Forbes by Axel

KING PRIVATE BAN 13 GRUDZIEŃ 20

S SENIOR PRIVATE P ÓW BANKIER B I ICH KLIENTÓ W PROBLEMY NATURY EJ PODATKOW I SUKCESJI MAJĄTKU

RAPORT

PRZYKŁADY WEALTH GUARD W PRAKTYCE

FORBES 05|08

XXXXXXXXXXXXXXXXXXX

O B A N KOWO Ś C I P R Y WAT N E J

LIS TA PR E Z EN TÓW P O D C H O I N K Ę

FORBES

11,90 zł (w tym 8% VAT)

12/2013

BIZNES Z KAŻDEJ STRONY

CZEMPIONY IDĄ W ŚWIAT RANKING KART KREDYTOWYCH

KGHM, ORLEN I INNE KONCERNY INWESTUJĄ ZA GRANICĄ

BIZNES NO LOGO WIELOMILIONOWE ZYSKI PRODUCENTÓW SPRZEDAJĄCYCH POD OBCYMI MARKAMI

BR mBANK JAK CEZARY STYPUŁKOWSKI PRZEKSZTAŁCIŁ BRE BANK W MBANK I STWORZYŁ NIEZAWODNĄ MASZYNĘ DO ZARABIANIA

GRUDZIEŃ 2013

RANKING KART KREDY TOW YCH

okladka ok.indd Sec2:5

•

RANKING DORADCÓW NEWCONNECT

13-11-14 16:57

“WELCOME TO OUR WORLD” Breitling Jet Team należy do światowej elity lotniczych zespołów akrobacyjnych. Odrzutowce wykonujące brawurowe manewry lecą z zawrotną prędkością 800 km/h, zaledwie 2 metry od siebie. Przy przeciążeniach sięgających 8g nie ma miejsca na błędy. Breitling opracowuje swoje chronografy dla najlepszych z najlepszych, z myślą o ekstremalnych wyczynach. Te ultrawytrzymałe, funkcjonalne i wysokosprawne przyrządy pomiarowe wyposażone są w mechanizmy certyfikowane przez COSC. Certyfikat chronometru to oficjalny standard najwyższej precyzji chodu i wiarygodności. Witamy w świecie Breitling.

APART_OTWARCIEr.indd 2

13-11-14 14:53

NAVITIMER

APART_OTWARCIEr.indd 3

13-11-14 14:53

od redaktora

Od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Europejskiej Wspólnoty Wiatraków

FOT.: GRZEGORZ SZYMAŃSKI

pewnym mrowisku o nazwie ne: jak ustrzec las, cały ekosystem, przed zgubWarszawa, niby w środku lasu, nym wpływem działalności... mrówek. Bo, ale na skraju polany, której ludzie trzeba powiedzieć, te mrówki to różnie się nadali nazwę Europa, zebrało się 12 tysięcy zachowywały. Bardzo porządnie sprzątały swomrówek. Ściągnęły z całego lasu, z najdalszych je mrowiska te ze skupiska Europa. Zbierały jego zakątków, ponosząc wiele spadające z drzew igiełki i szysztrudu i kosztów, żeby dotrzeć na ki, nie paliły ich, tylko przeraczas. Wszystkie starannie wybiały na różne dziwne, coraz myte, uczesane, godnie wyposadziwniejsze rzeczy, ponosząc przy żone – wszak reprezentują swoje tym sporo kosztów. I to też nie mrowiska. Gospodarze, a jakże, wszystkie ze skupiska Europa przygotowali się godnie. Mrobyły takie skrupulatne. Ale już te ze skupiska Azja czy Ameryka wisko przystrojono odświętnie, (przynajmniej niektóre) i innych nagromadzono mnóstwo jadła i picia, przygotowano rozliczne skupisk to wszystkie ustalenia rozrywki dla strudzonych debamiały w nosie: nic nie grabiły, nie tami delegatów. Wszystkie mrówsprzątały, paliły wszystko, co się ki-gospodarze solidarnie złożyły dało spalić, a z resztkami to w ogóKAZIMIERZ się na to wydarzenie, każda, le nie było wiadomo, co robią. Ale nawet najmniejsza, przeznaczyza to ciągle budowały nowe mroKRUPA ła na nie około 3 złotych, co wiska, było ich coraz więcej, byREDAKTOR NACZELNY POLSKIEJ EDYCJI razem dało ponad 100 mln złoły coraz silniejsze i zajmowały MAGAZYNU „FORBES” tych. Na miejsce spotkania wykolejne polany w lesie. Porządne brano okazały obiekt, na którym mrówki z Europy jakby nie chciaPorządne mrówki mrówki reprezentujące skupisko ły widzieć, że gdzieś tam, całkiem z Europy jakby nie mrowisk o nazwie Polska z rechciały widzieć, że gdzieś bez udziału mrówek, wybuchł guły zbierały straszne cięgi od tam, całkiem bez udziału jakiś tajemniczy stożek, który na mrówek reprezentujących inne wiele tygodni zasnuł niebo nad mrówek, wybuchł jakiś skupiska mrowisk z najodleglejwielką częścią lasu, tak kopcąc tajemniczy stożek, który na wiele tygodni zasnuł szych zakątków lasu w grze, i smrodząc, że wszystkie mrówniebo nad wielką częścią ki, żeby nie wiem jak się wysiktórą ludzie nazwali futbol. Na lasu, tak kopcąc lały, tak by nie nasmrodziły; że potrzeby tego „szczytu” obiekt, i smrodząc, że wszystkie gdzie indziej wylało wielkie jew wielkim trudzie i znoju, przemrówki, żeby nie wiem robiono, wybudowano wiele zioro, niszcząc wiele mrowisk jak się wysilały, tak by pawilonów, by co ambitniejsze i zabijając mnóstwo mrówek. Zanie nasmrodziły; że gdzie jęte były sprzątaniem i budowamrówki miały gdzie godnie się indziej wylało wielkie zaprezentować. Przewidując, że niem nowych wiatraczków, bo jezioro, niszcząc wiele niektórym mrówkom te obrady to i ładne, i ponoć pożyteczne. mrowisk i zabijając mogą się nie spodobać i będą I tak upodabniały coraz bardziej mnóstwo mrówek protestowały, do mrowiska ściąswój krajobraz i życie do tego z „Bognięto zastępy uzbrojonych po cianów” i „Babiego lata” Józefa zęby mrówek-żołnierzy. A nad Chełmońskiego. A w innych skupiskach mroczym mrówki-delagaci miały wisk tętniło życie. debatować? Zadanie było ambit-

2 FORBES 12 | 13

002_FRB_12.indd 2

13-11-15 17:30

W W W . Z E N I T H - W A T C H E S . C O M

E L PR IM E RO C H RONOMA S TE R 19 6 9

APART_ZENITHr.indd 1

Nazwany najlepszym chronografem świata, model ten został opracowany na bazie legendarnego El Primero, wprowadzonego na rynek w 1969 roku. Jego kolorystyka nawiązuje do pierwszego automatycznego chronografu wysokiej częstotliwości. Częstotliwość balansu wynosi 36 000 drgań na godzinę, co czyni ten odważny model ucieleśnieniem wyjątkowych umiejętności mistrzów z Manufaktury.

13-11-14 19:13

spis treści

WYDARZENIA Wygrać z demografią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Za i przeciw Czy w najbliższych latach tempo wzrostu PKB przekroczy 4 procent? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Waszyngton, nie Pekin Polityka handlowa . . . . . . 26 Człowiek miesiąca: Bruno Duthoit, nowy francuski prezes polskiego Orange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Plecak był zbyt ciężki – rozmowa z prof. Markiem Belką, prezesem NBP, byłym premierem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

FELIETONY Bankructwo nowoczesnej ekonomii Steve Forbes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Listopadowe przedwiośnie Eryk Stankunowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

Joao Bras Jorge (z lewej) kieruje Bankiem Millennium, którego karta zajęła pierwsze miejsce w naszym corocznym rankingu. Po prawej Piotr Czarnecki z Raiffeisen Banku, którego karta zajęła drugie miejsce

Sprostowanie dotyczące artykułu „Kadisz za milion dolarów” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Przeprosiny w sprawie publikacji „Polski Żyd oskarża” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

RANKINGI

72 Czarne złoto

RANKING KART KREDYTOWYCH Dziesięć milionów w kawałku plastiku Czarne karty ciągle kuszą... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

STRATEGIE

– trudny surowiec na dzisiejsze czasy. Niskie ceny ciągną w dół spółki węglowe

STYPUŁKOWSKI: chcemy być nudni BRE Bank z najwyższą w historii kapitalizacją firmy . . . . . . . . . . . . . . 48 Czempiony na nieznanych wodach Polskiee koncerny walczą o złoża surowców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Procesy: sprzedają, kupują

...........................................

Cały rynek pisze swoją strategię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Węglowy stan wyjątkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Kulisy: cytaty, co mieli na myśli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Tłuste dzieci handlowych sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Wielka pszczela apokalipsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

PRIVAT

E BAN GRUDZI

KING

E Ń 2 013

S NIO RTE SE PR P IVAIER ÓW BA B NK IEN TÓ W I ICH KL PRO BLE MY NAT URY OW EJ POD ATK JI I SUKCESU MAJ ĄTK PRZ YKŁ ADY WE ALT H GU ARD CE W PRA KTY

FORBES

XXXXXX

XXX

004-006_FRB_12.indd 4

05|08 9

CO JESZCZE W„FORBESIE” Do bieżącego wydania dołączamy dodatki specjalne: PRIVATE BANKING oraz FORBES NA GWIAZDKĘ

32 Marek Belka, ekonomista, prezes NBP: – Reforma finansów to tysiąc kroków do zrobienia, a każdy będzie powodował niezwykły opór społeczny. Na to trzeba silnego przywództwa politycznego

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE; PIOTR WANIOREK; VLADIMIR WEISS/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM FOT. OKŁADKA.: ADAM LACH; OKŁADKA PRIVATE BANKING.: STUART O’SULLIVAN/CORBIS; OKŁADKA ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE.: HELEN KING/CORBIS; OKŁADKA ZRÓNOWAŻONY ROZWÓJ.: POPYCONCEPT/OTOLIA.COM

Ropa, przekleństwo miliarderów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

13-11-15 19:47

www.baume-et-mercier.com

APART_BAUMEr.indd 1

13-11-14 19:11

spis treści Turcy biorą niebo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Publicystyka: To pracobiorcy robią biznesy . . . . . . . . . . . . . 98 Historia: Kruchy lód Podboje Arktyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

RAPORTY ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Bankierzy nawróceni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Jasna przyszłość ciemnego węgla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Coraz więcej klientów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Zysk certyfikowany

........................................................

126

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

56 Herbert Wirth,

prezes KGHM, chce uczynić ze swojego koncernu dużego międzynarodowego gracza. Dzięki aktywnym posunięciom nie jest od tego daleki. Tuż za nim pędzą inni wielcy polskiego rynku

Prawdziwy raj dla indywidualistów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Kafeteria, czyli bogate menu na żądanie . . . . . . . . . . . . . 136 Pakiety marzeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Dodatkowe korzyści pod lupą fiskusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 PRIVATE BANKING Bank i kancelaria wspólnie trzymają gardę. . . . . . . . 160 Dwa miliony oszczędności dzięki współpracy . 164 Planowanie sukcesji potrafi być wyzwaniem . . . 166 Pełne bezpieczeństwo, nim stanie się coś złego . 168

DOSSIER

1Ar0ktyk2a

zawsze kusiła podróżników, ale państwa wabiła złożami minerałów. Zacięta walka o podbój tej krainy nadal trwa

BRANŻA SPOŻYWCZA Egzotyczne, bo polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 E-sklepy się sprzedały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Unikalne, choć regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

INVESTOR

TOP

TO T O OP

RANKING AUTORYZOWANYCH DORADCÓW 2013 Hossa nadeszła spóźniona . . . 140 Pieniądze Allaha u bram przedmurza . . . . . . . . . . . 237 Fundusze nie nałożą kagańca na aktywa . . . . . . 240

STYL ŻYCIA Garaże pełne superaut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Kalendarium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Wino Srebrna Góra na białe święta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

244 Kluby efektownych aut

pozwalają pojeździć ciekawymi samochodami bez konieczności ich kupowania. Pokazujemy 10 najlepszych w Europie

RUBRYKI STAŁE Edytorial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 Imprezy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Co się stało ze Stanisławem Kluzą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Myśli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268

Strony oznaczone logo Forbes+ użytkownicy smartfonów i tabletów mogą czytać w formie rozszerzonej. Wystarczy pobrać ze sklepów AppStore lub Google Play darmową aplikację Forbes+, a następnie uruchomić ją i zeskanować kamerą oznaczony artykuł.

FOT.: PIOTR TRACZ/REPORTER; MATERIAŁY PRASOWE; POPPERFOTO/GETTY IMAGE/FPM; TOMASZ OLSZOWSKI

Portfel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

6 FORBES 12 | 13

004-006_FRB_12.indd 6

13-11-15 20:59

ROLEXr.indd 1

13-11-14 19:14

felieton

Bankructwo nowoczesnej ekonomii

FOT.: FORBES US

ew York Times”, „Wall Street Journal” gości i czasu są metry czy minuty. Pieniądze i „Economist” opublikowały artyku- ułatwiają zawieranie transakcji kupna i sprzeły na ten sam, przedziwny temat. Otóż daży między dwiema chętnymi stronami. To według prasy światowa gospodarka cierpi z po- wynagrodzenie za usługi i produkty, z pewnowodu zbyt niskiej inflacji. Tekst w „Wall Stre- ścią mniej uciążliwe od barteru. Zmiana weet Journal” koncentrował się na Europie: „Zbyt wnętrznej wartości pieniądza tak samo nie niska inflacja zagrozi trudnemu doprowadzi do zrównoważonepowrotowi gospodarki europejskiej go wzrostu, jak nie doprowadzido równowagi... Ostatnie dane łaby do niego zmiana liczby wskazują, że niebezpiecznie niska minut w godzinie czy centymeinflacja, z którą przez dwie dekatrów w metrze. dy zmagała się Japonia i której John Maynard Keynes słuszz takim uporem starał się ostatnio nie nazwał inflację formą opodatkowania, w dodatku najbaruniknąć bank centralny USA, puka już do drzwi Europy.” Ardziej złośliwą. Arbitralnie twotykuł w „New York Timesie” był rzy zwycięzców i przegranych, równie zaskakujący: „W łonie bez względu na wysiłek, wynaRezerwy Federalnej i poza instygrodzenie czy potrzeby i pratucją narasta niepokój, że inflacja gnienia klientów. Wynagradza STEVE raczej spekulację niż takie tranie rośnie wystarczająco szybko. Ekonomiści, w tym Janet Yellen, dycyjne formy bogacenia się jak FORBES nominowana przez prezydenta ciężka praca, oszczędność czy WYDAWCA Obamę na szefową Fed od początinnowacja, podkopując społeczAMERYKAŃSKIEJ WERSJI ku przyszłego roku, od dawna ne zaufanie i demoralizując spoMAGAZYNU „FORBES” twierdzą, że odrobina inflacji jest łeczeństwo. Jeśli kiedykolwiek szczególnie cenna dla słabnącej Mimo to szefowie Fed twierspotkaliście ekonomistę, gospodarki”. dzą, że potrzebujemy wyższej który podziela dziwny Chory pomysł, że wyższa ininflacji, najlepiej na poziomie pogląd, że potrzebujemy flacja sprzyja pobudzeniu wzrostu 2 –2,5 procent rocznie. Jeśli kiewyższej inflacji, gospodarczego, uzasadnia tzw. zapytajcie tego osobnika, dykolwiek spotkaliście szefa bankrzywa Phillipsa, nazwana tak ku centralnego lub ekonomistę, jaka wybieralna na cześć nowozelandzkiego ekoinstytucja dała Rezerwie który podziela ten dziwny pogląd, zapytajcie tego osobnika, nomisty, który postulował, że aby Federalnej czy innemu jaka wybieralna instytucja dała zmniejszyć bezrobocie, trzeba wybankowi centralnemu prawo, by taki podatek generować wyższą inflację i odRezerwie Federalnej czy innemu nakładać. Przepis na wrotnie, jeśli chcemy zredukować bankowi centralnemu prawo, by zrównoważony wzrost inflację, trzeba spowodować potaki podatek nakładać. gospodarczy jest prosty: wstanie większego bezrobocia. Przepis na zrównoważony stabilny pieniądz, niskie Tyle że prawdziwość krzywej wzrost gospodarczy jest prosty: podatki i państwo prawa. stabilny pieniądz, niskie podatPhillipsa została w ostatnich latach Kombinowanie przy ki oraz rozsądne przepisy, czyli zanegowana w niezliczonych bapieniądzach jest jak daniach, w tym prowadzonych państwo prawa. Kombinowanie kombinowanie przy przez ekonomistów – laureatów przy pieniądzach jest jak kommiarach i wagach. Nagrody Nobla. Pieniądze to miabinowanie przy miarach i wagach. Szkodzi rynkowi ra wartości, tak jak miarami dłuSzkodzi rynkowi.

8 FORBES 12 | 13

008_FRB_12.indd 8

13-11-15 17:29

www.cartier.com

calibre de cartier CHRONOGRAF 1904-CH MC

THE 1904-CH MC, THE NEW AUTOMATIC WINDING CHRONOGRAPH MOVEMENT, WAS CONCEIVED, DEVELOPED AND ASSEMBLED BY THE CARTIER MANUFACTURE IN THE GREATEST WATCHMAKING TRADITION. THIS MOVEMENT IS EQUIPPED WITH INGENIOUS SYSTEMS FOR UTMOST PRECISION: A COLUMN WHEEL TO COORDINATE ALL THE CHRONOGRAPH FUNCTIONS, A VERTICAL CLUTCH DESIGNED TO IMPROVE THE ACCURACY OF STARTING AND STOPPING THE TIMING FUNCTION, A LINEAR RESET FUNCTION, AND A DOUBLE BARREL TO ENSURE UNRIVALLED TIMEKEEPING. 42 MM CASE AND BRACELET IN STEEL, MECHANICAL MANUFACTURE CHRONOGRAPH MOVEMENT, SELF-WINDING, CALIBRE 1904-CH MC (35 JEWELS, 28,800 VIBRATIONS PER HOUR, APPROXIMATELY 48 HOUR POWER RESERVE), CALENDAR APERTURE AT 6 O’CLOCK, STEEL OCTAGONAL CROWN, SILVER OPALINE SNAILED DIAL, SILVER FINISHED CHAMFERS.

WARSZAWA - GALERIA MOKOTÓW - TEL. 22 541 33 44 - WWW.NOBLEPLACE.PL

CARTIERr.indd 1

13-11-14 19:14

felieton

Listopadowe przedwiośnie

FOT.: PIOTR WANIOREK

atwo wyśmiewać się z prognoz, zwłaszcza wa koniunktury w strefie euro po niespełna dwóch tych, które przygotowują ekonomiści. Ale latach recesji, zwłaszcza w Niemczech, gdzie po bez racjonalnego przewidywania przyszło- raz pierwszy od lat rosną konsumpcja i ceny nieści nie da się okiełznać teraźniejszości, toteż każ- ruchomości. Rodzimy eksport wspiera też wzrost dy z nas wybiera sobie takie wróżby i wróżbitów, popytu na polskie towary ze strony krajów spoza którym chce wierzyć. Dla wielu ludzi biznesu UE oraz słabszy, niż zakładali ekonomiści, realny wartościową prognozą jest projekcja efektywny kurs złotego. Nieśmiainflacji i wzrostu gospodarczego, ło rosną też inwestycje w sektorze którą raz na cztery miesiące ogłasza prywatnym, a w perspektywie Narodowy Bank Polski. Poprzednia, mamy fundusze z nowo uzgodprzedstawiona w lipcu, nie dawała nionej strategii finansowej UE na naszej gospodarce wielkich szans. lata 2014–2020. Z czasem wzrost Listopadowa była pierwszą od nieeksportu i nakładów inwestycyjpamiętnych czasów zrewidowaną nych powinien poprawić sytuację w górę. Za nami okres faktycznej na rynku pracy (bezrobocie zastyrecesji, bo PKB w IV kw. 2012 r. gnąć ma w okolicy 10 proc.) i konwynosił 0,1 proc., a w I kw. 2013 dycję finansową gospodarstw roku 0,2 proc., więc mieścił się domowych, w rezultacie dźwignie w granicach błędu statystycznego. się zdołowana konsumpcja. I wteERYK Ale w III kw. tego roku PKB urósł dy polską gospodarkę pociągną STANKUNOWICZ już wszystkie jej silniki. Główjuż o przyzwoite 1,9 procent. NBP I ZASTĘPCA REDAKTORA zakłada, że wzrost PKB za cały 2013 nym źródłem obaw jest niepewna NACZELNEGO POLSKIEJ rok wyniesie 1,3 proc., w 2014 rosytuacja gospodarek w strefie EDYCJI MAGAZYNU ku będzie to już 2,9 proc., a w 2015 euro, która będzie miała wpływ „FORBES” na nasz eksport. – Nie możemy r. 3,3 procent. Nie są to jakieś imPolitycy lubią powtarzać, obiecać, że kolejna projekcja za ponujące liczby dla kogoś, kto paże od początku kryzysu mięta, jak jeszcze kilka lat temu cztery miesiące będzie bardziej w 2008 r. polska gospodarka puchła w siedmioprooptymistyczna, możemy mieć gospodarka urosła centowym tempie, ale są podstawy tylko taką nadzieję – studzi nao prawie 20 proc., stroje Andrzej Sławiński, dyrekdo umiarkowanego optymizmu. najbardziej w Unii Zwłaszcza że inflacja – na skutek tor Instytutu Ekonomicznego Europejskiej. Ale to obniżki tempa wzrostu płac, a takNBP. głównie osiągnięcie że umiarkowanych cen surowców Politycy lubią powtarzać, z końcówki dekady, (vide spadek cen gazu) – ma w najże przez pięć lat kryzysu polska kiedy rośliśmy siłą bliższych latach także pozostać na gospodarka urosła o prawie 20 rozpędu, obecnie proc., najbardziej w Unii Eurorelatywnie niskim poziomie 1–2 rozwijamy się poniżej procent, co powinno przełożyć się potencjału, przedsiębiorcy pejskiej. Ale to głównie osiągnięna utrzymywanie niskich stóp procie z końcówki dekady, kiedy obawiają się inwestować centowych i tym samym tani krerośliśmy siłą rozpędu, obecnie i mamy 14-procentowe dyt. Tu niewiele i tam niewiele, rozwijamy się poniżej potencjabezrobocie. Dlatego lecz małe jest w tym przypadku łu, przedsiębiorcy obawiają się z początkiem zimy piękne, bo oznacza, że powoli inwestować i mamy 14-procenwyglądamy wiosny – tej w gospodarce towe bezrobocie. Dlatego z poi w miarę bezpiecznie się wynurzamy. Na razie na jednym silniku czątkiem zimy wyglądamy wio– eksporcie, który rozgrzała poprasny – tej w gospodarce.

10 FORBES 12 | 13

010_FRB_12.indd 10

13-11-15 17:46

SUPERFAST A MINDSET SUPERFAST CHRONO A unique Chopard manufacture openworked movement

Warszawa Galeria Mokotów – ul. Wołoska 12 tel. 22 541 33 44 – www.nobleplace.pl

CHOPARDr.indd 1

13-11-14 19:15

Forbes poleca: dla przedsiębiorczych

JUŻ W SPRZEDAŻY NOWY NUMER MAGAZYNU

mili n p i e r w s z y

rekom

enduje

a w nim między innymi: 10 BIZNESÓW (NIE TYLKO) NA ZIMĘ

ORANŻADA O SMAKU LIFESTYLE’U

Z Zima – przynajmniej w teorii – nie jest najszczęśliwszą porą do rozpoczynania n własnego biznesu. Nic bardziej błędnego. w W najnowszym numerze „Pierwszego W Miliona” przedstawiamy 10 propozycji bizM nesów, które nie tylko sprawdzą się, gdy n na dworze śnieg, mróz i ogólne przygnęn bbienie, ale też mają potencjał do przynosszenia zysków przez cały rok. Poza tym większość z nich ma jeszcze jedną zaletę w – nie wymaga od przedsiębiorcy wysokieggo wkładu własnego!

Najważniejsza jest historia – usłyszał Przemek Makowiecki, jeden z właścicieli firmy drink2me, producenta napoju Bombilla, podczas zagranicznych targów żywności, na których prezentował swój nowy napój na bazie yerby. Taką historię ma choćby fritz-kola. Stworzona od zera przez dwóch kolegów z Hamburga, Mirco Wiegerta i Lorenza Hampela, debiutowała na niedużych studenckich imprezach. Pierwsze etykiety z portretami jej twórców Mirco i Lorenz sami powielali na ksero. Marka dystrybuowana wyłącznie w popularnych wśród młodzieży barach i klubach szybko zyskała rozgłos. Lokalna, promowana w opozycji do produktów korporacyjnych, stała się ulubionym napojem niemieckich imprezowiczów. Teraz oryginalne niszowe napoje zdobywają serca polskich przedsiębiorców.

ZZ UCZUCIEM DO DREWNA Siedzisko z europalety, szafka ze skrzynki na jabłka, stolik z desek pochodzących z rozn biórki starej stodoły? Zdaniem twórców b ffirmy Drewnolot takie meble stanowią skutteczny sposób na zabicie nudy w każdym pomieszczeniu. Ci, którym w domu do szczęścia oprócz komfortu potrzeba nieco oryginalności, znajdują się w orbicie zainteresowań firmy Drewnolot mieszczącej się w Żyrardowie. Oryginalne meble sygnowane jej logo wykonywane są ręcznie m.in. ze skrzynek na jabłka i europalet. Pomysł na tego rodzaju biznes wydaje się karkołomny, jednak wpisuje się w modę na zarabianie na designie. Młodzi projektanci, nie tylko z Drewnolotu, puszczają wodze fantazji. Ale najważniejsze, że na tym niecodziennym rynku jest sporo miejsca dla kolejnych firm z pomysłami.

012_FRB_12.indd 12

START Z MIKROPOŻYCZKĄ Zasilane z unijnego budżetu fundusze pożyczkowe i poręczeniowe oferują kapitał na rozkręcenie własnej działalności gospodarczej. To nie musi być unikalny pomysł, nie trzeba też mieć gotowego biznesplanu – bardziej liczy się chęć zostania przedsiębiorcą i determinacja w dążeniu do celu. W „Pierwszym Milionie” przedstawiamy zasady ubiegania się o mikropożyczki na działalność biznesową. Wskazujemy również, gdzie takie wsparcie można uzyskać najszybciej.

13-11-15 16:28

GIFT FOR MEN ƥ;-ŗ8)'>2) -274-6%'.) ; 7%032%', :-7890% 46>=.(ǁ - 3(&-)6> 46)>)28 86>)'-% 7>89/% +6%8-7 YLVWXOD SO

VISTULAr.indd 1

13-11-14 19:16

Na mocy artykułu 31a ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo Prasowe publikujemy nadesłane sprostowanie:

SPROSTOWANIE DOTYCZĄCE ARTYKUŁU „KADISZ ZA MILION DOLARÓW” W artykule autorstwa red. Wojciecha Surmacza, przygotowanym we współpracy z Nissanem Tzur, pod tytułem: „Kadisz za milion dolarów” i opublikowanym w sierpniu 2013 r. w czasopiśmie FORBES (nr 9/2013) oraz na portalu www.forbes.pl, podano Czytelnikom następujące nieprawdziwe lub nieścisłe informacje, wymagające sprostowania: 1. Nie jest prawdą, jakoby nieruchomości wchodzące w skład majątku odzyskanego przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP lub Gminę Wyznaniową Żydowską w Warszawie zostały sprzedane poniżej ceny rynkowej. Każda sprzedaż nieruchomości, jeżeli już do niej dochodzi, oparta jest na stosownej dokumentacji, w tym na operatach szacunkowych dotyczących wartości danej nieruchomości. Natomiast Synagoga w Otwocku została sprzedana według ceny ustalonej przez podmiot zewnętrzny profesjonalnie zajmujący się obrotem nieruchomościami i odzwierciedlała zły stan tej nieruchomości nienadającej się do użytkowania. 2. Nie jest prawdą, jakoby cmentarze w Toruniu, Lublinie i Gliwicach zostały sprzedane przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Władze gmin żydowskich nie sprzedają tej części majątku żydowskiego jako szczególnie chronionej przez prawo żydowskie. 3. Sprzedany budynek dawnego szpitala w Siedlcach w momencie odzyskania go przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Warszawie od kilku lat stał już pusty i był kompletnie zrujnowany. Obiekt ten nie był też wpisany do rejestru zabytków. Natomiast budynek dawnego Beit Midrasz w Sokołowie Podlaskim na długo przed dniem odzyskania prawa własności przez Gminę został pozbawiony wszelkich cech domu modlitwy i zamieniony na cele mieszkalne i usługowe, a niezależnie od tego był również w bardzo złym stanie technicznym. 4. Nieprawdziwa jest przypisana Panu Michaelowi Schudrich, Naczelnemu Rabinowi Polski, wypowiedź dotycząca sprzedaży nieruchomości żydowskich, która miała rzekomo paść w rozmowie z Nissanem Tzur. Rabin Michael Schudrich nigdy takich słów nie wypowiedział. 5. Nie jest prawdą, jakoby Pani Monika Krawczyk wypowiedziała przypisane jej zdanie, otwierające artykuł. Pani Monika Krawczyk nigdy takich ani podobnych słów nie wypowiedziała ani nigdy w ten sposób nie „zażartowała”. 6. Pan Piotr Kadlčik nie jest i nigdy nie był prezesem Fundacji Chrońmy Cmentarze Żydowskie w Lublinie, ani członkiem żadnych innych jej władz. Zgodnie z naszą wiedzą środki dotacji przekazanych z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie zostały wykorzystane przez Fundację w całości na jej działalność statutową, co potwierdzają składane przez Fundację corocznie sprawozdania finansowe. 7. Nieprawdziwe są informacje jakoby „dom Piotra Kadlčika został wyposażony za 20 tys. zł pochodzących z restytucyjnej

kasy w nowoczesny system centralnego ogrzewania”. Wykonawca tych robót potwierdził w postępowaniu przed sądem, że remont został przeprowadzony za prywatne środki Pana Piotra Kadlčika. 8. Decyzję o wynajmie „Baru Mykwa” podjął Zarząd Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie bez udziału Pana Piotra Kadlčika, który wyłączył się od udziału w jej podejmowaniu. 9. Zarząd Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP nie posiada żadnej wiedzy aby Synagoga w Działoszycach była bezprawnie oferowana komukolwiek przez członków władz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, tym bardziej że nie jest własnością tej Gminy. 10. Nieprawdziwy jest zarzut, jakoby Nissan Tzur nie został przyjęty w poczet członków Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie z przyczyn uznaniowych. Nissan Tzur wysłał e-maila z taką prośbą, ale nigdy nie złożył formalnego wniosku o przyjęcie do tej Gminy. 11. Nieprawdziwy jest zarzut, jakoby Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie w bezpodstawny sposób ograniczała komukolwiek możliwość wstąpienia w jej grono. Przepisy prawa uzależniają możliwość zrzeszania się w gminach żydowskich od posiadania obywatelstwa polskiego i miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 12. Nie jest prawdą, jakoby Światowa Żydowska Organizacja ds. Restytucji (WJRO) i Światowy Kongres Żydów (WJC) brały połowę dóbr odzyskanych w wyniku restytucji. Sumy przekazywane na rzecz WJRO to należności z tytułu spłaty pożyczki udzielonej przez WJRO. 13. Nie jest prawdą, że Pan Jakub Szadaj został usunięty z władz Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP za przekazanie mediom opisywanego w artykule stenogramu oraz że protestował przeciwko końcowym ustaleniom ze Światową Żydowską Organizacją ds. Restytucji, gdyż nie był przy ich zawieraniu obecny. 14. Nie jest prawdą, jakoby gminy żydowskie lub Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP zgłaszały roszczenia dotyczące mienia zabużańskiego. 15. Nie jest prawdą, jak cytuje FORBES za „Jewish Times”, jakoby gminy żydowskie zostały utworzone w celu i na potrzeby odzyskiwania żydowskiego mienia. Gminami żydowskimi stały się z mocy przepisów prawa Kongregacje Religijne Wyznania Mojżeszowego, istniejące w dniu wejścia w życie ustawy o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Piotr Kadlčik, Przewodniczący Zarządu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP Monika Krawczyk, Pełnomocnik Zarządu Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski

14 FORBES 12 | 13

014_FRB_12.indd 14

13-11-15 17:45

subtelna rĂłĹźnica.

Montblanc Star Classique Automatic. Zegarek o Â dystyngowanym

ksztaĹ&#x201A;cie: czysty w formie i elegancko cienki. Koperta z rĂłĹźowego zĹ&#x201A;ota, 39 mm, tyĹ&#x201A; koperty wyprofilowany ergonomicznie, przykryty szkĹ&#x201A;em szafirowym. 42 godz. rezerwy chodu. Koronka z 18 k rĂłĹźowego zĹ&#x201A;ota z logo Montblanc z masy perĹ&#x201A;owej. Pasek z brÄ&#x2026;zowego aligatora.

MONTBLANC BOUTIQUE 8"34;"8" 6- /08: Ć&#x2013;8*"5 t ("-&3*" .0,05Âť8 t ,3",Âť8 ("-&3*" ,";*.*&3; /0#-& 1-"$& 8"34;"8" ("-&3*" .0,05Âť8 t ,-*' (%:/*" 888 .0/5#-"/$ $0.

LEGIC_MONTE_BLANCK.indd 1

13-11-14 19:17

E K S P E R C I „ F O R B E S A” N A K S P E R C I „ F O R B E S A” N A E K S P E R C I „ F O R B E S A” N A

3 DEBATA FORBESA: PODWYŻKI

WYNAGRODZEŃ TYLKO DLA NAJLEPSZYCH

Wydaje mi się, że nie ma żadnego remedium na zwiększenie wydajności polskiej gospodarki czy dochodu narodowego. Jeśli patrzymy na kształtowanie się jednostkowego kosztu pracy, to w Polsce rośnie umiarkowanie i jest powiązany ze wzrostem wydajności. To czyni naszą gospodarkę konkurencyjną. (...) Choć płace raz rosną szybciej, a raz wolniej, to podwyżki należą się przede wszystkim najlepszym pracownikom. Z mojego doświadczenia menedżerskiego wynika, że najlepsze jest minimalne rekompensowanie kosztów związanych z inflacyjnym wzrostem cen, przy jednoczesnym podnoszeniu wynagrodzeń najlepszym pracownikom.

NIE MA ODPOWIEDZIALNOŚCI MENEDŻERÓW RYSZARD WOJTKOWSKI Resource Partners Znam przypadek firmy, która przyniosła właścicielom stratę ponad 200 milionów złotych z powodu fałszowania wyników i wzięcia pod te wyniki kredytu bankowego. Zgłoszona w prokuraturze sprawa jest teraz prowadzona przez komisariat policji. Po odczekaniu na korytarzu wspólnie z ofiarą przemocy domowej i kieszonkowcem trafiam przed oblicze młodszej aspirant. Bardzo sympatyczna policjantka spisuje zeznania: „Jak pan powiedział – kowenanty bankowe? Jak to się pisze?”.„Poziom zadłużenia w relacji do EBITDA? Proszę mi to napisać na kartce”.

CCO O JJESZCZE ESZCZE W PPORTALU ORTALU FORBES.PL Najpotężniejsi ludzie świata Nowy ranking najbardziej wpływowych ludzi świata przyniósł rewolucyjną zmianę na szczycie: Barack Obama został zastąpiony przez Władimira Putina. To efekt paraliżu administracji USA, problemów z wdrażaniem Obamacare, afery szpiegowskiej NSA, ale przede wszystkim amerykańskiej indolencji na arenie międzynarodowej – konflikt syryjski to tylko jeden z wielu przykładów.

Ranking dobrobytu: najlepsze i najgorsze miejsca do życia Po raz piąty z rzędu Norwegia została uznana za najlepsze miejsce do życia – wynika z rankingu dobrobytu Instytutu Legatum. W pierwszej dziesiątce najszczęśliwszych państw świata są też Szwecja, Dania i Finlandia. Polska wypada znacznie gorzej – zajęliśmy 34. miejsce. Przed Polską znalazło się aż 20 europejskich krajów. Próbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie, dlaczego wypadliśmy tak słabo.

FOT.: PIOTR WANIOREK; MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNESU/FORUM

JAN KRZYSZTOF BIELECKI szef Rady Gospodarczej przy Premierze

PRZEPROSINY

W związku z publikacją w miesięczniku„Forbes”(9/2013) artykułów pt.„Kim są nasi przywódcy?”,„Żydowskie oskarżenie” oraz„Kadisz za milion dolarów”,redakcja„Forbesa”oświadcza jak poniżej. Wyrażamy ubolewanie z powodu opublikowania nieuprawnionych twierdzeń o działaniu opisanych tam instytucji i osób na szkodę mienia i dziedzictwa społeczności żydowskiej w Polsce. Przepraszamy w szczególności za publikację informacji sugerujących następujące działania: czerpanie przez wskazane w artykułach osoby korzyści prywatnych z działalności organizacji żydowskich w Polsce, sprzedaż odzyskanych cmentarzy żydowskich w Toruniu, Gliwicach i Lublinie wbrew zasadom tradycji żydowskiej oraz brak rozliczenia środków przekazanych na cele ochrony dziedzictwa żydowskiego. Ponownie przepraszamy całą społeczność żydowską w Polsce za opublikowanie stwierdzenia rozdzielającego Żydów na „prawdziwych”i„nieprawdziwych”oraz stwierdzenia, że we władzach organizacji żydowskich„prawdziwych Żydów jest jak na lekarstwo”.Nie było zamiarem Redakcji ani Autora wartościowanie członków społeczności żydowskiej. W szczególności chcielibyśmy przeprosić następujące osoby i instytucje: Pana Michaela Schudricha – Naczelnego Rabina Polski, Panią Monikę Krawczyk, Pana Piotra Kadlčika, Pana Andrzeja Zozulę, Panią Alicję Kobus, Pana Tadeusza Jakubowicza, Pana Piotra Rytkę-Zandberga, jak również władze Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, władze i członków Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Redakcja„Forbesa” oraz wydawca Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o. 16 FORBES 12 | 13

016_FRB_12.indd 16

13-11-15 21:04

3(;-)(ǁ &98-/ ;Ñ0'>%2/% - 7/36>=78%. >) ƥ;-ŗ8)'>2). 3/%>.- 86>)'-% 7>89/% +6%8-7 4[D[FHØ Z V EPSBEDZ

TLMFQ POMJOF ZROF]DQND FRP SO

WOLCZANKAr.indd 1

13-11-14 19:18

wydarzenia gospodarka MNIEJ PRACUJĄCYCH

25 mln

liczyć będzie ludność Polski w wieku produkcyjnym w 2020 roku. To spadek o 8 proc. w ciągu dekady

Wygrać z demografią Staliśmy się bogatsi, ale coraz mniej rąk do pracy sprawia, że nie jesteśmy już w stanie szybko gonić rozwiniętej Europy. Już nie myślimy, jak rosnąć po sześć procent rocznie, ale marzymy o czterech. Gdzie podział się nasz potencjał i co zrobić, żeby go odbudować? Tomasz Jóźwik

świadczył recesji. 4-procentowe tempo wzrostu PKB, w poprzedniej dekadzie wynik ledwo średni, dziś jest dla nas górnym pułapem możliwości. Czy możemy coś z tym zrobić? – To nie jest takie jednoznaczne, że 4 proc. wzrostu jest lepsze niż 5 proc., a 5 proc. lepsze niż 6 procent. Trzeba wziąć pod uwagę, jakie jest potencjalne tempo wzrostu, i dopiero do tego poziomu odnieść bieżące wyniki – zwraca uwagę Jakub Borowski, główny ekonomista Crédit Agricole Polska. Potencjalne tempo wzrostu to takie, które gospodarka może osiągnąć bez narastania presji inflacyjnej zmuszającej bank centralny do podnoszenia stóp procentowych. Wzrost stóp podnosi koszt pieniądza, obniża popyt i prowadzi do spadku tempa

wzrostu. Przed kryzysem ten punkt znajdował się nawet powyżej 5 proc., więc w apogeum ekspansji gospodarczej w latach 2006–2007 byliśmy w stanie przekroczyć granicę 6-proc. wzrostu. Dziś potencjalne tempo wzrostu krajowej gospodarki jest znacznie niższe – NBP szacuje, że w tym roku wynosi 2,6 proc. w przyszłym 2,4 procent. Dopiero od 2015 roku będzie stopniowo wzrastać. Skoro zależy od zasobu siły roboczej, dostępności kapitału i wydajności obydwu tych czynników produkcji, to bez trudu można wskazać czynnik, który w najbliższych latach potencjalne tempo wzrostu będzie ograniczał. To demografia. Według GUS liczba ludności w wieku produkcyjnym osiągnęła apogeum w 2010 roku. Właśnie

FOT.: PIOTR JASICZEK/FORUM; MATT CARDY/GETTY IMAGES/FPM

istopadowe prognozy ekonomiczne Komisji Europejskiej potwierdziły tylko to, co analitycy zatrudnieni w sektorze prywatnym dostrzegli kilka miesięcy wcześniej – polska gospodarka znów się rozpędza i będzie lepiej, niż wcześniej się wydawało. Opublikowane właśnie dane za III kwartał 2013 roku, zgodnie z którymi nasz PKB był wyższy niż rok wcześniej o 1,9 proc., wpisują się w ten trend. Ale planowane na 2014 r. 2,4 proc., a nawet 2,9 proc. wzrostu PKB rok później trudno uznać nam za wynik satysfakcjonujący – przecież jesteśmy czempionem; jedynym krajem na Starym Kontynencie, który w ciągu ćwierć wieku podwoił dochód przypadający na głowę mieszkańca; jedynym, który w ostatnim kryzysie nie do-

18 FORBES 12 | 13

018-021_FRB_12.indd 18

13-11-15 18:59

wchodzimy w ten okres, w którym spadek nabiera tempa – do 2020 roku liczba ludności w wieku 16–64 lata obniży się o 8 proc., do 25 milionów. – Demografia jest tą dziedziną, w której prognozy sprawdzają się najlepiej. Jednocześnie trendy demograficzne bardzo trudno odwrócić, trzeba zacząć działać już dziś, a efekty być może pojawią się za 20 lat – zwraca uwagę Borowski. Ostrzegawcza prognoza ONZ mówi, że pod koniec tego wieku może nas być ledwie 22 miliony – będziemy małym krajem starych ludzi. – Jestem przekonany, że ten scenariusz w Polsce nie będzie miał miejsca – uważa Marcin Piątkowski, starszy ekonomista Banku Światowego, autor opracowania „Poland’s New Golden Age”, w którym dokumentuje nasze sukcesy po zmianie ustroju 1989 roku i wylicza powody, dla których cały XXI wiek ma szansę być bezprecedensową złotą erą Polski. – Już awansowaliśmy do grona

018-021_FRB_12.indd 19

krajów zaliczanych do grupy „high income”, a nasz dochód narodowy będzie dalej rósł. Oznacza to, że będziemy coraz bardziej atrakcyjnym miejscem dla imigrantów i trudno wskazać powody, dla których nie mieliby oni do nas z czasem napłynąć, podobnie jak stało się to w przy-

otworzyć granice w sposób niekontrolowany. Nie wydaje się też, żebyśmy o cudzoziemcach częściej myśleli w kategoriach sponsorów naszego przyszłego dobrobytu niż intruzów zabierających nam miejsca pracy, których z powodu odmienności możemy dyskryminować. Jednak to, że ż znajdujemy się poniżej wszelkich pparametrów obrazujących poziom imiggracji w państwach wysokorozwiniętych, jest naszą szansą – starWciąż mamy tujemy z niskiego poziomu, rezerwy dobrze więc mamy dużą przestrzeń wykształconej do poprawy. i niedrogiej siły Wciąż nie w pełni wykoroboczej, dlatego rzystujemy też te zasoby, któtakie firmy jak rymi dysponujemy: wskaźnik Amazon chcą zatrudnienia w Polsce wynosił u nas inwestować padku dk innych i h zamożnych ż h państw ńt w 2012 roku średnio 59,7 proc. – argumentuje Piątkowski. (taki odsetek ludności w wieku 16–64 lata pracuje) i był niższy o 5,5 pkt proc. niż w 15 Naszą największą bolączką jest brak krajach starej Unii (EU-15) i aż o 15,4 pkt polityki imigracyjnej – nie wiemy, czy proc. w odniesieniu do liderującej pod tym chcemy „importować” określonych spe- względem Holandii. Fundacja FOR Leszka cjalistów, czy zdecydujemy się szeroko Balcerowicza punktuje zaniedbania,

13-11-15 18:59

FAKTY I LICZBY

Polska – czempion Mamy za sobą najbardziej udane ćwierć wieku w gospodarczej historii – w żadnym innym europejskim kraju dochód narodowy na głowę mieszkańca nie rósł tak szybko. dochód per capita w 2012 roku (1989 r.=100) 220 200 180

EU-15

Polska

Słowacja

Estonia

Czechy

Słowenia

Litwa

Bułgaria

Węgry

100

Łotwa

120

Chorwacja

140

Rumunia

160

Źródło:„Poland’s New Golden Age” Marcin Piątkowski, World Bank

Tendencje demograficzne są nieubłagane – od 2010 roku w Polsce ubywa ludności w wieku produkcyjnym, co już dziś obniża nasz potencjał. Jedynym ratunkiem są imigranci. liczba ludności w wieku 16–64 (mln) 28 27 26 25 24 23 22 21 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2030 2035 Źródło: GUS

Polska – za mało oszczędności Niewielki zasób oszczędności ogranicza nasze możliwości inwestycyjne i tym samym wzrost. Planowany demontaż II filaru emerytalnego jeszcze pogorszy sytuację. oszczędności brutto (proc. PKB) 60 Polska azjatyckie tygrysy* CEE-9**

50 40 30 20 10 0 1994

2000

2006

2013

Źródło:„Programy partii politycznych a wyczerpujące się siły wzrostu gospodarczego w Polsce” Aleksander Łaszek, FOR. *Mediana dla Hongkongu, Singapuru, Korei Płd. i Tajwanu. ** Mediana dla Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowacji i Węgier

Rząd Donalda Tuska utrzymuje deficyt budżetowy średnio na poziomie 5 proc. PKB każdego roku. To ogranicza nam wzrost PKB

które wpływają na ten stan rzeczy: wysoki klin podatkowy (pozapłacowe koszty pracy sięgają 40 proc. wynagrodzenia), niedostosowany do potrzeb pracodawców system edukacji, mało elastyczny kodeks pracy, wysoka płaca minimalna, wciąż liczne możliwości wczesnego odchodzenia z rynku pracy (przywileje dla służb mundurowych czy górników) czy zbyt wolno podnoszony wiek emerytalny.

Szczególnie ponuro wyglądają statystyki dotyczące bezrobocia ludzi młodych: w grupie do 25 lat stopa bezrobocia wynosi w Polsce 26 proc., co daje nam 20. miejsce w gronie 28 krajów UE. – Zasób dobrze wykształconej siły roboczej to jedna z ostatnich prostych rezerw, który nasza gospodarka ma do wykorzystania – zwraca uwagę Jacek Wiśniewski, główny ekonomista Raiffeisen Bank Polska. W latach 90. XX wieku naszą rezerwę stanowiła niewykwalifikowana siła robocza, jeszcze w poprzedniej dekadzie słabe procedury. – Jesteśmy w stanie zaoferować inwestorom usługi na wysokim poziomie za relatywnie niewysoką cenę – dodaje Wiśniewski. Stąd na przykład pomysł umiejscowienia w Polsce centrów logistycznych Amazona, amerykańskiego giganta sprzedaży internetowej. Problemy z utrzymaniem szybkiego tempa wzrostu są także naturalną konsekwencją wysokiego

tempa rozwoju, które osiągnęliśmy. Na koniec 2012 roku dochód na głowę mieszkańca sięgnął (z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej) 21 tys. dolarów, to jest 61 proc. średniej dla starej Unii. – Awansowaliśmy do grona państw średnio rozwiniętych, dla których szczyt wzrostowych możliwości znajduje się gdzieś w okolicach 4,5 procent. Wskoczenie na wyższy poziom byłoby możliwe, gdybyśmy nagle dokonali technologicznego przełomu albo na przykład uzyskali dostęp do tanich źródeł energii – twierdzi Wiśniewski. Przykładem państwa, które w najbliższych latach będą w stanie rozwijać się w tempie szybszym, niż teoretycznie pozwala na to poziom rozwoju, są Stany Zjednoczone, za sprawą rosnącego wydobycia gazu i ropy naftowej z łupków. Spowolnienie tempa wzrostu oznacza, że dystans do Europy Zachodniej, który pod względem dochodu przypadającego na głowę mieszkańca nadrabialiśmy w tempie 3 pkt proc. rocznie, teraz będzie malał wolniej. Niemniej nawet według ostrożnych szacunków do 2030 roku jesteśmy w stanie osiągnąć 80 proc. zamożności mieszkańców starej Unii. – Nasze największe rezerwy tkwią w ludziach. Chodzi o to, aby w pełni wykorzystać historycznie bezprecedensowy potencjał młodej generacji poprzez dalszą poprawę jakości edukacji, otwarcie na świat,

FOT.: KRYSTIAN MAJ/FORUM

Polska – bez rąk do pracy

20 FORBES XX | 07

018-021_FRB_12.indd 20

13-11-15 18:59

gospodarka wydarzenia ale i zmianę sposobu myślenia, która pomoże tym ludziom uwierzyć we własne siły i mierzyć się z najlepszymi na świecie – mówi Piątkowski. Według ekonomisty Banku Światowego przed prawdziwymi problemami staniemy, kiedy już do tych 80 proc. unijnego dochodu się zbliżymy. Wejście do europejskiej ekstraklasy i rywalizacja na poziomie Niemiec, Szwecji czy Holandii wymagają bowiem innowacyjności, zaufania społecznego i umiejętności pracy zespołowej, co nie jest naszą specjalnością. Naszemu wzrostowi gospodarczemu w najbliższych latach będzie sprzyjać napływ ponad 100 mld euro z unijnego budżetu na lata 2014–2020. Te pieniądze wesprą inwestycje i podbiją wzrost gospodarczy nawet o jeden punkt procentowy, ale prócz ich wydania możemy zrobić jeszcze kilka innych rzeczy, żeby powstawało u nas więcej fabryk. Udział inwestycji w PKB sięga ledwie 21 proc. i jest niższy niż w innych państwach re-

PLAN MINIMUM

80 proc.

poziomu zamożności w starej Unii Europejskiej (EU-15) osiągniemy według ostrożnych prognoz do 2030 roku

gionu. To z kolei pochodna zbyt niskiego poziomu oszczędności w gospodarce, na co bardzo istotny wpływ ma utrzymujący się od pięciu lat na średniorocznym poziomie 5 proc. PKB deficyt finansów publicznych. W tej dziedzinie rząd Donalda Tuska podejmuje działania przeciwskuteczne – zamiast reformować finanse publiczne poprzez racjonalizację mało produktywnych wydatków sztywnych (np. socjalnych), ogranicza przede wszystkim wydatki inwestycyjne. Także o demontażu II filaru systemu emerytalnego można powiedzieć

wszystko, tylko nie to, że korzystnie wpłynie na wzrost gospodarczy. Gdybyśmy mieli lepszą sytuację budżetową, możliwe byłyby także inne działania. – Na wzrost gospodarczy korzystnie zadziałałoby obniżenie podatków nakładanych na pracę i kapitał, ale na to budżetu nie stać – przyznaje Borowski. Wciąż do zrobienia mamy przynajmniej kilka rzeczy związanych z produktywnością – na przykład dalszą deregulację zawodów czy zachęcenie do przeniesienia się do miast części osób zatrudnionych w rolnictwie, w którym wydajność pracy jest niska. Tymczasem w tym sektorze, który dostarcza ledwie 3 proc. wartości dodanej powstającej w krajowej gospodarce, pracuje 13 proc. zatrudnionych. Nawet jeśli część rozwojowego potencjału straciliśmy, co naturalne na naszym poziomie rozwoju, wciąż mamy szansę, żeby złota era stała się naszym udziałem. Co trzeba zrobić, też mniej więcej wiadomo, tylko musimy zacząć działać już teraz.

AutoKredyt rewolucja w kredytach samochodowych AutoKredyt to innowacyjne rozwiązanie finansowe przygotowane przez Volkswagen Bank Polska. Umożliwia obniżenie raty za samochód nawet o połowę oraz komfortową wymianę auta na nowe bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Produkt finansowy przygotowany przez Volkswagen Bank Polska wyróżnia się bardzo niską ratą miesięczną, nawet dwukrotnie niższą niż w przypadku tradycyjnych rozwiązań kredytowych. Dzięki powiązaniu finansowania z wartością rezydualną samochodu kredytobiorca w czasie trwania kontraktu spłaca tylko koszt utraty wartości auta. Może przez 3 lub 4 lata korzystać z samochodu, a następnie, miesiąc przed wygaśnięciem umowy, wybrać jedną z trzech możliwości jej zakończenia: zwrot pojazdu z możliwością podpisania kolejnej umowy kredytowej i wymiany auta na nowe, spłatę w ratach lub spłatę jednorazową. To, co wyróżnia AutoKredyt, to gwarancja odkupu auta od kredytobiorcy przez Volkswagen Bank Polska. Jest to unikalne rozwiązanie na polskim rynku. Dzięki

Kalkulator umożliwiający wyliczanie miesięcznych rat w ramach AutoKredytu jest dostępny na stronie kalkulator.vwbank.pl.

temu klient nie musi się martwić o sprzedaż auta na rynku wtórnym. AutoKredyt jest dostępny bez konieczności angażowania kapitału własnego na zakup samochodu. Klienci mogą wybrać wysokość wkładu własnego – od 0% do 30% – oraz limit rocznego przebiegu (20 lub 30 tys. km). Produkt przeznaczony jest zarówno dla osób ﬁzycznych, jak i prowadzących własną działalność gospodarczą oraz dla ﬁrm z sektora MŚP. Rozwiązanie zostało opracowane dla lidera rynku motoryzacyjnego – Grupy Volkswagen. Z AutoKredytu mogą korzystać klienci salonów Audi (produkt dostępny pod nazwą AutoCredit), Volkswagena (AutoKredyt), ŠKODY (ŠKODA Kredyt Niskich Rat), Seata (AutoKredyt) oraz Porsche (AutoCredit).

AutoKredyt – rewolucja w kredytach samochodowych

018-021_FRB_12.indd 21

13-11-15 21:00

wydarzenia za i przeciw

Czy w najbliższych latach tempo wzrostu PKB przekroczy 4 procent? TAK

Jacek Wiśniewski główny ekonomista Raiffeisen Bank Polska Jakub Borowski główny ekonomista Crédit Agricole Polska

najbliższych latach prawdopodobieństwo trwałego przyspieszenia wzrostu gospodarczego w Polsce powyżej poziomu 4 procent jest niskie. Wyniki najnowszych badań dotyczących tendencji na rynku kredytowym w strefie euro sygnalizują, że tzw. delewarowanie (ograniczanie akcji kredytowej w celu zwiększenia relacji kapitałów do aktywów) sektora bankowego w unii walutowej zakończy się najwcześniej w drugiej połowie 2014 roku. Będzie to czynnik ograniczający wzrost w obszarze wspólnej waluty, eksport i inwestycje polskich przedsiębiorstw. Ponadto prognozy demograficzne dla Polski wskazują na stopniowy spadek liczby osób w wieku produkcyjnym w najbliższych latach. Przyczyni się to do zmniejszenia dynamiki potencjalnego PKB (tempa wzrostu gospodarczego, które nie wywołuje nadmiernej presji inflacyjnej). W tym samym kierunku będzie oddziaływać spowolnienie wzrostu napływu środków unijnych w związku z dobiegającą końca unijną perspektywą finansową. Środki z kolejnej perspektywy (2014–2020) będą dynamizować wzrost gospodarczy w Polsce po 2016 roku.

FOT.:MARCIN MIZERSKI(2)

korporacjach często stawia się cele „ambitne, ale realne” i tak właśnie jest z możliwością osiągnięcia 4 proc. wzrostu PKB. Realne? Tak, ale potrzebny jest do tego zbieg kilku korzystnych czynników. I w tym sensie to cel ambitny. Wykorzystanie funduszy unijnych napędzi kilka sektorów gospodarki i spowoduje zwiększone wykorzystanie mocy produkcyjnych. To powinno zwiększyć inwestycje firm, wywołać wzrost zatrudnienia, a następnie konsumpcji. W tym samym czasie budżet państwa nie może zbytnio zaciskać pasa, bo zniwelowałoby to efekt wzrostu inwestycji i konsumpcji. Dodatkowo dobrze byłoby, gdyby jak największa część tych inwestycji (ze środków unijnych i firm) wykorzystywała krajowe zasoby i nie zwiększała importu. Kiedy to może się wydarzyć? Nie w 2014 roku, mało prawdopodobne, że w 2015. Wydaje się, że najwcześniej w 2017 roku. Im jesteśmy bardziej dojrzałą gospodarką, tym niższe tempo rozwoju możemy osiągać. 8–10 proc. wzrostu PKB to szczyt koniunktury w gospodarkach rozwijających się. W średnio rozwiniętych, do których zaliczamy się ze wszystkimi konsekwencjami, szczyt koniunktury jest na poziomie 4,5 procent. W USA i Europie Zachodniej jest to 2–3 procent.

NIE W poprzedniej dekadzie krajowa gospodarka rosła średnio na rok o 4 procent. W bieżącej sytuacji szansę osiągnięcia takiej wartości daje nam jedynie splot kilku sprzyjających czynników. Jakich i co możemy zrobić, żeby wystąpiły – tłumaczą indagowani przez nas ekonomiści

22 FORBES 12 | 13

022_FRB_12.indd 22

13-11-15 17:27

KRUK_01.indd 1

13-11-14 19:19

od 1290zł

pierścionki, złoto, białe i czarne diamenty

1590zł

kolczyki, złoto, diamenty

2190zł

naszyjnik, złoto, białe i czarne diamenty

1490zł

kolczyki, złoto, białe i czarne diamenty

od 1490zł

pierścionki, złoto, brylanty

od 599zł

pierścionki, złoto, niebieski i biały topaz, diamenty

KRUK_02-03.indd 2

13-11-14 19:22

1290zł

naszyjniki, złoto, diamenty

1990zł

wisiorek, złoto, szafiry, brylanty

świąteczna niespodziank a:

1690zł

kolczyki, złoto, diamenty

w prezencie za k ażde wydane 600 zł*

2790zł

pierścionek, złoto, szafiry, brylanty

4490zł

od 1290zł

kolczyki, złoto, szafiry, brylanty

pierścionki, złoto, diamenty

:VWñS GR .OXEX GOD 3U]\MDFLÑä : .58. 2IHUWD ZDĔQD RG GR 6]F]HJÑä\ Z VDORQDFK

KRUK_02-03.indd 3

13-11-14 19:22

wydarzenia polityka handlowa Przywódcy UE i USA chcą podpisać traktat o partnerstwie w handlu i inwestycjach już za dwa lata, by zwiększyć PKB i narzucić światu swe regulacje

Waszyngton, nie Pekin Na razie trwa handlowa wojna wszystkich ze wszystkimi. Każdy z każdym zawiera też traktaty dwustronne. Czy wróci spokój, kiedy USA i UE wynegocjują i wdrożą swój, ten o transatlantyckim partnerstwie w handlu i inwestycjach?

hcemy dać chwilę wytchnienia europejskim producentom paneli słonecznych cierpiącym z powodu dumpingu – tłumaczył wiosną Karel de Gucht, komisarz Unii Europejskiej ds. handlu, zamiar wprowadzenia ceł karnych na panele i sprzęt sieciowy telefonii bezprzewodowej sprzedawane w Unii przez Chińczyków. – Oni rozumieją tylko groźbę. Inaczej nie chcą z nami rozmawiać – mówił unijny komisarz. Pekin wykonał pokazowy atak odwetowy, grożąc cłami antydumpingowymi na wina i chemikalia sprzedawane przez Europejczyków na rynku chińskim. Jednak to nie francuscy winiarze, ale niemieccy producenci maszyn i innych dóbr inwestycyjnych, którzy od rynku chińskiego są uzależnieni, doprowadzili do unieważnienia pogróżek Brukseli. Kapitulację Europejczyków ogłosiła kanclerz Angela Merkel. Witając premiera Chin Li Keqianga w Berlinie, powiedziała, że zrobi wszystko, co się da, by uniknąć wojny handlowej Unii Europejskiej z Chinami o subsydia dla pro-

ducentów paneli słonecznych i sprzętu dla sieci telefonicznych. W tej sprawie jak w soczewce widać grę sił w światowej konkurencji handlowej. Po latach bezradności wobec chińskiej polityki subsydiowania eksportu, fiasku kolejnych rund wielostronnych negocjacji w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO), Amerykanie i Europejczycy zrozumieli, że siła argumentu w sporach z azjatyckim mocarstwem leży w argumencie siły. Wznowione 11 listopada negocjacje umowy o transatlantyckim partnerstwie w handlu i inwestycjach są dla obu stron ostatnią szansą, by nie przegrać w grze o jakość i wolumen produkcji przemysłowej z Chinami i Azją. – Chińczycy już nieraz pokazali, że są w stanie wyprodukować wszystko i nawet bumerangi sprzedawać Australijczykom. Wiele razy okazywało się, że kiedy dumpingiem wyeliminują konkurencję, zaraz skokowo podnoszą ceny i czas relaksu się kończy – mówi Janusz Lewandowski, komisarz UE.

Europejscy, w tym polscy producenci paneli słonecznych nie mają co liczyć na ochronę ich interesów przed ekspansją dumpingu z Chin ani przez Brukselę, ani WTO. W Unii zawsze przewagę mogą zdobyć lobbyści np. producentów maszyn z Niemiec. Na usilne prośby WTO Chińczycy nie zechcieli przedstawić swoich danych o wielkości produkcji i jakości zwykłej bawełny. Nic dziwnego, że wielostronne układy, jak ten negocjowany latami w ramach tzw. rundy z Ad-Dauhy, stały się mirażem, skoro Chińczycy lekceważą każde międzynarodowe wezwanie UE czy WTO. W sensie dyplomatycznym układ o wolnym handlu między dwiema tak potężnymi strefami gospodarczymi jak Unia i USA jest traktatem dwustronnym. Zniesie ostatnie celne bariery w handlu, którego wartość wynosi teraz 455 mld euro. Jak obliczyli eksperci z londyńskiego Centre for Economic Policy Research, pełne wdrożenie TTIP przyniesie zwiększenie produktu krajowego w przypadku Unii o 119, a Stanów Zjednoczonych o 95 mld euro rocznie.

FOT.: PETE SOUZA/THE WHITE HOUSE/ZUMAPRESS.COM

Grzegorz Cydejko

26 FORBES 12 | 13

026-028_FRB_12.indd 26

13-11-15 17:43

J O O P. C O M SALON

JOOPr.indd 1

SA LON JOOP! / GA LERI A MOKOTÓW / U L WOLOSK A 12 / 1 PI TRO / WA RSZ AWA J O O P ! / Z ÕOT E TA R A S Y / U L . Z ÕOTA 5 9 / PA R T E R / WA R S Z AWA / OT WA R C I E KO N I E C L I S TO PA D A

13-11-14 19:23

Oznacza to, że np. przeciętna europejska rodzina miałaby 545 euro dodatkowego dochodu, głównie dzięki zwiększeniu handlu między dwiema układającymi się stronami, ale też dzięki utrzymaniu produkcji i nowym inwestycjom na terenie UE i USA. Na amerykańską wyobraźnię działa liczba i jakość miejsc pracy. Według raportu Atlantic Council, Fundacji Bertelsmanna i Ambasady Brytyjskiej w Waszyngtonie, traktat pozwoli utworzyć 740 tysięcy nowych miejsc pracy. W samej Georgii byłoby ich 25 tys. więcej, a eksport do UE wzrósłby o 31,5 procent.

o tyle ważne, że od początku ery globalizacji udział USA w światowym eksporcie wyrobów przemysłowych spadł o 6 punktów procentowych. Unia Europejska ma się lepiej, bo utrzymuje swój udział w światowym handlu wyrobami przemysłowymi na tym samym poziomie (19 procent). Obywatele UE, stanowiąc 7 proc. ludności świata, wytwarzają 25 proc. światowej produkcji przemysłu przetwórczego. UE stale jednak podnosi koszt energii dla swojego przemysłu i mnoży regulacje, co może skutkować przyspieszeniem odpływu przemysłu wytwórczego do Stanów Zjednoczonych. Zakłady BMW w Karolinie zwiększą eksport do UE o 138 proc., Fiat uruchomi eksport do USA modelu „500” z polskich Tychów

Jak to działa, widać na przykładzie najnowszej inwestycji koncernu Volkswagena, który zbudował fabrykę Audi w Meksyku, a nie w Tennessee czy Alabamie. Jedną z decydujących przesłanek była ta, że Meksyk (podobnie jak od niedawna Kanada) ma z Unią umowę o wolnym handlu, dzięki której cła na samochody są niższe. Po redukcji tych ceł fabryki Mercedesa w Alabamie i BMW w Karolinie Południowej mogą zwiększyć eksport do UE o 187 i 138 procent. Jak twierdzi Jeremy Pilmore-Bedford, brytyjski konsul generalny w Atlancie, przemysł farmaceutyczny w Karolinie Północnej może zwiększyć sprzedaż do Unii o 1,2 mld dolarów. Takie liczby powinny też działać na wyobraźnię Europejczyków. Mogą się oni spodziewać przesunięcia produkcji z Europy do USA. Po latach mody na off-shoring, czyli wyprowadzania produkcji do krajów, gdzie jest tańsza, nasila się zjawisko odwrotne – przemysł wraca do Stanów zwabiony niskimi cenami surowców energetycznych i energii. Traktat z Unią wzmocni efekt rewolucji energetycznej. Jest to

Dlaczego więc Europejczycy również liczą na benefity z tytułu traktatu o handlu i inwestycjach z USA? Wierzą po prostu, że dzięki traktatowi europejska kultura przemysłowa i standard regulacyjny przetrwają starcie z Chinami i resztą świata. Redukcja ceł to jedno, ale o wiele więcej znaczy traktatowe zetknięcie amerykańskiego i europejskiego systemu regulacji. Dotyczy to takich kwestii jak standardy techniczne, certyfikacja produktów od samochodów po żywność. Skutkiem ujednolicenia norm będzie zaś

WYSOKIE OBROTY

455 mld EUR

wynosi wartość handlu między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską; ich PKB ma wzrosnąć po zniesieniu barier o ok. 0,5 punktu procentowego

spadek kosztów prawnych i finansowych odpowiedzialności producentów, otwarcie nowych rynków eksportowych i rozszerzenie zamówień publicznych na cały obszar traktatowy, a po jakimś czasie i na cały świat. – Chodzi o przywództwo w normach technicznych i standardach wyznaczających przyszłość wielu sektorów gospodarki w skali globalnej. Nie sądzę, aby Ameryka i Europa osobno poradziły sobie w tej konkurencji tak jak zespolona transatlantycka przestrzeń gospodarcza, która jest jednocześnie przestrzenią wspólnych wartości. Zbliżenie europejsko-amerykańskie trzeba rozumieć w tym wymiarze – mówi Janusz Lewandowski. Na razie jeszcze do wzajemnego uznania regulacji daleko. Od startu negocjacji zaczęło się ograniczanie pola traktatu. Na życzenie Francuzów została wyłączona z negocjacji sfera kultury. Lukratywny przemysł filmowy i muzyczny ma pozostać polem „kulturowej odrębności”. Przenikanie twórców i kapitału w produkcji artystycznej ponad Atlantykiem nie przekonało Europejczyków, by nie czynić wyjątku. Na taką strategię Amerykanie mogą odpowiedzieć własnymi zastrzeżeniami i przyszła strefa zbieżnych norm, regulacji i wolności gospodarczej może przypominać unijny jednolity rynek. A ten jest jak ser szwajcarski. Zarówno dyrektywa usługowa, jak i przepływ dóbr, pracy i kapitału napotykają w Unii wciąż bariery. Z drugiej strony zarówno Unia, jak i Stany Zjednoczone mają za sobą okres poszerzania stref wolnego handlu. Brukselskie regulacje rządzą od Finlandii, a niedługo zapewne Turcji, Gruzji i Ukrainy, po Portugalię. Nie ma powodu, by nie przekroczyły Atlantyku. Amerykańskie zaś promieniują od Filipin przez Meksyk po Kanadę. Też nie ma przyczyny, by nie zgrać ich z europejskimi. Paradoksalnie, w dniu, w którym po przerwie na nowo ruszyły negocjacje Komisji Europejskiej z rządem Stanów Zjednoczonych, na czołówkach w mediach po obu stronach Atlantyku panowały doniesienia o decyzji Komunistycznej Partii Chin. Jeśli politycy w Waszyngtonie i stolicach europejskich się nie dogadają, centrum świata na dobre ulokuje się w Pekinie. I to Chińczycy będą narzucać światu swoje normy i standardy.

FOT.: FRED ROLLISON/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM

wydarzenia polityka handlowa

28 FORBES 12 | 13

026-028_FRB_12.indd 28

13-11-15 17:43

LIONr.indd 1

13-11-14 19:26

człowiek miesiąca Bruno Duthoit

Bruno czyściciel TP SA znalazła się pod wodą – na przyszły rok analitycy wieszczą nawet stratę. Wyniki nie zadowalają udziałowców, są kłopoty z wynikiem, konkurencją. Dlatego w spółce pojawił się Bruno Duthoit. Człowiek do zadań specjalnych Filip Kowalik

Bruno Duthoit prezes TP SA

a pierwszy rzut oka nowy francuski prezes polskiego Orange nie wygląda na kogoś w stylu Jeana Reno. Uśmiechnięty, miły i uprzejmy, a przy tym miłośnik teatru. Polscy współpracownicy nadali mu nawet przezwisko „tato”. Jednak jego CV wskazuje na funkcję, jaką pełni we France Telecom. Od dwóch dekad wysyłany jest na nowe rynki i w nowych rolach – tu restrukturyzuje, tam robi rebranding, a gdzie indziej organizuje nowego operatora. Po prostu człowiek firmy. Pierwszy raz w Polsce pojawił się w czasie negocjacji prywatyzacyjnych TP SA. Był liderem grupy ze strony FT, a później wszedł do zarządu. Miał kilka udanych projektów, m.in. zawojował kraj Neostradą. Gdy odchodził, TP miała prawie 70 proc. rynku internetu. Dziś jest to tylko 23 procent. To pokazuje, gdzie do zrobienia jest najwięcej. – Ulepszenie modelu sprzedaży i wzmocnienie marki Orange to sprawy priorytetowe.

Od tego, teg jakie uzyskamy przychody i czy będą one sa satysfakcjonujące, uzależnione jest, ile będziemy musieli ściąć wydatków po stronie będzie kosztów, aby firma mogła się rozwijać – przekosztó konuje Duthoit. Gra jest je teoretycznie prostsza po stronie kosztów, przynajmniej technicznych, gdzie kosztó Orange łączy sieć z T-Mobile. Konieczna bęOrang dzie tteż redukcja etatów. Wbrew swojemu przezwisku Duthoit nie jest jednak dobroprzezw dusznym ojczulkiem, patrzącym przez palce. duszn To człowiek cz wymagający. Do sprzątania w Orange wziął się szybko i zdecydowanie. w Or W Polsce pojawił się w lipcu, ale już zdążył W P przemodelować system zarządzania firmą. prze – Spłaszczyłem strukturę, dzieląc ją na centra biznesowe, tj. sprzedaż dla klience tów detalicznych (B2C), korporacyjnych tó (B2B), rynek hurtowy i obsługę. Powinno (B2 dać to lepszy ogląd sytuacji w poszczególnych częściach spółki i ułatwić zarządzanie – tł tłumaczy nowy prezes. Duthoit ma już spore doświadczenie, niektórych ruchów spor dokonuje więc wręcz intuicyjnie. Ważne są dokon działania zdecydowane. Chodzi nie tylko działa o to, bby zrobić wrażenie na inwestorach. Sam zainteresowany przekonuje, że we France zainte Telecom panuje rotacyjny system zarządzania, Teleco management wymieniany jest co dwa, cztery manag lata. Brunowi B Duthoit koledzy dają dwa lata na wysprzątanie wy Orange.

CHECKLISTA DUTHOIT CHE Sprzedaż: udoskonalenie oferty Sp obsługi klientów to priorytet, jaki sobie i obsł wyznaczył wyzn Inwestycje: CAPEX (nakłady inwestycyjne) Inw musi spaść poniżej 2 mld złotych. Wspomina nawet o 1,7 mld zł (w 2012 r. było nawe mld zł) 2,3 m Zatrudnienie: cięcia zatrudnienia w TP SA są Zat konieczne – mówi się o zejściu z 22 tys. nawet konie do 15 tys. w ciągu trzech lat LTE: Aby rozwijać mobilny internet, Orange LTE musi wygrać przetarg na nowe pasma GSM

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE(3); ADAM IWAŃSKI; THINKSTOCK.COM; STEPHANIE RABEMIAFARA/CORBIS; KRZYSZTOF SERAFIN/FORUM

Mam wrażenie, że wojna cenowa na polskim rynku nieco się uspokoiła, np. w porównaniu z Playem mamy bardzo podobne taryfy. Dziś konkurować trzeba usługami dodanymi i jakością serwisu. Rynkowa rywalizacja będzie dzięki temu bardziej złożona.

30 FORBES 12 | 13

030-031_FRB_12.indd 30

13-11-15 18:47

WSZYSCY LUDZIE BRUNA DUTHOIT GRAŻYNA PIOTROWSKA-OLIWA:

Bruno Duthoit to bardzo sympatyczny facet. Jest nieco introwertyczny, ale za to bardzo ciepły – w firmie miał nawet ksywkę „tato”. Lubi otaczać się sprawnymi menedżerami. To on ściągnął do firmy m.in. Piotra Muszyńskiego, który do dziś jest w zarządzie, a także Piotra

Czarneckiego, obecnego prezesa Raiffeisen Banku. Duthoit jest świetnym specjalistą od sprzedaży i marketingu – po przejęciu kontroli nad TP SA przez France Telecom, to on zajął się przebudową tego segmentu. Później czuwał też nad strategią.

PIOTR CZARNECKI prezes zarządu Raiffeisen Bank Polska

PIOTR MUSZYŃSKI wiceprezes zarządu TP SA

Piotra Czarneckiego Duthoit wyłowił w 2002 roku z Getin Service Provider, należącego do Leszka Czarneckiego. Na sta stanowisku szefa pionu k klientów biznesowych u utrzymał go tylko rok – Czarnecki wolał zostać pre prezesem polskiego R iff i Raiffeisena.

Przed branżą telekomunikacyjną Muszyński zajmował się handlem – był szefem i udziałowcem sieci Rema1000. Po upadku firmy w 2001 roku pojawił się w TP SA, gdzie Duthoit powierzył mu obsługę klientów. Od 2009 roku jest wiceprezesem ds. operacyjnych.

NEOSTRADA – INTERNETOWY SZLAGIER SPRZED LAT Gdy Bruno Duthoit pojawił się w zarządzie Telekomunikacji Polskiej, przypadła mu rola restrukturyzatora działu sprzedaży i marketingu postpaństwowej firmy. Mniej widoczne były zmiany wewnątrzkorporacyjne, przebudowa struktury i sieci sprzedażowej. Większe wrażenie zrobiła oferta cyfrowa TP SA, która w 2001 r. właśnie zaczęła testować Neostradę – najpierw w Warszawie, a rok później we wszystkich dużych miastach Polski. Sukces był spory. Do końca 2006 roku, w którym Duthoit opuścił Polskę, TP SA zdobyła ok. 1,7 mln klientów internetu, co stanowiło 69 proc. rynku. We wrześniu

Udział TP SA w rynku szerokopasmowego internetu 80 70 60

69 proc.

50 40 30 20

23 proc.

10 0

2006 Źródło: Telekomunikacja Polska, GUS

III kw. 2013

t tego roku k TP SA miała i ł już j ż w ofercie f i usługę ł tri-play (telefon, internet, telewizja) i livebox, rodzaj domowego routera, który jednocześnie był pierwszym wprowadzonym na masową skalę domowym hot-spotem. Ale następcy Bruna Duthoit nie wykorzystali tego atutu. Dziś Orange ma 2,3 mln klientów, mimo że rynek wzrósł pięciokrotnie.

KŁOPOTY NA LINII W ramach ulepszania marketingu i komunikacji z klientem Bruno Duthoit wprowadził tzw. Błękitną Linię. Obsługę klienta przesunął na dział telemarketingu. Okazało się to jednak wielkim niewypałem – linia była przeciążona, zatrudniani doraźnie pracownicy niekompetentni. Do firmy wkradł się chaos. Za Błękitną Linię TP SA została ukarana przez UOKiK – wymierzona w 2005 roku grzywna wynosiła 4,2 mln złotych. Na obronę Bruna Duthoit ówcześni pracownicy firmy mają to, że głównie były to problemy techniczne, za które odpowiadał Bruno Le Guern, dzisiejszy szef Petrolinvestu.

DWIE DEKADY SAKSÓW NA WSCHODZIE EUROPY I JESZCZE DALEJ 1995

1996–1999 GLOBTEL (ORANGE SLOVENSKO) Po zdobyciu koncesji GSM w 1996 roku Bruno Duthoit został szefem słowackiej spółki Globtel. Na rynek wszedł, rozpętując wojnę cenową z miejscowym monopolistą EuroTelem

030-031_FRB_12.indd 31

2000

2001–2006 TP SA Po umocnieniu pozycji na Słowacji, Duthoit przystąpił do negocjacji o przejęcie Telekomunikacji Polskiej, gdzie zajął się restrukturyzacją pionu sprzedaży

2005

2006–2008 VOXTEL (ORANGE MOLDOVA) W 2006 r. Duthoit z Polski olski wyjechał do Mołdawii, wii, aby przeprowadzićć rebranding Voxtela, a, miejscowej spółki z grupy rupy Orange

2010

2008–2012 ORANGE ARMENIA W 2008 roku Brunowi Duthoit ponownie przypadło robienie start-upu. Tym razem na rynku armeńskim

2015

2012–2013 ETHIOTELECOM W 2012 r. Duthoit trafił do Etiopii, gdzie FT zarządza miejscowym monopolistą Ethiotelecom

13-11-15 18:47

wydarzenia wywiad

Plecak był zbyt ciężki Potrzebujemy obniżenia długu, żebyśmy mogli w odpowiednim momencie pozwolić zadziałać automatycznym stabilizatorom koniunktury. To jest jeden z bardzo ważnych warunków naszego wstąpienia do strefy euro – mówi Marek Belka, prezes Narodowego Banku Polskiego Tomasz Jóźwik

Bank Światowy opublikował analizę, w której dowodzi, że ostatnie dwadzieścia lat to był najlepszy okres w historii gospodarczej Polski. Czy Pan się zgadza z tą tezą? Marek Belka: To jest tak oczywiste, że nawet nie warto o tym dyskutować. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że Polska od XVII wieku była biednymi peryferiami Europy, przez stulecia nie była nawet państwem, ale obszarem dramatycznie źle zarządzanym. XVIII wiek to była przecież katastrofa cywilizacyjna. XIX wiek to brak Polski. XX wiek to dwie wojny światowe. Dlatego te ostatnie prawie już dwadzieścia pięć lat to jest złoty okres w historii Polski.

Za chwilę dostaniemy przeszło 100 miliardów euro z budżetu Unii na lata 2014–2020. Poprawi nam się infrastruktura, dużo pieniędzy popłynie do nauki. Zainwestujemy w innowacje. Mamy zdrowy system bankowy, wyedukowane i mobilne społeczeństwo. Nadchodzi złota era Polski? To nie jest jakieś heroiczne założenie. Mamy wszelkie szanse, żeby kontynuować dobrą passę.

A mamy jeszcze w zanadrzu gaz łupkowy. Ewentualnie. Za 20 lat będziemy się uśmiechać do naszych dzisiejszych problemów, ale przecież wiemy, że nic się nie dzieje samo. Tak jak w 1989 roku nowa polityka

gospodarcza, którą zainicjował rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego i Leszka Balcerowicza. Choć pewnie nie przyniosłaby ona takiego sukcesu, gdyby nie przeprowadzone rok wcześniej reformy Mieczysława Rakowskiego i Wilczka. W każdym razie nic się samo nie zrobiło. Gdybyśmy pokpili sprawę 25 lat temu, to dziś mielibyśmy w najlepszym razie szansę być w sytuacji Rumunii, a w najgorszym – Ukrainy.

Z drugiej strony można odnieść wrażenie, że wydanie łatwych unijnych pieniędzy to nasza jedyna opcja rozwojowa na najbliższe lata. To trochę niepokojące. To prawda. Oczywiście z pobłażliwością należy słuchać tych, którzy mówią: „Po co

Myśmy sobie włożyli na plecy za ciężki plecak. Staramy się z nim przebiec maraton, ale okazało się, że jest pod górkę i nie da się wbiec. Trzeba ten plecak opróżnić

nam tyle dróg, potem trzeba będzie je odśnieżać”. Václav Klaus jest typowym przedstawicielem takiej postawy, twierdząc, że każde euro, które do Czech spływa, tylko je demoralizuje. Bez przesady. Zażartowałem z tego na Hradczanach, kiedy zaserwował mi takie właśnie stwierdzenie. Odpowiedziałem: „Wie pan, Czechy to jest kraj wysokorozwinięty, a my zacofani i biedniejsi potrzebujemy takiej pomocy”. Oczywiście oni nie są tacy wysokorozwinięci, a my tacy zacofani. Coś w tym jednak jest, że nie można się do unijnych euro zanadto przyzwyczajać. Innymi słowy, ta kolejna perspektywa budżetowa będzie trudniejsza w tym sensie, że musimy te pieniądze lepiej wydawać. Jak najwięcej pieniędzy przeznaczyłbym na rozwój przedsiębiorstw, nawet na częściowo bezzwrotne pożyczki.

Z unijnymi euro jest też taki problem, że środków na współfinansowanie wydatków rząd postanowił poszukać w funduszach emerytalnych. Umarzając obligacje znajdujące się w OFE, obniżymy sobie jawny dług. Nie tylko rozmontowujemy kapitałowy filar naszej emerytury, ale także odsuwamy w czasie niezbędne reformy. Nie zgadzam się. Jak ktoś się martwi, że ZUS będzie miał problemy za 40 lat, to ja się pytam, czy zastanowił się, co się będzie działo przez te 40 lat, do 2053 roku. Myśmy sobie włożyli na plecy za ciężki

FOT.: PIOTR WANIOREK

32 FORBES 12 | 13

032-036_FRB_12.indd 32

13-11-15 17:25

wywiad wydarzenia

Marek Belka Prof Pr o essor ekoonoomi of mii,i, w cz czer erwc er wcu wc cu 20 2010 100 rok okuu wybr wy bran br bran anyy na s anow st annow owis isskoo preeze z sa N P. NB P Min i is iste terr te fifina naans n ów ó w rzą z da d chh Włod Wł odzi od zimi zi mier mi erza er zaa Cimo Ci mosz mo szew sz ewic ew icczzaa i Leesz szka Milille lera le ra,, odd maj ajaa 20004 04 do paźd pa ździ źd ziier erni n ka 200 0 5 roku ro kuu preemi m er e rzą z du du.. Zaa jeggo ka k denc denccjiji de z po pows ows wsze zech ze chhnego nego ne g syyst stem tem emu em merryt ytal allne nego ego g wyłąączzon wy onoo gó g rn r ikków ów FORBES XX | 08 33

032-036_FRB_12.indd 33

13-11-15 21:05

wydarzenia wywiad

Jak widzę, że powstały takie firmy jak LPP, Asseco czy CCC, które bez finansowania nie stałyby się gigantami, to jednak dostrzegam pozytywne efekty przelanych do OFE pieniędzy. Rzeczywiście to, że się rozwija rynek akcji, to nic złego, a wręcz przeciwnie. Pamiętajmy jednak, że inwestycje OFE w akcje trafiają do przedsiębiorstw tylko poprzez rynek pierwotny. W przypadku zakupu akcji na rynku wtórnym nie ma przepływu pieniędzy do przedsiębiorstw. A OFE większość akcji kupiły na rynku wtórnym. Funkcjonowanie OFE jednocześnie pozwalało na odłożenie ad Kalendas Graecas niezbędnych działań dla rozwoju tego, co nazywamy trzecim filarem. Powinniśmy inwestować nie poprzez OFE, tylko poprzez fundusze emerytalne w tzw. III filarze i w ten sposób tworzyć zasób kapitału długoterminowego, który byłby inwestowany nie tylko w akcje.

Tylko czy konieczność rozwoju III filaru oznacza, że trzeba po drodze likwidować drugi filar? Trzeba. Jeśli tego nie zrobimy, to w 2014 roku trzeba by było dokonać zacieśnienia fiskalnego w skali 2,8 proc. PKB. Czy pan sobie wyobraża, co to oznacza dla gospodarki? Takie zacieśnienie w okresie, gdy ożywienie jest tak kruche jak obecne? Recesję. Ale oczywiście nas nie interesuje recesja w 2014 roku, tylko forma ZUS w 2053 roku.

Jeszcze bardziej niż ze zmianami w II filarze emerytalnym trudno zgodzić się ze sposobem ich przeprowadzenia przez rząd. Trzeba było to zrobić wiele lat wcześniej – realistycznie ocenić ten system, ale kolejnym

Reforma finansów to tysiąc kroków do zrobienia, a każdy będzie powodował niezwykły opór społeczny. Na to trzeba silnego przywództwa politycznego rządzącym brakowało odwagi. To mi przypomina, jak ciotka mojego kolegi w latach 70. mówiła: „Januszku, socjalizm to nie jest taki zły system, tylko ludzie się do tego nie nadają”. Z systemem, który wymyśliliśmy, jest dokładnie tak samo – od początku był po prostu nierealistyczny.

Od prezesa NBP oczekiwałbym przede wszystkim, żeby zwrócił uwagę rządowi, że jesteśmy piąty rok pod unijną procedurą nadmiernego deficytu, a nie przekonywał, że reforma emerytalna od początku była błędna. Zwracam uwagę co roku.

I co Panu rząd odpowiada? Że w latach 2011–2012 obniżył deficyt strukturalny o ponad 5 proc. PKB. Te dwa lata zacieśnienia fiskalnego były naj-

ważniejszym czynnikiem osłabienia koniunktury, tempo wzrostu spadło do zera. Gdyby rząd miał kontynuować tę politykę, to byłaby recesja i wielu młodych ludzi nie znalazłoby pracy. Wyjadą do Londynu i to będzie nieodwracalna strata dla Polski. Istnienie systemu OFE, takiego jaki był do roku 2010, wymagało obniżania wydatków państwa o 1,7 proc. PKB i utrzymania tego w kolejnych latach. To oznacza, że po kilkudziesięciu latach mamy nie tylko spłacony cały dług publiczny czy oszczędności publiczne, ale nie mamy na drogi, na uczelnie itd.

Chyba nie chce Pan powiedzieć, że obniżenie wydatków publicznych nie jest możliwe? To się tak łatwo mówi – obniżać wydatki budżetowe, bo na ogół tak jest, że te obniżki nie dotyczą tych, którzy o nich mówią. Mnie czy panu nic się nie obniży. Nam należałoby podwyższyć podatki i wtedy pewnie inaczej by pan śpiewał. W Polsce system podatkowy jest wyjątkowo regresywny. Na czym to polega? Mamy dwie stawki – 18 proc. i 32 procent. Na przykład w Anglii stawki sięgają 45 procent. Te nasze 18 proc. dotyczy także ludzi o bardzo niskich dochodach, bo tylko 3000 zł z hakiem jest wolne od podatku. W Anglii około 9,5 tys. funtów rocznie jest wolnych od podatku. Z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej odpowiednikiem tej kwoty jest ok. 16 tys. złotych. Czyli w Anglii mamy pięć razy wyższą kwotę wolną od podatku. Nie nawołuję do tego, żeby to zmieniać, bo to jest bodajże główny filar, na którym opiera się nasz system podatkowy. W Polsce wszyscy myślą, żeby obniżać obciążenia podatkowe, i to przede wszystkim przedsiębiorcom. To ślepy zaułek. Miejmy tego świadomość, że w Polsce mamy wyjątkowo cieplarniane warunki podatkowe dla przedsiębiorczości, a wyjątkowo ostry system podatkowy dla ubogich. Gdybyśmy chcieli poprawić budżet od strony dochodowej, to w pierwszej kolejności moglibyśmy uregulować samozatrudnienie. Najbardziej drastyczna reforma KRUS to od 2 do 3 mld złotych w pierwszych latach. Tymczasem samozatrudnienie w Polsce pełni zupełnie inną funkcję niż ta, któ rą

FOT.: PIOTR WANIOREK

plecak. Staramy się z nim przebiec maraton, ale okazało się, że jest pod górkę i nie da się wbiec. Trzeba ten plecak opróżnić. Nie zgadzam się z tym, że to jest łatwe. Nie zgadzam się też, że to odsuwa reformy. Reforma OFE będzie miała wpływ na rynek kapitałowy, ale nie należy tego demonizować. Trzeba natomiast powiedzieć, że rynek kapitałowy w Polsce był na dopalaczu w postaci finansowania budżetowego. Co to za rynek, którego rozwój jest finansowany przez podatki?

34 FORBES 12 | 13

032-036_FRB_12.indd 34

13-11-15 17:26

wywiad wydarzenia miało pełnić. Zamiast sprzyjać przedsiębiorczości, wymusza na najmniej zarabiających przechodzenie na samozatrudnienie. Sprzątaczki pracują na samozatrudnieniu, co obniża wpływy do ZUS oraz ich przyszłe emerytury. Druga sprawa, to na przykład obłożenie oleju opałowego taką samą akcyzą, jaka obowiązuje na olej napędowy. Wiemy, że w Polsce masa ludzi jeździ na olej opałowy, co oznacza okradanie własnego państwa.

