|”|ü⁄˝Ÿ‡ e÷ìô|òk˛º |ü]#·j·T+
Á|ü<Ûëq+>± eTq+ Ä˝À∫+#ê*‡q n+XÊ\T: Á|üuÛÑT‘·«+ qT+&ç Á|ü»˝Ò$T ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T? Á|ü»\ ø£˙dü nedüsê\T rs¡Ã&É+ Á|üuÛÑT‘·« u≤<Ûä´‘·. n$ $<ä´, yÓ’<ä´+, ˙s¡T, $<äT´‘Y, ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘· , dü¬s’q s√&ÉT¢ n+<ä]øÏ ø£˙dü, HêD´yÓTÆq $<ä´ n+<äTu≤≥T˝À ñ+<ë? n+<ä]øÏ yÓ’<ä´ kÂø£sê´\T n+<äTu≤≥T˝À ñHêïj·÷? s√&ÉT¢, ãdüT‡\ kÂø£s¡´+ dü]>±Z ñ+<ë? n+<ä]øÏ Á‘ê>∑T˙s¡T n+<äTu≤≥T˝À ñ+<ë? n+<ä]øÏ düe÷q+>± ñ<√´>∑, ñbÕ~Û neø±XÊ\THêïj·÷? Ç˝≤+{Ï Ä˝À#·q\ qT+&ç e∫Ã+<˚ |”|ü⁄˝Ÿ‡ e÷ìô|òk˛º m+<äTø° |”|ü⁄˝Ÿ‡ e÷ìô|òk˛º? m\ø£åq¢ düeTj·T+˝À H√≥¢ ø£≥º\T ˝…ø£ÿ˝Ò¢≈£î+&Ü ¬s|ü ¬s|ü ˝≤&ÉT‘êsTT. eT+<äT @s¡T˝≤ bÕs¡T‘·T+~. e÷≥\ ‘·÷{≤\T, $ø£≥ $Hê´kÕ\T, u…~]+|ü⁄\T, ãT»®–+|ü⁄\T, nj·÷sê+, >∑j·÷sê+\T - Çe˙ï Á|üC≤kÕ«eT´ kÕøÏå>± wüsê e÷eT÷˝Ò nqï≥Tº »s¡T>∑T‘êsTT. Ç<ä+‘ê #·÷dæ Ä˝À#·q >∑\ dü>∑≥T eTìwæ ìdü‡Vü‰j·TT&Ée⁄‘ê&ÉT. á Á|üVü≤düq+˝À mø£ÿ&Ó’Hê ø±düÔ ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«eT´ dü÷Œ¤]Ô ø£q|ü&ÉT‘·T+<ë nì eTq+ yÓ‘·Tø√ÿyê*.
Ç~ #˚j·T&É+ e÷ì, Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü‘·´ø£å+>± Á|ü»\ J$‘ê˝À¢øÏ #=#·TÃ≈£î edü÷Ô+~. e´øÏÔ>∑‘·+>± MT≈£î Ç\T¢ ø£{ϺkÕÔ+, ô|[flfi¯ófl #˚kÕÔ+. ìs¡T<√´>∑ uÛÑè‹ ÇkÕÔ+ nì ÄX¯\T ô|&ÉT‘·T+~. Bs¡Èø±*ø£+>± Ç~ Á|ü»\ eTH√ôd’úsê´ìï <Óã“rdüTÔ+~. m\¢ ø±\+ Á|ü»\T Á|üuÛÑT‘ê«\T Ç#˚à ‘êsTT˝≤\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&˚ $<Ûä+>± ‘·j·÷s¡T#˚düTÔ+~. Ç~ dü¬s’q $<Ûëq+ ø±<äT. |üqTï\ s¡÷ù|q e∫Ãq ô|’dü\qT |ü+#·&ÜìøÏ ø±<äT Á|üuÛÑT‘ê«\T ñ+&˚~. Á|ü»\≈£î
sêÁwüº+˝À ø£\\T ø£qï~. Á|ü‹ sê»ø°j·T |üø£å+ e´øÏÔ>∑‘·+>± e÷{≤¢&çq|ü⁄Œ&ÉT, e÷≈£Lÿ&Ü Ç˝≤ #˚j·T&É+ Çwüº+ ˝Ò<äì, πøe\+ ne‘·* |üø£å+ yêfi¯ófl #˚j·T&É+ e˝Ò¢ ‘·|üŒìdü¬s’ #˚düTÔHêïeTì n+{≤s¡T. Ç<Óø£ÿ&ç $‘·+&É yê<ä+? ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ dü+<äsꓤ\˝À, ø=ìï kÕe÷õø£ esêZ\≈£î ø=ìï Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\T n+~+#·&É+ nedüs¡+. n~ kÕe÷õø£ düeTHê´j·T+. Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T\T ˇø£ |ü<˚fi¯fl ÁøÏ‘·+, ˇø£ Çs¡yÓ’ @fi¯¢ ÁøÏ‘·+, Ç+ø± ˇø£ eTTô|’Œ @fi¯¢ ÁøÏ‘·+ b˛*ùdÔ m+‘· e÷Á‘·+ Á|üC≤ Jeq+ yÓTs¡T>∑T|ü&ç+~ Jeq Á|üe÷D≤\ ø√D+˝À. eTìwæ e´øÏÔ>∑‘· m<äT>∑T<ä\, Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± e∫Ãq e÷s¡TŒ\ Á|üuÛ≤e+ |üø£ÿq ô|&ç‘˚, ˇø£ }]˝À ô|]–q $<ë´ Á|üe÷D≤˝Ò$T? yÓ’<ä´ kÂø£sê´˝Ò$T? dü÷{Ï>± Á|ü‹ ˇø£ÿs¡+ eTq }s¡¢˝À¢, eTq #·T≥÷º ñqï |ü]dæú‘·T\qT düMTøÏå+#·T≈£î+<ë+. kÕe÷qT´&çô|’ $<ä´, yÓ’<ä´ uÛ≤s¡+ m+‘·|ü&ÉT‘·T+<√ Ä˝À∫+#·+&ç. Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À ñ+&Ü*‡q á eTÚ*ø£ e´edüú\T ∫Hêï_ÛqïyÓTÆ Áô|’y˚≥T |üs¡+ ne⁄‘·THêïsTT. Áô|’y˚≥T MT<ä ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ìj·T+Á‘·D ˝Ò<äT. >∑‘· eTTô|’Œ @fi¯¢˝À ôV’≤<äsêu≤<äT˝À e+<ä dü÷|üsY ôdŒcÕ*{° Áô|’y˚≥T ÄdüT|üÁ‹\T e#êÃsTT, ø±˙ ˇø£ÿ ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘·« dü÷|üsY ôdŒcÕ*{° ÄdüT|üÁ‹ sê˝Ò<äT. m+<äTø£ì? ô|’dü\T ˝Òyê? nedüsê\T ˝Òyê? ˇø£ÿ ô|<ä› »ãT“ e∫à eTìwæ Áô|’y˚≥T ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓfi‚Ô e#˚à _\T¢‘√ bòÕ´$T© yÓTT‘·Ô+ #·#˚à |ü]dæú‹ ñ+~. Ç~ ;<äyê] u≤<Ûä ø±<äT. dü>∑≥T eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+u≤\T ≈£L&Ü ã* ne⁄‘·THêïsTT. øÏ+<ä kÕúsTT, eT+&É\ kÕúsTT yÓ’<ä´ kÂø£sê´\T ≈£L&Ü @ e÷Á‘·+ yÓTs¡T>∑T|ü&É˝Ò<äT. Á|ü»\<˚ ‘·|ü. ô|’dü*∫Ã, ‹ì, ‘ê–‘˚H˚ z≥T y˚düÔeT+≥THêïs¡T Ç~ ‘·|ü. |ü<˚fi¯fl øÏ+<ä, Çs¡yÓ’ @fi¯¢ øÏ+<ä Á|ü»\T á &ÉãT“øÏ, eT+<äTøÏ
πøåÁ‘·
#·s¡Ã\T ìs¡«Væ≤+∫q ªª&Éj·T˝Ÿ j·TTesY
dü+düú ªªÁ|ü»\ e÷ìô|òk˛ºμμ‘√ MT eTT+<äT≈£î edüTÔ+~. MT n_ÛÁbÕj·÷\T, Ä˝À#·q\T |ü+#·Tø√+&ç. MTπs+ ø√s¡T≈£î+≥THêïs√ #Ó|üŒ+&ç. #·s¡Ã˝À¢ bÕ˝§Zq+&ç. #·s¡Ãì }s¡¢˝À¢øÏ rdüT¬ø\¢+&ç. Hêj·T≈£î˝ÀùdÔ ì\Bj·T+&ç. Á|ò” d”ÿeTT\T e<ä›ì #Ó|üŒ+&ç. n˝≤π> á ªªÁ|üC≤ e÷ìô|òk˛ºμμì sê»ø°j·T |üøå±\ <ä wæºøÏ ‘Ó∫Ã, á e÷ìô|òk˛º n+XÊ\qT ‘·eT ‘·eT e÷ìô|òk˛º\˝À #˚s¡TÃø=ì, yê{Ï neT\T ~X¯˝À Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷\ì nìï sê»ø°j·T |üøå±\≈£î $»„|æÔ #˚düTÔHêï+.