Skoro bardzo trudno coś zmienić po stronie wydatków czy przychodów budżetu, to może wzrost gospodarczy wyciągnie nas z permanentnego deficytu? Nie wyrośniemy z deficytu, choćby ze względu na środki unijne. Ich napływ zmusza państwo i samorządy do wyłożenia pieniędzy na współfinansowanie projektów. Zmienia się struktura wydatków publicznych – z korzyścią dla inwestycji, na niekorzyść bieżących wydatków socjalnych. Ale to trzeba robić. Nawet jeśli wiemy, że czasami się zbuduje jedno lotnisko za dużo. Nawet jeśli te fundusze wydajemy nie do końca

optymalnie, to byłoby katastrofą cywilizacyjną, gdybyśmy tego nie wykorzystali. To nie znaczy, że mamy się zgodzić na permanentny deficyt finansów publicznych. Trzeba krwią pluć i obniżać wydatki i deficyt. Także racjonalizować podatki. Walczę tylko z uproszczeniem, że jednym cudownym posunięciem dokonamy reformy finansów publicznych. Reforma to jest tysiąc kroków do zrobienia, a każdy będzie powodował niezwykły opór społeczny. Na to trzeba silnego przywództwa politycznego.

Deficyt finansów publicznych to temat trudny, nie będzie nam też sprzyjać demografia. Nieuchronnie starzejemy się jako społeczeństwo, 2 mln młodych ludzi wyjechało z kraju. Trudno pokazać przykłady udanej polityki prodemograficznej wśród krajów wysokorozwiniętych. A jeżeli są takie, to albo związane są z masowym działaniem prorodzinnym, takim jak np. we Francji, albo szerokim otwarciem wrót dla imigracji. Myślę, że trzeba rozumieć prorodzinną

politykę nie jako kolejne becikowe, ale ułatwienie kobietom utrzymania się na rynku pracy przy jednoczesnym posiadaniu dzieci. To jest chyba podstawowa sprawa. Kobiety mają przeciętnie lepsze wykształcenie niż mężczyźni. One też sobie kalkulują, że nie chciałyby być na ogół gospodyniami domowymi. Jak to zrobić? Cały ten pakiet działań: żłobki, przedszkola, elastyczny czas pracy, ale także pozytywna „propaganda”. To wszystko jest ważne. Musimy zrobić też wszystko, żeby chociaż część tych młodych ludzi z Londynu ściągnąć z powrotem. A wiem, jakie to jest trudne, bo Londyn jest po prostu fantastyczny. Jesteśmy też skazani na przyjęcie imigrantów i Polska powinna tutaj wyprzedzić inne kraje europejskie i spojrzeć na doświadczenia polityki imigracyjnej USA, Kanady, Australii. Tam akcentuje się szansę na rozwój talentów młodych ludzi, a nie przyciąga ich przywilejami socjalnymi. My na razie nie mamy żadnej polityki, a pilnie jej potrzebujemy, bo przecież nie doczekamy się efektów za pięć lat.

FORBES XX | 08 35

032-036_FRB_12.indd 35

13-11-15 17:26

wydarzenia wywiad

Efektów nie możemy się też doczekać w walce z kryzysem w strefie euro. Jedną z jego przyczyn była permanentna nierównowaga zewnętrzna, która polegała na tym, że Niemcy miały dużą nadwyżkę, a kraje południa Europy ogromny deficyt w rozliczeniach z zagranicą. Dziś niemiecka nadwyżka jest najwyższa w historii. Niemcy muszą sobie odpowiedzieć na pytanie, czy chcą utrzymania strefy euro. Jednym ze sposobów – oprócz kolejnych rund dostosowań fiskalnych tam, gdzie jest to niezbędne, oprócz nacisku reformatorskiego w krajach, które są mniej konkurencyjne od Niemiec – jest rozwinięcie przez Niemcy sektora usług, który będzie dostarczał atrakcyjnej oferty konsumpcyjnej. Wtedy w naturalny sposób niemiecka nadwyżka zacznie się obniżać.

Grecja ma dług równy 170 proc. PKB, Portugalia, Irlandia, Włochy na poziomie ok. 130 proc. PKB. Przyjdzie kolejne cykliczne spowolnienie i te kraje będą miały poważne kłopoty. Tyle spraw jest jeszcze do rozwiązania. To wyjaśnia też, dlaczego jesteśmy tacy niespieszni w naszym marszu do strefy euro. Wcześniej czy później te kraje, które nie mają stabilnej długoterminowej pozycji budżetowej, muszą ją przywrócić. Co to znaczy? Pewne długi trzeba raz na zawsze podarować. Bez tego się nie da.

O naszą drogę do strefy euro mam do prezesa Marka Belki trochę

pretensji. Nie chodzi o to, żeby Pan jednoznacznie powiedział: „Dobrze, wchodzimy bez względu na okoliczności”, ale: „Nawet jeśli euro jest dziś nie dla nas, to zróbmy wszystko, żeby jak najszybciej spełnić kryteria przystąpienia i być w każdej chwili gotowym” już mógłby Pan. Chyba jestem skłonny przyznać panu trochę racji. Ostatnio zaczynam w swoich wystąpieniach publicznych coraz częściej mówić, co powinniśmy zrobić, żeby dobrze prosperować w strefie euro i czuć się tam bezpiecznie.

To prezes NBP powinien często mówić. To teraz też powiem. Są trzy rzeczy. Po pierwsze powinniśmy mieć konkurencyjną gospodarkę, ale taką konkurencyjną głęboko. My mamy w tej chwili konkurencyjność

Spekulanci przekonali się, że rynek złotego to nie jest ulica jednokierunkowa. Trzeba uważać, bo zawsze z naprzeciwka może wyjechać walec

Własną walutę jeszcze mamy, ale czy skutkiem ubocznym ekspansywnej polityki największych globalnych banków centralnych nie jest spadek znaczenia banków lokalnych, takich jak NBP? Skoro dzienne obroty na złotym są rzędu 10 mld dol., to czy NBP ma nad tym jakąkolwiek kontrolę? Udział złotego w obrotach na światowym rynku walutowym spada i to nam się bardzo podoba. Spekulanci przekonali się też, że rynek złotego to nie jest ulica jednokierunkowa. Trzeba uważać, bo zawsze z naprzeciwka może wyjechać walec. Czasami bank centralny ten walec wyprowadza, a czasami wystarczy przypomnieć o jego istnieniu. To, że prowadzimy konwencjonalną politykę monetarną, jest dostrzegalne na świecie. Na dłuższą metę to jest pewniejsze, bo nie prowadzi do różnego rodzaju nierównowag makroekonomicznych. Zamierzamy utrzymać ten kurs przez kolejne trzy lata. Do końca mojej kadencji.

FOT.: PIOTR WANIOREK

System OFE od początku był nierealistyczny – mówi Marek Belka Tomaszowi Jóźwikowi

kosztową. Co by było, gdyby się gwałtownie albo trwale wzmocnił złoty? Chyba przestalibyśmy być konkurencyjni. Ta konkurencyjność powinna być głębsza, zakotwiczona nie tylko o koszty, ale także o jakość i marki. Po drugie, powinniśmy mieć elastyczny rynek pracy. To znaczy on jest elastyczny, ale znów płytko. Mamy 25 proc. społeczeństwa na tzw. umowach śmieciowych, a ci nie na „śmieciówkach” 25 proc. płacy mają w elementach elastycznych. Na krótką metę to jest fantastyczne, bo w ostatnim spowolnieniu bezrobocie nam masowo nie wzrosło. Taka elastyczność rynku pracy oparta na dualizmie, charakterystyczna dla Hiszpanów i Włochów, jest dobra na krótką metę. Ale ktoś, kto jest na kontrakcie terminowym, nie będzie inwestował w siebie. Pracodawca nie będzie inwestował w niego. Na dłuższą metę bezrobocie strukturalne w takim kraju będzie narastać. Innymi słowy, rynek pracy naprawdę dobry to jest taki, w którym jest łatwo pracownika zwolnić, ale i łatwo znaleźć pracę. Trzecia rzecz, która jest potrzebna, o której już mówiliśmy, to dobra pozycja fiskalna – niski dług, który pozwala na prowadzenie antycyklicznej polityki budżetowej. Jak się ma te trzy rzeczy, to można sobie w zasadzie pozwolić na to, żeby nie mieć własnej waluty i własnej polityki kursowej.

36 FORBES 12 | 13

032-036_FRB_12.indd 36

13-11-15 17:26

CHEVRON.indd 1

13-11-14 19:24

IM KRÓTSZA DROGA, TYM SZYBSZA DECYZJA

bzwbk.pl/korporacje

BZWBKr.indd 2

13-11-15 13:53

W bankowoÊci korporacyjnej Banku Zachodniego WBK pracujemy zgodnie z zasadà – jak najbli˝ej Klienta. Zapewniamy obs∏ug´ ponad 200 doradców oraz doÊwiadczonych, lokalnych decydentów kredytowych. Dzi´ki temu szybko rozpoznajemy potrzeby Klientów i sprawnie na nie reagujemy. Lepiej rozumiemy Twój biznes i mo˝emy szybciej podejmowaç decyzje dotyczàce jego ﬁnansowania. Sprawdê, czy potraﬁmy mówiç tym samym j´zykiem. BANKOWOÂå KORPORACYJNA

BZWBKr.indd 3

13-11-15 13:53

Ranking KART KREDYTOWYCH

Dziesięć milionów w kawałku plastiku Karta z dziesięciomilionowym limitem. Niemożliwe? A jednak. W rankingu „Forbesa” mamy po raz pierwszy taką kartę, a także kilka innych, gdzie limit ma sześć zer. Czarne karty kredytowe kuszą nieograniczonymi możliwościami wydawania pieniędzy Krystyna Doliniak

Bank Millennium MasterCard World Signia/Elite VIP Karta banku, którym kieruje Joao Bras Jorge, to liderka rankingu „Forbesa”. Ma dwumilionowy limit wydatków. Jej posiadacz nie płaci za wydanie i użytkowanie karty

Po rraz pierwszy oceniliśmy tylko karty czarne – uznając, że porównywanie ich z platynowymi w jednym zestawieniu straciło sens z tego samego powodu, dla którego przed kilku laty zrezygnowaliśmy z oceny złotych kart. Oba segmenty bardzo szybko się zdemokratyzowały, głów-

FOT.: PIOTR WANIOREK; MATERIAŁY PRASOWE(3)

najnowszym rankingu „Forbesa” najbardziej prestiżowych kart kredytowych oceniliśmy 14 kart MasterCard World Signia i Elite oraz Visa Infinite, które noszą w portfelach najbogatsi Polacy. Najlepiej wypadła czarna MC World Signia/Elite VIP wydawana przez Bank Millennium. Ta sama, która przed rokiem również dostała najwyższą notę. W czołówce jest ponadto karta MC World Signia Raiffeisen Banku dedykowana klientom bankowości prywatnej Friedrich Wilhelm Raiffeisen. W gronie liderów znalazły się również Visa Infinite PKO BP (przeznaczona dla osób posiadających nie tylko duże aktywa oraz wpływy na konto, ale również wysoki status społeczny) oraz MC World Elite Noble Banku, pierwsza w Polsce karta zz metalu – wykonana ze stopu srebra i niklu. Liderki rankingu łączy to, żże mają „zaszyte” bardzo boggate pakiety usług dodanych w postaci m.in. zniżek w lukw susowych hotelach, spa, wysu pożyczalniach samochodów, po na polach golfowych, starannie dobrane serwisy concierge oraz do polisy ubezpieczeniowe opiepo wające w jąc na n miliony euro.

40 FORBES 12 | 13

040-046_FRB_12.indd 40

13-11-15 15:58

Raiffeisen Bank Polska

MasterCard World Signia Karta banku, którym zarządza Piotr Czarnecki, wydawana wyłącznie klientom Friedrich Wilhelm Raiffeisen, nadal znajduje się w ścisłej czołówce naszego rankingu

nie za sprawą obniżenia limitów przychodów koniecznych do ubiegania się o takie karty. Chociaż są wyjątki – niektóre z nich są nadal dostępne tylko dla bardzo zamożnych klientów, np. karta Deutsche Bank Platinum, oferująca bogaty program rabatowy, atrakcyjna zwłaszcza dla graczy w golfa. Podobnie karty platynowe MasterCard i Visa w Raiffeisen Banku, gdzie wymagane są ponadmilionowe aktywa lub wysokie wpływy na konto. Plastikiem wysoko notowanym i ocenianym najwyżej ze wszystkich platynowych w rankingach „Forbesa” jest także MasterCard Platinum wydawana przez ING Bank Śląski. Mogą ją dostać klienci, którzy mają aktywa warte ponad pół miliona złotych. Ale są też banki, którym wystarczą odpowiednio wysokie wpływy na konto – przykładem chociażby Visa Platinum Porsche BZ WBK, gdzie należy

040-046_FRB_12.indd 41

się wykazać wpływami si wynoszącymi co najw mniej mni ie 15 tysięcy złotych. Stosun St to unkoowo łatwo dostępne są także ak e karty k Visa Platinum mBanku, mB B nku Visa Platinum i LOT Platinum Citi Handlowego. Plati Jeszcze przed rokiem banki wydawały łącznie aż 22 karty platynowe, obecnie jest ich 18, głównie z powodu łącznia ofert (np. pod wspólnym brandem mBanku czy wchłonięcia Kredyt Banku przez BZ WBK) lub wycofywania kart (przykładem BNP Paribas Bank Polska i DnB Nord). Każda z instytucji finansowych wydających platynę ma w ofercie kartę czarną. Wyjątkiem jest BNP Paribas, któremu została już tylko czarna. Ograniczenie rankingu do najbardziej prestiżowych kart ma też dodatkowe uzasadnienie – rynek najwyraźniej już się w Polsce nasycił, co musi prowadzić do obniżenia dolnej poprzeczki limitu aktywów (lub dochodów) wymaganych przez banki. W najbliższych miesiącach prawdopodobnie nie ma także co liczyć na nowe atrakcyjne rabaty czy inne dodatki, bo banki muszą od nowa ocenić, co im się opłaca. Od stycznia przyszłego roku wchodzi bowiem w życie ustawa dotycząca usług płatniczych, zmniejszająca w kilku etapach do 2017 roku prawie dwu-

krotnie tzw. opłatę interchange (która trafia do banków, a płacą ją sprzedawcy inkasujący zapłatę kartami). Dochody z tego źródła są przeznaczane m.in. na sfinansowanie dodatków do luksusowych kart. Działa tu swoisty mechanizm odwróconego janosikowego – z interchange płaconego przez posiadaczy zwykłych kart finansowane są zniżki w luksusowych hotelach, rabaty na kolekcje markowej odzieży, kursy gry w golfa czy warte wiele milionów euro polisy ubezpieczeniowe dla używających kart prestiżowych. Nie wiadomo na razie, jak zachowają się banki w nowej sytuacji. – Czarna karta to niszowy produkt, przeznaczony dla wąskiej grupy klientów, z którymi bank ma dużo szersze relacje niż tylko karta kredy-

towa. Dlatego będziemy się starać utrzymać obecne pakiety usług dodanych mimo obniżki interchange. Na razie jeszcze to wszystko analizujemy – twierdzi Marcin Domagała, dyrektor biura rozwoju produktu karta kredytowa w Citi Handlowym. Zmiany interchange nie będą więc trzęsieniem ziemi, bo rynek kart prestiżowych wszedł w okres stabilizacji i wszystko wskazuje na to, że prawie wszystkie karty zostały już rozdane. W najbliższym czasie zapowiadana jest jedna premiera – Bank Pekao jeszcze w listopadzie br. wprowadzi do oferty kartę Visa Infinite z najwyższą w Polsce kwotą ubezpieczenia kosztów leczenia (10 mln euro). Byłaby to trzecia tego rodzaju karta w Polsce

Visual Boards FiFo-Station, 5S Floor marking HEIJUNKA-Boards KANBAN in operational practice Lean Factory Equipment ul. Rzemieślnicza 1, 30-363 Kraków tel.: 12 263 77 55, fax: 12 263 77 56 orgatex@automationstechnik.pl 13-11-15 16:06

Ranking KART KREDYTOWYCH

6 tys.

rynku kartę partnerską z LOT-em i programem Miles & More. Wysoko punktowaliśmy także pakiety ubezpieczeń dodawane do kart. Tu strategia banków jest podobna jak w przypadku oprocentowania kredytu. Ubezpieczenie na pokrycie kosztów leczenia za granicą wysokości 7,5 mln euro (a tak jest w przypadku kilku kart Elite i Signia) robi wrażenie. Co jednak nie oznacza, że często zdarzają się wypłaty takich odszkodowań. W naszym rankingu oceniliśmy też wygodę korzystania z kart. Przyznaliśmy punkty za możliwość samodzielnego ustalenia dnia spłaty kredytu, robienia przelewów z rachunku karty, spłacania zadłużenia na innej karcie, sposób informowania klientów o transakcjach. Liczyło się również to, jak długo posiadacz karty musi czekać na dostarczenie zastępczej karty, gdy straci swoją podczas podróży zagranicznej, jak szybko i w jakiej kwocie dostanie awaryjną gotówkę i ile za to wszystko zapłaci. Czy bank bierze na siebie pełną odpowiedzialność za transakcje wykonane kartą po jej utracie. Pytaliśmy także o kursy, po których przeliczano transakcje za granicą (testowo poprosiliśmy o podanie kursów przeliczeniowych konkretnego dnia) i czy pobierano za to prowizje. Ostatnie pytanie w ankiecie dotyczyło elastyczności banku w nietypowych sytuacjach – czy bank jest gotów podnieść limit kredytowy, gdy klient jest za granicą i zadzwoni z taką prośbą do swojego doradcy. Ostatecznie o miejscu w rankingu decydowała suma punktów zdobytych w poszczególnych kategoriach. Kartą, którą oceniliśmy najwyżej w rankingu, jest MasterCard World Signia / Elite VIP. To jedyna karta, za której wydanie i użytkowanie klient nic nie płaci. W pozostałych bankach takie opłaty są – chociaż zdarzają się wyjątki. Za wydanie karty nie pobiera opłat także Bank Pekao, a za użytkowanie Citi Handlowy i PKO BP. W większości banków klienci mogą być zwolnieni z tych opłat, jeśli suma transakcji opłaconych kartą wyniesie od 11 tys. zł (Visa

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE(2)

– pierwsza Infinite pojawiła się w PKO Banku Polskim, druga w Noble Banku. Niewiele to jednak zmieni w układzie sił, bo Visa już dawno oddała pole MasterCardowi, którego czarne karty ma obecnie w ofercie aż dziewięć banków. Trudno też liczyć na to, że inni pójdą w ślady Pekao. Zapowiadany jest również debiut karty Lion’s Bank Master Key World Elite w Idea Banku, drugiej w Polsce wykonanej ze stopu metali. – Nie konkurujemy kolorem karty, ale tym, co dajemy razem z naszą Deutsche Bank Platinum. Liczy się także rozpoznawalny w świecie brand. Noble Bankk Mając taki handiMasterCard World Elite cap, nie zamierzaKarta banku kierowanego my w najbliższym czasie wproprzez Krzysztofa Rosińskiego wadzić czarnej karty, chociaż nadal wśród najlepszych. gdyby pojawiła się taka potrzeNagrodziliśmy ją za bogaty pakiet zniżek, ubezpieczeń ba ze strony klientów, rozwai własny concierge. żymy to – mówi Szymon Kuchakcjach, nie zaś na kreTo jednak najdroższa karta dytowaniu – wyjaśnia ciak, dyrektor biura rozwoju w rankingu oferty kredytowej Deutsche Wojciech Suchodolski, Banku PBC. menedżer produktu we Friedrich Wilhelm Raiffeisen. Wybór najlepszych kart w rankingu Luksusowe dodatki do kart także coraz „Forbesa” był tym razem wyjątkowo trud- bardziej się unifikują, jednak kilka banny – banki, chcąc utrzymać przy sobie ków na tym tle się wyróżnia. Staraliśmy najlepszych klientów private bankingu się docenić oryginalne pomysły. Na przyi zwabić nowych (podkupując ich z innych kład w Banku Millennium na platformie banków), muszą równać do najlepszych. World MasterCard Rewards posiadacze Znamienne, że w wielu bankach pozyska- czarnych kart mogą wymieniać punkty ni od konkurencji klienci mogą liczyć na za transakcje na bilety lotnicze i inne znacznie tańszy kredyt na karcie. W mBan- korzyści. W mBanku klienci mogą odzyku, gdzie standardowe odsetki od karto- skać nawet 15 tys. zł rocznie („Money wego kredytu wynoszą 10,92 proc., w ramach Back – Wysokie Loty z mBankiem”). Citi promocji „Przenieś kartę do mBanku” Handlowy natomiast oferuje jedyną na można otrzymać 9,9 proc. przez rok. Podobnie jest w PKO BP – odsetki dla przenoszących CZARNA KARTA W PORTFELU się to 9,9 procent przez pół roku. W ten sposób migrując między bankami, można co nieco zaoszczędzić, chociaż odsetki od transakcji są i tak niższe niż w przypadku zwykłych kart. Banki mogą sobie pozwolić na takie gesty wobec Polaków płaci kartami MC World Signia. najlepszych klientów, bowiem milionerzy Ile jest kart Infinite – Visa nie ujawnia. rzadko korzystają z kredytu. Kart tych wolno przybywa, bo większość – W przypadku kart najwyżej pozybanków nie chce, by się zdewaluowały cjonowanych zarabiamy głównie na trans42 FORBES 12 | 13

040-046_FRB_12.indd 42

13-11-15 16:06

CITIGOLDr.indd 1

13-11-14 19:28

Ranking KART KREDYTOWYCH

World Elite i MasterCard World Signia. Różnią się niewiele – pierwsza z nich ma najwyższy w naszym rankingu limit kredytowy (o czym pisaliśmy). Ale i najwyższą ze wszystkich kart opłatę za wydanie (2500 zł) i roczną opłatę za użytkowanie (także 2500 zł). Karta Elite wyróżnia się także tym, że oferuje najtańszy kredyt na rynku, bo tylko na 6 procent. Obie karty mają jednak nieco skromniejszy pakiet zniżek i ubezpieczeń, choć doceniamy też to, że Noble ma własny serwis concierge, gdy inne banki wynajmują firmy zewnętrzne. Jakość concierge ma znaczenie, bo klienci korzystają z nich stosunkowo często. Banki niechętnie zdradzają, jakie sprawy załatwiły concierge, ale co nieco można się dowiedzieć. W Noble Banku zdobyto zaproszenie na premierę Land Rovera Evoque na godzinę przed imprezą. Inne niekonwencjonalne zadanie wykonane przez concierge to zorganizowanie podobno pierwszej wspinaczki na gmach opery w Sydney, by obejrzeć noworoczny pokaz sztucznych ogni. Klient Pekao – zawodowy fotograf – podczas wyprawy stracił sprzęt fotograficzny. Concierge dostarczył mu identyczny w ciągu jednego dnia. Ale na co dzień prośby są banalne: rezerwacja hotelu, wizyta hydraulika, odzyskanie danych z twardego dysku czy niania do dziecka na kilka godzin. Czarne karty przestały już ju być rzadkim trofeum, bo niemal wszyst wszystkie banki mają je w swoich ofertach dla klientów wealth managementu ii private p bankingu. A że najbogatsi rzadko rza zdradzają bank – instytucje finansowe finan przestają konkurować ze sobą, a karty, z wyjątkiem obniżek oproce oprocentowania kredytu (bo maleje inflacja) czy mało znaczą znaczących paramentów, prawi prawie się nie zmieniają. Stąd też niewielkie przetasowania w rankinprzetasow gu „For „Forbesa”. A same karty zn znalazły się tam, gdzie ich miejsce – są raczej dodatkiem racz do oferty zarządzania aktywami dz najbogatszych na klientów, a coraz kl mniej bytem samn moistnym. moistn

FOT.: PIOTR WANIOREK; MATERIAŁY PRASOWE

Infinite PKO BP) do 150 tys. zł (MC JAK OCENIALIŚMY KARTY World Elite Noble Banku). Karta Milkoszt wydania i użytkowania karty lennium ma także jeden z najwyższych – maksymalnie 2,5 pkt limitów wydatków – nawet 2 mln zł wymagania finansowe – do 3 pkt (taki limit mają też Signia i Infinite za najbardziej wygórowane w Noble Banku). Przebija ją w tej kateoprocentowanie kredytu i okres gorii jedynie MC World Elite wydawabezodsetkowy – maksymalnie 2 pkt na przez Noble Bank z 10-milionowym limit kredytowy – maksymalnie 4 pkt limitem. Doceniliśmy również stosunpakiety usług dodanych i ubezpieczeń kowo nisko oprocentowany kredyt, so– maksymalnie 6 pkt lidny pakiet ubezpieczeń, usług concierfunkcjonalność karty/wygoda ge i assistance, a także bogaty zestaw korzystania z karty za granicą – maksymalnie 2,5 pkt zniżek w luksusowych sklepach, hotelach, restauracjach w „Programie Inspiracje”. I tzw. Priority Pass otwierający saloniki statusie społecznym. Przy czym taki klient dla VIP-ów na 600 lotniskach w ponad nie musi zakładać rachunku w PKO BP. stu krajach, bez limitu wejść i dodatko- Jak wszystkie karty tej klasy, także ta wych opłat, także dla osób, które towa- gwarantuje pakiet ubezpieczeń podróżnych, rzyszą właścicielowi karty, niezależnie Medical Assistance i Home Assistance, od klasy biletu czy linii lotniczej. Po- ubezpieczenie towarów opłaconych tą siadacze tych kart nie mogą jednak sa- kartą, programy IAPA i Priority Pass, modzielnie wybrać dnia spłaty kredytu usługi concierge, a także bogaty zestaw – ale że kredyt zaciągają rzadko, nie jest zniżek na luksusowe towary, w biurach to zbyt dotkliwe. podróży, pobyty w hotelach itp. Ale nie Kolejne miejsce w rankingu „Forbesa” tylko karta się liczy. zajęła MasterCard World Signia, którą – Najbogatsi klienci mają relacje z dwoposługują się klienci bankowości prywat- ma, trzema bankami. Staramy się, żeby nej pod szyldem Wilhelm Friedrich wybierali nasz bank, nie tylko dlatego, Raiffeisen. Warunkiem przyznania tej że mamy Infinite. Przez ostatnie trzy karty są milionowe aktywa lub wpływy lata wiele zmieniliśmy w ofercie prona konto wynoszące 30 tys. złotych. Eks- duktów, sposobie obsługi i organizacji kluzywne dodatki do tej karty to pakiet private bankingu – przekonuje Radosław ubezpieczeń, serwis WhiteConcierge oraz Kiełbasiński, dyrektor Centrum Bankozniżki w starannie przygotowanych pa- wości Prywatnej w PKO kietach: „Programie Przywilejów” (m.in. Banku Polskim. na luksusową odzież, samochody, precjoW ścisłej czołówce za), w MasterCard Premium Collection rankingu znalazły się i „Raju Rabatów” (42 partnerów, głównie także dwie karty Noble usług związanych z podróżami). Wadą Banku – MasterCard tej karty jest brak powiadamiania SMS-em o transakcjach, saldzie zadłużenia i dostępnym limicie. Visa Infinite PKO BP to kolejna karta nagrodzona w rankinPKO gu. Jest trudno dostępBank Polski l ki na, bo bank sam wyVisa Infinite biera, komu ją wręczy. Przepustką Jedyna w naszym rankingu do elitarnego klubu posiadaczy tej karta, w przypadku której karty są solidne aktywa (żeby być liczy się nie tylko zamożność klienta, ale także jego status klientem bankowości prywatnej, społeczny. Infinite banku trzeba mieć przynajmniej 1 mln zł). Zbigniewa Jagiełły nadal Ale nie tylko bogaci mogą liczyć na w czołówce rankingu tę kartę – również osoby o wysokim 44 FORBES 12 | 13

040-046_FRB_12.indd 44

13-11-15 16:07

JUBITOM_ULYSSES.indd 1

13-11-14 19:30

Ranking KART KREDYTOWYCH

„Forbes” wybrał najlepsze prestiżowe karty kredytowe na polskim rynku w 2013 r. miejsce w rankingu

bank

karta

suma punktów

koszt wydania/ użytkowania

0/0

wymagania finansowe (miesięczne wpływy lub aktywa w PLN)

oprocentowanie maksymalny pakiet usług dodatkowych, zniżek i ubezpieczeń funkcjonalność karty i wygoda kredytu/okres limit (wybrane przykłady) jej użytkowania bezodsetkowy kredytowy (PLN)

14,9*/56

2 mln

16/58

1 mln

6/61

10 mln

klienci private bankingu (1 mln PLN) lub wpływy 25 tys. i wysoki status społeczny

16*/55

1 mln

1000*/1000*

karta wydawana na zaproszenie banku

10/61

2 mln

900*/900*

na zaproszenie banku lub wpływy 20 tys.

10,92*/54

500 tys.

MasterCard World Signia (dla b. klientów MultiBanku)

900*/900*

klienci prestiżowi lub wpływy 20 tys.

10,92*/54

500 tys.

Noble Bank Visa Infinite

1000*/1000*

karta wydawana na zaproszenie banku

11,5/61

2 mln

mBank

MasterCard 14,75 World Signia dla klientów PB

900*/900*

klienci prestiżowi lub 20 tys.

10,92/54

500 tys.

Bank BPH

MasterCard World Signia

1000*/1000*

aktywa 500 tys. i wpływy 10 tys. lub wpływy 30 tys.

11,9214,32/54

500 tys.

Bank Pekao

MasterCard World Signia

13,75

0/900*

World Elite Citi Handlowy MasterCard Ultime

13,5

1000/0

Alior Bank MasterCard World Elite

12,5

890/890*

BNP Paribas Bank Polska

MasterCard World Signia

12,5

500*/500*

MasterCard Bank Millennium World Signia/Elite VIP

klienci private bankingu (posiadający 1 mln PLN w aktywach) 800/800* klienci Friedrich Wilhelm Raiffeisen (1 mln aktywa) lub wpływy 30 tys. 2500*/2500* karta wydawana na zaproszenie banku

Raiffeisen MasterCard World Bank Signia Polska

16,5

Noble Bank MasterCard World Elite

Visa Infinite PKO Bank Polski

800*/0

Noble Bank MasterCard World Signia

15,5

mBank

MasterCard World Elite

mBank

klienci private 10,8-13,8/55 bankingu (1 mln w aktywach) 16/56 aktywa 500 tys. lub wpływy 20 tys.

200 tys.

12,8-16/58

ustal. indyw.

14,5/61

ustal. indyw.

klienci private bankingu (aktywa 400 tys.) klienci private bankingu (aktywa 600 tys.)

200 tys.

Program World Signia/Elite MC Privileges; WhiteConcierge;„Program Inspiracje” (zniżki w ok. 2 tys. sklepów); World MasterCard Rewards – punkty wymieniane na bilety lotnicze Program „Raj Rabatów”, MasterCard Premium Collection; Supercar Club; Priority Pass; Travel Assistance; WhiteConcierge; pakiet ubezpieczeń medycznych do 7,5 mln EUR Program zniżek i specjalnych ofert (w sieciach najlepszych hoteli, wypożyczalniach samochodów); polisy NNW (250 tys. EUR), Priority Pass i ubezpieczenia podróżne Rabaty w „Programie Przywilejów”; programy rabatowe przygotowane przez Visa; kompleksowy pakiet ubezpieczeń (NNW, OC, kosztów leczenia); Medical Assistance i Home Assistance; IAPA i Priority Pass; concierge

pełna odpowiedzialność banku w razie utraty karty; klient nie płaci za dostarczenie zastępczej karty sześć terminów spłaty do wyboru; można robić przelewy i spłacać zadłużenie na innej karcie kredytowej w sytuacjach awaryjnych na wniosek klienta bank podwyższy limit o 10 proc.; z rachunku karty można robić przelewy klient może wybrać dowolny dzień spłaty kredytu; bank przejmuje pełną odpowiedzialność za nieuprawnione transakcje

Program zniżek i specjalnych ofert (w sieciach najlepszych hoteli, wypożyczalniach samochodów); polisy NNW (250 tys. EUR), Priority Pass i ubezpieczenia podróżne; Noble Concierge Program mOkazje – zniżki w sieciach sklepów (m.in. Zień, Emanuel Berg, Mont Blanc, La Passion du Vin);„Money Back – Wysokie Loty z mBankiem”; koszty leczenia za granicą do 7,5 mln EUR Program rabatowy „Pakiet Prestige” (ok. 3 tys. punktów handlowo-usługowych);„Money Back – Wysokie Loty z mBankiem”; ubezpieczenia kosztów leczenia za granicą na 7,5 mln EUR, polisy podróżne zniżki w sieciach luksusowych hoteli i wypożyczalniach samochodów; Noble Concierge; ubezpieczenie „Bezpieczna Podróż” do 200 tys. PLN; OC w życiu prywatnym do 200 tys. PLN Program rabatowy „Pakiet Prestige” (ok. 3 tys. punktów handlowo-usługowych – odzież, hotele, biura podróży, spa); „Money Back – Wysokie Loty z mBankiem”; polisa na koszty leczenia za granicą 7,5 mln EUR Program rabatowy „MasterCard Buy&Smile”; concierge i Priority Pass; wydatki medyczne, hospitalizacja za granicą do 7,5 mln EUR; Pakiet Assistance w domu i w podróży Program „Private Club” i „Private Consulting”, zniżki do 50 proc. w programie „Płać kartą, bo warto”; ubezpieczenia do 7,5 mln EUR Karta Partnerska z LOT-em i Miles&More; Program Rabatowy; program „Hotel Privileges”; pakiety ubezpieczeń (kosztów leczenia do 7,5 mln EUR) zniżki u partnerów MasterCard (zakupy, hotele, wypożyczalnie aut); Priority Pass bez ograniczeń i bez opłat; concierge międzynarodowe; Travel Assistance Buy&Smile (hotele, sklepy, samochody); Premium Club; polisa medyczna w podróży 7,5 mln EUR; Priority Pass; assistance; concierge

trzy terminy spłaty zadłużenia na karcie do wyboru; SMS-owe powiadamianie o operacjach na karcie 10 terminów spłaty zadłużenia na karcie do wyboru; można robić przelewy z rachunku karty, ale prowizja wynosi 4 proc. 10 terminów spłaty zadłużenia na karcie do wyboru; można robić przelewy, ale prowizja wynosi 4 proc.; SMS-owe powiadamianie powiadamianie SMS-em; bank przejmuje pełną odpowiedzialność za nieautoryzowane transakcje 10 terminów spłaty zadłużenia do wyboru; można robić przelewy z rachunku karty; powiadamianie SMS-em klient może dowolnie ustalić dzień spłaty kredytu; ubezpieczenie „Bezpieczny Portfel”; powiadamianie SMS-em po telefonie do doradcy w awaryjnej sytuacji bank zwiększy limit na karcie; 6 terminów spłaty do wyboru powiadamianie CitiAlerts; 11 terminów spłaty zadłużenia do wyboru; przelewy z prowizją 4 proc. 6 terminów spłaty zadłużenia do wyboru; SMS-owe powiadamianie o transakcjach 5 terminów spłaty; nie można robić przelewów, ale można spłacać zadłużenie na innej karcie kredytowej

Źródło: banki; stan we wrześniu 2013 r.; *gwiazdki oznaczają promocje

46 FORBES 12 | 13

040-046_FRB_12.indd 46

13-11-15 16:08

Forbes zabka 207x273 indd 1 SONYr.indd 1

05 11 2013 17:01 13-11-14 19:31

strategie banki

STYPUŁKOWSKI: chcemy być nudni

Z Cezarym Stypułkowskim w BRE zagościła stabilizacja. Inwestorom zaczął dostarczać stałe sowite zyski, za co odwdzięczyli się najwyższą w historii kapitalizacją firmy. Dziś BRE Bank jest wart prawie tyle, ile cała reszta biznesu jego właściciela – niemieckiego Commerzbanku

oda ze świeżo wyciśniętym sokiem cytrynowym. To napój, który w BRE Banku zrobił furorę. Moda przyszła z góry. Zestaw zwykł zamawiać prezes Stypułkowski. Dziś piją go już zarówno członkowie za-

rządu, jak i menedżerowie niższych szczebli. Taki poziom utożsamiania się z szefem, którego trzy lata temu niemieccy akcjonariusze z Commerzbanku wepchnęli im po niezbyt eleganckim pozbyciu się poprzednika, Mariusza Grendowicza, to spory sukces.

Stypułkowski nie przyprowadził ze sobą watahy dworaków, poważnie potraktował nowych podwładnych i całkiem kupił ekipę. Teraz czekać tylko, jak zaczną ubierać się w koszulki polo, które jako wygodniejsze w podróży szef upodobał sobie, pracując w JP Morgan.

FOT.: ADAM LACH

Filip Kowalik

48 FORBES 12 | 13

048-052_FRB_12.indd 48

13-11-15 15:54

dddddadadad xxxxx miast drżeć ze strachu, drżą z podniecenia. Przy każdej okazji podkreśla: chcemy być nudni. – W bankowości najbardziej podoba mi się to, że tu wszystko jest względnie mierzalne. Na końcu to statystycznie mierzona satysfakcja klienta, zysk i płacona dywidenda weryfikują, czy jesteś dobry, czy powinieneś zająć się czymś innym – podkreśla Stypułkowski. I tak wziął się za BRE Bank. Jego poprzednicy, Sławomir Lachowski oraz Mariusz Grendowicz, ciągle byli nagabywani przez niemieckich akcjonariuszy, dlaczego mając tak duży bank, nie są w stanie generować zysków, jakie przynosi np. o wiele mniejszy od niego BZ WBK – przed kryzysem poznański bank miał o ponad 40 proc. bardziej rentowne aktywa. bardzie

DOBIŁ DO PRZYSTANI

Poprzednicy w fotelu prePopr

zesa BRE obawiali się, że zes Cezary Stypułkowski nie jest typem dokręcenie śruby spowodo skoczka, który lubi zmieniać miejsca pracy. Poprzednie prezesury – w Banku dduje erozję klientów. StyHandlowym oraz PZU – opuścił na skutek ppułkowskiemu ręka nie politycznego przesilenia. W BRE zzadrżała. Koszty opłat sprawdził się jako dobry gospodarz podniósł od razu, dzięki po i dobrze dogaduje się z inwestorami czemu już w 2011 roku, na cze z Commerzbanku. Dlatego może przestrzeni kilku kwartałów, przes tu zostać na dłużej Tyle T l jjeśli śli chodzi h d i o bankowy b k lifestyle. Kluczowe jednak jest to, że w firmie panuje ład i porządek, a biznesowa maszyna działa sprawnie jak nigdy dotąd. Dostarczając regularnie 1,2 mld zł zysku netto rocznie, BRE dokonał progresu dochodowego, jakiego nie zrobił nigdy wcześniej. A ma być jeszcze więcej. Według JP Morgan za dwa lata zysk netto dojdzie do 1,7 mld złotych. Bank stał się zintegrowany i przewidywalny. Stypułkowski idzie w przeciwnym kierunku niż nowocześni bankierzy z Wall Street, którzy na dźwięk słowa „ryzyko” za-

wpływ z prowizji wzrosły wpływy o ponad 40 procent. o pona – JJuż na tym przykładzie widać jednak, że obecne wyniki to nie zasługa Stypułkowskiego, ale jego poprzedników. On tylko strzyże owce, które ktoś wcześniej wyhodował – przekonuje jeden z bankowych konkurentów. – W ciągu ostatnich trzech lat w banku rzeczywiście nie zaszły żadne istotne zmiany. BRE, podobnie jak BZ WBK, zawsze był bankiem ponadprzeciętnym – dodaje Marcin Materna, szef analityków w DM Millennium. Stypułkowski zapewnia, że zachowuje pełen szacunek do osiągnięć poprzedników, FORBES XX | 07 49

048-052_FRB_12.indd 49

13-11-15 15:55

strategie banki ma jednak poczucie, że jest już nieco jego własnego wkładu w to, jak wygląda BRE. – Lachowski dobudował całą bankowość detaliczną, która stanowi połowę banku, i nikt mu tego nie odbierze. Niemniej dotychczasowy sposób zarządzania bankiem dokonywany przez pryzmat sprzedaży i bieżącego rachunku wyników zmieniłem na bardziej staromodny, gdzie przede wszystkim patrzy się na bilans banku – podkreśla prezes BRE. – Przecież ogromna pozycja BRE na rynku hipotecznym została zbudowana dlatego, że niemieccy akcjonariusze podstawili tu 6 mld euro funduszy. Bank niestety sprzedał je relatywnie tanio, a zyski z tego portfela zostały „zjedzone” w wynikach minionych lat – dodaje Stypułkowski.

WSZYSTKO BĘDZIE MBANKIEM

Nadanie nowoczesnej nazwy mBank poważnemu bankowi z korporacyjnymi korzeniami to eksperyment, jakiego w świecie finansów trudno szukać

Dziś analizuje opłacalność utrzymywania każdego elementu bilansu. Dobiera – Nie jest jednak tak, że jego następca odpowiednie źródła finansowania do odpowiednich aktywów. Wielkie liczby nie miał na to wpływu. Prezes Stypułnie robią już wrażenia. Ważny jest zysk. kowski zaszczepił m.in. dość ostrożny Skończył też ze startupowym robieniem sposób zarządzania kosztami, biedy nie biznesu, czego owocem był m.in. mBank. ma, ale racjonalizacja wydatków to spraBRE, wzorem instytucji zachodnich, wa bardzo istotna. Co więcej, zdecydowprowadzał na rynek stworzone przez wanie popchnął do przodu integrację siebie projekty i produkty. Zaczęło się od banku, czego niedawnym wynikiem bymasowej sprzedaży hipotek, ale skończy- ło włączenie bankowości inwestycyjnej ło na szaleństwie opcji walutowych. BRE do pionu bankowości korporacyjnej stracił sterowność jako jed– podkreśla Przemysław Gdański. To właśnie główny element strategii na zintegrowana instytucja. – Kiedy przyszedłem tu Stypułkowskiego. Po latach nierównomierw listopadzie 2008 roku, zewsząd nego rozwoju w różnych kierunkach ma lała się krew i trzeba b było by ggaidée fixe,, aby by BRE silnie zintegrować. sić pożary. W jednym dnym Jak mówi mówi, stworzyć „jeden bank”. tylko roku 2009 w cacaFakt, że działanie StypułkowCZARY MARKI łej Grupie BRE skiego docenia szef bankowoskie Banku zawiązaści korporacyjnej BRE, jest liśmy prawie 1,1 też najlepszym dowodem te mld zł rezerw. To na to, jak dobrze przyjął n był ciężki okres ssię nowy prezes banku. odbudowy pozyGdański od lat był prawą G więcej klientów ma cji banku – wsporęką odwołanego Mariusza ręk przysporzyć rebranding mina Przemysław Grendowicza. Zwykł pracoGren BRE Banku Gdański, wiceprezes es wać w dużej w d ekipie, jaką jeszcze BRE, który w ciągu u trzech w latach 90. stworzyli w ABN Amro, lat wyprowadził bankowość korporacyj- a później razem zdobywali rynek pod ną z ponad 268 mln zł strat na prawie szyldem BPH. Dziś tak on, jak i inni 513 mln zł zysku brutto. ABN-owcy, jak np. Marek Łukowski, Hasło przywrócenia BRE przynależnej szef bankowości przedsiębiorstw, już nie mu pozycji w bankowości korporacyjnej migrują. Stypułkowski zapewnił im dobre wówczas przyniósł jednak Mariusz Gren- warunki pracy, właściwą przystań. dowicz i decyzję o reformie tej części BRE Nowy prezes BRE Banku zjednał należy przypisać właśnie jemu. zresztą nie tylko załogę, ale także inwe-

25 proc.

storów – w czasie jego kadencji wyniki się podwoiły, ale wycena wzrosła o 150 procent. – Cezary Stypułkowski ma ogromną umiejętność dobrego komunikowania się z inwestorami, tak strategicznymi, jak i finansowymi. W pełni rozumieją to, co ma im do przekazania, i mu ufają – przekonuje Krzysztof Rosiński, prezes Getin Noble Banku, wychowanek Stypułkowskiego z czasów Banku Handlowego i PZU. Umiejętność stabilizowania sytuacji i dar przekonywania to jednak nie wszystkie atuty Stypułkowskiego. Mimo że jest nestorem polskiej bankowości, a przy tym przez całe lata zwykł powtarzać, że jest konserwatywny, to w porównaniu z innymi bankowcami nie ma obaw przed podejmowaniem decyzji, które mogą kosztować zburzenie akceptowalnego status quo. Tak było, gdy jako jeden z pierwszych wprowadził cały wianuszek opłat oraz prowizji, i tak jest dziś, gdy jednym ruchem na śmietnik historii wyrzuca okrzepłe logo BRE, wymieniając je na mBank. Stypułkowski przekonuje, że to po prostu wybór znacznie lepiej rozpoznawalnego oraz kojarzonego brandu, i nie boi się, że najpoważniejsi klienci taką nazwę uznają za mało poważną. – Mamy tak szerokie i sprawne grono doradców, że klientów korporacyjnych z pewnością przekonamy, że to dobry pomysł. A sam brand mBank to ogromny potencjał i przejaw intuicji, jaką miał Sławomir Lachowski. Liczymy, że do końca 2015 r. dzięki niemu będziemy już mieli 5 mln klientów (na początku 2012 roku było ich 3,9 mln – red.) – mówi Stypułkowski. – Zresztą ten rebranding to i tak niewielkie świętokradztwo względem tego, co dekadę temu planowałem w Banku Handlowym. Tam nazwę ze 130- -letnią historią zacząłem zmieniać na Handlobank – wspomina szef BRE. – Prezes Stypułkowski po prostu nie obawia się decyzji, które na początku mogą kosztować, ale przynoszą korzyści w długim terminie. Tak było np. w PZU, gdy postanowił wejść na rynek IKE, gdzie nas w ogóle nie było. Dał zgodę, żeby zaoferować konta, na które my wkładaliśmy klientom 50 zł (część i tak wracała w formie opłat). Przy milionie osób to koszt 50 mln złotych. Ale PZU szybko zdobył

50 FORBES 12 | 13

048-052_FRB_12.indd 50

13-11-15 15:55

PLAYr.indd 1

13-11-14 19:34

strategie banki Banku i JP Morgan, a dziś jako współprzem.in. ja wodniczący rady wod SYN JUŻ WYRÓSŁ doradczej rynków dor rozwijających się ro Długi horyzont działania. w prestiżowym w Tak najkrócej można schaInstitute of InIn rakteryzować strategię robietternational Fiwart jest BRE, podczas gdy nia biznesu przez Stypułkownance regularnie na wycena Commerzbanku skiego. Tak wyprzedził tra-bywa w Waszyngbyw to 11 mld euro jektorię cięć stóp procentowych. ch. tonie. Bogata książka tonie Marżę depozytową obniżył wcześniej ześniej teleadresowa powoduje, teleadres niż inni, dzięki czemu zebrał sporo tanich że jest zaprasz zapraszany na spotkapieniędzy i dziś dobrze zarabia mimo niskich nia z takimi postaciami jak szef GE Jack stóp procentowych: koszty finansowania Immelt czy nawet Bill Gates. spadają w BRE prawie dwa razy szybciej – Wiele dał mi pobyt w JP Morgan. niż przychody. Tylko w kantynie dla managementu, przy Jak mantrę powtarza przy tym, że ban- lunchu można było uciąć pogawędkę z fakowość robi się transgresywna i wychodzi cetem, który właśnie wrócił z Malezji, zza kontuaru. Dlatego postawił na daleko a z drugiej strony podyskutować z ludźmi posunięte unowocześnienie detalu. Na sze- pracującymi w Ameryce Południowej. fa mBanku sprowadził z Seattle z Microso- Takich rzeczy w „Financial Timesie” się ftu Michała Panowicza. Dziś zbiera tego nie przeczyta – przekonuje Stypułkowski, owoce: światowe nagrody dla mBanku. który ma zwyczaj notowania na kartkach Nie jest to tylko sprawa doświadczenia wszelkich celnych spostrzeżeń interlokui intuicji. Stypułkowski jak mało który torów. Takie rozbijanie się po kontynentach prezes banku bywa w świecie. Zasiadał w radach doradczych zarządu Deutsche to jednak sprawa męcząca. Jak przekonu80 proc. rynku, ze sporym potencjałem tencjałem rozwoju, zwłaszcza po reformie rmie OFE – opowiada Krzysztof Rosiński.

mld euro

je Stypułkowski, ciągłe wyjazdy były najbardziej doskwierającym elementem pracy w JP Morgan. – Któregoś dnia spotkałam Stypułkowskiego na trasie Londyn–Warszawa, ale w ogóle go nie poznałam. Jakiś taki przygaszony. Zupełnie nie on. Widać emigracja do Londynu nie wszystkim służy – wspomina szefowa jednej z czołowych firm headhunterskich. Nie ma przy tym co kryć, że Stypułkowski, od kiedy zaistniał w biznesie, od razu stanął na czele dużej struktury, w której najlepiej się sprawdzał, ale i najlepiej czuł. Dlatego mimo prestiżowej wizytówki z JP Morgan nie porzucił myśli o powrocie do rodzimego sektora finansowego. Konflikt menedżerski w BRE stworzył okazję. Z perspektywy czasu trzeba przyznać, że wszystko wyszło wcale nieźle. Na stanowisku szefa Polskich Inwestycji Rozwojowych, które ostatecznie objął Grendowicz, kraj zamiast dostać kolejnego Dyzmę, zyskał najbardziej doświadczonego bankiera korporacyjnego, jakim dysponował nasz rynek. No a w BRE znalazł się właściwy człowiek na właściwym miejscu.

W BRE zeszła dekada zaczęła się od burzliwych inwestycji, wśród których był detaliczny mBank. Później przyszedł kryzys i restrukturyzacja, a dziś jest czas najobfitszych w historii tej organizacji plonów. 1500

kadencja Wojciecha Kostrzewy kadencja Sławomira Lachowskiego kadencja Mariusza Grendowicza kadencja Cezarego Stypułkowskiego

1200 900

1135

600 300

247,5

221,4

0 2001 r.

-380,9

128,9 ,9

2004 r.

2003 r.

-300 -600

641,6

421,3 2002 r.

2000 r.

1132

857,5 710

Źródło: BRE Bank

337,8

1203,2

2005 r..

220066 r. 200

2007 r.

2008 r.

220100 rr.. 20 201

2011 r.

2012 r.

2013 r.

-278,4

FOT.: RADOSŁAW NAWROCKI/FORUM; PIOTR WANIOREK(2); ADAM LACH

PO LATACH BURZY I NAPORU W BRE NASTAŁ CZAS OSIĄGANIA ZYSKÓW

WOJCIECH KOSTRZEWA inwestował kapitał klientów BRE. Najpierw były zyski, potem grube straty

048-052_FRB_12.indd 52

SŁAWOMIR LACHOWSKI to ojciec założyciel mBanku i całej bankowości detalicznej BRE

CEZARY STYPUŁKOWSKI

MARIUSZ GRENDOWICZ był prezesem na czasy kryzysu. Zrestrukturyzował m.in. bankowość korporacyjną

wprowadził BRE na ścieżkę stabilnego wzrostu i dużych zysków

13-11-15 15:55

PROOCHNIKr.indd 1

13-11-14 19:36

strategie ropa

Ropa, przekleństwo m Ryszard rd Krauze K

Myślicie, że Ryszard

Poszukiwanie ropy w Kazachstanie wywołuje wielki entuzjazm. Media kreują Ryszarda Krauzego na szejka, który uniezależni Polskę od rosyjskiej ropy. Należące do Petrolinvestu złoża mają zaspokoić zapotrzebowanie Polski na surowce przez 13 lat. Firma konsultingowa McDaniel wycenia złoża OTG na 2,3 mld dolarów. Oferta Petrolinvestu wywołuje euforię wśród inwestorów, chcą kupić akcje za 1,4 mld dolarów.

Krauze jest największym przegranym szaleńczego wyścigu po ropę? Spójrzcie na Brazylijczyka Eike Batistę, który dwa lata temu był na najlepszej drodze, by stać się najbogatszym człowiekiem świata, a dziś bankrutuje Piotr Karnaszewski

a hasło „szukanie ropy” polscy inwestorzy reagują alergicznie. Można to nazwać „efektem Krauzego” – miliardera, który stracił większość fortuny, szukając ropy w Kazachstanie. W bardzo podobny sposób, tyle że na oczach całego świata, gaśnie gwiazda brazylijskiego miliardera Eike Batisty. Łączy ich sporo, począwszy od tego, jak potrafili rozpalić wyobraźnię inwestorów, a skończywszy na desperacji, z jaką do końca bronili swoich przedsięwzięć, tracąc przy tej okazji większość fortun. Zgubiło ich poczucie wszechwładzy. Obaj mieli bardzo dobrze poukładane stosunki z establishmentem, ablishmentem, cieszyli się przychylnością państwowych banków, angażowali w sponsorowanie ponsorowanie medialnych akcji społecznych, ch, dawali pracę politykom. Ropa miała byćć ich projektem życia. Dlatego finansowali go głównie długiem, tak by maksymalizować ować zyski w wymagających ogrommnych nakładów finansowych h poszukiwaniach. Tylko że tee się nigdy nie pojawiły, a biznes okazał się bardziej kapitałochłonny i ryzykowny, niż myśleli. Obaj rzucili się do szaleńczej wyprzedaży swoich majątków, ale to nie wystarczyło.

Ryszard Krauze polityczne wpływy traktuje jak inwestycje. Przyjaźni się ze wszystkimi, od Aleksandra Kwaśniewskiego do Lecha Kaczyńskiego. Nim Petrolinvest rozpocznie prace poszukiwawcze, państwowe banki: PKO BP oraz BGK, udzielają spółce 300 mln zł kredytu. Wszystko kończy się latem 2007 roku, gdy wybucha afera gruntowa. Prokuratura wszczyna przeciwko Krauzemu śledztwo, a politycy się od niego odwracają.

PPolityczne wsparcie

SSen o ropie Na fali entuzjazmu, jaki wywołuje na świecie odkrycie wyw w BBrazylii gigantycznych złóż ropy (odpowiadające 40 mld rop baryłek), Eike Batista zdobywa 21 najbardziej perspektywicznych koncesji pe i tworzy koncern OGX. Niesamowite perspektywy N brazylijskiej gospodarki, „powerpointowe” obietnice „p wydobycia ropy oraz tempo, w wy w jakim Batista do tej pory pomnażał swój majątek, wystarczają, by kapitalizacja OGX pprzekroczyła 20 mld dolarów pr

Eike Batista to pupil brazylijskiego establishmentu. Do rady OGX wchodzi Rodolpho Tourinho Neto, były minister górnictwa, oraz Ellen Gracie Northfleet, była szefowa Sądu Najwyższego. Państwowa Agencja Naftowa wycofuje z przetargu najlepsze działki, które trafiają w ręce Batisty, a państwowy bank BNDES daje mu 4,6 mld dol. kredytu. Politycy opuszczają miliardera dopiero, kiedy zaczyna się jego upadek.

Eike Batista

54 FORBES 12 | 13

054-055_FRB_12.indd 54

13-11-15 21:02

KRAUZE NA DNIE

99,97 proc.

miliarderów Krauze od początku chce z ropy zgarnąć cały zysk. Dlatego w czasie oferty publicznej sprzedaje tylko 8 procent akcji Petrolinvestu za 119 mln złotych, jednocześnie zadłużając spółkę na blisko 1 miliard złotych (rok 2008). Zakłada, że w miarę postępujących prac poszukiwawczych inwestorzy będą za nowe akcje płacić coraz więcej. Ale hossa się kończy, a w Kazachstanie nie udaje mu się wydobyć ropy.

FOT.: RADOSŁAW NAWROCKI/FORUM; MARCO ANTONIO TEIXEIRA/GLOBO VIA GETTY IMAGES /FPM; CHRIS GOODNEY/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM; PAP/STEFAN KRASZEWSKI; MARCOS ISSA/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/ THINKSTOCK.COM(2); ARCHIWUM

Odcięty od finansowania na rynku Krauze pozbywa się samolotu i kolekcji obrazów, między innymi dzieła Malczewskiego. Potem pod młotek idą aktywa finansowe firm: Prokom Software, Pol-Aqua, akcje Biotonu i Polnordu. W ten sposób pozyskuje ok. 1,2 mld złotych, z czego większość idzie na spłatę gigantycznych długów. W tym roku w ramach cięcia kosztów grupa opuszcza warszawskie biuro w hotelu Marriott.

Ryszard Krauze zaczyna spłacać długi, emitując i sprzedając nowe akcje Petrolinvestu. Miarą jego desperacji jest sierpniowa sprzedaż 20 mln akcji za 7,6 mln złotych, która sprowadza kapitalizację całej spółki do 40 mln złotych. Mimo to Petrolinvest nie ma z czego spłacić w październiku 20 mln dol. raty kredytu bankowi PKO BP, wcześniej już dwukrotnie przesuwał termin spłaty.

Wielka wyprzedaż

Wszystko na kredyt W W 2011 roku wartość fortuny Eike Batisty przekracza 32 mld, bo mimo gigantycznych inwestycji miliarder kontroluje większościowy pakiet akcji OGX. To możliwe, gdyż eksplorację złóż Batista finansuje z ponad 11 mld dol. długu zaciągniętego przez wianuszek jego spółek. W obligacje OGX inwestują tak renomowane instytucje jak Pimco, BlackRock czy Abu Dhabi.

straciły akcje Petrolinvestu od debiutu, spółka finansuje się z drukowania akcji

Żeby ocalić swoje paliwowe imperium, Eike Batista sprzedaje część energetyczną grupy MPX, logistyczną LLX oraz gazową spółkę Emeva. Potem przychodzi czas na prywatny majątek – pod młotek idą dwa odrzutowce, helikopter, designerski hotel w Rio szykowany na brazylijski mundial oraz ukochany jacht Pink Fleet.

Widmo bankructwa W

BATISTA UPADA

99,28 proc. straciły akcje OGX, spółka nie ma 45 mln dol. na zapłatę bieżących odsetek obligatariuszom

Batista informuje o ryzyku bankructwa spółki, bo nie ma 45 mln dol. na zapłatę oprocentowania posiadaczom obligacji. Na większości koncesji wydobycie ropy okazuje się nieopłacalne, a działające nie już pplatformy Tubarão Gato, Areia and Tigre mają A mniejsze zasoby i w przyszłym roku zostaną wyłączone z eksploatacji. Majątek ffirmy szacowany jest na 11,3 mld dol. i na pewno nie zaspokoi miliardowych długów.

FORBES 12 | 13 55

054-055_FRB_12.indd 55

13-11-15 15:50

strategie inwestowanie

Herbert Wirth, chce z KGHM-u zrobić globalny koncern multisurowcowy, pomóc ma w tym inwestycja w Chile

Czempiony na nieznanych wodach Od inwestowania w zagraniczne złoża surowców nie ma odwrotu, z tego dziś żyją koncerny górnicze i paliwowe na całym świecie. Pytanie, czy polskie czempiony zapłaciły już frycowe za włączenie się w ten wyścig? Odpowiedź leży w Chile na pustyni Atacama

tyczeń tego roku. Helikopter lecący nad pustynią Atacama w Chile zaczyna zniżać lot. Na pokładzie zarząd KGHM wraz z grupą polskich dziennikarzy i analityków. Herbert Wirth, prezes spółki KGHM, wskazuje wyłaniający się z oddali gigantyczny ntyczny plac budowy. – To wszystko jest nasze – mówi z dumą. Kiedy dwa lata temu nasz miedziowy czempion ogłosił, że za 9 mld złotych przejmuje kanadyjską Quadrę, drę, właściciela chilijskich złóż, w MiMinisterstwie Skarbu Państwa wa wywołał popłoch. Dotychczaasowe próby wychodzenia pol-skich firm za granicę w większości kończyły się porażka-

Paweł Olechnowicz kupił O nowe koncesje w Norwegii, żeby odzyskać 700 mln złotych straconych na złożu Yme

mi, a KGHM chce nagle ryzykować takie pieniądze. Minister skarbu był przeciwny, szanse na utrzymanie się Wirtha w fotelu prezesa słabły, na rekonesans inwestycji do Kanady z oficjalną wizytą poleciał premier Donald Tusk. Kiedy spotykamy się na początku listopada 2013 roku, Herbert Wirth czuje się znacznie pewniej. Chwali się postępami inwestycji. – Co dwa tygodnie otrzymujemy szczegółowy raport z Sierra Gorda z filmami robionymi przez bezzałogowe Drony. Poza tym raz w miesiącu inwestycje wizytuje jedna osoba od nas z zarządu, właśnie stamtąd wróciłem – opowiada Wirth. W porównaniu ze styczniem odkrywka została pogłębiona o 64 metry, prace są

FOT.: PIOTR TRACZ/REPORTER; MATERIAŁY PRASOWE(3)

Piotr Karnaszewski

56 FORBES 12 | 13

056-060_FRB_12.indd 56

13-11-15 16:11

teraz na 130 metrach. Na filmie widać zakład energetyczny, zakład do produkcji koncentratu molibdenowego, taśmociągi i rurociąg, przez który będzie dostarczana woda od oddalonego o 139 km Oceanu Spokojnego. – Niestety, w porównaniu ze styczniem wiemy już, że koszty inwestycji będą większe, ale z tym się liczyliśmy, najważniejsze, że termin uruchomienia produkcji planowany na drugi kwartał przyszłego roku jest niezagrożony – mówi Wirth. Od powodzenia projektu Sierra Gorda zależy nie tylko los zarządu KGHM, ale też zagranicznych inwestycji innych surowcowych czempionów. A w tym interesie ostatnio panuje duży ruch. PGNiG dostał cztery nowe koncesje na Morzu Norweskim i Morzu Barentsa, Grupa Azoty weszła do Senegalu (złoża Lam Lam i Kebemar), Orlen ogłosił wezwanie na kanadyjską spółkę poszukiwawczą TriOil, a Lotos za 14 norweskich koncesji zapłacił 176 mln dolarów. A przecież wszystkie firmy są kontrolowane przez Skarb Państwa, dla

ZYSKOWNI POSZUKIWACZE

260 proc.

wzrosły od 2000 roku ceny energii. Zarobiły na tym koncerny górnicze i paliwowe, ale nie polskie, bo nie miały dostępu do złóż

którego kluczowa jest dywidenda, a nie ryzykowne zagraniczne wojaże. To nie był przypadek, że nie dochowaliśmy się międzynarodowych koncernów w rodzaju czeskiego CEZ albo węgierskich Gedeona Richtera czy MOL. Nasz rynek jest na tyle duży, że bez większego wysiłku każdy z siedmiu największych polskich banków wykręca ponad 1 mld zł zysku. Tyle że w przypadku firm surowcowych to się nie sprawdza – żeby się liczyć na tym rynku, trzeba działać glo-

balnie. Szokiem dla inwestorów musiało być, że w zeszłym miesiącu kapitalizacja odzieżowej grupy LPP przekroczyła wycenę Orlenu. To efekt struktury przychodów polskich czempionów, gdzie dominuje przerób ropy (downstream), od lat generujący coraz niższe marże. – To fenomen znany od lat, dziś największa wartość tego biznesu jest w poszukiwaniu i wydobywaniu surowców (upstreamie), których ceny nieustająco rosną. Mimo krótkotrwałych ruchów, mamy do czynienia z ciągle zwiększającym się popytem nakręcanym przez wzrost populacji i urbanizację. Rosną też koszty wydobycia i dostawy – tłumaczy Wiktor Namysł, partner w firmie konsultingowej McKinsey & Company. Przez cały XX wiek ceny surowców spadały o 0,5 procent rocznie, a całą marżę zgarniał przemysł rafineryjny. Tymczasem od 2000 roku średnie ceny surowców wzrosły dwukrotnie, a los przetwórców zaczął zależeć od dostawców surowców. Zarząd Polic mógł się tylko

FORBES XX | 07 57

056-060_FRB_12.indd 57

13-11-15 16:12

strategie inwestycje – Mając własne źródła, zyskujemy nie tylko gwarancję dostaw, ale przede wszystkim niższą o jedną trzecią cenę surowca i właśnie z tej różnicy sfinansujemy całą inwestycję – wyjaśnia Paweł Jarczewski, prezes Grupy Azoty, której Police w wyniku przejęcia stały się częścią. Ograniczenie potencjalnych strat to główna oś, po której poruszają się nasze czempiony, myśląc o zagranicznych inwestycjach. Na przykład już w 2006 roku emisariusze kazachskiego miliarde-

Paweł Jarczewski, prezes Grupy Azoty, chce sfinansować inwestycje w Senegalu z tego, co zaoszczędzi na zakupach fosforytu

wynikają z trzech rzeczy: mają polityczny parasol bądź działają na rynkach egzotycznych albo poszukiwania obarczone są wysokim stopniem ryzyka. Nie inaczej było w przypadku fosforytów: 74 procent odkrytych zasobów kontroluje Maroko, gdzie dostępu do złóż zazdrośnie broni państwowa Office Cherifien des Phosphates (OCP). Na fosforyt Police trafiły przypadkowo. – Do Senegalu trafiliśmy, bo szukaliśmy tam ilmenitu, surowca potrzebnego do produkcji bieli tytanowej. Okazało się, że firma, z którą wcześniej współpracowaliśmy, szuka tam fosforytów i stara się o dwie koncesje na złożach Lam Lam i Kebemer – opowiada Jałosiński. Transakcja jest tak skonstruowana, by maksymalnie ograniczyć ryzyko dla Polic. Spółka wyłożyła 3 mln dol., reszta płatności 25 mln dol. jest uzależniona od otrzymania przez ich senegalską spółkę AIG koncesji wydobywczych oraz wysłania do Polski 300 tys. ton fosforytów.

ra Bakhytbeka Baiseitova oferowali zarówno Orlenowi, jak i Lotosowi wspólne poszukiwanie ropy na koncesji OTG w Kazachstanie. Obie firmy uznały projekt za zbyt ryzykowny. Ale wizja dokopania się do złoża zasobnego w 2 mld baryłek ropy przekonała miliardera Ryszarda Krauzego, który miał poczucie, że jego nie ograniczają standardy ryzyka obowiązujące w państwowych korporacjach. Tyle że projekt go przerósł, po pierwszych niepowodzeniach miliarder został odcięty od zewnętrznego finansowania i utopił w Kazachstanie większość swojej fortuny. Porażka Krauzego tylko utwierdziła państwowe czempiony, że nie ma się gdzie śpieszyć, lepiej poczekać na bezpieczne i dopieszczone projekty. Taką wyjałowioną z większego ryzyka transakcją wydaje się przejęcie przez Orlen kanadyjskiej spółki górniczej TriOil za 0,54 mld złotych. – Przypatrywaliśmy się wszystkim kontynentom, przeanalizowaliśmy 120

projektów. Kanada jest najbezpieczniejsza, poza tym nie kupujemy samych złóż, jednym z elementów transakcji jest przejęcie zespołu menedżerów z dwudziestoletnim doświadczeniem w upstreamie – zapewnia Andrzej Kozłowski, dyrektor wykonawczy Orlenu ds. strategii. Orlen zrobił też wszystko, by nie przepłacić za przejmowane aktywo. Jak napisał Juan Jarrah, analityk TD Securities, inwestorzy nie mają co liczyć na premię, bo polska spółka oferuje 2,8 dol. za akcje TriOil, mimo że w tym roku płacono już za nie nawet 3,49 dolarów. Akcjonariusze TriOil mogą czuć się wręcz zawiedzeni, bo spółka w drugim kwartale zwiększyła produkcję do 4,1 tys. ekwiwalentu baryłek ropy, przebijając nawet prognozy analityków szacujących je na 3,9 tysiąca. Do tego w dziejącej się jednocześnie podobnej transakcji przejęcia Novus Energy przez Yanchang Petroleum International chiński inwestor oferuje 40 proc. premii. Orlen wykorzystał dwie rzeczy. Po pierwsze jeden z akcjonariuszy, fundusz Lightstream Resources, już od stycznia szukał możliwości wyjścia ze spółki. Po drugie, jak twierdzi Martin Pelletier, zarządzający funduszem TriVest Wealth Counsel, kanadyjskim spółkom górniczym brakuje kapitału, odkąd pięć lat temu większość inwestorów przeniosła się na drugą stronę granicy, próbując się załapać na amerykańską bonanzę łupkową. – Liczymy też na transfer technologii związanej z odwiertami horyzontalnymi i szczelinowaniem hydraulicznym – tłumaczy Andrzej Kozłowski. Zresztą drogę w Kanadzie wcześniej przetarł KGHM, który w podobnych okolicznościach przejmował w 2011 roku Quadrę. Tyle że dla lubińskiej firmy to nie była transakcja w rodzaju „spróbujemy zagranicznej inwestycji, zobaczymy, jak to smakuje”, ale strategiczna decyzja o budowie globalnego koncernu, bo inaczej w Polsce zjedzą nas najdroższe na świecie koszty wydobycia miedzi (mamy najgłębsze na świecie złoża). Quadra to klasyczny „górniczy junior” założony przez eksmenedżerów któregoś z globalnych koncernów surowcowych (w tym przypadku BHP Billiton), którzy zaczęli szukać złóż w rejonie Sierra Gorda i w 2004 roku znaleźli miedź.

FOT.: SZYMAN ŁASZEWSKI/FORUM; MATERIAŁY PRASOWE

przyglądać, jak od 2010 r. zaczął drożeć fosforyt, dwa lata później przebijając poziom 200 dol. (wzrost o 114 proc.). – O szukaniu własnych źródeł fosforytów myśleliśmy już w latach 90., ale wtedy nie wychodziło to poza analizy, teraz było jasno widać, że jeśli chcemy ocalić nasze marże, musimy działać – tłumaczy Maciej Jałosiński, prezes Polic. Oczywiście dostępu do surowców nie kupuje się tak jak zwykły towar. Ponadprzeciętne zyski ich głównych gł producentów naj najczęściej

58 FORBES 12 | 13

056-060_FRB_12.indd 58

13-11-15 16:12

StenStroms_NEW.indd 2

13-11-14 11:27

W górnictwie najwięcej zarabia się na bezpiecznym przejściu projektu z jednej fazy do drugiej, ekipie Quadry udało się w 2010 roku doprowadzić Sierra Gorda do etapu inwestycyjnego, za co oni i finansujący ich inwestorzy zgarnęli premię 9 mld złotych, zapłaconych za spółkę przez KGHM. Lubiński koncern wszedł w momencie, kiedy Sierra Gorda spinała się w Excelu i banki dały finansowanie, teraz trzeba doprowadzić projekt do fazy produkcyjnej. Ryzyko jest mniejsze, ale wciąż istnieje. Przekonał się o tym Lotos, który na podobnym etapie projektu zainwestował w wydobycie ropy na Morzu Północnym w złożu Yme. Niestety, dostarczona przez Dzięki przejęciu holenderską firmę SBM platforma TriOil, kierowany okazała się wadliwa, uruchomienie przez Jacka Krawca Orlen kupuje nie wydobycia było kilka razy przetylko złoża, ale suwane, aż wreszcie, po włożeniu również technologię w projekt przez Lotos 1,7 mld zł, projekt został zatrzymany. W ramach odszkodowania od Holendrów Lotos tów koncernu BHP Billiton i Antofagasty otrzymał około 300 mln złotych. Ale na oraz największej na świecie należącej do szczęście system podatkowy Norwegii Codelco kopalni Escondida. jest tak skonstruowany, by inwestorzy – Najciekawsze i potencjalnie najbardziej nie bali się ponosić ryzyka. niepokojące jest przełożenie szybkiego W efekcie poniesionych strat Lotos wzrostu kosztów pracy na ewentualny zyskał tarczę podatkową, którą może roz- wzrost kosztów wydobycia w projekcie. liczyć, produkując ropę. Dzięki nabyciu Wcześniej KGHM szacował średni koszt udziałów w 14 norweskich koncesjach do C1 na poziomie 1,14 dol. na funt wydo2016 roku może odzyskać 700 mln złotych. bywanej miedzi, ale w ostatniej prezenInwestycja na Sierra Gorda też nie idzie tacji spółki ta wartość nie została ani gładko, wiosną spółka poinformowała, podana, ani podtrzymana – zastanawia że jej budżet wzrośnie o jedną czwartą, się Paweł Puchalski, analityk BZ WBK. czyli około 1 mld dolarów. – Górnicy to zupełnie inna grupa pra– Mieliśmy pecha, zmieniły się na cowników niż robotnicy budowlani, tak przykład przepisy środowiskowe i mu- więc ich płace w ostatnim czasie nie podsieliśmy przeprojektować sposób posado- legały takiej presji. Zaletą naszego prowienia wznoszonych na złożu konstruk- jektu jest stosunkowo niskie jego połocji, co kosztowało nas dodatkowe 200 mln żenie, na wysokości 1300 metrów, na dolarów. Ale największym problemem pewno koszty kopalni usadowionych na był wzrost kosztów energii i pracy – tłu- wysokości 3 tys. metrów są znacznie maczy Herbert Wirth. wyższe – uspokaja Wirth. Kiedy Sierra Gorda była projektowana, jedna roboczogodzina szacowana była na Na koniec KGHM i tak nie będzie miał 30 dol., od tamtego czasu wzrosła dwu- dużo do powiedzenia w kwestii zarobków krotnie. Skok cen miedzi i niedobór su- górników, bo płacowe standardy wyznarowca na globalnym rynku sprawił, że cza Codelco, chilijski operator narodowy, Chile stało się jednym wielkim placem pozostałe firmy muszą się do nich dostobudowy. Sierra Gorda znajduje się w nie- sowywać. Mimo to prezes KGHM uwawielkiej odległości od podobnych projek- ża, że dzięki chilijskiej inwestycji do 2018

roku koszty wydobycia miedzi w koncernie spadną o ok. 20 procent. Sierra Gorda ma jeszcze jedno kapitalne znaczenie – dywersyfikuje ryzyko działalności KGHM. W efekcie dla cash flow spółki przestają być tak groźne na przykład prz opóźnienia w kanadyjskim projekcie opó na złożach Afton-Ajax. Podobnie było z PGNiG, który wszedł do Norwegii, Pakistanu, ws Libii i Egiptu. Arabska wiosna luLib dów sprawiła, że te dwie ostatnie zostały zatrzymane, ale pod koniec zo zeszłego roku udało się uruchomić ze produkcję ropy na norweskim p szelfie Skavr. Działalność okazała się superrentowna i ma dać 0,5 mld zysku operacyjnego. Takiej dywersyfikacji zabrakło Lotosowi i spółka tak boleśnie oodczuła straty na szelfie Yme. Dlatego KGHM chce się jeszcze Dla bardziej zdywersyfikować i wejść bar w poszukiwanie w p surowców związanych z żywnością, uniezależniając się od cen miedzi. – Najlepszym sposobem na neutralizowanie ryzyka związanego z wydobyciem jest tworzenie portfeli projektów na różnym etapie rozwoju czy zróżnicowanych geograficznie. Tak funkcjonują globalne firmy górnicze. Długoterminowo popyt na surowce będzie rósł, to nie są dobra konsumpcyjne, nie psują się. Jeśli rynek nie oferuje ceny pokrywającej koszty ich wydobycia, zawsze można poczekać – tłumaczy Wiktor Namysł. Oczywiście jest ryzyko, że kiedy wszyscy masowo napychają swoje portfele złożami, możemy mieć do czynienia z bańką. W zeszłym roku 200 największych koncernów na świecie na prace związane z pozyskaniem nowych zasobów paliw kopalnych wydało 674 mld dolarów. Dlatego koalicja 70 inwestorów finansowych, zarządzających 3 bln dol. aktywów, ostrzegała nawet, że koncerny górnicze przepalają miliardy dolarów na prace poszukiwawcze, które na zawsze zostaną uwięzione w ziemi. Nawet jeśli tak jest, polskie firmy ryzykują niewiele. Próbując płynąć zgodnie z globalnym trendem, nadrabiają dystans i zaległości z geografii wobec swoich globalnych konkurentów.

FOT.: PIOTR WANIOREK; MATERIAŁY PRASOWE

strategie inwestycje

60 FORBES 12 | 13

056-060_FRB_12.indd 60

13-11-15 16:12

ĘĨěĤĞƢ ĭıƄĤ ĬĳĮħ ı ĪĬěĝĳ ģ ı ơĳĝģį Każda podróż w klasie biznes przyniesie Ci wiele inspirujących doznań, od relaksujących po bardziej energetyczne. Skosztujesz wykwintnych dań naszej kuchni, rozbawią Cię do łez najnowsze komedie albo miło spędzisz czas w salonie na pokładzie samolotu. Przygotuj się na doznania klasy biznes.

ĝĥġĪęĬĝī~ěħĥ ĨĤ Bezpłatna usługa prywatnego szofera Wykwintna kuchnia na pokładzie Przyjazna polityka bagażowa Więcej informacji pod numerem +48 22 306 08 08, na stronie emirates.com/pl lub w biurze podróży.

EMIRATESr.indd 1

13-11-14 19:43

strategie procesy

fSPRZEDAJĄ

fKUPUJĄ W Stanach Zjednoczonych RYNEK NIERUCHOMOŚCI wrócił do poziomu z września 2005, w zeszłym roku ceny wzrosły o 16 procent. Jeszcze goręcej zrobiło się w Niemczech: według banku centralnego tamtejszy rynek jest o 20 proc. przewartościowany. A w Polsce nadal marazm.

Podaż akcji stworzonego przez WOJCIECHA SOBIERAJA Alior Banku nie kończy się. Najpierw sprzedawali menedżerowie, potem, gdy zysk banku został uszczuplony o 105 mln zł, do wyprzedaży rzucili się inwestorzy. Teraz będzie sprzedawał bank, bo potrzebuje kapitału.

Najmłodszy pracownik NBA, najbogatszej koszykarskiej ligi świata, jest Polakiem, ma 21 lat i nazywa się RAFAŁ JUĆ. Dla Denver Nuggets szuka najbardziej perspektywicznych młodych zawodników.

Chińczycy podbili polski rynek komputerowy. LENOVO wystarczył rok, by stać się największym na nim graczem z 23-procentowym udziałem w rynku. Chińczycy wykorzystali zamęt wywołany wejściem do gry tabletów i zwiększyli sprzedaż o 70 procent.

Choć BILL GATES kojarzy się głównie z biznesową emeryturą i zaangażowaniem w działalność społeczną, najbogatszy człowiek świata wciąż inwestuje. Ostatnio dokonał dość egzotycznego zakupu 6 proc. akcji hiszpańskiej firmy budowlanej FCC.

Upadek rekina na Wall Street. Stworzony przez Stevena Cohena fundusz hedgingowy SAC został oskarżony o insider trading i będzie musiał wypłacić miliardowe odszkodowanie. Cohen na aukcję wystawił swoją kolekcję sztuki, między innymi LIZ #1 (Early Colored Liz) Andy’ego Warhola.

fCELEBRYTA W BIZNESIE Justin Bieber przedsiębiorca

BYŁO siębiorca d e rz p

Deutsche Telekom (DT) wytacza kolejne działa w walce z Polkomtelem, należącym do Zygmunta Solorza. Za 546 mln euro niemiecki koncern przejął GTS, spółkę koncentrującą się na usługach telekomunikacyjnych dla biznesu. RENÉ OBERMANN, prezes DT, pokazał, że walka o Europę Środkową jeszcze się nie skończyła.

JEST student

mCzas potrzebny do mRynek nowych technologii h l zawsze oferował ogromne zyski, ale żeby największy jego wygrany Bill Gates stał się miliarderem, potrzebował 18 lat. Sukces przyszedł dopiero w 1987, kiedy Microsoft Windows zdominował segment komputerów biurowych

f OSTATNIA WALKA TIGERA

BYŁO Tiger

Bokser Dariusz Michalczewski staje się twarzą napojów energetycznych produkowanych przed krakowski FoodCare. Tiger zdobywa 1/3 rynku. W 2009 roku biznesowe drogi Michalczewskiego i FoodCare się rozchodzą

zbudowania korporacji skrócił się, a miliarderami zostają nawet studenci. Mark Zuckerberg tworzy Facebooka w akademiku, pierwszej nocy serwis zdobywa 500 użytkowników

JEST Beast

mMichalczewski

przechodzi do konkurencyjnego Maspexu, a FoodCare tworzy nową markę Black, którą promuje bokser Mike Tyson „Beast”. Michalczewski żąda od FoodCare odszkodowania

BĘDZIE celebryta

Justin Bieber, idol nastoletniej publiczności, ogłasza, że buduje serwis społecznościowy dla nastolatków Shots of Me. Popularność Biebera ma zagwarantować sukces przedsięwzięciu

BĘDZIE t as Tiger vs Be

mPo trzech latach

Michalczewski wygrywa w pierwszej instancji 10 mln zł. Prostszym rozstrzygnięciem wydaje się rozegranie walki między oboma zawodnikami, na czym marketingowo mogłyby wygrać obie marki

FOT.: KRYSTIAN MAJ/FORUM; WOJCIECH KRYŃSKI/FORUM; MATERIAŁY PRASOWE; KUBA ATYS/AGENCJA GAZETA; ROBERT ALEXANDER/GETTY IMAGES/FPM; STEFAN POSTLES/GETTY IMAGES/FPM; PATRIK STOLLARZ/AFP PHOTO/EAST NEWS; AFP PHOTO//FPM; KRZYSZTOF JAROSZ/FORUM

STARBUCKS, największa sieciowa kawiarnia świata (13,2 tys. punktów), będzie serwować herbatę. Dla sieci, która swoją siłę zbudowała na szybkim serwowaniu kawy, może to być ryzykowny sposób na zdobycie nowego rynku. Do zaparzenia herbaty potrzeba 5–6 minut.

62 FORBES 12 | 13

062_FRB_12.indd Sec2:62

13-11-15 15:46

JUBITOM_BAUCHER.indd 1

13-11-14 19:44

strategie rynek kapitałowy

CZEGO POTRZEBUJE RYNEK KAPITAŁOWY Wyrównanie szans popr po prrze zezz znnie i si sien e iee reg en egul u accjii ul p aw pr a nyych dys yskr krymin krym ym miinnuj u ąc ą yc ychh i we in w st styc y jee na ry yc rynkku fif na nans nsow ns owyym wzg ow zglę lęde lę d m de inny in nych ny ych rod odza zajóów iinnwe za w st s yc ycjijij Zwiększeniee poda podażyy kr kraj aajjow jow oweg ego ego kapi ka p ta pi tału łuu, dzzięki ięki ię k wprrow owaddzeni zeeniu niu ni z ch za chęt ę poddattko ęt k wy wych ch pre referu feeru rują jący ącyych c innw weest s yc ycje je dłu ł go gote term te rm min i ow wee.. Rozw Ro zw wój IIIII fililar a u em ar emer e yt er ytal ytal a nego nego ne go Uelastyc st znienie proccedur, kt któr óre ddziiśś są ór óre egze eg zekkwo kwowa kw ow wan ane ne pr prze zeez Ko zez Komi m sj sję Na sję N dz dzoor oru oru ru Fiinaans nsow oweeg ow ego go w sp spos osób os óbb nieead a ekkwa watn tny tn d ska do kalilil dzi ziałal ałłal alno lnoośc ścii kr kraaj ajow ajow wycch in inst nssttyt tyyttuc ucjiji fif nans nansow ow wyc y h. h. Sk S ró r ceeni niee cz czzaas asu ic asu i h tr t waani niaa

„Agenda Warsaw City 2010” – strategia dla rynku kapitałowego z 2004 roku – powstała przed wejściem Polski do Unii i nie przystaje już do rzeczywistości. Wzmocnienie ochrony inwestorów zarówno poprzez usunięcie luk w prawie, jak i zmianę w sposobie a wymiaru ani now funkcjo i, który nie radzi ośc liw ied aw spr aw sobie z rozpatrywaniem spr m kie ryn z powiązanych em kapitałowym ani pod względ ym sow cza ani m, zny ryc ryto me

Stworzenie regulacji zachęcających do otwierania w Warszawie biznesów bezpośrednio i pośrednio powiązanych Obniżenie kosztów obrotu na rynku wtórnym. Ograniczenie monopolu GPW i KDPW

Cały rynek pisze swoją strategię Rynek kapitałowy z jednej strony powinien być silnikiem, z drugiej wizytówką polskiego kapitalizmu. Droga do tego wiedzie przez nową strategię dla tego obszaru naszej gospodarki. Jej napisanie utrudnia konflikt między domami maklerskimi i GPW Tomasz Jóźwik

kontraktów terminowych na WIG20 4 lutego 2004 roku, to sama tylko niewydolność wymiaru sprawiedliwości w ściganiu tego rodzaju przestępstw dowodzi, że coś przegapiliśmy. – Silna ochrona inwestorów to jeden z fundamentów sprawnie funkcjonującego rynku kapitałowego – mówi Waldemar Markiewicz, prezes Izby Domów Maklerskich, samorządowej organizacji skupiającej większość brokerów działających na krajowym rynku. Paweł Tamborski, wiceminister Skarbu Państwa, który przed objęciem rządowej posady niemal dwie dekady przepracował na rynku kapitałowym, ma dość precyzyjne wyobrażenie, jak mogłaby wyglądać

ochrona inwestorów przez wymiar sprawiedliwości. – Chciałbym, żeby sądy nie wahały się zasądzać wysokich odszkodowań dla inwestorów od doradców, którzy wprowadzą na rynek nierzetelnych emitentów – mówi Tamborski. Napisanie dla rynku kapitałowego strategii, która wyznaczy cele do osiągnięcia i narzędzia do ich realizacji, a także ustanowi stosowny nadzór nad wprowadzeniem strategii w życie, jest dziś ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Osiągnęliśmy status największego rynku w regionie, ale to w dużej mierze pochodna wielkości naszej gospodarki, a nie przemy-

FOT.: KRYSTIAN MAJ/FORUM

listopadzieprocesMacieja S., Łukasza K. i Andrzeja S., szefów firmy WGI Dom Maklerski, wkroczył w trzeci miesiąc. Warszawska prokuratura okręgowa oskarża ich o wyrządzenie szkody majątkowej wielkich rozmiarów – w wyniku podjęcia zbyt dużego ryzyka w zarządzaniu pieniędzmi klienci WGI stracili łącznie niemal 250 mln złotych. Jedna z największych afer, jakie rozegrały się na krajowym rynku kapitałowym, na wokandę Sądu Okręgowego w Warszawie trafiła po siedmiu latach śledztwa. Jeśli dodamy, że od dwóch lat w Sądzie Rejonowym w Warszawie toczy się sprawa o manipulację na rynku

64 FORBES 12 | 13

064-068_FRB_12.indd 64

13-11-15 18:13

35ė'.2őü 0$.6 0D 0,925 =$6,ė* 0$.6 12,964 .0 38á$3 15,545 0 %DUG]R 'XŮD .DELQD _ %DUG]R 'XŮ\ =DVLĘJ _ %DUG]R :\VRND 3UĘGNRŒý

ő:,$7 -(6=&=( 1,*'< 1,( %<á 7$.,0$á< ']LĘNL QDMV]\EV]HPX QD ŒZLHFLH FHUW\ÀNRZDQHPX VDPRORWRZL F\ZLOQHPX SRNRQ\ZDQLH PLĘG]\QDURGRZ\FK WUDV MHG\QLH ] MHGQĉ SU]HUZĉ MHV]F]H QLJG\ QLH E\âR WDN V]\ENLH *XOIVWUHDP * ® ODWD Z\ŮHM V]\EFLHM L GDOHM QLŮ MDNLNROZLHN LQQ\ VDPRORW FR R]QDF]D ŮH VSĘG]LV] ZLĘFHM F]DVX QD PLHMVFX QLŮ Z SRGUyŮ\

32/6.$ ² $11$ *8/%$6 $XWRU\]RZDQ\ SU]HGVWDZLFLHO KDQGORZ\ *XOIVWUHDP ² :2/)*$1* 6&+1(,'(5 ,17/ 5HJLRQDOQ\ 9LFH SUH]HV *XOIVWUHDP 3RGDQ\ ]DVLĘJ ED]XMH QD WHRUHW\F]Q\P ]DVLĘJX ,)5 SU]\ SUĘGNRŒFL 0D ] RŒPLRPD SDVDŮHUDPL QD SRNâDG]LH 5]HF]\ZLVW\ ]DVLĘJ EĘG]LH X]DOHŮQLRQ\ RG WUDV\ Z\]QDF]RQHM SU]H] NRQWUROĘ UXFKX ORWQLF]HJR SUĘGNRŒFL SU]HORWRZHM ZDUXQNyZ SRJRGRZ\FK RSFML Z\SRVDŮHQLD RUD] LQQ\FK F]\QQLNyZ

LOYDS.indd 78

GULFSTREAMG650.com

13-11-15 13:33

strategie rynek kapitałowy w tym czasie 3-, 4-krotnie, jesteśmy też jednym z czołowych rynków w Europie pod względem liczby nowych ofert na rynku pierwotnym. Przed laty nasz rynek akcji był porównywalny z austriackim, węgierskim i czeskim, dziś w większości parametrów bijemy rywali na głowę. Zagranicznych emitentów na giełdzie mamy najwięcej w regionie, ale i zainteresowanie zagranicy mogłoby być większe. Globalne banki inwestycyjne ograniczają skalę działalności na naszym rynku, a zarządzający aktywami zamiast otwierać fundusze u nas, sprzedają nam produkty

iat rę. Pełni funkcję rodem prosto z Lukdnoczyć św je a m ia g . służebną wobec semburga. y z ic Strate n d tyki i urzę nek li o p – Trudno oczeinnych sektorów, ale , u k n y r że silny ry , ć a kiwać, żeby Warteż sam w sobie twoz a k o p Ma jest rzy dziesiątki tysięszawa stała się rynkapitałowy nu cy dobrze płatnych kiem pierwszego iej racji sta k ls o p ią c ś czę miejsc pracy. wyboru dla zagraborski Rynek kapitałowy nicznych emitenPaweł Tam a w st ń a P ter Skarbu itałowy i tak jest w lepszej tów, ale ważne, p a wiceminis k k e n zialny za ry żeby była jedną sytuacji niż wiele inodpowied nych sektorów, bo już z pierwszych opcji dla raz doczekał się rządoprzedsiębiorstw z naszego regionu – mówej strategii – w 2004 roku powstała wi Paweł Tamborski. „Agenda Warsaw City 2010”. Jej realizacja miała zapewnić Warszawie pozycję Kończąc rozliczenia z przeszłością, warregionalnego centrum finansowego, ale to przypomnieć, że strategia sprzed nietrudno powiedzieć, że ten cel udało się mal dekady rekomendowała podjęcie zrealizować. Z jednej strony kapitalizacja wielu konkretnych działań (fundamenkrajowych spółek notowanych na GPW talnych, jak dostosowanie prawa do unijwzrosła z 214 mld zł na koniec 2004 nych standardów czy obniżenie udziału roku do 614 mld złotych na koniec paź- Skarbu Państwa w akcjonariacie GPW dziernika 2013 roku (z 23 do 38 proc. poniżej 30 proc., wzmocnienie uprawnień PKB), obroty akcjami zwiększyły się KNF w zakresie ścigania przestępstw oraz

drugorzędnych, jak wprowadzenie agenta domu maklerskiego, uelastycznienie polityki inwestycyjnej OFE), które nigdy nie zostały wprowadzone w życie. Powołana do nadzoru nad realizacją strategii w 2004 roku Rada Rynku Kapitałowego ledwo zdążyła się spotkać, a już w 2006 roku zastąpiła ją Rada Rozwoju Rynku Finansowego. – Teza, że rynek kapitałowy rozwinął się nie tylko bez pomocy, ale wręcz wbrew działaniom polityków, nie jest prawdziwa. W żadnym innym państwie regionu nie było tak rozległej prywatyzacji z wykorzystaniem giełdy – zwraca uwagę Tamborski. Ale ten rozdział jest już zamknięty, bo prywatyzacja się kończy i nie wydaje się, żeby przy zaniechaniu tak wielu ważnych aspektów rynek kapitałowy był w stanie dalej szybko się rozwijać. Jedną z osób najbardziej zaangażowanych i najmocniej zainteresowanych nową strategią dla rynku kapitałowego jest prezes GPW. Nie chcąc, by rozmyła się ona w codziennej politycznej walce, Adam Maciejewski proponuje powołanie niezależnej organizacji, roboczo nazwanej Warsaw Capital Club. – W jej skład powinni wchodzić wpływowi ludzie, którzy byliby w stanie wywrzeć odpowiedni wpływ na polityków, bez względu na rządzącą akurat koalicję, gdyby okazało się, że wdrażanie strategii kuleje – uważa Maciejewski. Nawet jeśli pomysł nie wzbudza kontrowersji, to inaczej jest z samym zgłaszającym go prezesem GPW. Powołana przez Izbę Domów Maklerskich grupa robocza ds. opłat giełdowych ocenia, że „GPW należy do najdroższych parkietów w Europie, co wpływa negatywnie na atrakcyjność polskiego rynku kapitałowego dla inwestorów krajowych i zagranicznych”. Brokerzy domagają się od giełdy obniżenia opłat, jakie muszą jej płacić od zawieranych transakcji. Spór wybuchł za kadencji Ludwika Sobolewskiego, ale nie wygasł wraz z odwołaniem poprzedniego prezesa GPW w grudniu zeszłego roku. Wręcz się zaostrzył: IDM zwraca uwagę na brak „odpowiednich regulacji oraz nadzoru antymonopolowego nad giełdą przy jej naturalnej pozycji monopolisty, może budzić obiekcje prawne

FOT.: TOMASZ PIKUŁA

ślanych działań. Wyczerpaliśmy naturalne źródła wzrostu – z jednej strony podaż nowych spółek zapewniała rynkowi prywatyzacja, z drugiej – popyt na ich akcje gwarantowały Otwarte Fundusze Emerytalne. A Unia Europejska stawia na rozwój rynku na poziomie paneuropejskim, co sprawia, że międzynarodowa konkurencja rośnie. Było relatywnie łatwo, teraz będzie trudniej. Tymczasem to rynek kapitałowy konwertuje oszczędności na inwestycje, dzięki czemu powstają nowe miejsca pracy, zwiększa się konkurencyjność gospodarki, a PKB idzie w gó-

66 FORBES 12 | 13

064-068_FRB_12.indd 66

13-11-14 18:20

SWISS CHAMP

DIVEMASTER

EXPLORER JACKET

SPECTRA

FRAGRANCES

SWISS ARMY KNIVES CUTLERY TIMEPIECES TRAVEL GEAR FASHION FRAGRANCES I WWW.VICTORINOX.COM

VITORINOOX.indd 1

13-11-14 19:45

strategie rynek kapitałowy zapewniają analityczne pokrycie spółek średniej wielkości już na giełdzie notowanych, co też jest jednym z elementów decydujących o atrakcyjności całego rynku – zwraca uwagę Waldemar Markiewicz. Spór giełdy z brokerami to też jeden z dowodów na konieczność napisania nowej strategii dla rynku kapitałowego – w poprzedniej nie określono, w jaki sposób ma być sprywatyzowana GPW. W praktyce najpierw rozpatrywano opcję z inwestorem strategicznym, lecz ostatecznie zdecydowano się na ofertę publiczną. To rozwiązanie, które rodzi naturalny konflikt – akcjonariusze domagają się od giełdy zysków, biura maklerskie – jak najniższych opłat. O to, że w wyniku wprowadzenia strategii nasz rynek powinien zapewnić przedsiębiorstwom szeroki i tani dostęp do kapitału, a inwestorom duży wybór instrumentów finansowych, nikt się nie spiera. Nikt nie neguje też, że droga do celu wiedzie poprzez zachęty podatkowe dla długoterminowych inwestorów; silniejsze wsparcie III filaru emerytalnego; naprawę wymiaru sprawiedliwości; stworzenie regulacji, które zachęcają do otwierania biznesów bezpośrednio i pośrednio powiązanych z rynkiem kapitałowym w Warszawie; uelastycznienie i przyspieszenie procedur. Spór budzi przede wszystkim kwestia kosztów obrotu na rynku wtórnym. – Strategia ma jednoczyć świat rynku, świat polityki i świat urzędniczy. Ma pokazać, że silny rynek kapitałowy jest częścią polskiej racji stanu. Londyn ma swoje City, dlaczego nie może go mieć, oczywiście w odpowiedniej skali, Warszawa? – pyta Paweł Tamborski. Tamborski deklaruje, że Ministerstwo Skarbu Państwa weźmie udział w dyskusji i pracach nad strategią. W połowie listopada swoją działalność reaktywowała afiliowana przy Ministerstwie Finansów Rada Rozwoju Rynku Finansowego – ta instytucja zajmie się prawdopodobnie jej wdrażaniem. Czas jednak przyspieszyć prace, bo sam pomysł odświeżenia strategii biura maklerskie przedstawiły już rok temu. Od tamtej pory nic się w tej kwestii nie wydarzyło. Działając w tym tempie, rynkiem konkurencyjnym w skali więcej niż lokalnej nie zostaniemy nigdy.

FOT.: PIOTR WANIOREK; MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNESU/FORUM

wszystkim pracować nad skalą rynku, dywersyfikacją przychodów i dyscypliną kosztową. Bez tego nie stworzymy warunków do obniżenie opłat ani na giełdzie, ani w domach maklerskich – wyjaśnia. Nie zmienia to faktu, że GPW pobiera od brokerów opłaty kilkakrotnie wyższe niż giełdy w Budapeszcie, Stambule czy Moskwie. W przypadku brokerów obniżka prowizji dla inwestorów jest o tyle trudna, że od dwóch lat biura maklerie (...), szczególnie skie nie zarabiają prakRynek kapitałowy będz j zie rd ba w sytuacji nadużytycznie na swojej podli jeś ł, zy ac zn ej więc wania swojej postawowej działalności, ch la ce na się skupimy zycji kosztem inna co ich zdaniem na iej długoterminowych, mn nych uczestników wpływ ma także pocji kreowaniu własnej pozy rynku”. Brokerzy lityka cenowa GPW. obawiają się, że za Brokerzy mają do Adam Maciejewski duży wpływ GPW giełdy także zastrzew ieró Pap łdy prezes warszawskiej Gie na kształt i realizażenia, że nowe proch wy ścio Warto cję strategii umocpozycje opłat dla „liquity providers” ni centralną pozycję instytucji z ul. Książęcej na rynku kapi- mogą preferować tak zwanych zdalnych tałowym ich kosztem. członków, czyli zagraniczne podmioty – Warsaw Capital Club powinien być podłączone bezpośrednio do systemu instytucją całkowicie niezależną, także transakcyjnego giełdy. W ostatnich latach od GPW. Nikomu nie chcemy narzucać zdobyli oni jedną czwartą rynku, zabieswojej woli. Nasz rynek kapitałowy będzie rając biznes krajowym brokerom. więcej znaczył, jeśli bardziej skupimy się na długoterminowych celach, mniej na kreowaniu własnej pozycji i wizerunku – deklaruje Adam Maciejewski. Prezes GPW zwraca też uwagę, że podnosząc argument o wpływie opłat giełdowych na konkurencyjność naszego rynku, brokerzy pomijają fakt, że daniny na rzecz instytucji organizującej obrót na rynku wtórnym to jedynie kilka procent kosztu ponoszonego przez inwestora. – Jesteśmy gotowi – To my tutaj gają ma po cy ni obniżyć opłaty, i to na miejscu zatrudow ac pr si na To , ał znacznie, pod warunniamy ludzi, któpit ka ać sk zy po firmom kiem, że spowoduje to rzy po magają fire ni yw kt efe a inwestorom adekwatne obniżenie mom pozyskać my teś lokować oszczędności. Jes kosztów dla inwestorów rynku kapitał, a inweważnym elementem tego i proporcjonalnie podstorom efektywniesie obroty – mówi nie lokować swoWaldemar Markiewicz Maciejewski. – Obniżyje oszczędności. , ich klersk prezes Izby Domów Ma To nasi pracowliśmy w tym roku opłaów ker bro ych jow kra skupiającej większość ty, ale nie pobudziło to nicy, a nie zagraobrotów. Trzeba przede niczni brokerzy, 68 FORBES 12 | 13

064-068_FRB_12.indd 68

13-11-14 18:20

PREZENTACJA

Podbili rynek energii, teraz idą po gaz Nowelizacja prawa energetycznego z 11 września to krok, który wspomaga rozwój energetyki prokonsumenckiej i przyczynia się do stworzenia wspólnego rynku energii oraz gazu.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

opyt na gaz ziemny rośnie przeciętnie o 2,2 proc. rocznie. To No 1 – spółki działające w Czechach i na Słowacji, a teraz zapowiada dobry czas dla spółek takich jak Energia dla Firm. Sprzedają inwestycje w polski oddział i sięga po klientów zainteresowanych zaone w Polsce prąd do prawie jednej trzeciej przedsiębiorstw, kupem gazu. które zdecydowały się na zmianę sprzedawcy energii elektrycznej. Firma ta to część międzynarodowej grupy. Jej główny udzia- Kto skorzysta na tej zmianie i nowych przepisach? łowiec Robert Zagożdżon kilka miesięcy temu sprzedał funduPrzede wszystkim odbiorca. Nowe przepisy dookreślają oboszowi inwestycyjnemu Cromicron część Energy Supplier wiązki przedsiębiorstw energetycznych wobec odbiorców, Polska którzy muszą jasno informować o prawach przysługujest w tej chwili jących ich klientom, m.in. w jaki sposób mogą dochorynkiem, po którym dzić swoich racji, jak rozstrzygane będą ewentualne obiecuję sobie najwięcej. spory. Umowy sprzedaży energii muszą także zawieZamierzam tu dalej inwerać zapisy o czasie ich obowiązywania, warunkach stować i rozwijać m.in. rozwiązania, a także zapisy o miejscu i sposobie zaspółkę Energia dla poznawania się z proponowanymi taryfami. Firm. Jednym z najważniejszych zapisów znowelizowanej ustawy było wprowadzenie tzw. obliga gazowego. Jest to obowiązek sprzedaży za pośrednictwem giełdy określonej części gazu nałożony na firmy obracające tym surowcem. Maksymalne obligo ma wynosić 55 proc. i zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2015 r. Przez cały 2014 r. obligo będzie wynosić 40 proc., a do końca 2013 r. – 30 proc. Rynek gazu stanie się konkurencyjny, ponieważ obrót paliwami gazowymi za pośrednictwem giełd towarowych stanie się narzędziem gwarantującym transparentne zasady handlu. Pozwoli to na zmianę struktury rynku gazu ze zmonopolizowanej w kierunku rynku konkurencyjnego.

Robert Zagożdżon, główny udziałowiec

HANDEL

1 1Forbes EDFMediaForum 12 indd 2 EDFr.indd 1

I to chce wykorzystać Pana spółka Energia dla Firm? Polska jest w tej chwili rynkiem, po którym obiecuję sobie najwięcej. Nie ukrywam, że to właśnie tu zamierzam dalej inwestować i rozwijać m.in. spółkę Energia dla Firm. W ciągu dwóch lat chcemy zwiększyć liczbę klientów o kolejnych 150 tys. firm i przedsiębiorstw. Wchodzimy również na rynek gazu. Upatrujemy w nim duży potencjał, bo mamy wszystkie narzędzia potrzebne do tego, aby również w tym obszarze zdobywać nowych klientów. Wykorzystamy obecne wypracowane i sprawdzone kanały sprzedaży energii elektrycznej. Chcemy najlepsze praktyki z rynku energii elektrycznej przełożyć na rynek gazu – wprowadzać zarówno innowacyjne produkty, jak i bardzo wyspecjalizowane doradztwo. Z tego znają nas klienci i w taki sposób chcemy wykorzystać zmiany, które właśnie weszły na rynek. FORBES 12 | 13 2

13-11-13 16:37 13-11-14 19:46

PREZENTACJA

Już sama nominacja jest dla hotelu wyróżnieniem, a otrzymanie tytułu oznacza, że dane miejsce jest faktycznie wyjątkowe.

Łukasz Dąbrowski, dyrektor generalny HRS Polska

Dariusz Majewski, dyrektor hotelu Hanza Pałac Rulewo – Hotel Roku 2013

Tobias Ragge, dyrektor zarządzający HRS

Wybieramy Hotel Roku

otel Roku 2014 to plebiscyt, w którym osoby podróżujące mogą docenić hotele, które na to zasługują, i głosując, pomóc w wyłonieniu najlepszych hoteli w Polsce. Organizatorem plebiscytu jest firma HRS, która od ponad 40 lat świadczy usługi związane z rezerwacją hoteli na całym świecie. Ogłoszenie wyników odbędzie się już w marcu 2014 r. Zgodnie z założeniem organizatorów utytułowanie najlepszych hoteli w marcu pozwoli zwycięzcom plebiscytu posługiwać się przyznanym tytułem Hotel Roku 2014 praktycznie przez cały rok kalendarzowy. Partnerami projektu są magazyn „Forbes” oraz tygodnik „Newsweek”. Plebiscyt zostanie rozstrzygnięty w następujących kategoriach: Premiera (hotele otwarte po 1 stycznia 2013 r. lub hotele otwarte ponownie po gruntownej renowacji), Biznes, Najlepszy Serwis, Ekonomiczny (1 i 2 gwiazdki), Luksusowy (5 gwiazdek), Design, Spa, Wypoczynkowy, Pałace i Zamki, oraz główna katego-

ria – Hotel Roku 2014 (najwięcej głosów ze wszystkich hoteli). Do wybranych kategorii przypisany będzie także typ obiektu: hotel sieciowy i niezależny. Warunek nominacji to obecność obiektu w bazie HRS oraz oceny dotychczasowych gości umieszczone w serwisie HRS. W tym roku dodane zostały nowe kategorie. Decyzję o przyznaniu nagród w tych kategoriach podejmować będzie specjalne jury złożone z pracowników największych polskich i międzynarodowych firm odpowiedzialnych za organizację podróży służbowych. – Nazwaliśmy te kategorie Wybór Travel Managerów, aby przybliżyć firmom temat organizacji i planowania wydatków na podróże służbowe – tłumaczy Łukasz Dąbrowski, dyrektor generalny HRS Polska. W jury zasiadają zarówno Travel Managerowie, jak i osoby z działów zakupów oraz pracownicy odpowiedzialni za rezerwacje podróży służbowych. – Bardzo nam zależy, aby polskie firmy dostrzegły, ile wydają na podróże służbowe i że wydatki te

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Wybrać najlepsze hotele – taki cel przyświeca organizatorowi plebiscytu Hotel Roku. Zwycięskie hotele to perełki na polskim rynku hotelowym, które warto wziąć pod uwagę, planując wyjazdy nie tylko służbowe, ale i prywatne.

HRS POLSKA

HRSr.indd 2

13-11-15 13:50

można optymalizować – podkreśla Maria Łukasiak, dyrektor sprzedaży w firmie HRS. W kategorii MICE – Wybór Travel Managerów każdy członek jury zgłosi do nominacji dwa hotele. Spośród wszystkich zaproponowanych hoteli każdy członek jury wybiera 10 hoteli, przyporządkowując im liczbę punktów od 1 do 10. Tytuł Hotelu Roku w tej kategorii otrzymują 3 hotele z najwyższą liczbą punktów. Prawo do nominacji w kategorii Najlepszy Serwis – Wybór Travel Managerów otrzymują wszystkie hotele biznesowe, których średnia ocen w serwisie HRS oraz ocena w takich kryteriach jak atmosfera w hotelu, miłe przyjęcie i gotowość personelu do obsługi przekroczyła 8,5 (w skali od 1 do 10). Każdy członek jury wybiera

10 hoteli z tej grupy, przyporządkowując im liczbę punktów od 1 do 10. W tej kategorii zwyciężają 3 hotele, które otrzymają najwyższą w sumie liczbę punktów. W kategorii Biznes – Wybór Travel Managerów prawo do nominacji otrzymują hotele, które nominowane zostały w kategorii Biznes w serwisie HRS od pierwszej edycji plebiscytu. Każdy członek jury wybiera 10 hoteli z tej grupy, przyporządkowując im liczbę punktów od 1 do 10. W tej kategorii zwyciężają 3 hotele, które otrzymają najwyższą w sumie liczbę punktów. – Nowa kategoria Hotel Roku – Wybór Travel Managerów to kolejny projekt HRS, którego celem jest rozwój rynku podróży służbowych w Polsce – podkreśla Artur Lisowski, dyrektor marketingu w HRS Polska.

Nominacje: Hotel Roku 2014 Kategoria: BIZNES

Kategoria: WYPOCZYNKOWY

Kategoria: NAJLEPSZY SERWIS

EuroResidence Apartment Home – Katowice Hotel Angelo – Katowice Hotel Aristo – Białystok Hotel Beneﬁs – Kraków Hotel Centrum – Kraków Hotel Koronny – Zamość Hotel Szafran – Czeladź Parkhotel Vienna – Bielsko-Biała Platinum Apartments – Warszawa

Baltic Plaza Hotel mediSPA – Kołobrzeg Golden Tulip Gdańsk Residence – Gdańsk Hotel Dyplomat – Olsztyn Hotel Grand Cru – Gdańsk Hotel Jastarnia – Jastarnia HOTEL PORT 110 – Iława Hotel Rejs – Ustka Kościelisko Residence – Zakopane Willa Orla – Zakopane Villa Polanica – Polanica-Zdrój

BEST WESTERN PLUS Arkon Park Hotel – Gdańsk Bracka 6 Apartments – Kraków Hotel Alpex – Zabrze Hotel Aristo – Białystok Hotel Atena – Słupsk Platinum Apartments – Warszawa Rezydencja Solei Old Town – Poznań SOLEIL Boutique Hôtel – Sopot Versant Dom SPA – Dzierżoniów Villa Alfa – Gdańsk Villa Polanica – Polanica-Zdrój

Kategoria: DESIGN ArtRooms Apartments – Poznań City Solei Boutique Hotel – Poznań Hotel – Poznań Hotel Andel’s – Łódź Hotel Solaris – Toruń Loft Aparts – Łódź Platinum Palace Residence Boutique Polonia Palace Hotel – Warszawa SOLEIL Boutique Hôtel – Sopot Vanilla Aparthotel – Kraków

Kategoria: PREMIERA Bażantowo Sport – Katowice Bristol Tradition & Luxury – Rzeszów Double Tree by Hilton Hotel – Łódź Golden Tulip Gdańsk Residence – Gdańsk GrandHotel Tifﬁ – Iława Hotel Tobaco – Łódź Marina Golf Club – Gietrzwałd Metropolitan Boutique Hotel – Kraków Mikołajki Resort by DeSilva – Mikołajki PURO Hotel – Kraków Sound Garden Hotel – Warszawa Uroczysko Siedmiu Stawów – Dzierżoniów

Więcej informacji na stronie www.hotelroku.com

HRSr.indd 3

Kategoria: SPA Baltic Plaza Hotel mediSPA – Kołobrzeg Bażantowo Sport – Katowice Cottonina Villa & Mineral SPA Resort – Świeradów-Zdrój Hotel Arkas – Prószków Hotel Copernicus – Toruń Hotel Gdańsk – Gdańsk Hyatt Regency Warsaw – Warszawa Marina Golf Club – Gietrzwałd Młyn Aqua SPA – Elbląg Versant Dom SPA – Dzierżoniów

Kategoria: LUKSUSOWY City Park Hotel & Residence – Poznań The Granary La Suite Hotel – Wrocław Hilton Gdansk – Gdańsk Hilton Warsaw Hotel & Convention Centre Hotel Dwór Kościuszko – Kraków Hyatt Regency Warsaw – Warszawa InterContinental Warsaw Mamaison Hotel Le Regina Warsaw Niebieski Art Hotel & SPA – Kraków Podewils Old Town – Gdańsk Soﬁtel Warsaw Victoria – Warszawa

Kategoria: EKONOMICZNY Gdańska Szkoła Floretu – Gdańsk Hotel Abak – Gdańsk Hotel Alpex – Zabrze Hotel Atena – Słupsk Hotel Gold – Poznań Hotel Lokum – Warszawa Rezydencja Solei Old Town – Poznań Soda Hostel & Apartments – Poznań WenderEDU Business Center – Wrocław Villa Ramzes – Gdańsk

Kategoria: ZAMKI I PAŁACE Pałac Alexandrów – Wrocław Pałac Brunów – Lwówek Śląski Pałac Kotulińskich – Czechowice-Dziedzice Pałac Paulinum – Jelenia Góra Pałac Pawłowice – Gorzów Śląski Pałac Wiechlice – Szprotawa Pałac Wojanów – Jelenia Góra Zamek Reszel Kreativ – Reszel

HRS POLSKA

13-11-15 13:50

strategie górnictwo

Węglowy stan wyjątkowy Tak źle w górnictwie jeszcze nie było. W wielu kopalniach koszt wydobycia przekracza ceny rynkowe. Inwestorzy, którzy mają akcje giełdowych spółek węglowych, liczą straty. Czy tylko interwencja państwa może pomóc tej branży? Grzegorz Cydejko

iedy na Barbórkę 2011 r. przez Czerwieńsko-Leszczyny przedefilowała orkiestra górnicza, w miejscowych obudziła się nadzieja, że po 11 latach od zamknięcia tamtejsza kopalnia Dębieńsko znowu będzie dawała ludziom pracę. A inwestorom – zysk ze sprzedaży 190 mln ton leżącego tam węgla. Spółka NWR Karbonia otrzymała 2,5 tys. podań o pracę. Węgla jednak nie wydobywa. Dobrze będzie, jeśli Dębieńsko nie wypadnie z planów inwestycyjnych. W 2013 r. na rozwój projektu NWR zarezerwował jeszcze 10 mln euro. Uruchamianie nowych mocy produkcyjnych

to rzecz w górnictwie węgla rzadka. Raczej zamyka się nierentowne kopalnie albo scala je z tymi, które jeszcze dają zysk. Dekoniunktura w górniczej branży jest najgłębsza od dziesięcioleci. Nigdy aż tak czarno perspektywy nie wyglądały. Cena węgla, a wraz z nią wartość spółek wydobywczych, spadła skokowo. Wszystko z powodu luźnej polityki klimatycznej w USA i restrykcyjnej w UE. Paradoksalnie jednak to ze strony polityki górnicy mogą oczekiwać wybawienia. Po pierwsze dlatego, że daje ona możliwość zablokowania napływu taniego węgla spoza Unii

Europejskiej. Po drugie – bo jako surowiec energetyczny dla elektrowni i hut jest on na razie nie do zastąpienia. – Niemcy chcą zamknąć energetykę atomową, budują nowe kopalnie węgla brunatnego, ale nie radzą sobie z rentownością kopalni węgla kamiennego. Zamykają jedną po drugiej. Stają się dla nas perspektywicznym rynkiem – mówi Zbigniew Stopa, prezes LWB Bogdanka. Na razie jednak rządzi cena. Kiedy dla węgla koksującego i energetycznego stabilizuje się na poziomie 100 i 60 euro za tonę, wiele kopalń spada pod kreskę, pękają warunki kredytowe, przeceniane są

FOT.: DOMINIK GAJDA/EDYTOR.NET; GRZEGORZ CELEJEWSKI/AGENCJA GAZETA

Jeszcze dwa lata temu Zdenek Bakala cieszył się ze swoimi pracownikami uruchomieniem prac nad reaktywacją kopalni Dębieńsko. Dziś zastanawia się, czy stać go na ten projekt

72 FORBES 12 | 13

072-074_FRB_12.indd 72

13-11-14 18:40

dddddadadad xxxxx Posadę prezesa Kompanii Węglowej P straciła Joanna Strzelec-Łobodzińska. Największa grupa kopalniana w UE dołuje coraz bardziej

górnicze spółki, turlają się głowy prezesów. Dobrze to widać na przykładzie NWR i Kompanii Węglowej. Ta pierwsza grupa, kontrolowana przez czeskiego przemysłowca Zdenka Bakalę, kiedy trzy lata temu porwała się na Bogdankę, była warta na giełdach w Londynie, Pradze i Warszawie 6 mld złotych. Rok temu już tylko 4 mld złotych. Dzisiaj wartość giełdowa kierowanej przez niego grupy to zaledwie 1,2 mld złotych. Podobnie dołuje, co widać po trudnościach ze sprzedażą urobku, gasnących przychodach i finansowej stracie (100 mln zł za pierwsze półrocze), największa górnicza grupa UE, czyli Kompania Węglowa. Zwały węgla przekroczyły w firmie 5,3 mln ton, a produkcja w kilku z 15 kopalń grupy nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Z kolei Jastrzębska Spółka Węglowa po restrukturyzacji nadal balansuje na granicy zysku i straty i jest teraz warta połowę tego co dwa lata temu, kiedy debiutowała na GPW. Z dużych firm górniczych stosunkowo najlepiej radzi sobie teraz LW Bogdanka. Warta jest dziś tyle samo co wtedy, kiedy atakował ją NWR, czyli 4 mld złotych. Dlaczego akurat LWB? Bogdanka utrzymuje rentowność produkcji dzięki przewadze lokalizacji. Ma koncesję na złoża stosunkowo łatwe w eksploatacji, na każdej tonie swego wysokokalorycznego węgla energetycznego zarabia nawet

wtedy, kiedy cena tego surowca schodzi do 60 dolarów za tonę. Jak panna na wydaniu czeka na oferty inwestycyjne, takie jak np. zaproszenie do akcjonariatu nowej elektrowni węglowej. Samodzielnie chce budować elektrociepłownię w okolicy swych kopalń. Ma ambicję, by sprzedaż jej węgla była w 2015 roku dwukrotnie większa niż w roku 2011. Rzecz niewyobrażalna dla spółek z Górnego Śląska oraz Śląska Cieszyńskiego: NWR, KW, KHW, które raczej ograniczają wydobycie. NWR po uporządkowaniu terenu kopalni Dębieńsko i remoncie starej cechowni skupił się na pracach projektowych. Co prawda w planie inwestycyjnym na 2013 r. pozostawił 10 mln euro na Dębieńsko, ale cały program inwestycyjny w grupie wart jest tylko 100 mln euro. Samo zaś uruchomienie Dębieńska musiałoby kosztować 411 mln euro. Na razie Zdenek Bakala uspokaja, że górnicza spółka OKW z portfela NWR przechodzi kryzys podobny do poprzednich w latach 90. i roku 2000. Tymczasem prezes NWR Gareth Penny musiał negocjować z pożyczkodawcami firmy zawieszenie warunków kredytowych. Ogranicza więc koszty produkcji wszelkimi sposobami. Sprzedał za 95 mln euro koksownię OKK. Wystawił też na sprzedaż kopalnię Paskov w Czechach, ale nie znalazł na nią nabywcy. Zdecydował więc o wygaszeniu w niej produkcji. Tnie koszty wydobycia (o 12 proc.), płace (4 proc.) i zatrudnienie (też o 4 proc., czyli o ok. 1250 górników etatowych i z firm zewnętrznych). – Jeszcze dwa lata temu NWR ładował w swoje FORBES XX | 07 73

072-074_FRB_12.indd 73

13-11-14 18:40

strategie górnictwo

kopalnie niewyobrażalne pieniądze. Bez ładu i składu kupował też do nich maszyny i urządzenia. Teraz za tę radosną twórczość inwestycyjną płaci – mówi szef jednej z firm handlujących z kopalniami. O poprawę płynności stara się też wiceprezes KW Marek Uszko. Chce wyprzedawać węgiel z hałd, tnie koszty zatrudnienia (w samej administracji ma o 1000 pracowników za dużo) i nakłady inwestycyjne (z 1,2 mld do poniżej 1 miliarda złotych rocznie). Z nieoficjalnych informacji wynika, że przynajmniej dwie nierentowne kopalnie połączy z dwiema innymi. Zdaniem kolegów z górniczej branży, KW i jej właściciele muszą zdać sobie sprawę z trudnych warunków geologicznych, w których pracują kopalnie Kompanii. Ograniczenie wydobycia węgla w KW jest konieczne. Jeśli firma chce prowadzić działalność górniczą, musi inwestować w złoża lepszej jakości. Wygląda na to, że śladem niedawnych planów NWR firma będzie przesuwać swą działalność na Lubelszczyznę. Nie próbując jednak wrogiego przejęcia LWB, co byłoby komiczne w sytuacji chronicznej słabości ekonomicznej KW, tylko budując nowe kopalnie na lubelskich złożach. Marek Uszko chce iść tym tropem, bo zapowiedział złożenie wniosku o koncesję wydobywczą na Lubelszczyźnie w roku 2016. Podobnie jak LWB chce też wejść w posiadanie udziałów w elektrow-

ni. Planuje zbudowanie własnej, w Woli koło Pszczyny. Wszystkie te zabiegi górniczych firm są konieczne w sytuacji, w której nawet Zdenek Bakala przewiduje trwałe obniżenie poziomu cen węgla. Wahania były od zawsze, ale następowały w rytm spowolnienia i przyspieszenia rozwoju gospodarczego. Tym razem jest inaczej – na światowy rynek trafia coraz więcej węgla niepotrzebnego USA, które przechodzą na energię z gazu i ropy pozyskiwanych z łupków. W Europie Środkowej coraz więcej energii powstaje ze źródeł odnawialnych, budowane są bloki gazowe, a rynek zalewa węgiel z Syberii. Tańszy, bo w jego cenie nie ma podatku węglowego, jaki stosuje Unia Europejska na swoim terenie. Czym to skutkuje, można zobaczyć w Logistic Port Braniewo, w pobliżu granicy z Rosją. Należąca do Kulczyk Holding firma sprowadza tam węgiel z Rosji, suszy go i konfekcjonuje, a tani i stosunko-

DOBIJANIE TANIM IMPORTEM

mln ton węgla przyjechało do Polski w pierwszym półroczu 2013 roku. Tani węgiel z Rosji sprowadza m.in. Logistic Port Braniewo, firma należąca do Kulczyk Holding

Napływ tego surowca z Rosji i innych krajów chce powstrzymać górnicza branża. Według Jana Olszowskiego, prezesa Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, powinniśmy w Unii Europejskiej powiązać darmowe uprawnienia do emisji dwutlenku węgla z pochodzeniem tego surowca. W ten sposób system dystrybucji uprawnień do emisji dawałby preferencje dla węgla wydobywanego w krajach walczących z globalnym ociepleniem. Na razie polski rząd, który walczy w Unii o złagodzenie polityki klimatycznej, na własnym podwórku podkłada swemu górnictwu nogę, planując eliminację do 2020 roku opalanych węglem pieców domowych. Z drugiej zaś strony obiecuje górnikom zbyt na węgiel, negocjując z branżą energetyczną mechanizm kontraktowania energii, który ma wspomóc inwestycje w nowe bloki energetyczne. Te budowane w Kozienicach, Jaworznie, Opolu i planowane w innych lokalizacjach przez co najmniej 40 lat będą potrzebowały surowca. Jasne jest równocześnie, że przynoszące straty kopalnie Halemba, Wujek, Brzeszcze czy Piekary trzeba zamknąć, a zatrudnienie w górnictwie śląskim zredukować. Permanentna ostra restrukturyzacja jest warunkiem przetrwania branży, bo żadne bariery protekcjonistyczne nie są w pełni szczelne i żaden rząd nie wygra z zadymionymi CO2 politykami z Unii Europejskiej. Interesy na węglu to już przeszłość.

FOT.: VLADIMIR WEISS/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM

Czesi też mają ciężko. Kopalnia Paskov, należąca do grupy Zdenka Bakali, jest na sprzedaż. Na razie jej właściciel tnie koszty wydobycia i zatrudnienie

wo kaloryczny węgiel powoli wypiera z kotłowni i elektrociepłowni w północnej Polsce węgiel krajowy. Przewiezienie jednej tony ze Śląska kosztuje 100 złotych, więc ceny w Braniewie kalkulowane są tak, by Warmia i Pomorze zaopatrywały się w węgiel w firmie Kulczyka. – Rosyjski węgiel? Jak się go mieli, to pyli i wybucha, ma więcej skał i trzeba po nim częściej czyścić ruszty. Nasz jest zdecydowanie lepszy – mówi Zbigniew Stopa z LWB. Faktem jest jednak, że przez terminale takie jak z grupy Jana Kulczyka wpłynęło do Polski w pierwszym półroczu 3 mln ton węgla. Powoduje to, że na ok. 4 mln ton polskiego węgla niższej jakości nie można znaleźć nabywców.

74 FORBES 12 | 13

072-074_FRB_12.indd 74

13-11-14 18:40

odkryj swoją prawdziwą naturę · 254 pokoje · 14 sal konferencyjnych · spa & wellness · golf · basen wewnętrzny · zewnętrzny basen termalny · · fitness · tenis · squash · strzelnica · ścianka wspinaczkowa · wędkarstwo · kompleks narciarski · · kompleks jeździecki · wille myśliwskie · heliport · lotnisko ·

www.arlamow.pl HOTEL_ARLOMOWr.indd 1

13-11-14 19:47

HOTEL_TIFFI.indd 1

13-11-14 19:48

kulisy strategie

Powiedzieli...

Co mieli na myśli?

TFI były skłonne zapłacić około 74 zł za akcje PKP Cargo, ale Skarb Państwa, z niejasnych dla inwestorów przyczyn, zdecydował się sprzedać taniej, na czym stracił kilkaset milionów złotych. DAMIAN PATROWICZ

prezes Stowarzyszenia Inwestorów Giełdowych źródło:„Puls Biznesu”

Projektowana ustawa (o likwidacji OFE – przyp. red.) zakłada odebranie części własności niepaństwowej osobie prawnej i przekazanie jej na rzecz państwowej jednostki organizacyjnej, a zatem klasyczne wywłaszczenie. IWONA GINTOWT-JUCHNIEWICZ

wiceprezes Prokuratorii Generalnej źródło: Prokuratura Generalna

Powinniśmy się bardziej starać i eliminować rzeczy, które niepotrzebnie wkurzają ludzi. MICHAEL O’LEARY

prezes Ryanair źródło:„Financial Times”

To zabawne, gdy syn Mariusza Patrowicza, znanego giełdowego inwestora oskarżonego przez KNF o manipulowanie kursami kilku swoich spółek, występuje w roli recenzenta rynku i obrońcy interesów Skarbu Państwa. Ciekawe, co Damian Patrowicz mówiłby, gdyby cena w ofercie była wyższa i emisji nie udałoby się zamknąć?

Nazwanie wywłaszczeniem operacji rządu polegającej na zagarnięciu swoim obywatelom aktywów, które zdeponowali w OFE, przywraca wiarę w to, że jeszcze istnieją niezależni urzędnicy. To jest też sygnał, że sprawa OFE nie jest przesądzona i rząd czeka jeszcze ciężka przeprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Choć Michael O’Leary w Polsce ciągle gra giganta (Ryanair prześcignął LOT), w Europie musiał spuścić z tonu, kiedy się okazało, że zysk spółki będzie niższy o 20 procent. Pasażerom już nie wystarczają niskie ceny Ryanaira, chcą być lepiej traktowani i odlatują do konkurencji.

W 2015 roku pokolenie Y wyda na zakupy 200 mld dolarów. Obok takiej grupy konsumentów nie da się przejść obojętnie.Wiadomo, że kochają media społecznościowe, są zestresowani, lubią się angażować, ale muszą widzieć w tym sens. Od odpowiedzi na pytanie, jakimi konsumentami będą przedstawiciele pokolenia Y, zależą losy tysięcy korporacji, które głowią się nad tym, jak do nich dotrzeć.

electric zoo

hotel

prozac

kiva.org

Nowe pokolenie szuka bardziej elastycznych warunków zatrudnienia, żeby mieć więcej czasu na zabawę. Na tej fali rosną takie firmy jak SFX, organizator najbardziej transowych festiwali muzycznych

Podróże służbowe przestają być przykrym obowiązkiem, stają się okazją do zwiedzania świata. Dlatego hotele nastawione na biznesmenów są bardziej designerskie i oferują więcej atrakcji

Większe zadłużenie i obawa o utratę pracy powodują, że pokolenie Y jest bardziej zestresowane od boomersów. Koncerny farmaceutyczne duże nadzieje wiążą z nowymi lekami na depresję

Od inwestycji młode pokolenie oczekuje nie tylko zysków, liczy się dla niego pomysł, chce się bardziej angażować. Dlatego taką popularność zdobywa finansowanie społecznościowe

FOT.: MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNESU/FORUM; MATERIAŁY PRASOWE(3); MATTHEW LLOYD/ BLOOMBERG/GETTY IMAGES/FPM; DANIEL ZUCHNIK/GETTY IMAGES/FPM; ANDREW HARRER/ BLOOMBERG/GETTY IMAGES/FPM

POKOLENIE, KTÓRE ZMIENI DOTYCHCZASOWY MODEL KONSUMOWANIA

FORBES 12 | 13 77

077_FRB_12.indd 77

13-11-14 18:37

strategie marki własne

Tłuste dzieci handlo Krzysztof Jabłoński rozwinął Koronę dzięki współpracy z Ikeą. Dziś jest największym producentem świec private label na świecie

Był czas dominacji znanego logo, potem przyszła moda na „no logo”, a dziś najlepiej podczepić się pod cudze logo. Sprzedaż produktów pod markami sieci to jeden z ważniejszych trendów nowoczesnego handlu. Kto na nim zarabia? Katarzyna Dębek

jeszcze trochę nad rentownością popracować” – odparł zajączek. – Z produkcją dla sieci jest jak z tym biznesem zajączka – śmieje się Jutkiewicz, dawniej współwłaściciel napojowej firmy my Hoop

Polska, w której udziałów pozbył się na rzecz czeskiej Kofoli za 164 mln zł, a obecnie właściciel firmy Bewa, specjalizującej się w produkcji wody butelkowanej pod markami sieci handlowych. – Sama działalność to nie jest wielka filozofia, filozofia ale już czerpanie z niej zysków to spora umiejętność. ZYSKOWNE ŚWIECE Najw Najważniejsza jest skala i pilnowanie kosztów. Przy marno kach tradycyjnych sprzedaż ka pponiżej kosztów produkcji mln PLN może się na dłuższą metę m wyniósł w 2012 r. zysk netto firmy opłacić, w marce własnej to op Korona, produkującej świece dla niedopuszczalne – precyzuje. nie sieci handlowych, m.in Ikei II choć nie ukrywa, że woji Wal-Martu na ce cenowa między sieciami,

14,2

FOT.: DARIUSZ IWAŃSKI; KRYSTIAN OLSZEWSKI

edług Marka Jutkiewicza z produkcją dla sieci jest jak z działalnością zajączka z pewnego dowcipu. A było to tak: zajączek postanowił zadziwić cały las i uruchomił własny biznes. Wilk z lisem zaskoczeni taką wiadomością postanowili sprawdzić, jak mu idzie. Poszli więc go odwiedzić. Idą, patrzą, a przed domkiem zajączka kłębią się tłumy klientów. Lis i wilk pytają szaraka, cóż to za genialny lny biznes wymyślił. A zając na to: „Ogłosiłem, że każdy, kto mi da 90 centów, dostanie ode mnie dolara”. ra”. „I co, i co?” – dopytują wilk z lisem. em. „I klientów mi nie brakuje, ale muszę uszę

78 FORBES 12 | 13

078-082_FRB_12.indd 78

13-11-15 20:26

dddddadadad xxxxx

wych sieci w których 1,5 l wody kosztuje już nawet 55 gr, nie ułatwia mu pracy nad rentownością, do inwestycji w marki własne przymierzał się od dawna. Dlaczego? Bo sprzedaż wody butelkowanej w Polsce rośnie średnio o 5 proc. rocznie na rynku już wartym ponad 3 mld zł, a najszybciej właśnie w kategorii tzw. private label, tj. marek sieci handlowych. Woda to zresztą niejedyna kategoria produktów, w których liczy się marka własna. Już niemal 30 procent wszystkich dóbr sprzedawanych w sieciach nosi ich logo. Polska jest zresztą najszybciej rozwijającym się pod tym względem rynkiem europejskim, ale wciąż znajduje się daleko za Wielką Brytanią i Niemcami, gdzie private label stanowi obecnie ponad 40 procent sprzedaży, a dzięki kryzysowym oszczędnościom konsumentów wciąż rośnie. Jutkiewicz zainwestował na początek 10 mln euro, by potroić moce produkcyjne Bewy do 400 mln butelek rocznie. Za pięć lat chce ich wypuszczać miliard. Być może wtedy uda mu się dołączyć do grupy kilku polskich przedsiębiorców, którzy dzięki współpracy z sieciami zbudowali duże, rentowne firmy. Coraz częściej wyspecjalizowane wyłącznie w produkcji na zlecenie na wzór międzynarodowych kor poracji, np. producenta napojów Refresco z 2,4 mld euro przychodów rocznie czy chemii gospodarczej, firmy McBride, z 905 mln euro przychodów w 2013 roku.

Według Krzysztofa Jabłońskiego, współzałożyciela produkującej świece firmy Korona, nie ma innej drogi. Gdyby obok pracy dla sieci promował własną markę, z pewnością nie dzieliłby się z kontrahentem innowacjami. A dziś także one czynią go atrakcyjnym dla korporacji, dla których produkuje: Ikei czy Wal-Martu. I nie miałby takich zysków, bo za dużo wydawałby na marketing. W 2012 r. Korona przy 312 mln zł przychodów na czysto zarobiła 14,2 mln złotych. Z jej taśm produkcyjnych w Wieluniu codziennie zjeżdża 9 mln świec – prostych T-lightów, ale i bardziej wymagających technologicznie świec zapachowych. Maszyny obsługiwane są w systemie czterozmianowym, siedem dni w tygodniu. Mimo rosnącej produkcji, zatrudnienie w ciągu pięciu lat zmniejszyło się o 100 osób. Na ich miejsce pojawiły się roboty. Wiele taśm kupowanych jest na potrzeby konkretnego klienta. Wszystko ma chodzić jak w zegarku. – Każde 5 minut przestoju maszyny, która produkuje 100––200 tys. świec na godzinę, to w skali roku duży koszt. Jeśli ktoś się decyduje na private label, musi się z tym liczyć – tłumaczy Jabłoński. Musi też umieć przewidzieć, że szybko rozwijająca się sieć będzie przejmować konkurentów czy szukać nowości produktowych. Kiedyś zdarzyło się Jabłońskiemu stracić klienta, bo nie został uprzedzony o tym, że do sieci dołączy 100 nowo przejętych sklepów i nie był w stanie FORBES XX | 07 79

078-082_FRB_12.indd 79

13-11-15 20:27

Marek Jutkiewicz w 2008 r. sprzedał Kofoli producenta napojów Hoop. Bewa, jego nowy nabytek, produkuje wodę dla sieci

szybko dostarczyć większej ilości towaru. Ale podkreśla, że współpraca sieci z wypróbowanym dostawcą jest coraz częściej partnerska – dziś wypracował sobie taką pozycję na rynku, że oferując klientowi innowację ograniczającą koszt produkcji, oczekuje, że oszczędnościami podzielą się po połowie. Także ze względu na największych klientów zdecydował się na budowę za 19 mln dol. nowej fabryki w USA. – Stany to dla nas bardzo ważny rynek i duży odbiorca. Sprzedaż świec jest tam wyższa niż we wszystkich krajach Europy. Produkcja na miejscu pozwoli nam ograniczyć ryzyko kursowe, a także być bardziej elastycznym dostawcą. Szybciej uzupełnimy braki najlepiej sprzedających się produktów w magazynach – tłumaczy. Na rynku amerykańskim odbiorcą będzie Ikea, ale także Wal-Mart. Dla jednego odbiorcy Korona być może nie zdecydowałaby się na taką inwestycję. Takich wątpliwości nie miał już siedem lat temu Bogdan Kaczmarek, właściciel firmy Com40, która wyrosła na zleceniach dla Ikei. W 2009 r. zainwestował 36 mln dol. w fabrykę materaców i sof w amerykańskim Danville. Z pewnością nie żałuje. Ze szwedzką siecią biznesowo związany jest w końcu od lat ku obopólnemu zadowoleniu. Coraz częściej zauważalną lojalność sieci wobec wypróbowanych dostawców dostrzega też Ewa Wójcikowska, prezes Global Cosmed, notowanej na GPW fir-

my produkującej chemię gospodarczą i kosmetyki pod markami takich sieci jak Biedronka, Lidl czy Aldi. W 2012 r. należąca do mieszkającego w Niemczech Andreasa Mielimonki spółka przy przychodach 141,9 mln zł na czysto zarobiła 5,8 mln złotych. Dzięki 11,4 mln zł pozyskanym z lipcowego debiutu Mielimonka wkrótce rozbuduje swój radomski zakład i podwoi wydajność, bo już dziś część zamówień musi realizować na zewnątrz. Zdaniem Wójcikowskiej sieci nie szukają na siłę nowych dostawców, jeśli dotychczasowi się sprawdzają. Ale też oczekiwania wobec producentów są inne niż kilkanaście cie lat temu, gdy liczyła się wywy łącznie cena. na. – Dziś wymagania jakościowe ościowe w przetargach sąą bardzo wysokie – zapewnia. apewnia. Ale jest w stanie anie im sprostać, a do tego Global Cosmed jest est elastyczny: klienci ci wiedzą, że firma może że w trzy dni wyprodukorodukować 800 tysięcy ysięcy sztuk jakiegoś kiegoś Ewa Wójcikowska, prezes Global Cosmed, jest pewna, że rynek private label będzie rósł

produktu, dowieźć go do 30 centrów logistycznych, np. na terenie Niemiec, i sfinansować całe przedsięwzięcie. W dziale R&D Global Cosmedu pracuje kilkanaście osób, firma patentuje własne rozwiązania i zbiera unijne granty na badania chemiczne. Pierwszym produktem wprowadzonym na sieciowe półki był szampon dla dzieci, wymagający więcej certyfikatów niż przeciętny kosmetyk. Ale Wójcikowska podkreśla, że to ich największa przewaga konkurencyjna. – Od początku postawiliśmy na innowacje. Proponujemy klientom nowe receptury i opakowania. Tego od nas oczekują, bo cykl życia produktu szybko ulega skróceniu. Klienci oczekują nowości – wyjaśnia i dodaje, że o tym, jak ważną częścią rynku są dziś wyroby pod markami własnymi, świadczy choćby fakt, że te najpopularniejsze w badaniach rynku klasyfikowane są już osobno. Tak jak produkowany przez Global Cosmed dla Biedronki szampon Pinio dla dzieci. Sprawna maszyna dystrybucyjna największych sieci handlowych to klucz do wzrostu dla wielu firm. Dzięki ich zasięgowi marki własne w ciągu kilkunastu miesięcy stają się wiodącymi na rynku produktami w swoich kategoriach. Kiedy świat zachodni ogłosił kryzys i konsumenci zaczęli oszczędzać, popyt na tańsze produkty z dyskontów, dla których pracuje Global Cosmed, wzrósł tak, że fabryka pracowała przez kkilka miesięcy non stop. Podobna klęska ur urodzaju dotknęła rodzinnego producenta d dań gotowych Andrzeja Krupińskiego, założyciela za firmy „U Jędrusia”. Rozpoczęta Rozpoczęt w 2008 r. współpraca z Jerónimo Martins M i produkcja na zlecenie dyskontu dysk wyrobów pod marką Swojska C Chata w ciągu kilku lat uczyniły z Krupińskiego zK lidera rynku. Przychody Pr firmy wzrosły z kilkudziesięciu do 130 mln z kilk złotych w 2012 roku. Kto złoty poza sieciami ma dziś taką siłę sprawczą na rynku detalicznym? liczn W 2011 roku z ofertą W kupna do właściciela zgłosił kup się amerykański koncern Heinz, proponując 60 mln He dol. za przejęcie rodzinnedo go biznesu. b Krupiński nie

FOT.: ADAM IWAŃSKI; MATERIAŁY PRASOWE

strategie marki własne

80 FORBES 12 | 13

078-082_FRB_12.indd 80

13-11-14 17:30

PREZENTACJA

Jak osiągnąć sukces na polskim rynku? O 15 latach rozwoju ILF Consulting Engineers Polska Sp. z o.o. opowiada prezes zarządu Andrzej Dercz. stał krajowe zapotrzebowanie na usługi inżynierskie w zakresie dróg i lotnisk. Według naszego projektu modernizowane było m.in. lotnisko Chopina w Warszawie. Wreszcie w 2007 r. ugruntowaliśmy pozycję w branży energetycznej, świadcząc usługi Menedżera Kontraktu dla elektrociepłowni w Częstochowie. Projekt realizowaliśmy w mało znanej w Polsce formule EPCM, a sama inwestycja została zakończona dużym sukcesem, dając początek serii nowych kontraktów w branży. Obecnie, pełniąc funkcję inżyniera kontraktu na budowach w Stalowej Woli i Kozienicach, ILF uczestniczy Świadczymy w dwóch z trzech kluczowych inwestycji energetycznych kompleksowe w Polsce. Kolejny przełom nastąpił w 2009 r., kiedy wyusługi nawet dla graliśmy kilka znaczących kontraktów, m.in. na doradznajbardziej złożotwo techniczne przy budowie podziemnego magazynu nych inwestycji gazu w Wierzchowicach oraz na usługi projektowe, zamóPoczątki firmy sięgają lat 90. Czy ówczesna polska rzeczywiwienia i koordynację dostaw dla rozbudowy tłoczni Aqaba stość sprzyjała rozwojowi nowych firm? w Jordanii. Kontrakt był kontynuacją wcześniej realizowanego ILF rozpoczął działalność w Polsce w 1998 r., kiedy ta starała się o członkostwo w Unii Europejskiej. Rozwój polityczny i rosnąca przez nas projektu i został zakończony ogromnym sukcesem techstabilizacja dawały nadzieję na zewnętrzne wsparcie finansowe przy nicznym i finansowym. W tym samym roku rozpoczęliśmy prace przy realizacji inwestycji. Ponadto istniał wówczas duży popyt na usługi projekcie drugiej linii metra w Warszawie – największym kontrakcie inżynierskie świadczone według europejskich standardów, które ILF w naszej historii, który pozwolił nam dołączyć do wąskiego grona firm oferujących tego rodzaju usługi. Sukcesem ostatnich lat jest Polska mógł zaoferować we współpracy z innymi spółkami Grupy. Wejście na każdy rynek jest trudne, a lata 90. to okres, w którym w Pol- również zaprojektowanie blisko 1000 km gazociągów przesyłowych sce podejmowane były najważniejsze decyzje gospodarcze i politycz- w Polsce oraz kontrakt na opracowanie koncepcji terminalu LNG ne. Wydaje się jednak, że zmiany zostały przeprowadzone sprawnie, w Odessie mającego kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego Ukrainy. tworząc rzeczywistość, w której można było się odnaleźć.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Jak zatem wyglądały te początki? ILF zadebiutował w Polsce, świadcząc usługi doradztwa technicznego dla budowy tłoczni gazu systemu jamalskiego. Naturalnie pierwszym krokiem były kolejne projekty w branży ropy i gazu, które w dużej mierze realizowaliśmy wspólnie z Grupą. Dzięki temu zespół ILF Polska zdobył międzynarodowe doświadczenie, poznał nowoczesne technologie i rozwiązania projektowe oraz efektywne metody zarządzania projektami. Okazało się to naszym atutem – mimo niewielkiej liczebności, dzięki odpowiedniemu know-how, znajomości języków obcych i wysokiej motywacji zbudowaliśmy przewagę konkurencyjną. Jakie wydarzenia uważa Pan za przełomowe? Wykorzystując dobrą koniunkturę, w 2001 r. rozszerzyliśmy działalność o projekty inżynierii środowiska – oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacyjne. Realizacja wielu kontraktów w tej branży stworzyła nową ścieżkę działania dla firmy, czego ukoronowaniem był projekt części budowlanej i sieciowej jednej z największych oczyszczalni ścieków w Europie Czajka. Coraz bardziej złożone realizacje wymagały powołania zespołu konstrukcyjnego, który następnie wykorzy-

Jak Pan ocenia ten rozwój? Był on czymś naturalnym. Staraliśmy się reagować na zmiany i odpowiadać na potrzeby rynku. Do 2010 r. przeżywaliśmy dynamiczny rozwój, który został zahamowany przez drugą falę kryzysu. Zaostrzenie konkurencji i zmniejszenie podaży nowych inwestycji zmusiło nas do podnoszenia efektywności, aktywniejszego poszukiwania projektów oraz ostrzejszego kalkulowania cen. Myślę, że to, co osiągnęliśmy, jest powodem do zadowolenia. W 2000 r. zatrudnialiśmy 6 osób, a obecnie nasz zespół to blisko 250 specjalistów różnych dziedzin. Dzięki integracji wielu dyscyplin projektowych świadczymy kompleksowe usługi dla najbardziej złożonych inwestycji. Jesteśmy w stanie oferować pełen zakres usług inżynierskich na wszystkich etapach rozwoju projektu. Jako jedni z nielicznych działamy w tak wielu obszarach biznesowych i nie ograniczamy się tylko do rynku krajowego. Jesteśmy obecni w Europie, obu Amerykach, Afryce i Azji. Pana największym marzeniem dotyczącym przyszłości ILF Polska jest… ...aby za kilka lat ILF stał się pierwszym adresem projektowym w kraju. ILF Polska

ILFr.indd 1

13-11-14 19:49

strategie marki własne

Do tego różnica między markami tradycyjnymi i private label coraz częściej się zaciera. Marki własne są nagradzane – jak dwa lata temu parówki Pikok stworzone dla Lidla przez Animex. Uzyskały certyfikat Teraz Polska. Także najwyżej oceniany polski brand spożywczy premium – Krakowski Kredens, powstał jako marka własna należącej do Jerzego Mazgaja sieci Alma. Odzieżowy private label F&F sieci Tesco cieszył się taką popularnością, że firma zdecydowała się na otwieranie osobnych butików. Trudno się dziwić, że dziś kolekcje F&F reklamowane są jak każdy inny brand odzieżowy – w kampanii telewizyjnej i na billboardach. Według Krzysztofa Najdera, szefa agencji marketingowej Stratosfera, wzrost znaczenia marek własnych sieci to jeden z silniejszych tren- dó dów przyszłoł ści. W dużej mierze dzięki kryzysowi gospodarczemu na świecie nastąpiło przewartościowanie w podejściu do konsumpcji – liczą się już nie wysoka cena i prestiż, ale takie wartości jak uczciwość, lokalność i przystępność. W Polsce w ten nurt doskonale wpisują się dyskonty. Biedronka, promująca polskość swoich produktów, i Lidl, który zrezygnował niedawno ze sloganu „Lidl jest tani” na rzecz „Lidl ceni jakość”. – Rynek ulega silnej polaryzacji, marki średnie powoli znikają. Dzięki ogromnym nakładom na marketing można stworzyć markę premium i to jest ogromna wartość. Ale marki własne będą zyskiwać udziały w rynku kosztem średniego segmentu. Ten proces wydaje się nieunikniony – tłumaczy Wójcikowska. Co do tego, że sieci rządzą dziś handlem, nikt nie ma już wątpliwości. Wśród 10

MARKI DO WYNAJĘCIA Parówki Pikok, wafelki Roger, mleko Prawdziwe – pod tymi markami własnymi Lidla i Biedronki kryją się znani polscy producenci: Animex, Tago i OSM Mlekovita. Wiele firm łączy dziś produkcję dla szybko rozwijających się sieci z promowaniem własnych marek. I tak pod szyldem wyrobów rybnych Marinero w Biedronce można znaleźć produkty Lisnera i Morpolu, jogurty Fruvita dostarczają Bakoma i Bacha, za ofertę garmażeryjną odpowiadają takie firmy jak Virtu i „U Jędrusia”, nektar Nelly to dzieło Hortexu, krówki Magnetic to Wawel, a musztarda Rikka – Develey. Pr Produkcja na zlecenie sie dzięki zawieraniu sieci dł długoterminowych u umów pozwala za zaplanować wielkość p produkcji, z zminimalizować z zapasy i i wyeliminować k koszty marketingu oraz logistyki, kt które w przypadku tradycyjnych markowych wyrobów stanowią często nawet 40 proc. kosztów ponoszonych przez producenta. Trudno się więc dziwić, że przedsiębiorcy coraz chętniej decydują się na taką współpracę. Tym bardziej że z jednej strony sprzedaż produktów private label wciąż rośnie (wg firmy badawczej PMR w 2012 r. wyniosła 34 mld zł), z drugiej ich postrzeganie przez konsumentów jest coraz bardziej przychylne. Wal-Mart, Tesco, Ikea, Carrefour: nazwy sieci to marki warte miliardy dolarów

najbogatszych ludzi świata w ranna kingu „Forbesa” aż połowa zarządza ki sieciami z rozmaitych branż – od si oodzieżowych (Zara Amancio Ortegi czy H&M Stefana Perssona) pocz ccząwszy przez drogeryjne (Rossmann Li Ka-Shinga) po spożywcze m ((Aldi Karla Albrechta). W Polsce dobrą ilustracją tego zjawiska był d ubiegłoroczny bój toczony przez u Advent i Mid Europa o sieć Eko-Holding i brak zainteresowania funduszy wystawioną na sprzedaż firmą Koral produkującą lody, choć z pewnością braku wysiłków w promowaniu marki jej założycielom nie można zarzucić. Tyle że dziś w największych sieciach królują lody międzynarodowych koncernów, a te tańsze można bez trudu zamówić na zewnątrz i sprzedać pod marką własną. Na takie nakłady na promocję, na jakie mogą dziś sobie pozwolić dyskonty, nie stać by było żadnego właściciela spożywczego czy drogeryjnego produktu ze średniej półki. Tylko w 2012 r. Biedronka wydała na reklamę telewizyjną 168 mln zł, budżet reklamowy Lidla przekroczył 210 mln złotych. Nazwy największych sieci handlowych stają się silnymi brandami. Zara, H&M, Ikea są dziś zestawiane w rankingu najsilniejszych marek świata Interbrands z takimi tuzami jak Coca-Cola czy Apple. Marka Wal-Mart została wyceniona w 2013 r. na 140 mld dolarów. Przestawienie się na produkcję pod cudzą marką może się okazać optymalnym rozwiązaniem – na zdrowie wyszło duńskiemu Gumlinkowi, dawniej właścicielowi lokalnej marki, dziś jednej z największych korporacji wytwarzająccych gumę do żucia i cukierki na zlecenie m.in. Wrigley. Pon dobnie wyglądała historia Red ffresco – obecnie największego w Europie producenta napojów w pprivate label. Rynek handlu się zmienia. Dla wielu marek w spozm sób bezlitosny. Ci, którym zasó wczasu uda się podczepić pod w puchnących na potęgę detalistów, pu mają szansę rosnąć razem z nimi. m Oczy wiście anonimowo. I pod O warunkiem, że solidnie popracuwa ją nad rentownością.

FOT.: PATRICK T.FALLON/BLOOMBERG/GETTY IMAGES/FPM; PIOTR JEDZURA/FORUM; MARCIN KALIŃSKI/NEWSPIX.PL

skorzystał z oferty. Spodobał mu się szybki skok w górę na trampolinie Biedronki. Podobnie jak Global Cosmed wybrał inwestycję w zwiększanie mocy produkcyjnych, bo we wzroście znaczenia marek własnych wciąż końca nie widać.

82 FORBES 12 | 13

078-082_FRB_12.indd 82

13-11-15 18:16

Nowości i Trendy

REKLAMA

Kamera od JVC

iezależnie od tego, czy jedziesz na rowerze, surfujesz, nurkujesz lub skaczesz ze spadochronem, teraz jesteś przygotowany do dokumentowania swoich wyczynów i transmisji rejestrowanego materiału do Internetu na żywo w czasie rzeczywistym (wbudowane Wi-Fi). Pomoże ci w tym superwytrzymała (wodoodporna do 5 m, odporna na upadki do 2 m, pyłoodporna, mrozoodporna)

teve Nison, autor bestsellera i propagator wśród inwestorów indywidualnych techniki świec japońskich, poprowadzi cykl szkoleń po raz pierwszy w Polsce! Klienci Noble Markets mają możliwość udziału w pełnym cyklu składającym się z 3 szkoleń oraz odebrania wspomnianej książki „Świece i inne japońskie techniki analizowania wykresów”. Od wielu

kamera JVC GC-XA2 Adixxion. Filmy można kręcić od razu po wyjęciu urządzenia z pudełka. Możliwe jest progresywne nagrywanie Full HD 1920x1080 60 p/50 p oraz 1280x720 w trybie HighSpeed. Do dyspozycji mamy 1,5-calowy ekran LCD, obiektyw superszerokokątny, stabilizator obrazu z żyroskopem, opcję zdjęć 16 Mpix w trybie Ultra Resolution. www.jvc.pl

Nowości i Trendy

Sztuka inwestycji

Î««

lat na Zachodzie obserwowany jest trend coraz większego wykorzystania w inwestowaniu podejścia rodem z Kraju Kwitnącej Wiśni, metody prostej i jednocześnie uznawanej za skuteczną. Więcej informacji na: szkolenie.noblemarkets.pl Ogłoszenie ma na celu reklamę usług Noble Securities SA i stanowi informację handlową.

na Old Trafford

o brytyjski futbol może mieć wspólnego z kultową motoryzacyjną marką z USA? Okazuje się, że sporo – marka Chevrolet jest oficjalnym partnerem motoryzacyjnym drużyny Manchester United. Na tym związku mogą skorzystać także miłośnicy klubu oraz marki Chevrolet. Już 25 listopada rusza konkurs

PR_3.indd 1

Z Chevroletem na Old Trafford, w którym do wygrania będzie wyjazd na mecz Czerwonych Diabłów wraz z pobytem dla dwóch osób i wiele innych atrakcyjnych nagród. Więcej informacji i regulamin będą dostępne na: www.konkurschevrolet.onet.pl

Bank na tablecie

owa aplikacja bankowości mobilnej Citi Handlowy zaprojektowana specjalnie na tablety Apple’a oprócz standardowych funkcji oferuje klientom m.in. możliwość aplikowania o wybrany produkt, przejrzystą porównywarkę ofert oraz wyszukiwarkę rabatów dostępnych dla klientów Citi Handlowy w Polsce i na całym świecie. To, co wyróżnia aplikację, to czytelne ikonki, bogata graﬁka, intuicyjna i wygodna nawigacja. Aplikacja ejrzysty dostarcza klientom przejrzysty obraz ich ﬁnansów. Po zalogowaniu klient zobaczy stan swojego kresu, a na rachunku w formie wykresu, we nim bieżące i początkowe mę saldo rachunku oraz sumę obciążeń z ostatnich 30 dni. Z poziomu aplikacji dostępne są

informacje o produktach banku. Aby ułatwić wybór odpowiedniej oferty, bank przygotował porównywarkę kont osobistych i oszczędnościowych oraz kart kredytowych. Aplikacja wykorzystuje geolokalizację, dzięki której klienci szybko mogą odnaleźć najbliższy bankomat, oddział lub punkt rabatowy. Aplikację Citi Handlowy(R) for iPad można bezpłatnie pobrać w App Store. Więcej informacji na: www.citihandlowy.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Z Chevroletem

13-11-15 18:01

strategie wyżywienie

Wielka pszczela Masowy pomór pszczół to nie tylko perspektywa deficytu produkcji miodu. Bez pracowitych owadów będą problemy z zapylaniem roślin. To prawdziwy kryzys na rynku spożywczym Filip Kowalik

84 FORBES XX | 07

084-085_FRB_12.indd 84

13-11-15 10:49

dddddadadad xxxxx

apokalipsa PL PLAGI ZMIENIAJĄ ŚWIAT GŁÓD W IRLANDII G Wielki głód z połowy XIX wieku W irlandzkie gorzelnictwo. ssparaliżował p Szkoci, którzy swoją SSkorzystali k whisky wyparli z rynku whiskey w

FFILOKSERA Dziesiątkująca winnice filoksera D przyniosła kryzys produkcji tak wina, p jjak i koniaków. Z konieczności Anglicy ja zzagustowali w whisky

OSTRYGI O W XX w. epidemie wybiły dwa gatunki – europejską i skalną. Dziś świat oostryg s jjest je e zmuszony do jedzenia ostryg pacyficznych sprowadzanych z Azji ccy

WŚCIEKŁE KROWY W

koło 15 m ld dola rów. Tyle wedle naukowców z Uniwersy tetu Johnsa Hopkinsa kosztowa łoby niezapylenie przez pszczoły wyłącznie amerykańskich upraw borówek. To również pokazuje skalę hekatomby, jaka nas czeka, jeśli nie uporamy się z pomorem pszczół – jedzenia nie zabraknie (zboża i rośliny strączkowe są raczej samopylne), ale sadownicy bez pszczół mogą sobie nie poradzić. Syndrom ginięcia rodzin pszczelich (CCD – Colony Collapse Disorder),

bo tak został nazwany nagły pomór owadów, nie jest epidemią. To kumulacja kilku czynników, wśród których osłabienie odporności wynikającej z nadużywania pestycydów w uprawach jest jednym z kluczowych. Efekt jest taki, że w USA i większości europejskich krajów rocznie ginie od jednej trzeciej do około połowy populacji pszczół, a odbudowanie rojów zamieszkujących ule jest bardzo trudne. Rosną koszty farm uprawiających owoce, warzywa i rośliny oleiste – wynajem usług zapylających zwiększa roczne wydatki o

20 procent. Złożoność przyczyn CCD powoduje, że procesu umierania pszczół nie da się łatwo odwrócić. Stąd w najbliższym czasie sytuacja może tylko się pogorszyć. Tak jak w przypadku poprzednich plag, trzeba będzie wymyślić jakiś sprytny sposób na uporanie się z problemem – przy epidemii filoksery w winnicach ratunkiem okazały się szczepienia na amerykańskich sadzonkach. Dziś Ameryka dofinansowują odbudowę populacji pszczół, ale o ich taniej robociznie trzeba już zapomnieć.

FOT.: WB-IMAGES/WESTEND61/CORBIS; GETTY IMAGES/LONELY PLANET IMAGES/FPM; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM(2); MATERIAŁY PRASOWE

Choroba Creutzfeldta-Jakoba C zzmniejszyła spożycie wołowiny, a wraz z nią czerwonego wina. Od tego czasu swobodniej traktuje O ssię dobór win do potraw

FORBES XX | 07 85

084-085_FRB_12.indd 85

13-11-15 10:49

strategie linie lotnicze

Turcy biorą niebo Wykorzystując atrakcyjne położenie hubu w Stambule, Turkish Arlines usiłują przechwycić ruch tranzytowy z Europy oraz obu Ameryk do Azji i zająć pozycję liczącego się gracza na globalnym rynku lotniczym Bogdan Możdżyński Bo

amiętacie lotniczą reklamę z Leo Messim i Kobe Bryantem, która na przełomie zeszłego i tego roku przetoczyła się także przez polskie telewizje? W samolocie Turkish Airlines piłkarska gwiazda Barcelony i koszykarska Los Angeles Lakers próbują różnymi sztuczkami przyciągnąć uwagę chłopca. Wygrywają lody, które przynosi mu stewardesa. Filmik przekonywał, że tureckimi liniami nie tylko latają najlepsi, one serwują także najlepsze desery. Kończący go napis „The Best Fly with Europe’s Best Airline” stawiał kropkę nad „i”. Turkish Airlines (TA) płynęły na fali tytułu czołowego przewoźnika Europy zdobytego w prestiżowym rankingu londyńskiej agencji badawczej Skytrax, tworzonym na podstawie opinii pasażerów.

Jak bardzo Messi i Bryant zwiększyli rozpoznawalność TA na rynku, wie zapewne prezes linii Temel Kotil, który chce je przekształcić w liczącego się globalnego gracza. Czy faktycznie najsmaczniejsze lody są w samolotach Turkish Airlines, mogą sprawdzić pasażerowie. Dość powiedzieć, że przybywa ich z roku na rok,

NA WYSOKIM PUŁAPIE

292 proc.

aż o tyle zysk operacyjny Turkish Airlines w połowie 2013 r. był większy od osiągniętego rok wcześniej. Dziś to najszybciej rosnąca linia na świecie

za jakość obsługi (w tym catering) linia po raz trzeci z rzędu zyskuje pierwsze miejsce na liście Skytraxu, jej flota i siatka połączeń nieustannie się rozrastają. W pierwszej połowie 2013 roku TA przewiozły 22,4 mln osób (o 25,8 proc. więcej niż rok wcześniej), powiększyły flotę do 223 samolotów (o 13,8 proc.), a liczbę destynacji do 234 (o 22,5 proc.). Tych ostatnich nawet największe europejskie linie miały mniej: Lufthansa – 199, Air France – 203. Turkish Airlines są dziś najszybciej rozwijającą się firmą lotniczą na świecie. Gdy wielu przewoźników walczy, by nie zniżać swego rynkowego lotu, tnąc połączenia, Turcy rozwijają je agresywnie. W ostatnich miesiącach uruchomili kolejne cztery (m.in. do Katmandu, stolicy Nepalu) i obecnie mają je ze 104 krajami. Żadna inna linia na świecie nie

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE; MOHAMED MESSARA/PAP/EPA

To za Temela Kotila turecka została tureck ka firma zost tałaa linią lotniczą najlepsząą lini n ą lotn t iccząą Europy. Euuroopy py. Ambicją Ambi b cjąą prezesa prez pr ezes esaa jest jeest tteraz erraazz ttytuł yyttułł światowy świa św iatowy iato wy

86 FORBES 12 | 13

086-088_FRB_12.indd 86

13-11-15 18:20

posiada ich aż tylu. Tymczasem apetyt TA nie maleje i do 2020 r. chcą dołożyć do swej kolekcji kolejne 100 destynacji, zwiększyć liczbę samolotów do ponad 420, a przewożonych rocznie pasażerów nawet do 100 milionów. – Nasza flota i siatka są niewystarczające, dlatego wciąż będziemy się rozwijać. Rozwijać nie mniej agresywnie niż do tej pory – wyjaśniał Kotil podczas czerwcowego Paris Air Show. Turkish Airlines mają się więc wyróżniać jakością serwisu, a w budowaniu swej pozycji wykorzystywać geograficzne położenie Stambułu, który jest bazą linii, a który – jak mówi Temel Kotil – jest jednocześnie Europą i Azją. W ciągu trzech, czterech godzin można tu dolecieć z 50 krajów europejskich, azjatyckich, a także afrykańskich. Cel strategiczny prezesa to uczynić z TA preferowanego przewoźnika europejskiego, który dowoziłby pasażerów do hubu w Stambule i zapewniał im dogodne połączenia z miastami na całym świecie. W 2020 r. transfery stanowiłyby 70 proc. międzynarodowych lotów tureckiej firmy (dziś 40 proc.) i to one dostarczałyby jej pasażerów do rejsów długodystansowych. Ale Turkish Airlines nie będzie łatwo, bo ich strategia jest wyzwaniem dla linii z Półwyspu Arabskiego, usiłujących przejąć połączenia europejsko-azjatyckie i europejsko-australijskie, zdominowane przez Air-France-KLM, Lufthansę i British Airways. Emirates, które w rankingu Skytrax zdobyły tytuł Linii Lotniczej Roku 2013, właśnie ogłosiły, że w 2020 roku obsłużą 70 mln pasażerów na sześciu kontynentach, co – według prezesa Tima Clarka – pozwoli im też zostać numerem jeden w ruchu międzynarodowym. Emirates chcą uczynić z portu w Dubaju czołowy hub lotniczy w tym rejonie świata. Na to samo liczą Etihad Airways w przypadku portu w Abu Zabi, a Qatar Airways w przypadku Ad-Dauhy. Czterej przewoźnicy intensywnie inwestują w ten rynkowy wyścig i choć turecki nie jest tak zasobny w gotówkę jak arabskie, to jednak jest bliżej Europy, najpoważniejszego dla wszystkich źródła pasażerów. Rywalizacja geografii z petrodolarami może być pasjonująca. Jej wynik nie jest bowiem przesądzony. Nie musi

też oznaczać wypychania z rynku któregoś z przewoźników. Tak to przynajmniej widzi Murat Bas, wiceprezes Turkish Airlines do spraw marketingu i sprzedaży. Twierdzi, że na części tras tureckie linie konkurują z arabskimi, ale na wielu uzupełniają się z nimi. Przykładem jest trasa z Kataru. To właśnie TA dowożą (via Stambuł) więcej pasażerów z Ad-Dauhy do portów na świecie niż jakakolwiek

inna linia. W tym roku ich liczba zwiększyła się o blisko 60 procent. Trudno jednak nie zauważyć, że rywalizacja pomiędzy tureckimi a arabskimi liniami jest intensywna, co widać najlepiej w Europie, a jej odbiciem są wyraźne różnice w taktyce. W szczególności w sposobie sadowienia się na prestiżowym unijnym rynku. Arabowie wchodzą w partnerską współpracę z innymi przewoźnikami

Trzy miej na święta! Teraz przy zakupie Plus Internet zestaw świąteczny dla Ciebie lub Twoich bliskich: • Tablet Acer • Laptop Acer • Router domowy LTE

za zł na start opłata mies. 99,90 zł

www.plus.pl Podana opłata miesięczna dotyczy dotychczasowych Abonentów Plusa. W momencie zawierania umowy w ofercie „Raty 0 zł na start – internet z laptopem lub tabletem (48 rat)” Abonent, który spełni warunki przewidziane regulaminem promocji, nie płaci ceny za sprzęt. Abonent jest zobowiązany do spłaty rat za sprzęt zgodnie z harmonogramem rat. Opłata miesięczna zawiera abonament i ratę. Opłata miesięczna prezentowanego sprzętu dotyczy ceny promocyjnej rozłożonej na 48 rat. Szczegóły w regulaminie promocji na www.plus.pl. LTETM to zastrzeżony znak towarowy należący do ETSI.

FORBES XX | 07 87

086-088_FRB_12.indd 87

13-11-14 16:14

strategie linie lotnicze do Stambułu także z małych miast europejskich. Łatwiej jest im bowiem tam lądować niż dużym liniowcom, nie mówiąc już o jumbo jetach A380 i B747-8, które są w stanie przyjmować tylko tak wielkie porty jak Londyn, Frankfurt, Paryż czy Amsterdam. W dodatku, jak twierdzi Murat Bas, mniejsze samoloty dają większą elastyczność w obsługiwaniu nowych rynków, zwłaszcza gdy trzeba szybko zwiększyć częstotliwość lotów. Takim nowym rynkiem dla TA jest np. Ukraina. – Obecna koncentracja na samolotach wąskokadłubowych jest najważniejszym elementem ekspansji tureckiego przewoźnika. To odróżnia ją od strategii firm znad

Turkish Airlines mają nadzieję, że w przechwyceniu tranzytowych pasażerów pomoże im nowy port lotniczy w Stambule, i dlatego wspierają jego budowę. Ma być większy od dwu istniejących i obsługiwać 150 mln pasażerów rocznie (w 2012 r. – 45 mln), czyli więcej niż jakiekolwiek inne lotnisko w Europie. Jak twierdzi Burak Isyar, analityk Burgan Securities w Stambule, dostawy nowych samolotów dla TA są zgrane z otwarciem nowego portu (ma ruszyć na przełomie lat 2016 i 2017). Pozwolą przewoźnikowi obsłużyć także wzrastający ruch turystyczny do Turcji oraz krajów Bliskiego Wschodu, zwłaszcza do Izraela, Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu i Abu Zabi. Bliskowschodnie połączenia tureckie linie systematycznie rozbudowują (mają ich już 35), irytując firmy znad Zatoki Perskiej. W odpowiedzi Emirates ogłosiły, że ich hub budowany w Dubaju obsłuży w 2020 r. 160 mln pasażerów.

Turcy woleliby mieć pakiet kontrolny. Próbowali przejąć grecki Olympic, ale bezskutecznie. Byli zainteresowani polskim LOT-em, ale też chcieli mieć nad nim kontrolę, a na to nie zezwalają unijne regulacje. Gdyby Turcja była członkiem Unii Europejskiej, nie byłoby problemu, tymczasem na takie członkostwo szybko się nie zanosi, tym bardziej że przeciwne są mu Niemcy i Francja. Próba przejęcia JAT Airways, narodowego przewoźnika kandydującej do UE Serbii, także się nie powiodła. Na objęcie 49 proc. udziałów w linii, która nazywa się teraz Air Serbia, przystał jednak Etihad. Choć prezes Kotil mówi, Tymczasem TA robią wszystko, że akwizycje nie są częścią by było o nich głośno. Nie mając strategii wzrostu tureckiego unijnego przyczółka, angażują przewoźnika, to trudno uwiesię w europejski sport. Głównie rzyć, że unijny przyczółek w piłkę nożną. Sponsorowały FC przestał go interesować. Nie Barcelonę i Manchester United, Arabskie linie Emirates, wspierane rządowymi petrodolarami, jest więc wykluczone, że pow połowie 2013 r. podpisały są obecnie największym rywalem Turkish Airlines wróci do rozmów z LOT-em, trzyletnią umowę z Borussią biorąc przykład z Korean Air Dortmund. Przewiduje ona Lines, które w kwietniu 2013 roku zado- Zatoki Perskiej, które stawiają na wielkie m.in., że piłkarze tego klubu będą latać woliły się 44 proc. udziałów w czeskich samoloty szerokokadłubowe – uważa Eli- samolotami Turkish Airlines. Firma jest liniach CSA. Dzięki temu port w Pradze zabeth Bains z brytyjskiej agencji MEED, też sponsorem koszykarskiej Euroleague stał się europejskim hubem dla Koreań- Middle East Business Intelligence. Jej i golfowego European Tour. czyków. W pierwszej połowie tego roku zysk zdaniem ta koncentracja dowodzi też elaW tej sytuacji Turkish Airlines usiłu- styczności rynkowej Turkish Airlines, operacyjny linii wzrósł do 439 mln lir ją uzyskać przewagę konkurencyjną dzię- które widząc szansę na szybszy rozwój (ok. 220 mln dol.) i był o 292 proc. więkki korzystnemu położeniu Stambułu. połączeń za pomocą mniejszych samolotów, szy od uzyskanego rok wcześniej. Jeśli – Sprzyja ono szybkiemu wzrostowi przesunęły też kupno jumbo jetów w bli- taki zysk rośnie, to znaczy, że firma zarabia na swej podstawowej działalności. przewoźnika, bo ze względu na swą bli- żej nieokreśloną przyszłość. Przymierzały się do sześciu airbusów skość port lotniczy nad Bosforem jest dla Może jednak TA rosną zbyt szybko. Europejczyków wygodniejszym punktem A380, chcąc skłonić pasażerów podróżu- – Jeśli rozwijasz się zbyt szybko i inwestuprzesiadkowym niż huby nad Zatoką jących do Azji, by lecieli nie przez Paryż, jesz za dużo w wartość dla klientów, to Perską – uważa John Strickland, szef lon- Amsterdam, Londyn czy Dubaj, ale przez obniżasz wartość dla akcjonariuszy – uwadyńskiej firmy JLS Consulting, cytowa- Stambuł. Trasy europejsko-azjatyckie, ża Vaughn Cordle, analityk waszyngtońny przez agencję Bloomberg. a także nowe połączenia międzykontynen- skiej firmy Airline Forecast. Najwyraźniej nie zgadza się z nim rząd Ta bliskość sprawia, że TA mocno talne z Ameryką Północną (Atlanta, Boston, inwestują w mniejsze samoloty (ponad San Francisco) oraz Południową (Hawana, Turcji, kontrolujący Turkish Airlines, bo – 15 mld dol. w 82 airbusy z rodziny A320 Mexico City, Caracas, Bogota) będą obsłu- jak oświadczył minister finansów Mehmet Neo i 70 boeingów B737Max), które giwać nieco mniejszymi samolotami – air- Simsek – nie zamierza on prywatyzować z powodzeniem mogą zabierać pasażerów busami A330 i 340 oraz boeingami B777. firmy i wyzbywać się 49 proc. udziałów.

FOT.: PETR TOPIC/ISIFA/GETTY IMAGES/FLASH PRESS MEDIA

– jak Qatar Airways z sojuszem oneworld, którego liderem jest International Airlines Group (British Airways z Iberią) czy jak Emirates z australijskim Qantasem na trasach do Europy – albo też inwestują w europejskie linie, zadowalając się mniejszościowym udziałem, jak to zrobił Etihad, nabywając 29 proc. Air Berlin.

88 FORBES 12 | 13

086-088_FRB_12.indd 88

13-11-14 16:14

PARTNEREM MERYTORYCZNYM RAPORTU JEST SIEMENS

ZOBACZ WIĘCEJ

Zmiany klimatu w biznesie „Każda firma powinna uwzględniać w swoich planach inwestycyjnych koszty związane z globalnym ociepleniem i zmianami klimatycznymi” Dominika Bettman, prezes zarządu ds. finansowych Siemensa w Polsce

089_FRB_12.indd Sec1:89

13-11-14 16:11

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Wizja

ZOBACZ WIĘCEJ

naturalnych zysków Huragany, powodzie, susze, tornada, niszczycielskie tsunami i klęski żywiołowe sprawiają, że nieuwzględnienie kosztów związanych ze zmianami klimatu przy planowaniu inwestycji pociąga dziś za sobą ogromne koszty gospodarcze i społeczne. Reakcja musi mieć charakter globalny i znaleźć oparcie we wspólnej wizji długofalowych celów rządów, które powinien wspierać biznes – podkreślają Peter Baudrexl i Dominika Bettman, zarządzający Siemensem w Polsce glo balnej populacji oraz konsumpcji w sposób oczywisty i znaczący przyspiesza te zmiany. Wierzę, że nasze poczucie odpowiedzialności oznacza konieczność ochrony środowiska naturalnego i zachowania jego zasobów dla przyszłych pokoleń. To właśnie z poczucia odpowiedzialności wynikają działania zmierzające na przykład do redukcji emisji dwutlenku węgla. Dominika Bettman, prezes zarządu ds. finansowych Siemensa w Polsce: Wszystko jest kwestią sposobu konsumpcji zasobów, które Ziemia posiada, i rozwoju naszego środowiska. Ta konsumpcja musi być świadoma. Moim zdaniem w dużym uproszczeniu wpływ mają na to trzy czynniki. Po pierwsze, musi być świadome państwo, czyli rząd, który definiuje pewne ramy funkcjonowania całego społeczeństwa. Muszą być obywatele, którzy myślą w pewien określony sposób, którzy mają świadomość dobra, jakim jest życie w danym środowisku, a jednocześnie jak trudno jest stworzyć te warunki. No i musi być biz-

nes, który w jakiś sposób swoimi technologiami, pomysłami i produktami umożliwia rozwój wszystkiego, na co jest zapotrzebowanie. Postrzegam to bardzo szeroko i nie mówię o żadnej konkretnej technologii. Oczywiście jesteśmy w stanie pochwalić się konkretnymi przykładami i zresztą nie tylko my. Większość naszych konkurentów też pokazuje się jako tzw. zielone firmy czy firmy, które wpisały szeroko rozumianą ekologię w swoje wartości. Naprawdę myślicie, że uda się wam przekonać ludzi, że te wszystkie konferencje klimatyczne, zielona energia i ekobiznes mają sens? Peter Baudrexl: Zmiana podejścia ludzi to długotrwały proces edukacyjny, który musi być wspierany przez państwo i wolę rządzących. To na rządzie spoczywa odpowiedzialność za opracowanie kompleksowej strategii ochrony środowiska, z uwzględnieniem kierunków rozwoju energetyki. To również zadania związane z budowaniem świadomości społecznej i zmia-

FOT.: DARIUSZ IWAŃSKI

Forbes: W zakładce „Zmiany klimatu” serwisu internetowego konferencji klimatycznej COP–19, która niedawno odbyła się w Warszawie, czytamy: „Zmiany klimatu są zjawiskiem naturalnym, które w skalach geologicznych (skalach setek/tysięcy lat) zachodzą na Ziemi w sposób ciągły”. I dalej: „Działalność człowieka nie ma bezpośredniego wpływu na ilość docierającej energii czy ułożenie kontynentów, choć nie ulega wątpliwości, że na przestrzeni tysiącleci te parametry ulegały zmianom z przyczyn naturalnych”. W związku z tym moje pytanie jest krótkie: po co robić takie zamieszanie wokół naturalnych procesów, na które nie mamy praktycznie wpływu? Peter Baudrexl, prezes zarządu Siemensa w Polsce: Gdyby sytuacja rzeczywiście była tak prosta, jak pan przedstawił, to moglibyśmy zakończyć rozmowę na pierwszym pytaniu. Ale tak nie jest. Naukowcy wciąż toczą spory, czy i do jakiego stopnia człowiek i cywilizacja mają wpływ na zmiany klimatu. Wydaje się, że wzrost 90 FORBES 12 | 13

090-093_FRB_12.indd 90

13-11-14 17:39

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Nasze poczucie odpowiedzialności oznacza konieczność ochrony środowiska naturalnego i zachowania jego zasobów dla przyszłych pokoleń – przekonują Peter Baudrexl i Dominika Bettman z zarządu Siemensa

ną podejścia do środowiska. Sektor przemysłowy, w tym także Siemens, wspiera te działania, przede wszystkim oferując efektywne technologie wytwarzania i zarządzania zużyciem energii, ograniczając niepotrzebne marnowanie zasobów. A ja myślę, że całą tę fazę „eko” równie dobrze moglibyśmy nazwać „spoko”. Czy to nie jest tak, że na potrzeby globalnego marketingu powstały słowa klucze dla prostych ludzi, żeby ich przekonać do wszystkiego, co zielone, i po prostu to sprzedać? Dominika Bettman: Gdyby to był tylko marketing, to głosilibyśmy pewną tezę, ale nie byłoby konkretnych odniesień

i uzasadnień do tego, co by było, gdybyśmy robili inaczej. A te przykłady bezsprzecznie istnieją, chociażby kwestia emisji dwutlenku węgla, która przy użyciu turbin gazowo-parowych (wykorzystywanych w całej Europie) jest bez porównania mniejsza niż przy tych tradycyjnych węglowych. Jest to teraz ogromny dylemat rządów europejskich, czy już stosować takie rozwiązania na skalę masową. Niemniej jeżeli firmy wchodzą już w jakiś proces technologiczny, który doprowadza do tego, że wytwarzamy produkt, który konsumuje mniej energii albo efektywniej wykorzystuje prąd elektryczny, to nie mówimy już tylko o marketingu. Tylko pytanie brzmi: jaka część tego

świata i w jakim czasie, nawiązując do tego globalnego obrazka, jest się w stanie przestawić na nowoczesne technologie i sposoby myślenia i jaki może to mieć zasięg? Według mnie, jeśli chodzi o globalną ekologię, pytanie brzmi inaczej: czy ludzie w ogóle powinni się przestawiać na cokolwiek w sposób nienaturalny? Dominika Bettman: Moim zdaniem należy robić wszystko, by wpływ człowieka na zmiany klimatyczne i zmiany środowiska, w którym żyjemy, był jak najmniejszy. To dążenie jest całkowicie naturalne i staje się przyczynkiem do powstawania innowacyjnych technologii, nowych rozFORBES 12 | 13 91

090-093_FRB_12.indd 91

13-11-14 17:39

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

mi. To są po prostu ludzie, którzy rozumieją wszystkie uwarunkowania ekologiczne i znają rachunek ekonomiczny, będący dziś rzeczywiście motorem zmian. Śmiem twierdzić, że bez powodów ekonomicznych te zmiany w ogóle by się nie odbywały.

Czy Pani zdaniem walka ze zmianami klimatycznymi ma sens biznesowy? Dominika Bettman: Globalne zmiany klimatu już dzisiaj powodują ogromne straty ekonomiczne. Według szacunków ONZ w latach 2002–2012 huragany, powodzie, susze, tornada, niszczycielskie tsunami i klęski żywiołowe spowodowały śmierć setek tysięcy osób, zaś łączny koszt szkód wyrządzonych przez te zjawiska wyraża się niewyobrażalną kwotą 1,7 tryliona dolarów. Nieuwzględnienie kosztów związanych ze zmianami klimatu i globalnym ociepleniem przy planowaniu inwestycji pociąga za sobą ogromne koszty gospodarcze i społeczne. Nic więc dziwnego, że rośnie zainteresowanie esowanie ekonomiczną stroną zmian klimatu. u. Interesuje to nie tylko klimatologów, ale le także biznes oraz rządy krajów. Uzasadnione dnione jest podjęcie szybkich i zdecydowanych ych kroków. Ponieważ zmiany klimatyczne ne mają charakter globalny, reakcja również eż musi mieć taki charakter. Musi ona na znaleźć oparcie we wspólnej wizjii celów rządów, które powinien wspierać ierać biznes.

A takie wydarzenia jak konferencja klimatyczna mają w ogóle przełożenie na kierunki rozwoju technologii? Peter Baudrexl: Oczywiście taka wymiana doświadczeń i koncepcji ma pewien wpływ na przyszłe rozwiązania. Choć trudno powiedzieć, że bezpośredni. Podczas spotkań tego typu, podczas debat powstają pomysły i są ustalane priorytety dla przyszłych działań. Przemysł podąża za tymi ogólnymi ustaleniami, rozwijając lub tworząc konkretne technologie w poszczególnych dziedzinach.