Dial Your Village Team
An NRI Study Group (A Registered 501(c)(3) Non-Profit Entity)
www.dial-your-village.org Facebook : https://www.facebook.com/groups/821757117915265/ Twitter : @DialYourVillage Email: dialyourvillage@gmail.com
|”|ü⁄˝Ÿ‡ e÷ìô|òk˛º düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ eT]+‘· düs¡fi¯‘·s¡+ #˚dæ, Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+ düT\Te⁄>± n+<˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷*. bÂs¡ ùde\T Ç‘·s¡ sêÁcÕº\ “CITIZENS RIGHT FOR SERVICES” #·≥º+ ‘·s¡Vü‰˝À ‘Ó\+>±D˝À bÂs¡ ùde Vü≤≈£îÿ #·≥º+ ‘˚yê* yÓ+≥H˚ neT\T #˚j·÷*. nìï Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\˝À ªªùde\ |ü{Ϻø£μμ, yê{ÏøÏ düeTj·T+, n~Ûø±s¡ u≤<ÛäT´\ düe÷#êsêìï ‘Ó\T>∑T˝À ô|{≤º*. nìï Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\˝À, eTTK<ë«s¡+˝ÀH˚ ]ôd|ü¸Hé (CUSTOMER SERVICE) fÒãT˝Ÿ @sêŒ≥T #˚dæ, Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+ n+~+∫, ø±sê´\j·T dæã“+~øÏ, Á|ü»\≈£î nqTdü+<Ûëq+>± #˚j·÷*. πøs¡fi¯ |ü<äΔ‹˝À eT<ä´+ô|’ bÕøÏåø£ ìùw<Ûä+, ìj·T+Á‘·D ô|{≤º*. u≤>± |üì#˚düTÔqï Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\øÏ, &çbÕsYºyÓT+{Ÿ\øÏ eT]+‘· Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\T Çyê«*. nìï e´edüú\T düeTs¡úe+‘·+>± q&ÉTe&ÜìøÏ ˇø£ dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹Ô ø£*Zq ìj·T+Á‘·D, $X‚¢wüD e´edüú Á|üuÛÑT‘·«+ @sêŒ≥T #˚j·÷*. yÓTs¡T¬>’q bÕ\q≈£î, düe÷» e÷s¡TŒ Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£]ƒq+>± e´ekÕú>∑‘·yÓTÆq e÷s¡TŒ\ô|’ ìs¡íj·÷\T rdüTø√yê*. nìï ø±sê´\j·÷\ ñqï‘· n~Ûø±s¡T\T Á|ü‹yês¡+ ìØí‘· düeTj·T+˝À ªªÁ|üC≤yêDÏμμ ìs¡«Væ≤+∫ Á|ü»\ düeTdü´\qT H˚s¡T>± ‘Ó\TdüTø√yê*. Á|üuÛÑT‘·« |ü]~Û˝À Á|ü»\≈£î ùde\+~+#˚ dü+düú\T, $uÛ≤>±\T ‘·eT ùde\≈£î dü+ã+~Û+∫q |üP]Ô $esê\T yÓuŸôd’{Ÿ˝À n+~+#ê*. yÓuŸôd’{Ÿ˝À Á|ü‹yês¡+, Ä yês¡+˝À e∫Ãq <äs¡U≤düTÔ\T, |òæsê´<äT\T, n+<äT˝À |ü]cÕÿs¡yÓTÆq $esê\T nù|¶{Ÿ #˚j·÷*. nìï Á|üuÛÑT‘·« ñ‘·Ôs¡T«\T nìï y˚fi¯\ Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*. Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\ J‘·uÛÑ‘ê´\T yê] ñ<√´>∑ ìs¡«Vü≤D Á|ü<äs¡Ùq≈£î eTT&çô|{≤º*, eTTK´+>± ¬s$q÷´, ø£˝…ø£åHé‡, ñ<√´>±\ dü wæº, ñ‘êŒ<äø£‘·, $<ë´ |òü*‘ê\ô|’
ôV’≤<äsêu≤<√¢ / ô|<ä› |ü≥ºD≤\˝À Á|ü‹ ô|<ä› #Ís¡kÕÔ Hê\T>∑T ~≈£îÿ\˝À ø±* q&Éø£ yê]øÏ s√&é <ëfÒ+<äT≈£î |òü⁄{Ÿ zesY Á_&ç® j·TT<äΔ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ ì]à+#ê*. |ü≥ºD≤\˝À ]f…ÆsY¶ »&ç® ˝Ò<ë Á|üdüTÔ‘· »&ç®, Á|ü»\T, ¬s$q÷´, ns¡“Hé n_Ûe ~Δ n~Ûø±s¡T\‘√ q÷‘·q uÛÑ÷$T, Ç+{Ï Áø£eTãB›ø£s¡D #·≥º+/$<ÛëHê\T ‘Ó∫à eT<Ûä´‘·s¡>∑‹, ù|<äyê]øÏ uÛÑ÷$T/Ç+{Ï Áø£eTãB›ø£s¡D n&ɶ+≈£î\T ‘=\–+#ê*.
Hê´j·T dü+düÿs¡D\T Hê´j·T |üs¡yÓTÆq Á>±eT kÕúsTT düeTdü´\T nø£ÿ&˚ |ü]wüÿ]+#ê*. düTÁ|”yéT ø√sYº dü÷#·q y˚Ts¡≈£î Á>±e÷\˝À ªÁ>±eT Hê´j·÷\j·T+μ ˝Ò<ë ªdü+#ês¡ Hê´j·÷\j·T+μqT @sêŒ≥T #˚j·÷*.
$<ä´ School Education Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\\˙ï Ä<ÛäT˙ø£]+#ê*, $<ä´ H˚πsŒ |òü*‘ê\T yÓTs¡T>∑T |üs¡#ê*. (Learning outcomes) $<ë´ XÊU≤ bÕ\Hê n~Ûø±sê\, ñbÕ<Ûë´j·TT\ »yêãT<ëØ‘·q+ ô|+#ê*, n+<äs¡T u≤<Ûä´‘·‘√ |üì#˚j·÷*. (Accountability). n+>∑Héyê&ç\qT |ü⁄q]«∫+∫, n<ÛäTHê‘·q ù|¢ dü÷ÿ˝Ÿ ˝≤ e÷sêÃ*. ‘Ó\+>±D≤˝À 50 ô|’ã&ç ñqï {°#·sY‡ j·T÷ìj·Tq¢ qT 2, 3øÏ ≈£î~+#ê*. $<ë´ e´edüúqT |ü{Ïwüº |üs¡#·+&ç. Á|ü‹ }]˝À, Á|ü‹ ø£eT÷´ì{°˝À ø±düÔ ‘Ó*$, @<√ ˇø£ ø£fi¯˝À, Ä≥˝À n_Ûs¡T∫, ø=+‘· ÁbÕMD´+ø£\ |æ\¢\qT, j·TTe‘·qT >∑T]Ô+∫, yê]øÏ Á|ü‘˚´ø£ Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\ <ë«sê, •ø£åD <ë«sê á ªªs√˝Ÿ yÓ÷&É˝Ÿ ôd˝…ÁuÒ{°dtμμ>± ‘·j·÷s¡T #˚j·÷*. n+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ ªª{≤˝…+{Ÿ |òü+&éμμì @sêŒ≥T #˚j·÷*. ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î, ôV≤&ée÷düºs¡¢≈£î kÕeTsêú´ìï ô|+#ê*. (Capacity building) sêÁwüº ã&Ó®{À¢ $<ä´≈£î m≈£îÿe yÓTT‘·Ô+ πø{≤sTT+#ê*. Ç|ü&ÉTqï ã&Ó®{Ÿ ø£Hêï ¬s{Ϻ+|ü⁄ #˚j·÷*. Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À Ä+>∑¢