Czyli mamy już do czynienia z rachunkiem ekonomicznym, który determinuje uje zmiany w całej gospodarce, czyy wciąż jeszcze z ekologicznym? gicznym? Dominika Bettman: man: Na początku lat 80. Zieloni w Niemczech byli uważani za takich trochę hę wariatów. Dziś ich akcje wywołują zainteresowaniee na całym świecie. Jak się człowiek wczyta dokładnie dnie we wszystko, co Zieloni mają do powiedzenia, dzenia, ale nie na zasadzie zie loży szyderców, tylko ylko tak naprawdę obiekbiektywnie, to się okakazuje, że oni nigdy dy nie byli wariataa-

To ideologia buduje ten biznes czy jednak biznes zbudował ideologię? g ę? Dominika Bettman: Bettm Myślę, początku zapewne że na począt przeważała ideologia. Ale w tej chwili już nie ch takiej reflekma nawet ta jest sji, że to wszystko w podpięte pod pod jakąś ideologię. jaką Klienci po proKlie stu pytają nas o zielone porto zie folio. foli Już jest zapotrzeboza wanie wan na bardzo dz konkretne rozwiązania, n jak na przykład systemy kontroli ruchu drogowe-

To na rządzie spoczywa odpowiedzialność za stworzenie kompleksowej strategii ochrony środowiska – uważa Peter Baudrexl

go. Jeżeli bowiem nie zrobimy czegoś z ruchem w miastach, to te miasta się udławią, a ludzie będą stali godzinami w korkach. Ale to jest znowu kwestia świadomościowa. Nagle zrozumieliśmy, że stanie w korku jest stratą czasu i pieniędzy. To nie tylko dotyczy biznesu, ale też takiej świadomości obywatelskiej. To kiedyś może i było hasło na sztandarach, ale w tej chwili świadomi uczestnicy życia biznesowego czy po prostu świadomi obywatele zaczynają czuć, widzieć i rozumieć, że bez oszczędzania, bez zrównoważonego rozwoju po prostu nie da się żyć. W tej chwili już nie zawieszamy żadnego sztandaru w przestrzeni publicznej, tylko robimy określone produkty, bo jest taka potrzeba po stronie naszych odbiorców. Może Pani podać chociaż jeden konkretny przykład takiego „zrównoważonego” produktu? Dominika Bettman: Posłużę się przykładem z naszego podwórka, największego naszego projektu, czyli metra warszawskiego. Metro, abstrahując od tego, że jest przyjazne dla człowieka, kiedy hamuje, oddaje energię, która później trafia do sieci. Klient odważył się w świetle zamówień publicznych, które bardzo duży nacisk kładą na cenę, zrozumieć cały kontrakt troszeczkę inaczej. Warszawa popatrzyła na cenę przez prymat wskaźników efektywności energetycznej – zużycia energii, możliwości oddawania tej energii z powrotem do sieci i jej powtórnego wykorzystania, dźwiękoszczelności – czyli wszystkich elementów, które wpływają na mniejsze zużycie zasobów energetycznych, mniejsze obciążenie energetyczne. Patrząc jeszcze dalej, sam korpus całego pociągu to aluminium, które później można w 100 proc. przetworzyć, gdy wagon się zużyje. Tutaj rachunek ekonomiczny jest absolutnie fundamentalną sprawą. A rozwój sektora energii odnawialnej to efekt walki człowieka ze zmianami klimatycznymi czy naturalny proces postępu technologicznego? Dominika Bettman: Rozwój sektora energii odnawialnej to moim zdaniem naturalny proces postępu technologicznego, który wiąże się także z postępującym wzrostem cen energii.

FOT.: DARIUSZ IWAŃSKI

wiązań czy chociażby tworzenia wizji świata za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Kupując nowe produkty, już większość z nas jest przekonana, że to, co nowe, ma być nisko emisyjne, proekologiczne i tanie w eksploatacji.

92 FORBES 12 | 13

090-093_FRB_12.indd 92

13-11-14 17:40

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Zielona energia to

zaledwie część działań zmierzających do redukcji emisji i ochrony środowiska. Głęboko wierzymy, że jest to

trwałe i wieloletnie zjawisko, a nie przelotna moda

Czyli miałem rację, to wszystko procesy naturalne, nie trzeba z niczym walczyć... Dominika Bettman: Chwileczkę, ale to Unia Europejska, a nie natura, podjęła starania, by proces wytwarzania energii elektrycznej zdywersyfikować, a jednocześnie wytwarzać coraz więcej ze źródeł odnawialnych, takich jak wiatr czy woda. Wiemy też, że zasoby węgla, ropy czy gazu nie są nieograniczone. Musimy zatem dostosować sposób wytwarzania do realiów, tak by świat nie stanął przed problemem braku energii w najbliższych kilkudziesięciu latach. A przechodząc na krajowe podwórko? Dominika Bettman: Proszę zauważyć, że Polska musi wypełnić dyrektywy unijne, wedle których do roku 2020 mamy wytwarzać do 15 procent energii ze źródeł odnawialnych. W naszym przypadku tym źródłem jest przede wszystkim zystkim wiatr. Należy jednocześnie zwrócić rócić uwagę nie tylko na sposób wytwarzania ania energii, ale także na sposób jej wykorzystywania. korzystywania. Proszę zauważyć, że jeszcze ze kilka lat temu w Polsce nikt nie słyszał,, by miasta czy gminy zarządzały energią w swoich obiektach. Robili to najczęściej w dość prosty sposób wyłącznie konsumenci. nci. Hasła typu „zgaś zbędną żarówkę” wydawały się przed laty nieco kuriozalne, ne, bo odwoływały się do problemów w krajowego systemu zasilania, a teraz takie hasła oznaczają działania prooszczędzczędnościowe, proekologiczne. Gdy przed dwoma laty realizowaliwaliśmy pierwszy w kraju projekt ojekt związany z efektywnością energetyczną w ramach partnerstwa nerstwa publiczno-prywatnego z miastem Radzionków, mało kto wierzył, że można takie działania przenieść na grunt polski. Ale gdy już po roku okazało się, że w gimnazjach zaoszczędzoaoszczędzo-

no w ten sposób do 55 proc. (!) energii cieplnej, zrobiło się o tym głośno. Zostaliśmy wybrani do realizacji kolejnych zadań, m.in. w Sosnowcu, gdzie będziemy zarządzać energią w 86 placówkach oświatowych. Prowadzimy projekty w Karczewie i Wołowie, a w październiku podpisaliśmy umowę z dzielnicą Bielany w Warszawie. Jak widać, podane przeze mnie przykłady mogły zostać zrealizowane właśnie dzięki dokonującemu się postępowi technologicznemu zarówno w dziedzinie wytwarzania, jak również efektywnego zarządzania energią. Poniekąd zostały one wymuszone przez proekologiczne postawy, które mają związek z walką ze skutkami zmian w klimacie

klimatycznym, które zachodzą w środowisku naturalnym. Peter Baudrexl: Najważniejszym czynnikiem jest świadomość ludzi i ich skłonność do działań na rzecz ochrony środowiska. Ten proces edukacji społeczeństwa musi być inicjowany i wspierany przez świat polityki i rządzących. Przemysł może zapewnić odpowiednie rozwiązania dla jak najefektywniejszego wykorzystania zasobów i eliminowania strat. Jednak bez dobrej woli ludzi wszystkie te działania nie przyniosą pozytywnego efektu. To od każdego z nas zależy, jak korzystamy z dostępnych zasobów i jak wiele marnujemy.

Jestem pod ogromnym wrażeniem tych wszystkich przykładów, ale wciąż nie jestem w stanie sobie wyobrazić, że współczesny przemysł może zapobiec negatywnym zmianom

Myśli Pan, że zielona energia to taka moda na biznes w globalnej gospodarce? Czy raczej trwały trend w sektorze, który będzie się coraz bardziej rozwijał? Peter Baudrexl: Zielona energia to część działań zmierzających do redukcji emisji i ochrony środowiska. Głęboko wierzymy, że to trwałe i wieloletnie zjawisko, a nie przelotna moda. Ale to tylko jeden z elementów całego pakietu. Musimy przede wszystkim zapewnić, że rzeczywiście zużyjemy zasoby i energię w najbardziej efektywny sposób, że dokonane oszczędności ograniczą wykorzystanie energii i zasobów koniecznych do jej wytworzenia, że emisja szkodliwych substancji zostanie zminimalizowana. I znów – odpowiedzialność za to spoczywa na nas wszystkich – za to, że pozostawimy środowisko naturalne następnym pokoleniom.

Kilka lat temu w Polsce nikt nawet nie słyszał, że miasta mogą zarządzać energią – mówi Dominika Bettman

rozmawiał Wojciech Surmacz

ZOBACZ WIĘCEJ FORBES 12 | 13 93

090-093_FRB_12.indd 93

13-11-14 17:40

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Kosmiczne centrum zarządzania powstałego z popiołów Ground Zero bazuje na rozwiązaniach Siemiensa

Potęga

ZOBACZ WIĘCEJ

miejskiej inteligencji Stary Nowy Jork przeistacza się w infrastrukturalną superfortecę, której inteligencja

ojęcie inteligentnego miasta obrosło już tak wieloma znaczeniami, że trudno podać jedną definicję. Pragmatycy twierdzą jednak, że to po prostu umiejętności wykorzystania dostępnych zasobów informacji do zarządzania rozwojem w różnych sferach życia w mieście. I taka właśnie koncepcja realizowana jest w Nowym Jorku. Stolica świata (Nowy Jork wielokrotnie wygrywał w rankingach Knight Frank i Citi Private Bank) pod względem infrastrukturalnym nigdy nie przeżyła takiego boomu inwestycyjnego jak Dubaj, nigdy też nie była tak nowoczesna jak Tokio. Jednak sytuacja zaczęła się tam dynamicznie zmieniać po zama-

chach 11 września 2001 roku. Rok później burmistrzem Nowego Jorku został Michael Bloomberg, który rozpoczął nie tylko wielką odbudowę centrum miasta po zamachu. Dzięki niemu Amerykanie nagle zauważyli, że ich Wielkie Jabłko jest bardzo stare i przez całe dziesięciolecia było zaniedbywane pod względem inwestycyjnym. Także dzięki Bloombergowi nowojorczycy zrozumieli, że ich miasto musi być inteligentne nie tylko po to, żeby czuli się w nim bezpiecznie. Trzy lata temu Metropolitan Transportation Authority (MTA), urząd podlegający Bloombergowi, przedstawił do konsultacji społecznych program rozwoju transportu zbiorowego do 2014 r. oraz dwudziestolet-

ni zbiór potrzeb transportowych na lata 2010–2029. Plan inwestycji dla Nowego Jorku na lata 2010–2014 obejmuje przedsięwzięcia o łącznej wartości 25,5 mld dol. i dotyczy wszystkich obszarów działalności MTA: od autobusów przez metro po kolej miejską i podmiejską. Oprócz inwestycji w transport, nowojorski magistrat zajął się też zarządzaniem energią i rewitalizacją 5 tys. budynków należących do miasta. Za nowoczesne uzbrojenie 40 najbardziej strategicznych obiektów odpowiada Siemens. Wśród nich – poza kompleksową modernizacją metra – znajdują się między innymi: odbudowa Ground Zero, modernizacja Carnegie Hall i Projekt Hudson, czyli linia pod dnem rzeki Hudson łączą-

FOT.: SIEMENS/MATERIAŁY PRASOWE

ma zamienić miasto w maszynkę do zarabiania pieniędzy

94 FORBES 12 | 13

094-095_FRB_12.indd 94

13-11-14 16:10

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Nowe nowojorskie metro, czyli jeden z największych i do niedawna jeden z najbardziej zaniedbanych systemów podziemnej kolei miejskiej na świecie

ca nowoczesną elektrownię w New Jersey (z turbinami Siemensa) z Manhattanem. – Nie możemy zapobiec katastrofom, ale z naszą wiedzą i technologiami możemy lepiej chronić infrastrukturę. Szczególnie w trudnych ekonomicznie czasach miasta powinny inwestować wydajnie w minimalizację ryzyka i czynić je policzalnym. Prężna infrastruktura to już nie opcja, lecz konieczność. Co trzeba zrobić w Nowym Jorku? Przy poprawie bezpieczeństwa i ochrony miasta należy uczynić je sprawniejszym i bardziej niezawodnym – tłumaczy Roland Busch, zarządzający działem infrastruktury i miast w centrali Siemensa. Według ONZ już ponad połowa ludności świata (60 proc. w skali ogólnoświatowej i 70 procent w samej Europie) mieszka w miastach, podczas gdy jeszcze na początku XX wieku było to tylko 10 procent. W 2050 roku liczba mieszkańców miast osiągnie 6,4 mld, podczas gdy w 2007 r. liczyła 3,1 miliarda. Postępująca urbanizacja staje się coraz większym wyzwaniem dla największych miast na świecie. W wielu miejscach czy obszarach osiągnęły one już granice rozwoju tradycyjnymi metodami. W centrum nie da się zbudować dodatkowej ulicy, położyć nowych torów tramwajowych, wyznaczyć kolejnych miejsc parkingowych. A nawet jeśli byłoby to jeszcze możliwe, często jest nieopłacalne. Według ekspertów od zarządzania transportem, przy poziomie 60 proc. nasycenia ruchu motoryzacją in-

dywidualną nie pomoże już nawet budowa nowych dróg, by zlikwidować zatory na ulicach. A przecież osób poruszających się po mieście przybywa, i to w coraz szybszym tempie. Z drugiej strony większość największych metropolii na świecie pod względem infrastrukturalnym pozostaje niedoinwestowana. Kilka lat temu burmistrz Michael Bloomberg w wywiadzie dla magazynu „Süddeutsche Zeitung” tłumaczył, jak do tego doszło w przypadku Nowego Jorku. Przypomniał lata 70. ubiegłego stulecia, gdy Nowy Jork przestał zupełnie inwestować w przyszłość. Zatrzymał się, spoczął na laurach. A potem desperacko potrzebował rozwiązań, które pozwoliłyby mu odzyskać dawną świetność. – Wyłożyliśmy pieniądze na nową linię metra, dokończyliśmy ciągnącą się od 50 lat budowę ogromnego wodociągu, naprawiliśmy nawierzchnię ulic na dolnym Manhattanie, wymieniliśmy podziemną infrastrukturę techniczną. Będzie służyła miastu przez wiele lat i zarabiała na siebie – podkreślał Michael Bloomberg. Dzisiaj każda inwestycja w Nowym Jorku musi być dochodowa. Przykład pierwszy z brzegu to elektrociepłownia w akademii policyjnej. Budowa będzie kosztowała 1,2 mln dol., ale całe przedsięwzięcie będzie zarabiało na siebie 205 tysięcy dolarów rocznie (policja będzie ogrzewała sąsiednie osiedla) i zwróci się w ciągu sześciu lat. Wojciech Surmacz

Polskie miasta też mądrzeją Wdrożenia rozwiązań z zakresu inteligentnego miasta są w Polsce jeszcze w powijakach. Najbardziej popularne jest obecnie wdrażanie inteligentnych systemów transportowych (ITS) służących do zarządzania ruchem ulicznym w celu poprawy jego płynności i bezpieczeństwa. Największym realizowanym przedsięwzięciem z zakresu ITS w Polsce jest trójmiejski projekt Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem TRISTAR. Jego budowa ma się zakończyć pod koniec 2014 roku. Inteligentne systemy transportowe powstają także w Bydgoszczy, Gliwicach, Jastrzębiu-Zdroju, Kaliszu, Koszalinie, Krakowie, Łodzi, Rzeszowie, Szczecinie, we Wrocławiu oraz na terenie działania Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Do innych rozwiązań typu smart city w Polsce należą systemy zarządzania zużyciem energii w instytucjach miejskich.W Sosnowcu za pomocą zintegrowanego systemu zarządzania optymalizowane są parametry pracy systemu energetycznego oraz eksploatacja instalacji pobierających energię i media techniczne. Siemens zagwarantował tam obniżenie zużycia w 87 budynkach oświatowych aż o 30,83 proc. energii cieplnej i o 25,17 proc. energii elektrycznej na oświetlenie. Umowa ma wartość 17,022 mln zł i została zawarta na 10 lat. Koszt ten zostanie pokryty z części oszczędności uzyskiwanych w tym projekcie. Ponad 20 proc. oszczędności pozostanie do dyspozycji miasta Sosnowiec.

ZOBACZ WIĘCEJ FORBES 12 | 13 95

094-095_FRB_12.indd 95

13-11-14 16:11

ZMIANY KLIMATU W BIZNESIE

Inwestorzy chętni do budowy morskich farm wiatrowych na polskim morzu nie mogą się doczekać obiecanej trzy lata temu przez rząd ustawy o odnawialnych źródłach energii

Prądy

bladozielone

ZOBACZ WIĘCEJ

Ministerstwo Gospodarki przedstawia nowy model wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce.

d czasu podpisania protokołu z Kioto Polsce dosyć łatwo szła realizacja celu zakładającego drastyczną redukcję CO2 w stosunku do poziomu z 1988 roku. Ale działo się tak tylko dlatego, że skutkiem upadku komunizmu było zamknięcie wielu energochłonnych zakładów pracy. Faktycznie Polska zmniejszyła emisję CO2 powodującego efekt cieplarniany o 32 procent. Dalsza redukcja CO2 będzie jednak o wiele trudniejsza, bo w zakresie wykorzystania energii polska gospodarka jest coraz mniej efektywna. Z danych opublikowanych kilka miesięcy temu przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) wynika, że zielony kolor polskiego prądu coraz bardziej blednie. Czysta energia wyprodukowana w Polsce do połowy lipca stanowiła niespełna jed-

ną czwartą tego, co udało się uzyskać w całym 2012 roku. Według URE, za tym załamaniem stoi przede wszystkim fakt, że duże elektrownie przestały wykorzystywać biomasę do tzw. współspalania, czyli mieszać ją w kotłach z węglem. Z technologii tej pochodziło w 2012 r. 5,7 terawatogodzin energii, a w tym roku do lipca – zaledwie 0,2 TWh. Marek Woszczyk, prezes URE, przyznał otwarcie, że oznacza to problemy z wypełnieniem przez Polskę jednego z ważnych unijnych zobowiązań (do 2020 roku 15 proc. produkowanej energii ma pochodzić z OZE). Na przeszkodzie realizacji tego planu mogą stanąć nie tylko spore wahania produkcji zielonej energii w Polsce. Firmy energetyczne wstrzymują się z nowymi inwestycjami, między innymi w nowe farmy wiatrowe, z uwagi na niepewność co do zasad dotowania OZE. Inwestorzy

od lat chętni do budowy morskich farm wiatrowych na polskim morzu nie mogą się doczekać obiecanej przez polski rząd ustawy o odnawialnych źródłach energii, która zgodnie z zapowiedziami rządu miała wejść w życie już dwa lata temu. Ministerstwo Gospodarki przedstawiło właśnie trzeci z kolei model wsparcia energetyki odnawialnej. Nowa ustawa ma spowodować, że energetyka odnawialna będzie „jak najtańsza”. Powinna w tym pomóc zmiana obecnego systemu wsparcia – opartego na tzw. zielonych certyfikatach – na nowy aukcyjny. Zamiast certyfikatów zbywalnych na giełdzie producenci zielonej energii będą otrzymywać stałą cenę sprzedaży wyprodukowanego prądu przez 15 lat. Wsparcie dostanie inwestor, który wylicytuje najniższą cenę sprzedaży wyprodukowanej przez siebie megawatogodziny. Jeśli oczywiście ustawa wejdzie w życie. Wojciech Surmacz

FOT.: SIEMENS/MATERIAŁY PRASOWE

Ma być tanio i wygodnie. Inwestorzy chcieliby, żeby w ogóle było...

96 FORBES 12 | 13

096_FRB_12.indd 96

13-11-14 17:25

EDYCJA SPECJALNA www.pelikan.com/exclusive

HERLITZr.indd 1

13-11-14 19:54

publicystyka korporacje

Lockout w wielkiej firmie: głównym wyzwaniem dzisiejszych menedżerów jest to, jak zaoszczędzić na pracownikach

To pracobiorcy robią biznes Dokręcanie śruby, cięcie wynagrodzeń, redukcja etatów i zwiększanie norm. Skąd my to znamy? Taki jest model działania korporacji XXI wieku. Nienasyconej Charybdy, która świat tak bardzo wyciska, że niebawem nic jej już w rękach nie zostanie

łaściwie historia ta sięga połowy lat 90. Neoliberalnej ery, w której nastała moda na korporacyjne „machismo”. „Musimy odnieść sukces po stronie kosztów… czasem trzeba rozpocząć grę, ale brak nam odwagi, by machnąć kijem i uderzyć piłkę” – w eufemistyczny sposób przekonywał wówczas Harry Stonecipher, szef operacyjny Boeinga odpowiedzialny za restrukturyzację firmy. Tą piłką, a raczej całym basenem piłek, były oczywiście głowy pracowników. Był koniec roku 1997. Boeing nie dawał rady realizować kontraktów i zaczęły go dusić koszty stałe, które w jednym kwar-

tale doprowadziły do 1,6 mld dol. strat. Szefostwo firmy nie traciło jednak animuszu. Aby przekonać rynek, że wie, co robi, nie tylko podniosło plan sprzedaży z 39 do 43 samolotów miesięcznie, ale też zapewniło, że wykona to, jednocześnie dokonując ostrego cięcia zatrudnienia. Polecieć miało 12 tys. z 38 tys. głów. Rynek docenił to natychmiastową zwyżką cen akcji o prawie 4 procent. – Harry to twardy facet. Jak coś obieca, to na ogół napędzi dość ludzi, żeby to zrobili – z uznaniem skomentował jeden z analityków Credit Suisse First Boston. Jak przekonuje Edward Luttwak, opisujący tę historię były doradca ekonomicz-

ny prezydenta Ronalda Reagana, oto zrodziła się w korporacjach potrzeba, aby „w niewinnym pracowniku odnaleźć Clinta Eastwooda”. Szybko dotarła także do Polski. „Profit”, poprzednik polskiej edycji „Forbesa”, dekadę temu opisywał podobne wyczyny w Telekomunikacji Polskiej. Szef HR firmy szczycił się swym projektem redukcji kilku tysięcy etatów. Gdy artykuł w gazecie przeczytali jego pracownicy, zrozpaczony zadzwonił do autora tekstu: „Pan mi zniszczył życie. Teraz z gabinetu wyjść nie mogę”. Niektórzy menedżerowie mimo przebywania na szczycie nie dostrzegają szerszej perspektywy swoich działań.

FOT.: JOHN SMITH/CORBIS

Filip Kowalik

98 FORBES 12 | 13

098-100_FRB_12.indd 98

13-11-14 16:17

dddddadadad xxxxx kreskowego – to on już do początku lat 90. wykurzył z amerykańskich sklepów 400 tys. ekspedientów. Rewolucja IT przeszła przez cały świat. Od czasu gdy Google zaczął udowadniać, że internet to darmowy przywilej ludzkości, pojęcie wartości zupełnie zmieniło znaczenie. Low cost stało się mantrą nie tylko firm, ale całego społeczeństwa. Wal-Mart, Biedronka, wyprzedaże w Zarze, chińska elektronika, Amazon, private label, KIA i łowienie okazji z Ikei. Wszystkich to wciągnęło. Wszyscy uwierzyli, że można żyć taniej. Rozwój technologii i sprawne azjatycSzaleństwo dochodowości zaczęło się kie rączki zbiły koszty produkcji, dzięki w końcu lat 80., kiedy nastąpiła rewolu- czemu zwiększyły siłę nabywczą szerokich cja pod hasłem: „cała władza w ręce Wall mas. Poza tym niesławna już ideologia Street”. Main Street reprezentująca sta- gender pchnęła kobiety do równouprawromodne wartości ery przemysłowej po- nienia, a tym samym na rynek pracy szła w odstawkę. Od lat 50. do połowy – w ciągu ostatnich trzech dekad odsetek lat 80. marża opepracujących kobiet Sky is the limit racyjna amerykańw wieku produkcyj– rentowność musi rosnąć skich korporacji ponym wzrósł z 43 do Do lat 80. rentowność operacyjna ruszała się cyklicz72 procent. W gofirm wynosiła 5–6 procent. Rakieta z nie w przedziale spodarstwach doekstrawynikami odpaliła pod koniec wieku. 4,5–6,5 procent. mowych pojawiło wskaźnik rentowności operacyjnej Pierwsza próba wysię dwóch żywicie(EBITDA) spółek z S&P 500 (proc.) bicia z trendu nali i nominalnie wię10 stąpiła w 1987 roku, cej pieniędzy. Cały ale dopiero po silnej amalgamat zdarzeń 9 korekcie, jaka nastaspowodował, że kro8 ła po krachu na przejenie płac przestało łomie lat 80. i 90., tak boleć. Jakoś się 7 ruszyła w długą podżyje. Nawet niesłaróż na północ. Suwne pokolenie 1000 6 premacja korporaeuro (europejskie 5 cjonizmu pierwszej roczniki wyżu de’95 ’97 ’99 ’01 ’03 ’05 ’07 ’09 ’11 ’13 mograficznego podekady XX wieku Źródło: S&P and Thomson Reuters czątku lat 80., któwprowadziła ją na wyżyny – wskaźnik marży EBITDA re dostały minimalną płacę) potrafiło się przebił barierę 10 procent. Po kryzysie zabawić, gdy Ryanair zaproponował im finansowym starczyło ledwie trzech lat, bilet do Pragi za 10 euro i czeskie piwo aby amerykańskie korporacje odzyskały po 2 euro. żwawość. Rentowność znów jest na szczycie, a dalsza droga w górę stoi otworem. Głęboka rozbieżność między wzrostem Jak w sporcie, gdzie nie uznaje się rekor- produktywności amerykańskich pracowdów absolutnych. Każdy wynik można ników a zarobkiem przeciętnych Amerypobić i zawsze znajdzie się jakiś Usain kanów nastała w końcu lat 80. Licząc od Bolt, który to udowodni. 1947 roku do roku 2010, dochód przeWszystko za sprawą przekonania, ciętnej rodziny wzrósł dwukrotnie, mimo że nie ma kosztu, którego nie da się ściąć. że w tym samym czasie produktywność Rozwój technologii stworzył cały para- pracowników zwiększyła się o 300 procent. dygmat, według którego większość zadań Dopóki wszystkim dobrze się żyje, w firmie można zautomatyzować i upro- chciwość korporacji nie byłaby całkiem ścić. Zaczęło się od wprowadzenia kodu zła. Przynajmniej gdyby zarobione Moty wowani premiami za sukces oraz oczekiwaniami inwestorów szepczą mantrę „more profit, more profit, more profit” i podejmują kolejne decyzje o cięciu kosztów. W podkręcaniu efektywności pracy bardzo pomocny okazał się rozwój technologii. Ale to taktyka węża pożerającego własny ogon. Cięcie zarówno kosztów stałych, jak i inwestycji osłabia ekosystem, w którym działają firmy. Przychody czerpią przecież z tego, że ktoś wydaje pieniądze, a na końcu każdego łańcucha wartości w gospodarce jest czyjś pracownik.

FORBES XX | 07 99

098-100_FRB_12.indd 99

13-11-14 16:17

publicystyka korporacje W latach 90. w amerykańskich korporacjach nastał kult machismo. Pojawiła się potrzeba, aby w niewinnym pracowniku odnaleźć jakiegoś P Clinta Eastwooda C

pieniądze inwestowały w rozwój. Tyle tylko, że jest odwrotnie. Od przeszło 20 lat korporacje zarabiają coraz więcej, ale jednocześnie inwestują coraz mniej. Od 1985 roku poziom inwestycji USA liczony względem PKB spadł z 20 do 15 proc. (w tym czasie kraje OECD zeszły z 25 na 20 proc.). Rozbieżność między dochodami a inwestycjami w rozwój najlepiej widać po tym, jak bardzo firmy odpływają z sektora bankowego – w ciągu minionego półwiecza zadłużenie biznesu spadło z 55 do 25 proc. PKB. Gromadzą coraz więcej pieniędzy i kapitału, nie potrzebują już więc pożyczać. To jasne: gdy gospodarka robi się postindustrialna, przechodzi ze strefy produkcji do strefy usług, wielkie inwestycje są coraz mniej potrzebne. Skoro jednak zyski rosną, a przy tym tnie się tak koszty pracobiorców, jak i wydatki na inwestycje, pozostaje kwestia, co z tzw. wartością dodaną. Poza tym, że w tłustych premiach odbierają je najwyżej ulokowani menedżerowie, nadwyżki trafiają do akcjonariuszy. Gdy większość społeczeństwa utknęła gdzieś na średniej półce, kapitaliści, wśród których usadowiła się kasta zarządzająca, coraz bardziej się bogacą. Tak dzieje się co najmniej od początku lat 80., kiedy poziom średniego dochodu (zawyżany przez zarobki rodzin najbogatszych) pożegnał poziom przeciętnego dochodu (czyli medianę zarobków) i poszybował w górę, odrywając się na pułap o połowę wyższy. Tego typu antyegalitaryzm społeczny to już problem. System, w którym 2 czy 3 proc. społeczeństwa przechwytuje nadwyżkę pieniężną, prowadzi do rozkwitu kapitalizmu finansowego. Najbogatsi, którzy nie są przedsiębiorcami i nie zatrzymują zysków w firmie, swoje finanse oddają w zarządzanie bankierom prywatnym. W efekcie mamy wciąż podgrzane rynki, ciągłe spekulacje, bańki i problemy, na które pieniądze wydaje rząd, czyli większość przeciętnego społe-

czeństwa – na końcu ci zubożali płacą długi za kasyno tych najbogatszych. Większa słabość obecnego modelu korporacyjnego to tworzenie bariery popytu. Dociskające śrubę firmy żyją ze sprzedaży. Same drenują jednak rynek, na którym działają, oszczędzając zarówno na wydatkach inwestycyjnych, jak i na pracownikach. W ciągu minionych dekad wybawieniem dla gospodarki stały się banki – tylko w ciągu minionej dekady zadłużenie gospodarstw domowych względem PKB wzrosło z 60 do 100 procent. Po fali nieokiełznanej konsumpcji prowadzo-

Jedni ludzie płaczą, gdy inni się bogacą Chociaż masy społeczne pracują coraz efektywniej, to wypracowana nadwyżka przestała już do nich trafiać. dynamika efektywności pracy i przeciętnych zarobków (proc.) 350 300 250

efektywność pracy przeciętna płaca

200 150 100 50 0 ’50 ’56 ’62 ’68 ’74 ’80 ’86

’92 ’98 ’04 ’10

-50 Źródło: US Census Bureau

nej z kartą kredytową w ręku, a zakończonej kryzysem 2008 roku nastał kac i era oszczędzania (zadłużenie już spadło o ok. 20 proc.). Pytanie, kto napędzi biznes na przyszłość. Laureat Nagrody Nobla prof. Edmund Phelps od pewnego czasu przekonuje, że to wszystko przez brak rzeczywistych innowacji. Bez przełomu cywilizacyjnego i poważnego progresu, który stałby się wyzwaniem, korporacje skupiły się na oszczędnościach, drenując przy tym klasę średnią. To efekt przestoju w cyklu popytu i technologii. Utknęliśmy w miejscu,

gdzie dobrze rozwinięte technologie rodzą nadwyżkę podaży i gaszą inflację. Wyciągnąć powinien nas wzrost gospodarczy i wzrost dochodów, który zapewniłby popyt i zmusił do kolejnego progresu technologicznego. To z kolei zabezpieczyłoby przed pojawiającymi się niedoborami. Jednak w sytuacji, gdy za sprawą redukcji płac i oszczędności rynek konsumencki został osłabiony, trudno wyrwać się z martwego punktu. Stąd w sukurs przyszło państwo. To inwestycje publiczne od bez mała pięciu lat podtrzymują rachityczny wzrost gospodarczy, co odbija się we wzroście zadłużenia, które od wybuchu kryzysu w USA wręcz się podwoiło. Problem jednak w tym, że państwowa kasa nie jest workiem bez dna i wzrost wydatków stymulacyjnych powoduje, że brakuje na rzeczy kluczowe z punktu widzenia rozwoju. Gorsze jest samo tworzenie się swego rodzaju kapitalizmu państwowego. Jeśli gospodarka w końcu nie ruszy z kopyta, coraz większe zadłużenie takich krajów jak USA prędzej czy później musi doprowadzić do zwyżki podatków, i to w bardziej progresywnym stylu. Na końcu to państwo zacznie zgarniać wartość dodaną i ono będzie nią dysponować. Tak jak w gospodarce centralnie planowanej. Pazerne korporacje nie mają jakiejkolwiek nadświadomości. Każda działa na własny rachunek, we własnym mikroświecie, nie bacząc na skutki uboczne swoich decyzji i konkurując o kapitał z pozostałymi. Nie przyjdzie im do głowy, że z pazerności zaczęły już pożerać stół, na którym zwykle jadały. Wiadomo, do gospodarki industrialnej powrotu nie ma, dlatego inwestycje i tak będą maleć. Inaczej z płacami. Tu konieczny jest większy egalitaryzm – żeby zapewnić wzrost, siła nabywcza musi rosnąć. W przeciwnym wypadku czeka nas stagnacja i pełne niezadowolenie społeczne. Chyba że podniesie się ulica i znajdzie się jakiś amerykański Hugo Chávez.

FOT.: FRANCO ORIGLIA/GETTY IMAGES/FPM

Edward Luttwak, doradca ekonomiczny prezydenta Ronalda Reagana

100 FORBES 12 | 13

098-100_FRB_12.indd 100

13-11-14 16:17

b do

y et

0 9 4

o zł

ŚWIĘTA SPEŁNIONYCH ŻYCZEŃ I MOC NIEZAPOMNIANYCH WRAŻEŃ NA POWITANIE NOWEGO ROKU W Baśniowej Scenerii Hotelu Czarny Potok Resort & Spa Zapraszamy na uroczystą Wieczerzę Wigilijną, spotkanie ze św. Mikołajem i Śnieżynkami, wspólne kolędowanie, Bal Sylwestrowy, kulig z pochodniami, występy zespołów i artystów m.in. Bogdana Kierejszy i wiele innych atrakcji dla całej rodziny. CZARNY POTOK – RESORT & SPA ul. Czarny Potok 65, 33-380 Krynica Zdrój

JW_CONSRUCTION.indd 1

www.czarnypotok.com

tel. +48 (18) 530 30 00, fax 48 (18) 530 31 59 resort@czarnypotok.com, sales@czarnypotok.com

13-11-14 19:56

Ale to Amerykanin Robert Peary dotarł w 1909 r. pierwszy do bieguna północnego

Wyprawa norweskiego polarnika Fridtjofa Nansena statkiem „Fram” w 1896 roku zapoczątkowała międzynarodowy wyścig do serca Arktyki

Kruchy lód Ludzi na biegun północny gnał kiedyś głód sławy i przygody, teraz najmocniejszy okazuje się głód surowców. Choć na razie tylko Rosjanie gotowi są bić się o Arktykę – z każdym do upadłego

ziałacz Greenpeace’u Tomasz Dziemiańczuk, podobnie jak 29 jego kolegów z „Arctic Sunrise”, zapewne nie spodziewał się tak ostrej reakcji władz rosyjskich. Nie dość, że gdy pod koniec września ich statek zbliżył się do platformy wiertniczej Prirazłomnaja, zostali natychmiast aresztowani, to jeszcze oskarżono ich o piractwo. Za to w Rosji grozi 15 lat łagru. Wprawdzie po protestach Greenpeace’u oraz interwencji służb dyplomatycznych różnych krajów rosyjski wymiar sprawiedliwości nieco złagodził stanowisko i zamiast piractwa ekolodzy będą oskarżeni o chuligaństwo. Co może oznaczać siedem lat rosyjskiego więzienia.

Surowa postawa Moskwy ma zapewne na celu odstraszenie ekologów od podobnych akcji w Arktyce. Zagrażają one interesom Gazpromu szykującego się do eksploatacji za pomocą platform takich jak Prirazłomnaja złóż ropy szacowanych na 526 mln baryłek. Uderzają też w konsekwentnie realizowaną przez Kreml strategię polityczną mającą przynieść Rosji zdobycie jak największych połaci Arktyki. Romantyczna pustka W czasach gdy wyprawa na biegun północny oznaczała spore prawdopodobieństwo, że nie wróci się z niej żywym, ludzie podejmujący takie ryzyko mogli liczyć na nieśmiertelną sławę. Anglik

William E. Parry, który wraz z towarzyszami usiłował latem 1827 r. dojść piechotą na ten kraniec Ziemi, choć zawrócił 500 mil od celu, i tak doczekał się tytułu szlacheckiego. Rejsem amerykańskiego okrętu „Polaris” w 1872 r., mającego przebić trasę przez pola lodowe aż do bieguna, ekscytowała się prasa na całym świecie. Tak jak siedem lat później podobną ekspedycją statku „Jeannette”. Obie jednostki zostały zgniecione przez lodową krę, ocaleli nieliczni członkowie załóg. Te tragiczne historie zainspirowały norweskiego polarnika Fridtjofa Nansena do zbudowania okrętu zdolnego wytrzymać nacisk pól lodowych, po to aby osa-

FOT.: KEYSTONE/GETTY IMAGES/FPM; NY DAILY ARCHIVES/ GETTY IMAGES/FPM; POPPERFOTO/GETTY IMAGES/FPM; ALINARI/GETTY IMAGES/FPM

Andrzej Krajewski

102 FORBES 12 | 13

102-106_FRB_12.indd 102

13-11-15 18:10

podboje Arktyki historia Po tym jak Stalin ogłosił Arktykę strefą sowiecką, w latach 30.–50. XX wieku dominowali tam Rosjanie

Sowieckim podbojem koła polarnego kierował prof. Otto Schmidt, dyrektor leningradzkiego Instytutu Arktycznego

dzić go w wędrującej krze i czekać, aż prądy morskie zaniosą wyprawę do bieguna północnego. Zaprojektowany wspólnie ze szkockim konstruktorem Colinem Archerem statek „Fram” okazał się nadzwyczaj wytrzymały i przetrwał trzy lata dryfowania przez Arktykę, nim w końcu latem 1896 roku wyswobodził się z potrzasku i pożeglował do Norwegii. Wcześniej Nansen wraz z Hjalmarem Johansenem wysiedli, aby spróbować dojść do bieguna na piechotę, lecz zabrakło im żywności i musieli zawrócić. Zagubionych na lodowej pustyni polarników uratowała przypadkiem napotkana brytyjska wyprawa badawcza. Wprawdzie „Fram” przedryfował dość daleko od bieguna, jednak jego sensacyjne ocalenie zapoczątkowało międzynarodowy wyścig do serca Arktyki. Szwedzi Salomon August Andrée, Knut Fraenkel oraz Nils Strindberg, sponsorowani przez Alfreda Nobla, próbowali dolecieć tam balonem w 1897 roku. Ich zamarznięte ciała odnaleziono dopiero 33 lata później. Inni także ponosili porażki. Wyścig narodów wygrali Amerykanie dzięki perfekcyjnemu przygotowaniu ekspedycji dowodzonej przez Roberta Peary’ego. Statek „Theodore Roosevelt” zaprojektowano, wzorując się na konstrukcji „Fra-

ma”, ale był on cztery raz większy, zaś burty chronił stalowy pancerz o grubości aż 60 cm. Po osadzeniu w lodowym polu bez problemu dryfował przez Daleką Północ, a gdy znalazł się blisko celu, ruszyła z pokładu sztafeta 30 ludzi wyposażonych w 17 sań, ciągniętych przez ponad sto psów. Liderzy grupy wykonywali najcięższą pracę, a gdy osiągali stan skrajnego wyczerpania, zawracali na statek. Wreszcie 6 kwietnia 1909 roku Peary, jego czarnoskóry służący Matthew Henson oraz czterech Eskimosów wbili flagę USA – jak sądzili – w miejsce, gdzie znajdował się biegun Ziemi. Wprawdzie 80 lat później eksperci National Geographic Society dowiedli, że pomylono się o jakieś 8 kilometrów, jednak nic nie mogło odebrać chwały bohaterom. W sportowym wyścigu dżentelmenów na biegun północny triumfowały dominujące technologicznie i eko-

nomicznie nad resztą świata Stany Zjednoczone. Co ciekawe, tak ekscytującą rywalizację zignorowała Rosja. Stary niedźwiedź już nie śpi Na Kremlu obudzono się wiosną 1926 roku. Przeszła ona do historii wypraw arktycznych za sprawą wyścigu do bieguna drogą powietrzną, w którym sławny polarnik Roald Amundsen zmagał się z amerykańskim pilotem Richardem Byrdem. Amerykanin swoim Fokkerem F. VII/3m doleciał do celu trzy dni przed ppodróżującym ogromnym sterowcem Norwegiem. Mało kto zwrócił wówN czas uwagę na to, że gdy śmiałkowie rruszali do boju w kwietniu 1926 r., ppełniąca funkcję rządu ZSRR Rada Komisarzy Ludowych wydała nieK zwykły dekret. Ogłosił on terytoz rriami sowieckimi: „Wszystkie zziemie i wyspy, zarówno już odkkryte, jak i te, które zostaną odkkryte w przyszłości, które w momencie publikacji niniejszego dekm rretu nie stanowią własności żadnego państwa uznawanego przez n rrząd Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, położone na Oceanie Arktycznym na północ n od wybrzeży sowieckich”. Oznacczało to w praktyce przyłączenie całej Arktyki do Kraju Rad. Deklaracją niespecjalnie przejęły się inne państwa. Stany Zjednoczone, odkąd powstał Kanał Panamski otwierający porty zachodniego wybrzeża USA na Europę, straciły zainteresowanie obszarami podbiegunowymi. Jedynym ich strategicznym interesem w tamtym rejonie były kopalnie surowców na Alasce oraz utworzone tam w 1923 r. potężne rezerwy ropy naftowej amerykańskiej floty. Natomiast dla ZSRR wytyczenie drogi morskiej łączącej porty bałtyckie oraz Murmańsk i Archangielsk z Władywostokiem oznaczało zmianę układu sił na Dalekim Wschodzie. Podczas wojny z Japonią na początku XX w. rosyjska flota, aby bronić oblężonej bazy morskiej Port Artur, płynęła siedem miesięcy, niemal okrążając świat, nim dotarła – jak się okazało – ze spóźnioną odsieczą. Gdyby istniał szlak morski przez Arktykę, rejs floty wiceadmirała Zinowija Rożestwienskiego mógł trwać tylko 70 dni. FORBES 12 | 13 103

102-106_FRB_12.indd 103

13-11-15 18:10

historia podboje Arktyki „Czeluskinowi” przydzielono największy radziecki lodołamacz „Krasin”. Niewiele to pomogło, gdy w cieśninie Matoczkin Szar „Czeluskin” zderzył się z krą i stracił część poszycia dziobu. Członkowie wyprawy woleli dalej ryzykować życie, niż poinformować Stalina o klęsce. Dlatego wiadrami przeniesiono zgromadzony na podróż zapas węgla (ok. 300 ton) na tył okrętu, tak by dziób podniósł się nad lustro wody, co umożliwiło załatanie dziury w poszyciu. Niedługo potem lodołamacz „Krasin” otrzymał

W 1958 roku Amerykanie zrobili Rosjanom psikusa, wysyłając na biegun atomowy okręt podwodny „Nautilus”. Pod lodem Arktyki zrobiło się gęsto

czym zlecił mu niecierpiące zwłoki zadanie wytyczenia trasy z Leningradu do Władywostoku, zdatnej do żeglugi dla okrętów wojennych i zwykłych frachtowców. Na Dalekim Wschodzie wojska japońskie odbiły właśnie Mandżurię z rąk Chin, co na Kremlu traktowano jako zapowiedź nieuchronnie zbliżającej się wojny z Krajem Kwitnącej Wiśni. Znajdujący się pod presją czasu Komitet kupił w Danii zwykły statek handlowy o wyporności 7,5 tys. ton. Nadano mu imię na cześć sławnego rosyjskiego podróżnika „Czeluskin”, po czym załadowano prowiant i sprzęt, aby wyruszyć w drogę. Mimo pośpiechu z Leningradu wypłynięto dopiero 16 lipca 1933 r., gdy w Arktyce trwała już pełnia lata, co oznaczało małe szanse na dopłynięcie do Władywostoku przed nadejściem mrozów. W wyprawie zapowiadającej się na samobójczą brało udział 112 naukowców i marynarzy, a kierował nią osobiście prof. Schmidt. Do pomocy

rozkaz płynięcia do Archangielska i były duński frachtowiec został sam. Gdy grzązł w lodzie, załoga wyrąbywała drogę za pomocą dynamitu. Tak udało się 9 września 1933 r. dotrzeć do Wyspy Wrangla. Tu wymieniono obsadę stacji polarnej czekającą od trzech lat na zmienników. Kilka dni później lód ostatecznie otoczył burty „Czeluskina”. Do Cieśniny Beringa pozostawało ponad 100 mil. Większość członków ekspedycji zeszła na lód, a kilka osób pozostało na pokładzie statku, który podryfował w stronę Cieśniny Beringa. Tam zgniotły go pola lodowe. Epopeją 101 ludzi ocalałych z „Czeluskina” sowiecka propaganda zainteresowała opinię publiczną na całym świecie. W kolejnych doniesieniach przedstawiano, jak czeluskinowcy zbudowali z desek baraki i czekając na nadejście wiosny, dokształcają się na kursach języków obcych oraz omawiają uchwały XVII zjazdu partii. Z pola lodowego udało się ich ewakuować samolotami w kwietniu 1934

roku. Chorego na zapalenie płuc prof. Schmidta odtransportowano do szpitala w Nome na Alasce, gdzie amerykańscy lekarze uratowali mu życie. Atomowe zimno Ekspedycja „Czeluskina”, choć fatalnie przygotowana, nie poszła na marne. Podczas II wojny światowej Związkowi Radzieckiemu udało się utworzyć trasy żeglugowe w Arktyce. Funkcjonowały latem dzięki rozbudowanej flocie lodołamaczy. W Instytucie Energetyki powstał projekt ogrzania Arktyki. „Przy użyciu kilkuset olbrzymich pomp poruszanych energią jądrową z elektrowni o mocy 3 milionów kilowatów można by przelewać wodę z Pacyfiku do Oceanu Lodowatego” – opisywał Barnier, dodając, że Cieśnina Beringa, oddzielająca Syberię od Alaski, ma ledwie 85 km szerokości, a jej głębokość nie przekracza 50 metrów. W efekcie powstałby ciepły prąd morski, taki jak Golfsztrom, i stopił ogromne lodowce. Ale nim Sowieci zaczęli swe gigantomańskie projekty wcielać w życie, Amerykanie zrobili im niemiłego psikusa. Pierwszy okręt podwodny o napędzie atomowym „Nautilus” 3 sierpnia 1958 r. przepłynął pod czapą lodową pokrywającą biegun północny, co natychmiast przyćmiło wcześniejsze propagandowe sukcesy ZSRR. Co więcej, wkrótce rejsy amerykańskich atomowych łodzi podwodnych pod lodami Arktyki stały się regularne. Jednak prawdziwa panika na Kremlu wybuchła dwa lata później, kiedy Stany Zjednoczone zaprezentowały rakiety balistyczne „Polaris A1”, przeznaczone do odpalania z okrętów podwodnych. Uzbrojona w nie jednostka mogła bez problemu podkraść się pod lodem do sowieckich wybrzeży i wystrzelić rakiety z głowicami jądrowymi, które po zaledwie kilkunastu minutach starłyby z powierzchni Ziemi Leningrad, Moskwę i kluczowe północne porty ZSRR. Realne zagrożenie zyskania przez USA ogromnej przewagi strategicznej zmotywowało Rosjan do pracy i już w lipcu 1962 roku sowiecki okręt podwodny o napędzie atomowym „Leninski Komsomol” wynurzył się na biegunie północnym, przebijając swym kioskiem lodową czapę. Wkrótce potem zaczęły regularnie patrolować Arktykę także sowieckie atomo-

FOT.: AFP/IMAGEFORUM/EAST NEWS(2)

Pamiętając o tym, Józef Stalin zlecił leningradzkiemu Instytutowi Arktycznemu zadanie przygotowania planów podboju obszarów koła podbiegunowego. Dyrektor placówki prof. Otto Schmidt osobiście nadzorował zakładanie kolejnych baz badawczych na Ziemi Północnej i Przylądku Czeluskina. Udało mu się też w 1932 r. przepłynąć lodołamaczem „Sibirakow” z Archangielska do Cieśniny Beringa. Powiadomiony o tym Stalin utworzył rządowy Komitet Północnej Drogi Morskiej pod przewodnictwem prof. Schmidta, po

104 FORBES 12 | 13

102-106_FRB_12.indd 104

13-11-15 18:11

MMGroup.indd 1

13-11-14 19:57

Dawid i Goliat, czyli protesty przeciwko uwięzieniu działaczy Greenpeace’u (z lewej) i platforma wiertnicza Gazpromu Prirazłomnaja

we łodzie podwodne, uzbrojone w rakiety balistyczne. Kolejnym etapem wyścigu zbrojeń stało się wybudowanie okrętów podwodnych specjalizujących się w polowaniu na te uzbrojone w rakiety. W ciągu jednej dekady Arktyka zamieniła się w jeden z najbardziej zapalnych rejonów świata. Floty obu supermocarstw szachowały się wzajemnie i niemal każdego roku dochodziło do kolizji między amerykańskimi i radzieckimi łodziami podwodnymi wyposażonymi w reaktor jądrowy, często przewożącymi pod pokładami rakiety oraz głowice atomowe. Jednocześnie nad biegunem regularnie krążyły bombowce strategiczne z bombami atomowymi i utrudniające im działania myśliwce drugiej strony. „Pod koniec istnienia Związku Sowieckiego rejon Morza Białego był prawdopodobnie najbardziej nasyconym zaawansowaną technologicznie infrastrukturą militarną na świecie” – pisze Krzysztof Kubiak w opracowaniu „Interesy i spory państw w Arktyce”. Skarbiec pod lodem Daleka Północ w odróżnieniu od innych regionów świata (nawet Antarktydy) nie jest objęta postanowieniami i regulacjami żadnego oficjalnego traktatu międzynarodowego. To daje każdemu zdeterminowanemu graczowi spore pole manewru. Jeszcze pod koniec XX w. wydawało się, że ten obszar zostanie zdominowany przez USA. W latach 60. Amerykanie odkryli potężne złoża ropy na Alasce w zatoce Prudhoe. Kryzysy naftowe oraz chęć

uniezależnienia się od krajów OPEC zdopingowały ich do rozpoczęcia wydobycia oraz zbudowania rurociągu Trans-Alaska z rejonu szybów do portu Valdez. Rozpad Związku Radzieckiego ułatwił im osiągnięcie militarnej dominacji. Dlatego Waszyngton bez problemu wyraził zgodę na kanadyjską inicjatywę stworzenia Rady Arktycznej, powołanej do życia w 1996 roku. W jej skład weszło osiem państw mających terytoria w okolicach kręgu polarnego: Stany Zjednoczone, Dania, Kanada, Norwegia, Rosja, Finlandia, Islandia oraz Szwecja. Kwestie sporne miały być rozstrzygane kompromisowo na posiedzeniach Rady. Ale minęła dekada i wszystkie teoretyczne założenia okazały się niewiele warte, ponieważ zmiany klimatyczne spowodowały, że w ciągu ostatnich 30 lat powierzchnia pokrywy lodowej Arktyki zmalała o ok. 10 procent. To bardzo ułatwia dostęp do ukrytych pod dnem morskim zasobów ropy i gazu ziemnego. Tymczasem według szacunków agencji naukowo-badawczej US Geological Survey z 2008 r., arktyczne złoża mogą zawierać nawet 46 trylionów metrów sześciennych gazu i 90 mld baryłek ropy.

„Generalnie rzecz biorąc, Arktyka kryć może aż 50 proc. nieodkrytych jeszcze węglowodorów” – pisze Krzysztof Kubiak w swojej monografii. Jednak dla USA od kilku lat ten fakt wcale nie wydaje się już taki atrakcyjny. Rewolucja technologiczna umożliwiająca wydobycie gazu i ropy naftowej z łupków sprawiała, że inwestowanie w eksploatację złóż arktycznych przestało się opłacać amerykańskim koncernom. Kiedy Waszyngton nie wykazuje już zbytniego zainteresowania tamtą częścią świata, z Kreml prowadzi nową ofensywę. K Pierwszym pokazem siły była eksppedycja „Arktika-2007”. Dwa batyskafy „Mir”, na pokładzie m.in. z deputowanymi do Dumy Arturem Czilinw ggarowem i Władimirem Gruzdiewem, oopuściły się na dno morskie przy bieggunie północnym, aby zatknąć tam wykonaną z tytanu flagę Federacji w Rosyjskiej. Następnie 2 sierpnia 2007 rroku minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow oświadczył: R „Celem ekspedycji nie była eskalacja roszczeń, ale dostarczenie dowodów, że nasz szelf kontynentalny rozciąga się aż do bieguna północnego”. Takie stanowisko bardzo przypominało dekret Rady Komisarzy Ludowych z 1926 roku. A do wygrania, za sprawą zmian klimatycznych, może być zdecydowanie więcej profitów. W tymże 2007 r. Rosjanie rozpoczęli budowę infrastruktury wydobywczej na Półwyspie Jamalskim i podpisali wiele porozumień z zagranicznymi koncernami na eksploatację złoża Sztokman, uznawanego za jedno z najzasobniejszych w gaz na świecie. Wprawdzie spadek ceny gazu spowodował, że prace w Arktyce zwolniły, ale dla Rosji nadal są priorytetowe. Pojawia się również szansa na stworzenie szlaku żeglugowego skracającego drogę statkom z Europy do Chin o ok. 4 tys. kilometrów. Otwierają się możliwości eksploatacji niewyobrażalnie bogatych złóż surowcowych z dna morskiego, w tym poszukiwanych metali: złota, srebra i miedzi. Rosyjski dobrobyt w pełni zaś jest zależny od surowców. Kreml ma się o co bić, zwłaszcza że zawsze istnieje niebezpieczeństwo, iż na koniec w Arktyce jak zwykle wygrają Amerykanie.

FOT.: AP PHOTO/TIMOTHY BLACK/EAST NEWS; AP/EAST NEWS

historia podboje Arktyki

106 FORBES 12 | 13

102-106_FRB_12.indd 106

13-11-15 18:12

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ G R U D Z I E Ń 2 013

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ I D B A ŁO Ś Ć O O T O C Z E N I E W PA R Z E Z E S T R AT E G I C Z N Y M M Y Ś L E N I E M Z A P E W N I A J Ą D ŁU G O FA LO W E Z Y S K I

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

107_FRB_12.indd Sec2:107

FORBES 05 | 08 107

13-11-14 17:24

WERNER.indd 2

13-11-15 16:47

WERNER.indd 3

13-11-15 16:47

RAPORT ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPOŁECZNA

Edukacja w Chinach stała się życiowym celem Yvonne Li, eksbankiera Lehman Brothers

Bankierzy nawróceni

JP Morgan znowu zrobiło się głośno. Jeszcze nie zdążyła ucichnąć „afera wieloryba” – wpływowego bankiera trzęsącego londyńskim oddziałem JP, który naraził bank na 6,2 mld dolarów strat – a już są nowe kłopoty. Aby uchronić się przed postępowaniem sądowym z amerykańską administracją, JP Morgan musi się wykupić kwotą 13 mld dolarów odszkodowania. To cena, jaką płaci za grzechy przeszłości, gdy przed kryzysem sprzedawał nic niewarte instrumenty finansowe, powiązane z wątpliwymi kredytami hipotecznymi (subprime), wprowadzając w błąd swoich klientów. Choć od tamtej pory minęło już pięć lat, bankierzy nie tylko nie odbudowali wizerunku, ale wciąż płacą za swoje wi110 FORBES 12 | 13

110-112_FRB_12.indd 110

ny. I nie wiadomo, kiedy to się skończy. nić współpraca z Billem Gatesem, najboTakich win nie da się odkupić za pomocą gatszym człowiekiem na świecie i jednoprostych CSR-owych sztuczek. Dlatego cześnie największą gwiazdą amerykańskiej bankierzy z JP Morgan, po tych, którzy filantropii. pracowali dla nieistniejącego W październiku tego roku JP Morgan Lehman Brothers, inwestują poinformował, że w nowym funduszu udało mu się zebrać 100 mln dolarów. w bardziej wyrafinowany model zaangażowania – przedsiębiorczość Celem przedsięwzięcia jest idenspołeczną. Niektórzy uważają, żają, że to tyfikowanie i finansowanie przyszłość kapitalizmu, która prac na nad obiecującymi sprawi, że będziemy nie tylylmetodami leczenia me SPOŁECZNE ko bogaci, ale również szczę-chorób endemiczch OBLIGACJE śliwi, bowiem rozwiążemy nych w krajach Dzięki pozyskanym z nich środkom wiele problemów naszego Trzeciego Świata, T różne organizacje walczą świata. Dlatego JP Morgan takich jak malaria, ta z wykluczeniem społecznym czy uruchomił Globalny Funggruźlica, HIV, bieresocjalizują więźniów. Inwestorzy dusz Zdrowia, który ma gunki czy choroby gu zarabiają tyle, ile dzięki temu uda się pomóc rozwiązywać proreprodukcyjne. Inrep zaoszczędzić na wydatkach blemy w Afryce. Wiarygoddnowacyjność polega now socjalnych ność przedsięwzięcia ma zapewpewna mode modelu finansowa-

FOT.: PETAR KUJUNDZIC/REUTERS/FORUM; GETTY IMAGES/INGRAM PUBLISHING/THINKSTOCK.COM

Finansiści, których reputacja mocno ucierpiała podczas ostatniego kryzysu, próbują naprawić swój wizerunek, angażując się w przedsiębiorczość społeczną. Nie stronią przy tym od zysku, ale w tym przypadku akurat uwiarygodnia to podejmowane przez nich działania

ZRÓWNOWAŻONY Ó ROZWÓJ

13-11-15 18:20

PREZENTACJA

Pierwszy polski projekt Procter & Gamble we współpracy z Habitat for Humanity został zrealizowany w październiku tego roku

Globalne myślenie, lokalne działania ISTNIEJĄ FIRMY, DLA KTÓRYCH SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ TO NIE BIEŻĄCY TREND, ALE KLUCZOWY ELEMENT DZIAŁALNOŚCI OD WIELU LAT. PRZYKŁAD? PROCTER & GAMBLE, KTÓRA W TYM ROKU NAWIĄZAŁA WSPÓŁPRACĘ Z HABITAT FOR HUMANITY.

zy warto poświęcać czas i energię pracowników oraz środki finansowe na społeczne zaangażowanie? P&G, koncern oferujący takie marki, jak Gillette, Ariel czy Pampers, już od 175 lat udowadnia, że warto.

weźmie udział w realizacji ponad 30 projektów. To największe jednorazowe zaangażowanie wolontariuszy jednego tylko partnera Habitat for Humanity w historii organizacji. Akcje odbywają się w 12 państwach – od Stanów Zjednoczonych, przez Afrykę Południową, aż po Filipiny i Singapur.

W słusznej sprawie

FOT.: MATERIAŁY P&G

Społeczne zaangażowanie firmy znalazło w tym roku kolejny wyraz w globalnym partnerstwie z Habitat for Humanity, pozarządową organizacją non profit, która od niemal 40 lat walczy z ubóstwem mieszkaniowym i zapobiega bezdomności. Celem współpracy jest budowa, remonty oraz sprzątanie domów w kilkunastu krajach na całym świecie. Także w Polsce. – We wszystkim, co robimy, zawsze staramy się postępować słusznie – mówi Marek Kapuściński, prezes Procter & Gamble w Polsce. – Stąd wynika nasze zaangażowanie społeczne w działania na rzecz społeczności, którym służymy, w których żyjemy i pracujemy. Od ponad 175 lat celem naszej firmy jest poprawa jakości życia. Temu celowi chcemy pozostać wierni, niezależnie od biznesowych wyzwań, z którymi mierzymy się na co dzień. Mierzalny efekt

W wyniku współpracy P&G oraz Habitat for Humanity tylko w 2013 r. niemal 3000 wolontariuszy P&G na całym świecie HANDEL

1 1Forbes Procter 12 indd 3 PROCTER&GAMBLE.indd 1

Domy dla Polski

Pierwszy polski projekt został zrealizowany w październiku bieżącego roku. Wybór padł na warszawski Targówek Fabryczny, gdzie od 20 lat znajduje się fabryka pieluszek Pampers. Firma od początków swojej działalności prowadzi wiele działań społecznych na rzecz lokalnej społeczności. W ramach współpracy z Habitat for Humanity zaangażowała się w remont dwóch kamienic w tej dzielnicy. Dzięki wsparciu P&G ocieplono i zaizolowano fundamenty oraz piwnice remontowanych budynków. Prace wykonane w ramach akcji pozwoliły władzom dzielnicy zrealizować następny etap remontu: ocieplenie ścian zewnętrznych, co doprowadzi do zdecydowanej poprawy warunków życia 40 rodzin. – Jesteśmy bardzo wdzięczni P&G za zaangażowanie w pomoc. Firma, oprócz pomocy finansowej zapewniła także wsparcie wolontariuszy, którzy pomagają nam zadbać o to, by warunki mieszkaniowe potrzebujących uległy poprawie – podsumowuje Jonathan Reckford, CEO Habitat for Humanity International. FORBES 12 | 13 3

13-11-15 11:56 13-11-15 13:24

RAPORT ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPOŁECZNA ważne społeczne problemy: wykluczenie społeczne, opiekę nad dziećmi z biednych rodzin czy resocjalizację więźniów. Mechanizm z grubsza sprowadza się do tego, że to, co państwo oszczędzi na wydatkach socjalnych, staje się zyskiem inwestorów – właścicieli obligacji. Warunki są proste i ściśle określone: inwestorzy tracą, jeśli w wyniku realizacji programów społecznych finansowanych z obligacji nie uda się na przykład obniżyć wskaźnika powrotu do recydywy o 7,5 procent. Jeśli uda się to zrobić, właściciele obligacji zarobią minimum 2,5 proc., a maksymalnie nawet 13 proc., jeśli liczba recydywistów spadnie o więcej niż 15 procent. Wszystko sprowadza się do założenia, że państwowe służby ze względu na swój charakter nie są w stanie działać tak efektywnie jak pozarządowe organizacje finansujące się z pieniędzy z rynku. Premię inwestorom wypłaca państwowa

O tym, że branża finansowa Jamie Dimon, prezes JP Morgan, chce pomagać Afryce, wciąż ma dużo do zaoferowania ale w swoim stylu, tak by zarobili na tym też inwestorzy w kwestii rozwiązywania społecznych problemów świata, świadadministracja. czy sukces obligacji społecznych wymy- Wygrywają na tym nie tylko inwestorzy ślonych przez bankierów z londyńskiego i podatnicy, zyskuje całe społeczeństwo. City. To pomysł Sir Ronalda Cohena, O tym, ile można włożyć w takie nawróconego ekspartnera funduszu pri- projekty, świadczy skala zaangażowania vate equity Apax. Wraz z grupą równie Goldman Sachs, który w GS Urban Inzmęczonych walką o jeszcze większe vestment Group zainwestował już 1,4 zyski finansistów postanowił zaangażo- mld dolarów. Głównym celem przedsięwać się w pracę na rzecz sektora organi- wzięcia jest rewitalizacja centrów miast, zacji pozarządowych i stworzył organi- realizowana poprzez finansowanie prozację Social Finance. jektów, dzięki którym buduje się mieszTrochę podobnie jak w przypadku kania, tworzy nowe miejsca pracy oraz afrykańskiego projektu JP Morgan Social oferuje edukację i opiekę zdrowotną poFinance ma wypełnić dziury między cen- zostawionym nieco samym sobie miejskim nymi społecznymi programami a dostępem społecznościom z gorszych dzielnic. do kapitału na rynku. Obligacje społeczZ jednej strony powstają nowe mieszne mają pomóc finansować inicjatywy, kania, z drugiej wspieranych jest ponad dzięki którym udaje się rozwiązywać 10 tys. małych firm w zakresie doradz112 FORBES 12 | 13

110-112_FRB_12.indd 112

twa i dostępu do kapitału. Na podobnej zasadzie, chociaż nie na taką skalę, działa Yvonne Li. Pięć lat temu musiała opuścić Lehman Brothers, po najgłośniejszym bankructwie na rynku bankowości inwestycyjnej. Teraz prowadzi Avantage Ventures, nastawiony na finansowanie przedsięwzięć z zakresu edukacji i opieki zdrowotnej w Chinach, obszarów tradycyjnie omijanych przez private equity. Li w Lehman Brothers nie była klasycznym bankierem obracającym strukturami czy rolującym obligacje, zajmowała się finansowaniem przedsięwzięć związanych ze zmianami klimatycznymi. Teraz stara się rozwiązywać jeszcze bardziej przyziemne kwestie społeczne. W sfinansowanym przez Avantage Ventures pekińskim LangLang Learning Potential Development Centre przeszkolonych zostało już 20 tys. rodziców m.in. w tym, jak powinni pracować z dziećmi dysleksyjnymi i mającymi problemy logopedyczne. Teraz kształci się tam kilkuset studentów, którzy będą prowadzić podobne szkolenia w Shenzhen. Innowacyjność projektów finansowanych przez fundusz stworzony przez Yvonne Li polega na tym, że nie daje on prostych dotacji, do których Chińczycy są przyzwyczajeni, ale inwestuje w budowane społeczności. Niespokojne czasy postkryzysu na pewno sprawiają, że inwestowanie w przedsiębiorczość społeczną cieszy się coraz większym zainteresowaniem bankierów. Po pierwsze, dobrze pasuje do ich wizerunku, bo nie jest to zaangażowanie społeczne na siłę, tak jak w przypadku chemicznych koncernów, które zarabiają na tym, że niszczą środowisko, a jednocześnie osładzają wizerunek, finansując związane z nim małe projekty. Po drugie, taka aktywność buduje wiarygodność branży, a jak jest ona ważna, banki przekonały się pięć lat temu. Wtedy to amerykańska administracja pozwoliła zbankrutować powszechnie uważanemu za najbardziej zachłanny bankowi Lehman Brothers, a oszczędziła mającego o wiele lepszy wizerunek Goldman Sachs. Piotr Karnaszewski

FOT.: VLADIMIR WEISS/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM; GETTY IMAGES/INGRAM PUBLISHING/THINKSTOCK.COM

nia projektu adresowanego też do mieszkańców krajów rozwiniętych również narażonych na te choroby. Inwestorzy zarabialiby na sprzedaży im leków, najbiedniejsze państwa zyskałyby dostęp do medykamentów nowej generacji. Siłą przedsięwzięcia ma być połączenie doświadczenia Gatesa, którego fundacja od dekady pomaga Afryce, obracając miliardami dolarów, oraz JP Morgan, który ma ogromne doświadczenie w zbieraniu pieniędzy z rynku. Tym bardziej że bank, realizując ten projekt, nie musi wchodzić w fałszywą rolę bezinteresownego społecznika, której i tak rynek by nie kupił. Jak tłumaczył „Financial Timesowi” Jamie Dimon, prezes JP Morgan, chociaż cel przedsięwzięcia jest bardzo szczytny, dla banku równie ważny jest zysk, jaki fundusz będzie przynosił w przyszłości. Nie ma co liczyć, że taka inwestycja zwróci się szybko. Jednak jak twierdzi Dimon, dzisiejsza pozycja JP Morgan też nie wynika z tego, co bank zrobił w poprzednim kwartale, ale z tego, co zrobił 15 lat temu. I tak ma być to sprzedawane zainteresowanym inicjatywą inwestorom, bo jak przyznaje Bill Gates, aktywa funduszu na razie są zbyt małe. Aby działać na zauważalną skalę, JP Morgan musi zebrać 1–2 mld dolarów.

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-14 16:24

CEMEXr.indd 1

13-11-15 16:48

RWE.indd 2

13-11-15 19:11

RWE.indd 3

13-11-15 19:11

RAPORT CZYSTA ENERGIA

Jasna przyszłość ciemnego węgla

o węgla przylgnęła łatka dla komercjalizacji czystych technologii „brudny i niechciany” – mó- węglowych. Patrząc na to, z jaką uwagą wiła z lekką pretensją w gło- inne kraje obserwują zanieczyszczenia sie Joanna Strzelec-Łobo- środowiska związane z polskim stratedzińska, wówczas prezes gicznym surowcem energetycznym (źróKompanii Węglowej, największej w UE dło ponad 90 proc. energii w Polsce), firmy produkującej węgiel kamienny, pod- trudno się dziwić śląskiej inicjatywie. czas wrześniowego Forum Ekonomicznego Nad branżą górniczą wciąż wiszą czarw Krynicy. Kilka dni później do Katowic ne chmury, bo nie dość, że jest nadproprzyjechał Donald Tusk i zapowiedział zdecydowanym tonem, że polska gospodarka nadal będzie stała na węglu, ale w sposób nowoczesny. – Polska szanuje cele ekologiczne, ale będzie inwestować w przemysł i wydobycie, jednocześnie ograniczając emisję CO2 za pomocą nowoczesnych technologii – deklarował szef rządu. Jednocześnie podkreślał, że świat w czasie kryzysu „przypomniał sobie o węglu jako źródle energii”. To ważna polityczna deklaracja. Premier miier ppewew wnie wiedział, że może sobie ie na ROMAN ŁÓJ, nią pozwolić. PREZES KHW: W połowie maja 2013 – Od nowego roku metan z kopalni roku w Katowicach ofibędzie spalany w Zakładach cjalnie otwarto Centrum dukcja (na zwałach d Energetyki Cieplnej, które Czystych Technologii zalega około 8 mln ton za wyprodukują z niego ciepło i prąd. Węglowych (CCTW). węgla, czyli około 10 w Poprawiamy przy tym To największy projekt inproc. pr rocznego wydobezpieczeństwo pracujących bycia), to jeszcze coraz westycyjny w zakresie in-byc pod ziemią górników frastruktury badawczej w PolPolwiększym strumieniem więks sce, który pochłonął do tej ej pory napływa tańszy surowiec zamniej więcej 162 mln zł, ze wsparciem i graniczny. i Eksperci Ek sygnalizują, że Unii Europejskiej. CCTW jest wspólnym w kolejnych latach może znacząco wzroprzedsięwzięciem Głównego Instytutu snąć import w związku z inwestycjami Górnictwa (GIG) i Instytutu Chemicznej realizowanymi w polskich portach, dzięPrzeróbki Węgla w Zabrzu. Prof. Jerzy ki którym ich możliwości przeładunkowe Buzek, były przewodniczący Parlamentu wzrosną z 14 mln do 34 mln ton. Ta nieEuropejskiego, ojciec chrzestny projektu, pewna perspektywa i wymogi unijne podkreśla, że chodzi o to, aby w Polsce w zakresie ochrony środowiska zmuszają działał wiodący w UE ośrodek badawczy do poszukiwania nowych możliwości wy116 FORBES 12 | 13

116-118_FRB_12.indd 116

korzystania węgla. Zgodnie z obowiązującym pakietem energetyczno-klimatycznym w UE z 2008 r., do 2020 roku ma nastąpić redukcja emisji CO2 o 20 proc., wzrost efektywności energetycznej o 20 proc. i 20 proc. ma wynosić udział energii ze źródeł odnawialnych. Sprostać tym wyzwaniom nie jest łatwo. Obecnie 11 proc. energii w Polsce pochodzi z odnawialnych źródeł energii. W CCTW trwają intensywne prace nad redukcją emisji dwutlenku węgla. W Katowicach utworzono laboratoria, a w Mikołowie i Zabrzu instalacje technologiczne. W kopalni doświadczalnej Barbara w Mikołowie należącej do GIG powstał podziemny poligon do badań w zakresie zgazowania węgla. W części naziemnej utworzono stanowiska badawcze, m.in. do oczyszczania i separacji gazów procesowych różnymi metodami, co ma służyć badaniom dotyczącym usuwania dwutlenku węgla oraz produkcji wodoru. – To olbrzymi krok naprzód. Powstały pilotażowe instalacje badawcze. Bez wiedzy inżynieryjnej i doświadczeń nie ma postępu, ale przed nami jeszcze dużo pracy – mówi prof. Marek Ściążko z Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. Podkreśla, że Japończycy po zamknięciu elektrowni jądrowych postawili na węgiel i szukają nowych możliwości, w tym jego zgazowania. Japońskie firmy już zainteresowały się pracami naukowców ze Śląska. W październiku przyjechali do Katowic przedstawiciele Japan Coal Energy Center, organizacji wspierającej rozwój i transfer technologii węglowych oraz firm specjalizujących się w wykorzystaniu skroplonego gazu. Spotkali się z naukowcami z GIG, AGH i instytutu z Zabrza. W efek-

FOT.: TOMASZ GOFRYD; TOMASZ JODŁOWSKI/REPORTER; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

Węgiel za sprawą nowych technologii nie stanie się diamentem, ale może pozostać strategicznym surowcem w wersji eko. I to dzięki polskiej myśli technologicznej, z pożytkiem dla górnictwa, energetyki oraz całej gospodarki

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-14 16:21

cie doszło do podpisania porozumienia między stroną japońską a Narodowym Centrum Badań i Rozwoju w sprawie wspierania instytucji badawczych i przemysłu w projektach (m.in. wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla), które mogą mieć zastosowanie rynkowe. Czyste technologie uzyskiwania energii z węgla wciąż wymagają kompleksowych badań. Są jednym z priorytetów dla naukowców z całego świata. Dla przyszłości energetycznej najważniejsze będzie zgazowanie i uwodornienie węgla, a także ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

116-118_FRB_12.indd 117

dukcji paliw i energii elektrycznej”. Uzyskali na to 89,9 mln złotych. – Podstawowym celem projektu jest określenie priorytetowych kierunków rozwoju technologii węglowych. Umożliwi to podjęcie strategicznych decyzji kształtujących politykę w kraju w zakresie rozwoju czystych węglowych technologii energetycznych, dywersyfikacji bazy surowcowej dla przemysłu chemicznego, zwiększenia bezpieczeństwa kraju poprzez wykorzystanie produktów w procesach zgazowania węgla – wylicza prof. Andrzej Strugała z Wydziału Energetyki i Paliw AGH, koordynator projektu. W tym roku realizacja przedsięwzięcia przekroczyła półmetek. W maju 2015 r. znane będą ostateczne wyniki. – Rozwijane technologie zgazowania węgla mają innowacyjny w skali światowej charakter – zaznacza prof. Strugała. Po wstępnych badaniach w kopalni Barbara, dotyczących zgazowania podziemnego g węgla, ę trwają przygotowania do kolejnego kolejn etapu. W kopalni Wieczorek, naleW PROF. ANDRZEJ żącej do Katowickiego Holżąc STRUGAŁA, AGH: dingu Węglowego, jeszcze di – Dzięki pomysłowości w tym roku ruszy jeden z najw naukowców z AGH będzie można większych projektów na świew eksploatować pokłady węgla kamiennego na dużej cie w zakresie zgazowania ci głębokości, które zaliczane są węgla. W pilotażowej instalacji w do zasobów zostaną przeprowadzone bazos pozabilansowych dania pod ziemią w naturalnych warunkach. warunk – Ich wyniki wyn mogą być kluczowe – ocenia prof. Marek Ściążko. Całość badań koordynuje GIG w Katowicach. Pilotażowy georeaktor ulokowano na głębokości 400 metrów. Według planów testowe zgazowanie 1200 ton węgla potrwa trzy miesiące. Wyprodujego upłynnienie. Istotą jest zmniejszenie kowany gaz będzie spalany w specjalnie uciążliwości w zakresie emisji i zwięk- zaprojektowanych urządzeniach. szenie efektywności uzyskiwania energii. Innowacyjność przedsięwzięcia polega W poszukiwanie nowych rozwiązań włą- też na tym, że rozwijana jest technologia czyło się trzy lata temu konsorcjum „Zga- zgazowania na głębokości uniemożliwiazowanie węgla” z udziałem Tauron Polska jącej tradycyjną eksploatację węgla. Równocześnie w Zabrzu trwają prace Energia, Polskiej Miedzi, ZAK (dawniej Zakłady Azotowe Kędzierzyn), Kato- nad naziemnym gazowaniem węgla, któwickiego Holdingu Węglowego. Stronę rych celem także jest ograniczenie emisji naukową reprezentuje lider, krakowska dwutlenku węgla oraz tlenków azotu Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika i siarki. Największe doświadczenia w tym Śląska, GIG oraz instytut z Zabrza. Nau- mają USA, Niemcy, Japonia i Chiny. kowcy pracują nad technologią „zgazo– Z około 5 mln ton węgla na zwałach, wania węgla dla wysokoefektywnej pro- przy odpowiedniej technologii, można FORBES 12 | 13 117

13-11-14 16:21

RAPORT CZYSTA ENERGIA

twu wejście na nowe rynki związane z chemicznym przetwórstwem węgla. Kolejnym ważnym wątkiem w środowiskowej układance jest wychwytywanie i geologiczne składowanie dwutlenku węgla (carbon capture and storage – CCS). Technologia CCS nie była do tej pory stosowana na skalę przemysłową. Tauron Polska Energia jako pierwsza spółka energetyczna w kraju prowadzi prace badawcze nad wychwytywaniem dwutlenku węgla ze spalin. Wiosną rozpoczęła pracę pilotażowa instalacja w Elektrowni Łaziska. Projekt realizowany jest przy współpracy z Instytutem Chemicznej Przeróbki Węgla, przy wsparciu NCBR. W Elektrowni Łagisza w styczniu została wybudowana instalacja, która sprawdza skuteczność wychwytywania CO2 metodą tzw. absorpcji zmiennociśnieniowej. – Ponad 90 proc. energii wytwarzanej przez grupę Tauron pochodzi z węgla 118 FORBES 12 | 13

116-118_FRB_12.indd 118

kamiennego. Pomimo dywersyfikacji będzie on stanowił podstawę, dlatego musimy rozwijać technologie węglowe. Stawiamy na wysoko sprawne i ekologiczne jednostki oraz inwestujemy w badania nad wychwytywaniem dwutlenku węgla – mówi Dariusz Lubera, prezes Tauron Polska Energia. Polska Grupa Energetyczna zamierzała uruchomić pierwszy duży projekt CCS w Bełchatowie. Jednak w kwietniu 2013 roku zrezygnowała z tej inwestycji. Jej pro-

Naukowcy z Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie w tym roku opatentowali wykorzystanie CO2 do szczelinowania skał zawierających gaz łupkowy zamiast wody. – Był czas, że nikt nie myślał o recyklingu papieru, a teraz wydaje się to oczywiste. Podobnie może być z wykorzystaniem dwutlenku węgla, a to może radykalnie zmienić obraz naszego przemysłu – przypuszcza prof. Ściążko. Naukowcom wespół z menedżerami spółek węglowych udało się już ujarzmić metan. W październiku otwarto stację odsysania metanu w kopalni Śląsk-Wujek, należącej do Katowickiego Holdingu Węglowego. Inwestycja kosztowała około 10 mln zł, pozyskany metan za pomocą pomp podziemnych pozwoli dostarczyć ciepło dla ponad pół tysiąca domów. W śląskich kopalniach gwałtownie przybywa metanu, bo węgiel wydobywany jest z coraz większych głębokości. To zmusza do poszukiwania nowych rozwiązań i inwestycji. W ciągu siedmiu lat Kompania Węglowa siedmi PROF. JÓZEF zamierza o 70 proc. zwiękzam DUBIŃSKI, szyć stopień gospodarczeszy GIG: go wykorzystania metanu. – Węgiel będzie dla naszego – W 2020 r. chcemy kraju paliwem przyszłości. ujmować systemami oduj Znaczenie kwestii czystego metanowania około 150 m surowca pozostaje mln ml m sześc. gazu rocznie, nie do przecenienia jekt nie znalazł się na z tego 122 mln m sześc. wyz teg liście przedsięwzięć wsparsparkorzystamy do produkcji enerkorzyst tych przez Komisję Europejską. uropejską. gii i ciepła – podkreśla p Marek Uszko, Eksperci często zwracają uwagę, że wiceprezes Kompanii Węglowej. technologia CCS jest na razie zbyt droga, Inwestycje prowadzi spółka zależna opłacałoby się ją stosować, jeśli upraw- Carboenergia, która chce pozyskać na ten nienia do emisji dwutlenku węgla w eu- cel środki z funduszy ekologicznych. ropejskim systemie handlu kosztowałyby W kopalniach KW: Marcel, Chwałowice, ponad 65 euro, a nie 5 euro. Jankowice, metan już się wykorzystuje Niemniej furtka została uchylona. Pod do produkcji ciepła. W KWK Halembakoniec października prezydent Bronisław -Wirek, Sośnica-Makoszowy, KnurówKomorowski podpisał ustawę o podziem- -Szczygłowice – do produkcji energii. – Węgiel może być paliwem bardziej nym składowaniu CO2. Nowe przepisy wynikają z unijnej dyrektywy. Jednak dla ekologicznym. Po stronie górnictwa leży biznesu najważniejszy jest rachunek eko- eliminacja z rynku węgli kiepskiej jakonomiczny. Ale i tutaj być może pojawi ści, które powodują niską emisję – nie ma się światełko w tunelu. wątpliwości Jarosław Zagórowski, prezes – Kluczową kwestią jest to, czy w Polsce Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Jeśli uda się pozyskiwać energię z wępowstanie, tak jak w USA, rynek obrotu CO2. Czy będziemy tłoczyć gaz pod zie- gla spełniającą wyśrubowane wymogi mię, co oznacza duże koszty, czy pojawi środowiskowe, będzie to nie do przecesię szansa na jego sprzedaż i wykorzysta- nienia dla polskiej gospodarki. nie do innych celów – ocenia prof. Ściążko. Maria Trepińska

FOT.: TOMASZ JODŁOWSKI/EDYTOR.NET; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THIONKSTOCK.COM

wyprodukować równowartość 2,5 mld metrów sześc. gazu ziemnego, na przykład na potrzeby zakładów chemicznych. Z prowadzonych wstępnych analiz wynika, że taka technologia broni się ekonomicznie – podkreśla prof. Marek Ściążko. Tu jednak równie ważne będą decyzje polityczne. Uruchomienie takiej instalacji na dużą skalę spowodowałoby spadek popytu na gaz z importu. Tymczasem Polska ma podpisane umowy z Rosją. Naziemne zgazowanie umożliwi górnic-

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-14 16:22

FERRERO.indd 1

13-11-15 16:52

TORANSKAr.indd 1

13-11-15 16:53

LANCERTOr.indd 1

13-11-15 16:54

RAPORT STRATEGIE KORPORACJI PZU wydaje kilkadziesiąt milionów złotych rocznie na prewencję i wsparcie różnych służb – w tym GOPR

Coraz więcej konkretów

od koniec września koncern wodniczący komitetu wykonawczego energetyczny Tauron opubli- strategii zrównoważonego rozwoju grupy, kował pierwszy w historii ra- jednocześnie dyrektor departamentu koport zrównoważonego rozwo- munikacji rynkowej i PR Tauron Polska ju. Obszerny dokument – liczy Energia. ponad sto stron – jest czymś więcej niż Prace nad raportem i zbieranie danych wyliczanką tego, co koncern trwały od maja do września. energetyczny zrobił w ubieW każdej ze spółek grupy powołano koordynatora ds. głym roku. Otwiera go rysuzrównoważonego rozwoju, nek, na którym pokazano za pomocą dwóch nachodzących odpowiadającego za realizację na siebie kół, jak wzajemnie strategii oraz raportowanie przenikają się realizowane rezultatów. Łącznie jest ich przez spółkę strategie: korpoośmiu. racyjna i zrównoważonego – Uczestniczymy we wszyrozwoju, z częścią wspólną. stkich kluczowych projekPaweł Gniadek, – Wdrażana strategia zrówtach. Obserwujemy realizaTauron Polska noważonego rozwoju określa cję, opiniujemy pod kątem Energia: – Strategia kierunki w zakresie odpowiezałożeń zrównoważonego zrównoważonego dzialnego biznesu, wspierając rozwoju, zbieramy dane do rozwoju dopełnia i uzupełniając cele biznesowe raportów – tłumaczy Marietta biznesową – opisuje Paweł Gniadek, przeStefaniak, koordynator ds. 122 FORBES 12 | 13

122-124_FRB_12.indd 122

zrównoważonego rozwoju w Tauron Polska Energia. Raporty takie jak przygotowane przez Tauron przestają być egzotyką. Mniej więcej co kilka dni portal Greenbiznes. pl, poświęcony zagadnieniom zrównoważonego rozwoju, odnotowuje informacje o znanej firmie, która właśnie opublikowała raport dotyczący CSR. Coraz częściej, podobnie jak w przypadku Tauronu, raporty są przygotowywane zgodnie z międzynarodowym standardem nonprofitowej organizacji Global Reporting Initiative (GRI). Stworzone przez nią normy i zalecenia są uznawane na całym świecie, w tym, co ważne, przez banki i instytucje unijne. Zastosowanie norm GRI oznacza uwzględnienie w raporcie wielu danych i informacji, które wcześniej trafiały do innych dokumentów – głównie finansowych i opisujących strategię firmy.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE (2)

Koncepcje zrównoważonego rozwoju i społecznej odpowiedzialności biznesu coraz częściej stają się istotnymi elementami głównej strategii korporacyjnej. Tworzeniu takich zintegrowanych rozwiązań sprzyja rosnąca popularność nowoczesnych standardów raportowania

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-14 15:57

123.indd 1

13-11-15 19:18

– Raportowanie zgodne z normami GRI sprzyja tworzeniu zintegrowanych strategii łączących najważniejsze cele biznesowe z działaniami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju – mówi Małgorzata Polkowska, lider ds. CSR w spółce Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System. Cele strategii zrównoważonego rozwoju Grupy Tauron na lata 2012–2015 były konsultowane na wewnętrznych warsztatach oraz z zewnętrznymi interesariuszami, m.in. klientami, organizacjami pozarządowymi, partnerami biznesowymi i przedstawicielami urzędów. Klienci podkreślali między innymi wagę ciągłości dostaw energii. Ten postulat przełożył się na wpisanie do strategii (i raportu) CSR zadania w postaci zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. W konsekwencji Tauron położył nacisk na dostarczanie energii elektrycznej i ciepła ze zróżnicowanych mocy wytwórczych. – Tauron jest jedną z firm, która podjęła wyzwanie i postawiła przed sobą ambitne cele. Wymagają one zmiany struktury wytwarzania energii poprzez zwiększenie udziału źródeł innych niż węgiel, w tym odnawialnych – ocenia Mirella Panek-Owsiańska, prezes Forum Odpowiedzialnego Biznesu. FOB, wraz z firmą doradczą PwC oraz SGS, od 2007 roku organizuje konkurs Raporty Społeczne. Przy ocenie kluczowe są takie kryteria, jak: kompletność, zaufanie, komunikacja. Do wszystkich edycji konkursu zgłoszono prawie 100 raportów. Jak podkreśla Mirella Panek-Owsiańska, raport społeczny to dodatkowy y kanał komunikacji. j Jest również sposobem na promocję in innowacyjnych projektów, eefektu prośrodowiskowej czy prospołecznej polityki. polity Tauron zajął się rrównież kwestią podnie podniesienia efektywności w dow stawach energii eelektrycznej i ciepła oraz opMirella Panek-Owsiańsk Panek-Owsiańska, FOB: – Rapo Raport firmy społeczny firm zdobycie ułatwia zdoby zaufania zaufan otoczenia otoczen

122-124_FRB_12.indd 124

tymalizacją zużycia energii, czego przyRelacje ze społecznościami lokalnymi kładem jest projekt dwóch spółek z gru- mają jeszcze inny wymiar finansowy. py – Tauron Sprzedaż GZE i Tauron Wykorzystanie rozpoznawalnego na całym Dystrybucja oraz Polskich Sieci Elektro- świecie standardu GRI pomaga wypełniać energetycznych (PSE). W połowie 2013 obowiązki informacyjne wobec instytucji roku firmy rozpoczęły badania wpływu finansujących projekty Gaz-Systemu, m.in. innowacyjnych taryf na zaEuropejskiego Banku Inweschowania klientów. Celem jest tycyjnego i Europejskiego Banku sprawdzenie, w jakim stopniu Odbudowy i Rozwoju. W wysą oni w stanie sterować zupadku EBI niemożliwe jest uzyskanie finansowania na życiem energii, opierając się na bodźcach sprzedawcy. Produży projekt infrastrukturalny jekt ma pokazać, czy można bez szczegółowego wykazania, podnieść efektywność wyże inwestycja powstała w zgodzie z zasadami CSR. Zapisy korzystania energii i lepiej nią gospodarować. Ponadto, na co dotyczące ochrony środowiska, Piotr Glen, PZU: zwraca szczególną uwagę PSE, konsultacji społecznych, uwzmoże doprowadzić do zmniej- – Branżę ubezpieczeń ględnienia interesów pracoww Polsce cechuje szenia napięć w szczytach ników muszą znajdować się we relatywnie niewielka obciążenia systemu elektrownioskach o kapitał. aktywność, jeśli energetycznego. Celem prochodzi o społeczną gramu jest również potwierZgodnie z wytycznymi GRI odpowiedzialność dzenie, że planowane działaraport opublikował PZU, najbiznesu nia będą opłacalne dla odbiorwiększy polski ubezpieczyciel. ców. Istotną rolę odgrywają Informuje on o efektach dziatu inteligentne liczniki prądu, przesyła- łań PZU oraz PZU Życie. jące na bieżąco informacje. – Jako lider rynku chcemy być także pionierem w strategicznym podejściu do Ścieżką, na którą wkroczył Tauron, CSR – mówi Piotr Glen, dyrektor ds. porusza się już Gaz-System. zaangażowań społecznych w PZU. W lutym spółka przystąpiła do gieł– Ponad cztery lata temu rozpoczęliśmy proces transformacji w zarządzaniu stra- dowego indeksu RESPECT. Nowością jest tegicznym i operacyjnym, integrując również internetowy system SOLAR. To działalność biznesową z aspektami zrów- aplikacja wspierająca sprzedaż, utrzymanoważonego rozwoju – opowiada Małgo- nie i pozyskiwanie klientów oraz zarząrzata Polkowska. dzanie kontaktami z nimi. Jak wielkie ma Wśród priorytetów był wzrost zaan- to znaczenie, mówią liczby – PZU doliczył gażowania pracowników oraz utrzymanie się 80 mln kontaktów rocznie. Jak podkreślają przedstawiciele GRI, dobrych relacji z otoczeniem i społecznościami lokalnymi. To ważne dla spółki właściwe podejście do kwestii CSR ułatwia prowadzącej inwestycje w całym kraju. zrozumienie różnych rodzajów ryzyka Gaz-System zorganizował w latach 2011– oraz szans stojących przed przedsiębior–2012 ponad 100 spotkań informacyjnych. stwem, uchwycenie związku między W niektórych gminach tworzone były finansowymi i niefinansowymi aspektatakże punkty lub dyżury dla mieszkańców mi działalności, uporządkowanie procesów i innych zainteresowanych przedsięwzię- i poprawę efektywności. Zwiększa też ciami spółki. Jak zauważa w opinii opu- lojalność klientów i pracowników. blikowanej w raporcie Gaz-Systemu Łucja PZU intensywnie rozwija ubezpieczenia Niewisiewicz, kierownik Oddziału Gos- zdrowotne. Ile w tym produkcie, który podarowania Nieruchomościami w Za- siłą rzeczy ma przynosić zyski, jest spochodniopomorskim Urzędzie Wojewódz- łecznej odpowiedzialności, trudno zmierzyć, kim, duże emocje wzbudzają zawsze ale bez wątpienia podkreślanie w firmie sprawy wypłat odszkodowań związanych orientacji na klienta (a to już element zrówz realizacją inwestycji, dlatego spotkania noważonego rozwoju) w zarabianiu pieniębyły bardzo dobrym pomysłem. Pytania dzy co najmniej nie przeszkadza. o to padały zawsze. Marcin Kaczmarczyk

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE(2)

RAPORT STRATEGIE KORPORACJI

13-11-15 18:19

PTAKr.indd 1

13-11-15 16:57

RAPORT BUDOWNICT WO

Zysk certyfikowany Certyfikaty budownictwa zrównoważonego przestają być egzotycznym elementem rynku nieruchomości. Na trzy powstające biurowce przeciętnie dwa uzyskały wstępną certyfikację lub się o nią ubiegają. Nieco gorzej wygląda sytuacja centrów handlowych, ale i tu jest o wiele lepiej niż rok, dwa lata temu

PIOTR KROENKE, GTC:

126 FORBES 12 | 13

126-128_FRB_12.indd 126

nalność budynku, gwarantując oczekiwane ne zaawansowanie technologiczne w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Rzecz w tym, by wzbogacać budynek w innowacyjne elementy, które redukują jego ujemny wpływ na środowisko i minimalizują koszty eksploatacji – dodaje Grzegorz Dąbrowski, ekspert z działu zarządzania nieruchomościami firmy doradczej Cushman & Wakefield. Nieco wolniej, ale konsekwentnie ewoluuje rynek centrów handlowych. Certyfikaty ma ponad milion mkw. powierzchni, a 140 tys. mkw. czeka na nie. To wciąż niewiele, bo według danych Jones Lang

metrów kwadratowych. Niemniej jednak na nasz kraj przypada 74 proc. n certyfikowanej powierzchni w centrach handlowych w Europie Środkowej i Wschodniej. Problemem są zaszłości. Z powstałych w minionych latach biurowców tylko 6 proc. w Warszawie i 5 proc. w największych aglomeracjach legitymuje się stosownymi dokumentami LEED czy BREEAM. Jeszcze gorsza jest sytuacja z centrami handlowymi. Jest więc co nadrabiać. I trzeba się spieszyć, choć i tak mało prawdopodobne, by do roku 2020 wszystkie nowe budynki mogły, zgodnie z dyrektywą unijną, być obiektami o zerowym lub bliskim zera bilansie energetycznym.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

ie masz certyfikatu – nie masz szans na rynku. Jak twierdzi Piotr Kroenke, dyrektor zarządzający w Globe Trade Centre, klientom chcącym wynająć powierzchnie w biurowcach GTC często nie wystarcza już informacja o wysokości czynszu oraz o uzyskaniu certyfikatu ekologicznego, który w nowych obiektach stał się normą. – Oczekują dowodu, że zastosowane u nas rozwiązania są skuteczniejsze niż u konkurencji. Interesuje ich, co zainstalowaliśmy i jakie wynikają z tego korzyści – mówi Piotr Kroenke. Zmiany w sposobie patrzenia na sprawy zrównoważonego budownictwa najlepiej widać w Warszawie. 66 procent nowo powstających obiektów biurowych uzyskało certyfikację lub się o nią ubiega.

– W planowanym centrum handlowym w Wilanowie zastosujemy m.in. rozwiązania chroniące wody podziemne, takie jak systemy służące do magazynowania – Certyfikat LaSalle, w połowie roku podaż La i wykorzystywania ma potwierdzaćć nowoczesnej powierzchni hannow deszczówki ich cechy i funkcjojodlowej w Polsce sięgnęła 11,3 mln dlowe

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-14 17:59

127.indd 1

13-11-15 19:22

Factory Annopol w Warszawie jako pierwszy w Polsce uzyskał certyfikat Interim BREEAM, czyli na poziomie projektowania

Deweloperzy jednak nie zasypiają gruszek w popiele. Warszawa utrzymuje pozycję regionalnego lidera pod względem wielkości oddawanej do użytku powierzchni biurowej w budynkach ekologicznych i energooszczędnych. – Do proekologicznego myślenia trzeba jeszcze dołączyć zmiany w mentalności charakterystyczne dla rynku rozwijającego się, którym już nie jesteśmy. I one nastąpią, choć na nie poczekamy – uważa Jolanta Nowakowska-Zimoch, partner kierujący departamentem nieruchomości w firmie prawniczej Hogan Lovells. Jej zdaniem deweloperzy już wiedzą, a najemcy wkrótce podzielą opinię, że budowanie obiektów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju to nie utrudnienie, ale konieczność zapobiegania degradacji środowiska. Innowacyjność ość podnosi wydatki na inwestycję, ę, jednak użycie ekologicznych h materiałów obniża koszt eksploatacji. Certyfikat pozwala zwala ocenić i wycenić obiekt iekt według takich kryteriów, riów, jak lokalizacja, dostępność stępność czy optymalizacja kosztów wody, energii czy odpadów. dpadów. – Certyfikaty aty to swego rodzaju drogorogowskaz i legityyCezary Kopij, macja dla kliennNeinver: tów. Nawet jeśli śli – Certyfikacja Factory nie chcą partyyAnnopol kosztowała 0,3–0,5 proc. inwestycji cypować w koszsz128 FORBES 122 | 13

126-128_FRB_12.indd 128

tach, które w naszym przypadku stanowią przeciętnie około 2 proc. inwestycji – mówi Piotr Kroenke. Ciężar kosztów certyfikacji i implementacji nowych rozwiązań w zasadzie niemal zawsze spoczywa na deweloperach. – Doprowadzenie certyfikacji do poziomu „very good” z reguły kosztuje nas 0,5–1 procent wartości inwestycji. W przypadku Factory Annopol liczenie kosztów trwa, ale szacuję, że była to mniejsza kwota: 0,3–0,5 proc. inwestycji wartej około 63 mln zł – mówi Cezary Kopij, project manager w Neinverze. Justyna Kur, dyrektor działu zarządzania nieruchomościami w Apsys Polska, oblicza, że w przypadku nowo budowanych obiektów dodatkowe nakłady na zastosowanie rozwiązań ekologicznych sięgają zwykle od 1,5 do nawet 5 procent kosztów budowy. Zwracają się w ciągu 4–10 lat. To kolejny powód, dla którego warto ubiegać się o certyfikaty. Według Niclasa Lindberga, prezesa Skanska Commercial Development Europe, w przypadku budynku biurowego liczącego około 20 tys. mkw. certyfikat LEED Platinum może podnieść wartość obiektu o kilka milionów euro.

W Polsce taki certyfikat uzyskał dotychczas tylko oddany w maju wrocławski kompleks biurowy Green Tower, który Skanska Property Poland, po skompletowaniu zespołu najemców, sprzedała za 64 mln euro spółce funduszu PZU. Zmiany na rynku biurowców dotyczące myślenia o zrównoważonym rozwoju w dużym stopniu wymusiła polityka funduszy inwestycyjnych. – Widzą one w certyfikatach siłę napędową wzrostu cen. Większość ma w swojej strategii zapisane inwestowanie tylko w budynki z certyfikatami „excellent” lub „very good” – zauważa Jolanta Nowakowska-Zimoch. Projekty stworzone zgodnie z zasadami zrównoważonego budownictwa są postrzegane jako obiekty o wysokim standardzie, a jednocześnie dobre, długofalowe inwestycje. Przyciągają silnych, prestiżowych najemców i cechują się wyższym wskaźnikiem wynajęcia, co przekłada się na stabilne przychody z najmu. Powoduje to, że zainteresowanie certyfikatami nie słabnie, choć ich zdobycie wymaga wysiłku. – Wybraliśmy LEED, teraz mamy trochę kłopotów, bo wszystko musimy odnosić do standardów amerykańskich, na różnych etapach udowadniając, że spełniamy kryteria, w dodatku tłumacząc materiały. Ta sprawozdawczość jest kosztowna i czasochłonna. Wolałbym kierować wysiłek na działanie proekologiczne zamiast na udowadnianie, że prowadzimy takie działania – mówi Piotr Kroenke. Jego spostrzeżenia potwierdza Grzegorz Dąbrowski. – Proces certyfikacji jest dość zbiurokratyzowany i długotrwały. Wymaga zebrania i stworzenia wielu dokumentów potwierdzających parametry budynku, wykonania dodatkowych badań i analiz, m.in. oddziaływania na środowisko – mówi Dąbrowski. Podkreśla jednak, że część opracowań może pomóc w zarządzaniu budynkiem. I w tym też tkwi jedna z wartości certyfikacji. Budynek będzie stwarzał mniej problemów i zapewni lepszy poziom usług. Chodzi przecież o biznes – najlepiej i zyskowny, i zrównoważony. Jarosław Machowiak

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

RAPORT BUDOWNICT WO

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

13-11-15 18:18

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE G R U D Z I E Ń 2 013

DODATKOWE, NIEODPŁATNE ŚWIADCZENIA TO JUŻ NORMA W POLSKICH FIRMACH. W DEKLARACJACH

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

129_FRB_12.indd 129

FORBES 05 | 08 129

13-11-14 16:19

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

Adam Kwieciński, dyrektor HR w Allegro, znalazł elastyczne rozwiązanie dla pracowników

PRAWDZIWY RAJ dla indywidualistów Historycy w przyszłości znajdą w cyfrowych annałach statystyk popularności świadczeń pracowniczych prawdziwą kopalnię informacji o pasjach, modach, zainteresowaniach

o niedawna szef HR w Allegro, w spółce prowadzącej największy portal aukcyjny w Polsce, miał ciężkie życie. Wybór i rozdział pozapłacowych benefitów dla 1800 zatrudnionych pracowników był absorbującą czynnością. Wielu było niezadowolonych, bo zamiast biletu do kina woleli otrzymać karnet na basen, inni wręcz przeciwnie. Wszyscy krytykowali działania HR, trudno więc było z przekonaniem powiedzieć, że system świadczeń pozapłacowych pełnił z powodzeniem funkcję motywacyjną. Ale to już przeszłość. Od roku pracownicy Grupy Allegro korzystają z systemu kafeteryjnego wro-

cławskiej spółki MyBenefit. Dzięki niemu każdy z nich może wybrać dla siebie najbardziej interesujące go świadczenie pozapłacowe. W ramach przysługującego każdemu limitu punktów może on sięgnąć po karnet na zajęcia fitness, pakiet me-

POWSZECHNA PRAKTYKA

97,5 proc.

taki odsetek firm w Polsce deklaruje, że oferuje pracownikom dodatkowe nieodpłatne świadczenia

dyczny, bilety do kina czy teatru albo dofinansowanie do wycieczki. – Największą zaletą systemu jest jego elastyczność. I nie chodzi tylko o możliwość wyboru z długiej listy świadczeń, ale też o to, że co miesiąc można swoje preferencje zmieniać. Najczęściej wybierana jest opieka medyczna, którą dodatkowo można objąć małżonka, partnera lub dzieci – opowiada Adam Kwieciński, dyrektor HR w Grupie Allegro. Wprowadzanie systemów kafeteryjnych wiele mówi o zmianach zachodzących w systemach płacowo-motywacyjnych oraz szerzej – w całej gospodarce i społeczeństwie. Nowe narzędzie jest między innymi odpowiedzią na silny trend

FOT.: MAREK LAPIS; MATERIAŁY PRASOWE GRUPY ALLEGRO

współczesnego społeczeństwa i jego zamożności

130 FORBES 12 | 13

130-134_FRB_12.indd 130

13-11-14 18:15

SODEXO

SELECT

WOLNOŚĆ WYBORU, KTÓRA SIĘ OPŁACA

SODEXO BENEFITS AND REWARDS SERVICES

Udostępniasz pracownikom różnorodne świadczenia pozapłacowe? Teraz możesz zarządzać nimi w prosty, szybki i intuicyjny sposób na platformie internetowej Sodexo Select. Twoi pracownicy dostaną możliwość swobodnego wyboru świadczeń. Ty zoptymalizujesz koszty, zyskasz czas i zbudujesz zmotywowany zespół.

RÓŻNI PRACOWNICY, RÓŻNE POTRZEBY

NAGRODA I UZNANIE

DOFINANSOWANIE POSIŁKÓW

www.motywacja.sodexo.pl

sodexo select prasa forbes 207x273 v1 indd 1 SODEXO.indd 1

KULTURA I REKREACJA

DOFINANSOWANIE DOJAZDÓW DO PRACY

Kom Kompleksowe mpleksowe i uproszczone zarządzanie świadczeniami

Oszczędność czasu

Optymalizacja budżetu

ZARZĄDZANIE KAFETERIĄ ŚWIADCZEŃ

tel.: 22 535 11 11

11/8/13 6:17 PM 13-11-15 19:23

indywidualizmu. Pracownicy nie chcą otrzymywać identycznych świadczeń. Przyzwyczajają się do indywidualizmu. A wybierają najczęściej pakiety medyczne, ponieważ państwowa opieka medyczna ich nie satysfakcjonuje. Podobnie jest w innych krajach. W Stanach Zjednoczonych najpopularniejsze benefity są związane z płatnymi urlopami, opieką medyczną i funduszami emerytalnymi – za oceanem nie ma bowiem nakazanych przez prawo bezpłatnych obowiązkowych urlopów, powszechnej państwowej opieki medycznej i jednolitego systemu emerytalnego. Pracownicy Allegro, korzystając z systemu kafeteryjnego, chętnie sięgają też po kartę Multisport. To numer dwa na liście najpopularniejszych świadczeń. Łatwo to wytłumaczyć modą na zdrowy styl życia, zwłaszcza wśród młodych ludzi będących głównie pracownikami serwisu aukcyjnego. – Wielu pracowników korzysta ze świadczeń, które przysługują im w ramach tzw. banku punktów. Co miesiąc można wymieniać zgromadzone punkty na zniżki na produkty i usługi. Ich lista wciąż się wydłuża, ostatnio dodaliśmy kursy językowe – mówi Adam Kwieciński. Kończy się era takich samych świadczeń pozapłacowych dla każdego pracownika. Jak wynika z ostatniej fali badania potencjału rynkowego w zakresie benefitów pracowniczych – przeprowadzonego w styczniu 2013 roku przez ARC Rynek i Opinia na zlecenie Sodexo Benefits and Rewards Services, jednego z dostawców rozbudowanego systemu kafeteryjnego w Polsce – co najmniej sześć różnych świadczeń do wyboru oferuje 53 proc. firm zatrudniających od 50 do 250 osób i 71 proc. tych liczących ponad 250 pracowników. Przedsiębiorstwa rozwijają systemy świadczeń płacowych – czasem aż do rozmiarów dużego narzędzia informatycznego udostępnianego przez internet każdemu pracownikowi, a więc systemu kafeteryjnego – bo coraz wyraźniej do świadomości szefów

o 13,7 proc. rocznych zysków netto, podczas gdy firmy o niskim poziomie zaangażowania pracowników notują roczny spadek zysków netto o 3,8 proc. – dodaje Arkadiusz Rochala. Dobry prognostyk dla naszych firm wynika z najnowszych, opublikowanych w połowie roku cyklicznych badań Sedlak & Sedlak wśród przedsiębiorców. Okazuje się, że świadczenia dodatMyBenefit, kowe stały się powszechnym kierowany przez Witolda Szlachtę, elementem systemów wynaobok Allegro HR dociera fakt, że oznacza to gradzania w Polsce. Aż 97,5 współpracuje m.in. wymierne korzyści. Arkadiusz proc. ankietowanych firm z Unileverem, Nestlé zadeklarowało, że oferuje je Rochala, dyrektor marketingu PKO BP i PZU i rozwoju Sodexo Benefits and swoim pracownikom. Co cieRewards Services, wskazuje, kawe, ankieterzy krakowskiej że platforma pozwala optymalizować pra- firmy spytali o benefity nie tylko pracocę działu HR oraz budżet przeznaczany na dawców, ale też pracowników. I według świadczenia pozapłacowe, z drugiej zaś tych drugich nie są one tak powszechne, strony w efektywny sposób przyczynia się jak deklarują to pracodawcy. Tylko 74,9 do budowania zaangażowania i motywacji proc. ankietowanych pracowników utrzyzespołu. muje, że w ich firmach przyznawane są – Badania takie jak 2007–2008 Towers świadczenia pozapłacowe. Skąd ta różniPerrin Global Workforce Study pokazu- ca? Bierze się ona prawdopodobnie stąd, ją, że firmy o wysokim wskaźniku zaan- że pracodawcy zaliczają do benefitów coś, gażowania pracowników osiągają wzrost co zdaniem pracowników bezwzględnie im się należy i nie traktują tego jako doŚWIADCZENIA DODATKOWE datkowego świadczenia pozapłacowego. OFEROWANE PRZEZ FIRMY Dotyczy to na przykład różnego rodzaju benefit popularszkoleń i kursów zawodowych. ność (proc.) – Natomiast najpopularniejszym świad92,8 1. Szkolenia, kursy zawodowe czeniem dodatkowym wskazywanym przez 85,0 2. Udział w konferencjach pracowników jest podstawowa opieka mebranżowych dyczna, wymienia ją 61 proc. ankietowanych. 81,7 3. Szkolenia językowe 46 proc. osób w ramach świadczeń dodat4. Zajęcia sportowe (basen, siłownia, 73,2 fitness) kowych ma możliwość uczestniczenia 72,5 5. Podstawowa opieka medyczna w zajęciach sportowych: basen, siłownia 72,5 6. Finansowanie nauki czy fitness. Na trzecim miejscu pod wzglę68,6 7. Imprezy integracyjne dem popularności znajduje się telefon 65,4 8. Zapomogi w sytuacjach losowych służbowy do użytku prywatnego – mówi 64,1 9. Telefon służbowy do użytku Wojciech Litwa, kierownik projektu w firprywatnego mie Sedlak & Sedlak, autor raportów 62,7 10. Ubezpieczenie na życie o świadczeniach dodatkowych. 59,5 11. Auto służbowe do użytku prywatnego Zarówno w danych zebranych od pra54,9 12. Finansowanie książek, codawców, jak i pracowników jak w zwierpodręczników, czasopism ciadle widać sytuację na rynku pracy. naukowych i specjalistycznych itp. Przedsiębiorcy narzekają dość powszech52,3 13. Ubezpieczenie NNW nie na umiejętności pracowników. Pró51,6 14. Bilety na imprezy i wydarzenia kulturalne (kino, teatr, bują ten problem rozwiązać, wysyłając filharmonia, opera, koncerty itp.) ich na kursy i szkolenia. Podobnie wy50,3 15. Imprezy dla dzieci, np. mikołajki, gląda problem kursów językowych – umiepaczki na święta jętność posługiwania się językiem Źródło: Raport „Polityka świadczeń dodatkowych w 2013 roku”, Sedlak & Sedlak

FOT.: BARTEK SADOWSKI

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

132 FORBES 12 | 13

130-134_FRB_12.indd 132

13-11-14 18:17

BENEFITr.indd 1

13-11-15 11:49

obcym ogromnie przydaje się w coraz bardziej otwartej gospodarce i do tego w kraju, który nie znajduje się w anglosaskim kręgu kulturowym. A traktowanie przez pracowników dodatkowych świadczeń jako elementu podstawowego wynagrodzenia odzwierciedla coś więcej niż tylko kończący się

nie, świadczenia otrzymuje 70,6 proc. pracowników. Dodatkowe świadczenia dla pracowników nie tylko w Polsce odzwierciedlają szerszy obraz gospodarki czy społeczeństwa. Ojczyzną benefitów, podobnie jak wielu innych wynalazków związanych ze współ-

Jak wynika z naszych badań, dodatkowe świadczenia chętniej oferują pracownikom firmy z kapitałem zagranicznym niż polskie Wojciech Litwa, ekspert Sedlak & Sedlak

kryzys – rynek pracy znowu ewoluuje w kierunku pracowników. Rosną ich oczekiwania wobec pracodawcy – w tym w obszarze świadczeń pozapłacowych. Interesujące są rozbieżności w postrzeganiu wykorzystania samochodów służbowych do użytku prywatnego. Nie ma go na liście dziesięciu najpopularniejszych świadczeń widzianych oczami pracowników, chociaż blisko 70 proc. firm, według danych zebranych przez Sedlak & Sedlak, oferuje takie świadczenie. Tyle że nielicznym. Statystyki te znajdują potwierdzenie w danych o sprzedaży samochodów w Polsce. Według Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar w ubiegłym roku zarejestrowano 270,5 tys. nowych samochodów osobowych. Blisko 56 proc. z nich przypadło na firmy. To znacząca liczba dla motorynku, niewielka w skali zatrudnienia w kraju. Poza tym niektóre auta nie mogą być wykorzystane do celów prywatnych lub też pracownicy nie traktują ich jako dodatkowego benefitu. Warto zwrócić uwagę, że według listy przygotowanej w krakowskiej firmie doradczej niemal co czwarty pracownik ceni sobie elastyczny czas pracy, kolejny wyróżnik epoki indywidualizmu XXI wieku. Statystyki popularności świadczeń dodatkowych mówią też o kondycji całych branż i sektorów. I tak np. aż 92,6 proc. ankietowanych pracowników bankowości deklaruje, że otrzymuje benefity. W pozostałych usługach już nie jest tak pięk-

czesną gospodarką wolnorynkową, są Stany Zjednoczone. Zyskały one na znaczeniu podczas drugiej wojny światowej. Z powodu problemu z inflacją rząd USA zdecydował się wtedy na ustawowe zamrożenie płac. Aby przyciągnąć pracowników, firmy zaczęły więc oferować benefity, które jako świadczenia o niefinansowym charakterze nie były prawnie zakazane. Dzisiaj za oceanem są one bardzo popularne. Z ubiegłorocznych danych amerykańskiego Departamentu Stanu wynika, że

ŚWIADCZENIE DODATKOWE NAJBARDZIEJ POŻĄDANE PRZEZ PRACOWNIKÓW benefit

1. Podstawowa opieka medyczna 2. Zajęcia sportowe (basen, siłownia, fitness) 3. Szkolenia, kursy zawodowe 4. Elastyczny czas pracy 5. Auto służbowe do użytku prywatnego 6. Opieka stomatologiczna 7. Szkolenia językowe 8. Pracowniczy program emerytalny 9. Ubezpieczenie na życie 10. Finansowanie nauki 11. Bilety na imprezy i wydarzenia kulturalne (kino, teatr, filharmonia, opera, koncerty itp.) 12. Zwrot kosztów dojazdów 13. Telefon służbowy do użytku prywatnego 14. Wczasy krajowe i zagraniczne (voucher) 15. Akcje Źródło: Raport „Świadczenia dodatkowe w oczach pracowników w 2013 roku”, Sedlak & Sedlak

wskazania (proc.)

40,7 30,6 25,4 24,2 23,9 22,3 22,2 21,0 19,0 16,5 15,6 12,2 10,7 10,5 10,3

z dodatkowych świadczeń w postaci płatnych urlopów korzysta 77 proc. pracowników. Przy czym i tak ten benefit daje im mniej niż prawne regulacje na Starym Kontynencie – przeciętna długość płatnego urlopu w USA to osiem dni w roku. Na drugim miejscu znajdują się ubezpieczenia medyczne. Są dostępne dla 70 proc. pracowników, korzysta z nich 51 procent. A na trzecim miejscu popularnych świadczeń lądują albo plany emerytalne, albo ubezpieczenia na życie. Plany emerytalne oferowane są 65 proc. amerykańskich pracowników – korzysta z nich 48 proc. zatrudnionych. Ubezpieczenia na życie są oferowane 57 proc. pracowników, ale korzysta z nich aż 56 proc. zatrudnionych. W amerykańskiej statystyce popularnych benefitów być może wiele zmieni właśnie wdrażany w bólach powszechny program opieki medycznej. Może wpłynąć na zmniejszenie popularności medycznych benefitów. W Polsce postępujący rozpad systemu spowodował wzrost popularności takich świadczeń. Teraz do świadomości Polaków dociera coraz wyraźniej niewydolność gwarantowanego przez państwo systemu emerytalnego. Jest zatem bardzo prawdopodobne, że wkrótce nad Wisłą benefity związane z planami emerytalnymi zyskają na popularności. Już teraz według Sedlak & Sedlak aż 21 proc. zatrudnionych chciałoby korzystać z pracowniczych programów emerytalnych. Z danych zebranych przez tygodnik „Guardian” wynika, że w Wielkiej Brytanii pracodawcy najczęściej oferują pracownikom dodatkowe świadczenia w postaci finansowej premii (robi tak blisko połowa ankietowanych firm), bezpłatnego miejsca parkingowego (jedna trzecia) i elastycznego czasu pracy (22 proc. przedsiębiorstw). Wynika to choćby z faktu, że angielskie miasta są zatłoczone, a pracownicy, podobnie jak w Polsce, chcą mieć czas na dodatkowe zajęcia. „Guardian” spytał także, jakie pracownicy chcieliby dostawać benefity. I tu okazało się, że najbardziej pożądane jest ubezpieczenie zdrowotne, możliwość pracy zdalnej z domu i samochód firmowy. Oczekiwania pracowników w poszczególnych krajach bywają do siebie bardzo podobne. Marcin Kaczmarczyk

FOT.: TOMASZ GOTFRYD

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

134 FORBES 12 | 13

130-134_FRB_12.indd 134

13-11-14 18:17

ADMINS.indd 1

13-11-15 19:42

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

Kafeteria, czyli bogate menu na żądanie Platformy online do zarządzania świadczeniami pozapłacowymi przyniosły ze sobą prawdziwą rewolucję dla pracowników, pracodawców oraz dla dostawców produktów

ystemy kafeteryjne podbijają polskie firmy. Z danych zebranych w połowie roku przez krakowską firmę doradztwa HR Sedlak & Sedlak wynika, że korzysta z nich już prawie 29 procent przedsiębiorstw. Wśród nich są takie spółki, jak: Amrest (marki Pizza Hut, KFC, Burger King), Castorama, Capgemini czy Polpharma. Niezły wynik, biorąc pod uwagę, że tego typu rozwiązania rodziły się ledwie kilka lat temu. Ubezpieczyciel AXA Polska eksperymentuje z systemem kafeteryjnym od 2009 roku. Do stycznia tego roku działała w spółce mniej rozbudowana autorska platforma do wybierania przez pracowników intereMagdalena sujących ich świadczeń pozapłaDyduch, dyrektor cowych. Przyjęła się, wdrożono personalna BP: więc nowy system, przyjęty przez – Nasi pracownicy pracowników bardzo dobrze. mają teraz w czym – Wzmocniliśmy postrzegawybierać nie firmy jako atrakcyjnego pracodawcy – mówi Barbara Rajmańska, dyrektor HR, członek zarządu ną, pozwala specjalistom od zarządzania AXA Polska. – System zdjął z nas czaso- zasobami ludzkimi w AXA Polska przechłonne obowiązki administracyjne: ge- prowadzać ankiety i badania satysfakcji. neruje raporty zamówień, sprawdza poSystemy kafeteryjne nie są jednak całprawność dokumentów, kontroluje budżet, kowicie bezobsługowe. Pracownicy HR a w razie przekroczenia generuje upoważ- muszą np. pomagać pracownikom odszunienie do potrącenia dodatkowej kwoty kiwać hasła lub dystrybuować świadczez wynagrodzenia, komunikuje się z sys- nia, takie jak karty podarunkowe. temami HR – dodaje. AXA jest tak zadowolona z systemu, Dostawca – Media Program – obsłu- że postanowiła wyjść z nim na zewnątrz, guje benefity, zapewnia pomoc technicz- włączając go do ubezpieczeń grupowych.

Systemy kafeteryjne to stosunkowo nowe narzędzie w rękach polskich szefów HR. Historia Programu Kafeteryjnego Benefit Systems – jednego z liderów na polskim rynku świadczeń pozapłacowych, sięga 2005 roku. Trzy inne rozbudowane systemy kafeteryjne oferowane na polskim rynku powstały na przełomie tej i minionej dekady. Wrocławska firma MyBenefit, od początku 2013 roku w 40 proc. należąca do Grupy Benefit Systems, uruchomiła pozapłacową kafeterię pod koniec 2010 roku. Mniej więcej wtedy rodził się też system warszawskiej spółki Media Program. Najpóźniej powstała platforma Sodexo Select międzynarodowego gracza Sodexo – jesienią ubiegłego roku. – Nasz system powstawał przez 1,5 roku, na rynek został wprowadzony w grudniu 2010 roku. Na początku było w nim sześć kategorii produktów, co przekładało się na kilkaset ofert przede wszystkim związanych z turystyką. Obecnie w systemie jest ponad 20 kategorii produktowych, a samych produktów kilkadziesiąt tysięcy – mówi Witold Szlachta, prezes i założyciel spółki MyBenefit. Inspiracja przyszła z Wielkiej Brytanii. To tam w 2006 roku na konferencji o popularnych benefitach na Wyspach przekonał się do tej idei Witold Szlacht. Postanowił wdrożyć ją w Polsce. Znaczącą zmianą na polskim rynku świadczeń pozapłacowych była zamia-

FOT.: TOMASZ GOTFRYD

i usług, którzy zyskali nowy kanał sprzedaży

136 FORBES 12 | 13

136-138_FRB_12.indd 136

13-11-14 18:35

137.indd 1

13-11-15 19:52

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

na papierowych bonów i voucherów na ich elektroniczną postać e-kodu przychodzącego na komórkę SMS oraz płatność online w systemie kafeteryjnym punktami przyznawanymi pracownikom. Według informacji firmy z systemu MyBenefit korzysta prawie 50 tys. użytkowników. Prezes wrocławskiej spółki liczy na to, że liczba ta niebawem się podwoi. Z platformy zbudowanej przez Benefit Systems, według deklaracji spółki, korzysta niemal 40 tys. pracowników. Media Program podaje około 4,5 tys. pracowników, a Sodexo informuje, że jego system działa już w kilku dużych firmach. – Nasze statystyki wskazują na 40-procentowy wzrost z roku na rok liczby pracowników, którzy korzystają z programu kafeteryjnego – mówi Tomasz Józefacki, prezes Benefit Systems. Tak duży wzrost zainteresowania nowym rodzajem narzędzia trudno wyjaśnić wyłącznie coraz większą świadomością jego istnienia wśród szefów działu HR. – Poprawa otoczenia makroekonomicznego, przynajmniej medialnie ogłoszony koniec kryzysu sprzyjają popularyzacji takich systemów. Firmy, które nie miały pozapłacowych budżetów pracowniczych lub ze względu na gorsze czasy je zredukowały, doceniają możliwość dodatkowego premiowania – mówi Paweł Skrodzki, dyrektor ds. sprzedaży w Media Program. Sodexo Benefits and Rewards Services Polska, zanim zaczął oferować system ka-

feteryjny na zewnątrz, przetestował go u siebie. Punktem wyjścia była analiza oczekiwań co do benefitów zgłaszanych przez kandydatów na pracowników. Okazało się, co w dobie wkraczającego na rynek pracy pokolenia Y raczej nie dziwi, że są bardzo różne. Rozwiązaniem było umożliwienie samodzielnego skomponowania pakietu świadczeń.

GWAŁTOWNY SKOK

74 proc.

taki był poziom satysfakcji ze świadczeń w Sodexo w 2010 r., gdy ruszyła platforma online. W 2008 r. było to 34 procent

System świadczeń pozapłacowych motywuje tym skuteczniej, im jest lepiej dopasowany do indywidualnych potrzeb pracowników oraz możliwości firmy. Program kafeteryjny spełnia te warunki.Nie będzie za to optymalnym rozwiązaniem w tych zakładach pracy, gdzie większość pracowników nie korzysta z internetu. Może jednak funkcjonować obok innych niekafeteryjnych systemów. W polskiej centrali BP w Krakowie działa system MyBenefit. – Pracownicy mogą wybierać między innymi takie świadczenia, jak: bilety do

Odpowiedź na pytanie, ile kosztuje wdrożenie i funkcjonowanie systemu kafeteryjnego, jest złożona. – Koszty generalnie możemy podzielić na dwie grupy: wdrożeniowe i bieżące, administracyjne. Koszt wdrożenia może dochodzić do kilkudziesięciu tysięcy złotych dla bardzo rozbudowanych i niestandardowych rozwiązań. W przypadku rozwiązań niewymagających modyfikacji naszego systemu kafeteryjnego wykonywaliśmy wdrożenia również bezkosztowe dla klientów – mówi Paweł Skrodzki. Koszty administracyjne, jego zdaniem, zależą od wielu czynników, takich jak liczba pracowników, budżet na świadczenia czy liczba lokalizacji, do których mają być dostarczone świadczenia. – Środki zainwestowane w benefity pozapłacowe dają większy zwrot niż te same środki przekazane pracownikom w formie pieniężnej. Co więcej, trafnie dobrane korzyści mają większą skuteczność motywacyjną niż sama pensja. Dodatkowo niektóre świadczenia są korzystne ze względów podatkowych – twierdzi Barbara Rajmańska. W materiałach promocyjnych Sodexo znalazło się chińskie przysłowie: Człowiek bez uśmiechniętej twarzy nie powinien otwierać sklepu. System kafeteryjny to jedno z tych narzędzi, które pomaga, by ten uśmiech nie zniknął. Bo w to, że jest on ważny, dzisiaj już nikt nie wątpi. Marcin Kaczmarczyk

FOT.: ADAM IWAŃSKI

Tomasz Józefacki, prezes Benefit Systems: – Grono pracowników objętych systemem szybko rośnie

teatrów i kin (multipleksów i niszowych), karty podarunkowe, kody do zakupów online w Empiku i Smyku, karta BP SuperCard, Multisport, wejściówki do obiektów sportowych oraz wyjazd urlopowy lub sylwestrowy – mówi Magdalena Dyduch, dyrektor ds. personalnych w polskim oddziale spółki BP Europe. Oprócz tego pracownicy BP mają także dostęp do benefitów oferowanych poza systemem kafeteryjnym. – To ubezpieczenia na życie, Fundusz Emerytalny BP, program zakupu akcji firmy, dofinansowanie do paliwa, bezpłatna opieka medyczna dla pracownika i rodziny, dofinansowanie studiów oraz dodatkowe dni wolne od pracy, pozaustawowe – wymienia Magdalena Dyduch.

138 FORBES 12 | 13

136-138_FRB_12.indd 138

13-11-15 18:15

SEITOr.indd 1

13-11-15 19:43

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

Pakiety marzeń Nowe pachnące skórą Volvo z mocnym silnikiem i zestaw badań diagnostycznych realizowanych w ciągu jednego dnia w komfortowej klinice? To przykłady świadczeń pozapłacowych, które mogą być częścią idealnego pakietu cenionego menedżera

Placówki opieki zdrowotnej wydzielają obsługę klientów VIP

Pakiety medyczne Menedżer niższego szczebla awet kierownik kluczowego działu może liczyć na wiele – w pierwszej kolejności na kompleksowe konsultacje. Zazwyczaj jest to opieka lekarza prowadzącego, konsultacje specjalistyczne (pełen zakres, także psycholog, psychiatra, seksuolog i dietetyk), kompleksowa diagnostyka z zaawansowaną obrazową (tomografia, rezonans magnetyczny) oraz badaniami endoskopowymi, pomoc w nagłych wypadkach (doraźna, wizyty domowe, pogotowie ratunkowe, telefoniczne porady przez ca łą dobę) i profilaktyka. Pakiet można rozszerzyć o opiekę w czasie podróży zagranicznej, stomatologiczną i pakiet szczepień. Często jest wzbogacany o usługi rehabilitacji. Zakres opieki podlega negocjacjom, podobnie jak opłata.

– Na cenę wpływa m.in. wielkość i struktura populacji pracowników – mówi Marzena Kołoszczyk, dyrektor ds. marketingu Medicover. Koszt pakietu można szacować od kilkudziesięciu do kilkuset złotych miesięcznie. Menedżer wysokiego szczebla odstawą jest pełen zakres opieki ambulatoryjnej. Do tego włącza się na przykład chirurgię jednego dnia i leczenie szpitalne – diagnostykę, leczenie zachowawcze, zabiegowe, operacyjne, porody (Medicover). W pakietach pojawiają się opcje dodatkowe przeważnie w postaci wizyt domowych, rehabilitacji czy usług stomatologicznych, a w sytuacjach nagłego zachorowania czy nieszczęśliwych wypadków gwarantowana jest całodobowa dostępność internistów, or-

FOT.: ALEXANDER RATHS/FOTOLIA.COM; MATERIAŁY PRASOWE

2012 roku firmy wydały przeciętnie 709 zł miesięcznie na świadczenia pozapłacowe dla pracownika, przy średniej pensji krajowej rzędu 3,5 tys. zł brutto – wynika z danych GUS. Nie ma badań, jak wygląda to w przypadku menedżerów, patrząc jednak na oferty firm zapewniających takie świadczenia, można założyć, że ich roczna wartość przekracza 20 procent miesięcznego wynagrodzenia. Najpopularniejsze świadczenia, związane z opieką medyczną, dla menedżera są standardem i często obejmują jego rodzinę. Pakiety przysługujące zarządzającym wysokiego szczebla kosztowały przeciętnie 165 zł i 445 zł dla całej rodziny (badania Sedlak & Sedlak). Dla menedżerów średniego szczebla było to odpowiednio 92 zł i 193 złote. Pracownicy szeregowi mogli liczyć na ochronę wartą przeciętnie 64 zł i 151 zł miesięcznie. W przypadku kluczowych osób zarządzających wydatki liczy się w tysiącach złotych miesięcznie, podobnie zresztą jak w przypadku pozostałych profitów. Samochody służbowe z możliwością wykorzystania do celów prywatnych to kolejny pewny punkt pakietów. Duże firmy finansują je najczęściej w formie wynajmu długoterminowego i full service leasingu. Nie potrzeba wkładu własnego, wydatki są przewidywalne, łatwo o pojazd zastępczy i usługi w rodzaju serwisu door-to-door. Rzadziej spotykanym, ale docenianym bonusem są plany zabezpieczenia emerytalnego. Formy są różnorodne, od wpłat na indywidualne konta emerytalne, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, przez polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, pracownicze programy emerytalne czy indywidualne rozwiązania towarzystw funduszy inwestycyjnych i innych zarządzających aktywami.

140 FORBES 12 | 13

140-142_FRB_12.indd 140

13-11-14 17:21

topedów, chirurgów, neurochirurgów, jak również usługi takie jak transport medyczny i wizyty domowe. – Przykładamy wagę do zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, takim jak choroby układu krążenia, depresje, uzależnienia, otyłość, choroby narządów ruchu wynikające z wymuszonej pozycji ciała, stąd kompleksowe programy profilaktyczne realizowane w siedzibach pracodawców – dodaje Joanna Szyman, prezes Scanmed Multimedis. Ceny pakietów sięgają kilkuset złotych miesięcznie. Kluczowe osoby zarządzające u liczy się nie tylko zakres usług, ale też czas ich realizacji. I tak na przykład w Centrum Medycznym Enel Med oprócz operacji chirurgii jednego dnia, hospitalizacji, prywatnego porodu, psychoterapii i ubezpieczeń zagranicznych znajduje się program 24 h dla zdrowia, w którym w ciągu jednego

dnia pacjent przechodzi zalecony przez lekarza prowadzącego kompleksowy przegląd stanu zdrowia. Ma do dyspozycji jednoosobową salę z dostępem do internetu, posiłki, przebywa pod opieką dedykowanej pielęgniarki i na koniec dnia otrzymuje pisemną ocenę stanu zdrowia wraz z zaleceniami. Menedżer najwyższego szczebla może też liczyć na całodobową opiekę szpitalną wraz z usługami towarzyszącymi, takimi jak transport medyczny czy ubezpieczenie kosztów leczenia za granicą. W Medicoverze ubezpieczenie Preferred Care gwarantuje pokrycie kosztów leczenia ciężkich zachorowań, na przykład zabiegów kardiochirurgicznych, leczenia nowotworowego, neurochirurgicznego, przeszczepów oraz transportu i zakwaterowania chorego z osobą towarzyszącą, do 2 mln dolarów rocznie w USA. Opłata zapewniająca najszerszą opiekę sięga kilku tysięcy złotych miesięcznie.

Menedżerowie mogą również wybierać auta w ramach przyznanego limitu, dopłacając, jeśli zechcą go przekroczyć

Samochody służbowe Menedżer niższego szczebla ierownicy najczęściej zadowalają się średnio wyposażonymi pojazdami klasy D lub dobrze wyposażonymi klasy C. Standardem jest przeważnie manualna skrzynia biegów, coraz częściej pojawia się fabryczna nawigacja. – Zauważamy tendencję do proponowania wyboru kilku konfiguracji, z opcją niewielkich zmian wyposażenia – mówi Bartosz Olejnik, dyrektor sprzedaży Carefleet, zarządzającej flotami aut.

Różnorodność szansą dla efektywnej motywacji W czerwcu 2013 r. ośrodek analityczny THINKTANK we współpracy z Klubem Dyrektorów HR przeprowadził badania, które miały wskazać, w jakim stopniu działające na polskim rynku organizacje biorą pod uwagę różnorodność podczas planowania strategii zarządzania. Wynika z nich, że aż 36 proc. dużych (zatrudniających powyżej 250 pracowników) firm w Polsce wspiera różnorodność. Przedsiębiorstwa dostrzegają zatem potencjał zespołów różnorodnych pod względem płci i wieku. Jednocześnie chcą dbać o równie wysoki poziom motywacji wszystkich zatrudnionych. Dlatego też rozważnie dobierają świadczenia pozapłacowe oferowane pracownikom, wiedząc, że nie każde z nich będzie dla wszystkich równie motywujące. Sięgają po elastyczne rozwiązania, które odpowiedzą na potrzeby każdego, nawet najbardziej zróżnicowanego zespołu. Oferują zatrudnionym Karty Flexi Pass dające wybór między kulturą, rekreacją i sportem oraz

dostęp do sieci partnerów z rabatami do 50 proc. czy też dofinansowanie posiłków w postaci Kart Lunch Pass. Dopasowanie do potrzeb pracowników, a co za tym idzie – skuteczną motywację zapewniają także platformy do zarządzania świadczeniami pozapłacowymi, takie jak Sodexo Select. Za ich pośrednictwem, zupełnie jak w sklepie internetowym, zatrudnieni wybierają świadczenia w ramach określonego przez pracodawcę budżetu. Tym samym optymalnie wykorzystując budżet, przedsiębiorstwo maksymalizuje motywacyjną rolę świadczeń.

Arkadiusz Rochala, dyrektor ds. marketingu i rozwoju Sodexo Benefits and Rewards Services FORBES XX | 07 141

140-142_FRB_12.indd 141

13-11-14 17:22

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE W grę wchodzą takie auta jak: Hyundai i40 1.7D CRDI z ratą miesięczną 1577 zł netto, Opel Insignia Sedan 1.8 Twinport Ecotec za 1388 zł netto lub Volvo S60 T3 Base 1.6 za 2175 zł netto (wszystkie ceny Masterlease, największego gracza na rynku). Inną propozycją jest Škoda Octavia Elegance z silnikiem 2.0 TDI, liftback za 1890 zł w wynajmie długoterminowym VB Leasing Polska, o ile umowa zostanie podpisana na cztery lata i samochód nie przejedzie więcej niż 120 tys. kilometrów. Menedżer wysokiego szczebla arządzający na szczeblu dyrektorskim zadowalają się dobrze wyposażoną klasą D, często z nawigacją, opcjonalnym systemem audio i skórzaną tapicerką. – Zauważamy jednak większą powściągliwość w wyborze dużych pojemności silników. Generalnie są to pojazdy powszechnie uważane za komfortowe – mówi Bartosz Olejnik. W grę wchodzi VW Passat z silnikiem 2.0 TDI i automatyczną skrzynią biegów za 2990 zł miesięcznie (VB Leasing Polska). Masterlease sugeruje, by dyrektorów sadzać za kierownicą takich aut jak BMW 316i 6-man 136 KM za 2073 zł netto, Mercedes C 180, poj. 1,6 (2573 zł), Passat CC 1.4 TSI (1920 zł) lub Volvo XC60 D3 Base 2.0 za 2516 zł netto.

Plany emerytalne Własne oszczędności przydadzą się wobec problemów systemu związanych m.in. ze starzeniem się społeczeństwa

75 proc.

FOT.: DAVID SPURDENS/WWW.EXTREMESPORTSPHOTO.COM/CORBIS; MATERIAŁY PRASOWE

Kluczowe osoby zarządzające u w grę wchodzą w zasadzie wyłącznie dobrze wyposażone auta premium. Charakteryzują się dużą mocą i pojemnością silnika. Przeważnie mają również automatyczne skrzynie biegów. Popularne opcje dodatkowe to: szklany dach, skórzana tapicerka, elektrycznie regulowane fotele, rozbudowane systemy audiowizualne połączone z nawigacją itp. Do wyboru są takie auta jak Audi A6 z silnikiem 3.0 TDI za 4990 zł netto miesięcznie (VB Leasing Polska) czy też Volvo S80 T4 Kinetic 1.6 za 2715 zł netto, Audi A6 2.0 TFSI za 3090 zł netto, BMW 520i 6-man za 2993 zł netto lub Mercedes E 200, pojemność 1991, za 3237 zł netto (ceny Masterlease).

są fundusze z wydzielonymi subfunduMenedżer niższego szczebla o w zasadzie jedyna grupa, gdzie szami. Uczestnik może wybierać lub zdać można jeszcze brać pod uwagę się na przykład na opcję life-cycle, czyli pracownicze programy emerytalne. model, w którym inwestycje są dostosoPPE jest kierowany do szerokiego wywane do jego wieku w myśl zasady, grona pracowników, choć w parze że portfel staje się coraz bezpieczniejszy z tym idzie brak podatku od zysków – zmniejsza się zaangażowanie w akcje kapitałowych przy wypłacie środków, na rzecz instrumentów dłużnych. a składki podstawowe są zwolnione Niezłym rozwiązaniem są polisy na z obowiązkowych obżycie z ubezpieczeniociążeń na ubezpieczeBEZPIECZNA PRZYSTAŃ wym funduszem kapinia społeczne. Legg tałowym, które personaMason TFI odradza lizuje się, biorąc pod to menedżerom. uwagę horyzont inwe– Maksymalna stycyjny, ryzyko czy możliwości finansowe wysokość miesięcznej – wszystkie czynniki składki podstawowej, czyli finansowanej zmienne w czasie. Możtaki odsetek środków w ramach przez pracodawcę, wyliwość wyboru strategii polisy ubezpieczeniowej nosi 7 proc. wynagroinwestycyjnej lub zdanie z ubezpieczeniem kapitałowym jest dzenia brutto. Tak się na gotowe propozycje wyłączony z windykacji sądowej stanowi ustawa o PPE pozostaje standardem. – wyjaśnia Agnieszka Polisy pozwalają unikŁukawska, dyrektor sprzedaży Legg nąć w okresie obowiązywania umowy Mason TFI. 19-procentowego podatku od zysków Dla menedżera to niewiele. kapitałowych. – Kolejną zaletą jest zabezpieczenie Menedżer wysokiego szczebla, prawne przed windykacją. Aż 75 proc. środków nie podlega procedurze dochokluczowe osoby zarządzające arunki indywidualne można dzeniowej i wyłączone jest z postępowauzgodnić w przypadku innych nia sądowego – dodaje Krzysztof Żukowform. Na przykład w Legg Mason są ski, dyrektor sprzedaży Skandia Życie. Istnieje też możliwość wypłaty środto pracownicze programy oszczędnościowe, w ING TFI pracowniczy plan ków beneficjentowi bez podatku od spadinwestycyjny. Wehikułem inwesty- ków i darowizn. cyjnym dla gromadzonych środków Marcin Kaczmarczyk

142 FORBES 12 | 13

140-142_FRB_12.indd 142

13-11-14 17:22

NIEBIESKA.indd 1

13-11-15 17:07

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

Dodatkowe korzyści pod lupą fiskusa Wątpliwości związane ze świadczeniami w naturze otrzymywanymi przez pracowników wkrótce mogą doczekać się wyjaśnienia. Głos w tej sprawie mają zabrać Naczelny Sąd Administracyjny oraz Trybunał Konstytucyjny

Andrzej Dmowski: – NSA już wskazał, kiedy nie da się ustalić wartości świadczenia

cowniczych. Część z nich, po spełnieniu określonych warunków, korzysta bowiem ze zwolnienia z opodatkowania. Warto zauważyć, że tak jak obecnie pytania rodzi opodatkowanie nieodpłatnego świadczenia z tytułu imprez integracyjnych, tak przed trzema laty wątpliwości dotyczyły pakietów medycznych. Niestety, zostały one rozstrzygnięte na niekorzyść podatników. NSA wydał uchwałę, w której siedmiu sędziów uznało, że podlegają one opodatkowaniu. Sąd wskazał, że już sama możliwość skorzystania z usług medycznych jest przysporzeniem majątkowym i ma istotny wymiar finansowy. Przychód z tego tytułu powstaje w momencie otrzymania uprawnienia do korzystania z usług medycznych (abonamentu), a nie w momencie skorzystania z nich.

Niemniej sąd podkreślił, że ustalenie przychodu konkretnego pracownika nie rodzi trudności, gdy pracodawca wykupuje jednostkowe abonamenty medyczne dla określonej grupy, nawet jeśli opłata dokonywana jest w łącznej kwocie. Jednocześnie NSA jako przykład niezindywidualizowanego świadczenia uniemożliwiającego ustalenie przychodu pracownika wskazał sfinansowanie przez pracodawcę dojazdów do i z pracy, gdzie „dojazd pracowników miał charakter otwarty, był dostępny dla wszystkich pracowników korzystających z niego w celu załatwienia spraw służbowych i osobistych”. W podobny sposób ocenia się sfinansowanie przez pracodawców imprezy integracyjnej, w której mogą brać udział pracownicy, jeśli nie można określić, jaką wartość poniesionych wydatków należy przypisać do konkretnej osoby. Jeśli nawet Trybunał Konstytucyjny nie udzieli odpowiedzi na zadane przez NSA pytanie, istnieje możliwość, że sąd – tak jak w przypadku pakietów medycznych – wyda uchwałę w odpowiedzi na wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Generalnego, która ujednolici stanowiska organów skarbowych i sądów administracyjnych. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy mają nadzieję, że tak jak stało się w przypadku opodatkowania przychodów z nieujawnionych źródeł, Trybunał Konstytucyjny wyda jednak orzeczenie, które okaże się dla nich pomocne i zmusi ustawodawcę do zdefiniowania nieodpłatnych świadczeń. Andrzej Dmowski, partner Russel Bedford

FOT.: TOMASZ PIKUŁA

akt, że wszelkie świadczenia otrzymywane przez pracownika od pracodawcy są przychodem ze stosunku pracy, nie budzi wątpliwości. Rodzi je za to pytanie, czy korzystają one ze zwolnienia z podatku dochodowego oraz jak należy ustalać ich wartość. Kwestią imprez integracyjnych zajęli się już Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny, którzy zwrócili się z wnioskami do Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały w tej sprawie. Dotyczą one nie tylko istnienia (lub nie) opodatkowania, ale też przypadku, gdy wartości świadczeń udostępnionych podczas takiego wydarzenia nie można przyporządkować konkretnej osobie. Problem okazał się takiej natury, że NSA zawiesił postępowania i zapowiedział w październiku skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawne dotyczące rozliczania nieodpłatnych świadczeń pracowniczych. Tymczasem w Trybunale Konstytucyjnym znajduje się już wniosek złożony przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan dotyczący właśnie dodatkowych świadczeń. Przedsiębiorcy wnoszą o uznanie za niezgodne z konstytucją przepisów prawa podatkowego pozwalających na ich obciążenie (w tym imprez integracyjnych). Wątpliwości budzi nie tylko opodatkowanie samego tzw. przysporzenia majątkowego pracownika (gdy skorzystał ze świadczenia), ale również możliwości jego uzyskania (gdy na przykład nie wziął udziału w imprezie). Problem dotyczy tak naprawdę zdefiniowania dodatkowych świadczeń pra-

144 FORBES 12 | 13

144_FRB_12.indd 144

13-11-14 18:02

M E B L E

K L A S Ä&#x201E;

w w w.v i va ld i m e b le. p l 145.indd 1

13-11-15 19:54

146

dossier

BRANŻA SPOŻYWCZA

Kazimierz Pazgan, Konspol: – Azja to wielki, perspektywiczny rynek

Jarosław Machowiak Ed dolent aut utpat. Con ut irit aliquis alis numsandiam dolute dolessim velesse cons aute tiscil ulput in ulput praestisim

Egzotyczne, bo polskie Polska żywność świetnie sobie radzi na rynkach pozaeuropejskich. Sękacz, śmietana i miód podbiły Bliski Wschód, produkty regionalne zawojowały Amerykę Północną, a kraje azjatyckie chętnie kupują polskie mięso, mleko w proszku i soki Jarosław Machowiak

iebotyczne 70 złotych za litrowy karton polskiego soku jabłkowego? I to w kraju będącym światowym potentatem w jego produkcji? To wcale nie fantazja. Taka w przeliczeniu jest cena w jednej z chińskich sieci handlowych napoju eksportowanego z naszego kraju między innymi przez Agros Fortunę.

– W odróżnieniu od zagęszczonego surowca, w którego produkcji Azjaci dominują, jest to produkt wysoko przetworzony. W dodatku uznany za luksusowy, ze względu na smak i konsystencję – wyjaśnia Arkadiusz Tarnowski, dyrektor w Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych. Ostatnie miesiące 2013 roku przyniosły informację o objęciu przez Polskę roli światowego lidera w produkcji jabłek,

których eksportujemy ponad 1,2 mln ton, głównie do Rosji (ponad połowa) i Europy Zachodniej, ale też na rynki pozaeuropejskie, głównie północnoafrykański – do Maroka i Libii, a także do Azji (tu kolejna niespodzianka – do Chin) oraz obu Ameryk. W planach jest ekspansja na rynek indyjski i w rejon Zatoki Perskiej. Z danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wynika, że w 2012 roku Polska sprzedała za granicą żywność za

146 FORBES 12 | 13

146-148_FRB_12.indd 146

13-11-15 18:16

Sklepy online z artykułami spożywczymi przyjęły się w Polsce | 150

Chiny, Indonezja czy Korea są kolejną szansą dla polskich producentów | 146

Produkty regionalne pozwalają się wyróżnić na konkurencyjnym rynku | 156

Jan Akielaszek z firmy SchaBIK promuje polską żywność, pisząc książki kulinarne

FOT.: TOMASZ GOTFRYD; MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNESU/FORUM; MAREK LAPIS; MATERIAŁY PRASOWE; THINKSTOCK.COM

SStanisław Franczak, Kaskat: – Weszliśmy na rynki od Tajlandii i Filipin po Chiny, które ddziś są naszym głównym kontrahentem. Sprzedajemy tam mleko w proszku i serwatkę

17,9 mld euro. Od stycznia do sierpnia 2013 roku eksport towarów rolno-spożywczych wzrósł o 12,7 proc. i sięgnął 12,6 mld euro, co pozwala prognozować, że rok zostanie zamknięty kwotą 19 mld euro, przy dodatnim (nieprzerwanie od 2003 roku) saldzie, które u schyłku lata przekraczało 3,5 mld euro. Żywność to jeden z filarów eksportowych Polski. Najszybciej, bo mniej więcej 30 proc. rocznie, rośnie sprzedaż do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, choć naszymi najważniejszymi partnerami handlowymi pozostają państwa UE, w szczególności Niemcy i Wielka Brytania. Ale polskie produkty coraz częściej trafiają na egzotyczne rynki. Znaczny wzrost sprzedaży produktów rolnych do Chin (szczególnie przyczynił się do tego handel wieprzowiną i mlekiem w proszku), miejsce w pierwszej dziesiątce eksporterów mięsa do Korei Południowej, otwarcie dla naszych towarów nowych rynków na Bliskim Wschodzie i w Połud-

niowej Afryce, gdzie już wkrótce mają się ką zdrowej i bezpiecznej. To właśnie pozpojawić polskie przetwory mleczne, drób woliło polskim firmom produkującym i wieprzowina, boom na produkty etniczne mleko w proszku podbijać Azję. Według w Ameryce Północnej – wszystko to ozna- analiz Banku Gospodarki Żywnościowej, cza bardzo dobre perspektywy dla polskich od stycznia do lipca tylko do Chin trafiło 1,3 tys. ton tego producentów. PRZEBÓJ EKSPORTOWY Na ich szanse produktu o wartości wpływa głównie 3,6 mln euro. Tamjakość produktów, tejszy rynek jest chłonpotwierdzana stony, zwłaszcza po kłosownymi certyfikapotach producentów nowozelandzkich po tami, bez których nie ma szans, by skażeniu surowca, afetyle polskiego mleka w proszku zaistnieć na dalekich rze z rodzimym protrafiło do Chin rynkach. duktem z trującą meod stycznia do lipca. – Ale udokumenlaminą oraz ograniczeW całym 2012 roku było to 730 ton towana jakość to za niu sprzedaży przez mało – zastrzega Kazimierz Pazgan, za- kilka krajów. Polskie firmy mogą sobie łożyciel i prezes Konspolu, grupy prze- nawet pozwolić na dyktowanie cen. twarzającej mięso drobiowe. – To dla nas strategiczny rynek – nie Jego zdaniem równie ważne jest to, że kryje Bogdan Woźniak, prezes Spółdzielni cena produktów z Polski to przeciętnie Dostawców Mleka z liczącego 24 tys. 61 procent średniej ceny unijnej, oraz fakt, mieszkańców Wielunia (woj. łódzkie). że przy hodowli i produkcji ważna jest Firma z 70-letnią historią zainwestoekologia. Nasza żywność cieszy się mar- wała w wyposażenie zarówno tech-

1300 ton

FORBES 12 | 13 147

146-148_FRB_12.indd 147

13-11-14 18:04

dossier ekspansja zagraniczna Efektem wyjazdów na misje i targi był w 2012 roku 88-procentowy wzrost E eeksportu artykułów rolno-spożywczych do Arabii Saudyjskiej i 66-procentowy do Zjednoczonych Emiratów Arabskich d niczne, jak i technologiczne: proszkow- wzorcem. Japończycy szukali partnerów dużych dostaw dla jednej z sieci handlonię mleka, oczyszczalnię ścieków oraz zdecydowanych na długofalową współ- wych – opowiada Artur Kozak, menedżer laboratorium badania surowca. Bez tego pracę – opowiada Kazimierz Pazgan. ds. marketingu i eksportu w firmie Pszczeo dalekich rynkach można by pomarzyć. larz Kozacki, sprzedającej naturalne mioDla niektórych firm eksport stanowi Jakość potwierdzona certyfikatami to dy pszczele od Azji przez Bliski Wschód podstawę bytu. Tak jest w przypadku podstawa nawet nie tyle sukcesu, ile po Stany Zjednoczone. W marketingu i promocji przedsięKaskatu z Gorzowa Wielkopolskiego, któ- w ogóle funkcjonowania w Azji. ry wysyła za granicę 95 procent produkcji. – Trzeba udowodnić, że nie ma od nas biorcy widzą jedną z szans. Po zdobyciu rynków zachodnioeuropejskich, lepszych. Wtedy Chiny, Indonezja czy – Atutami polskich produktów są afrykańskich i południowoamerykańskich, Korea otworzą się dla nas – ocenia Ag- cena i wysoka jakość. Ważne, by towaprzyszła kolej na Azję. nieszka Różańska z Unii Producentów rzyszyła im lepsza promocja. Towary – Znaleźliśmy swoją niszę w obrocie i Pracodawców Przemysłu Mięsnego. z krajów o silnej marce są o kilkadziesiąt towarowym z Chinami – cieszy się Sta- – Ważna jest cierpliwość, nastawienie na procent droższe, bo pochodzą ze Szwajnisław Franczak, współzałożyciel firmy. długoterminową strategię współpracy. Ale carii, USA czy Niemiec – podkreśla Kazimierz Pazgan. Prezes Konspolu poszedł dalej. – Azja to wielki, perspekInicjatywy o charakterze tywiczny rynek: około 4 regionalnym czy branżowym miliardów konsumentów. nie zastąpią silnego i spójnego n Konspol jest jedyną firmą pprogramu promocji kraju, choć na świecie stosującą unikalbezpośrednie kontakty mają b ną technologię przetwarzania oogromne znaczenie. Rynek mięsa kurczaka bez środków jjednego z emiratów arabskich chemicznych. Mają się tym ppodbił nieznany tam sękacz zajmować zakłady powstająpprzywieziony z Podlasia. Ince w Chinach i Indonezji nym razem okazało się, że n – mówi Kazimierz Pazgan. jjogurt, który Polacy jedzą łyżeczką, Chińczycy wolą pić. Budowa ubojni i przetwórni w tych krajach ma pochłoPodchodzili do stoiska targonąć kilkadziesiąt milionów wego, prosząc o słomki. misji i targów pozwalają euro. W planach jest też wej– Od 2010 do 2013 r. firmy Bezpośrednie kontakty podczas w i poznać preferencje konsumentó ście na rynek arabski i podobuczestniczące w wyjazdach na zaprezentować się producentom na inwestycja. misje i targi zawarły co najmniej – Wolimy budowę fabryki niż gdy do niej dojdzie, przy utrzymaniu 520 kontraktów na kwotę 270 mln złotych. eksport. Staramy się, by nie przekraczał ustalonych parametrów można czerpać Firmy eksportują takie produkty jak mle30 proc. krajowej produkcji, co uniezależ- duże korzyści. Sukces na rynku chińskim ko w proszku do ZEA, Afganistanu, ni nas od wahań kursowych – podsumo- wiąże się z długookresowym utrwalaniem majonezy do Maroka czy Nigerii, śmiewuje prezes Pazgan, który swego czasu kontaktów biznesowych z partnerami tanę do Algierii – opowiada Arkadiusz przeżył trudne chwile związane z waha- i często wymaga stałej obecności Tarnowski. niami notowań złotego wobec euro. w Chinach, czyli założenia tam stałego W Ameryce Północnej do sprzedaży Konspol eksportuje głównie do krajów biura – dodaje. miodów pitnych niezbędny był pewien UE. Niedawno ruszyła produkcja mięsa Jakość ma nawet większe znaczenie zabieg marketingowy: historia wiążąca dostarczanego do sieci restauracji i sklepów niż cena i musi korespondować z prefe- produkt z tradycjami szlacheckimi i dzierencjami konsumentów. japońskich w Europie. dzictwem narodowym. Wpasowało się – Po wielomiesięcznych kontrolach, – Wtedy można myśleć o rynkach tak to w panujący tam boom na produkty negocjacjach i badaniach zaproponowano odległych jak Emiraty Arabskie czy Chiny. etniczne. Produkt bez działającej na nam produkcję kilku wyrobów, prowa- Te ostatnie wysyłają do Europy swoje wyobraźnię opowieści byłoby trudniej dzoną pod ścisłym nadzorem technolo- miody, ale sprowadzają do siebie nasze sprzedać, ale z tym akurat polscy progicznym. To opłacalne, choć skompliko- produkty cieszące się tam znakomitą opi- ducenci z bogatą tradycją nie powinni wane. Produkt musi być identyczny ze nią. Prowadzimy negocjacje w sprawie mieć problemu.

FOT.: EPA/FRANCK ROBICHON/PAP; MATERIAŁY PRASOWE; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

Arkadiusz Tarnowski, PAIIZ

148 FORBES 12 | 13

146-148_FRB_12.indd 148

13-11-14 18:05

BELLAr.indd 1

13-11-15 17:11

dossier handel online

E-sklepy się sprzedały Internet zmienia styl naszego życia... – tytuł jednego z podrozdziałów najnowszego raportu firmy doradczej Deloitte sygnalizuje przeobrażenia, do jakich doszło w podejściu do handlu. Kolejne nastąpią już wkrótce Jarosław Machowiak

o się nie sprzeda – śpiewała autoironicznie o swojej twórczości Edyta Geppert, nawiązując pośrednio do słynnej kwestii inżyniera Mamonia z „Rejsu”. Mówił on, że Polacy lubią tylko te filmy, które dobrze znają. „To się nie sprzeda” – komentowało wielu pojawienie się dziesięć lat temu sklepu internetowego oferującego w sieci artykuły spożywcze z dostawą do domu. Prorokowano, że pionierzy, czyli firma „Piotr i Paweł”, poślizgną się na nieznanym terenie. Tymczasem wystarczyła dekada, by nowa gałąź handlu stała się znaczącym, a kto wie, czy nie jednym z najważniej-

szych elementów e-commerce i handlu w ogóle. Jej potencjał zaczęły dostrzegać zarówno duże sieci handlowe, zamierzające rozszerzyć swoją działalność na internet, jak i „pure players” działający wyłącznie w sieci. Przez kilka lat rynek obserwował, jak radzi sobie „Piotr i Paweł”. Później zaczęli dołączać kolejni: Frisco. pl, Alma Market, A.pl, Fresh24.pl i następni, w tym zagraniczne sieci supermarketów: E.Leclerc, Auchan czy Tesco. Jeden z liderów branży (w Wielkiej Brytanii rocznie sprzedaje przez internet towary o wartości ponad 2 mld funtów) potrzebował zaledwie pół roku, by uruchomić system zakupów w dziewięciu miastach,

między innymi w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi i Gdyni, oraz w okolicznych ośrodkach. Jesienią Czesław Grzesiak, wiceprezes Tesco Polska, ogłosił, że po roku działalności e-sklepu jego zasięg jest na tyle duży, że zakupy w sieci może robić co czwarty Polak. Dr Jan Piotrowski, ekspert Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, ocenia krótko: bogacimy się. PKB na mieszkańca wynosi w Polsce prawie 18 tys. dolarów. Zmienia się zarówno zawartość koszyka, jak i styl robienia zakupów. Polacy coraz chętniej kupują opakowane produkty w większych ilościach, na przykład napoje (zwłaszcza wody mi-

FOT.: WOJCIECH ROBAKOWSKI; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/ THINKSTOCK.COM

Paweł i Piotr Wosiowie połączyli ekspansję tradycyjnej sieci z rozwojem handlu online

150 FORBES 12 | 13

150-154_FRB_12.indd 150

13-11-14 18:07

151.indd 1

13-11-15 20:22

dossier handel online

Przychody e-sklepu „Piotr i Paweł” sięgnęły w 2012 roku 41 mln zł, natomiast całej sieci – 1,8 mld złotych

choć jeszcze nikomu nie śniło się o internecie, do wielu domów dostarczano mleko, a często też inne podstawowe artykuły spożywcze. Teraz jest podobnie, tylko skala jest większa – dodaje Piotr Świętochowski, dyrektor w dziale audytu Deloitte, który nie ma wątpliwości: chociaż dziś jeszcze wartość zakupów artykułów spożywczych w sieci nie jest imponująca, gdy porównać ją z rynkami Europy Zachodniej, wkrótce się to zmieni. W 2016 roku sprzedaż online ma stanowić 20 proc. handlu w całości. Do tego czasu nastąpią dalsze znaczne zmiany w preferencjach zakupowych konsumentów i w dostępności tej formy. To kwestia jeszcze powszechniejszego dostępu do internetu, lepszej organizacji infrastruktury, zwłaszcza techniki składania zamówień i dostarczania produktów. – Podobne zdanie mają obecni i potencjalni uczestnicy tego rynku, w tym duże sieci i fundusze private equity inwestujące w spółki e-commerce – ocenia Piotr Świętochowski. Przytacza przy tym wyniki ankiety „Deloitte Central Europe Private Equity Confidence Survey”, z której wynika, że w Polsce poprawiają się warunki ekonomiczne, co skłania do inwestycji w nowe przedsięwzięcia. 60 procent respon-

dentów zadeklarowało, że zamierza skupić się na inwestowaniu w nowe przedsięwzięcia. W kręgu ich zainteresowań znajdują się przede wszystkim rynkowi liderzy oraz firmy średniej wielkości. Także autorzy raportu kancelarii Baker & McKenzie twierdzą, że kilka funduszy pprivate equity q jest bliskich decyzji o zainwestowaniu inwestowan niu na polskim rynku. Niewykluczone, wykluczon ne że jednym z obszarów, w jaki się s zaangażują, będzie handel w sieci. w si ieci Zdaniem Tomasza Krzyżowskiego, żo ow partnera kancelarii Baker & McKenzie, handel, Ba w tym także e-commerce, w jjest dla funduszy jedną zz najbardziej perspektywicznych sfer biznesu, obok ochrony zdrowia, projektów ooch infrastrukturalnych infrastruktur f k oraz technologii. – Można zatem zakładać, że już wkrótce sklepy internetowe, w tym te oferujące artykuły spożywcze, zostaną zasilone sporymi kwotami – uważa Piotr Świętochowski. To dobry dowód na istnienie ogromnego potencjału tej niszy rynkowej, podobnie jak dane pokazujące dynamikę przychodów liderów: w przypadku alma24.pl w 2009 roku wynosiły one nieco ponad 16 mln złotych, rok później było to już 30 mln zł, w 2011 r. 50 mln, a w 2012 około 70 mln złotych. „Piotr i Paweł” z pułapu 15,5 mln zł (2009) poszybował w roku 2012 do 41 mln złotych, do czego przyczyniła się między innymi możliwość dokonywania e-zakupów w całej Polsce. Obie firmy notują stały wzrost udziału swoich sklepów internetowych w całości przychodów.

ZAKUPY ZE ŚCIANY W listopadzie ruszył wirtualny supermarket Frisco.pl na stacji metra Centrum w Warszawie. Ściany zostały oklejone zdjęciami półek ze 150 artykułami, które można kupić oraz zamówić dostawę, nakierowując smartfon na wybrany artykuł. Aplikacja jest dostępna w App Storze dla iPhone’a i Google Play dla systemu Android. Daje również dostęp do pełnej oferty e-sklepu z 12 tysiącami produktów. Na wirtualnych półkach w metrze ustawiono artykuły spożywcze i higieniczne oraz chemię gospodarczą.

Na razie jest on jednocyfrowy, ale szybko rośnie. Tempo wzrostu rynku internetowej sprzedaży artykułów spożywczych w Polsce utrzymuje się na poziomie 25–30 procent rocznie. Rośnie też grono zainteresowanych tym biznesem graczy, choć wciąż jest to nisza: wypełnia ją około 300 firm na ponad 10 tys. prowadzących handel w sieci. Wartość rynku szacuje się obecnie na około 200 mln złotych, choć bywają bardziej optymistyczne oceny, sięgające nawet 300 mln złotych. Według analizy firmy PMR wartość rynku e-delikatesów w roku 2014 wyniesie 450 mln zł, a w ciągu najbliższych pięciu lat może urosnąć nawet do 2 mld złotych. Zbliżone, ale nieco bardziej optymistyczne są oceny Internet Standard: w 2012 r. na zakupy spożywcze w sieci Polacy wydali 450 mln zł, za pięć lat będzie to pięć razy więcej. Na tle rozwoju całego polskiego rynku spożywczego wygląda to imponująco. Według PMR w 2013 roku jego wartość wzrośnie o około 1,5 proc., do 233,5 mld złotych. To więcej niż przed rokiem (230,2 mld), ale spada dynamika tego wzrostu, rok wcześniej wynosiła 2,4 procent. – Rośnie pokolenie, dla którego tablet i smartfon to podstawowe narzędzie, niezbędne także podczas zakupów – komentuje Piotr Świętochowski. – Na rynek pracy wchodzą ostatnie pokolenia wyżu demograficznego. Dla większości młodych ludzi kupowanie w internecie jest czymś naturalnym, co pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze – dodaje Łukasz Stępniak, redaktor naczelny serwisu portalspozywczy.pl. Także seniorzy (a przecież polskie społeczeństwo się starzeje) coraz chętniej sięgają po nowinki techniczne, deklarują potrzebę poczucia komfortu i wygody, zarówno jeśli chodzi o styl robienia zakupów, jak i zawartość koszyka. – Badania wykazały, że właśnie emeryci i renciści są głównymi nabywcami najdroższych wędlin z gatunku premium – podaje przykład Jan Piotrowski. Szybki rozwój rynku niesie za sobą przetasowania. Jeszcze w styczniu 2012 r. na warszawskim rynku e-delikatesów prym wiedli: „Piotr i Paweł” (27 proc.), Alma (24 proc.), Frisco.pl (17 proc.), A.pl (14

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

neralne) czy produkty mleczne (jogurty). Cenimy sobie komfort i czas: zamówiony towar dostarczony pod drzwi pozwala uniknąć dźwigania go ze sklepu do samochodu, wystawania w kolejkach do kas. – Poniekąd wracamy do czasów poprzedniego ustroju. Przecież już wtedy,

152 FORBES 12 | 13

150-154_FRB_12.indd 152

13-11-14 18:13

Producent profesjonalnych urządzeń gastronomicznych

making your kitchen better

since 1990

Grupa DORA METAL www.grupadorametal.pl www.grupa adorametal.pl

ciągi wydawcze 3 URIHVMRQ urządzenia chłodnicze DOL]PX urządzenia grzewcze bufety okapy meble technologiczne urządzenia i meble BAR line linia 700 / 900 monobloki i wiele więcej...

Dobre zarządzanie „Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość. Gospodarka i finanse” to drugi tom Pana pracy naukowej poświęconej kwestii zarządzania nowoczesną firmą, który właśnie został wydany w Polsce. Jakimi zagadnieniami zajmuje się Pan w tej części? prof. dr hab. Štefan Kassay: „Gospodarka i finanse” porusza tematy makro- i mikrogospodarki oraz kwestie wzajemnych powiązań, jakie między nimi zachodzą. Przedstawiam procesy podejmowania kluczowych, prorozwojowych decyzji w obrębie organizacji i w jej otoczeniu. Interesują mnie

153.indd 1

przy tym kwestie globalizacji w gospodarce rynkowej i rosnące znaczenie ekologii. Bardzo się cieszę, że po sukcesie pierwszego tomu na polskim rynku wydawnictw naukowych pojawia się kolejna część „Przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości”. Jakie są źródła inspiracji poruszanych przez Pana tematów? Co ukształtowało Pana poglądy w tym zakresie? Swoje spostrzeżenia opieram na wiedzy naukowej, obserwacjach i doświadczeniu, jakie zdobyłem, budując firmę I.D.C. Holding, która jest liderem branży spożywczej na Słowacji oraz wiodącym producentem słodyczy w Europie, i nią zarządzając. Zależało mi na stworze-

niu kompleksowego opracowania naukowego, które będzie zawierać praktyczne informacje i pomocne wskazówki dla przedsiębiorców, ekonomistów i studentów. Dlaczego doświadczenia w zarządzaniu słowackim przedsiębiorstwem mogą mieć dużą wartość i znaczenie dla polskich menedżerów? Polska i słowacka gospodarka są sobie wyjątkowo bliskie – obie przeszły podobny, długi proces transformacji. Stąd też doświadczenia krajów Europy Zachodniej, mających dużo bogatsze tradycje gospodarki rynkowej, nie zawsze są możliwe do adaptacji w naszym regionie. Powinniśmy zatem częściej uczyć się od siebie nawzajem.

foto: Mário Černý

„Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość. Gospodarka i finanse” to drugi tom pracy naukowej prof. dr. hab. Štefana Kassaya, która właśnie ukazała się na polskim rynku. Z okazji premiery rozmawiamy z autorem publikacji.

prof. dr hab. Štefan Kassay jest prezesem rady nadzorczej koncernu I.D.C. Holding SA, największego słowackiego producenta słodyczy i jednej z największych firm w branży spożywczej w Europie (m.in. właściciela popularnych w Polsce marek Verbena i Góralki). „Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość. Gospodarka i finanse” stanowi źródło praktycznych informacji, które pozwalają doskonalić mechanizmy zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem.

13-11-15 20:25

dossier handel online DŁUGIE LATA WZROSTU

26 proc.

w takim tempie rosła sprzedaż artykułów spożywczych w e-delikatesach w Wielkiej Brytanii w latach 2003–2009

ny konflikt nowego kanału sprzedaży z tradycyjnymi sklepami. Pytanie już tylko nie czy, ale w jakim stopniu sklepy internetowe są przyszłością branży spożywczej. Zdaniem Łukasza Stępniaka najwięksi gracze wierzą w spełnienie optymistycznego scenariusza. Niemniej dla większości z nich sklepy internetowe to na razie inwestycja na przyszłość, a nie źródło zysków. Przykładem może być sieć Auchan, która wystartowała na internetowym rynku w 2011 r., dając sobie 5–6 lat na uzyskanie rentowności projektu, który w tym czasie pozostanie uzupełnieniem tradycyjnych sklepów. Z myślą o przyszłych zyskach trzeba inwestować w nowe technologie. „Piotr i Paweł” nie zamierza bez walki oddawać konkurentom swojej pozycji. Szuka nowych pomysłów na dotarcie do klientów. Od kilku miesięcy ę y w Warszawie i Poznaniu działa mobilna wersja e-sklepu. e– Zauważyliśmy, że ż jest znacznie więcej wejść n na naszą stronę z urządzeń mo mobilnych. Postanowiliśmy to wykorzystać w dy– mówi Łukasz Zawolski, Za rektor sprzedaży internetowej. in Nie trzeba już komputera, żeby zamówić zamó zakupy. Wystarczy na tablet Wystarc lub smartfon z syssma temem Android lub iOS pobrać p aplikaPiotr Świętochowski, Deloitte: – Sprzedaż online artykułów spożywczych będzie dynamicznie rosnąć

cję RockPay umożliwiającą dokonywanie zakupów i płatności, zeskanować QR kod (na przykład z plakatu w wiacie przystankowej podczas oczekiwania na autobus czy ze strony internetowej), złożyć zamówienie i czekać na dostawę. Aplikacja umożliwia też wyrobienie wirtualnej karty rabatowej sieci, sprawdzanie promocji w sklepach „Piotr i Paweł”, tworzenie list zakupów i dzielenie się nimi z innymi użytkownikami. Produkt stworzony przy współudziale Instytutu Logistyki i Magazynowania został zaprezentowany na targach CEBIT w Hanowerze, gdzie cieszył się dużym zainteresowaniem. Niedoścignionym wzorem dla łowców e-zysków w branży spożywczej jest Wielka Brytania, tu wartość sprzedaży tylko jednego, wcale nie największego gracza na rynku on-line, Sainsbury’s (ok. 800 mln euro), kilkakrotnie przekroczyła wartość całego polskiego rynku. W latach 2003–2009 brytyjskie delikatesy internetowe rosły w tempie 26 proc. rocznie, a dziś przypada na nie 4 proc. całkowitej sprzedaży produktów spożywczych. Brytyjczycy, Niemcy i Skandynawowie to dziś najwierniejsi klienci e-sklepów. Odsetek dorosłych osób robiących tam zakupy w sieci przekracza 70 procent, w przypadku Wielkiej Brytanii nawet 80. Artykuły spożywcze zajmują mniej więcej 8–10 proc. ich internetowego koszyka. U nas e-rynek stanowi zaledwie 0,1–0,2 proc. rynku spożywczego. Ale Polacy chcą kupować w sieci. I kupują coraz częściej. W pierwszym kwartale 2013 roku liczba transakcji w alma24. pl była o 35 proc. większa niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, miesięcznie regularnie przekracza 40 tysięcy. Tomasz Czechowicz uważa rynek e-commerce za jeden z najbardziej perspektywicznych segmentów gospodarki, rewolucjonizujący handel. Jego zdaniem w krótkim czasie urośnie on nawet dziesięciokrotnie, do czego przyczyni się między innymi wzrost popularności urządzeń mobilnych i dalsze zmiany w preferencjach klientów ceniących wygodę i oszczędność czasu. Zakupy w sieci staną się dostępne dla każdego i każdy, może z wyjątkiem najbardziej konserwatywnych klientów, będzie chciał ich dokonywać.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

procent) i należący do E.Leclerc Hipernet24 (12 procent). Dziś tort dzielony jest inaczej. Wprawdzie brak precyzyjnych wyliczeń, ale wiadomo, że kurs na pozycję lidera w kraju obrało Tesco, które obejmuje sprzedaż online około 10 milionów konsumentów. Natomiast z rywalizacji odpadło A.pl, które (podobnie jak inna spółka powiązana z Bomi – Fresh24) ogłosiło upadłość i zostało przejęte przez Frisco.pl, zasilane kapitałem funduszu MCI Management (dokładnej kwoty, za którą przejęto pakiet mniejszościowy, nie podano; ograniczono się do określenia: „kilka milionów” i zapowiedziano dalsze dokapitalizowanie, przekraczające 10 mln złotych). Znalezienie inwestora strategicznego było dla Frisco.pl kwestią być albo nie być. Nie mając bazy w postaci sieci sklepów stacjonarnych, a co za tym idzie – miejsca składowania produktów, sklep stanął przed koniecznością zainwestowania w budowę dużego magazynu. Powstał on w Warszawie. Wyposażono go między innymi w specjalistyczną linię do pakowania zamówień. Problemy jednak nie zniknęły. Budowa i utrzymanie obiektu były bardzo kosztowne i na dłuższą metę nie do utrzymania. Stąd zakończone sukcesem poszukiwania silnego partnera, mającego doświadczenie w działalności na e-rynku rosyjskim (MCI kupił tam sklep KupiVIP) czy y czeskim (Mall.cz). Prezes funduszu duszu Tomasz Czechowicz jasno określił eślił cel: dynamiczny, w pierwszych ch latach dwucyfrowy wzrost rok do roku i osiągnięcie znacznej stopy opy zysku w momencie wyjścia z tej inwestycji. Sytuację na internetowym rynku może jeszcze eszcze znacząco zmienić wejście ście kolejnego gracza – Biedronki, która ra jednak czeka z ostatecznymi decyecyzjami. Dyrektor ektor sieci Tomasz sz Suchański potwierdził zaininteresowanie tą formą hanndlu, ale prooblemem może że być ewentualal154 FORBESS 12 | 13

150-154_FRB_12.indd 154

13-11-14 18:14

KRAKOWSKI.indd 1

13-11-15 19:58

dossier produkty regionalne Sławomir Mazurek, prezes Stawów Milickich, postawił sobie ambitny cel – wypromowanie marki karpi

Unikalne, choć regionalne Karpia milickiego praktycznie nie zna nikt poza Polską. Z kolei białe gęsi kołudzkie podbijają Europę Zachodnią, w kraju mało kto o nich słyszał. Ich hodowcy ubiegają się o miano produktu regionalnego, aby wyróżnić się na rynku i zwiększyć sprzedaż

o odpowiedź na trend: wzrost zainteresowania konsumentów sposobem produkcji i pochodzeniem żywności skłonił władze UE do stworzenia oznaczeń promujących ją i chroniących przed nieuczciwą konkurencją. Przyznawane są one produktom regionalnym wyróżnianym tytułami Chroniona Nazwa Pochodzenia i Chronione Oznaczenie Geograficzne oraz wyrobom oznaczonym jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Trafiają one na listę produktów tradycyjnych. – Chleb prądnicki, żytni, wytwarzany na dojrzałym kwasie żytnim, wypiekany z dodatkiem między innymi gotowanych ziemniaków i otrębów ma od kilkuset lat tę samą recepturę i formę bochenków o wadze od kilku do kilkunastu kilogramów. Pieczono go w dolinie Prądnika już

w czasach Władysława Jagiełły – opowiada Antoni Madej, właściciel krakowskiej piekarni B.A. Madej. Zakład powstał w 1990 roku, rozwinął się w firmę produkującą ponad 60 gatunków pieczywa, głównie na bazie tradycyjnych receptur, co zainteresowało od-

DROGA DO CERTYFIKATU Warunkiem uzyskania oznaczenia produktu regionalnego jest powstanie grupy wytwórców lub przetwórców. Składają oni wniosek, następnie kontrolowana jest produkcja wyrobu i jej zgodność ze specyfikacją. Producenci ujawniają know-how: muszą się liczyć z tym, że dołączą do nich kolejni chętni do wytwarzania produktu, co oczywiście może być trudne ze względu na wymogi specyfikacji.

biorców ze Szwecji i Francji. Duży w tym udział chleba prądnickiego, który w PRL przestał być produkowany. Madej odnalazł recepturę w książkach, odtworzył ją kilkanaście lat temu i rozpoczął starania o certyfikat. Od 2011 r. chleb prądnicki jest zarejestrowany pod znakiem Chronione Oznaczenie Geograficzne. Symbolem tym mogą być opatrzone bochenki wypiekane w granicach Krakowa. Niepowtarzalność, tradycja, ekologiczne produkty użyte do produkcji to główne atuty certyfikowanych wyrobów. Fasolę korczyńską wyróżnia wielkość (w 100 gramach jest maksymalnie 90 sztuk), smak i walory zdrowotne (podwyższona zawartość białka, fosforu, wapnia i witamin), jabłka łąckie – kwasowość nazywana „górską zieloną nutką”, soczystość, aromat i rumieniec, a miody pitne, poza ty-

FOT.: BARTEK SADOWSKI DLA FORBES; BARTEK SADOWSKI/FOTORZEPA/ FORUM; FOTOLIA.PL; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

Jarosław Machowiak

156 FORBES 12 | 13

156-158_FRB_12.indd 156

13-11-15 10:30

Troskliwa opieka domowa Opieka nad osobami starszymi

Zapewnimy profesjonalną i indywidualną opiekę bliskiej Ci osobie! 22 48 77 999 opieka@promedica24.pl www.opieka.promedica24.pl

Skontaktuj się z nami i zapytaj o ofertę specjalną!

Lider na rynku usług opiekuńczych

157.indd 1

13-11-15 20:29

dossier produkty regionalne

Antoni Madej znalazł sposób, aby wyróżnić się na piekarniczym rynku

z Gościejowic, Polacy są już w dużym stopniu świadomi różnic jakościowych i smakowych między produktami klasy premium i economy, zwracają też większą uwagę niż przed kilkoma laty na aspekty zdrowotne i ekologiczne. Dlatego w 2012 r. kupił z trudem radzącą sobie na rynku firmę, nastawił się na produkcję wyrobów klasy średniej oraz premium i zmienił markę Zakładów Mięsnych Gościejowice. – Mamy unikatową technologię produkcji i pomysł na marketing. Jesteśmy przekonani, że ten kierunek będzie motorem napędzającym naszą działalność – mówi Płaczek. W planach ma także uruchomienie własnej sieci sprzedaży internetowej. Wkrótce produktami regionalnymi mogą stać się: ogórek kołobrzeski, miód Lipiec Białowieski, ser z Wiżajn, chrzan nadwarciański, krupniok śląski, cebularz lubelski czy olej lniany z Wielkopolski. Tradycja, wiedza o ekologii i potrzebach rynku napędzają Stawy Milickie hodujące ryby w 300 stawach na 7,5 tys. ha. Królem wód jest karp milicki. – Jego hodowla w tym miejscu ma prawie 800-letnią historię. Pojawił się,

gdy w dolinie Baryczy zaczęto wydobywać rudę darniową. Na rozkopanych łąkach powstawały doły, które wypełniały się wodą. Cystersi zbudowali system kanałów łączących stawy z rzeką i zaczęli hodować w nich ryby, towar chodliwy, zwłaszcza w czasach postu – tłumaczy Sławomir Mazurek, prezes Stawów Milickich. Ryby żywią się tym, co znajdą w stawach, dokarmiane są naturalnym zbożem.

Wyniki finansowe psują straty powodowane przez ptaki rybożerne. Sięgają one około 4 mln złotych. Ale to swego rodzaju haracz oddany naturze. Rekompensuje go zainteresowanie turystów odwiedzających rezerwat ornitologiczny w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy, co daje dodatkowe przychody. Stawy należą do sieci Natura i są wpisane na prestiżową listę Living Lakes.

Na rynku krajowym nieznana szerzej pozostaje biała gęś kołudzka. Polacy niechętnie porzucają kurczaki czy wieprzowinę dla gęsiny. Dla jednych jest za droga, dla innych za tłusta, jeszcze inni uważają, że trudno ją przyrządzić. Polska jest jej największym producentem w Europie, tylko 10 procent produkcji pozostaje w kraju. W mateczniku białej gęsi kołudzkiej, Instytucie Zootechniki w Kołudzie Wielkiej (woj. kujawsko-pomorskie), prowadzącym hodowlę od ponad 50 lat, postanowiono zmienić ten stan rzeczy. Jest on producentem materiału genetycznego dla ferm w Polsce. Stado około tysiąca piskląt kosztuje blisko 7 tysięcy złotych. Producenci gęsi kołudzkiej ubiegają się o certyfikat. – Stanowi ona około 98 proc. populaNie stosuje się pasz, dodatków farmaceutycznych wzmacniających odporność. Tak cji gęsi w naszym kraju – mówi Halina samo od lat wygląda odłów: rybacy spusz- Bielińska, zastępca dyrektora Zakładu czają wodę i sieciami wyciągają ryby. Karpie Doświadczalnego Instytutu. rosną przez trzy lata. Po odłowieniu traJednym z elementów promocji jest utwofiają na kilka tygodni do zbiorników, tam rzenie, przy wsparciu samorządów i lokalsą płukane i tracą błotny smak. nej organizacji turystycznej, Gęsinowego – W 2013 roku powstał zaSzlaku Kulinarnego. Akces zgłosiło pokład przetwórczy i stworzyliśnad 20 restauracji. Wszystkie przemy flotę aut. Budujemy system szły procedurę certyfikacyjną. sprzedaży pod marką Stawy tawy Oceniano potrawy, p ale też sposób Milickie. Dostarczamy y ryich podania, pod jakość obsługi, by do restauracji i hoteli. li. wystrój sal itp. W 2012 KARPIE NAD KRESKĄ wyst Zdecydowaliśmy się na roku gęsi kołudzkie były rok współpracę z sieciami głównym daniem obiadu gł handlowymi oraz dyszorganizowanego przez zo trybutorem produktów pprezydenta Bronisława mln PLN dla gastronomii – mówi Komorowskiego z okazji K tyle wyniósł zysk netto Stawów Milickich za 2012 rok. W 2013 roku Sławomir Mazurek. I doŚwięta Niepodległości. Św będzie mniejszy ze względu Hodowcy nie ogranidaje, że do karpi, któree na inwestycje pozostaną najważniejsze, ze, czają się do szukania ryndołączą szczupaki czy sumy ków zby zbytu na mięso. Skubane milickie. Spółka chce umocnić mocnić poręcznie pierz pierze wysyłane jest do zycję na rynku, na którym tylko 9 proc. Japonii. Łapki chętnie kupują w Tajlandii, przetwarzanych ryb ma polski rodowód. Malezji i Chinach jako afrodyzjak. Pozostaje Pozostałe to egzotyczne gatunki, jak panga, spuentować powiedzeniem: cudze chwalicie, swego nie znacie. mintaj, halibut czy tilapia.