Áô|’y˚{Ÿ dü÷ÿ˝Ÿ‡ @e÷Á‘·+ Áb˛‘·‡Væ≤+#·e<äT›. Áô|’y˚{Ÿ bÕsƒ¡XÊ\\ìï{Ïì Á|ü‘˚´ø£ ¬s>∑T´˝Ò≥Ø n<∏ë]{° @sêŒ≥T #˚j·÷*. Á|ü‹ bÕsƒ¡XÊ\˝À Áø°&Üs¡+>±ìï Áb˛‘ê‡Væ≤+∫, Á|ü‘˚´ø£ |òæõø£˝Ÿ m&ÉT´πøwüHé ñbÕ<Ûë´j·TTì @sêŒ≥T #˚j·÷*. ‘Ó\+>±D 100% *≥s¡d” kÕ~Û+#ê*, <ëìøÏ ‘·–q ø±sê´#·s¡D, Á|üD≤[ø£\T #˚j·÷*. $<ë´s¡+>±ìï n‘·´+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘· Çyê«*‡q s¡+>∑+>± >∑T]Ô+#ê*. Á|ü‹ ‘Ó\+>±D≤ _&ɶøÏ HêD´yÓTÆq $<ä´ Á>±eTkÕúsTT˝À ‘·|üŒìdü]>± n+~+#ê*. Á>±eTkÕúsTT˝À ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ nìï kÂø£sê´\‘√ ñ+&Ü*. 5 ‘·s¡>∑‹ >∑<äT\T, ˇø£ kÕº|òt s¡÷yéT, ˝…’ÁãØ >∑~, eT©º|üs¡Œdt s¡÷yéT >∑~ yÓTT‘·Ô+ 8 >∑<äT\T ‘·|üŒìkÕ]. Ä≥düú\+ ñ+&Ü*. Á|”-Áô|’eTØ ‘·s¡>∑‘·T\T ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\øÏ nqTã+<Ûä+>± ñ+&Ü*. eT+&É\+˝À $<ë´s¡Tú\ dü+K´qT ã{Ϻ 4-5 ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\\T ñ+&Ü*. ‘·|üŒìdü]>± ãdüT‡ kÂø£s¡´+ ñ+&Ü*. ‘Ó\T>∑T, Ä+>∑¢ e÷<Ûä´e÷\T ¬s+&É÷ ñ+&Ü*. Á|ü‹ ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝À nìï kÂø£sê´\T @s¡Œs¡#ê*. ‘·–qìï >∑<äT\T, ˝…’ÁãØ, ôd’qT‡ ˝≤´uŸ, Áø°&Ü edüTÔe⁄\T, u≤´+&é, mikeset nìïVü≤+>∑T\T ñ+&Ü*. Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ $<ë´s¡Tú\qT Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ 2 kÕs¡T¢ $C≤„q $Vü‰s¡ j·÷Á‘·\≈£î |ü+|æ+#ê*. á $Vü‰s¡ j·÷Á‘·\T |æ\¢\≈£î ø±¢dt s¡÷+˝À H˚s¡TÃ≈£îqï$ ã˝Àù|‘·eTe⁄‘êsTT, ø=‘·Ô $wüj·÷\T H˚s¡TÃø√yê\ì $<ë´s¡Tú\qT Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔsTT, yê]øÏ kÕ+düÿ ‹ø£ nqTuÛÑ÷‹ n+~düTÔ+~, J$‘·ø±\+ C≤„|üø±\T>± $T–*b˛‘êsTT. nìï bÕsƒ¡´+XÊ\ ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√ bÕ≥T yê´j·÷eT, Áø°&Ü ì|ü⁄DT&ÉT, Ç‘·s¡ kÕ+düÿ ‹ø£ yê´|üø±\ ì|ü⁄DT&ÉT, e ‹Ô $<ë´ ì|ü⁄DT&ÉT, Äs√>∑´, bÂwæºø±Vü‰s¡ ì|ü⁄DT&ÉT ‘·|üŒìdü]>± ñ+&Ü*. nìï Á>±MTD bÕ≥XÊ\\qT ôd$T-¬sdæ&Óì¸j·T˝Ÿ>± e÷]Ã