FOT.: ADAM GOLEC/AGENCJA GAZETA; GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM

siącletnią tradycją, podkreślaną szczególnie w Ameryce Północnej, sposób warzenia i specyficzne dodatki decydujące o smaku. Na listę produktów tradycyjnych trafiło dotąd 36 polskich produktów, podczas gdy na przykład Włochy mają ich ponad 250. Kolejni krajowi producenci stoją w kolejce po unijne certyfikaty. Zdaniem Mariana Płaczka, prezesa firmy Zagroda Opolska

158 FORBES 12 | 13

156-158_FRB_12.indd 158

13-11-15 10:30

PRIVATE BANKING G R U D Z I E Ń 2 0 13

PRIVATE BANKIERÓW I ICH KLIENCI

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW PODATKOWYCH I SUKCESJI MAJĄTKU PRZYKŁADY WEALTH GUARD W PRAKTYCE

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

159_FRB_12.indd 159

FORBES 05 | 08 159

13-11-15 10:46

PRIVATE BANKING

MAURYCY KÜHN członek zarządu Getin Noble Banku

ANDRZEJ FOLTYN partner w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

160 FORBES 09 | 12

160-163_FRB_12.indd 160

PRIVATE BANKING

13-11-15 11:43

PRIVATE BANKING

Bank i kancelaria wspólnie trzymają gardę Jeśli polski przedsiębiorca, klient private bankingu, myśli, że może się obyć bez wspólnego wsparcia banku i kancelarii prawnej, to jest w ogromnym błędzie – mówią jednym głosem Maurycy Kühn, wiceprezes Noble Banku, i Andrzej Foltyn, partner w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka. Udowodniły to pierwsze tygodnie działania usługi Wealth Guard Wealth Guard, kompleksowa usługa zarządzania majątkiem prywatnym i firmowym przy wsparciu kancelarii prawnej, jest na rynku już trzeci miesiąc. Czy klienci zdążyli się z nią zapoznać? Maurycy Kühn: Zapoznać? Czterdziestu klientów private bankingu Noble Banku skorzystało z Wealth Guard, by zdiagnozować i przekazać specjalistom z banku i kancelarii DZP Domański Zakrzewski Palinka problemy, które wymagają szybkiego rozwiązania.

FOT.: TOMASZ PIKUŁA

Jakiego rodzaju problemy? Maurycy Kühn: Zdecydowana większość realizowanych dotąd projektów dotyczy planowania podatkowego, co nie oznacza jednak, że tylko ta sfera oferty Wealth Guard cieszy się powodzeniem. Należy pamiętać, że jesteśmy w okresie adaptacji nowej usługi, klienci testują ją na najbardziej pilnych potrzebach, a do takich należą właśnie problemy natury podatkowej. Na sukcesję i kwestie testamentów przyjdzie czas w następnej kolejności. Andrzej Foltyn: Na duże zainteresowanie akurat tym segmentem usług ma wpływ na pewno fakt, że stoimy w obliczu poważnych zmian systemu podatkowego, np. zupełnie innego traktowania spółek komandytowo-akcyjnych. Zapowiadają się kolejne, co zmusza klientów do strategicznego myślenia o swoich majątkach. Czy klienci są świadomi powagi zmian, czy też konieczne jest uświadomienie im konsekwencji dla ich majątków?

Maurycy Kühn: Sytuacja nie jest jednoznaczna. Ci klienci, którzy czują się bardzo świadomi swoich pieniędzy i wpływu otoczenia prawnego na stan majątku, początkowo podchodzą do planowania finansowego z pewną dozą sceptycyzmu. Również wtedy, gdy proponujemy im wsparcie specjalistów prawa podatkowego z renomowanej kancelarii prawnej. Zwykle po-

Zamożni przedsiębiorcy, klienci private bankingu, nie mogą zwlekać z przygotowaniem sukcesji. Będziemy im sączyć tę prawdę Maurycy Kühn jawia się argument: „Ale po co? Mam swojego prawnika, doświadczenie...”. Uważają, że są w stanie samodzielnie bądź przy pomocy swoich ludzi uporać się z problemem – dopiero po pierwszych etapach współpracy, gdy np. analiza wykazuje, że pewne rzeczy mogliby zorganizować bardziej efektywnie, dostrzegają korzyści płynące z tej zewnętrznej ekspertyzy. Nową usługę o wiele chętniej testują natomiast ci, którzy merytorycznie nie czują się dobrze w podatkach. Andrzej Foltyn: Ale brak tej pewności siebie nie oznacza, że mamy do czynienia

z sytuacją, kiedy wszystkie majątki klientów automatycznie wymagają natychmiastowej interwencji. Są też majątki dobrze poukładane podatkowo. Wtedy konsultacje służą raczej temu, by upewnić się, że tak jest w rzeczywistości. Faktycznie planowanie podatkowe cieszy się wyjątkowym powodzeniem. Nie oznacza to oczywiście, że skupiamy się tylko na tym segmencie oferty. Cała kompleksowa propozycja, która składa się na Wealth Guard, jest już w pełni dostępna. Jej wykorzystanie uzależnione jest od aktualnych potrzeb i preferencji klientów. Maurycy Kühn: Jak zwykle kiedy pojawia się nowa usługa, spora rzesza potencjalnych klientów przyjęła postawę wyczekiwania na rekomendacje od tych, którzy przetestują ją pierwsi. Naturalną przestrzenią do rozmowy o Wealth Guard są np. spotkania Private Banking po Godzinach, podczas których klienci na gruncie półprywatnym wymieniają opinie. Imprezy te są doskonałym źródłem wzajemnych rekomendacji usług, rozwiązań czy produktów. Resztę dopisze rzeczywistość. W miarę jak system podatkowy będzie ewoluował, pojawią się nowe wyzwania. Wealth Guard opiera się na czterech filarach. To planowanie podatkowe, transfer międzypokoleniowy, corporate governance i czyste inwestycje. Czy tym samym osiągnęliście już docelowy kształt kompleksowej propozycji? Andrzej Foltyn: Propozycja jest na tyle elastyczna, że w każdej chwili możemy rozszerzyć ją o dodatkowe rozwiązania FORBES 12 | 13 161

160-163_FRB_12.indd 161

13-11-15 18:18

PRIVATE BANKING

W którym miejscu kończy się praca banku i konieczne jest wkroczenie specjalistów z kancelarii prawnej? Gdzie kończą się jedne kompetencje, a zaczynają drugie? Maurycy Kühn: Idea jest taka: zarządzając majątkiem klienta, bankier jest odpowiedzialny także za to, by pomóc ten majątek zabezpieczyć. W naturalny sposób pojawia się tu potrzeba konsultacji prawnych i podatkowych. Rozmawiamy z klientem, poruszając się w czterech głównych kategoriach produktów i usług, wstępnie diagnozujemy jego potrzeby, a czasem uświadamiamy mu ich istnienie. Niekiedy wyprzedzamy wypadki, wskazując np. pola ryzyka i obszary, w których pomoc prawnika może okazać się kluczowa. Następnie sprawa jest przekazywana prawnikowi. Żeby było jasne, bank nie diagnozuje niczego w klasycznym znaczeniu tego terminu. Bank uświadamia istnienie potencjalnych potrzeb i kontaktuje klienta z doradcą, który daje profesjonalną ekspertyzę, prawną czy podatkową, dokładnie analizuje sytuację i wypracowuje konkretne rozwiązania. Andrzej Foltyn: Regulacje zabraniają bankom świadczenia usług z zakresu doradztwa prawnego czy podatkowego, a grono klientów, którzy domagają się rozszerzenia usług, rośnie. Stąd decyzja o partnerstwie. Kiedy bankier i prawnik są w kontakcie, udaje się utrzymać efekt synergii – spojrzenia na majątek jako na całość. A o to chodzi w prawdziwym doradztwie. Maurycy Kühn: Bankierzy doskonale wiedzą, gdzie ich rola się kończy. Pełnią jednak funkcję swoistego łącznika między bankiem a kancelarią prawną. Klient nie ma poczucia, że zostaje porzucony przez bank, który umywa ręce, bo „to nie jego sprawa”. Odwrotnie – ma kom-

fort, bo w ramach relacji z zaufanym bankierem otrzymuje dostęp do dodatkowych specjalistów. Andrzej Foltyn: Istotą produktu jest to, że bank potrafi zidentyfikować problem i wskazać osoby kompetentne do jego rozwiązania. Czyni to za pośrednictwem doradcy klienta/private bankiera, który opiera relacje na cierpliwie budowanym zaufaniu. To pomaga i pozwala kancelarii wejść w projekt z zupełnie innego poziomu. Zdajemy sobie sprawę z istnienia wśród zamożnych klientów banków dużej bariery w korzystaniu z usług dużych kancelarii prawnych – tutaj bariera ta znika. Z czego wynika istnienie tej bariery, wręcz chyba niechęci do sięgania po pomoc prawników z renomowanych kancelarii? Bo rozumiem, że koszty, które na dobrą sprawę są jednym z mitów rynku, to tylko jeden z elementów? Andrzej Foltyn: Koszty są pewnym mitem, który można łatwo obalić. Ta niechęć wynika bardziej z wyobrażeń o prawnikach, którzy siedzą w szklanych wieżowcach, za plecami ochroniarzy, elektronicznymi bramkami. Jeśli nawet klient dostanie się do takiej kancelarii, musi się zaanonsować, opowiedzieć o problemie, ten problem sam zdiagnozować. Następnie kancelaria musi przeprowadzić własną procedurę client acceptance, czyli tak naprawdę sprawdzić tego klienta. To trwa. Klient czuje się bardzo niepewnie w takim nieprzyjaznym otoczeniu. Na domiar złego nie wie, czy osoba, z którą rozmawia, jest tą właściwą,

Niekiedy majątki klientów wymagają natychmiastowej interwencji, ale w Polsce nie ma tradycji sięgania po wsparcie prawne Andrzej Foltyn

i czy jest w stanie mu pomóc. Współpracując z bankiem i za jego pośrednictwem korzystając ze wsparcia prawnego, ma pewność, że jego sprawa trafia we właściwe ręce już odpowiednio zdiagnozowana. Rekomendacja banku jest niezmiernie istotna nie tylko dla pierwszego kontaktu, ale też dla otwartości współpracy z kancelarią. Klient spotyka się w otoczeniu ludzi, których zna, ufa im i ich akceptuje, liczy się z ich zdaniem. To bardzo ułatwia pracę. Maurycy Kühn: Percepcja kosztów też na pewno ma jakiś wpływ na dystans klientów. Sam słyszałem opinie, że renomowana kancelaria na pewno nie pochyli się nad sprawą, na której nie zarobi minimum 100 tys. złotych. Andrzej Foltyn: To absolutnie nieprawda! Maurycy Kühn: Dlatego sam uświadomiłem jednemu z klientów, że to szkodliwa miejska legenda. Będąc ścisłą czołówką kancelarii prawnych, DZP mógł z powodzeniem przebierać w ofertach banków

FOT.: TOMASZ PIKUŁA

dedykowane konkretnym problemom. Dobrym przykładem jest np. doradztwo w zakresie nieruchomości oraz podatkowe aspekty nabywania nieruchomości. Praktycznie wszyscy klienci private bankingu mają część majątku ulokowaną właśnie w ten sposób i wcześniej czy później pojawią się z problemami charakterystycznymi dla tego segmentu.

162 FORBES 12 | 13

160-163_FRB_12.indd 162

13-11-15 11:43

PRIVATE BANKING

Maurycy Kühn i Andrzej Foltyn wierzą, że oferta Wealth Guard Noble Banku we współpracy z DZP wyznaczy nowy kierunek dla całego rynku private bankingu

tworzących podobne do Wealth Guard rozwiązania. Dlaczego wybraliście Noble Bank na strategicznego partnera? Andrzej Foltyn: Nie jest tajemnicą, że otrzymywaliśmy i otrzymujemy oferty współpracy z różnych banków, z niektórymi współpracujemy przy pojedynczych podobnych projektach. Przewaga konkurencyjna Noble Banku nad innymi instytucjami proponującymi private banking polega na niespotykanym zindywidualizowaniu podejścia. To nie jest anonimowa oferta dla anonimowego zamożnego klienta. W niektórych bankach klienci otrzymują komunikat: możecie skorzystać z usług kancelarii. Kropka. Niewiele, jeśli cokolwiek, za tym komunikatem się kryje. W przypadku Noble Banku widzimy, że każda sprawa, każdy problem jest nazwany, ma twarz, a jeśli klient ma takie życzenie, bankier jest obecny przy wszystkich kontaktach z kancelarią. To samo pytanie do Noble Banku: dlaczego Domański Zakrzewski Palinka,

skoro wasza pozycja rynkowa uprawnia do przebierania w ofertach konkurencyjnych kancelarii? Maurycy Kühn: DZP? Nie tylko dlatego, że znamy ją doskonale z dotychczasowej współpracy, działalności na rynku bankowości inwestycyjnej i znamy potencjał pracujących w niej prawników. W mojej opinii to najbardziej przedsiębiorcza kancelaria na rynku. Iście amerykańska. Amerykańska w znaczeniu... Maurycy Kühn: ...że przychodzę do niej i nie spotykam się z sytuacją, gdy prawnik mówi: „O, ma pan problem. Tu i tu, i tu...”. Po czym zapada milczenie. Do DZP przychodzę i mówię: „Mam problem”, po czym słyszę: „Pewnie niejeden. Usiądźmy, porozmawiajmy. Spotkajmy się szybko ponownie, przygotujemy propozycję rozwiązania”. W Stanach jest oczywiste, że renomowana kancelaria prawna to taka, która jest przedsiębiorcza, myśląca, rozwiązująca problemy. W Polsce to już oczywiste nie jest.

Wealth Guard jako usługa jest na początku drogi. Jasne, że musi minąć trochę czasu, by klienci poznali jej charakter. Ale czy można pokusić się o prognozę, kiedy np. podatki przestaną ją dominować, a o wiele większego znaczenia nabierze choćby planowanie sukcesji? Maurycy Kühn: W najbliższym czasie, ze względu na nowe regulacje, m.in. dotyczące tak interesujących naszych klientów spółek komandytowo-akcyjnych, kwestie podatkowe będą na pierwszym miejscu. Ale spodziewam się, że za rok, dwa lata priorytetem będzie planowanie sukcesji. Wymusi to sama struktura: zdecydowana większość klientów private bankingu Noble Banku to przedsiębiorcy w wieku przed lub tuż po pięćdziesiątce. Pracują całe życie na swoje majątki i rozwijają, niekiedy ogromnym kosztem zdrowia i nerwów, swoje firmy. Najwyższy czas, aby zacząć przygotowania do skutecznego transferu międzypokoleniowego. I zamierzamy klientom uświadamiać tę prawdę. Podobnie jak prawdę kolejną, że obsługa prawna jest obsługą kompleksową, obliczoną nie na jeden, dwa projekty, że powinna być postrzegana w kontekście długofalowym. O ile klienci nie będą chcieli uciec z pieniędzmi z kraju do znacznie im przyjaźniejszych miejsc... Andrzej Foltyn: Na tym polega problem naszego kraju. W przypadku większych majątków pieniądze nie są konsumowane, ale reinwestowane, a każda reinwestycja bez konsumpcji praktycznie pociąga za sobą konieczność zapłacenia podatku. Podobnie przy restrukturyzacjach: jeżeli chcemy usprawnić nasz biznes, ponownie poukładać, podzielić spółki, połączyć – napotykamy barierę podatku. I to jest jeden z głównych hamulców rozwoju. Nic dziwnego, że są klienci, którzy wybierają miejsca bardziej im przyjazne. Planowanie podatkowe jest możliwe przy wykorzystaniu narzędzi i możliwości, jakie daje polskie prawo, ale w ogólnie pojętych rajach podatkowych sytuacja może okazać się bardziej stabilna i przewidywalna. rozmawiał: Paweł Zielewski FORBES 12 | 13 163

160-163_FRB_12.indd 163

13-11-15 11:43

PRIVATE BANKING

Dwa miliony oszczędności dzięki współpracy Nawet bardzo świadomi swoich majątków i wykorzystujący mechanizmy planowania podatkowego klienci są zdumieni, jak wiele możliwości owocujących wymiernymi oszczędnościami otwiera współpraca banku i kancelarii prawnej. Tak było w przypadku pana Pawła, klienta Noble Banku

rej rozmowy po ciężkim dniu na stoku dowiedziałem się, że jedną z przesłanek, które zdecydowały o intensyfikacji współpracy ze mną, było szersze spojrzenie na finanse i dbałość o zabezpieczenie prawnopodatkowe portfela – wspomina bankier. Od tego momentu współpraca pana Pawła z bankiem nabrała zupełnie innych barw i wymiaru. Rozmowy o finansach

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

an Paweł został klientem Noble Banku z polecenia swojego wspólnika. – Poznałem go na lunchu u jednego ze wspólników firmy deweloperskiej, dla której w trudnych dla tej branży czasach finalizowaliśmy formalności do wypłaty kredytu inwestycyjnego. Zasiadanie w radzie nadzorczej tej spółki było jedną z wielu aktywności biznesowych pana Pawła – mówi Robert Jaś, senior private bankier Noble ROBERT JAŚ Banku z Gdańska. SENIOR PRIVATE BANKIER Pan Paweł uważnie NOBLE BANKU: wysłuchał bankiera, któKlient miał kilka spółek ry ogólnie zarysował mu komandytowo-akcyjnych ofertę banku, po czym w FIZ. W ramach Wealth umówił się na indywiGuard dokonano dualne spotkanie. Odbyrestrukturyzacji, której efektem były oszczędności ło się w sierpniu 2011 podatkowe rzędu 2 mln zł. roku, gdy eskalował kryzys grecki. W tym czasie pan Paweł, podobnie jak większość inwestorów, był zainteresowany przede wszystkim bezpieczeństwem kapitału. – Na początku uruchomiliśmy depozyt na 400 tys. złotych, ale wystarczyło kilka kolejnych spotkań, by rozpocząć poważną współpracę portfelową, kilkunastokrotnie zwiększając sumę ulokowanych aktywów. Od tego czasu widzimy się co najmniej raz w miesiącu, aby podsumować stan zainwestowanych aktywów, i rozwi- ta – możliwe tylko w przypadku dłuższej, jamy współpracę o kolejne rozwiązania opartej na zaufaniu znajomości. Okazją do w ramach Private Bankingu Noble Banku rozmów były m.in. spotkania z cyklu Private Banking po Godzinach, organizowa– mówi Robert Jaś. ne przez Noble Bank, ale również wspólW doradztwie w zarządzaniu majątkiem na pasja – narciarstwo. – Podczas jednego z narciarskich wyPawła, jak w wielu innych sprawach, kluczowa okazała się relacja i poznanie szerszych jazdów do Włoch, organizowanych przy planów prywatnych i biznesowych klien- asyście Noble Concierge, w trakcie szcze164 FORBES 12 | 13

164-165_FRB_12.indd 164

13-11-15 12:01

PRIVATE BANKING

firmowych zaowocowały przedstawieniem oferty z zakresu korpo private bankingu – na początek zrefinansowano istniejące linie kredytowe w dwóch spółkach klienta. Wszystko jednak zmierzało w stronę priorytetu klienta, jakim było planowanie podatkowe, począwszy od konstrukcji portfeli inwestycyjnych zbudowanych w oparciu o rozwiązania efektywne podatkowo. Pan Paweł miał kilka spółek komandytowo-akcyjnych w ramach Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego, do którego za część zysków nabywał również obligacje korporacyjne. Doskonale wiedział, że FIZ to regulowany i transparentny podmiot, który daje możliwość korzystnej akumulacji kapitału poprzez reinwestycje zysku brutto (tj. bez pomniejszania o podatek dochodowy). To alternatywa dla zagranicznych konstrukcji, które z powodu zmian umów m.in. z Cyprem o unikaniu podwójnego opodatkowania, a także w związku z planowanym wprowadzeniem tzw. podatku wyrównawczego od dochodów spółek zagranicznych stają się coraz mniej atrakcyjne. – Pan Paweł, jak wielu moich inwestorów, w działalności korzystał ze spółek komandytowo-akcyjnych, które zgodnie z ogólną interpretacją ministra finansów przewidywały jednokrotne opodatkowanie akcjonariusza, odroczone aż do momentu wypłaty środków w formie dywidendy. W konsekwencji, z wykorzystaniem FIZ-u, dochód spółki nie był opodatkowany ani na poziomie SKA, ani na poziomie funduszu. Śledząc regularnie zmiany w ustawodawstwie dotyczącym spółek, dowiedziałem się o projekcie zmian w ustawie o podatku dochodowym, mających wejść w życie od 2014 r. i zakładających zmianę zasad opodatkowania spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki komandytowej. To problem dla wielu klientów bankowości prywatnej – ubolewa Robert Jaś. Według propozycji resortu finansów, opodatkowanie SKA będzie naliczane od zysku wypracowanego przez spółkę i od wypłaty środków ze spółki do komplementariusza i akcjonariuszy, co de facto oznacza podwójny podatek i sprawi, że konstrukcje te przestaną być atrakcyjne. – Znając strukturę planowania podatkowego pana Pawła, nie czekałem na

ANALIZA PORTFELA TO PODSTAWA SUKCESU Inwestorom prowadzącym odpowiedniego planowania działalność w formie SKA mogą podatkowego, opodatkowaniu grozić istotne straty finansowe efektywnie będą podlegać także w związku z planowanym zyski skumulowane w SKA opodatkowaniem zysków SKA w ubiegłych latach. Planowanie Grzegorz z początkiem 2014 roku. Treść takie jest możliwe i może Sprawka ostatecznie uchwalonej ustawy obejmować wykorzystanie Tax Manager jest znacznie surowsza, niż polskich spółek kapitałowych kancelaria DZP przewidywano. Efektywnie i osobowych, przeszacowanie opodatkowane będą nie tylko wartości aktywów dla celów zyski z działalności osiągnięte od podatkowych, wykorzystanie początku 2014 roku, ale także wszelkie zagranicznych jurysdykcji. Niemniej zmiany wypłaty z SKA lub jej następców prawnych. dotyczące SKA nie będą jedynymi, które W rezultacie, w przypadku braku obecnie są rozważane. To wymaga uwagi.

termin kolejnego spotkania w ramach podsumowania aktywów, zorganizowałem spotkanie w Noble Banku. Klient zapytał mnie, czy jesteśmy w stanie wypracować jakieś nowe sensowne rozwiązanie. Dzięki nawiązaniu przez bank współpracy z partnerską kancelarią prawną i wdrożonemu wspólnie pakietowi usług Wealth Guard, mogłem zaoferować skorzystanie z kompetencji kancelarii DZP Domański Zakrzewski Palinka, która wcześniej skutecznie pomogła jednemu z moich inwe-

PROFIL KLIENTA Imię: Paweł Wiek: 52 lat Stan cywilny: żonaty Dzieci: syn 24 lata, córka 26 lat, oboje wdrażani do pracy w spółkach pana Pawła ...............................................................

............................................................

................

......................................................

Biznes tworzony od podstaw w branży produkcyjnej na początku lat 90., udziały w spółkach z branży deweloperskiej i budowlanej. Pan Paweł sam o sobie mówi, że jest aktywnym inwestorem w biznesie, ale oszczędności w banku lokuje długoterminowo. Doskonale rozumie istotę planowania podatkowego, korzystając z konstrukcji Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych i Spółek Komandytowo-Akcyjnych. Jego firmy wypracowują około 10 mln zysku netto rocznie. Posiada kilka nieruchomości w centrach dużych miast w Polsce i za granicą. Mieszka w domu na kilkuhektarowej posiadłości.

storów w przeprowadzeniu sukcesji biznesu – tłumaczy private bankier. Podczas spotkania z przedstawicielami kancelarii obecni byli również pracownicy działu prawnego i księgowego firmy pana Pawła. Nie kryli zaskoczenia zmysłem koncepcyjnym DZP i rozwiązaniami, które im przedstawiono. Po analizie dokumentów okazało się, że w części spółek poza FIZ stosowane jest planowanie podatkowe w formie pożyczek od wspólników poprzez umarzanie części udziałów. Powodowało to, że po stronie spółek powstawały zobowiązania, które po konwersji na pożyczkę sprawiały, iż nie występowało podwójne opodatkowanie (odsetki od pożyczki na poziomie firmy zostawały uznawane za koszty). Było to rozwiązanie skuteczne, jednak ekspert podatkowy z DZP poinformował klienta, że Ministerstwo Finansów zamierza pochylić się również nad tzw. cienką kapitalizacją, co w następnych latach przekreśli zasadność i opłacalność stosowania wspomnianej konstrukcji. – Kancelaria DZP przeprowadziła analizę prawną i podatkową wszystkich spółek i znalazła wiele dodatkowych możliwości wdrożenia planowania podatkowego, którego konstrukcję eksperci zaproponowali w memorandum z opcjami wyboru. Pan Paweł zdecydował się na wdrożenie rewizji polityki w zakresie cen transferowych, przeprowadzenie restrukturyzacji z wykorzystaniem spółek osobowych i przeszacowanie aktywów, co dało mu prawie 2 mln złotych oszczędności podatkowych rocznie – mówi private bankier. PZ FORBES 12 | 13 165

164-165_FRB_12.indd 165

13-11-15 12:01

PRIVATE BANKING

Planowanie sukcesji potrafi być wyzwaniem Rolą private bankiera jest wspieranie klienta nie tylko w zarządzaniu majątkiem prywatnym, ale też firmowym – wskazanie pól ryzyka, szans na dodatkowy zysk, możliwych optymalizacji. Czasem wręcz uświadomienie mu, że pewnych rzeczy nie można dłużej odkładać. Tak jak w przypadku pana Adama, klienta Noble Banku

Klient twierdził, że zna się bardzo dobrze na swoim odzieżowym biznesie, ma wręcz monopol na konkretną niszę na tym rynku. Jego firma, którą budował 20 lat, osiąga obecnie 20–30 mln zł rocznych obrotów, zaś zyski na poziomie 5–7 mln zzłotych. To niejedyna bizneANDRZEJ CWYNAR sowa aktywność pana Adama. so SENIOR WEALTH Prowadzi też hotel, a ostatnio P MANAGER NOBLE BANKU rozpoczął działalność w branro Przykład pana Adama żży deweloperskiej. Swoją dowodzi, jak ważne jest, ggłówną firmę prowadził jedby private bankier miał nak nadal na podstawie wpimożliwość skoordynowania n współpracy ze specjalistami su do ewidencji działalności ggospodarczej. Jako klient inz dziedziny finansów, dywidualny nie inwestował d prawa, podatków... w aktywa, których nie rozuw mie, ale – jak twierdził – „nie m chce zajmować się rzeczami, które nie będą przynosiły rocznie minimum 25-proc. stopy zwrotu”. Trudny przypadek. – Oczywiście żaden bank nie może zaoferować lokat na poziomie 25 proc. w skali roku, to zrozumiałe. Toteż zaproponowałem szersze spojrzenie na majątek i zaplanowanie, którą jego część pan Adam chce inwestować, jaką część chce bezwa-

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

an Adam trafił do Noble Banku z polecenia innego klienta, którego firmie bank udzielił kredytu i we współpracy z kancelarią pomógł przygotować spółkę do sprzedaży. Sam był nastawiony do banków sceptycznie, a jeśli już podejmował współpracę, to na bardzo podstawowym poziomie. Zraził się m.in. nieudaną inwestycją w obligacje strukturyzowane. Od tej pory jedyną akceptowaną przez niego formą przechowywania pieniędzy były lokaty.

166 FORBES 12 | 13

166-167_FRB_12.indd 166

13-11-15 12:02

PRIVATE BANKING

runkowo zabezpieczyć, jakie środki przeznaczyć na bardziej ryzykowne inwestycje. Kiedy zahaczyliśmy o problem sukcesji, pytając go, czy myślał już, w jaki sposób ochronić, a następnie optymalnie podatkowo i bezpiecznie przekazać dotychczas zgromadzony i ciągle powiększany majątek, po reakcji pana Adama wiedziałem, że trafiłem w dziesiątkę – mówi Andrzej Cwynar, senior wealth manager Noble Banku z Wrocławia. Klasyczna sytuacja: klient zajęty biznesem traci z zasięgu wzroku priorytety... – We współpracy z kancelarią prawną oraz członkami mojego zespołu, Tomaszem Bzdykiem oraz Wojciechem Kisielińskim, opracowaliśmy kompleksowe rozwiązanie spraw firmowych i osobistych. Kancelaria założyła kilka spółek, m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz komandytowe, przygotowując wszystkie potrzebne dokumenty, umowy itd. Każdy z trzech biznesów trafił do odrębnej spółki. W ten sposób klient ograniczył swoją odpowiedzialność za rzeczy, na które nie ma wpływu (np. kondycja kontrahentów). Dodatkowo rozdzieliliśmy majątek prywatny od majątku firmowego oraz bieżącej działalności – tłumaczy Andrzej Cwynar. Następnie wycenione zostały znaki firmowe: marki, pod którymi pan Adam sprzedaje swoje produkty, a na wartość których pracował tak ciężko. Kolejnym krokiem było wprowadzenie ich do amortyzacji. Dzięki temu klient zaoszczędzi na podatkach około 5 mln zł w ciągu 5 lat. – W ten sposób zapewniliśmy mu de facto nie 25 procent, ale kilkaset procent

PROFIL KLIENTA Imię: Adam Wiek: 52 lata Stan cywilny: żyje w związku nieformalnym Dzieci: dwaj synowie 29 i 26 lat z poprzedniego małżeństwa Biznes: kilka spółek w trzech branżach: ustabilizowany biznes związany z odzieżą, hotel oraz startująca spółka deweloperska ...............................................................

............................................................

................

......................................................

....................................................

Pan Adam jest typowym klientem przedsiębiorcą, dla którego majątek firmowy i prywatny oznacza jedno i to samo. W jego przypadku brak przebudowy struktury majątku mógł skończyć się finansowym dramatem. Wystarczyło dokładniej przyjrzeć się zobowiązaniom.

zysku, nawet biorąc pod uwagę poniesione nakłady na utworzenie spółek i wynagrodzenie kancelarii. Firma dodatkowo zyskała na wartości. Wycenione zostały dotychczas niewyceniane znaki. Zabieg ten w żaden sposób nie pogorszył bilansu i wiarygodności kredytowej. Wręcz ją zwiększył – mówi private bankier. Kolejnym krokiem było profesjonalne przygotowanie testamentu. Kancelaria zadbała, by zaimplementowane zostały wszystkie korzystne zmiany w prawie spadkowym, które zostały wprowadzone przed dwoma laty: zapis windykacyjny

ŚWIEŻE SPOJRZENIE ODKRYWA POTENCJAŁ Klienci często są przekonani, wygenerowanie oszczędności, że biznes, który budowali przez które mógł przeznaczyć na dalszy wiele lat i który znają na wylot, rozwój prowadzonej działalności. jest optymalny pod każdym Dodatkowo uporządkowany względem. Tymczasem i zoptymalizowany biznes sprawi, Elżbieta Lech zewnętrzna obiektywna że jego synowie w przypadku ekspertyza pokazuje, że przyjęte sukcesji nie zmierzą się rozwiązania wcale nie są najlepsze Senior Associate z problemami, które mogłyby ich kancelaria DZP albo już dawno straciły na zniechęcić do jego prowadzenia aktualności. Prawo w Polsce, i w sposób niezakłócony będą szczególnie podatkowe, zmienia mogli przejąć nad nim kontrolę. się niezmiernie szybko i trzeba ciągle trzymać Rozwiązania, takie jak zapis windykacyjny rękę na pulsie. Dokonana restrukturyzacja czy polisa, pozwolą przeprowadzić sukcesję biznesu pana Adama pozwoliła mu na optymalnie.

określił, które firmy mają trafić do synów oraz w jaki sposób ma być rozdzielony pozostały majątek. Ustanowiony wykonawca testamentu ma zapewnić ciągłość w funkcjonowaniu firmy. – Wolą pana Adama było to, aby po jego śmierci synowie odziedziczyli dokładnie po połowie majątku. Trudno to było zrobić zapisami w testamencie, gdyż każda firma ma inną wartość aktywów, a także rozwijają się w różnym tempie (trzeba by było zmieniać lub uzupełniać testament co roku). Z pomocą przyszły rozwiązania finansowe – fundusze inwestycyjne opakowane w polisę. Dzięki nim klient zyskał ogromną elastyczność w rozdzieleniu środków między spadkobierców. W ten sposób wyrównywanie asymetrii wynikającej z tempa rozwoju różnych firm stało się realne – dodaje private bankier. Ustalono również, że na corocznych spotkaniach będzie zmieniany udział środków, jaki mają otrzymać synowie. Dodatkowo środki w polisie są wyłączone (w 75 proc.) spod egzekucji sądowej i komorniczej, a w przypadku śmierci będą mogły być wypłacone w ciągu 30 dni bez postępowania spadkowego. Wykorzystując ten sam instrument (polisę), klient Noble Banku zabezpieczył przyszłość partnerki. – Dlaczego to optymalna formuła? Gdyby klient chciał przekazać fundusze inwestycyjne, akcje lub udziały, to w przypadku jego śmierci partnerka pana Adama zapłaciłaby ponad 40 proc. podatku, czyli z planowanego 1 mln złotych zostałoby jej niecałe 600 tys. złotych. A tak dostanie całość pieniędzy – mówi Andrzej Cwynar. Dzięki tym rozwiązaniom biznes i przyszłość klienta zostały zabezpieczone: pan Adam nie dość, że uzyskuje wymierne korzyści podatkowe, to ma pewność, że w przypadku jego śmierci firmy nie zaprzestaną funkcjonowania i trafią do synów zgodnie z jego wolą. Dysproporcje zniwelują polisy: pierwsza z wpłatą na 3 mln zł (kilka funduszy ze strategią stabilną), druga – jako plan inwestycyjny po 500 tys. zł rocznie (kilka funduszy z agresywną strategią). Do każdej z nich klient może dopłacić dowolną kwotę w dowolnym czasie lub nabyć nową polisę, np. opartą na funduszu wierzytelności. PZ FORBES 12 | 13 167

166-167_FRB_12.indd 167

13-11-15 12:03

PRIVATE BANKING

Pełne bezpieczeństwo, nim stanie się coś złego Wielu przedsiębiorców zajętych porządkowaniem inwestycji i struktur firmy zapomina o konieczności zabezpieczenia majątku na wypadek śmierci. Rolą bankiera jest uświadomienie tego zagrożenia. Niekiedy jednak, niestety, pomaga mu samo życie...

Ale od początku, bo historia współpracy pana Roberta z bankiem jest ściśle związana z losami innego klienta. Biznes, który nie jest oddzielony od majątku prywatnego, jest jak małżeństwo:

małżonkowie zaciągają różnego rodzaju zobowiązania bez informowania się nawzajem. W chwili śmierci właściciela zarówno majątek firmowy, jak również prywatne bezpieczeństwo finansowe jego najbliższych narażone są na ogromne ryzyko. Niezabezpieczony biznes zwykle upada, a komplikacje z tym związane mogą wręcz pozbawić rodzinę środków do życia. Zbudowanie odpowiedniej struktury prawnej oraz przygotowanie sukcesji (tak od strony biznesowej, jak i prywatnego majątku) to jedyny skuteczny sposób zapobiegania problemom, które potrafią przyjść nagle i nieodwracalnie.

Punktem wyjścia do opisu przypadku pana Roberta jest historia jego przyjaciela, pana Pawła, klienta Noble, którym również opiekował się Kamil Martyniuk, senior private bankier Noble Banku ze Szczecina. – Z nieuporządkowaną formułą sukcesji, ale przede wszystkim firmą prowadzoną w formie działalności gospodarczej (najbardziej ryzykowna forma w sytuacji wypadków losowych) spotkałem się osiem miesięcy temu przy okazji rozmowy z panem Pawłem. Może nie byłoby w tym nic dziwnego, że biznes prowadzony jest w takiej formie, gdyby nie to, że firma pana Pawła była dużym przedsiębiorstwem

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

en przypadek klienta Noble Banku jest dowodem na to, że nie należy zwlekać z przygotowaniem procesu sukcesji. Nigdy na to nie jest za wcześnie, a nieoczekiwanie może być za późno. Pan Robert, klient private bankingu Noble, zrozumiał to w jednej chwili: wypadek przyjaciela, również przedsiębiorcy, uświadomił mu skalę ryzyka i zagrożeń, jakie niesie za sobą nieuregulowanie spraw testamentu, dziedziczenia etc.

KAMIL MARTYNIUK SENIOR PRIVATE BANKIER NOBLE BANKU Oprócz korekty portfela inwestycyjnego konieczne okazało się uporządkowanie formuły sukcesji. Nie byłoby to możliwe bez wsparcia kancelarii prawnej.

168 FORBES 12 | 13

168-170_FRB_12.indd 168

13-11-15 13:10

PRIVATE BANKING

produkcyjnym eksportującym na rynki europejskie – mówi Kamil Martyniuk. Bankier ostrzegł klienta przed ryzykiem i zaproponował wypracowanie koniecznych zabezpieczeń. – W ramach usługi Wealth Guard umówiłem nas na spotkanie z prawnikami kancelarii Domański Zakrzewski Palinka. W kolejnych etapach nastąpiło przekształcenie formy działalności prawnej, a konsekwencją prac z zespołem prawników była również restrukturyzacja biznesu, która spowodowała większą efektywność i zyskowność. Dodatkowo odpowiednio skonstruowaną sukcesją i umową partnerską zabezpieczyliśmy zarówno firmę, jak i partnerkę pa na Pawła, z którą łączył go długi, ale niesformalizowany związek – tłumaczy bankier. Przy okazji jednego ze spotkań z panem Pawłem bankierowi został przedstawiony pan Robert, współwłaściciel dużego przedsiębiorstwa informatycznego z północy Polski. Nieformalne spotkanie zaowocowało wizytą w oddziale banku, żeby wstępnie przyjrzeć się strukturze majątku i produktów, które w ostatnich latach bez głębszej analizy opłacalności pan Robert kupował w różnych bankach. Klient rzetelnie przygotował się do rozmowy, dostarczył wszelkie niezbędne dokumenty, a przy tym – co nie jest wcale tak oczywiste – nie uchylał się od odpowiedzi na pytania i obszernie wyjaśniał niuanse dotyczące zarówno majątku, jak i dotychczasowych decyzji inwestycyjnych.

PROFIL KLIENTA Imię: Robert Wiek: 39 lat Stan cywilny: żonaty Dzieci: córka 7 lat i syn 11 lat Biznes: Firma informatyczna zatrudniająca 200 osób, współpracująca od wielu lat z dużymi odbiorcami na rynku. Ma ugruntowaną pozycję na rynku, stale poszerza wachlarz usług i produktów. Dochody roczne na poziomie 5 mln zł netto. ...............................................................

............................................................

................

......................................................

....................................................

Klient dotychczas podejmował samodzielnie decyzje inwestycyjne ograniczające się do prostych produktów, których rentowność pozostawiała sporo do życzenia. Struktura majątku firmowego nie wymagała szybkiej interwencji, jednak problemem, z którego klient nie zdawał sobie sprawy, był brak przygotowania procesu sukcesji i zabezpieczenia interesów na wypadek ewentualnego nieszczęśliwego zdarzenia.

Te ostatnie wymagały szybkiego uporządkowania. – Okazało się, że produkty inwestycyjne, które pan Robert posiadał, nie do końca odpowiadały bieżącej sytuacji rynkowej. Zaproponowałem mu korektę portfela: duże zaangażowanie środków w lokaty bankowe (odnowione na stan-

SUKCESJA NA WIELE RÓŻNYCH SPOSOBÓW Opisany tragiczny przypadek podwójnym opodatkowaniem pana Pawła wyraźnie wskazuje, spadkobiercy: najpierw podatkiem że nie powinniśmy ograniczać od spadków i darowizn (w chwili planowania sukcesji tylko do nabycia spadku), a następnie zabezpieczenia na wypadek podatkiem dochodowym (w Paweł śmierci. Warto zabezpieczyć się momencie wypłaty środków). Paradowski także od skutków innych zdarzeń, Taki stan rzeczy powoduje, adwokat np. poprzez zdeponowanie że warto rozważyć alternatywne Senior Associate sposoby lokowania środków, odpowiednich pełnomocnictw. kancelaria DZP Istotną kwestią, z której też nie pamiętając, że wyłączenie zdajemy sobie często sprawy, są wskazanych środków z masy podatkowe aspekty dziedziczenia papierów spadkowej może zaburzyć reguły wartościowych i jednostek funduszy. Mamy dziedziczenia i prowadzić do sporów tu do czynienia ze swego rodzaju między spadkobiercami.

dardowych rynkowych warunkach, oprocentowane średnio 3 procent w skali roku) oraz fundusze inwestycyjne obligacji skarbowych powinny być znacząco zredukowane. Uchodzące za bezpieczne fundusze obligacji skarbowych generują od pewnego czasu niską, a nawet ujemną netto stopę zwrotu. Natomiast napływ kapitału zagranicznego na polską giełdę umacnia złotego i przez to negatywnie wpływa na fundusze inwestujące w euro (nieposiadające zabezpieczenia ryzyka walutowego) – mówi bankier. Chcąc dokonać realokacji aktywów w portfelu pana Roberta, bankierzy skupili się na potrzebach klienta oraz szansach i zagrożeniach, jakie niosą ze sobą różnego rodzaju inwestycje, niekoniecznie związane z rynkiem udziałowym (akcje) lub dłużnym (obligacje). Poznając ofertę Noble Banku, klient zainteresował się następującymi formami inwestycji: • rynek wierzytelności; • obligacje korporacyjne; • nieruchomości mieszkaniowe pod wynajem (klient dzięki swoim znajomościom w Skandynawii niejednokrotnie myślał o wynajmie mieszkań dla studentów z tamtego regionu uczących się w Polsce); • fundusze inwestycyjne aktywnie reagujące na zmiany rynkowe (aktywnej alokacji, timingowe, mieszane etc.); • lokata bankowa negocjowana; • oprocentowane konto bankowe. Wtedy nastąpił zwrot. Podczas opracowywania ostatecznej oferty przebudowania struktury aktywów pana Roberta bankier otrzymał wiadomość, że pan Paweł (klient, który sprowadził go do banku) miał tragiczny wypadek samochodowy i jest w śpiączce. Lekarze nie potrafili określić, jak długo ten stan może trwać, a najbliżsi pana Pawła przeżywali prawdziwy dramat. Wypadek ten bardzo poruszył pana Roberta, podobnie jak jego późniejsze konsekwencje dla pozostawionego majątku: kiedy po kilku tygodniach pan Paweł nadal znajdował się w stanie śpiączki, zaś rokowania były niepewne, okazało się, że opracowany kilka miesięcy wcześniej wspólnie z prawnikami DZP plan zmian struktury prawnej firmy pana Pawła pozwolił uratować jego firmę, oddając jej FORBES 12 | 13 169

168-170_FRB_12.indd 169

13-11-15 13:11

Paweł Zielewski

Efekt synergii

rivate banking nie może obyć się bez wsparcia prawników. Na daleko bardziej zaawansowanych rynkach prawda ta od dziesięcioleci przestała być objawioną. W Polsce wciąż jednak mamy do czynienia z próbami ukształtowania modelu współpracy nie tylko banku i kancelarii prawnej, ale też banku i kancelarii prawnej z klientami bankowości prywatnej. Teoretycznie wsparcie prawne jest obecne w ofertach większości instytucji proponujących kompleksową obsługę najzamożniejszych Polaków. Ale tylko teoretycznie. Powszechnym modelem jest – pozwolę sobie użyć brutalnego stwierdzenia – klasyczna spychologia polegająca na umożliwieniu klientowi skorzystania z usługi renomowanej kancelarii prawnej o dogodnej dla niego porze, niekiedy dochodzi do tego rabat za pierwszą wizytę. I już. Klient zwykle jest pozostawiony sam sobie. Sam musi wyjaśnić prawnikom, z czym się boryka. Sam musi wprowadzić ich w meritum problemu bez gwarancji, że od razu trafi na odpowiednią osobę. To w praktyce może przynieść więcej szkody, ponieważ klient private bankingu ma wszelkie podstawy, by uważać się za osobę przez bank zlekceważoną. Zasady współpracy banku i kancelarii, które zaproponował Noble Bank, kompletnie różnią się od średniej rynkowej, co udowadniają przytoczone tu przykłady. Pozostaje mieć nadzieję, że staną się na polskim rynku standardem. Dobrego kopiować nie wstyd...

zarządzanie w ręce partnerki życiowej skorzystać z kredytu hipotecznego (wyklienta. korzystując niskie stopy procentowe Obserwując konsekwencje działań w Polsce), dlatego zaangażował tylko 50 banku, pan Robert zdecydował się nie procent środków własnych do wartości zwlekać z przygotowaniem sukcesji. kupionych nieruchomości. W tym przyDramat przyjaciela wywołał w nim sil- padku bardzo pomocne okazały się konną potrzebę zabezpieczenia swojej ro- takty bankiera, dzięki którym wykorzydziny na wypadek śmierci lub trwałego stanie kredytu zostało wyraźnie zoptymalizowane. uszczerbku na zdrowiu. – Dzięki moim znajomościom z lo– W trakcie rozmów uświadomiłem mu również, że dziedziczone papiery kalnymi deweloperami wynegocjowawartościowe i jednostki funduszy in- liśmy korzystne warunki cenowe na westycyjnych są według polskiego pra- zakup mieszkań, a nieruchomości po wa obciążone podatkiem dochodowym zakończonym etapie wykończenia będą od wartości ich umorzenia, a nie zysku. zarządzane przez wynajętą do tego osoPowoduje to, że wartość środków zain- bę. Skoro jednak w portfelu pojawił się westowanych w tego typu produkty kredyt hipoteczny, to uznaliśmy, że inwestycyjne zostanie pomniejszona naturalne będzie zabezpieczenie jego o 19 procent. Przyznam szczerze, że wy- spłaty na wypadek śmierci kredytobiorraz twarzy pana Rocy. ZaproponowaPORTFEL PANA ROBERTA, berta mówił wszystłem ubezpieczenie STAN NA LIPIEC 2013 R. ko: szok i niedowiena życie „Family wartość rzanie. „Dziedziczo- aktywa Shield” na sumę 1,2 2 000 000 PLN ne papiery warto- nieruchomość – dom mln złotych (kwo500 000 PLN ściowe są dla spad- gotówka ta zbliżona do warkobierców bezkosz- F.I. Obligacji Skarbowych PLN 2 000 000 PLN tości hipoteki). To towym przychodem F.I. Obligacji Skarbowych EUR 1 600 000 PLN wyjątkowa oferta, 1 500 000 PLN i podlegają opodat- lokaty strukturyzowane ponieważ według 2 400 000 PLN kowaniu” – tłuma- lokaty bankowe jej zasad pan Robert czy Kamil Mar ty- Źródło: Noble Bank w dwunastym roku niuk. ubezpieczeOBECNA STRUKTURA PORTFELA trwania nia będzie mógł je PANA ROBERTA* Bankier uspokoił zakończyć (do tego aktywa wartość zabezpieczenie jednak klienta, że czasu spłaci hipospadkowe istnieje rozwiązanie nieruchomość teki), a towarzys2 000 000 PLN testament pozwalające wyod- – dom two ubezpieczenio500 000 PLN testament rębnić fundusze in- gotówka we zwróci mu wszy1 500 000 PLN UFK, transfer westycyjne z masy UFK stkie wpłacone składmiędzypokoWierzytelności spadkowej, wykorzyki – mówi Martyleniowy 2 800 000 PLN UFK, transfer niuk. stując transfer mię- UFK Obligacji międzypokodzypokoleniowy: to Korporacyjnych Ostatnim etaleniowy pem, praktycznie Fundusze Inwesty- nieruchomości 2 500 000 PLN testament, „Family cyjne w Polisie Ubez- – mieszkania wieńczącym wdroShield” pod wynajem pieczeniowej, czyli żenie opisanych rozlokaty bankowe 1 000 000 PLN testament Ubezpieczeniowe wiązań, było spo1 000 000 PLN UFK, transfer Plan Fundusze Kapitało- Inwestycyjny – tkanie z prawnikamiędzypokoleniowy we. Plan Inwestycyj- długoterminowy mi z kancelarii DZP Noble Bank ny w strukturze po- Źródło: w ramach usługi * z uwzględnieniem zabezpieczenia spadkowego lisy, za pośrednicWealth Guard Notwem którego pieniądze inwestowane są ble Banku i spisanie odpowiedniego w jednostki specjalnie dobranych fundu- testamentu, w którym zawarte zostały szy, znalazł się na liście nowych aktywów również szczegółowe zapisy windykaw portfelu pana Roberta. cyjne (wynikające z faktu, że pan Robert Dodatkowo klient był bardzo zainte- chciałby po śmierci przekazać konkretresowany rynkiem mieszkań pod wyna- ne przedmioty i aktywa swojemu rojem dla zagranicznych studentów. Chciał dzeństwu). PZ

FOT.: TOMASZ OZDOBA

PRIVATE BANKING

170 FORBES 12 | 13

168-170_FRB_12.indd 170

13-11-15 13:11

FRB_11_PB_PORTY.indd 78

15.11.2013 21:45

Ranking AUTORYZOWANYCH DORADCÓW

2013

Hossa nadeszła spóźniona Czwartą edycję rankingu autoryzowanych doradców wprowadzających spółki na rynek NewConnect wygrała firma Capital One Advisers, pokonując Rubicon Partners i INVESTcon Group. Po dwóch i pół roku nieprzerwanych spadków alternatywny rynek akcji wyrwał się z objęć bessy Tomasz Jóźwik

MARCIN DUSZYŃSKI Capital One Advisers

172-176_FRB_12.indd 172

zwrotu może się w tym roku pochwalić 70 proc. z 447 spółek. – Wzrost zainteresowania alternatywnymi rynkami akcji to zjawisko ogólnoeuropejskie. W III kwartale tego roku obroty były wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku na dziewięciu parkietach z trzynastu, które wzięliśmy pod uwagę – mówi Mateusz Hyży, analityk Grupy Trynity, firmy zajmującej się pozyskiwaniem finansowania dla przedsiębiorstw. W górę poszyły kursy, wzrosła również wartość emisji na rynku pierwotnym. W ponad 6-letniej historii rynku NC hossa jest zjawiskiem relatywnie rzadkim. Przez dłuższy czas kursy utrzymywały się w trendzie wzrostowym od marca 2009 do marca 2010 roku, a formalnie jedyna hossa zakończyła się w listopadzie 2010

RANKING AUTORYZOWANYCH DORADCÓW miejsce firma

1 (3) 2 (7) 3 (5) 4 (1) 5 (2) 6 (3) 7 (16) 8 (6) 9 (14) 10 (9)

Capital One Advisers Rubicon Partners INVESTcon Group Invest Concept Trigon DM Corvus Corporate Finance EBC Solicitors Noble Securities WDM Autoryzowany Doradca DM Capital Partners

W nawiasie miejsce w poprzednim roku. Metodologia na stronie 126

punkty

54 45 43 39 36 33 28 26 25 24

FOT.: PIOTR WANIOREK

ewConnect, prowadzony przez GPW rynek akcji dedykowany spółkom na wczesnym etapie rozwoju, z bessy wyłonił się dopiero w lipcu, ponad rok po tym, jak zwyżka rozpoczęła się na głównym giełdowym parkiecie. W trzecim kwartale 2013 roku NCIndex, który jest syntetyczną miarą poziomu kursów na tym rynku, zyskał 5,7 proc. i zakończył serię pięciu kolejnych kwartałów na minusie. Od końca lipca do końca października NCIndex30, w którego skład wchodzi 30 najbardziej płynnych papierów notowanych na NC, zyskał 28 proc. i był to wynik lepszy od uzyskanych w tym czasie przez indeksy obrazujące koniunkturę na głównym parkiecie. – Poprawa jest zauważalna, choć wzrosty kursów dotyczą na razie tylko wybranych spółek – mówi Sebastian Huczek, wiceprezes INVESTcon Group, najaktywniejszego autoryzowanego doradcy działającego na NewConnect. Na koniec października dodatnią stopę zwrotu w tym roku miało nieco ponad 40 proc. z 444 notowanych na alternatywnym rynku akcji. Dla porównania na rynku głównym dodatnią stopą

13-11-15 13:08

roku. W 2011 i 2012 roku wartość NCIndex spadła łącznie niemal o połowę. Na dnie bessy w lipcu 2013 roku indeks znajdował się o 70 proc. poniżej wartości, od której giełda zaczęła jego wyliczanie, kiedy w sierpniu 2007 roku startował cały rynek. Pod względem stóp zwrotu do tej pory parkiet alternatywny wyraźnie przegrywał z głównym rynkiem, co stopniowo zniechęcało inwestorów do zaglądania na NewConnect – po co mieli podejmować większe ryzyko związane z kupowaniem mało płynnych spółek na wczesnym etapie rozwoju, skoro więcej można zarobić na akcjach dojrzałych przedsiębiorstw z „dużej giełdy”? Po ostatnim skoku w górę NCIndex odrobił straty dopiero z początku roku i do osiągnięcia szczytu poprzedniej hossy wciąż potrzebuje zwyżki o ponad 90 procent. Indeks WIG, obrazujący poziom kursów na rynku głównym, nadal jest daleko z przodu – w październiku uporał się z barierą 50 tys. pkt, osiągając największą wartość od grudnia 2007 roku, i przymierza się do ataku na historyczny rekord na poziomie 67,6 tys. punktów. – Hossa to jednak za duże słowo wobec tego, co dziś dzieje się na NewConnect. Duża różnica między stopą zwrotu z NCIndex 30 i NCIndex pokazuje, że zwyżka dotyczy przede wszystkim 30 najbardziej płynnych spółek, w przypadku reszty generalnie niewiele się dzieje – zauważa Hyży. Jednak sytuacja stopniowo poprawia się na korzyść rynku alternatywnego z dwóch zasadniczych powodów. Do kupowania akcji małych spółek zachęcają coraz wyraźniejsze sygnały ożywienia gospodarczego. To właśnie ta grupa firm

172-176_FRB_12.indd 173

Inwestorzy przypomnieli sobie o alternatywnym rynku akcji. Na jak długo? Po dwóch i pół roku bessy NCIndex podskoczył 16 proc. w ciągu trzech miesięcy. W górę poszły przede wszystkim kursy największych spółek. bessa permanentna (30.12.2010 = 100 pkt) 1500

3,0

1200

2,5 Siła Relatywna NCIndex/WIG (skala prawa) Wartość NCIndex (skala lewa)

900

2,0

600

1,5

300

1,0

0 VIII ’07

II ’08

VIII ’08

II ’09

VIII ’09

II ’10

VIII ’10

II ’11

VIII ’11

II ’12

VIII ’12

II ’13

VIII ’13

Źródło: www.bossa.pl

na ożywieniu korzysta najbardziej – dla małego przedsiębiorstwa każdy kolejny kontrakt oznacza o wiele większy przyrost przychodów i zysków niż dla dużych przedsiębiorstw. Dlatego w miarę rozwoju wzrostowej części gospodarczego cyklu inwestorzy schylają się po coraz mniejsze firmy: najpierw kupowali średnie i małe spółki z rynku głównego, teraz dostrzegli również NewConnect. Wydaje się także, że efekty zaczyna przynosić zaostrzenie polityki GPW wobec emitentów z rynku alternatywnego: zwiększenie wymagań wobec spółek ubiegających się o wejście na NC i zaostrzenie sankcji w stosunku do tych emitentów, którzy już zadebiutowali, ale mają kłopoty z przestrzeganiem obowiązków informacyjnych. Wprawdzie problem wiarygodności emitentów GPW dostrzegała już od pewnego czasu, ale dopiero w tym roku zaczęła deklaracje przekładać na konkretne działania: 122 ze 192 sankcji (upomnienia, kary pieniężne, zawieszenie obrotu akcjami, wykluczenie z obrotu), które od początku funkcjonowania NC giełda nałożyła na emitentów, zostały orzeczone w ciągu niecałych dziewięciu miesięcy 2013 roku.

– Zaostrzenie regulacji podnosi wiarygodność rynku i ułatwia nam funkcjonowanie, bo wiadomo już, że nie każda spółka może dostać się na NC i utrzymać się na nim. Pracujemy teraz z nieco większymi niż wcześniej firmami, które są bardziej świadome tego, po

co jest rynek kapitałowy – ocenia Sebastian Huczek. Wcześniej liberalna polityka GPW w połączeniu z silną konkurencją sprawiała, że doradcy pracowali praktycznie ze wszystkimi spółkami, które tylko spełniały formalne kryteria wejścia na NewConnect. Bo wiedzieli, że jeśli zlecenia nie wezmą oni, to za chwilę spółka pojawi się na rynku wprowadzona przez innego doradcę. Efektem działania tego mechanizmu były 172 debiuty w 2011 roku, w tym pięć razy zdarzyło się, że na jednej sesji na parkiet wchodziły dwie spółki. Nawet jeżeli w takim tłumie znajdą się atrakcyjne spółki, to inwestorom dosyć trudno je wyłowić. Dlatego 37 debiutów w pierwszych dziesięciu miesiącach 2013 roku

13-11-15 13:08

Ranking AUTORYZOWANYCH DORADCÓW

2013

1. CAPITAL ONE ADVISORS kategoria

wartość

miejsce

10 (26 mln zł) wprowadzone spółki* 44,4 odsetek debiutów na plusie (proc.) -8,4 zysk na debiucie (proc.) odsetek spółek na plusie po 60,0 6 miesiącach (proc.) 67,9 zysk po 6 miesiącach (proc.) 10,0 spadek o 75 proc. (proc.) 2 wprowadzone na GPW 66,7 odsetek spółek ze wzrostem przychodów (proc.) 22,8 przeciętny wzrost przychodów (proc.) 70,0 odsetek spółek ze wzrostem zysku operacyjnego (proc.) 80,0 odsetek spółek z zyskiem netto (proc.) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Notoria Serwis

3 3 1

2 1

ryzyko będzie ograniczało ryzy się jedynie do zwykłego rryzyka biznesowego.

Pytanie, jak długo jeszcze hossa może Rubicon Partners się utrzymać na NC? Wiele wskazuje na to, że dla rynków akcji bardzo trudny będzie przyszły rok, kiedy globalne banki centralne zaczną wycofywać się z polityki zasilania systemu finansowego w dodatkową płynność, co dotychczas sprzyjało zwyżce kursów ryzykownych aktywów. Dodatkowym czynnikiem ryzyka na krajowym rynku będzie początek procesu rozmontowywania II filaru emerytalnego, co nieuchronnie zmniejszy zasób kapitału płynącego na giełdę. Wprawdzie OFE na NewConnect praktycznie nie inwestują (jedyną firmą, w której fundusze emerytalne przekroczyły próg 5 proc. głosów na WZA jest Medicalgorithmics), ale jeśli dojdzie Wzrost wiarygodności emitentów to do załamania trendu wzrostowego na także warunek konieczny jeszcze szersze- rynku głównym, trudno przypuszczać, go zainteresowania rynkiem alternatyw- że NewConnect obroni się przed spadkanym ze strony inwestorów instytucjonal- mi. Dlatego w poszukiwaniu zysków na nych, którzy gotowi są inwestować nawet alternatywny parkiet warto wybrać się w małe spółki (np. notowany na parkiecie bez nadmiernej zwłoki, szczególnie jeśli alternatywnym Browar Gotyniec ma weźmiemy pod uwagę, że w poprzednim w akcjonariacie kilka różnych funduszy cyklu NC zakończył wzrosty pół roku inwestycyjnych) pod warunkiem, że ich przed rynkiem głównym.

GRZEGORZ GOLEC

2. RUBICON PARTNERS kategoria

wartość

17 (139 mln zł) wprowadzone spółki* 87,5 odsetek debiutów na plusie (proc.) 35,0 zysk na debiucie (proc.) odsetek spółek na plusie po 46,7 6 miesiącach (proc.) 14,7 zysk po 6 miesiącach (proc.) 5,9 spadek o 75 proc. (proc.) 0 wprowadzone na GPW 50,0 odsetek spółek ze wzrostem przychodów (proc.) 0,1 przeciętny wzrost przychodów (proc.) 50,0 odsetek spółek ze wzrostem zysku operacyjnego (proc.) 64,7 odsetek spółek z zyskiem netto (proc.)

3. INVESTCON GROUP miejsce

2 8 9

4 2

kategoria

wartość

27 (27 mln zł) wprowadzone spółki* 90,5 odsetek debiutów na plusie (proc.) 30,0 zysk na debiucie (proc.) odsetek spółek na plusie po 53,8 6 miesiącach (proc.) 12,2 zysk po 6 miesiącach (proc.) 48,1 spadek o 75 proc. (proc.) 1 wprowadzone na GPW 51,9 odsetek spółek ze wzrostem przychodów (proc.) 5,3 przeciętny wzrost przychodów (proc.) 44,4 odsetek spółek ze wzrostem zysku operacyjnego (proc.) 44,4 odsetek spółek z zyskiem netto (proc.)

* od 1 X 2010 roku do 20 IX 2013 roku. W nawiasie pozyskany dla spółek kapitał. Ranking bierze pod uwagę jedynie spółki, które doradca wprowadził w ostatnich trzech latach. Jedynie kategoria „wprowadzone na GPW” dotyczy całej historii. Metodologia rankingu na następnej stronie

miejsce

9 4 4

5 6

FOT.: MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNEU/FORUM

– o ponad połowę mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku i 75 proc. mniej niż przed dwoma laty – to krok we właściwym kierunku. Także z punktu widzenia GPW, choć pozornie może się wydawać, że giełdzie powinno zależeć na jak największej liczbie emitentów na rynku. Jednak firmy z NC generują z reguły niewielkie obroty, zatem nie przysparzają giełdzie przychodów z tytułu prowizji, a jednocześnie wiąże się z nimi istotne ryzyko wizerunkowe, które już wielokrotnie miało okazję się zmaterializować, w tym kilka razy na większą skalę (np. upadkiem brytyjskiej firmy Avtech Aviation zaraz po debiucie w 2011 roku czy wejściem na rynek, zajmując się „uwiecznianiem” spółki Solaris Gate w 2010 roku). Dlatego zaostrzenie regulacji wydaje się mieć uzasadnienie także z biznesowego punktu widzenia. Dla GPW najbardziej obiecujące są te firmy, które w przyszłości są w stanie przenieść się na parkiet główny. Do końca października tę drogę przebyły 23 spółki, co oznacza, że już 5 proc. firm z głównego parkietu pochodzi z „małej giełdy”. Takie spółki jak Krynicki Recykling, MW Trade, Grupa SMT czy Eko Export to czołówka głównego parkietu pod względem stóp zwrotu w bieżącej hossie.

174 FORBES 12 | 13

172-176_FRB_12.indd 174

13-11-15 13:08

SATUSr.indd 1

13-11-15 13:27

Ranking AUTORYZOWANYCH DORADCÓW

2013 18,2 mln złotych, na koniec września już na 22,6 mln złotych. Z punktu widzenia inwestorów najważniejsze, żeby autoryzowani doradcy byli czymś w rodzaju sita eliminującego z ubiegania się o debiut na rynku te spółki, których rzetelność budzi wątpliwości. Nasz ranking – w którym jakość pracy tych doradców oceniamy przez pryzmat zmian kursów akcji, poziomu przychodów i zysków wprowadzanych na rynek firm – ma pomóc inwestorom fir w wyborze podmiotów, które w zz selekcją spółek radzą sobie lepiej niż konkurencja. Żeby PAWEŁ ŚLIWIŃSKI znaleźć się w gronie oceINVESTcon Group nianych, doradca w ciągu trzech lat (od 1 X 2010 do 31 IX 2013) ma wprowadzić na NC przynajmniej sześć firm i być wpisanym na listę doradców na koniec października 2013 roku. Kryterium aktywności spełniło 14 Metodologia doradców – z tego dwóch nie znalazło się Zysk na debiucie – przeciętna różnica między w rankingu ze względu na brak licencji. zamknięciem pierwszej sesji i ceną emisyjną Zwycięstwo Capital One Advisers nie w ostatniej ofercie przed debiutem (bez emisji może być zaskoczeniem, bo w IV edycji mniejszych niż 0,5 mln zł lub kupionych przez rankingu firma po raz czwarty znalazła się mniej niż 10 inwestorów). na podium. Wygrała, choć akcje wprowaZysk po 6 miesiącach – przeciętna różnica między dzanych przez nią spółek z reguły nie dazamknięciem sesji po 6 miesiącach od debiutu wały zarobić inwestorom na debiucie i w tej i ceną emisyjną lub zamknięciem pierwszej sesji (w przypadku debiutów bez oferty lub kategorii Capital One nie zdobył ani jedw przypadkach jak wyżej). nego punktu. Przedsiębiorstwa ze stajni Spadek o 75 proc. – odsetek spółek, których kurs tego doradcy w oczach inwestorów na warspadł przynajmniej przejściowo o minimum 75 proc. tości zyskiwały po debiucie, co jest pochodod ceny emisyjnej lub zamknięcia pierwszej sesji ną ich solidnych wyników finansowych. (także spółki wykluczone z obrotu). Na drugim miejscu znalazł się Rubicon Wprowadzone na GPW – liczba spółek, które z NC Partners, autoryzowany doradca. W poprzeniosły się na dużą giełdę; przednich rankingach pojawiał się w czoOdsetek spółek ze wzrostem przychodów łówce, ale na podium jest po raz pierwszy. – odsetek spółek, które w I poł. 2013 r. miały wyższe przychody niż w I poł. 2012. Zebrał solidne oceny w większości kategoPrzeciętny wzrost przychodów – przeciętna rii. Podium uzupełnia INVESTcon Group, zmiana przychodów dla spółek danego doradcy zwycięzca rankingu sprzed dwóch lat. Cechą I poł. 2013/I poł. 2012. charakterystyczną ofert przeprowadzanych Odsetek spółek ze wzrostem zysku przez tego doradcę w ostatnich latach była operacyjnego – odsetek spółek, które w I poł. 2013 duża różnica między kursem zamknięcia miały większy zysk operacyjny (mógł być ujemny) pierwszej sesji na NC i ceną emisyjną, po niż w I poł. 2012. jakiej sprzedawane były akcje na rynku Odsetek spółek z zyskiem – odsetek spółek, które pierwotnym. Ale też żaden z trzech wyza ostatnie cztery kwartały mają dodatni zysk netto. różnionych doradców nie ustrzegł się wproW każdej kategorii przyznaliśmy od 10 pkt wadzenia na rynek spółki, która zbankruza 1. miejsce do 1 pkt za 10. W przypadku takiej samej oceny w danej kategorii o liczbie towała i/lub została wykluczona z obrotu punktów decydowała aktywność doradcy na NewConnect. To dobitnie przypomina, (im więcej debiutów i więcej pozyskanego że inwestowanie na alternatywnym rynku kapitału – tym lepiej). O miejscu w rankingu akcji obarczone jest ponadstandardowym decyduje suma punktów. ryzykiem.

Zwyżka kursów na NC nie tylko oznacza zyski dla inwestorów, ale też pozwala złapać finansowy oddech autoryzowanym doradcom. Na nieregulowanym rynku akcji odgrywają kluczową rolę: przygotowują spółkę do wejścia na rynek, odpowiadają za przygotowanie dokumentu, który jest podstawą dopuszczenia do obrotu, pozyskują dla firm kapitał i jeszcze przez trzy lata po debiucie pomagają im w wypełnianiu obowiązków informacyjnych i komunikacji z innymi uczestnikami rynku. Rejestr autoryzowanych doradców prowadzi GPW, decyduje także, kto może pełnić taką funkcję. Na koniec października znajdowało się w nim 81 autoryzowanych doradców. Ponieważ konkurencja zepchnęła stawki za opiekę nad spółkami do bardzo niskich poziomów, szans na zyski upatrują w obejmowaniu udziałów w firmach, które wprowadzają na rynek. Tę zależność dobrze widać po wynikach finansowych INVESTcon, doradcy, który sam jest spółką publiczną notowaną na rynku głównym GPW. W latach 2011–2012, przy przychodach rzędu kilku milionów złotych rocznie, firma straciła netto niemal 27 mln złotych. INVESTcon ma udziały w 41 notowanych na NC spółkach, których wartość pod wpływem hossy stopniowo rośnie. Na koniec I kwartału 2013 roku portfel ten był wyceniany na

FOT.: WOJCIECH ROBAKOWSKI

176 FORBES 12 | 13

172-176_FRB_12.indd 176

13-11-15 13:09

Grudzień 2013

na Gwiazdkę

177_FRB_PREZENTY_2013.indd 16

07.11.2013 19:38

APART_1.indd 78

13-11-07 15:00

Fope słynie z innowacyjności i najlepszego włoskiego wzornictwa. Doskonale widać to w linii Flex’it, z jej elastyczną konstrukcją i gładkości linii. Bransoleta (wzór 180.121, od 19 990 zł), bransoleta (wzór 180.120, od 24 990 zł). Złoto pr. 750, brylanty. Anja Rubik: kolczyki (wzór 103.192, od 4290 zł), naszyjnik (wzór 180.116, od 45 990 zł),

www.apart.pl

bransoleta (wzór 180.116, od 41 990 zł), pierścionek (wzór 930, od 4590 zł). Złoto pr. 585 i 750, brylanty.

APART_1.indd 79

13-11-07 15:00

1990 zł Złota zawieszka z brylantami i cytrynami wzór 176.117

5690 zł Złote kolczyki z brylantami i kwarcami wzór 176.114

4090 zł Złoty pierścionek z brylantami i cytrynami wzór 176.117

4390 zł Złote kolczyki z brylantami i kwarcami wzór 176.111

4990 zł Kolczyki z ceramiki i złota z brylantami wzór 179.105

1090 zł Pierścionek z ceramiki i złota z brylantem wzór 179.136

APART_2.indd 78

2590 zł Kolczyki z ceramiki i złota z diamentami wzór 184.113

Święta to czas niezwykły… pełen magii, miłości, a także pięknych podarunków. Wspaniały blask złota, diamentów i innych kamieni szlachetnych z pewnością zachwyci wszystkie obdarowane osoby.

13-11-07 15:02

1590 zł

Złota zawieszka z diamentami wzór 103.527

Złota zawieszka z brylantami wzór 115.154

1990 zł Złota zawieszka z brylantami i szafirami wzór 103.381

1290 zł

Złota zawieszka z diamentami i szafirami wzór 153.102 od

2890 zł Złote kolczyki z diamentami i szafirami wzór 153.102

3090 zł Złote kolczyki z brylantami i szafirami wzór 103.381

2190 zł Złote kolczyki z brylantami wzór 115.154 od

1649 zł Złoty pierścionek z brylantami wzór 109.390

2290 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 103.527

11 990 zł Złote kolczyki z brylantami wzór 103.409

790 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 105.379

4190 zł Złote kolczyki z brylantami i szafirami wzór 103.416

1590 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 103.527

1259 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 160.213

APART_2.indd 79

1090 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 151.168

6590 zł Złoty pierścionek z brylantami wzór 103.409

www.apart.pl

1190 zł

13-11-07 15:02

419 zł Złote kolczyki z cyrkoniami wzór K-433.01

Złoty pierścionek wzór AP121-6936

339 zł Złote kolczyki wzór AP121-0504

179 zł od

Złota zawieszka z cyrkoniami wzór Z-486.01

404 zł

59 zł Srebrne kolczyki z emalią wzór AP121-7275

54 zł Srebrne kolczyki z emalią wzór AP121-7272

Srebrna bransoleta z emalią wzór AP121-8633

APART_3.indd 78

Złote kolczyki wzór AP121-6935

59 zł Srebrne kolczyki z emalią wzór AP121-1348

99 zł

2769 zł

Złote kolczyki wzór AP23-0977

1409 zł

279 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 101.185

109 zł Złota zawieszka z cyrkoniami wzór AP121-6892

799 zł Złote kolczyki z diamentami i rubinami wzór 186.101

13-11-07 15:04

339 zł

Srebrna zawieszka z cyrkoniami i onyksem wzór AP121-1874

299 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami i onyksem wzór AP121-8225

199 zł Srebrna zawieszka z cyrkoniami wzór AP121-4004

179 zł Srebrna zawieszka z cyrkoniami wzór AP121-6536

289 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP121-4003

379 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami i onyksem wzór AP121-1877

199 zł Srebrny pierścionek z cyrkoniami wzór AP121-6782

469 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP121-3843

379 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP121-6537 od

354 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP121-0542

639 zł

149 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP121-8323

APART_3.indd 79

www.apart.pl

Srebrna bransoleta z cyrkoniami wzór AP121-4422

13-11-07 15:04

SPIS TREŚCI 186 186 190

LUDZIE

Moje włoskie święta W oczekiwaniu na gwiazdkę Michelin

192 STYL

192 Malowany jedwab 194 Być dobrze zorganizowanym 196 Sztuka wyboru 200 Drogeria niebanalna

Karolina Burda Redaktor prowadząca

204 AKCESORIA

204 Czas prezentów 208 Damski punkt widzenia 210 Rubinowe święta 214 Pióra dla pokoleń

218 DOM

218 Wokół stołu 220 Dom pełen zapachu

222 ALKOHOL 222 223 224 226

Wino na świąteczny stół W sześciu odsłonach Smak tradycji Płynne złoto

228 MIEJSCA 228 230

Choinka pod palmą Spokojnych podarunków

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE; YEVGENIY IL2N/GETTY IMAGES/ISTOCKPHOTO/THINKSTOCK.COM; OKŁADKA : MATERIAŁY PRASOWE

Jaki powinien być prezent doskonały? Przede wszystkim dobrze zaplanowany. Taki, który wymaga zatrzymania się w przedświątecznym biegu, zastanowienia nad jego przyszłym właścicielem. Mamy nadzieję, że świąteczny „Forbes” odczaruje nerwowość związaną z poszukiwaniem podarunków i pomoże cieszyć się czasem spokojnego oczekiwania na pierwszą gwiazdkę.

184 FORBES LIFE

184_FRB_PREZENTY_2013.indd Sec2:184

08.11.2013 12:44

TISOT_R.indd 78

13-11-07 15:22

186 FORBES LIFE

186-188_FRB_PREZENTY_2013.indd 186

07.11.2013 19:53

LUDZIE Ś W I ĄT E C Z N A O P O W I E Ś Ć

W OCZEKIWANIU NA

GWIAZDKĘ

… MICHELIN

FOT.: ŁUKASZ ZANDECKI

zęściej niż hiszpańskie oliwy z oliwek dałów, rodzynek i orzechów zwija, a potem odparowuje, W stosuje wielkopolski olej rydzowy, by podać rybę w formie rolady. KUCHNI lniany czy z pestek dyni. Do tata– Kiedy idę w gości, ze względu na moją pracę, NAJBARDZIEJ CENI ra wołowego dodaje liście jarczęsto jestem pytany, czy potrawy mi smakują. SOBIE PROSTOTĘ, mużu, a udko kaczki podaje ze Niestety, u nas nagminnie dodaje się do wszystNATURALNE PRODUKTY słonecznikiem bulwiastym znanym jako kiego ulepszacze: kostki rosołowe czy gotowe topinambur. Lubi wracać do składników masosy, a to zupełnie niepotrzebne, bo zabija naI NOWOCZESNE POŁĄCZENIA ło dziś popularnych, a dawniej często użyturalny smak. Najlepszym ulepszaczem jest TRADYCYJNYCH RECEPTUR. wanych w kuchni – np. z jarzębiny po przegotowanie z sercem – tłumaczy. ROBERT SKUBISZ, SZEF KUCHNI mrożeniu można robić doskonałe konfitury. Wtedy, nawet jeśli nie wyjdzie za pierwszym AMBER ROOM, ZDRADZA W menu restauracji Amber Room świetnie razem, to za trzecim z pewnością już się uda. On NAM SWÓJ PRZEPIS NA komponuje się z carpaccio z polędwicy z jelenia. sam, zanim zaserwuje potrawę gościom restaura– Wychowywałem się na wsi i z tatą uprawiałem cji, długo zastanawia się również nad tym, co zrobić, UDANE ŚWIĘTA by danie pięknie wyglądało na talerzu. Robi kilka prób, własny ogródek. Mieliśmy groszek, ziemniaki, dynię. To układa składniki na co najmniej cztery sposoby i dopiero wtedy tam uczyłem się podejścia do warzyw – tłumaczy Robert Skubisz, który po doświadczeniach zbieranych w hotelach InterContinental i Sheraton decyduje, która wersja najbardziej mu się podoba. trafił do restauracji Polskiej Rady Biznesu, gdzie pod okiem ówczesnego szefa – Oprócz umiejętności gotowania w kuchni potrzebna jest też wyobraźnia kuchni Roberta Amaro poznawał tajniki kuchni molekularnej. Dziś to on de- przestrzenna. Często fotografuję swoje potrawy, żeby po kilku latach pamiętać cyduje o menu w pałacu Sobańskich. Powoli odchodzi od eksperymentów ten idealny zestaw i ułożenie – mówi Skubisz. z molekułami na rzecz tradycji okraszonej niespotykanymi połączeniami. Zanim zdecydował się na karierę w gastronomii, myślał o szkole plastycznej Także w świątecznym menu restauracji nie mogło zabraknąć klasycznych lub właśnie o fotografii. Dziś łączy obie pasje. I choć restauracja Amber Room zup i dań rybnych. W jego domu też nie można zrezygnować z pierogów od kilku lat nagradzana jest w prestiżowym przewodniku Michelin helin symboz kapustą i grzybami. lem czterech sztućców, a Robert Skubisz niezmiennie iezmiennie utrzymuje – Moi rodzice robią je tak sprawnie i smacznie, że nie chcę im wchodzić najwyższy standard obsługi i sztuki kulinarnej, rnej, wciąż czeka na w paradę – śmieje się Skubisz. W zamian w ubiegłym roku zaskoczył rodzinę swoją pierwszą gwiazdkę. Być może pojawi sięę w tym roku. śledziem z oliwą z pestek śliwki, czerwoną cebulą i jabłkiem. Także karpia KATARZYNA DĘBEK podaje w oryginalny sposób – by oszczędzić domownikom męczenia się Dziękujemy sklepowi Almi Decor Złote Tarasy asy z ośćmi, największe wyjmuje, resztę dwa razy mieli z mięsem i po dodaniu migsji za umożliwienie realizacji sesji FORBES ORBES NA GWIAZDKĘ 187

186-188_FRB_PREZENTY_2013.indd 187

07.11.2013 19:53

LUDZIE Ś W I Ą T E C Z N A O P O W I E Ś Ć

ŚWIĄTECZNE PRZEPISY

ROBERTA SKUBISZA FILET Z OKONIA Z KOPYTKAMI

Oliwa ziołowa, składniki: 50 g ziół (natka, koperek, tymianek, rozmaryn, majeranek, bazylia, kolendra, szałwia, oregano, estragon, szczypiorek) 100 ml oleju z pestek winogron 20 ml białej redukcji balsamico 2 g soli 1 g pieprzu czarnego 20 ml soku z cytryny Kopytka parmezanowe, składniki: 300 g ziemniaków (około 200 g po ugotowaniu i przetarciu) 200 g mąki pszennej 40 g tartego parmezanu 1 jajko 2 łyżki purée bazyliowego Przygotowanie potrawy: Rybę skrobiemy z łusek, oprawiamy, ﬁletujemy i usuwamy ości. Kapustę drobno siekamy, podsmażamy na niewielkiej ilości

oleju z cebulą, czosnkiem, podlewamy na koniec niewielką ilością wywaru warzywnego i dusimy przez 20 minut na średnim ogniu. Gdy zmięknie, dodajemy koperek i doprawiamy do smaku. Ugotowane ziemniaki studzimy, przeciskamy przez prasę i delikatnie łączymy z resztą składników (mąka pszenna, tarty parmezan, jajko, purée bazyliowe), zarabiając na stolnicy na gładką masę. Formujemy paski o grubości 1,5 cm i kroimy pod kątem, podsypując mąką, aby się nie skleiły. Gotujemy 3 minuty w osolonej wodzie, hartując na koniec. Okonia posypujemy solą i pieprzem, smażymy od strony skóry na złoty kolor (ok. 5 minut), pilnując, żeby ryba się nie przypaliła i nie wysuszyła. Żółte pomidory parzymy, obieramy ze skóry i podgrzewamy przed podaniem. Z ziół przygotowujemy oliwę smakową, którą polewamy potrawę.

ZUPA GRZYBOWA Składniki potrzebne na 4 porcje: 2 korpusy z kurczaka 1 marchew 4 liście laurowe grzyby: 200 g kurek, 50 g shitake, 50 g podgrzybków, 5 smardzów 6 gałązek tymianku 1 ząbek czosnku 1 korzeń pietruszki pęczek koperku 2 litry wody lub delikatnego wywaru warzywnego Przygotowanie potrawy: Z korpusów, marchewki, pietruszki, czosnku, koperku, liścia laurowego i tymianku gotujemy klarowny wywar. Następnie do przecedzonego wywaru dodajemy oczyszczone, pokrojone i przesmażone grzyby. Gotujemy na wolnym ogniu przez godzinę, doprawiając na koniec do smaku. Zupa najlepiej smakuje dzień po przygotowaniu.

FOT.:ŁUKASZ ZANDECKI; MATERIAŁY PRASOWE

Składniki potrzebne na 4 porcje: 1200 g ryby, na porcję dajemy 1 ﬁlet o wadze 140–150 g 400 g kopytek bazyliowych 500 g młodej kapusty z koperkiem 2 żółte pomidory bez skóry sól, pieprz, oliwa 60 ml sosu ziołowego 40 ml redukcji balsamicznej z oliwą z oliwek 3 pomidory pokrojone w kostkę liście baby bok choy liście młodej bazylii

188 FORBES NA GWIAZDKĘ

186-188_FRB_PREZENTY_2013.indd 188

07.11.2013 19:53

YES_R.indd 78

13-11-07 15:25

LUDZIE Ś W I ĄT E C Z N A O P O W I E Ś Ć

MOJE WŁOSKIE

ŚWIĘTA AGNIESZKA MOSUREK-ZAVA, PREZES DOUGLAS POLSKA I DYREKTOR REGIONALNA NA CZECHY, LITWĘ I ŁOTWĘ, SPORO PODRÓŻUJE. JEDNAK NAJWAŻNIEJSZE SĄ DLA NIEJ WYJAZDY ŚWIĄTECZNE. CO DRUGI ROK BOŻE NARODZENIE SPĘDZA BOWIEM POD WENECJĄ, U WŁOSKIEJ RODZINY SWOJEGO MĘŻA

iedy Polacy zasiadają do wigilijnej kolacji, Włosi do świąt dopiero się szykują. Wigilijna wieczerza w rodzinnym gronie jest dla nich czasem oczekiwania na Pasterkę, od której dopiero zaczyna się czas celebracji. Najważniejsze we włoskiej tradycji jest bowiem Boże Narodzenie. Wtedy wszyscy zasiadają do uroczystego obiadu, który trwa często do późnej nocy. Agnieszka Mosurek-Zava, prezes Douglas Polska, co drugi rok pakuje swoją wielokulturową rodzinę i wyjeżdża do Wenecji. – Dzielimy się obecnością w rodzinnych domach. Mam przyjemność spędzać święta w dwóch tradycjach – mówi Agnieszka Mosurek-Zava. – Jest to dla mnie czas odpoczynku po bardzo pracowitych miesiącach – dodaje. Nic dziwnego, bo w takiej ﬁrmie jak Douglas myślenie o świątecznej strategii zaczyna się już w okolicach wakacji. Z siecią perfumerii liczącą już 109 salonów w Polsce Mosurek-Zava związana jest od roku 2000, kiedy będąc na studiach doktoranckich

na wydziale nauk politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, dowiedziała się, że Douglas szuka kandydatów na menedżerów w krajach, do których zamierza wejść. W roku 2011 niemieccy właściciele docenili szybką ekspansję sieci w Polsce, a Mosurek-Zava została prezes zarządzającą grupą 1200 pracowników w Polsce i dyrektor odpowiedzialną za cztery rynki. Prezes polskiego oddziału Douglasa prywatnie jest mamą trójki dzieci i doskonale łączy zawodową karierę z życiem rodzinnym. Nic więc dziwnego, że najważniejsze dla niej jest przygotowanie się do świąt bez stresu. Prezenty planuje więc ze sporym wyprzedzeniem, co nie jest proste, biorąc pod uwagę, że musi traﬁć w gust wielopokoleniowej polsko-włoskiej rodziny. – Jestem przywiązana do tradycji i nie wyobrażam sobie świąt w egzotycznym miejscu. Mamy jednak zwyczaj po świętach wyjeżdżać na narty, we włoskie albo polskie góry – mówi Mosurek-Zava. Dla prezes Douglasa najważniejszym elementem wigilijnego wieczo-

190 FORBES NA GWIAZDKĘ

190-191_FRB_PREZENTY_2013.indd 190

07.11.2013 19:23

FOT.: REMIGIUSZ DĄBROWSKI, CZARNEOWCE.COM

ru jest opłatek. Tradycję dzielenia się opłatkiem przy świątecznym stole Mosurek-Zava z powodzeniem przeniosła także na grunt włoski. W jej domu podczas świąt z włoskich smaków króluje tylko wino. Za to kiedy zasiada do stołu w rodzinnym domu pod Wenecją, nie wyobraża sobie Bożego Narodzenia bez baccala, czyli suszonego na wietrze dorsza, który w zależności od regionu przyrządzany jest na różne sposoby. W regionie Veneto baccala zwykle jest biała i ma konsystencję kremowego musu. – Jest to jedna z najpopularniejszych przekąsek serwowanych w Wenecji. Moja teściowa dwa dni moczy rybę w mleku, a jej baccala jest doskonała – mówi Mosurek-Zava. Włoskie święta to także tradycyjne ciasta, np. baba panettone oraz pandoro. Pierwsze jest rodzajem babki z kandyzowaną skórką pomarań-czową, cytrynową i rodzynkami, wypiekanej naa

kształt wysokiej kopuły i pakowanej w ozdobne kartonowe pudełka. Oryginalnie ciasto panettone pochodzi z Mediolanu, ale nie może go zabraknąć na żadnym włoskim stole. Pandoro, czyli drożdżowa babka maślana, ma kształt gwiazdy z wierzchu posypanej cukrem pudrem. Ciasto jest bardzo aromatyczne, ciężkie i wilgotne. Mimo że obecnie można je kupić praktycznie wszędzie, nigdzie nie smakuje tak jak w domowej kuchni. Dla Agnieszki Mosurek-Zava świąteczny czas to nie tylko celebracja smaku, ale także możliwość podziwiania witryn. – W Polsce dominują centra handlowe, jednak we Włoszech czy w Niemczech świąteczne dekoracje w butikach na uulicach miast zapierają dech. I to bez względu na to, cczy ogląda się je pierwszy, czy kolejny raz. KAROLINA BURDA Dziękujemy sklepowi Almi Decor Złote Tarasy za umożliwienie realizacji sesji FORBES NA GWIAZDKĘ 191

190-191_FRB_PREZENTY_2013.indd 191

07.11.2013 19:24

STYL A P A S Z K I

Ręcznie malowane apaszki Katarzyny Liszki kosztują od 190 do 290 złotych

MALO

JEDWAB

ie ma dwóch identycznych chust. Nawet te, które powstały w oparciu o jeden wzór, będą się różniły między sobą odcieniem, nasyceniem barw czy rozłożeniem kolorów. Katarzyna Liszka, autorka ręcznie malowanych jedwabi, na przygotowanie jednej chusty potrzebuje kilku dni.Wszystko zaczyna się od odręcznego projektu, który traﬁa do komputera, a po obróbce jest drukowany w potrzebnej wielkości. Z szablonu wzór jest przenoszony na materiał za pomocą specjalnych znikających pisaków lub ołówka. Potem następuje jeden z trudniejszych

etapów – naniesienie gutty, specjalnego preparatu, który trzyma rozlewającą się farbę w ryzach. Należy uważać, aby nie przerwać nanoszonej linii, pilnować, by kreska była równa, a więc opanować drżenie ręki. Potem można już malować, także inicjały przyszłej właścicielki. Farby użyte podczas malowania dają trwały, niespieralny efekt. Praca musi schnąć przynajmniej 24 godziny, a potem można rozpocząć proces utrwalania w parze, w specjalnym urządzeniu. Na finał w postaci pięknie Wzór z szablonu przenoszony jest na materiał za pomocą znikających pisaków. Najtrudniejszym wybarwionej tkaniny warto poczekać. etapem jest jednak malowanie KAROLINA BURDA

FOT.:MATERIAŁY PRASOWE;

NAJLEPSZE PREZENTY TO TAKIE, KTÓRYM TRZEBA POŚWIĘCIĆ CZAS. A JESZCZE LEPIEJ, JEŚLI SĄ ONE JEDYNE W SWOIM RODZAJU, SPERSONALIZOWANE. TAKIE JAK NA PRZYKŁAD RĘCZNIE MALOWANE JEDWABNE APASZKI

192 FORBES NA GWIAZDKĘ

192_FRB_PREZENTY_2013.indd 192

07.11.2013 19:24

KOCHINOR_1.indd 78

13-11-07 15:13

STYL

O R G A N I Z E R

Ć DOB BRZE

NIZOW WANYM

ppewnością ew wno n ścią ścciąą nnie ie jjest estt tak es tak funkcjonalny fuunk j l jak tablet i nie pozwala odnaleźć informacji w tempie smartfona. Jednak skórzany organizer będący połączeniem notesu, kalendarza, a czasem także pamiętnika nadal pozostaje stylowym elementem damskiej torby. Takim samym jak portfel, do którego zresztą może być idealnie dopasowany. Wręczony jako świąteczny prezent przy każdej okazji będzie przypominał obdarowanemu o tym, kto stoi za tak przyjemnie użytecznym podarunkiem. Zwłaszcza jeśli, tak jak w przypadku serii „Les

WYDAWAĆ BY SIĘ MOGŁO, ŻE W DOBIE URZĄDZEŃ ELEKTRONICZNYCH NIKT JUŻ NIE KORZYSTA Z KLASYCZNYCH ORGANIZERÓW. A JEDNAK OPRAWIONE W SKÓRĘ KALENDARZE NIEZMIENNIE CIESZĄ SIĘ POPULARNOŚCIĄ

Pages” marki Be my Lilou, na blaszce znajdującej się wewnątrz organizera można będzie wygrawerować dowolnie wybrany tekst, dedykację czy ważną datę. Organizery z najnowszych kolekcji są dostępne w wielu formatach. Zwykle wykonane ze skór cielęcych mogą mieć, jak w przypadku linii Montblanc, tłoczenia w charakterystyczny wzór skóry jaszczurki. Matowe czy błyszczące, zdobione albo bardzo proste, w kilkunastu kolorach doskonale będą wyglądać pod choinką. KAROLINA BURDA

2. LO U I S V U I T TO N

M IN IK A LE W ODC NDARZ IE N AC H BRĄZU Cena: 7 70 zł

L I LO UW Y M BE LO R Ó

KO WIELE IWOŚĆ L I M O Ż AC J I K D E DY d 399 zł o Cena:

N OTE S Z SE RI I LA VI E D E BO H ÈM E Cena: 2100 zł

FOT.:MATERIAŁY PRASOWE;

MONTBLANC

194 FORBES NA GWIAZDKĘ

194_FRB_PREZENTY_2013.indd 194

07.11.2013 19:25

TECHOGYM_R.indd 78

13-11-07 15:11

STYL

S Z A R M A N T . P L

1. KLASYCZNE SZELKI ALBERT THURSTON ZE SKÓRZANYMI UCHAMI. DO TAKICH SZELEK NALEŻY MIEĆ SZEŚĆ GUZIKÓW WSZYTYCH OD WEWNĄTRZ SPODNI www.zarembastore.com Cena: od 270 zł

3. ZESTAW DO PIELĘGNACJI OBUWIA

2. TKA P O S Z ECZNYM

TA N E Y WEM DRAKE’S OF T O M Z MY OC OD FIR ALNA NA N Ą E N. ID STROW LO N D O S Y LW E on.com -lond drakes ena: 300 zł C www.

OD FIRMY SAPHIR MEDAILLE D’OR. DREWNIANA SKRZYNECZKA ZAWIERA SZCZOTKI, KREMY, PASTY I ŚCIERECZKI www.multirenowacja.pl Cena: 2490 zł

SZTUKA

WYBORU

ROMAN Z AC ZK IE WIC Z

196 FORBES NA GWIAZDKĘ

196-197_FRB_PREZENTY_2013.indd 196

07.11.2013 19:43

7. SPINKI DO MANKIETÓW

Z WYPEŁNIENIEM ZE SKÓR EGZOTYCZNYCH. NIEPOWTARZALNE WZORY, RĘCZNIE ROBIONE ZE SKÓRY SŁONIA, PYTONA LUB PŁASZCZKI www.exoleathers.pl Cena: 249 zł

TORBA WEEKENDOWA COTTA FIRMY BARON WYKONANA Z WŁOSKICH SKÓR BYDLĘCYCH WYPRAWIONYCH EKOLOGICZNYMI GARBNIKAMI www.e-baron.pl Cena: 657 zł

5. SZALIK SZKOCKIEJ FIRMY BEGG & CO. 100 PROC. KASZMIRU www. beggandcompany.com Cena: 1625 zł

6. FOT.:MATERIAŁY PRASOWE;

PŁASZCZ Z LEGENDARNEJ WEŁNY CASENTINO PRODUKOWANEJ WYŁĄCZNIE W TOSKANII. WEŁNĘ CHARAKTERYZUJE CHROPOWATA FAKTURA. RZECZ UNIKATOWA NA POLSKICH ULICACH www.zarembastore.com Cena: 2950 zł

8. NA NAJLEPSZE AJ SĄ PREZE PREZENTY SPÓJNE Z ŻY ŻYCIEM ORAZ ZAINTE ZA ZAINTERESOWANIAMI OBD OBDAROWANEGO. TRA TRAFNY PREZENT ZOSTANIE DOCE DOCENIONY. SZEROKI UŚŚMI UŚMIECH NA TWARZY BŁYS B I BŁYSZCZĄCE OCZY SĄ WSSPA WSPANIAŁĄ NAGRODĄ DLA OSOBY WRĘCZAJĄCEJ PRZEMYŚLANE, ORY ORYGINALNE UPOMINKI. SKLEPOWE PÓŁKI UGINAJĄ SIĘ OD PRODUKTÓW, A W INTERNECIE MOŻNA DZIŚ KUPIĆ W ZASADZIE WSZYSTKO. W TAKIM ŚWIECIE BEZ GRANIC NAJTR NAJTRUDNIEJSZA OKA OKAZUJE SIĘ UMIE UMIEJĘTNOŚĆ WY WYBORU

AKCESORIA DO GOLENIA BRYTYJSKIEJ FIRMY TRUEFITT & HILL. PĘDZEL Z WŁOSIA BORSUKA OPRAWIONY W CHROMOWANĄ STAL I ŻYWICĘ IMITUJĄCĄ RÓG www.trueﬁttandhill.pl Cena: 884 zł

9. MUCHA OD FIRMY DRAKE’S OF LONDON WYKONANA Z MATOWEGO JEDWABIU. TKANINA NA ETAPIE PRODUKCJI ZOSTAŁA UFARBOWANA NATURALNYM BARWNIKIEM POZYSKIWANYM Z KŁĄCZA ROŚLINY MARZANA www.drakes-london.com Cena: 450 zł FORBES NA GWIAZDKĘ 197

196-197_FRB_PREZENTY_2013.indd 197

08.11.2013 12:42

;`eb[dg Przewodnik dla kupujących

usmiech

R E A M A

n Nowa szczoteczka Oral-B Black 7000 to połączenie niemieckiej precyzji z eleganckim designem. Wyposażona w sześć trybów czyszczenia, wyświetlacz LED i system SmartGuide Oral-B Black 7000 sprzyja ochronie zdrowego uśmiechu. Cena: 949 zł

dobrze wyważony Smak

Zdrowy

n Wino to znakomity upominek. Zwłaszcza jeśli to trunek taki jak Neblina Cabernet Sauvignon – dobrze wyważone, chilijskie wino. 85% cabernet sauvignon z dodatkiem 15% innych odmian. Importowane wyłącznie przez Wine4you Sp. z o.o. Cena 75 cl: 31,50 zł

Prezent dla kogoś, kto ceni dobry wygląd.

Polecane do grillowanego czerwonego mięsa.

Inspirujemy Inspirujemy j myy Prezenty dla każdego

wewnatrz

n O tym, czy faktycznie wyglądamy i czujemy się dobrze, stanowi nie tylko wygląd skóry, ale i nasza kondycja, w tym stan układu kostnego i stawów. Dlatego warto wypróbować suplement diety Colahial. Łączy on kolagen z kwasem hialuronowym. Dzięki temu odżywia i odmładza skórę, a także wzmacnia szkielet układu kostnego oraz strukturę kości i stawów. Naturalne źródło substancji budulcowych skóry i kości. Do nabycia w aptekach i sklepach zielarskich.

Chwila z

espresso

n Lavazza Blue to propozycja znakomitego upominku dla pracowników. Te wydajne i profesjonalne ekspresy ciśnieniowe na kawę w kapsułkach ch sprawdzą się w ﬁrmach o konsumpcji od 2 do ponad 100 kaw dziennie. Dystry-bucja Eden Springs THE WATER & COFFEE COMPANY. Więcej na www.eden. pl/lavazza-blue lub pod numerem 801 222 444.

Butik B ik świąteczny ś i

DPS_01.indd 2

13-11-07 15:56

g\W_k ` . Oliwka i róza Wi-Fi bez granic

Przewodnik dla kupujących

n Notebooki oraz tablety to urządzenia, które cieszą się ogromną popularnością, jednak bez dostępu do sieci tracą na swojej funkcjonalności. Rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie mobilnego routera TP-LINK TL-MR3040, który w bardzo prosty i szybki sposób udostępnia łącze (3G/4G) większej liczbie urządzeń. Wbudowana bateria, miniaturowe rozmiary i niewielka waga sprawiają, że doskonale sprawdzi się w każdej podróży.

n Marka Barwa stawia na powrót do tradycji. I to w dwóch znaczeniach: powraca do tradycyjnej formy mydła – w kostce – oraz do tradycyjnej receptury z 1949 roku. Efekt: dwa pięknie pachnące i dobroczynnie działające mydła z kolekcji Barwy Harmonii – oliwkowe i różane. Więcej o marce na www.barwa.com.pl

www.tp-link.com.pl

na Gwiazdke y na gwiaz gwiazdk g zdk Zmiana

stylu

n Szukając prezentu dla eleganckiego mężczyzny, warto zwrócić uwagę na markę Agonista. Sztandarowym produktem są męskie koszule ze stójką szyte z doskonałej jakości bawełny organicznej, a wyróżnikiem – jeden guzik w kolorze czerwonego wina. Koszule produkowane są w Polsce. Więcej na www.agonista.pl

Dla

nurków

n Seria Longines HydroConquest to zegarki idealne do nurkowania. W sercach tych chronografów o średnicy 41 mm pracuje ekskluzywny mechanizm z kołem kolumnowym oznaczony numerem L688. Wyposażono je w 30-minutowy i 12-godzinny licznik stopera oraz mały sekundnik. Cena: 6880 zł Więcej na stronie www.longines.com

Butik świąteczny

DPS_01.indd 3

13-11-07 15:56

STYL

K O S M E T Y K I

DROG NIEBANA MÓWI SIĘ, ŻE JAKI PREZENT, TAKA RELACJA MIĘDZY LUDŹMI. WARTO WIĘC SIĘ ZASTANOWIĆ, ZWŁASZCZA SIĘGAJĄC PO KOSMETYKI CZY PERFUMY, KTÓRE KOJARZĄ SIĘ JEDNAK Z ZAKUPEM SZYBKIM I NIESKOMPLIKOWANYM. WARTO TEŻ PAMIĘTAĆ, ŻE NAJLEPSZYM PREZENTEM JEST TO, CZEGO OBDAROWANY NIE KUPIŁBY SOBIE SAM. OTO KILKA NIEBANALNYCH PROPOZYCJI

L’artisan Parfumeur Skin on skin

Lalique Equus

Stworzony przez istniejącą od roku 1976 niszową francuską perfumerię zapach łączy w sobie irys z zamszem oraz wonią miękkiej skóry. Grając różnymi teksturami, L’artisan Parfumeur stworzył perfumy, które można określić jako jedwabne. Przeplatają się tu szafran, whisky, lawenda i róża, przechodzące do nut piżma. www.galilu.pl Cena: 690 zł

Męski zapach drzewno-korzenny. Jego nazwa, Equus, czyli dziki koń, oznacza mężczyznę spontanicznego i pełnego energii. Znaleźć tu można nuty drzewa cedrowego, jałowca, kardamonu, a w nutach serca: bergamotki, ﬁołka i piżma. Oryginalny ﬂakon wskrzesza wspomnienie serii kryształowych samochodowych maskotek artysty René Lalique’a. www.douglas.pl Cena: 320 zł

3. 4. Giorgio Armani Rose d’Arabie To jeden z najbardziej urzekających zapachów kolekcji Armani Prive. Zapach, z początku pikantny, z odrobiną szafranu, w nucie serca ujawnia aromat paczuli i ciemnego lasu. W nucie bazowej dominuje harmonia złotej ambry. Zapach połączony z czystym złotem, które na skórze lśni przez godziny. www.douglas.pl Cena: 850 zł

Liquidnight L’Anonyme Carlos Benaim, twórca Liquidnight, urodził się w Tangerze, w Maroku. Jego kompozycje zapachowe są skrajnie odmienne, lecz każdą z nich łączy wyrazista marokańska zmysłowość oraz elegancja. www.galilu.pl Cena: 550 zł

200 FORBES NA GWIAZDKĘ

200-201_FRB_PREZENTY_2013.indd 200

08.11.2013 12:37

Aesop

Glamglow Maska na twarz z glinką wulkaniczną. Błotna baza maski pochodzi z południa Francji, regionu basenu Morza Śródziemnego, z okolic Cannes, St. Tropez i Monako. Natychmiast absorbuje zanieczyszczenia i toksyny, minimalizuje pory, a zarazem pozostawia naturalną warstwę lipidową skóry nietkniętą. Jest stosowana na hollywoodzkich planach ﬁlmowych. www.douglas.pl Cena: 199 zł

Każdy z produktów któw (balsam i żel do ciała) zawiera mieszankę nkę ekstraktów roślinnych, nnych, które są odpowiednie ednie na konkretne niedoskonałości oraz stan skóry. Podobnie bnie jak najlepsze wina, a, kosmetyki Aesop każdego roku są więc nieco inne. www.galilu.pl Cena: 130 zł (sztuka))

gh Dr Seba od oczy

s Serum p ła łącząca kwa u m r to fo owy ` hialuron kcjonowaną z wysele cją jedenastu a kombin ch składników, y n w y t sion ak otein na r m.in. p czerwonej i sezamu ściwościach ła w o i nie alg cych cie ją u k u d e r ia. uchnięc oraz op uglas.pl o www.d zł 5 5 : a Cen 8

7. Eisenberg Énergie Or Krem do pielęgnacji na co dzień ma jedną ogromną zaletę. Powoduje, że stres oksydacyjny komórek zmniejszany jest za pośrednictwem peptydów jedwabiu pokrytych warstwą czystego złota. Skóra pozostaje nawilżona i odświeżona. www.sephora.pl Cena: 1049 zł

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Aromatherapy Associates Współzałożycielka ﬁrmy Geraldine Howard twierdzi, że wymyśliła kompozycję olejku do kąpieli z szałwią, gałką muszkatołową, kadzidłowcem i kardamonem, kiedy sama potrzebowała odnaleźć wewnętrzną siłę. www.galilu.pl Cena: 240 zł FORBES NA GWIAZDKĘ 201

200-201_FRB_PREZENTY_2013.indd 201

08.11.2013 12:37

Zestawy i ich opisy dostępne są na www.vivabox.pl

n Wyborna, rozgrzewająca Masala Chai marki Newby to idealne połączenie najlepszej jakości czarnej herbaty assam oraz starannie wyselekcjonowanych, świeżych przyprawy: kardamonu, imbiru, cynamonu, czarnego pieprzu, anyżu i goździków. Doskonały wybór na zimowe wieczory.

n Zestawy prezentowe Vivabox oferowane przez firmę Sodexo Benefits and Rewards Services to ekskluzywne upominki, które idealnie sprawdzają się jako forma gratyfikacji dla klientów, partnerów biznesowych czy pracowników.

wieczór

Zimowy

zestawie

;`eb ;`eb[dg Przewodnik dla kupujących

Herbata dostępna w wybranych sklepach Piotr i Paweł.

Inspirujemy Inspip Inspirujemy Prezenty dla każdego

Wyobraznia n Nieprzerwane dążenie do realizacji celu połączone z młodzieńczym młodzieńczym entuzjazmem. Ikar ar to uosobienie romantycznego wzlotu, wzniosłych ideałów i bohaterstwa. rstwa. Kreacja z biskwitowej porcelany rcelany wykonana ręcznie przez artystów Lladró w warsztacie w Walencji w Hiszpanii. Wymiary: 34x21x16 x16 cm Cena: 3300 zł

Przedstawicielem Lladró a Frasco, w Polsce jest ﬁrma www.frasco.pl

Autorski

styl

n Maciej Mac Maniewski to ceniony cenion stylista włosów i designer i desig sztuki fryzjerskiej oraz twórca marki Matw niewski niews Hair & Body. Pod skrzydłami marki działają skrzyd cztery salony: w Bielsku-Białej, -Białej Krakowie oraz w Warszawie (DH vitkAc). War Maniewski łączy znakomity Manie warsztat warsz i autorskie metody ze znajomością nowoczezna snych trendów. Wizyta w Maniewski Hair & Body to znakomity prezent pr nawet dla samego siebie. sameg

Butik świąteczny

DPS_02.indd 2

13-11-07 15:58

g\W_k ` _ Dwa

w jednym n Bardzo atrakcyjny zestaw prezentowy przygotowała marka Avène. W eleganckim opakowaniu znajdziemy krem przeciwzmarszczkowy Eluage (przeznaczony do wieczornej pielęgnacji suchej skóry) i płyn micelarny do demakijażu i oczyszdemak czania twarzy.

Więcej o marce na stronie www.eau-thermale-avene.pl www.ea

Przewodnik dla kupujących

Dla

rodziny

n Dla tych, którzy szukają prezentu na czterech kołach, idealne okaże się Volvo V60. Żywiołem tego samochodu są długie podróże z autostradowymi prędkościami, z kompletem pasażerów i bagaży na pokładzie. Kombi kusi m.in. silnikami i wysokim poziomem bezpieczeństwa. Więcej informacji o tym i innych modelach na www.volvo.pl

na Gwiazdke y na gwiazdk g dk Pakiet

piekna

n Kobieta pragnie luksusu tak bardzo, jak jej skóra pragnie odżywienia. Synergicznym połączeniem obu tych pragnień jest kultowa już Kolekcja Kawiorowa La Prairie. Zestaw Luxurious Caviar Moments to skarby Kolekcji Kawiorowej ukryte w eleganckiej kosmetyczce. Luxurious Vanity Bag zawiera krem i liftingujące serum do twarzy oraz krem i esencjonalny żel pod oczy.

Czas

luksusu

n W tym roku marka Tissot obchodzi 160-lecie istnienia. Z tej okazji powstał jubileuszowy Heritage Navigator – jak na tę markę przystało: precyzyjny i klasycznie elegancki. Precyzję potwierdza certyﬁkat COSC, a elegancję widać gołym okiem. Tissot Heritage Navigator, edycja numerowana, sugerowana cena: 5010 zł

Butik świąteczny

DPS_02.indd 3

13-11-07 15:58

AKCESORIA Z E G A R K I

M Ę S K I E

1. OMEGA SEAMASTER PLANET OCEAN 600M GOODPLANET Model Planet Ocean zyskał sławę za sprawą Jamesa Bonda. Twarzą zegarka od lat jest aktor George Clooney. W 2013 roku kultowa Omega doczekała się kolejnej odsłony – w modnym niebieskim kolorze, nawiązującym do działalności fundacji GoodPlanet, której konto zasili część dochodu ze sprzedaży zegarka. Dzięki dodatkowej wskazówce GMT – pozwalającej odczytać czas w drugiej streﬁe czasowej – będzie on doskonałym kompanem podróżnika. Z kolei zastosowane rozwiązania technologiczne zaowocowały wydłużoną do czterech lat gwarancją. Nowy Planet Ocean można kupić w zestawie ze stalową bransoletą lub na gumowym pasku. WWW.SWATCHGROUP.COM

Cena: 25 340 zł

CZAS

PREZ więta to czas dawania i otrzymywania. W tym sezonie poszukiwanie prezentu dla mężczyzn warto rozpocząć od salonów zegarkowych. Odpowiednio dobrany czasomierz nie tylko podkreśli status, styl oraz osobowość właściciela, ale będzie towarzyszył mu przez długie lata, odmierzając czas do kolejnych wyjątkowych chwil. Gorączka zakupów gwiazdkowych upominków jest związana ze świętami, podobnie jak

choinka czy karp na wigilijnym stole. Zwykle wybieramy drobne przedmioty, wychodząc z założenia, że im więcej prezentów wręczymy, tym większa szansa, że któryś z nich traﬁ w gusta obdarowanego. W tym roku proponuję zmianę przyzwyczajeń. Warto postawić na jedną droższą, bardziej konkretną rzecz, która będzie nie tylko odzwierciedleniem naszej znajomości preferencji obdarowywanego, ale stanie się prezentem niemal na całe życie. W salonach

specjalizujących się w sprzedaży czasomierzy znajdziemy propozycje dla fanów różnych dyscyplin sportu, miłośników klasycznej elegancji i sztuki oraz tych, którzy chętnie podążają za modą i śledzą, co noszą gwiazdy. Przed zakupem spróbujmy lepiej poznać zwyczaje i styl życia tego, kogo chcemy obdarować, tak aby prezent był dopełnieniem jego wizerunku i jak najczęściej gościł później na nadgarstku. TOMASZ KIEŁTYKA

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

NIE ISTNIEJE MODEL IDEALNY DLA WSZYSTKICH. DOBÓR ZEGARKA TO SZTUKA RÓWNIE TRUDNA, CO WYBÓR ODPOWIEDNIEJ BIŻUTERII DLA KOBIETY. EFEKTY ŚWIĄTECZNEJ DECYZJI BĘDĄ JEDNAK CIESZYĆ PRZEZ LATA

204 FORBES NA GWIAZDKĘ

204-206_FRB_PREZENTY_2013.indd 204

08.11.2013 12:36

3. ZENITH HERITAGE ULTRA THIN

2. TAG HEUER CARRERA 1887 JACK HEUER EDITION W 1963 r. Jack W. Heuer rozpoczął pracę nad chronografem, który miał służyć kierowcom i miłośnikom sportów motorowych – Carrerą. Świętująca w tym roku 50. urodziny linia – jak pokazał czas – jest jedną z najpopularniejszych w ofercie TAG Heuera. Za inspirację dla nazwy nie posłużyło Porsche 911, lecz rozgrywany na terenie Meksyku rajd Carrera Panamericana. Natomiast cyfra 1887 nawiązuje do mechanizmu Edouarda Heuera z tego właśnie roku. WWW.JUBITOM.PL

Firma z Le Locle znana jest wielu osobom głównie za sprawą sponsoringu skoku, który sponsori z wysoko wysokości 39 045 metrów blisko rok temu wykonał Felix Ba Baumgartner. W tym komentowanym szeroko komen w me mediach wyczynie na nadgarstku towarzyszył mu nad zegarek Zenith Stratos. ze Na prezent gwiazdkowy N proponuję jednak model z kolekcji Heritage – Ultra Thin. Ze swoimi wymiarami (40 mm) i ascetyczną wręcz (4 tarczą idealnie sprawdzi się tar na nnadgarstku osoby na co dzień noszącej garnitur. Wersja z kopertą wykonaną ze stali nie zzrujnuje przy tym portfela. WWW.APART.PL WWW.APA

Cena: od 15 930 zł

Cena: 26 010 zł (góra) i 18 700 zł

4. IWC INGENIEUR 2013 to w manufakturze IWC rok najbardziej „technicznej” kolekcji – Ingenieur. Wśród debiutujących „inżynierów” znajdziemy modele bardzo skomplikowane, z licznymi dodatkowymi funkcjami, jak np. wieczny kalendarz, ale również nieco prostsze, np. Ingenieur Automatic – stalowy „trzywskazówkowiec” w niedużej kopercie (40 mm). Jego mechanizm zamknięto w dodatkowej obudowie z miękkiego metalu, która zapewnia ochronę przed działaniem pól magnetycznych. WWW.WKRUK.PL

Cena: od 26 020 zł FORBES GWIAZDKA 205

204-206_FRB_PREZENTY_2013.indd 205

08.11.2013 12:36

AKCESORIA Z E G A R K I

M Ę S K I E

5. BAUME MERCIER CLIFTON 1830 Prosty i elegancki. Nieco przypomina staroświeckie zegarki, jakie nosili nasi dziadkowie. Rewelacyjnie prezentuje się zwłaszcza w wersji ze złotą kopertą o średnicy 42 mm oraz pięknie zdobionym (wzorem „Côtes de Genève” i groszkowaniem) mechanizmem La Joux-Perret. Po pełnym nakręceniu może pracować bez przerwy przez 90 godzin. WWW.APART.PL

Cena: 10 760 zł

7. 6.

TISSOT HERITAGE NAVIGATOR 160TH ANNIVERSARY

MONTBLANC NICOLAS RIEUSSEC RISING HOURS

Dedykowany 160. urodzinom marki Tissot model Heritage to świetny design w stylu vintage plus komplikacja worldtime umożliwiająca odczyt czasu w 23 strefach czasowych jednocześnie. Zegarek ma 43 mm średnicy i jest dostępny w dwóch wersjach kolorystycznych tarczy: czarnej i srebrnej. Osoby zwracające uwagę na precyzję docenią certyﬁkat chronometru COSC, który gwarantuje większą dokładność pracy mechanizmu napędzającego zegarek.

Mało kto wie, że prócz pięknych piór Montblanc produkuje ciekawe zegarki. Wielbicielom chronografów i unikatowych rozwiązań polecam model Nicolas Rieussec Rising Hours. Jego obrotowe, pełniące funkcję „wskazówek” stopera dyski to rozwiązanie rzadko spotykane, a bardzo efektowne i hipnotyzujące. Także wskazanie godzin nie jest standardowe – tarcza z odpowiadającymi im cyframi przeskakuje co 60 minut (tzw. jumping hour). Ze zdobionego go cyferblatu cy odczytamy eń tygodnia i datę. da również dzień WWW.NOBLEPLACE.PL EPLACE.PL

Cena: od 41 000 zł

WWW.SWATCHGROUP.COM

Cena: 5010 zł

8. Na Navitimer jest jednym z tych zegarków, które – za sprawą charakterystycznego designu – al albo się kocha, albo nienawidzi. To także ikona Br Breitlinga, jeden z najbardziej rozpoznawalnych chronografów na świecie. Liczne skale na tarczy czasomierza docenią głównie miłośnicy lotnictwa, z którym marka jest mocno kojarzona. Breitlingi można zauważyć na nadgarstkach ambasadorów marki – Johna Travolty i Davida Beckhama.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

BREITLING NAVITIMER 01

WWW.APART.PL

Cena: od 27 510 zł

204-206_FRB_PREZENTY_2013.indd 206

08.11.2013 12:33

SAT_R.indd 78

13-11-07 15:19

AKCESORIA Z E G A R K I

D A M S K I E

K AROLINA BURDA

JUŻ NIE TYLKO MĘŻCZYŹNI, ALE TAKŻE KOBIETY DOCENIAJĄ CZASOMIERZE, KTÓRE ŁĄCZĄ ORYGINALNY WYGLĄD ZE SZWAJCARSKĄ PRECYZJĄ. ZDAJĄ SOBIE Z TEGO SPRAWĘ PRODUCENCI I DLATEGO W ICH KOLEKCJACH CORAZ WIĘCEJ JEST ZEGARKÓW DLA PAŃ. ZACHWYCAJĄ NIE TYLKO KOLORAMI TARCZ CZY PASKÓW ZE SKÓRY ALIGATORA, ALE TAKŻE MOŻLIWOŚCIAMI TECHNICZNYMI

2. Omega DeVille Butterﬂy

www.apart.pl

Unikalną tarczę zdobi wykonany z masy perłowej wzór przedstawiający motyle oraz dziewięć brylantowych indeksów osadzonych w białym złocie. Serce modelu De Ville stanowi kaliber Co-Axial 2500, automatyczny mechanizm, od którego w 1999 roku rozpoczęła się rewolucja mechanicznego zegarmistrzostwa.

Cena: 23 575 zł (sztuka)

www.swatchgroup.com

www.wkruk.pl

Cena: 40 440 zł

Cena: od 86 790 zł

1. Baume & Mercier Linea Zegarek został zaprojektowany w wersji na dzień i na wieczorne wyjście. Tarczę w wersji dziennej zdobi 65 brylantów, w wieczorowej model przedstawiający rozgwieżdżone niebo ma 83 kamienie.

3. Rolex Oyster Perpetual Day-Date Dostępne są w sześciu kolorach i w kopertach wykonanych z trzech rodzajów materiałów. Mają 36-milimetrowe koperty z żółtego lub białego złota. Każdy napędzany jest automatycznym mechanizmem 3155.

208 FORB FORBES B ES E S NA GWI GWIAZDKĘ W AZD WI AZ KĘ

208-209_FRB_PREZENTY_2013.indd 208

08.11.2013 12:39

6. Jaeger-LeCoultre Reverso Lady Po raz pierwszy zaprezentowany w roku 1931 model Reverso, szybko stał się kultowym zegarkiem jako symbol art déco. Dostępny w wielu odsłonach dwustronny zegarek do dziś jest ikoną stylu prezentowanego przez szwajcarską manufakturę. www.apart.pl

Cena: od 13 880 zł

4. TAG Heuer Link Lady Link jest jednym z ﬂagowych modeli marki TAG Heuer. W wersji damskiej zegarek ma tarczę o średnicy 29 mm, a koperta i bransoletka z ogniwami w kształcie litery „S” są w całości wykonane z różowego złota. www.trufey.pl

Cena: 77 790 zł

5. FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Breitling Galactic Klasyczny model kryje automatyczny mechanizm Breitling 37 gwarantujący 42 godziny rezerwy chodu. Koperta o średnicy 36 mm została wykonana ze stali oraz 18-karatowego różowego złota. www.apart.pl

Cena: 30 260 zł

7. Cartier Ballon Bleu Inspirowany zegarkiem kieszonkowym model Ballon Bleu jest dostępny w kilku rozmiarach i rodzajach wykończenia – od białego i żółtego złota po stal. Mechanizm może być kwarcowy albo automatyczny. Za każdym razem niezmienny pozostaje jednak jeden detal – osłonka koronki dekorowanej szaﬁrem. www.nobleplace.pl

Cena: od 21 740 zł

FORBES NA GWIAZDKĘ 209

208-209_FRB_PREZENTY_2013.indd 209

12.11.2013 10:51

AKCESORIA B I Ż U T E R I A

1. PIAGET BIAŁ A OPR AWA POD KREŚ LA GŁĘB OKĄ CZER WIEŃ RUB INÓW kolia cena: 1 164 400 zł pierścionek cena: 116 440 zł kolczyki cena: 188 190 zł

Doskonale komponują się z brylantami i mają wiele odcieni – od delikatnego różu do głębokiej purpury

210 FORBES NA GWIAZDKĘ

210-212_FRB_PREZENTY_2013.indd 210

07.11.2013 19:10

STARA HINDUSKA LEGENDA GŁOSI, ŻE SZLACHETNE KAMIENIE POWSTAŁY Z CZĘŚCI CIAŁA POKONANEGO PRZEZ BOGÓW POTWORA. I TAK JEGO KOŚCI PRZEISTOCZYŁY SIĘ W DIAMENTY, Z ZĘBÓW NARODZIŁY SIĘ PERŁY, Z OCZU SZAFIRY, A Z KRWI ZRODZIŁY SIĘ RUBINY. JEDNE Z NAJRZADSZYCH KAMIENI SZLACHETNYCH

FOT.:MATERIAŁY PRASOWE;

ajtwardszy minerał zaraz po diamencie, od wieków jest symbolem miłości. Jego nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa „ruber”, oznaczającego kolor czerwony. Rubiny mają jednak wiele odcieni – od delikatnego różu do głębokiej purpury. Kamień ten zawdzięcza swoją barwę domieszce tlenku chromu, występującego w niewielkich ilościach. Rubiny rzadko tworzą duże kryształy. Nawet okazy powyżej 5 karatów są unikatami. Rubiny doskonale komponują się z brylantami, dlatego jubilerzy chętnie sięgają po te cenne kamienie. W świątecznej kolekcji Apartu centralnie osadzonym rubinom towarzyszą brylanty i mocno kontrastujące żółte złoto. W.KRUK rubiny również otoczył brylantami. Białe złoto sprawia, że rubinowa kolia i pierścionek wyglądają bardzo delikatnie. Prawdziwymi mistrzami rubinowych kompozycji są francuskie i szwajcarskie domy biżuteryjne. Lata doświadczeń sprawiają, że projektanci Choparda i Boucherona nie boją się odejścia od klasyki. Nic dziwnego, Frédéric Boucheron zyskał sławę właśnie

2. APART KONTRASTOWE ŻÓŁTE ZŁOTO I BRYLANTY, ALE NAJWAŻNIEJSZY JEST RUBIN pierścionek cena: od 1790 zł kolczyki cena: od 9690 zł

jako twórca biżuterii łączącej style: grecki, etruski i egipski. Poza tym doskonale naśladował naturę. Główna projektantka ﬁrmy Claire Choisne idzie tym tropem i chętnie sięga do archiwów. I tak na rubinową kolekcję Boucherona składają się m.in. pierścionki z motywami zwierzęcymi, jak np. wąż misternie wysadzany kamieniami o intensywnie czerwonej barwie. Szwajcarski dom jubilerski Chopard nie dorównuje Francuzom długością tradycji wyrobów jubilerskich, ponieważ jego historia zaczęła się od zegarków. Dzisiaj jednak to właśnie kolie i pierścionki stanowią 40 proc. wszystkich produktów. Lekkie i misterne wzory Choparda co roku można podziwiać w Cannes. Firma od 1998 r. tworzy kolekcję przeznaczoną na słynny festiwal filmowy. Od zegarków w 1874 r. zaczynał również Georges Edouard Piaget. Dopiero od lat 90. ﬁrma zaczęła produkować biżuterię. I robi to ze szwajcarską precyzją. KAROLINA BURDA FORBES NA GWIAZDKĘ 211

210-212_FRB_PREZENTY_2013.indd 211

07.11.2013 19:11

AKCESORIA B IB ŻI Ż UU TT E ER R I AI A

4. CHOPA CHOPARD

RUBINY JAKO PŁATKI KWIATÓW Z BRYLA BRYLANTOWYM ŚRODKIEM I ZŁOTĄ ŚRODKI ŁODYGĄ naszyjnik naszyjn cena: 21 000 zł pierścionek pierścio cena: 36 000 zł

W.KRUK RUBINY W DELIKATNYM OTOCZENIU BIAŁEGO ZŁOTA I BRYLANTÓW naszyjnik cena: 15 900 zł pierścionek cena: 8490 zł

Rubin rzadko tworzy duże y y kryształy. Na et okazy oka Nawet powyżej 5 karatów są unikatami osiągającymi bardzo wysokie ceny

5. BOUCHERON

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

RUBINOWY WĄŻ TO TYLKO JEDEN Z POMYSŁÓW NA FANTAZYJNE KOMPOZYCJE pierścionek po lewej (rubin 5 ct) cena: 1 660 000 zł pierścionek cena: 155 000 zł

212 FORBES NA GWIAZDKĘ ZDKĘ

210-212_FRB_PREZENTY_2013.indd 212

07.11.2013 19:11

KOCHINOR_2.indd 78

13-11-07 15:14

AKCESORIA

P R E Z E N T

P R Z Y S Z Ł O Ś C I Ą

GRAF VON FABER-CASTELL Marka co roku wypuszcza cieszącą się ogromną popularnością kolekcję Pióro Roku. Na 2014 rok przewidziano limitowany model, stworzony na cześć odrestaurowanego pawilonu Agatowego będącego częścią petersburskiego pałacu cesarzowej Katarzyny Wielkiej. Cechą wyróżniającą pióro jest czerwono-brązowy jaspis. Trzy duże cętkowane sztuki jaspisu są osadzone w zdobionym korpusie pokrytym złotem. Cena: 28 000 zł

PIÓRA DLA POKOLEŃ D

o historii przeszła już scena z udziałem kanclerza RFN Konrada Adenauera oraz prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego, który podczas spotkania podaje niemieckiemu politykowi pióro, mówiąc: „Pozwoli pan, że pomogę, panie Adenauer”. Bohaterem tego wieczoru stał się model Montblanc Meisterstück. Wieczne pióro dzięki swojej niezawodności już nieraz ratowało z opresji. Jednak więk-

szość osób wyznaje zasadę, że pióra pożyczać nie można. A to dlatego, że wyproﬁlowana stalówka układa się do dłoni właściciela. Przejmuje siłę nacisku i kąt pisania. Tym samym staje się przedmiotem niezwykle osobistym. Obecnie najlepsze marki produkują pióra tak dobre, że zapewniają im dożywotnią gwarancję. Poszukiwania koncentrują się więc na ich wyglądzie. Wybór materiałów jest olbrzymi. Złoto, srebro, laka, szlachetne kamienie,

a nawet bursztyn i drewno. I tak pióra zupełnie jak zegarki można dopasować nie tylko do okoliczności, w jakich są używane, ale także do pory dnia. Wieczne pióra to przecież dyskretne, a zarazem istotne wizytówki swoich właścicieli. Limitowane edycje gwarantują natomiast, że z czasem takie egzemplarze będą zyskiwały na wartości. Zwłaszcza jeśli stanowiły wyjątkowy prezent. K AROLINA BURDA

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

DOPASOWUJE SIĘ DO CHARAKTERU PISMA WŁAŚCICIELA, ULEGA NACISKOM JEGO DŁONI I JEST NIEZAWODNE. WIECZNE PIÓRO, NIEZASTĄPIONE NIE TYLKO PRZY SYGNOWANIU WAŻNYCH BIZNESOWYCH KONTRAKTÓW, ALE TAKŻE PODCZAS PISANIA OSOBISTEGO LISTU

214 FORBES NA GWIAZDKĘ

214-216_FRB_PREZENTY_2013.indd 214

12.11.2013 10:49

CARAN D’ACHE Limitowana kolekcja Zivago oddaje hołd Zi jednej je z najpiękniejszych n historii miłosnych opisanych w powieści. Czarne, C lakierowane pióro zdobią ddelikatne gwiazdki, grawerowane, e, a następnie pokryte białym lakiere lakierem rem niczym płatki śniegu, któr który óry kojarzy k się z krajobrazem krajobra razem Syberii. Na korpusie pióra znajduje zn się wygrawerowany podpis podp dpis Borysa Pasternaka. Stalówka została wykonana zo wykona z 18-karatowego złota. Na rynku jest tylko 1958 tych piór, a w każdy każdym pudełku znajduje Jurija Żywago. się kolekcja wierszy wie Cena: 9200 zł

NA SPECJALNE OKAZJE MONTBLANC Jedna z najpiękniejszych limitowanych edycji piór jest poświęcona księżnej Monako Grace Kelly. Głównym motywem kolekcji są płatki róż, ukochanego kwiatu księżnej. Klips pióra i zwieńczenie skuwki przywodzi na myśl wcięty dekolt słynnej czarnej atłasowej sukni balowej, w której księżna Grace lubiła się portretować. Cena: 3280 zł

FORBES NA GWIAZDKĘ 215

214-216_FRB_PREZENTY_2013.indd 215

12.11.2013 11:03

MONTBLANC

AKCESORIA

P R E Z E N T

P R Z Y S Z Ł O Ś C I Ą

Nowa kolekcja „Signature for Good“ jest poświęcona dzieciom. Z każdego elementu kolekcji sprzedanego od 1 marca 2013 do 31 marca 2014 Montblanc przeznaczy część przychodów na programy edukacyjne UNICEF. Na potrzeby nowej kolekcji klasyczny Meisterstück otrzymał nowy wygląd. Wykonane ze szlachetnej żywicy pióro ma pierścień z motywem przywodzącym na myśl kształt cegieł. Błękitny szaﬁr wtopiony w pierścień to pomysł inspirowany kolorem ﬂagi i logo UNICEF. Cena: 2730 zł (LeGrand), 2095 zł (Classigue)

NA CO DZIEŃ MONTEGRAPPA „Parola” jest włoskim odpowiednikiem wyrazu „słowo”. Nowa linia piór włoskiej marki Montegrappa została stworzona dla początkujących pasjonatów pisania. Model Montegrappa Parola wykonany z wysokiej jakości żywicy jest wykończony fragmentami z polerowanego metalu. Pióro jest dostępne w wielu kolorach. Cena: 700 zł

PELIKAN Wprowadzony w 1950 roku model 400 z korpusem w zielone pasy stał się znakiem rozpoznawczym piór sygnowanych logo Pelikan. W latach 80. serie dekorowane wzorem pasów otrzymały nazwę Souverän. Produkcja charakterystycznych korpusów wymaga zastosowania starej techniki, której tajniki są pilnie strzeżone przez rzemieślników z ﬁrmy Pelikan. Cena: od 1300 zł

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

GRAF VON FABER-CASTELL Korpus pióra wiecznego z kolekcji Guilloche Ciselé Brown dostępny w odcieniu ciepłego brązu zyskał niepowtarzalny wygląd dzięki matowym i lśniącym żłobieniom tworzącym wzór jodełki. Pióra są oferowane w drewnianych czarnych pudełkach, z miejscem na sześć dodatkowych przyborów. Idealne dla kolekcjonerów. Cena: 1250 zł

216 FORBES NA GWIAZDKĘ

214-216_FRB_PREZENTY_2013.indd 216

08.11.2013 12:32

AESTEHIC MED_R.indd 78

13-11-07 14:59

DOM

P O R C E L A N A POD CHOINKĘ

ZAWIESZKA WINTER BAKERY DECORATION Cena: ok. 49 zł

WOKÓŁ

STOŁU

Bożonarodzeniowa kolekcja porcelany Villeroy & Boch przenosi nas do krainy beztroskiej fantazji. Ozdobione bajkowymi motywami talerze, patery i imbryki z zimowej serii dzielą się na trzy kategorie. Pierwsza to Winter Bakery Delight, która stanowi doskonałą zachętę do wspólnych świątecznych wypieków. Druga, Nostalgic Light, to zgrane świąteczne trio: św. Mikołaj, bałwanek i Ciastek – piernikowy ludek z założoną na bakier czerwoną czapką. Trzecia, Nostalgic Ornaments, przywołuje bohaterów z opowieści braci Grimm. Każda z nich sprawi, że świąteczny stół nabierze wyjątkowego charakteru.

1. DZBANEK WINTER BAKERY DELIGHT Cena: ok. 305 zł

www.villeroy-boch.pl

3. PATERA WINTER BAKERY DELIGHT Cena: ok. 359 zł

TALERZ SAŁATKOWY TOY’S DELIGHT Cena: ok. 95 zł

4. PUDEŁKO NA CIASTKA WINTER BAKERY DECORATION Cena: ok. 299 zł

5. GARNUSZEK DO FONDUE CZEKOLADOWEGO WINTER BAKERY DELIGHT Cena: ok. 255 zł

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

218 FORBES NA GWIAZDKĘ

218_FRB_PREZENTY_2013.indd 218

07.11.2013 19:13

219_DAGA/UNIMEBEL_R.indd 78

13-11-07 20:22

AKCESORIA Ś W I E C E

DOM

PEŁEN ZAPACHU

1. YANKEE CANDLE WWW.THEYANKEESTORE.PL

Cena: 95 zł

ŚWIECE ZAPACHOWE ZABIERAJĄ W PODRÓŻ PO NAJBARDZIEJ ODLEGŁYCH ZAKĄTKACH. PACHNĄ INDIAMI, MAROKIEM LUB CHINAMI. OSTRO LUB BARDZO DELIKATNIE. I TO NIE TYLKO WTEDY, GDY SĄ ZAPALONE, ALE TAKŻE KIEDY PO PROSTU ZDOBIĄ WNĘTRZE

CIRE TRUDON WWW.GALILU.PL

4. DIPTYQUE WWW.GALILU.PL

Cena: 205 zł

3. LALIQUE WWW.MONCREDO.PL

Cena: 290 zł

rancuska rodzinna manufaktura Cire Trudon produkuje świeczki od roku 1643. Wierną klientką marki była między innymi Maria Antonina, a Napoleon podarował synowi w dniu narodzin świeczkę Trudon wysadzaną złotymi medalionami z jego podobizną. Dziedzictwo marki Lalique jest z kolei związane z francuskim artystą szklarzem i jubilerem René Lalique’em, zaliczanym do najwybitniejszych twórców okresu art déco. Na przestrzeni lat przedmioty autorstwa Lalique’a stały się uznanym na całym świecie symbolem ponadczasowego rzemiosła. Dziś pod marką Lalique produkowane są między innymi perfumy oraz świece zapachowe. Kolekcja „Szlakiem najpiękniejszych materii perfumeryjnych” to świece w ceramicznych czarnych oprawach. Mają nuty zapachowe wanilii, imbiru, sandałowca, wetywerii, neroli oraz fig. W roku 1961 inni Francuzi, przyjaciele: Desmond Knox-Leet, Christiane Gautrot i Yves Coueslant, otworzyli sklep na bulwarze Saint-Germain w Paryżu. Dwa lata później zaprezentowali swoją pierwszą pachnącą świeczkę o zapachu głogu. Największe świece z logo Diptyque ważą 1,5 kilograma. Francuzi tworzą je we współpracy z istniejącą od roku 1924 manufakturą porcelany z Vireben. Potężne świece mogą płonąć zarówno w domu, jak i na zewnątrz, np. w ogrodzie. KAROLINA BURDA

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Cena: 250 zł

220 FORBES NA GWIAZDKĘ

220_FRB_PREZENTY_2013.indd 220

08.11.2013 12:33

221_CHIC/ITP/SAD_R.indd 78

13-11-07 20:22

FELIETON P I O T R K A M E C K I

WINO

NA ŚWIĄTECZNY STÓŁ

oże Narodzenie powinno mieć swoją oprawę, a wina posiadłość należała do arystokratycznej rodziny Gaetani, od której kutowarzyszące potrawom magiczną wyjątkowość. Moim pił ją polski książę Poniatowski. Pod koniec I wojny światowej przeszła ulubionym regionem na taką okazję jest Alzacja. Pocho- w ręce hrabiego Serafini Ferriego, a jego spadkobierca Gian Annibale dzi z niej wiele wspaniałych win wytrawnych i słodkich, Rossi di Medelena Serafini Ferri wytwarza dzisiaj najwyższej klasy wina w większości jednoszczepowych, wytwarzanych w opar- zaliczane do tak zwanych supertoskanów. Capannino zawiera w sobie ciu o takie odmiany, jak: riesling, gewürztraminer, muscat, pinot gris takie odmiany, jak: sangiovese, cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot i petit verdot. Wino ma głęboki rubinowy i kilka innych. Jak mówi przysłowie, w Niemczech je kolor, aromaty czerwonych owoców i wiśni z nutasię dużo, we Francji dobrze, a w Alzacji dużo i dobrze. mi eukaliptusa. W ustach jest soczyste, owocowe, Kuchnia alzacka jest dość ciężka i kaloryczna, pełna z łagodnymi garbnikami i trzymającą wino w rywpływów kuchni niemieckiej i podobnie jak tradyzach kwasowością. cyjna kuchnia polska potrzebuje win świeżych i miPoszukującym nietuzinkowego prezentu dla koneralnych, takich jak Gewürztraminer Andlau od Guy nesera win polecam półtoralitrową butelkę (maWacha. Guy wraz z żoną Martą wytwarzają doskonagnum) hiszpańskiego wina Embruix de Vall Llach łe wina w okolicach średniowiecznego miasteczka 2008 z Prioratu. Posiadłość Celler Vall Llach powstaAndlau w północnej Alzacji, w rodzinnej posiadłości, ła w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a pierww której produkuje się wino od roku 1888. Troszcząc sze wino wyprodukowano w roku 1998. Winiarnię się o każdy szczegół, Guy Wach sam projektuje etyPIOTR KAMECKI założyli kataloński pieśniarz Lluis Llach (którego kiety, tak aby miały one artystyczny sznyt i były barpartner Winokolekcji, melodię piosenki „L’Estaca” wykorzystał Jacek Kaczdzo osobiste. Jego gewürztraminer jest łagodnie członek komisji marski w utworze „Mury”) i notariusz Eric Costa. półwytrawny, o niezwykle mocnym i bogatym arodydaktycznej światowego Winnica składa się z dwóch części: wspaniałego macie egzotycznych owoców, róży i dojrzałych anazwiązku sommelierów zespołu pojedynczych parceli nasadzonych starymi nasów. To bardzo uniwersalne wino do świątecznych (60–90 lat) krzewami grenache i carignan oraz fragdań rybnych. mentu z odmianami cabernet sauvignon, merlot Z win czerwonych serdecznie polecam Capannino i syrah, aby zagwarantować złożoność i finezję win. z Castello del Terriccio, jednej z najbardziej znaWina z Vall Llach uznaje się obecnie za absolutną nych winiarskich posiadłości Toskanii. Winorośl czołówkę Prioratu. uprawiano tu już w starożytności. Od XIV wieku

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

ŚWIĘTA TO CZAS WYJĄTKOWY, PEŁEN CIEPŁA, RODZINNYCH SPOTKAŃ I PREZENTÓW. NIC TAK NIE PASUJE DO TEGO KLIMATU JAK DOBRE WINO. TO ZARÓWNO DOSKONAŁY PODARUNEK, JAK I NIEODŁĄCZNY ELEMENT ŚWIĄTECZNEJ CELEBRACJI

222 FORBES NA GWIAZDKĘ

222_FRB_PREZENTY_2013.indd 222

07.11.2013 19:15

ALKOHOL S T O C K

W SZEŚCIU ŚWIAT NIE LUBI PODZIAŁÓW I DLATEGO NA ŚWIĘTA STOCK PRZYGOTOWAŁ ZESTAW, KTÓRY RÓWNIE DOBRZE MOŻE SMAKOWAĆ KOBIETOM, CO MĘŻCZYZNOM. LICZY SIĘ WYŁĄCZNIE INWENCJA

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

erge Lutens, słynny kreator zapachów, przekonuje, że nie ma perfum męskich i damskich. Są takie jak osoba, która ich używa. Produkujący alkohole Stock idzie podobnym tropem, twierdząc, że minęły już czasy, gdy wstęp na wieczory z whisky i brandy mieli tylko mężczyźni. Dziś kobiety równie chętnie sięgają po lekkie drinki na bazie rumu oraz ginu,

jak rozprawiają o różnicach w odcieniu brandy. Dlatego na święta Stock przygotował zestaw, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. W jednym opakowaniu jest sześć butelek, z których można przyrządzić koktajle na bazie ginu czy wódki albo delektować się czystym smakiem leżakującego w dębowych beczkach Stock XO. MB

STOCK 84

STOCK PRESTIGE

STOCK XO

W roku 1884 Włoch Lionello Stock miał zaledwie 18 lat i głowę pełną pomysłów. Kiedy w rodzinnym Trieście zobaczył robotników ładujących dojrzałe włoskie winogrona na statki pływające pod francuską banderą, postanowił wziąć sprawy w swoje ręce. I tak na przedmieściach Triestu powstała mała destylarnia, w której z doskonałego włoskiego wina powstała brandy Stock 84. Trunek szybko zdobył uznanie na stołach całego świata. Nic dziwnego, skoro w Europie marka Lionello cieszyłaa się uznaniem nie tylko na dwoorach królewskich, ale i w Watykanie. Do dziś brandy Stock 84 znajduje się w piątce najpopularniejszych brandy na świecie. Włosi lubią pić ją do kawy w czystej formie. Inni dodają brandy do coraz bardziej wyszukanych drinków.

Współczesna historia marki Stock nie opiera się już wyłącznie na kolorowych trunkach. Stock stał się także producentem doskonałych wódek czystych. Stock Prestige, pierwsza czysta wódka w międzynarodowej stajni Stock, powstał zaledwie trzy lata temu, a już cieszy się popularnością w 25 krajach świata. Łagodny smak i doskonała jakość uzyskiwane są dzięki sześciostopniowej destylacji i ﬁltracji na zimno. Stock Prestige do Klubu Milionerów, najważniejszego dla branży międzynarodowego rankingu, dołączył już w roku 2010. Było to możliwe dzięki sprzedaży miliona dziewięciolitrowych skrzynek w okresie krótszym niż 18 miesięcy od wprowadzenia produktu na rynek. Stock Prestige to także wódki smakowe, powstające na bazie naturalnych soków owocowych.

Najbardziej prestiżowa w grupie brandy produkowana jest przez najlepszych specjalistów z włoskiego Triestu. Stock XO (Extra Old) leżakuje w palonych dębowych beczkach przynajmniej osiem lat, o wiele dłużej niż Stock 84. To właśnie porowatość przepalonych beczek umożliwia ciągły, ale jednocześnie ograniczony kontakt brandy z powietrzem, które łagodzi „surowość’ alkoholu. Smak Stocka XO oceniany jest jako gładki i bardzo łagodny. Wyczuć można nuty owocowe, owe, ale także kakao i orzech. W trakcie leżakowania brandy ndy nabiera klarowności i niepowtarzalnego karme-lowego odcienia. Stock XO najlepiej smakuje w kieliszkach w kształcie tulipana, schłodzony do temperatury 16 st. Celsjusza albo podawany tradycyjnie w szerokich koniakówkach.

FORBES NA GWIAZDKĘ 223

223_FRB_PREZENTY_2013.indd 223

08.11.2013 12:38

ALKOHOL W H I S K Y

CHIVAS REGAL 12 YEARS OLD Chivas Regal 12YO to ciesząca się światowym uznaniem szkocka whisky typu blended. W jej skład wchodzi wiele najlepszych rodzajów whisky, z których najmłodsza ma 12 lat, a najstarsza ponad 20. Serce mieszanki pochodzi z destylarni Strathisla w regionie Speyside. Chivas Regal to łagodna whisky o aromacie owoców, polnych kwiatów i mlecznych karmelków.

BALLANTINE’S CHRISTMAS RESERVE Stanowi mieszankę aromatów i nut smakowych zarezerwowanych dla świątecznego okresu. Aromatyczne pomarańcze, słodkie jabłka, dojrzałe gruszki, karmelowe tofﬁ i słodkie rodzynki doskonale oddają charakter tej unikalnej kompozycji. Co roku, mistrz kupażowania marki Ballantine’s - Sandy Hyslop wykorzystuje swoje umiejętności aby stworzyć limitowaną wersję. Christmas Reserve zawiera w sobie słodowe gatunki Miltonduff oraz Glenburgie, stanowiące znak rozpoznawczy marki.

THE GLENLIVET 12 YEARS OLD Niezwykłe połączenie aromatu duszonych renklod i moreli, dębu oraz oraz tropikalnych owoców nadaje whisky wyjątkowy i kompleksowy smak uznawany za deﬁnicję whisky ze szkockiego regionu Speyside. W świątecznym zestawie do do butelki klasycznej The Glenlivet 12YO dołączone są dwie miniaturki whisky 15. i 18-letniej.

JAMESON SELECT RESERVE

SMAK

TRADYCJI

Wyróżnikiem jest obecność rzadkiej odmiany whiskey zbożowej, poddawanej trzykrotnej destylacji raz do roku w małych partiach. Owocowa słodycz ze zbóż stanowi stałą nutę smakową. Palone drewno, wanilia oraz korzenne przyprawy rozwijają się dzięki zawartości whiskey typu pot still i leżakowaniu w wypalanych beczkach po sherry i burbonie.

ohn Jameson, który zasłynął z produkcji jednej z najlepszych irlandzkich whisky był Szkotem. Z kolei w jego rodzinnym państwie pierwszą destylarnią zarejestrowaną w roku 1824 był założony przez George’a Smitha The Glenlivet. Wywołało to oburzenie nielegalnych producentów alkoholu, a Smith przez lata nie rozstawał się w pistoletem.

Jego gorzelnia strzeżona była przez całą dobę. Broń nie jest potrzebna pracownikom destylarni Ballantine’s w szkockim Dumbarton. Niczym w starożytnym Rzymie whisky strzegą gęsi. Co prawda towarzyszą im kamery, ale to jednak ptaki gęganiem ostrzegają przed niepożądanymi gośćmi. A jest czego pilnować. Wystarczy wspomnieć, że whisky z logo Chivas Regal wpro-

wadzona do sprzedaży w Nowym Jorku w roku 1909 w beczkach spędziła 25 lat. Najważniejszy składnik tego blendu pochodzi z destylarni Strathisla. Ale jak twierdzi ekspert whisky, Dariusz Fabrykiewicz wszystko zaczęło się od The Glenlivet. Single malta, który zdefiniował smak whisky. Nie tylko z regionu Speyside. www.whisky.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

TRZY SZKOCKIE I JEDNA IRLANDZKA. CZTERY WHISKY, A ZA KAŻDĄ Z NICH STOI NIE TYLKO SMAK DOSKONAŁY NA ŚWIĄTECZNY CZAS, ALE TAKŻE WIELE LAT FASCYNUJĄCEJ HISTORII.

224 FORBES NA GWIAZDKĘ

224_FRB_PREZENTY_2013.indd 224

08.11.2013 12:43

BIOLOGIQUEr.indd 1

13-11-07 16:17

ALKOHOL J O H N N I E W A L K E R

PŁYNNE

ZŁOTO

WYJĄTKOWA KOMPOZYCJA SMAKU ORAZ KILKU GATUNKÓW SINGLE MALTÓW. DO TEGO STARA RECEPTURA I MISTRZ DESTYLARNI, KTÓRY POTRAFI TE AROMATY ZMIESZAĆ TAK, ŻEBY POWSTAŁA WHISKY DOSKONAŁA

GOLD LABEL RESERVE Stworzona na podstawie notatek pozostawionych przez Aleksandra Walkera. W jej skład wchodzi Single Malt Clynelish, do której produkcji stosuje się wodę ze źródeł wypływających ze wzgórz Kildonan Hills. W 1868 r. odkryto w nich pokłady złota.

latach 90. okazało się, że wartość zasobów whisky należących do firmy Johnnie Walker przekracza wartość złota zdeponowanego w Bank of England. Nic dziwnego, biorąc pod uwagę, że od lat 40. whisky z logo maszerującego dżentelmena należy do jednych z najlepiej sprzedających się na świecie. Historia sukcesu zaczęła się w sklepie spożywczym przedsiębiorczego Szkota Johna Walkera w roku 1820. Jego pasją było tworzenie blendów, czyli mieszanek sporządzanych z wielu gatunków szkockiej whisky. Biznes rozkręcał się powoli, aż do momentu, kiedy ponad 40 lat później potomkowie Walkera stworzyli mieszankę Old Highland Whisky będącą prekursorem dzisiejszej Black Label. Aby oszczędzić na kosztach transportu, opracowali znak rozpoznawczy marki – kwadratową butelkę. Kolejnym istotnym wydarzeniem w historii firmy był zakup destylarni Cardhu w Speyside. Kiedy na przełomie XVIII i XIX w. europejskie winnice zmagały się z plagą filoksery, biznes rodziny Walkerów kwitł. W 1908 r., podczas spotkania Walkerów z rysownikiem Tomem Brownem, powstało charakterystyczne logo Striding Man (kroczącego dżentelmena). Dalszy rozwój był możliwy także dzięki zmianie struktury i dołączeniu do korporacji Diageo, która ma ok. 30 destylarni (m.in. Caol Ila, Lagavulin, Talisker), w tym potężną Roseisle, która może dostarczać nawet 10 mln litrów alkoholu rocznie. MB

To blend z najrzadszych whisky słodowych i zbożowych, które dojrzewają do osiągnięcia pełnej doskonałości. Zaledwie jedna na 10 tys. beczek whisky jest odpowiednia do skomponowania blendu. Johnnie Walker przy współpracy z Alfredem Dunhillem stworzyli limitowaną edycję (w Polsce dostępnych jest tylko 300 sztuk) składającą się z butelki ze szkła kwarcowego oraz zaprojektowanego przez Dunhilla opakowania.

Sekretem procesu produkcji jest dłuższy proces fermentacji i destylacji. Trunek dojrzewa 12 lat w dębowych beczkach sprowadzanych z Europy i Ameryki. To właśnie połączenie różnych odmian dębu użytego do produkcji beczek dodaje whisky The Singleton of Dufftown owocowego smaku.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

SINGLETON BLUE LABEL DUNHILL

226 FORB FORBES RBB ES E NA A GWI GW GWIAZDKĘ W I AZD AZDKĘ KĘ

226_FRB_PREZENTY_2013.indd 226

07.11.2013 19:17

227_CHRONO/EPOCA_R.indd 78

13-11-07 20:24

MIEJSCA E G Z O T Y C Z N E W Y J A Z D Y

Pobyt na Seszelach w ekskluzywnym hotelu Ephelia kosztuje w sezonie świątecznym dwa razy więcej niż w okresie letnich wakacji

CHOINKA

POD PALMĄ

tym roku kalendarz szczególnie sprzyja gwiazdkowym wyjazdom. Ci, którzy z wyprzedzeniem zaplanowali grudniowy wypoczynek, mogą, wykorzystując kilka dni urlopu, cieszyć się ponad 2-tygodniowymi wakacjami. I choć w Polsce spędzanie tego okresu poza domem wciąż jest o wiele mniej popularne niż na Zachodzie, rośnie grupa osób, które wolą świętować z dala od kolejek w centrach handlowych, a dni wolne poświęcić na relaks, opalanie czy szusowanie po ośnieżonych stokach. O zorganizowanie uroczystej kolacji nie muszą się martwić, bo hotele i ośrodki na całym

świecie są już przyzwyczajone do najazdów gwiazdkowo-sylwestrowych turystów i spełniania każdej, nawet najbardziej wyszukanej zachcianki. I choć bożonarodzeniowe targi oraz oświetlone ulice największych europejskich miast mają swój urok, ci, którzy decydują się na wyjazd w okresie świątecznym, najczęściej wybierają ciepłe kraje. W biurach podróży nastawionych na zamożnych klientów królują malownicze Seszele, Malediwy oraz nieco szybciej dostępny Dubaj. – Popularność świątecznych wyjazdów wciąż w Polsce rośnie. Podobnie jak w okresie wakacyjnym są to zwykle wypady rodzinne. Ale wciąż daleko nam pod tym względem do krajów zachodnich – tłumaczy Wik-

FOT.:MATERIAŁY PRASOWE; KAISA SIREN/LEHTIKUVA/EAST NEWS;

WYJAZDY NA GWIAZDKĘ NIE OZNACZAJĄ UCIECZKI PRZED RODZINĄ I TRADYCJĄ. WYPOCZYNEK NA PLAŻY LUB STOKU TO ZWYKLE NAJLEPSZY PREZENT DLA NAJBLIŻSZYCH. GWARANTUJE ŚWIĘTA WESOŁE I SPOKOJNE

228 FORBES NA GWIAZDKĘ

228-229_FRB_PREZENTY_2013.indd 228

07.11.2013 19:22

tor Stachurski, prezes butikowego biura podróży Easy Times. – To głównie przez zachodnich turystów obłożenie lotów do turystycznych destynacji i najatrakcyjniejszych hoteli jest ogromne – dodaje. Wyprawy w okresie bożonarodzeniowym najlepiej więc rezerwować z dużym wyprzedzeniem, ale i wtedy nie można liczyć na rabaty. Operatorzy ośrodków wypoczynkowych w ciepłych krajach doskonale zdają sobie sprawę z atrakcyjności ich lokalizacji w czasie, gdy w Europie i Stanach Zjednoczonych trwa zima – trudno się więc dziwić, że ceny są potrójne. I tak w okresie wakacyjnym za siedmiodniowy pobyt na Seszelach z zakwaterowaniem w dwusypialniowej willi ekskluzywnego kompleksu Ephelia zapłacimy 8580 euro. W okresie świąteczno-sylwestrowym ta sama posiadłość kosztuje aż 19 500 euro. Także za przelot trzeba będzie zapłacić w tym czasie dwa razy więcej niż latem. Chętnych mimo wszystko nie brakuje, bo oprócz rajskiej plaży, słońca i krystalicznie czystej wody turyści mają do dyspozycji

Pomysł na niezwykłe święta: nauka powożenia psimi zaprzęgami w Laponii

spa, klub ﬁtness, liczne butiki. Seszele to także raj dla nurków i wędkarzy. – Klientów na wyjazdy świąteczne mamy coraz więcej. Najbardziej widoczną zmianą jest odchodzenie od gotowych ofert na rzecz wyjazdów szytych na miarę, organizowanych specjalnie dla naszego zleceniodawcy – tłumaczy Katarzyna Łoboda z Warsaw Concierge Group. Ciekawą ofertą, którą przygotowała ta ﬁrma dla klienta, był czterodniowy wyjazd do Ivalo w Laponii, nieopodal jeziora Invasi. Głównymi atrakcjami wyjazdu były nauka mushingu, tj.

powożenia psimi zaprzęgami, oraz podziwianie zorzy polarnej. Jednak większość zleceń nieco mniej odstaje od standardu. Dla pięcioosobowej rodziny ﬁrma zorganizowała święta i sylwestra w Dubaju. W hotelu Atlantis de Palm, na czubku sztucznej wyspy, dzieci bawiły się w parku wodnym, a dorośli wypoczywali w spa i na zakupach. W przyszłym sezonie biuro Easy Times chciałoby również zachęcić Polaków do ekskluzywnych wyjazdów narciarskich. Nieodkrytą wciąż u nas destynacją narciarską jest Norwegia. Urządzony w najlepszym skandynawskim stylu hotel Skarsnuten, położony na wysokości 1000 m n.p.m., oferuje piękne widoki na miasteczko Hemsedal i okoliczne góry oraz ośnieżone, niezajeżdżone stoki. Trudno o miejsce bardziej sprzyjające organizacji rodzinnych białych świąt. O palmach w Norwegii można co prawda zapomnieć, ale w końcu stąd już nie tak daleko do lapońskiej siedziby Świętego Mikołaja. Dzieci z pewnością to docenią. KATARZYNA DĘBEK

FORBES LIFE 229

228-229_FRB_PREZENTY_2013.indd 229

12.11.2013 10:48

MIEJSCA Z A K U P Y Ś W I Ą T E C Z N E

Salon UEG to miejsce, gdzie można kupić ubrania z materiału przypominającego pogniecioną kartkę papieru

SPOKOJNYCH PODARUNKÓW ZBLIŻA SIĘ CZAS ŚWIĄTECZNYCH ZAKUPÓW. OTO KILKA PODPOWIEDZI, DZIĘKI KTÓRYM BĘDZIE TO MOMENT PRZYJEMNEJ ODSKOCZNI OD CODZIENNEGO ŻYCIA, A NIE KOLEJNY MORDERCZY WYŚCIG ZAKUPOWY, ZAKOŃCZONY NERWOWYM ŁAPANIEM POZOSTAŁOŚCI NA SKLEPOWYCH PÓŁKACH. CZASU JEST DOŚĆ ZARÓWNO NA ODWIEDZENIE SKLEPÓW STACJONARNYCH, JAK I ZAKUPY W SIECI 230 FORBES NA GWIAZDKĘ

230-234_FRB_PREZENTY_2013.indd 230

12.11.2013 10:55

Świąteczną gorączkę w tym roku warto zostawić innym. Samemu zaś oddać się powolnemu poszukiwaniu dobrych prezentów

Iluminacje na fasadach europejskich galerii handlowych już od listopada przypominają o świątecznym szaleństwie zakupów

FOT.:TOMASZ TJFK KUCZMA; PD’LE D’IMAGES POUR YANN KERSALA; MATERIAŁY PRASOWE

o ponadczasowym charakterze, wykonanych z rzeak co roku, na kilka dni przed Gwiazdką, mieślniczą starannością i dbałością o wybór najwiele osób obiecuje sobie, że za rok lepszych materiałów. Każdy przedmiot jest gwaświąteczne prezenty kupi wcześniej. rancją przywiązania do tradycji. Hot Herring to Formułka powtarzana jak mantra niemiejsce wyjątkowe na mapie Warszawy. W piękuchronnie jednak powraca. Dlatego już nym wnętrzu można znaleźć wyselekcjonowane teraz warto poznać kilka wybranych miejsc, zamarki, z których każda ma swoją historię. Wiąże równo stacjonarnych, jak i internetowych, w Polsię ona nie tylko z długą tradycją, ale także z niesce i na świecie, gdzie czekają oryginalne prezenParyską Galerię Lafayette warto tuzinkową osobowością ich założycieli. ty dla naszych bliskich. Czasem na tyle oryginalne, odwiedzić przede wszystkim W Hot Herring można kupić krawatki, muże mogą zostać docenione dopiero w przyszłości... ze względu na niepowtarzalną chy, poszetki i szale zaprojektowane przez AleMożliwość oceny potencjalnego prezentu na świąteczną fetę xandra Olcha, absolwenta Harvardu, który w wolżywo nadal jest atutem. Nawet jeśli miałoby to się odbyć kosztem czasu potrzebnego na dojazd do znajdującego nych chwilach jest także pisarzem i reżyserem ﬁlmowym. Są tu buty się w centrum Warszawy odważnego Hot Herring Lifestyle Concept z logo Septième Largeur, marki należącej do Marcosa Fernandeza CaStore. Powstaniu tego magicznego miejsca przyświecała idea slow bezasa, który z branżą obuwniczą związany jest już od lat 60., a także life i slow wear, a więc zamiłowanie do ubrań, butów i akcesoriów męska bielizna duńskiej marki Wahts i uznawane za jedne z najlepFORBES NA GWIAZDKĘ 231

230-234_FRB_PREZENTY_2013.indd 231

08.11.2013 13:00

MIEJSCA Z A K U P Y Ś W I Ą T E C Z N E Hot Herring to sklep wielobranżowy. Z tym że każdy produkt jest tu niepowtarzalny

www.hotherring.com • GALILU www.galilu.pl • UEG www.ueg.pl • COLETTE www.colette.fr • DOVER STREET MARKET SHOP doverstreetmarket.com • CALIROOTS www.caliroots.com • MASTER OF MALT www.masterofmalt.com • HYPEBEAST www.hypebeast.com • SHWOOD SHOP www.shwoodshop.com • PENFIELD www.penfield.com

szych na świecie brytyjskie skarpetki Pantherella. Każda z 19 obecnych tutaj marek jest zaprzeczeniem masowości, pospolitości i modowego konformizmu. Kolejnym punktem na zakupowej mapie Warszawy jest Dom Handlowy MYSIA 3, jednak po drodze, spacerując ulicą Mokotowską w stronę placu Trzech Krzyży, natraﬁmy na liczne autorskie butiki. Warto tam wstąpić, bo niczym nie ustępują one tym, które znajdują się na najbardziej znanych ulicach Europy. Tam klientów obsłużą właściciele butików, którzy za punkt honoru stawiają sobie chociaż krótką pogawędkę z każdym klientem.

I tak po niszowe perfumy i kremy warto wstąpić do GaliLu. W tym oryginalnym miejscu można znaleźć wiele trudno dostępnych produktów, np. perfumy pachnące ciepłą skórą autorstwa Frederica Malle i dostępne zaledwie w kilku miejscach na świecie niezwykłe kompozycje Tauer Perfumes opracowane przez Szwajcara Andy’ego Tauera.

KONCEPCYJNE BUTIKI I ŚWIAT INTERNETU Dom Handlowy MYSIA 3 mieści się w dawnej siedzibie Głównego Urzędu Kontroli Pracy, Publikacji i Widowisk, czyli Urzędu Cenzury. Właściciele kamienicy tchnęli nowe życie w miejsce, gdzie umierały kiedyś artystyczne

projekty, a jest to życie nie byle jakie. Swoje salony mają tu takie marki jak rodzimy NAP, który oferuje nie tylko kanapy i łóżka, ale także domowe akcesoria. Piękne i przydatne. Jest tu też potężny odzieżowy skandynawski COS i niszowy Berriers & Co z biżuterią i akcesoriami wyszukiwanymi przez właścicielki podczas podróży po świecie. Praktycznie każdy przedmiot jest tu niepowtarzalny. Na szczególną uwagę zasługuje też sklep UEG (skrót od włoskiego „usa e getta” – „zużyj i wyrzuć”), będący nietypowym połączeniem mody z designem i sztuką. Są tu ubrania i akcesoria dla osób ceniących nowoczesny, minimalistyczny styl, a wszystko w czerni i bieli. Marka należy do graﬁka Michała Łojewskiego, który jest m.in. autorem nowej identyﬁkacji wizualnej PZU. UEG jest rozpoznawalna

FOT.: BARTEK CIERLICA; MATERIAŁY PRASOWE

WYBRANE ADRESY: • HOT HERRING

232 FORBES NA GWIAZDKĘ

230-234_FRB_PREZENTY_2013.indd 232

08.11.2013 13:01

BELIANI_R.indd 78

13-11-07 15:05

MIEJSCA skim KaDeWe. Ten dom handlowy otwarto w marcu 1907 roku, co daje nam już 106 dekoracji świątecznych. Na pewno mają tam doświadczenie i potraﬁą urzec turystów. Kolejnym świecącym punktem na mapie zakupów jest brytyjski Harrods. Świąteczne piętro działa tu już we wrześniu, jednak prawdziwa magia zakupów zaczyna się w listopadzie wraz z uruchomieniem iluminacji. Odwiedzenie Lafayette, KaDeWe czy też Harrodsa jest wskazane dla tych, którzy chcą poczuć klimat świątecznego szaleństwa. Na zakupy w miłej i dość niezobowiązującej atmosferze warto się jednak wybrać w takie miejsca jak wspomniany paryski Colette czy ulica Portobello Road w londyńskiej dzielnicy Notthing Hill. Znajdują się tam sklepy producentów doskonałego tweedu, z którego zrobione są nie tylko marynarki, ale także portfele. Aby poczuć klimat świąt, nie trzeba koniecznie przemierzać kilometrów handlowych ulic lub korytarzy sklepowych, często w ostatniej chwili kupując, co wpadnie w ręce. Jeśli zabraknie czasu na odwiedzenie nietuzinkowych miejsc, warto skorzystać z ich internetowych odpowiedników, zamiast stawiać na dobre Charyzmatyczni Perfumeria GaliLu jest królestwem zapachów – od tych właściciele, oryginalne na co dzień zakupy mabardzo klasycznych po niszowe, a jednocześnie zupełnie sowe. Lepiej jednak zrobić wnętrza i niszowe zaskakujące, jak zapach ciepłej skóry to wcześniej. W sklepie inprodukty to przepis ternetowym maesterofmalt. na niezapomniane com można zamówić wyzakupy jątkową, spersonalizowaną budzięki ubraniom z Tyveku, który przypomina wane edycje zegartelkę whisky. Do dyspozycji jest pogniecioną białą kartkę papieru. A im bar- ków, dostępnych tylko kilkanaście różnych marek i rocznidziej pognieciona, tym lepiej. Tyvek jest bar- w Colette. Nic dziwnego, ków szkockiej. Wystarczy wybrać jedną dzo wytrzymały, wodoodporny i w 100 proc. że fani z całego świata ustawiapodlega recyklingowi. Tak oryginalne etui na ją się po nie w kolejce, wykupując przewidzia- z nich, np. trzydziestoletnią Speyside Scotch laptopa będzie z pewnością prezentem nie- ną ilość w ciągu kilku minut. Jednak Colette to Single Malt Whisky, i napisać na etykiecie nie tylko drogie produkty. Znaleźć tu można życzenia (do dyspozycji mamy cztery linijki banalnym. Świąteczne zakupy robione poza Polską rzeczy wyselekcjonowane przez czuwającą tekstu). Prawie każdy z opisanych tu sklepów mają swój niepowtarzalny klimat. Miejsc jest nad całością charyzmatyczną Sarah, autorkę tak wiele, że nie sposób opisać nawet czę- pomysłu pierwszego koncepcyjnego sklepu i większość dostępnych tam marek mają skleści z nich. Jest jednak jedno wyjątkowe, które na świecie. W Paryżu warto dla samej przy- py online. Dlaczego więc nie skorzystać z ich w pełni pozwoli poczuć magię świąt i da naj- jemności oglądania rzeczy pięknych udać się oferty, oby ze stosownym wyprzedzeniem. więcej radości z zagranicznych świątecznych do Galerii Lafayette. Imponująca iluminacja, Może w tym roku warto zrezygnować z odkłazakupów. Oto najsłynniejszy sklep konceptu- uruchamiana każdego roku już w listopadzie, dania zakupów na ostatnią chwilę i oddać się alny na świecie. Znajduje się tu wszystko, co zapiera dech w piersiach. I nieważne, czy spokojnej celebracji magii świąt, a przy okazji jest trudne do znalezienia – rzadkie, luksuso- widzimy ją po raz pierwszy, czy już kolejny odwiedzić ciekawe miejsca. Tego życzymy nawe i niedostępne. Największe światowe mar- raz. Podobną magię świąt i wszystko, czego szym czytelnikom. Wesołych świąt! MACIEJ SOBCZAK ki, jak na przykład Rolex, przygotowują limito- dusza zapragnie, znaleźć można w berliń-

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Z A K U P Y Ś W I Ą T E C Z N E

234 FORBES NA GWIAZDKĘ

230-234_FRB_PREZENTY_2013.indd 234

07.11.2013 19:36

DOUGLAS_R.indd 78

13-11-07 15:09

SAD_R.indd 78

13-11-07 15:16

finanse islamskie investor

Pieniądze Allaha u bram przedmurza Tam, gdzie stopa zwrotu jest religią, nie ma mowy o wojnie światów i cywilizacji. Europa pogodziła się już z realną islamizacją części kontynentalnego systemu finansowego. Islamskie fundusze nieuchronnie zawitają też do Polski. Problem leży w obawach przed nieznanym... Paweł Zielewski

amierzamy uczynić z londyńskiego City centrum finansowe dla krajów arabskich, londyńska giełda zostanie wzbogacona o indeks, którego komponentami będą spółki z krajów islamskich, zaś Wielka Brytania wyemituje islamskie obligacje sukuk o wartości 200 mln funtów (320 mln dolarów) – ta deklaracja Davida Camerona, brytyjskiego premiera, padła przed dwoma tygodniami na konferencji inwestorów z krajów islamskich. Z jednej strony sprowokowała w internecie prawdziwą lawinę oskarżeń o lekceważenie skali procesu islamizacji Europy, z drugiej – wyrwała z hibernacji zainteresowanie inwestorów potencjałem „islamskich finansów”, już raz obudzonych podczas kryzysu finansowego w 2008 roku. O ile intencją rządu brytyjytyjskiego jest ściągnięcie na Wyspy py POTĘGA Brytyjskie islamskich funduszy (Cameron liczy, że liby otrzymać udział lib wartość inwestycji w zgow zyskach z najmu w dzie z prawem szariatu budynków rządob mld USD przekroczy w ciągu roku wych (na londyńw są szacunkowo warte aktywa 1,5 mld euro), to inwestorów skiej giełdzie obecsk ulokowane w hermetycznych bardziej interesuje potencjałł nie notowanych jest funduszach akcji świata islamu 49 obligacji zgodnych możliwych stóp zwrotu i poogodzenie zachodniego modelu odelu z prawem szariatu, których zarabiania z zaleceniami Koranu, ranu, któłączna wartość warto wzrosła do okorego wiążąca interpretacja zakazuje m.in. ło 25 mld euro w ciągu ostatnich pięciu spekulacji finansowych, pobierania i otrzy- lat, a także 18 islamskich funduszy inmywania odsetek od kapitału, inwesto- westycyjnych). wania m.in. w pornografię, alkohol i hazard, ale dopuszcza dzierżawę i zysk (np. Wielka Brytania nie będzie pierwszym z najmu). W przypadku emisji planowa- krajem, który wyemituje takie obligacje: nej przez brytyjski rząd inwestorzy mie- w 2004 roku Saksonia-Anhalt, kraj związ-

FOT.: CEM OKSUZ/ANADOLU AGENCY/GETTY IMAGES/FPM

300

Związek Zachodu i finansów islamu jest nieuchronny. Jego problem leży we wszechobecnych stereotypach

kowy w środkowych Niemczech, wyemitowała islamskie obligacje za ponad 100 mln euro, oparte na przychodach z państwowych nieruchomości. W 2012 roku roku FWU Gruppe, niewielka monachijska firma inwestycyjna, zaoferowała swoim klientom obligacje zgodne z prawem szariatu za ponad 55 mln dolarów. Emisja sprzedała się w całości. Zważywszy jednak na wielkość zarówno brytyjskiego, jak i niemieckiego rynku, dotychczasowe i planowane emisje należy traktować raczej jako test, czy oparty na całkowicie odmiennych zasadach system jest w stanie zaistnieć w europejskich warunkach. FORBES 12 | 13 237

237-238_FRB_12.indd 237

13-11-15 20:55

investor finanse islamskie

Przez muzułmanów Mobius uważany jest za pioniera otwarcia Zachodu, a przede wszystkim portfeli inwestorów indywidualnych dla „finansowego szariatu”. – Ostateczny cel inwestycji zgodnych z szariatem jest podobny do wszelkich innych inwestycji w akcje (generowanie zysków), ale z jednym istotnym zastrzeżeniem: zarządzający portfelem nie może kupować, trzymać ani sprzedawać akcji spółek prowadzących działalność niezgodną z islamskim m prawem, poniewa ponieważ inwestorzy postrzegani gani są jako „wspólnicy” mający udział w interesach tych spółek półek – tłumaczy Dennis Lim, dyrektor zarządzający i zarządzający portfelami inwestycyjnymi nwestycyjnymi (m.in. budujee portfele złożone z firm przestrzerzestrzegających szariatu) riatu) w zespole Tem mpleton Emergingg Markets Group. Mark Mobius spróbował pogodzić zachodni styl zarabiania z etyką islamu. Udanie

lidnych spółek w różnych częściach świata, które spełniają te wymagania. Na przykład w Indiach działają tysiące spółek, wśród których regularnie natrafiamy na prawdziwe diamenty – twierdzi zarządzający portfelami inwestycyjnymi w zespole Templeton Emerging Markets Group.

Michael Corbat, prezes Citigroup, docenił potencjał stopy zwrotu „koranicznych” akcji. Jego klienci również

Jego zdaniem „islamskie” fundusze mają niedoceniony potencjał wyrażający się ponadprzeciętną stopą zwrotu, a ich charakter dodatkowo stabilizuje portfel. – Reguły rządzące islamskimi inwestycjami nie powstrzymują spółek przed prowadzeniem opłacalnej i wydajnej działalności gospodarczej. Niektórzy wręcz uważają, że dodatkowa dyscyplina może być pewnym atutem – tłumaczy Dennis Lim. Strategia działania wywodząca się z religii przyniosła islamskim bankom i funduszom na ogół większe zyski lub mniejsze straty niż u ich zachodnich odpowiedników. Po bankructwie Lehman Brothers, 15 września 2008 roku, zachowanie na giełdzie funduszy islamskich było znacznie spokojniejsze. W ciągu dwóch tygodni wartość jednostek np. JP Morgan Structured Funds PLC spadła oo 7 7 proc., natomiast islamskiego isl RHB Capital Fund jedynie o 4,26 procent. Z kolei istniejące od początku 2012 roku „islamskie” subf subfundusze Templeton Global Return oraz Templeton Asian Bond Funds d do dziś wypracowały odpow odpowiednio 42 procent i 31 procent p zysku, inwestując przede wszystwestu kim w walory azjatyckich spółek, których zarządy wierzą w słozar wa Mahometa. w – Chociaż poszukiwanie okazji inwestycyjnych zgodnych z prawem szariatu może być ttrudnym zadaniem, znajdujemy wiele sozn

Ocena aktywów, które mogą trafić do portfela, jest dodatkowo złożona, ponieważ firmy są oceniane nie tylko (jak na modłę zachodnią) pod kątem wybranych wskaźników finansowych i na podstawie określonych algorytmów, jakości zarządzania, przestrzegania zasad ładu korporacyjnego itd., ale dodatkowo pod kątem przestrzegania muzułmańskiego prawa. Czasem konieczna jest też konsultacja z Amanie International Shariah Supervisory Board – instytucją słynącą z doskonałej znajomości muzułmańskiego prawa. – Zauważyliśmy, że spółki zgodne z szariatem często wyróżniają się bardzo zrównoważonymi bilansami. Przedsiębiorstwa mające zbyt dużo lub zbyt mało kapitału nie spełniłyby reguł rządzących islamskimi inwestycjami – twierdzi Dennis Lim. Chociaż u podstaw zainteresowania funduszy leżało przyciągnięcie inwestorów z krajów islamskich, szybko okazało się, że fundusze tego typu mają wzięcie np. w Stanach Zjednoczonych i w bankowości prywatnej w Europie. Nic dziwnego, że fundusze „islamskie” pojawiły się w ofercie m.in. Citigroup (ten zakończy rok 2013 z prawie 50 nowymi „islamskimi” funduszami w ofercie), JP Morgan, HSBC, Credit Suisse czy Deutsche Banku. W Polsce, gdzie słowa „islam” i „fundusze” kojarzą się przede wszystkim z nieszczęsnymi Katarczykami ze Stoczni Gdańskiej, fundusze oparte na akcjach firm działających w zgodzie z Koranem dostępne są jedynie dla klientów bankowości prywatnej, ale – jak twierdzą zarządzający portfelami – zainteresowanie nimi jest nikłe. Wynika to jednak wyłącznie z nieznajomości oferty i zasad dobierania aktywów do portfeli. Jest jednak kwestią czasu, gdy i u nas wybuchnie moda na „inwestycyjnych islamistów”.

FOT.: SIMON DAWSON/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM; DAVID ROCHKIND/BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES/FPM

Z drugiej strony, abstrahując od „rządowych” emisji, praktycznie niewykorzystany jest ogromny rynek, na bazie którego zarządzający globalnymi funduszami są w stanie zbudować oryginalną ofertę inwestycyjną łączącą zachodni styl inwestowania z islamską tradycją. – Niektórzy inwestorzy kierują się wyłącznie zasadą ciągłego wzrostu wartości aktywów. Dla innych reguły są bardziej skomplikowane. W świecie muzułmańskim rośnie popyt na inwestycje zgodne z islamskim prawem szariatu opartym na religijnych dogmatach i zasadach. Z uwagi na to, że światowa populacja muzułmanów ma wzrosnąć do 2030 r. do 2,2 mld, co będzie stanowić ponad jedną trzecią populacji całego świata, spodziewam się dalszego wzrostu popytu na inwestycje zgodne z szariatem także w przyszłości – prognozuje Mark Mobius, zarządzający funduszami Templetona.

238 FORBES 12|13

237-238_FRB_12.indd 238

13-11-15 15:01

PIONEER PEKAO.indd 78

13-11-15 13:34

investor fundusze inwestycyjne

Fundusze nie nałożą kagańca na aktywa Wzrosty na GPW w segmencie małych i średnich spółek sprawiły, że inwestorzy znów w ogromnej masie ruszyli po jednostki funduszy. Pytanie, jak wiele środków są w stanie wchłonąć TFI, z każdym milionem złotych staje się coraz pilniejsze

ez względu na to, z czego wykonany jest balon, nie da się pompować go w nieskończoność. W końcu pęknie z hukiem. To, co dzieje się w ostatnich miesiącach na rynku, każe jednak dmuchać na zimne, czyli pochylić się nad problemem wysokości aktywów, jakie są w stanie wchłonąć poszczególne fundusze inwestycyjne bez szkody dla koniecznej elastyczności. Tylko od maja 2013 do końca września 2013 roku do samych funduszy małych i średnich spółek napłynęło prawie 1 mld złotych. Wrzesień był dwunastym miesiącem z rzędu, w którym na rynek napływały nowe środki. W tym czasie dzia-

łające w Polsce TFI pozyskały – bagatela – 26 mld złotych, chociaż widać wyraźny spadek zainteresowania inwestycjami w fundusze obligacji, z których tylko we wrześniu wypłacono prawie 1 mld złotych. Ten wzrostowy trend dyktują obecnie fundusze akcji. Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami raportuje, że inwestorzy prawie po równo wpłacają pieniądze zarówno do funduszy akcji uniwersalnych, jak i inwestujących w małe i średnie spółki. Nic dziwnego, że te ostatnie cieszą się ogromnym powodzeniem. Ostatnie miesiące to na warszaw-

skim parkiecie okres hossy napędzanej przez małe i średnie firmy. Po osiągnięciu minimów na początku drugiego kwartału 2013 roku indeks sWIG80 w kolejnych miesiącach wzrósł o blisko 27 procent. Średni wynik dla segmentu funduszy inwestujących w takie właśnie akcje wyniósł 25 procent. Miliard złotych nowych aktywów w ciągu pięciu miesięcy jest wynikiem wybitnym, co wielokrotnie podkreślały same TFI, napędzając przy okazji nowych inwestorów. Czai się jednak pytanie, czy na rynku istnieje problem limitu aktywów, które są w stanie przyjąć fundusze (nie tylko w kontekście funduszy MiŚS), i czy za-

FOT.: VIAFRAME/CORBIS

Paweł Zielewski

240 FORBES 12 | 13

240-242_FRB_12.indd 240

13-11-15 14:59

rządzający zdają sobie z niego sprawę? Czy towarzystwa są w stanie zdiagnozować nadejście sytuacji, kiedy wysokość środków zaczyna być dla nich swoistym przekleństwem? Z reakcji rynku można wnioskować, że problem jako taki istnieje, ale nie tu, nie dziś, choć poletkiem doświadczalnym pomagającym zgłębić jego istotę mogą być właśnie fundusze małych i średnich spółek. Jak zauważają Analizy Online, spośród 22 funduszy akcji małych i średnich spółek, jakie działają obecnie na naszym rynku, w trzynastu ustalono tzw. limity aktywów, po których przekroczeniu zarząd towarzystwa ma możliwość podjęcia decyzji o zawieszeniu przyjmowania wpłat. To całkiem realne ryzyko, szczególnie w przypadku funduszy, które cieszą się największym wzięciem inwestorów. Doskonały jest przykład PZU Akcji Małych i Średnich Spółek – limit wpłat zawarty w statucie fundusz osiągnął we wrześniu

PRZYKŁADOWE LIMITY WPŁAT FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH SEGMENTU MAŁYCH I ŚREDNICH SPÓŁEK fundusz

Noble Fund Akcji Małych i Średnich Spółek PZU Akcji Małych i Średnich Spółek Skarbiec Małych i Średnich Spółek KBC Akcji Małych i Średnich Spółek Allianz Akcji Małych i Średnich Spółek Investor Top 25 Małych Spółek Pioneer FIO Subfundusz Pioneer Małych i Średnich Spółek Rynku Polskiego

aktywa (mln PLN)

limit wpłat (mln PLN)

wykorzystanie limitu (proc.)

404 160 124 36 140 165 299

brak 150 150 300 brak brak 500

107 82 12 60

Źródło: Analizy Online

2013 roku, ale nic nie zapowiada, aby zarząd miał podjąć decyzję o zawieszeniu wpłat. Blisko przekroczenia limitu jest Skarbiec Małych i Średnich Spółek, którego aktywa na koniec września były warte 124 mln zł, limit zaś został ustalony na 150 mln złotych. Noble Fund Akcji Małych i Średnich Spółek zarządzający obecnie największymi aktywami w segmencie (404 mln złotych) w ogóle nie ma ustalonego limitu wpłat, zaś np. Pioneer Małych i Średnich Spółek Rynku Polskiego ustawił limit na 500 mln

złotych. Zarządzający TFI zdają się nie dostrzegać, że może to stanowić problem, ale mają na obronę takiego podejścia rozsądne, wydaje się, argumenty. – Na rynek należy dziś patrzeć przez pryzmat malejącego popytu ze strony OFE. Fundusze z powodzeniem mogłyby zająć to miejsce, toteż limity na szerokim rynku w Polsce wydają się kwestią odległą. Oczywiście na rynku wzrostowym po jakimś czasie brak płynności ciągnie spółki w górę, ale ma to miejsce tylko w sytuacji, kiedy wyniki spółek nie nadą-

FORBES XX | 07 241

240-242_FRB_12.indd 241

13-11-15 15:00

investor fundusze inwestycyjne Nie ma problemu z inwestowaniem gotówki napływającej do funduszu. N Przy rosnącym rynku prawdziwym problemem mogą być wyceny, P kktóre z czasem stają się coraz bardziej wymagające Łukasz Hejak, zarządzający Investor Top 25 Małych Spółek

To nie limity mogą spędzać sen z oczu zarządzających. – Przy rosnącym rynku większym problemem są wyceny, które z czasem stają się coraz bardziej wymagające. Nasza strategia zakłada poszukiwanie spółek, które w najbliższych okresach będą w stanie poprawić wyniki finansowe, gdzie pokrycie zysku netto przez przepływy gotówkowe jest możliwie wysokie, struktura bilansu bezpieczna, a wskaźniki wyceny są uzasadnione prognozami wyników na najbliższy rok, dwa lata – twierdzi Łukasz Hejak, zarządzający Investor Top 25 Małych Spółek, funduszu, który również nie ma narzuconego limitu wpłat. – Po ostatnich

wzrostach rzeczywiście wyceny niektórych firm dyskontują obecnie za dużo, ale ciągle udaje nam się znajdować spółki, których wyceny są atrakcyjne. Z mojej perspektywy nie ma problemu z inwestowaniem gotówki napływającej do funduszu. Problem płynności w segmencie polskich małych i średnich spółek jest widoczny przede wszystkim w okresie bessy i odpływów środków z funduszy inwestycyjnych – dodaje Hejak. Jak widać, na razie zarządzający nie traktują limitów inwestycyjnych w kategoriach problemu, ale nie znaczy to, że można tę sytuację bagatelizować. Z deklaracji zarządzających wynika jednak, że nie istnieje jakaś wspólna dla wszystkich funduszy strategia czy plan awaryjny na wypadek, gdyby nieistniejący dziś problem rzeczywiście się pojawił. – Problem zbyt wysokiej wartości zarządzanych aktywów nie dotyka obecnie żadnego z funduszy, co nie oznacza oczywiście, że tak nie będzie w przyszłości – mówi Marek Mikuć, prezes Open Finance TFI. – Nie stosujemy systemowych rozwiązań „zabezpieczających”. Inny będzie poziom aktywów rodzący problem w efektywnym zarządzaniu funduszem w sektorze MiŚS, bo już kilkaset Mariusz milionów złoStaniszewski, tych stanowi prezes Noble TFI, wyzwanie, intwierdzi, ny w funduże zamiast szu typu malimitować wpłaty, naged futures trzeba postawić zajmującym na monitoring pozycje na ryzyka płynności najbardziej funduszy płynnych instrumentach pochodnych, bo kilka miliardów złotych nie jest wartością wygórowaną.

Jego zdaniem, gdy zbyt duża wartość aktywów zacznie sprawiać, że fundusz zacznie tracić mobilność pod własnym ciężarem, można zrobić co najmniej dwie rzeczy: „zamknąć” fundusz i nie przyjmować nowych wpłat lub rozszerzyć spektrum inwestycyjne, np. o inwestycje na rynkach zagranicznych o wyższej płynności niż nasz (oczywiście pod warunkiem, że statut dopuszcza takie inwestycje). – Te dwa rozwiązania będziemy brali pod uwagę, jeżeli staniemy przed takim problemem – zapewnia Mikuć. Możliwość zawieszenia wpłat nie powinna być negatywnie odbierana przez inwestorów. Limit aktywów działa bowiem jak hamulec bezpieczeństwa, który ma ochronić inwestorów i fundusz przed negatywnymi skutkami utraty płynności. Łączne aktywa będące dziś w zarządzaniu funduszy małych spółek wynoszą prawie tyle samo, ile w marcu 2007 roku – ponad 3 mld złotych. To niewiele, ponieważ sześć lat temu w ciągu pięciu miesięcy potroiły stan posiadania do 9,4 mld złotych. Z drugiej strony samych funduszy małych i średnich spółek było wówczas o siedem mniej. W każdym TFI istnieją procedury, które regulują zarządzanie funduszem zarówno w przypadku dużych napływów (efektywne lokowanie), jak i gwałtownych odpływów środków. A poza tym zarządzający nie skazują się na lokalny rynek. – Interesującą i wykorzystywaną przez nas alternatywą jest też wyjście na giełdy zagraniczne. Rynki takie jak Austria, Turcja czy Niemcy pozwalają znaleźć wiele interesujących spółek, dających ekspozycję na rosnące sektory gospodarki, których zarządy dodatkowo chętnie spotykają się z inwestorami z Polski, a waluacje są na rozsądnym poziomie, często korzystniejszym niż w przypadku spółek notowanych na GPW – mówi Łukasz Hejak, zarządzający Investor Top 25 Małych Spółek. Problem z głowy? Do czasu...

FOT.: TOMASZ PIKUŁA; MATERIAŁY PRASOWE

żają za napływem środków do funduszy – uważa Mariusz Staniszewski, prezes Noble TFI. W Noble Funds TFI Komitet Inwestycyjny na bieżąco monitoruje ryzyko płynności w każdym funduszu. – W Noble Fund Małych i Średnich Spółek wprowadziliśmy rozwiązania zwiększające płynność i zmniejszające potencjalny wpływ wahań wpłat i wypłat. Otwieranie drugiego takiego samego produktu (np. o podobnej nazwie) jest oszukiwaniem samego siebie i klientów, zarówno w przypadku starego, jak i nowego funduszu. Tego nie praktykujemy. Generalnie jednak ryzyko płynności zawsze będzie występować, nawet na największych rynkach. Niekoniecznie jest ono związane z wielkością poszczególnych funduszy, a bardziej z koniunkturą, czynnikami behawioralnymi, strukturą aktywów – dodaje Staniszewski.

242 FORBES 12 | 13

240-242_FRB_12.indd 242

13-11-15 15:00

portfel investor

Przerwana seria wzrostów PORTFEL UMIARKOWANEGO RYZYKA ostatnich transakcji dokonano 8 XI 2013 r. instrument

Konrad Łapiński zarządzający funduszem Total FIZ

udział w portfelu (proc.)

liczba 8 XI

kurs 11 X

8 XI

11 X

wartość bieżąca (PLN)

Kino Polska TV

26,1 55 000 70 000 28,90 30,56 1 589 500

Cormay

19,7 150 000 100 000

FH Dom

12,8 75 000 75 000 10,45

QQQ (ETF)

11,5

Total FIZ

11,2

uwagi

8,00 10,30 1 200 000 6,10

783 750

2 700

2 700 82,41 79,23

698 672

3 200

3 200 212,84 212,84

681 088

Voxel

9,6 35 000 35 000 16,80 18,54

588 000

ZE PAK

8,4 18 418 18 418 27,85 28,06

512 941

mBank (2)

0,8 46 484 12 952

46 484

3,14 (1)

3,0%

wartość portfela 8 XI 2013 r.: 6 100 436 PLN; 1 XII 2005 r.: 1 000 000 PLN

510,0% wzrost wartości portfela od jego utworzenia (1)

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

kurs PLN/USD, po którym przeliczyliśmy notowania QQQ ; (2) rachunek eMAX plus oprocentowany na 3%

iniony miesiąc przyniósł blisko jednoprocentowy spadek wartości naszego portfela. Działo się to na tle spokojnego rynku. Na wynik wpłynęły dwie informacje: jedna dotyczyła spółki Cormay, druga Funduszu Hipotecznego Dom. Naszemu portfelowi pomaga też hossa na rynku amerykańskim, gdzie powoli, ale systematycznie korzystamy z rosnących cen akcji na Nasdaq. W przypadku Cormaya w minionym miesiącu pojawił się w „Forbesie” artykuł opisujący spór między władzami spółki i jednym z byłych współpracowników, który rości sobie prawa do kilku patentów związanych ze skonstruowanym przez Cormay Blue-Boksem. To rewolucyjne urządzenie umożliwi szybkie ustalenie

243_FRB_12.indd Sec1:243

Trzymamy się wysoko Część naszego portfela dotknęły spadki, co zatrzymało nasz marsz w górę. wartość portfela (mln PLN) i WIG20 (tys.) 6,10 7,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0 -0,5

wartość portfela (skala lewa) WIG20 (skala prawa)

1 XII ‘05

7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,51 2,5 2,0 1,5 1,0 8 XI ’13

zmiana procentowa WIG20 w okresie 1 XII ’05–8 XI ’13: -1,2 proc.

kilku podstawowych parametrów krwi z jej kropli i zrewolucjonizuje rynek diagnostyczny. Medialne zamieszanie połączone z kilkumiesięcznym opóźnieniem premiery Blue-Boksa spowodowało, że kurs akcji Cormay spadł poniżej 10 złotych. To w mojej opinii atrakcyjny poziom, więc dokupuję papiery. Innym bardzo istotnym wydarzeniem były obrady rządu, podczas których przyjęto założenia do ustawy o hipotece odwróconej. Z punktu widzenia naszej nowej inwestycji, czyli akcji Funduszu Hipotecznego Dom, to bardzo istotny moment. W końcu ruszają prace nad uregulowaniem tego rynku. Ustawa stawia szereg wymagań podmiotom oferującym hipotekę odwróconą. W efekcie usługa ta powinna być postrzegana jako bardziej bezpieczna, a docelowo bardziej popularna. Najważniejsze wymogi dotyczą nadzoru KNF nad podmiotami z branży, wymagań kapitałowych i organizacyjnych oraz wymagań dotyczących osób zajmujących kluczowe stanowiska. Wszystkie te obostrzenia są bardzo korzystne dla FH Dom. Według raportu UOKiK Dom jest liderem rynku z ponad 50-proc. udziałem. Zapewne jeszcze rok będziemy musieli czekać na uchwalenie tej ustawy przez Sejm, ale jeśli pójdziemy śladem krajów Europy Zachodniej, to uregulowanie rynku hipoteki odwróconej powinno być momentem szerszego rozpowszechnienia się tej usługi. Prezentowany portfel jest wyrazem osobistych poglądów autora. Nie powinien być traktowany jako rekomendacja inwestycyjna. Osoby zainteresowane skorzystaniem z usług doradczych powinny się skontaktować z jedną z licencjonowanych przez KNF instytucji finansowych

13-11-15 14:58

TOP

TOP TO

Krzysztof Hołowczyc firmuje pierwszy w Polsce klub superaut działający na zasadzie członkostwa

Supercar Club Poland Warszawa

Garaże pełne SUPERAUT Mają coraz większe wzięcie, dają dostęp do najszybszych i najdroższych aut wszystkim, którzy nie chcą w nie inwestować. Wystarczy wnieść klubową opłatę. Na świecie powstają kolejne kluby samochodowe. U nas szlaki przeciera Supercar Club Poland Bogdan Możdżyński

o Włoch wjechali alpejską Passo dello Stelvio. Wysoką na ponad 2,7 tys. metrów przełęczą, goszczącą kolarski wyścig Giro d’Italia, a przez Jeremy’ego Clarksona z telewizyjnego programu „Top Gear” nazywaną najlepszą na świecie drogą do jazdy autem. Potem dotarli do Grand Hotelu Villa d’Este nad jeziorem Como, gdzie odbywa się słynny Concorso d’Eleganza, czyli konkurs piękności aut vintage oraz classic. Odbyli rejs po Morzu Liguryjskim i jechali trasą legendarnego rajdu Mille

Miglia. Wstąpili także do Maranello, królestwa Ferrari, i do San Cesario sul Panaro pod Modeną, gdzie swe supersportowe cacko Huayrę (za prawie 1,1 mln euro) składa Horacio Pagani. W Museo dell’Auto e Moto d’Epoca Umberto Panini w Modenie obejrzeli unikalną kolekcję klasycznych modeli Maserati, a w wytwórni pod Reggio Emilia raczyli się wybornym parmezanem. Pięciodniowa Odyseja Włoska, czyli wyprawa uczestników Supercar Club Poland do Lombardii i Emilii-Romanii, była intensywna. Sześcioma autami, m.in.

Lamborghini Gallardo, Ferrari 458 Italia i Nissanem GT-R, przejechali 2 tys. kilometrów. Kończący to gran turismo postój w rzymsko-średniowiecznym Sirmione nad jeziorem Garda okazał się tylko chwilą. Chętnie zostaliby tam dłużej. Październikowa podróż do Włoch była jednym z eventów, które zorganizował w tym roku klub firmowany przez Krzysztofa Hołowczyca. Kolejne są już planowane. Klubowicze, których jest obecnie 50, jeżdżą też na tory wyścigowe, by zyskać nowe umiejętności, zwiedzają salony, by

244 FORBES 12 | 13

244-248_FRB_12.indd 244

13-11-15 14:55

Ascari Club Hiszpania

FOT.: TOMASZ OLKOWSKI/SUPERCAR CLUB POLAND; ASCARI/MATERIAŁY PRASOWE

obejrzeć najnowsze auta szykowane przez producentów, skrzykują się na klubowe śniadania, by wymieniać doświadczenia i nawiązywać kontakty biznesowe. Samochodowe pasje sprzyjają networkingowi. SSC Poland jest pierwszym takim przedsięwzięciem w Polsce, działającym na zasadzie członkostwa. Opłata, zwykle roczna, zapewnia skupionym w nim kierowcom dostęp do najciekawszych sportowych aut, zwykle bardzo kosztownych, w które nie chcą inwestować, bo nie są do codziennej jazdy. Krajoznawcze wyprawy są formą ich wykorzystywania. Warszawski klub powstał trzy lata temu i czerpał wzory z klubów zachodnich, głównie brytyjskich, co przyznaje jego prezes Kamil Dłutko. W szczególności zaś z londyńskiego écourie25 i P1 z Epsom (25 km od Londynu), działających wedle jasnej formuły: jedna opłata daje dostęp do całej floty aut. W P1 dopowiadają: za ułamek kosztów posiadania jednego superauta możesz jeździć wszystkimi superautami z klubowego garażu. Czas korzystania z takiej kolekcji zależy od poziomu (rodzaju) członkostwa. W różnych klubach mają one różne nazwy, oczywiste jest jed-

nak, że najdroższy abonament daje największe możliwości. I tak poziom E25 w écourie25, który kosztuje 25 tys. funtów rocznie, to nie tylko 75 dni korzystania z aut klubowych, ale też eventy torowe i towarzyskie, wyprawy na salony samochodowe i na wyścigi Formuły 1 w Melbourne, Singapurze, Monako, Abu Zabi oraz Austin (Teksas), a wszystkie z VIPowską obsługą. To właśnie w Wielkiej Brytanii działa najwięcej klubów z superautami (10), choć są też we Francji, zwłaszcza na Lazurowym Wybrzeżu, w Szwajcarii, we Włoszech i w Hiszpanii. W tej ostatniej największym prestiżem cieszy się Ascari Club funkcjonujący przy torze wyścigowym Race Resort Ascari w andaluzyjskiej Rondzie.

PRZEPUSTKA DO ELITY

250 tys. EUR

tyle trzeba zapłacić za członkostwo typu Elite w monakijskim klubie Type-41, ale i tak trzeba być do niego zaproszonym

Bogatą tradycję mają kluby superaut w USA, a do szczególnie cenionych należą Exotic Car Country Club na Florydzie z bogatym zestawem aut Ferrari i nowojorski Classic Car Club Manhattan, w którego flocie jest ponad 80 modeli, w tym tak kultowe, jak AC Shelby Cobra z 1965 r., Porsche 550 Spyder (1956), Ford Mustang Convertible (1965), Chevrolet Corvette Stingray (1963) czy Jaguar E-Type (1969). Nie wiadomo, ile jest dziś na świecie klubów ze sportowymi supersamochodami, zwłaszcza że wciąż powstają nowe. A najwięcej w krajach o szybko rozwijających się rynkach, jak Chiny (m.in. Beijing Super Car Club), Indie (Super Car Club of India), Indonezja (Supercar Club Indonesia), Rosja (SupercarS Drivers Club). Są to jednak kluby skupiające właścicieli najdroższych aut (Bugatti Veyrona nie wyłączając), nie zaś – jak większość w Europie czy w USA – kierowców, którzy takich aut nie kupują, a chcą nimi jeździć. Jak twierdzi pekiński publicysta Peter Wang na swym blogu chinawhisper.com, równie ważna różnica między klubami chińskimi a zachodnimi polega na tym, że członkowie chińskich są znacznie FORBES 12 | 13 245

244-248_FRB_12.indd 245

13-11-15 20:57

TOP

TOP TO

Super Car Club

10 najlepszych klubów samochodowych w Europie

Pekin

1. Type-41, Monako Superekskluzywny klub założony przez Jürgena Obermanna, niemieckiego przedsiębiorcę z branży IT. Można się do niego dostać tylko za zaproszeniem. Nazwa klubu nawiązuje do modelu Bugatti Type 41 Royale. Stworzono tylko sześć takich aut. Spośród członkowskich kategorii Enthusiast, Resident, Corporate i Elite najbardziej ekskluzywna jest ta ostatnia. Może ją mieć tylko dziewięciu kierowców. Indywidualna opłata roczna: od 36 tys. euro Jest jednym z najpotężniejszych klubów superaut na świecie, działa w City of London, ma filie w Anglii (w tym przy torze Silverstone), USA i Australii. Oferuje dostęp do bogatej floty samochodów, ale i udział w nich na zasadzie własności cząstkowej (np. w wysokości 1/4 auta, z czym wiąże się możliwość zarabiania na nim, gdy użytkują go inni klubowicze). écourie25 imponuje kalendarzem pomysłowych eventów. Indywidualna opłata roczna: od 13 tys. funtów

3. carz.ch, Szwajcaria Klub z Lozanny (z filiami w Genewie i Morges) proponuje członkostwo Monaco lub Spa, a auta w swym garażu dzieli na trzy kategorie: Cat 1 to m.in. Ferrari 458 Italia i McLaren MP4, Cat 2 to np. Wiesmann MF5 i Alfa Romeo C, a Cat 3 to m.in. Maserati Quattroporte. Tym, których nie interesuje członkostwo w carz.ch, klub oferuje samochodowe eventy w tym First Drive, Romance i A Star’s Night. Indywidualna opłata roczna: od 18 tys. franków

4. Saint Tropez Supercar Club, Francja Powstał w 2004 r. i jako pierwszy na Lazurowym Wybrzeżu zaoferował dostęp do superaut na zasadzie time-sharingu. Ostatnio w jego garażu pojawił się Lamborghini Aventador. W klubie są trzy poziomy, czyli plany członkostwa: St.Tropez, Euro i International. W zależności od planu klubowiczom przysługuje stosowna liczba wildcards, nazywanych w klubie Hołowczyca jokerami, które pozwalają rezerwować wybrane auto z dużym wyprzedzeniem. Indywidualna opłata roczna: od 17,3 tys. euro

5. Auto Lusso, Wielka Brytania „Drive the dream for much less than you think” – tak klub zachęca do jazd jego supersamochodami. I oferuje jedną opłatę członkowską, która gwarantuje niższe stawki wynajmu klubowego auta i większy limit przebiegu. I tak np. dzień z Maserati Gran Turismo kosztuje 475 funtów z limitem 240 km. Indywidualna opłata roczna: 995 funtów

młodsi i bardziej aktywni. Nie jest to jednak do końca prawdziwe, przykładem choćby klub Hołowczyca. – Nasi klubowicze to w większości trzydziestolatkotolatkowie, mają własne biznesy, inwestują na giełdzie, uprawiają wolne zawody, są menedżerami. Mają różne oczekiwania, więc wzbogacamy ofertę – mówi Kamil Dłutko. Nowością jest program inwestycyjny – właściciel superauta, chcąc zmniejszyć koszty jego posiadania, udostępnia go innym członkom klubu. Za każdy dzień użytkowania go przez klubowiczów i przejechany przez nich kilometr otrzyma wynagrodzenie. Takie samo przypada klubowi z tytułu jego dbałości o eksploatacyjną kondycję pojazdu. Od najbliższej wiosny prywatnym autem oddanym do wspólnego użytku ma być Lamborghini Aventador, którego zakup (ok. 2 mln zł) finansuje jeden z członków SCC Poland. Dzień jazdy jednym z najszybszych aut świata kosztować będzie 550 punktów, czyli 6,5 tys. złotych. Przyjemność kosztowna, ale bez klubu trudno osiągalna. Udostępnianie supersportowych aut to podstawowa działalność klubów. Za wniesioną opłatę klubowicz dostaje stosowną liczbę punktów, które przeznacza na jazdę wybranymi samochodami. W klubie Hołowczyca są trzy kategorie członkostwa: VIP, Top i Standard. W przypadku pierw-

sz najwyższej, w raszej, mach rocznej opłaty 96 m ttys. zł otrzymuje się 8 ttys. punktów, w Standardzie za 25 tys. zł – 1,5 da tys. punktów. Za każdy tys przejechany kilometr poprze wyżej dziennego limitu 200 km (dla każdej każ kategorii) płaci się od 0,1 do 0,5 punktu, zależnie od grupy aut (których jest pięć), sezonu (letni i zimowy) i dnia (roboczy i weekendowy). Takie same lub podobne systemy time-sharingu, czyli dzielenia się dostępem do aut z innymi kierowcami, stosują kluby zachodnie. Angielski P1 oferuje pięć poziomów członkostwa: Monaco, Monza, Spa, Spa Overseas i Singapore. Na najdroższym rok kosztuje 13,5 tys. funtów plus 20-procentowy VAT, który daje klubowiczowi 1 tys. pkt, czyli od 50 do 70 dni jazd i limit ok. 3,4 tys. mil. Najtańszy Singapore to 5,5 tys. funtów rocznie (plus VAT), 300 pkt i 1 tys. mil. W szwajcarskim klubie carz.ch (Lozanna) można kupić członkostwo Monaco lub Spa. Drugie (tańsze) daje mniejsze przywileje. Kosztuje 18 tys. franków rocznie, opiewa na 400 pkt i 4,5 tys. km rocznego limitu. Za Monaco trzeba zapłacić 30 tys. franków, ale oznacza to 800 pkt i 9 tys. km limitu. Najwięcej punktów wydaje się dziennie na takie klubowe auta jak Ferrari F 458 Italia – 40, najmniej, bo 20, na Maserati Quattroporte. Na dłużej chce się wiązać z kierowcami Ascari Club. Proponuje im nawet 25-letnie członkostwo (Superior), indywidualne i rodzinne, a każde może być całorocz-

FOT.: FENG LI/GETTY IMAGES/FLASH PRESS MEDIA(2)

2. écourie25, Wielka Brytania

246 FORBES246 12 | 13 FORBES 09 | 08

244-248_FRB_12.indd 246

13-11-15 14:54

Î««

Przewodnik po luksusie

REKLAMA

Nowości i Trendy

Czas inspiracji Cz czerpią z klasyki elegancji. Przykładem mogą być choćby nowe modele Baume & Mercier. Znajdziemy je – podobnie jak zegarki Zenith, Breitling for Bentley, a także wielu innych znakomitych marek – w bogatej ofercie sieci Apart. Więcej informacji i adresy salonów na: www.apart.pl

zym inspirują się twórcy zegarków? Trudno o jednoznaczną odpowiedź. Chociażby kolekcja Pilot znakomitej marki Zenith ma przypominać o latach świetności lotnictwa. Każdy model z tej linii (włączając kilka świetnych nowości) powstawał z myślą o miłośnikach awiacji i mechaniki. Z kolei marka Breitling zrobiła ukłon w stronę motoryzacji doskonałą linią Breitling for Bentley (w której również pojawiło się kilka nowych modeli). Są też ﬁrmy, które inspirację

Smak Toskanii

Z D

la wymagających klientów, którzy szukają połączenia luksusu z rozwiązaniami proekologicznymi i doskonałą lokalizacją, powstaje zespół kamienic NA POWIŚLU przy ulicy Kruczkowskiego w warszawskim Śródmieściu. Apartamenty o powierzchni od 36 m2 do 140 m2, ciekawa, odwołująca się do przedwojen-

PR_01.indd 1

nych tradycji architektura, najwyższa jakość materiałów czy sięgająca 3 metrów wysokość pomieszczeń to niejedyne atuty projektu. Dla wygody mieszkańców inwestycję wyposażono dodatkowo m.in. w indywidualnie sterowany system klimatyzacji oraz własną stację uzdatniania wody. www.napowislu.com.pl

amek Oliveto zbudoku jes st wany w 1424 roku jest jednym z najpiękniej-szych w Toskanii. Położony jest w sercu farmy o powierzchni 1200 hektarów, z których „zaledwie” 40 przeznaczonych jest na winnice. To dzięki nim Oliveto stało się nazwą kojarzoną przez koneserów win. Chianti Oliveto Riserva to wino czerwone, wytrawne, o intensywnej, ciemnoczerwonej sukni z refleksami fioletu. W zapachu przyjemnie owocowe,

z nutkami kwiatów fiołka. SSmak wyrazisty, klasycznie wytrawny. Do mięs z grilla i dz dzikiego ptactwa. Dostępne w sieci Delikatesów Alma.

W SIECI DELIKATESÓW ALMA CZEKA NA NAS D?ï <Ç, &94"H3 ; @ 9[ 9 J ; ("H Z TOSKANII

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Czar art déco

13-11-15 17:59

TOP

TOP TO

6. Ascari Club, Hiszpania Działa przy znanym wyścigowym torze Race Resort Ascari. Klub proponuje członkostwo indywidualne i rodzinne, całoroczne i sezonowe. Każde gwarantuje dostęp do bogatej floty aut, akademii jazdy, torów wyścigowego, terenowego i kartingowego, lunche w klubowym budynku, udział w specjalnych eventach. Klubowicz otrzymuje„welcome pack”, w którym jest m.in. torba sportowa, kombinezon wyścigowy, buty. Indywidualna opłata roczna: od 69 tys. euro (w tym 14 tys. euro wpisowe)

7. P1, Wielka Brytania

8. Club Supercar, Szwajcaria Działający w St. Gallen klub ma w ofercie dwie opcje członkostwa: Black Card i Black Card+. Przypisane do nich punkty gwarantują od 30 do 40 dni jazd supersportowymi autami podzielonymi na trzy grupy. W tym roku klub powiększył swą flotę m.in. o Audi R8 Spyder, Maserati Gran Turismo, Astona Martina DB9 i Bentleya GTC. Punkty można wydać także na auta prowadzone przez szoferów: Rolls-Royce’a Phantoma i Bentleya Mulsanne’a. Indywidualna opłata roczna: od 25 tys. franków

9. VIP Supercar Club, Wielka Brytania VIP Club jest jedną z propozycji firmy Supercar Experience z Wakefield, mającej w ofercie także wynajem konkretnych superaut. Przynależność klubowa daje dostęp do bogatego zestawu takich modeli. A wszystko w ramach jednego z sześciu poziomów członkostwa, od Planu po Ultimate. Indywidualna opłata roczna: od 1,5 tys. funtów

10. Club GT, Wielka Brytania Porsche 911 GT3, Ferrari F430, Ferrari 575M Maranello F1, Audi R8, Mercedes Benz SL 55 AMG, Aston Martin Vanquish, Maserati GranSport LE – to tylko część aut w garażu londyńskiego klubu. Jego szefowie mówią, że nie kupują najnowszych modeli, skupiają się na tych, którymi jazda gwarantuje najwięcej emocji i adrenaliny. Te z silnikami V12 mają największe wzięcie. Do wyboru jest pięć pakietów członkowskich (Super, Premium, Standard, Half i Starter). Indywidualna opłata roczna: od 1,25 tys. funtów

écourie25 ne bądź sezonowe. Najkrótsze, Premium, jest trzyletnie. Londyn Inaczej niż w większości klubów Europy, w których wpisowe jest niższe niż opłata roczna Rover Defender. R Df Wybór jest przebogaty, (np. w carz.ch wynosi 2,5 tys. franków, ale auta te można spotkać też w klubach, a w SCC Poland 10 tys. zł), w hiszpańskim w których członkostwo jest tańsze niż jest ono bardzo wysokie. Przy całorocznym w Type-41. Choćby w londyńskim Club indywidualnym członkostwie Superior GT. Prawdziwą różnicę robią natomiast trzeba wpłacić 150 tys. euro, a potem co klubowe eventy. roku 10 tys. euro (przy rodzinnym 200 Type-41 zabiera klubowiczów na toury tys. i 13 tys. euro). po Lazurowym Wybrzeżu i na kręte szlaki alpejskie, P1 – na wielkoszlemowe turJednym z najbardziej ekskluzywnych nieje tenisowe w Europie, carz.ch – na klubów superaut jest Type-41. Liczba człon- wyprawy do francuskich winnic, a Crystal ków Type-41 jest ograniczona do 111. By Cars ze Stuttgartu na tory wyścigowe. się tam dostać, trzeba być zaproszonym Pomysłowością wybija się écourie25. Lot przez innego uczestnika, choć – być może klubowym odrzutowcem Learjetem 45 na – rekomendacja księcia Alberta II otwo- salon w Genewie, wypad na grand prix rzyłaby klubowe drzwi każdemu kandy- Formuły 1 w Monako wraz z rejsem superdatowi. Ekskluzywność Type-41 podkre- jachtem i przyjęciem w Billionaire’s Club śla już sama nazwa klubu, bo odnosi się w Cannes, udział w Playboy Mansion do modelu Bugatti Type 41 z lat 30. ze- Halloween Party w Beverly Hills, zimowy szłego wieku, znanego jako Royale. Włoska wyjazd do St. Moritz – to tylko część imfirma stworzyła tylko sześć takich aut. prez écourie25 w tym roku. Imponować Klub oferuje cztery kategorie członkostwa, może James Bond Experience, przykład od Enthusiast (36 tys. euro rocznie, 36 tys. eventów aranżowanych dla korporacji, a więc pkt, gwarancja 45 dni jazd) po Elite (250 też dla osób spoza klubu. Wcielają się one tys. euro, 83,5 tys. pkt plus 3 tys. km eks- w agentów 007, którzy z pędzących astonów tra). Elite proponowana jest dziewięciu martinów przeskakują do helikopterów, wybranym przez zarząd Type-41 klubo- gdzie markują strzelanie i likwidują „bad wiczom. Auta należą m.in. do grup „Hard- guys”. Dzień wieńczy ulubiony drink Bonda, core Street Racers”, „Open Top Street czyli wódka z martini. Oczywiście wstrząRacers” i „Great Limited Cruisers”. Są wśród śnięta, nie zmieszana. nich modele marek Bugatti, Ferrari, Lamécourie25 niezmiennie przekonuje swych borghini, Aston Martin, Wiesmann, Ben- klubowiczów: bądźcie gotowi, zawsze coś tley, McLaren, Porsche, Mercedes AMG, wymyślimy. Liczba klubów z superautami BMW M, Maserati, Pagani, ale i Land rośnie, część pęka w szwach.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

Powstał w 2000 r. i był na Wyspach pionierem biznesu określanego jako„supercar club”.Stworzyli go Damon Hill, eksmistrz świata Formuły 1, i Michael Breen, potem prezes klubu. Breen wyciągnął klub z finansowych kłopotów i dziś P1 oferuje członkostwa Monaco, Monza, Spa, Spa Overseas i Singapore (najtańsze). Formuła jest klasyczna: punkty przyznane w ramach rocznej opłaty wydaje się na jazdy autami. Im wyższa grupa, tym więcej punktów. Indywidualna opłata roczna: od 6,6 tys. funtów

248 FORBES248 12 | 13 FORBES 11 | 13

244-248_FRB_12.indd 248

13-11-15 14:54

CITYBOARDr.indd 1

13-11-15 13:41

styl życia KALENDARIUM

GRUDZIEŃ G RUDZIEŃ

m Woodkid znaczy widowisko 7 grudnia

Niezwykły głos i wyjątkowa wyobraźnia sceniczna – Yoann Lemoine, znany jako Woodkid, jedno z odkryć francuskiej sceny muzycznej, producent, performer i reżyser, twórca teledysków Lany Del Rey, Rihanny, Moby’ego i Katy Perry, wraca do Polski. Po udanym występie podczas FreeFormFestival w maju br., promującym płytę „The Golden Age”, artysta o polskich korzeniach zagra w Hali Arena w Warszawie.

m Prawa człowieka w filmie 13. Międzynarodowy Festiwal Filmowy WATCH DOCS – jeden z największych na świecie poświęconych prawom człowieka – odbędzie się w Warszawie 6–12 grudnia 2013 roku. Wydarzeniem festiwalu będzie pierwsza w Europie retrospektywa twórczości mistrzyni współczesnego dokumentu, Marii Ramos. Widzowie będą mieli okazję zobaczyć jej siedem filmów, w tym „Hill of Pleasures” – najnowszy dokument o próbach odzyskania kontroli nad fawelami w Rio de Janeiro przez brazylijskie władze. Reżyserka będzie gościem festiwalu i poprowadzi wykład mistrzowski.

m Jasmin Levy live 9–10 grudnia

m KKoncert muzyki klasycznej 10 grudnia

Znakomici rosyjscy artyści: altowiolista Yuri Bashmet, skrzypaczka Alena Baeva i pianista Boris Berezovsky oraz polski wiolonczelista Andrzej Bauer wystąpią w Teatrze Polskim w Warszawie. W programie wieczoru znajdą się utwory romantyczne, m.in. „Karnawał rzymski” Berlioza, „Wariacje na temat rokoko” Piotra Czajkowskiego oraz „Koncert fortepianowy” Edvarda Griega. Solistom towarzyszyć będzie Sinfonia Varsovia pod batutą Grzegorza Nowaka. Koncert uświetni obchody XX-lecia EuRoPol GAZU.

m Średniowiecze

1010 11

m Jolanta i Zamek Sinobrodego 13 grudnia

Teatr Wielki Opera Narodowa w Warszawie zaprasza na premierę dwóch jednoaktówek wyreżyserowanych przez Mariusza Trelińskiego – „Jolanty” Piotra Czajkowskiego i „Zamku Sinobrodego” Béli Bartóka. Spektakle powstały w koprodukcji z Metropolitan Opera w Nowym Jorku.

Łącząca muzykę sefardyjską z duchem hiszpańskiego flamenco Jasmin Levy, Żydówka z Jerozolimy śpiewająca w ladin w ladino, języku swoich hiszpańskich przo przodków, wystąpi 9 ggrudnia w klubie Palladium w w Warszawie, a dzień później – w Hali St Stulecia we Wrocławiu, w ramach Et Ethno Jazz Festivalu. Gościem spe specjalnym koncertu w stolicy będzie Kayah.

w nowej odsłonie 13 grudnia

Najbogatszą i najbardziej różnorodną kolekcję sztuki średniowiecznej w Polsce, należącą do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, będzie można oglądać w nowej, wyjątkowej oprawie. Piękna Madonna z Wrocławia, Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem i inne dzieła, przeznaczone pierwotnie wyłącznie do kościołów, zyskają aranżację atrakcyjną dla współczesnych odbiorców. W galerii zgromadzono ołtarze skrzydłowe, rzeźby zdobiące tzw. belki tęczowe i filary, sprzęt liturgiczny, ołtarzyki. Otwarcie ekspozycji 13 grudnia.

FOT.: ROGÉRIO REIS/TYBA; MATERIAŁY PRASOWE ANDY SHEPPARD/REDFERNS VIA GETTY IMAGES/ FPM; JUDITH BURROWS/GETTY IMAGES/FPM

6–12 grudnia

250 FORBES 12 | 13

250-252_FRB_12.indd 250

13-11-15 20:54

BMW_JAZZ.indd 1

13-11-15 13:43

GRUDZIEŃ 14 14 15

16 17

mKronos na bis? 15 grudnia

Teatr Polski we Wrocławiu zapowiada premierę sztuki na podstawie wydanego niedawno dziennika Witolda Gombrowicza „Kronos”. Adaptacji scenicznej skandalizującego utworu podjął się Krzysztof Garbaczewski. Pozostaje mieć nadzieję, że inscenizacja będzie lepsza niż jej literacki pierwowzór.

1818 14 grudnia

Jeden koncert w Polsce da diwa jazzu, czterokrotna laureatka Grammy – Dianne Reeves. Niezwykle muzykalna, obdarzona fenomenalnym poczuciem rytmu artystka wystąpi na scenie Teatru Wielkiego Opery Narodowej w Warszawie. Reeves ma w dorobku 18 albumów. W Polsce zaśpiewa swoje największe przeboje, będzie też promowała najnowszą płytę „Beautiful Life”. Szykuje zna. się wysmakowana uczta muzyczna.

mAyo to the world

21 2222

18 grudnia

Autorka przebojów „Down On My Knees”,„And It’s Supposed To Bee raca Love”, „Slow, Slow”, „Lonely” wraca m do Polski z nowym znakomitym albumem „Ticket To The World”.. cą Artystkę, grającą muzykę łączącą elementy soulu, reggae i folku, będzie można usłyszeć na żywoo w ramach Ethno Jazz Festivalu we wrocławskim klubie Eter.

fKSIĄŻKA MIESIĄ MIESIĄCA ĄC A mD Design esign Jeden z najwszechstronniejszych polskich designerów, Janusz Kaniewski, projektujący m.in. meble, przedmioty użytkowe, obuwie, obiekty użyteczności publicznej i samochody (Ferrari, Mercedes, Fiat), napisał książkę edukacyjną. Tłumaczy w niej, czym jest dobry projekt, publikuje zdjęcia i rysunki swoich realizacji, ujawnia źródła inspiracji artystycznych. Pokazuje, jak powstawało wiele produktów. Design Wartościowa Janusz Kaniewski pozycja dla Bosz zainteresowanych Warszawa 2013 designem. Cena 59,90 zł

podróż w czasie

21 grudnia

3 utalentowanych muzyków, światowej 30 ssławy śpiewacy operowi i soliści, najbardziej znane dzieła Wolfganga Amadeusza Mozarta. Do tego historyczne kostiumy i peruki... Vienna Mozart Orchestra raz w roku opuszcza Wiedeń i wyrusza na krótkie tournée, by popularyzować klasyczną wiedeńską muzykę na świecie. Orkiestra gościła już w w Japonii, Singapurze, Maroku, Panamie, Meksyku, Kuwejcie, USA i w i w wielu krajach Europy. 21 grudnia odwiedzi Polskę. W Sali K Kongresowej w Warszawie odbędzie się niezwykły koncert – w aurze XVII-wiecznej akademii muzycznej zabrzmią największe dz dzieła Mozarta. Miłośnicy muzyki klasycznej mają okazję odbyć po podróż w czasie i zanurzyć się na jeden wieczór w baroku w w najczystszej postaci.

24 25 26 27 28 29 30 31

m Kolekcja Hermansdorferów

140 prac kilkudziesięciu polskich artystów współczesnych, m.in. Magdaleny Abakanowicz, Stanisława Fijałkowskiego, Władysława Hasiora, Natalii Lach-Lachowicz, Jana Lebensteina, Zbigniewa Makowskiego, Jerzego Nowosielskiego, z liczącej ponad 300 eksponatów kolekcji rodziny Hermansdorferów pokaże na specjalnej wystawie Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Wystawę będzie można oglądać do 19 stycznia.

FOT.: DE AGOSTINI/WORLD ILLUSTRATED/ PHOTOSHOT/PAP; PASCAL LE SEGRETAIN/POD/ GETTY IMAGES/FPM; MATERIAŁY PRASOWE

mDiwa jazzu w Teatrze ze Wielkim

m Muzyczna

252 FORBES 12 | 13

250-252_FRB_12.indd 252

13-11-15 20:55

KONGRES_SPOZYWCZY.indd 1

13-11-15 13:29

styl życia wino

Marek Bieńczyk laureat nagrody „Nike” znawca rynku win

Srebrna Góra na białe święta Szpakowski w trakcie meczu zwykł pytać: czy to właśnie teraz? Czy nadeszła właśnie ta chwila? Odpowiadam, choć odpowiedź nie dotyczy piłki i nieśmiertelnej kwestii: strzelą wreszcie nasi bramkę czy nie? Tak, nadeszła ta chwila. Tak, to właśnie teraz

adeszła otóż chwila, że możemy net Cortis. Oczywiście wina te są zbudowane spędzić święta w towarzystwie na mocnej kwasowej osnowie; dla mnie – mipolskiego wina. Podać polskie wino łośnika win żywych, nieociężałych – jest to ich i do ryby, i do pieczeni, i do deseru zaletą, choć może dla niektórych, zwłaszcza i mieć przy tym poczucie, że jest świątecznie. Bo debiutujących w świecie wina podniebień, momamy już z czego wybierać. Jakiś czas temu pi- gą okazać się nieco trudne. Niemniej ich ogólsałem o najlepszych polskich producentach, choć- na równowaga jest bardzo dobra. Widok Srebrnej Góry, czyli 12 hektarów zieby o Płochockich i Pałacu Mierzęcin. Dziś chciałlonych zboczy na krakowskich Bielanach w pobym wspomnieć o kolejnym – Srebrnej Górze. Jest to – jak się to niezbyt ładnie powiada bliżu klasztoru kamedułów, jest nadzwyczajny. – „duży projekt”. W Srebrną Górę mocno zain- Jeśli ktoś tęskni w Małopolsce za Toskanią, niech westowano i wszystko tu się toczy jak najbardziej się wybierze tam na spacer. Na Srebrnej Górze profesjonalnie. Pierwszy szerzej dystrybuowany uprawia się wiele odmian, tak klasycznych jak rocznik – 2012, przyniósł bardzo obiecujące efek- chardonnay, riesling czy pinot noir, jak i krzyżóty. Piłem kilka z dziesięciu tutejszych win i, wek środkowoeuropejskich, odpornych na mróz. by zacytować świętej pamięci Jana Ciszewskiego, Wśród win białych podobał mi się twór zwany Cuvée, który z zachodniego czułem się „pozytywnie rozczaCuv rowany”. punktu widzenia jest dziwopun W przekładzie na nasze lągiem: to kompozycja johanlągi oznacza to: było lepiej, niż nitera, hibernala i solarisa. nite się spodziewałem. NaprawZ moich nasłuchów wydę dobre i poważne wina, nika, że powstają w Polsce nik których za nic w świecie kolejne profesjonalnie poko nie należy traktować zda-myślane winnice, na przymy niem „jak na polskie, too kład szykuje się duży, parkła całkiem, całkiem itd.”. don, projekt w pobliżu do Nad ich produkcją czuuSzczecina. Północ winiarSz ska wa Agnieszka Wyrobekksk zaczyna w ogóle być w cenie; coraz lepsze wi-Rousseau, nasza czołowa wa w h ac lan Bie h za na krakowskic enolożka, która zdobywała ła Zielone zboc na n produkują u siebie nię ą na myśl Toska doświadczenie w winnicach przywodz Belgowie, powstają wincałego świata. Wina są technicznie bardzo nice we francuskim Pas de Calais, nieopodal sprawne, ale też coś więcej: w większości na- kanału La Manche. Nie wspominając już o Anprawdę smakują. Białe są bardzo aromatyczne, glii, która w tej chwili, tak wizerunkowo, jak i czerwone mają sporo ciała. I sporo alkoholu, cenowo, idzie mocno w górę. Skoro o pieniądzach mowa. Ceny wina Srebrponad 13 procent, co w naszych warunkach klimatycznych musi zdumiewać. Ale też alko- nej Góry zaczynają się od 40 zł i mkną pod 80 hol jest dobrze wtopiony i nie daje się podczas złotych. To nie jest tanio, ale to jest robione „władegustacji odczuć. Tym, którzy wolą wina bar- snymi ręcami” i wolałbym dać 40 zł za wino spod dziej północne, poleciłbym Regenta; ci, którzy klasztoru niż połowę tego za wino z tanków lubują się w winach bogatszych, w stylu przypominających rafinerię. Wreszcie, można by Châteauneuf-du-Pape, niech sięgną po Caber- rzec, jakiś polski sukces na zielonej murawie.

FOT.: TOMASZ OZDOBA; MATERIAŁY PRASOWE

Redaktor Dariusz

254 FORBES 12 | 13

254_FRB_12.indd 254

13-11-15 20:56

Î««

Przewodnik po luksusie

REKLAMA

Najwyższy poziom

z możliwością wprowadzenia pojazdów i organizacji eventu dla 460 osób. Wszystkie sale mają widok na jezioro, dostęp do światła dziennego, są wyposażone w ekrany projekcyjne, projektory full HD oraz system centralnego sterowania. www.grandhotel.tifﬁ.com

randHotel Tifﬁ, położony ma Mazurach, nad brzegiem Jezioraka w Iławie, to nowoczesne i funkcjonalne centrum konferencyjne i spa. Obiekt zaprojektowano i wyposażono tak, by umożliwić sprawne przeprowadzenie konferencji w dowolnej aranżacji. Do dyspozycji gości pragnących zorganizować tu spotkanie jest około 1300 m2 powierzchni konferencyjnej, na którą składa się 13 sal konferencyjnych. Znajdują się tu dwie duże sale balowe o powierzchni 520 m2 i 460 m2

Nowości i Trendy

Biznes i relaks

warszawskim wieżowcu mieszkalnym Cosmopolitan Twarda 2/4 wykończono kolejne piętro. Gotowe apartamenty można teraz oglądać nie tylko na 8., ale także na 13. piętrze. W 8 apartamentach o powierzchniach od 54 do 160 m2 zaprezentowano pełną paletę materiałów

wykończeniowych: 3 rodzaje desek podłogowych, 2 kolory granitowych blatów kuchennych, 5 kolorów marmuru włoskiego w łazienkach, różne kolory frontów szafek kuchennych wykończonych fornirem, lakierem lub szkłem satynowym. Wszystkie apartamenty w Cosmopolitan gotowe będą w II kwartale 2014 roku.

Czas na markę

Diler z nagrodami

PR_2.indd 1

na rynku zegarków. W Polsce kolekcje marki dostępne są w butiku JANSEN na placu Piłsudskiego 2 w Warszawie (budynek Metropolitan).

olsko-japońska spółka Aries Motor na rynku obecna jest już ponad 20 lat. Początkowo była głównym importerem samochodów Honda w Polsce. Obecnie to jedna z najbardziej znanych ﬁrm dilerskich w Warszawie i regionie. Spółka cieszy się sympatią klientów, doceniana jest także wieloma wyróżnieniami. Zdobyła

m.in. wyróżnienie Diament Forbesa 2013, I miejsce w rankingu Najwyższy Współczynnik Satysfakcji Klienta, I miejsce w kategorii Mechanik Roku oraz IV miejsce w ogólnoeuropejskim konkursie Honda EUROPE. Od kwietnia zyskała nową siedzibę. Obecnie mieści się przy ul. Arkuszowej 11 na Bielanach. www.honda-ariesmotor.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

acheron Constantin, Jaeger-LeCoultre czy Universal – te znane manufaktury zegarmistrzowskie już od 1928 roku produkowały czasomierze dla marki Hermés. Modele te cieszyły się tak dużym powodzeniem, że pod koniec lat 70. ﬁrma otworzyła w Szwaj-carii własną fabrykę. Z kolei we wrześniu bieżącego roku po raz pierwszy zaprezentowała zegarek swojej manufaktury kaliber H1923 limitowany do 176 sztuk – Arceau Lift Flying Tourbillon. Otworzyła także pierwszy butik poświęcony wy-łącznie zegarkom. Wszystko to (a ynatakże liczne nagrody na międzynarodowych targach) sprawia, że Hermés staje się coraz poważniejszym graczem

13-11-15 18:00

Alex Bniński, dyrektor zarządzający nagrodzonej spółki Swiftway

Andrzej Idkowiak, jeden z założycieli Gocleveru

Z rąk Magdaleny Burnat-Mikosz (z prawej), która reprezentowała twórcę rankingu – firmę Deloitte, nagrodę odebrał prezes spółki DMSI SA Krzysztof Ciesielski (z lewej)

Deloitte Technology Fast 50 Polskie firmy zdominowały czternaste zestawienie Deloitte Technology Fast 50 Central Europe, które identyfikuje najszybciej rozwijające się technologicznie innowacyjne firmy z Europy Środkowo-Wschodniej. W rankingu znalazło się aż 27 spółek z naszego kraju czono nagrody najlepszym firmom z rankingu Technology Fast 50. W pierwszej dziesiątce głównej kategorii znalazły się trzy polskie spółki. Trzecie miejsce zajęła firma Softhis z Krakowa, twórca oprogramowania dedykowanego dla biznesu. Na czwartym miejscu znalazł się serwis Comperia, czyli największa polska porównywarka usług finansowych. Białostocka spółka Swiftway, która dostarcza kluczowe usługi internetowe dla firm, była dziewiąta. Pierwsze miejsce w tej kategorii zajął już trzeci rok z rzędu rumuński serwis zakupu biletów lotniczych Vola.ro. Polskie przedsiębiorstwa zdominowały natomiast pierwszą z kategoriii

dodatkowych – „Wschodzące gwiazdy”. W pierwszej dziesiątce znalazły się takie nadwiślańskie firmy, jak: DMSI (3. miejsce), Itmagination (5. miejsce), DCC Labs (6. miejsce), Xi Investment (7. miejsce) oraz Morizon (10. miejsce). Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku kategorii „Wielka piątka” – pierwsze miejsce zajął Goclever, światowy producent nowoczesnego sprzętu elektronicznego, a piąte serwis eSky.pl. Partnerami wydarzenia byli NRW Invest – Towarzystwo Wspierania Gospodarki Nadrenii Północnej-Westfalii, MCI Management oraz General Motors. Patronat honorowy y objęli: minister gospodarki Janusz Piechociński, PARP oraz PIIT. Piecho

Patronat

Dwudziestolecie Comarchu

okazji dwudziestolecia działalności firmy Comarch miesięcznik „Forbes” zaprosił 8 października 2013 roku na debatę „Szanse, wyzwania, bariery – przyszłość branży IT w Polsce”. W pierwszej części spotkania zaproszeni do dyskusji eksperci wspólnie pochylili się nad tematami istotnymi dla polskiego IT. Mówiono między innymi o najatrakcyjniejszych

branżach czy segmentach gospodarki dla dostawców rozwiąązań IT w Polsce i na świecie, przyszłości rozwiązań IT dla klientów biznesowych w perspektywie pięciu lat, barierach hamujących rozwój rynku i rozwiązań IT dla firm.

Janusz Filipiak, prezes Comarchu oraz klubu MKS Cracovia

Pr Próbowano też znaleźć odpowiedź na pytanie, czy polscy dostawcy n rrozwiązań IT potrzebują pomocy ppublicznej. Najważniejszym elementem spotkania był wywiad na m Kanapie Forbesa, którego redaktoKa rowi row naczelnemu udzielił Janusz Filipiak, prezes Comarchu. Podczas rozlipia mowy poruszono wiele tematów, od zamykania stadionów piłkarskich, przez dotychczasowe osiągnięcia Comarchu, po wypierającą globalizację regionalizację.

FOT.: GRZEGORZ SZYMAŃSKI

ankingiem objęte zostały firmy z 17 krajów: Polski, Czech, Węgier, Łotwy, Estonii, Słowacji, Bułgarii, Rumunii, Serbii, Chorwacji, Słowenii, Bośni i Hercegowiny, Albanii, Macedonii, Mołdawii, Czarnogóry i Litwy. Zestawienie podzielone jest na trzy kategorie: główną „Technology Fast 50” oraz dwie dodatkowe – „Wschodzące gwiazdy” i „Wielka piątka”. „Technology Fast 50” stanowi część przygotowywanego przez Deloitte raportu Fast 500 EMEA, który zostanie zaprezentowany 28 listopada 2013 roku. Wcześniej jednak, bo 24 października, w Warszawie odbyła się gala Deloitte & Forbes Executive Congress, podczas której wrę-

256 FORBES 12 | 13

256-264_FRB_12.indd 256

13-11-15 17:19

DZIENNIKr.indd 1

13-11-15 13:29

Patronat

ju branży spożywczej w Polsce. Podczas licznych dyskusji omówione zostały kwestie związane z kadrą techniczną tej branży. W szczególności skupiono się na pytaniach o otwartość uczelni na kształcenie w nowych kierunkach specjalistycznych oraz powody ucieczki wykwalifikowanych techników z Polski. Zastanawiano się, w jakim stopniu Kongres w Opolu w jednym miejscu jest to zależne od dysproporzgromadził wielu cji w płacach między Polską praktyków biznesu a państwami Europy Zachodoraz ekspertów niej. Poruszono też tematy z branży trendów wśród polskich konspożywczej sumentów oraz ekspansji polskich firm spożywczych na rynki europejskie. Ostatnim merytorycznym punktem programu Kongresu był wywiad na Kanapie Forbesa, którego udzielił Kazimierz Pazgan, prezes się nad aktualnymi problemami i wyzwa- spółki Konspol, jednego z największych niami dla tego sektora polskiej gospodar- polskich producentów wędlin. Wydarzenie ki. Celem trzeciej edycji wydarzenia by- zwieńczyła ceremonia wręczenia nagród ła przede wszystkim kontynuacja wy- najdynamiczniej rozwijającym się firmom miany doświadczeń i opinii na temat spożywczym z tegorocznego rankingu sytuacji bieżącej oraz perspektyw rozwo- Diamenty Forbesa.

Kongres Branży Spożywczej 2013 iasto Opole już po raz trzeci stało się gospodarzem Ogólnopolskiego Kongresu Branży Spożywczej. 22 października w jednym miejscu zebrali się przedstawiciele administracji centralnej, samorządu oraz biznesu, żeby pochylić

Patronat

Świdnickie Gryfy rozdane

ryfy Świdnickie to najważGościem gali niejsza nagroda gospodarcza Gryfy w Świdnicy i jedna z bardziej Świdnickie prestiżowych na Dolnym Śląsku, był Robert przyznawana jest nieprzerwanie Gwiazdowski od 2005 roku. Decyzję o nomi- (z prawej) nacji i wyborze zwycięskich firm podjęła kapituła, którą tworzą goria innowacyjność), Stowarzyszenie przedstawiciele władz miasta, laureaci Pro-Motor – organizacja pozarządowa, poprzedniego konkursu oraz przedsta- działająca non profit, uruchomiła portal wiciele instytucji związanych z biznesem. Naszaswidnica.pl, w ramach którego reW tym roku nagrody otrzymali: „Arte” alizuje działania promujące młodych Artur Janicki – Międzynarodowe Świd- ludzi (kategoria firma społecznej odponickie Noce Jazzowe (kategoria sudecki wiedzialności biznesu) oraz „Galeria 44” produkt regionalny), Świdnicka Fabryka Irena Dębosz – galeria fotografii wraz Urządzeń Przemysłowych ŚFUP – pro- z kawiarnią (kategoria najlepszy debiut). dukcja urządzeń, aparatury oraz konPrezydent Świdnicy przyznał także strukcji stalowych (kategoria dynamicz- dodatkowe wyróżnienia w kategorii „wyny rozwój firmy), Cloos Polska – pro- bitna osobowość”, które otrzymali Dorota dukcja stanowisk spawalniczych (kate- Trajder, lokalny przedsiębiorca angażu-

j jący się charytatywnie, oraz Konrad Jabłoński, prezes Sudeckiego Stowa rzyszenia Inicjatyw Gospodarczych. Swojego Gryfa przyznali również sami świdniczanie, głosując w takich kategoriach jak „Najlepszy pracodawca w Świdnicy” oraz „Najlepsza obsługa klienta”. Tu zwycięzcami byli odpowiednio – piekarnia i cukiernia Ciarkowskich oraz Karczma Zagłoba. www.swidnickigryf.pl

Sprostowanie W artykule„Pendolino – uratuje albo pogrąży” autorstwa Piotra Karnaszewskiego i Filipa Kowalika, opublikowanym na łamach miesięcznika„Forbes” nr 10/2013, błędnie napisaliśmy, że realizowany przez firmę EL-IN kontrakt na prace remontowe na linii Tarczyn – Mszczonów na rzecz spółki PKP wart był 171 mln złotych, podczas gdy w rzeczywistości wartość kontraktu wynosiła 171 tys. złotych.

FOT.: GRZEGORZ SZYMAŃSKI; TOMASZ PIETRZYK/WWW.SWIDNICA24

258 FORBES 12 | 13

256-264_FRB_12.indd 258

13-11-15 17:20

Nowości i trendy

REKLAMA

Trendy i klasyka

omination Italy specjalizuje się w biżuterii projektowanej i wykonywanej ręcznie we Florencji. Słynie z umiejętnego łączenia stali szlachetnej z 18-karatowym złotem. Jednak prawdziwym hitem marki jest znana na całym świecie symboliczna bransoletka Composable. Pozwala ona tworzyć własną, niepowtarzalną kompozycję z ponad 2000 ozdobnych elementów: liter, cyfr, znaków zodiaku, symboli, kamieni naturalnych, a nawet specjalnych świątecznych wzorów. Z kolei najnowsza kolekcja My Bon Bons to nowoczesne, modne formy: skórzane bransoletki z połyskli-

poszukiwaniu upominków dla eleganckiego mężczyzny warto zwrócić się w stronę znakomitych polskich marek – Vistuli, Wólczanki i Lambert. W ich kolekcjach na jesień–zimę 2013/2014 znajdziemy najnowsze trendy oraz to, co ponadczasowe: elegancję, szlachetne tkaniny i dopracowane detale. Bez trudu skomponujemy odpowiedni zestaw

prezentowy (możemy także śmiało zdać się na gotowe kompozycje). Przykład? Chociażby to udane trio w jednym z najmodniejszych odcieni sezonu. Więcej inspiracji oraz możliwość dokonania zakupu przez Internet na stronach: www.vistula.pl www.wolczanka.com.pl

Nowości i Trendy

Kompozycja stylu

Î««

Koszula LAMBERT, cena 299,9 zł, sweter 299,9 zł, krawat 149,9 zł, spinki, 179,9 zł

wymi dyskami do wyboru oraz delikatne, krótkie naszyjniki. Idealne propozycje na upominki – gwiazdkowe i nie tylko. Biżuteria Nomination Italy dostępna jest w multibrandowym e-sklepie: www.mybizu.pl

Design w prezencie

Dobry adres

POZNANr.indd 1

ybór miejsca na szkolenie bywa bardzo problematyczną kwestią. Warto więc zapamiętywać dobre adresy, taki jak hotelu TOPAZ w Poznaniu. Jedną z głównych zalet obiektu jest jego położenie – w samym centrum Poznania, a mimo to wśród zieleni. W pobliżu znajdują się: Centrum Handlowe Poznań City Center, dworzec PKP/PKS (500 m),

Targi Poznańskie (800 m) i Stary Browar (800 m). Kolejną niewątpliwą zaletą jest zróżnicowana oferta bogato wyposażonych sal konferencyjnych, które mogą pomieścić od kilkunastu do 150 osób. Hotel dysponuje także wygodnymi pokojami 1-, 2- i 3-osobowymi z możliwością samodzielnego wykorzystania. Więcej informacji na stronie: www.hoteltopaz.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

rakowski sklep CzerwonaMaszyna.pl to miejsce, w którym znajdziecie ponadczasowe klasyki i wschodzące gwiazdy wzornictwa. Na świąteczne podarunki proponuje designerskie dodatki do wnętrz i wyszukane akcesoria osobiste. Akcesoria do wina, portfele, pióra, spinki do mankietów i drobna osobista galanteria – to najczęściej wybierane jest tutaj na Gwiazdkę. Łatwo znaleźć tu także odpowiednie prezenty dla kontrahentów. Kupuj online lub wybierz się do salonu w Krakowie! czerwonamaszyna.pl

13-11-15 18:02

Patronat

Nagroda im. Ireny Sendlerowej agroda im. Ireny Sendlerowej jest przyznawana rokrocznie Polakom, którzy swoim działaniem przyczyniają się do zachowania dziedzictwa żydowskiego i odnowy kultury żydowskiej w Polsce. Nagrodę ustanowił w 2008 roku Tad Taube i Fundacja Taubego na rzecz Życia i Kultury Żydowskiej. W tym roku kapituła postanowiła uhonorować prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz, która nadała kwestii budowy Muzeum Historii Żydów Polskich najwyższy priorytet od początku swoich rządów w stolicy. Podczas ceremonii otwarcia jego budowy w 2009 roku prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz utorowała drogę budowie Muzeum Historii Żydów Polskich,

symbolicznie rozbijając pozostałości budynku znajdującego się na działce położonej na terenie byłego getta i przekazanej przez miasto pod budowę muzeum. W tym roku wyjątkowo przyznano także drugą nagrodę, którą otrzymał Bogdan Zdrojewski, minister kultury i dziedzictwa narodowego. W ocenie kapituły minister wykazał się ogromną determinacją w urzeczywistnieniu idei Muzeum Historii Żydów Polskich. – Jestem dumny – powiedział Zdrojewski – że mój ministerialny czas przypada po części na ten jedyny w swoim rodzaju akt kreacji, jakim jest budowa swoistego Muzeum Pamięci, Muzeum Historii Żydów Polskich. www.nagrodairenysendlerowej.pl

Dyskutowano m.in. o wpływie innowacyjności na budowanie przewagi konkurencyjnej

Patronat

VIII Kongres Zarządów Spółek Giełdowych

d 17 do 18 października 2013 roku odbył się w Warszawie VIII Kongres Zarządów Spółek Giełdowych SEG, podczas którego licznie zgromadzeni przedstawiciele rynku kapitałowego dyskutowali o znaczeniu strategii przy dynamicznie zmieniającym się otoczeniu oraz uwarunkowaniach ekspansji zagranicznej. Merytoryczną dyskusję otworzył wiceminister skarbu Paweł Tamborski. Odbyły się również trzy panele dotyczące takich kwestii, jak: rola długoterminowej stra-

Konferencję zamknęły dwa warsztaty dla praktyków sprzedaży bezpośredniej

Patronat

Polski Dzień Sprzedaży Bezpośredniej

tegii przy dynamicznie zmienia-jących się uwarununkowaniach biznesu, nesu, budowanie strategii skutecznej i docenianej przez inwestorów, przewagi konkurencyjne polskich spółek oraz zagadnienia konkurencyjności i innowacyjności. Podczas Kongresu odbyła się gala jubileuszowa z okazji dwudziestolecia działalności SEG, na której uhonorowano wszystkich dotychczasowych prezesów stowarzyszenia, zorganizowano także charytatywny bieg, którego uczestnicy zbierali środki na edukację ekonomiczną młodzieży w ramach programu „Zarządzanie firmą”, prowadzonego przez Fundację Młodzieżowej Przedsiębiorczości.

przedaż bezpośrednia to idealny stymulator rozwoju mikroprzedsiębiorczości oraz istotny czynnik łagodzenia bezrobocia. Osiągnięcie sukcesu w tej branży warunkują nie tylko wyniki sprzedażowe, ale przede wszystw kim budowanie trwałych i długofaloki wych relacji z klientami oraz otoczeniem w bbiznesowym firmy. Oto wnioski płynące z II Polskiego Dnia Sprzedaży n Bezpośredniej, który odbył się 17 B ppaździernika 2013 roku w Warszawie. Zgromadzeni przedstawiciele środowisk Z akademickich, sektora gospodarczego ak oraz członkowie Polskiego Stowarzyor szenia Sprzedaży Bezpośredniej rozsz mawiali o współczesnych wyzwaniach stojących przed mikroprzedsiębiorcami działającymi w sektorze sprzedaży bezpośredniej w kontekście zagadnień społeczno-ekonomicznych, prospołecznych i prokonsumenckich. Zebrani goście poruszyli także takie tematy jak wpływ miękkiego kapitału na szanse rozwoju ekonomicznego oraz wyzwania współczesności dla mikroprzedsiębiorców. W trakcie konferencji zbierano podpisy pod projektem ustawy o ustanowieniu 17 października Dniem Sprzedaży Bezpośredniej.

www.seg.org.pl

www.pssb.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

260 FORBES 12 | 13

256-264_FRB_12.indd 260

13-11-15 17:20

ONET.indd 118

13-11-15 13:39

Patronat

oraz Adam Niewiński – prezes DI Xelion. W dalszej części konferencji cenieni eksperci z kraju i zagranicy dyskutowali o tym, jak polityka Fed może wpłynąć na globalne nastroje na rynkach finansowych, jakie czekają nas konsekwencje tych działań oraz kiedy i jakie klasy aktywów mogą okazać się bezpieczną przystanią. Na koniec, w ramach trzeciego bloku, analizą sytuacji na GPW Tradycją i rynkach rozwijających się w 2014 kongresów roku oraz możliwości inwestycyjinwestycyjnych nych zajęli się główni ekonomiści Xeliona jest i zarządzający: Sebastian Buczek, bardzo mocna obsada ekspercka prezes zarządu Quercus TFI, Krzypodczas sztof Stupnicki, prezes zarządu wszystkich debat Amplico TFI, Piotr Bujak, główny ekonomista Grupy Nordea w Polsce, na przez Kazimierza Krupę, redaktora Piotr Szulec, dyrektor ds. komunikacji naczelnego magazynu „Forbes”. Swoimi inwestycyjnej Pioneer Pekao Investment opiniami o perspektywach wzrostu go- Management SA, oraz Grzegorz Zatryb, spodarczego w Polsce podzielili się: dr główny strateg Skarbiec TFI. Nie zabrakło Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek również głównego analityka Domu – główna ekonomistka Konfederacji Le- Inwestycyjnego Xelion – Piotra Kuczyńwiatan, Jacek Socha – partner w PwC, skiego. Kongres Inwestycyjny Xelion Adam Maciejewski – prezes GPW, Tomasz zgromadził ponad 450 osób. Czechowicz – prezes MCI Management, www.xelion.pl

Kongres Inwestycyjny Xelion om Inwestycyjny Xelion 22 października 2013 r. zaprosił po raz szósty na Kongres Inwestycyjny Xelion. Wydarzenie to zbiegło się z obchodami dziesięciolecia obecności firmy na polskim rynku. Uświetnił je swoją obecnością prezydent Lech Wałęsa, który wygłosił wystąpienie inauguracyjne. Część merytoryczną rozpoczęła dyskusja moderowa-

Patronat

Akademia Liderów Rynku Kapitałowego

Najlepsi dla najlepszych

rojekt Akademiaa Liderów prezes PZU SA, Jacek Siwicki, Rynku Kapitałowego wego prezes Enterprise Investrwa nieprzerwanie od tors, W Wojciech Bogdan, 2006 roku. Za jegoo partner McKinsey & par powstanie odpowieCompany, Tomasz C dzialni są Fundacja Dalach, prezes OnD 2065 im. Lesława lline Partners, i JaPagi oraz GPW, kub Karnowski, którym do współprezes zarządu pracy udało się PKP, a także wielu P zaprosić najważniejmenedżerów i eksme sze firmy i instytucje je pertów największych pert polskiego rynku kapiapii najb najbardziej prestiżoPodczas tałowego. wych firm na polskim rynAkademii młodzi adepci rynków Uczestnicy Akademii mogą ku kapitałowym. kapitałowy Nieodłącznym liczyć na programy bezpłatnych kapitałowych elementem projektu są również szkoleń oraz płatnych sta ży. mają okazję przygotowywane specjalnie dla Podstawowym celem projektu wymienić swoje członków Akademii programy jest stworzenie i poszerzanie doświadczenia stażowe w firmach partnerskich. z ekspertami trwałej społeczności profesjonaNa dwa miesiące młodzi ludzie listów i pasjonatów rynku kapizostali członkami zespołów i retałowego, która liczy już 230 osób. alizowali konkretne zadania pod okiem W tegorocznej Akademii wykładow- opiekunów stażu. cami i mentorami byli m.in. Andrzej Klesyk, www.paga.org.pl

ie od dziś wiadomo, że doświadczony zespół kadry menedżerskiej odgrywa kluczową rolę w prowadzeniu biznesu. To stwierdzenie stanęło u podstaw badania, które wspólnie przeprowadzili Harvard Business Review Polska oraz Hays Poland. Na podstawie wyników powstał ranking najlepszych pracodawców w 2013 roku w opinii kadry zarządzającej – Top Employer for Top Management. 10 października podczas uroczystej gali nagrodzono: Unilever (Top Employer for HR Managers), Siemens (Top Employer for Finance Managers), Nestlé (Top Employer for Marketing & PR Managers), PKN Orlen (Top Employer for Sales Managers), PwC (Top Employer for Legal & Admin Managers), Philips (Top Employer for Production Managers) oraz Google (Top Employer for IT & R&D Managers i Top Employer for CEOs). www.hays.pl

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

262 FORBES 12 | 13

256-264_FRB_12.indd 262

13-11-15 17:20

Nowości i trendy

REKLAMA

Siła tradycji

ulcain to szwajcarska manufaktura zegarmistrzowska o niezwykle długiej tradycji, sięgającej 1858 roku. Słynie z wyjątkowego kunsztu wykonania, a także z wprowadzanych przez kolejne dekady innowacji, takich jak mechanizm CRICKET, który dźwiękiem przypomina cykanie świerszcza. W Polsce propo-

otele Puro to niezwykłe miejsca. Design spotyka się tu z najnowszą technologią oraz przyjazną, nieformalną atmosferą. Nietrudno wyobrazić sobie, że także Gwiazdka będzie tu nietuzinkowa. Warto już dziś zarezerwować świąteczny pobyt w PURO Hotel Wrocław lub Kraków. Dokonując rezerwacji przez stronę

zycje tej marki dostępne są w ﬁrmie Kleist. To nie tylko jeden z dwóch autoryzowanych salonów Vulcaina, ale także jubiler z bogatą ofertą, pracownia złotnicza i projektanci biżuterii. Więcej na fan page’u Kleist Jubiler na Facebooku, a także na stronach: www.jubilerkleist.pl www.kleist24.pl

Nowości i Trendy

Święta z klimatem

Î««

internetową, masz zawsze gwarancję najniższej ceny. Nie przegap specjalnych świątecznych ofert! www.purohotel.pl

W cieniu drzew

Masala Chai

lanując ogród, zwykle w wyobraźni widzimy stojące w nim wysokie, rozłożyste drzewa. Tymczasem najczęściej na taki efekt musimy czekać nawet dwadzieścia–trzydzieści lat. Przez ten czas działka może wyglądać nieciekawie. Chyba że zdecydujemy się od razu stworzyć gotową kompozycję

SZCZENINr.indd 1

zieleni, kupując duże drzewa. Oferuje je chociażby szkółka drzewiarska Fischer z Sokolnik w Zachodniopomorskiem. Więcej informacji o ofercie szkółki można znaleźć na stronie: BardzoDuzeDrzewa.pl

Indiach tradycyjnie pija się mocną czarną herbatę z dodatkiem egzotycznych przypraw, mleka i cukru. Wyborna mieszanka Masala Chai marki Newby to idealne połączenie najlepszej jakości czarnej herbaty assam oraz starannie wyselekcjonowanych, świeżych przypraw: kardamonu, imbiru, cynamonu, pieprzu czarnego, anyżu i goździków. Aromatyczny, rozgrzewający napar o bogatym smaku z ostrą nutą egzotycznych przypraw to doskonały wybór na zimowe wieczory. Herbata Masala Chai marki Newby jest dostępna w wybranych sklepach Piotr i Paweł.

FOT.: MATERIAŁY PRASOWE

13-11-15 18:04

REDAKTOR NACZELNY: Kazimierz Krupa I ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO: Eryk Stankunowicz ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO: Jacek Pochłopień DYREKTOR ARTYSTYCZNY: Agata Leman I SEKRETARZ REDAKCJI: Ewa Dziekańska II SEKRETARZ REDAKCJI: Piotr Góralczyk ZESPÓŁ: Grzegorz Cydejko, Natalia Chudzyńska-Stępień, Katarzyna Dębek, Krystyna Doliniak,Tomasz Jóźwik, Piotr Karnaszewski,Wojciech Kmita, Filip Kowalik, Magdalena Krukowska, Bogdan Możdżyński, Wojciech Surmacz, Maria Trepińska, Paweł Zielewski; forbes.pl: Adam Rafalski, Krzysztof Domaradzki, Kamil Jakubczak Aleksander Kobyłka, Marek Muszyński, Marcin Sierant, Ewa Szulc STUDIO GRAFICZNE: Mirosław Betliński, Agnieszka Filipek, Agnieszka Jaworska FOTO: Piotr Pawłowski,Witold Scholz REDAKTOR TECHNICZNY: Jarosław Sokołowski KOORDYNATOR PROJ. REDAKCYJNYCH: Kacper Wojewódzki

Wydawca: RINGIER AXEL SPRINGER POLSKA SP. Z O.O. członek Izby Wydawców Prasy i Związku Kontroli Dystrybucji Prasy www.axelspringer.pl, asp@axelspringer.pl Adres: 02–672 Warszawa, ul. Domaniewska 52 recepcja tel. 22 232 00 00 PREZES ZARZĄDU: Edyta Sadowska PREZES HONOROWY: Wiesław Podkański DYREKTOR FINANSOWY: Grzegorz Kania DYREKTOR SPRZEDAŻY: Mariusz Wąsiński DYREKTOR SPRZEDAŻY PRASY: Małgorzata Cetera-Bulka DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY MARKĄ: Paweł Tomaszek DYREKTOR MARKETINGU: Joanna Kloskowska REKLAMA: tel. 22 232 01 52, 22 232 13 83, forbes.reklama@axelspringer.pl, Hanna Szymańska, Beata Bandyra, Katarzyna Kolasa, Tomasz Łokuciejewski, Marta Płachecka, Paweł Wrzosek PROJEKTY SPECJALNE: tel. 22 232 01 42, 22 232 11 22, Monika Antoszczuk (dyrektor), Patrycja Lehr-Spławińska, Alla Tyshchenko, Małgorzata Rogala, Katarzyna Piertaszewicz MENEDŻER ds. WYDAWNICZYCH: Aneta Pacuszka RZECZNIK PRASOWY: Anna Marucha KSIĘGOWOŚĆ: Agnieszka Dink (główny księgowy) KOLPORTAŻ: Rafał Kamiński (dyrektor) PRODUKCJA: Mariusz Gajda (dyrektor) DRUK: Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.Wyszków PRENUMERATA I EGZEMPLARZE ARCHIWALNE: tel. 22 761 32 14, faks: 22 761 31 33 infolinia: 801 000 869 e-mail: prenumerata.axel@infor.pl (zamówienia) e-mail: kontakt.axel@infor.pl (pytania i reklamacje) Adres do korespondencji: INFOR PL S.A., ul. Okólna 40, 05-270 Marki kolekcje: sms 518 18 18 18 e-mail: kolekcje.axel@infor.pl Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń.

Zabroniona jest bezumowna sprzedaż czasopisma po cenie niższej od ceny detalicznej ustalonej przez wydawcę. Sprzedaż numerów aktualnych i archiwalnych po innej cenie jest nielegalna i grozi odpowiedzialnością karną. Jakiekolwiek materiały redakcyjne zawarte w niniejszym wydaniu, zawierające analizy i opinie dotyczące papierów wartościowych, nie stanowią rekomendacji w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa.

Forbes, Inc. President and Editor-in-Chief: Steve Forbes Chief Operating Officer: Timothy C. Forbes Vice Chairman: Christopher Forbes 264 FORBES XX | 08 Vice President, Business Development: Miguel Forbes Magazyn „Forbes” założył B.C. Forbes w 1917 roku

256-264_FRB_12.indd 264

Patronat

The Spy Who Loved Me

inicjatywy miesięcznika „Forbes” oraz Pana Pawła Komorowskiego 6 listopada w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyło się spotkanie z Clare Mulley, autorką książki „Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości”. Jest to historia Krystyny Skarbek, asa brytyjskiego wywiadu, ulubionej agentki Churchilla i, jak zwykło się uważać, pierwowzoru postaci Vesper, towarzyszki Jamesa Bonda w zekranizowanej potem książce „Casino Royale” Iana Fleminga. Piękna i inteligentna Krystyna Skarbek vel Christine Granville stała się legendą już za życia, za sprawą ponadprzeciętnej – nawet jak na standardy wojenne – od-

Patronat

Raport A.T. Kearney

ajwiększą bolączką polskich przedsiębiorstw jest to, że w zbyt małym stopniu realizują strategię umiędzynarodowienia działalności. To duży błąd, bo to właśnie ona jest kluczowym czynnikiem gwarantującym wzrost gospodarki oraz rozwój firm. W blisko jednej czwartej polskich przedsiębiorstw strategia ta ogranicza się jedynie do eksportu wyrobów

„Forbes” wspiera przywracanie pamięci zapomnianym bohaterom, takim jak Krystyna Skarbek

wagi i poświęcenia w walce z hitlerowskimi Niemcami. Wsławiła się między innymi tatrzańskimi misjami kurierskimi z i do okupowanej Polski, organizowaniem przerzutów na Zachód polskich żołnierzy z obozów internowania w Rumunii i na Węgrzech, a także brawurowym uwolnieniem oficerów ruchu oporu z siedziby gestapo we francuskim Digny, za co została wielokrotnie odznaczona. Partnerem tego wydarzenia była spółka Próchnik SA.

lub usług. Działalność operacyjna czy informacyjna za granicą wciąż wdrażana jest w niewielkim stopniu. Takie w skrócie są wnioski z raportu „Międzynarodowa ekspansja motorem rozwoju gospodarki i polskich firm”, który opracowała doradcza firma A.T. Kearney. Analizą objęto pięćdziesiąt polskich przedsiębiorstw, z czego połowę stanowili przedstawiciele sektora dużych firm i MŚP. „Forbes” znalazł się w gronie patronów medialnych tego raportu. www.atkearney.pl

Patronat

VII Polsko-Hiszpańskie Forum Energii Odnawialnej

uż po p raz siódmy z inicjatywy Stowaz inic rzyszenia Energii Odrzyszen nawialnej oraz Polskonawialn -Hiszpańskiej Izby Go-Hiszpań spodarczej odbyło się spodarc Polsko-Hiszpańskie Forum Polsko-Hisz Energii Od Odnawialnej. Konferencję otworzył ot Bogdan dr inż. Stanisław Sta Pietruszko ekspert z Politechniki Warszawskiej Warsza

Pilch, prezes Stowarzyszenia Energii Odnawialnej. Gościem honorowym forum był ambasador Hiszpanii w Polsce Agustín Núñez Martínez, który w swoim wystąpieniu podkreślał znaczenie energii odnawialnej jako kluczowego elementu polityki energetycznej. Podczas tegorocznego Forum skupiono się na najistotniejszych kierunkach działań w zakresie OZE w Polsce oraz możliwościach wykorzystania potencjału współpracy między Polską a Hiszpanią w tym zakresie. www.phig.pl

FOT.: RUE DES ARCHIVES/PVDE/FORUM; MATERIAŁY PRASOWE

Adres redakcji miesięcznika: 02–672 Warszawa, ul. Domaniewska 52 Kontakt z czytelnikami: tel. 22 232 11 50 faks 22 232 55 28 (w godzinach 10–17) www.forbes.pl

13-11-15 21:08

265.indd 1

13-11-15 18:54

co się stało ze Stanisławem Kluzą

Koniec kwarantanny Były szef Komisji Nadzoru Finansowego po dwóch latach pozostawania w cieniu ma ochotę wrócić do gry. Deklaruje, że mógłby zatrudnić się w znaczącym podmiocie rynkowym lub wrócić do służby publicznej Krystyna Doliniak

FOT.: PIOTR WANIOREK

tanisław Kluza był pierwwykorzystaniu funduszy unijKapitał wiedzy, nych. Powstała w ten sposób szym szefem zintegrowajaki zgromadził 10-osobowa rada gospodarcza nego nadzoru. Choć jego Stanisław Kluza, kadencja przypadła na czas złożona z naukowców i praktyków. byłby za granicą światowego kryzysu, żaden bank Wybrano powiat nyski, bo to zagospodarowany. ani ubezpieczyciel w Polsce nie region szczególnie dotknięty neU nas nie jest upadł ani nie musiał być dokapitagatywnymi skutkami transforlizowany z pieniędzy podatników. macji. Upadły tam wielkie zakłaDziś nikt też nie kwestionuje przedy, a młodzi ludzie masowo emiforsowanych przez Kluzę, mimo grują. Ma jedną z najniższych oporu bankowców i klientów, redzietności w Polsce i jedną z najkomendacji S i T, które zahamowyższych stóp bezrobocia. Takie wały narastanie bańki w nieruchoregiony wpadają w tzw. spiralę mościach. Gdy w 2011 roku zaregresu demograficznego, który kończył kadencję szefa KNF, nie trzeba za wszelką cenę zatrzymać. było (i nadal nie ma) żadnych uregulowań, co może robić były Kluzę stać na społecznikostwo: szef nadzoru. udane inwestycje giełdowe z cza– Dobry nadzorca do ostatniesów, zanim został szefem Życiorys zawodowy go dnia sprawowania urzędu nie KNF, nadal procentują. 1995 – dyplom Top Ten na SGH tylko nie szuka pracy, ale nawet – Jestem już w takim 1998–1999 – pracownik nie myśli o szukaniu pracy, bo wieku, w którym maleMcKinsey & Company gdyby choć jeden dzień poświęcił je skłonność do ryzyka. 2001 – doktorat na SGH na zastanawianie się, co będzie Mój portfel jest zdywerwyróżniony nagrodą premiera robił potem, stałby się zakładnisyfikowany pomiędzy kiem swoich planów i przestałby być wstało za sprawą ludzi 2002 – adiunkt na SGH rynkiem nieruchomości, dobrym nadzorcą – powiedział „Forbesowi” działających – jak sam 2002–2006 – główny instrumentami rynku w dniach składania urzędu. mówi – na rzecz niedy- ekonomista Banku BGŻ stopy procentowej oraz rynkiem kapitałowym. I sam narzucił sobie paroletni okres skryminowania dzietno- 2006 – wiceminister, potem minister finansów w rządach K. kwarantanny, żeby nikt nie twierdził, ści w Polsce. Nie inwestuję natomiast Marcinkiewicza i J. Kaczyńskiego że wykorzystuje poufne informacje, któ– Polska w najnowna rynku walutowym 2006–2011 – przewodniczący re posiadł jako supernadzorca. Wrócił na szym raporcie OECD – mówi Kluza. Komisji Nadzoru Finansowego Za granicą zgromaSGH, by wykładać demografię, która jest wymieniana w grudzony przez niego kazawsze była jego pasją. pie trzech państw o naj– Państwo polskie traktuje dzieci jak mniejszych perspektywach podnoszenia pitał wiedzy byłby dobrze wykorzystaluksusową konsumpcję. Mimo że to ono konkurencyjności w XXI wieku ze wzglę- ny. W Polsce, gdzie takich ludzi jest najbardziej korzysta na tym, że przychodzą du na niekorzystny bilans demograficzny niewielu, były nadzorca oddaje się prana świat, ich rodzice są z tego powodu – alarmuje Kluza. cy społecznej i akademickiej, w dziedziponadprzeciętnie ekonomicznie obciążeni Widać to najlepiej na polskiej prowin- nie ważnej, ale niezwiązanej z rynkiem – mówi Kluza, który sam jest ojcem córki cji – dlatego Kluza zaangażował się także finansowym. W obecnym rozdaniu poi dwóch synów. Zaangażował się także w projekt Powiat Nyski. Zaprosił do nie- litycznym dla niego – byłego ministra w prace stowarzyszenia Związek Dużych go kilku ekspertów, m.in. znających się finansów w rządzie PiS – nie ma miejRodzin 3+, w którym jest przewodniczą- na rynku pracy, polityce rodzinnej, przed- sca. Ale Kluza skończył dopiero 41 lat cym rady ekspertów. Stowarzyszenie po- siębiorczości, zwłaszcza MŚP, a także i może poczekać.

266 FORBES 12 | 13

266_FRB_12.indd 266

13-11-15 13:12

XVII EDYCJA KONKURSU

GRAND PRESS 2013 GRAND PRESS

DZIENNIKARZ ROKU

w kategoriach:

nagroda za:

news dziennikarstwo śledcze publicystyka reportaż wywiad dziennikarstwo specjalistyczne

profesjonalizm w dziennikarstwie przestrzeganie etycznych kanonów zawodu promowanie najwyższych standardów pracy w mediach

Nagroda specjalna Grand Press Digital Ogłoszenie wyników i wręczenie nagród odbędzie się 13 grudnia 2013 roku w Fabryce Trzciny w Warszawie www.grandpress.pl

Sponsorzy

267.indd 1

13-11-15 18:56

268

myśli o... inwestowaniu za granicą

d czterech lat zmniejsza się liczba firm z polskim kapitałem, które podejmują próby inwestowania za granicą. Powodem są czynniki wewnętrzne, tj. pogorszenie warunków działania przedsiębiorstw w Polsce w porównaniu z większością krajów Europy Zachodniej. KRZYSZTOF DOMARECKI

przewodniczący rady nadzorczej Selena FM, WNP, 15 maja 2013

Prowadzę biznes w Rosji od 10 lat i nie znam żadnego tamtejszego polityka. Relacje z urzędami i z lokalnymi władzami są poprawne.

Jeśli klimat inwestycyjny na Ukrainie będzie się nadal poprawiał, to może się ona stać najbardziej atrakcyjnym dla nas rynkiem do inwestowania. Na Ukrainie marnujemy dużo czasu na spory podatkowe w sądach, ale jak na razie wygrywamy.

MICHAŁ SOŁOWOW

udziałowiec m.in. Cersanitu oraz Barlinka, Forum Ekonomiczne w Krynicy, 4 września 2013

GILBERT ONDONGO

minister stanu, gospodarki, finansów, planowania oraz budżetu i integracji Republiki Konga, Newseria, 6 listopada 2013

Dzięki naszej izraelskiej spółce mamy dostęp do tamtejszych start-upów. Jeśli gdzieś udało się stworzyć mniejszą albo większą kopię Doliny Krzemowej, to właśnie tam. Jeżeli założymy, że Polska jest mało innowacyjna, a oni bardziej, to prawdopodobieństwo, że znajdziemy tam coś ciekawego, jest większe. JOSÉ MANUEL SILVA

ambasador Chile w Polsce, PAP, 3 października 2013

RYSZARD FLOREK

założyciel i prezes Fakro, Forum Ekonomiczne w Krynicy, 4 września 2013

Musimy się wyzbyć skłonności do poprawiania wszystkich naokoło. Przy przejęciach trzeba się nauczyć pokory. Przestańmy innych pouczać. ADAM GÓRAL

prezes Asseco,„Rzeczpospolita”, 4 września 2013

Krzysztof Domarecki z Seleny sceptycznie patrzy na podbój świata przez polskie firmy

Idziemy w zasadzie w dobrym kierunku, a patrząc na oś czasu i zaledwie 24-letnią tradycję wolnej gospodarki, możemy być dumni z działalności polskich firm za granicą. Przed wielkim skokiem firmy muszą się jednak nauczyć w mniejszej skali operowania na rynkach międzynarodowych, w tym także innego sposobu zarządzania biznesem. MACIEJ ADAMKIEWICZ

prezes zarządu Grupy Adamed, WNP, 15 maja 2013

Drzwi Iraku są otwarte dla polskich firm i biznesu, zarówno w obszarach rolnictwa, infrastruktury, jak i energetyki. Już dawniej polska wiedza i ekspertyzy pomagały budować iracką infrastrukturę w latach 70. i 80. Zależy nam, by tę bliską przyjaźń z Polską utrzymywać.

Ja zdążyłem zainwestować za granicą, lecz nowi chętni mówią o większych trudnościach. Ale i nam dokucza to, że polski rząd przestał doceniać potrzebę istnienia kilkuset silnych firm z polskim kapitałem, operujących na globalnych rynkach.

HOSZIAR ZEBARI

KRZYSZTOF DOMARECKI

minister spraw zagranicznych Iraku, MSZ, 6 listopada 2013

główny udziałowiec Selena FM, Europejskie Forum Ekonomiczne, 15 maja 2013

Orlen wstrzymał produkcję w rafinerii Paramo, a jeśli jakakolwiek firma zagraniczna wstrzymuje produkcję, to konsekwencją są zawsze negatywne reakcje. MILOSZ ZEMAN

prezydent Czech,„Gazeta Prawna”, 21 czerwca 2013

Rosja to konkurencyjny rynek, ale nadal dość nieefektywny, dlatego marże są wyższe niż w Polsce. MICHAŁ SOŁOWOW

główny udziałowiec Barlinka i Cersanitu,„Rzeczpospolita”, 4 września 2013

Mam nadzieję, że przed rokiem 2025 doczekamy się polskiej firmy działającej na skalę międzynarodową, rozpoznawalnej na całym świecie. ZBIGNIEW JAGIEŁŁO

prezes zarządu PKO BP, Reuters, 28 września 2013

opracował: Filip Kowalik

FOT.: MAREK WIŚNIEWSKI/PULS BIZNESU/FORUM

W przeszłości Polska istotnie wspierała rozwój naszego kraju, szkoląc naszych ludzi. To była współpraca przede wszystkim o charakterze edukacyjnym. Chcielibyśmy rozszerzyć tę współpracę na kolejne sektory, przede wszystkim rolnictwo, przemysł, bezpieczeństwo i infrastrukturę kolejową.

268 FORBES 12 | 13

268_FRB_12.indd 268

13-11-15 13:11

KGHM ŚWIATOWY LIDER W PRODUKCJI SREBRA

ul. Marii Skłodowskiej-Curie 48, 59-301 Lubin tel. +48 76 74 78 200, fax +48 76 74 78 500, www.kghm.pl

KGHMr.indd 1

13-11-14 14:55

OMEGAr.indd 1

13-11-14 13:24