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î dü¬s’q ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Œ+∫, SMC \qT ã˝Àù|‘·+ #˚j·÷*. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ne>±Vü≤q düe÷y˚XÊ\T @sêŒ≥T #˚j·÷*. ñbÕ<Ûë´j·TT\qT ñ‘ê‡Vü≤|ü]#˚ yÓ÷{Ïy˚wüHé ø±s¡´Áø£e÷\T ‘·|üŒìdü]>± ñ+&Ü*. ñ‘·ÔeT ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ Çyê«*. $<ë´s¡Tú\≈£î Äs√>∑´ |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+#ê*. Áô|’y˚≥T $<ë´dü+düú\qT Áø£eTãBΔø£]+#ê*. ø±«*ô|ò’&é {°#·sY‡ ñ+&Ü*, ‘·–q edü‘·T\T ñ+&Ü*. |ò”E Áø£eTãBΔø£]+#ê*. bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±\T Áø£eTãBΔø£]+#ê*. õ.z.HÓ+.1 neT\T #˚j·÷*. eT+&É\ kÕúsTTqT+&ç {≤dtÿbò˛s¡T‡ @sêŒ≥T #˚dæ, Áø£eTã<äΔ+>± ÇHÓŒ¤‡ø£åHé #˚j·÷*. Á|ü‹ dü÷ÿ˝Ÿ ã&Ó®{Ÿ 2 \ø£å\≈£î ô|+#ê*. ô|’eìï neT\T#˚j·TT≥≈£î $<ë´s¡+>∑+ ã&Ó®{Ÿ ¬s+&ç+‘·\T (20%) #˚j·÷*. Áô|’y˚{Ÿ $<ë´ dü+düú\≈£î Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±s¡ ìj·T+Á‘·D @sêŒ≥T #˚dæ Áø£eTãB› ø£]+#ê*.
Higher Education : Ç+»˙]+>¥ / e ‹Ô $<ä´\˝À ‘·|üŒìdü] Ç+≥s¡ïwæ|t (Internship) / Áf…Æì+>¥, ø√s¡T‡˝À uÛ≤>∑+>± ‘˚yê*. |ü]ÁX¯eT\T ≈£L&Ü ‘·|üŒìdü]>± Ç+≥s¡ïwæ|t (Internship) n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*. ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·÷\˝À yÓ’dt #ÛêHé‡\sY‡ì, uÀ<ÛäHê dæã“+~ì uÛÑØÔ #˚j·÷*. ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·÷\˝À |ü]XÀ<Ûäq\≈£î (Research) ÁbÕeTTK´‘· Çyê«*.
Á|ü‹ 5000 »HêuÛ≤>∑\ Á>±MTD ÁbÕ+‘·+˝À ˇø£ ns¡Ω‘· >∑\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ yÓ’<äT´&ÉT, qsY‡, ndæôdº+{Ÿ, &˚{≤ nq*dtº @sêŒ≥T #˚j·÷*. yÓ’<äT´&ÉT Á>±MTD ÁbÕ+‘·+˝À ìedæ+#˚ ìã+<Ûäq\T ‘˚yê*. ôdø£+&ÉØ ôV≤˝ŸÔ ôd+≥s√¢ øÏ¢ìø£˝Ÿ |üØøå± πø+Á<ä+, X -ray, Ä|üπswüHé ~∏j˚T≥sY, s¡ø£Ô ì~Û, CT kÕÿHé @sêŒ≥T #˚j·÷*. Á|ü‹ }]˝À |üì#˚düTÔqï ÄXÊ es¡ÿsY‡ ìj·÷eTø±\qT Áø£eTãB›ø£]+∫, bÂwæºø±Vü‰s¡+, Äs√>∑´, |ü]X¯óÁuÛÑ‘·, Jeq $<Ûëq, s√>∑ ìyês¡D ˝≤+{Ï n+XÊ\ô|’ ‘·–q •ø£åD Ç∫Ã, yê] <ë«sê Á>±eT kÕúsTT˝À ªªôV≤˝ŸÔ & q÷´Á{ÏwüHé ôd+≥sYμμ qT @sêŒ≥T #˚dæ, Á|ü»\ Äs√>∑´, ÄVü‰s¡|ü⁄, Jeq $<ÛëHê\˝À e÷s¡TŒ rdüT≈£îsêyê*. sêh yê´|üÔ+>± ø£˙dü+ 3 ø±q‡sY yÓ’<ä´XÊ\\T @sêŒ≥T #˚j·÷*. ñkÕàìj·÷, >±+BÛ yÓ’<ä´XÊ\\ e÷~] q>∑s¡+˝À Hê\T>∑T ~≈£îÿ˝≤ eTs√ Hê\T>∑T n‘ê´<ÛäTìø£yÓTÆq (ùdº{Ÿ n|òt ~ ÄsYº) yÓ’<ä´XÊ\\ ìsêàD+ j·TT<ä› Á|ü‹bÕ~ø£ô|’q »s¡>±*. ì˝À|òüsY ˝≤+{Ï |æ\¢\ <äyêU≤Hê\T ˇø£{Ï Ä~˝≤u≤<é, eTs=ø£{Ï eTVü≤ã÷uŸ q>∑s√¢ @sêŒ≥T #˚j·÷*. Á>±MTD ÁbÕ+‘·+˝À yÓ’<äT´\T $<ÛäT\T ìs¡«]Ô+#˚ Á|ü‹bÕ<äq\T, $<ÛëHê\T, Áù|s¡D #˚dæ Á|ü»\≈£î HêD´‘· >∑\ yÓ’<ë´ìï n+~+#ê*. ÄdüT|üÁ‘·T\˝À eTs¡eT‘·TÔ\T ˝Òø£ #ê˝≤ #√≥¢ yÓ’<ä´ |ü]ø£sê\T ìs¡T|üjÓ÷>∑+>±
Áô|’eTØ ôV≤˝ŸÔôd+≥sY ˝Òì #√≥¢ ÄsYm+|æ yÓ’<äT´\≈£î •ø£åD @sêŒ≥T #˚dæ, ÁbÕ<∏ä$Tø£ yÓ’<ä´+ #˚düT≈£îH˚ nqTeT‹ Çyê«*. Mfi¯¢ô|’ e÷ì≥]+>¥ e´edüú @sêŒ≥T #˚j·÷*.
Long Term Actions : Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\, yÓ’<ä´+ô|’ Á|ü»\ qeTàø±ìï ô|+#ê*, |üPs¡« yÓ’uÛÑe+ rdüT≈£îsêyê*. sêh+˝Àì Á|ü‹ bÂs¡TìøÏ dü¬s’q, düeTs¡úe+‘·yÓTÆq Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä´+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚yê* (Affordable, Effective, Accessible). $<ë´s¡+>∑+‘√ bÕ≥T>± ÁbÕ<Ûëq´‘ê Áø£eT+˝À yÓTT<ä≥ ñ+&˚~ Äs√>∑´, yÓ’<ä´ s¡+>∑+. Ç~ ªªÁ|üuÛÑT‘·« bÂs¡ ùdeμμ (|ü_¢ø˘ ø±eTHé >∑÷&é‡)˝À ñ+&ç, ø£˙dü+ 80% Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&Ü*. Á>±MTD |æ\¢\øÏ, >∑]“¤D° Ád”Ô\øÏ bÂwæºø±Vü‰s¡+ n+~+#˚ @sêŒ≥T #˚j·÷*. eT<ÛäTy˚TVü≤+, ø±´q‡sY, Ulcer ˝≤+{Ï JeqXË’* e\¢ $|üØ‘·+>± yê´|ædüTÔqï, |”&çdüTÔqï yê´<äT\ô|’ Á|ü»\˝À ne>±Vü≤q ô|+∫ ìyês¡D (Preventive πøsY) #·s¡´\T rdüTø√yê*. ÄVü‰s¡ n\yê≥¢˝À e÷s¡TŒ\T ‘Ó#˚à $<ÛëHê\T ‘˚yê*, ªªôdŒwü˝Ÿ Á&Ó’yéμμ \T @sêŒ≥T #˚j·÷*. –]»q ÁbÕ+‘ê\˝À, ‘·+&Ü˝À¢ yÓ’<ä´ dü<äTbÕj·÷\qT eT]+‘·>± rdüT¬øfi≤fl*. H˚wüq˝Ÿ s¡÷s¡˝Ÿ ôV≤˝ŸÔ $TwüHé ì<ÛäT\qT eT]+‘·>±, e <Ûë ø±≈£î+&Ü |ü{Ïwüº+>± ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*. nìï yÓ’<ä´XÊ\˝À¢ para medical kÕº|òt (qsY‡, f…ø°ïwæj·THé)ì K∫Ñ·+>±, düeTj·T |ü]$T‹˝À @sêŒ≥T #˚düTø√yê*. nìï ˝≤´uŸ |üØø£å\T K∫Ñ·+>± yÓ’<ä´XÊ\˝À ìs¡«Væ≤+#ê*. ªª24 >∑+≥\Tμμ (nìï y˚fi¯˝≤) ˝≤´uŸ, s¡ø£Ô ì~Û (ã¢&é u≤´+≈£î) ùde\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚yê*. @+&É¢ ‘·s¡ã&ç ø±+Á{≤≈£îº |ü<äΔ‹q #˚düTÔqï yê] ùde\qT Áø£eTãB›ø£]+#ê*. yÓT&çø£˝Ÿ &Üø£ºsY y˚‘·Hê\qT Áô|’y˚{ŸøÏ ‘·>∑Z≈£î+&Ü Ç∫Ã, yês¡T Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ùdyêuÛ≤e+‘√ |üì#˚ùd Áù|s¡D, dü÷Œ¤]Ô ø£*Z+#ê*. 3-5 dü+e‘·‡sê\T K∫Ñ·+>± Á>±MTD ÁbÕ+‘·+˝À |üì#˚ùd ìã+<Ûäq ñ<√´>∑ ãØÔ ˝ÀH˚ ñ+&Ü*. nìï Á|üuÛÑT‘·« ùdyê πø+Á<ë\˝À ªªø£düºeTsY düØ«dtμμ, k˛wü˝Ÿ Ä&ç{Ÿ ˇø£ dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹Ô ø£*Zq dü+düú <ë«sê #˚sTT+#ê*. yÓ’<ä´XÊ\˝À ªªø£düºeTsY düØ«dt &Ódtÿμμ @sêŒ≥T #˚j·÷*.
nìï kÕúsTT\˝À $düÔ]+∫q n$˙‹ì f…ø±ï\J kÕj·T+‘√, sê»ø°j·T, |ü]bÕ\Hê \ø£å´+‘√ ìj·T+Á‹+#ê*. $|üØ‘·yÓTÆq eT<ä´+ ‘ê>∑T&ÉT nH˚ø£ s√>±\øÏ ø±s¡D+. n~ ìj·T+Á‹+#˚ e´edüú\T, ne>±Vü≤q ø±s¡´Áø£e÷\T, ôdŒwü˝Ÿ Á&Ó’yé‡ @sêŒ≥T #˚j·÷*. bÕsƒ¡XÊ\, ø±˝ÒJ dæ\ãdt˝À Äs√>±´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q s√>±\T, n+≥Tyê´<äT\T, e´øÏÔ>∑‘· |ü]X¯óÁuÛÑ‘·, JeqXË’*, s√>∑ ìyês¡D C≤Á>∑‘·Ô\T, n|ü]X¯óÁuÛÑ ˙{Ï <ë«sê e#˚à yê´<ÛäT\T bÕsƒ¡´+XÊ\qT #˚sêÃ*. ¬s+&ÉT ô|<ä› e÷qdæø£ $ø£˝≤+>∑T\ <äyêU≤Hê\T @sêŒ≥T #˚j·÷*, ˇø£{Ï es¡+>∑˝Ÿ˝À eTs=ø£{Ï ìC≤e÷u≤<äT. Á|æÁdæÿ|ü¸Hé eT+<äT\T ãj·T≥ Áô|’y˚{Ÿ eT+<äT\ <äTø±D≤\˝À <=s¡≈£îÿ+&Ü, <äyêU≤q˝ÀH˚ \uÛÑ´eTj˚T´ $<Ûä+>± #·÷&Ü*, πøe\+ »q]ø˘ eT+<äT\T e÷Á‘·y˚T Áô|’y˚{Ÿ eT+<äT\ <äTø±D≤\˝À ne÷à*. nìï ÄdüT|üÁ‹\˝À s√– yÓT&çø£˝Ÿ ]ø±s¡T¶ e÷´qTe˝Ÿ>± #˚j·T≈£î+&Ü yÓTT‘·Ô+ s√– ]ø±s¡T¶ m\Áø±ºìø˘/ø£+|üP´≥¬s’CŸ¶ $<Ûëq+ ‘˚yê*, neT\T #˚j·÷*. <ëq <Ûäsêà\T #˚ùd yê]ì, eTTK´+>± Á|üeTTKT\T, mHêï¬s’\T, dæìe÷ q≥T\T >∑Tfi¯ófl, >√|ü⁄sê\≈£î, #·]Ã, eTd”<äT\≈£î Çe«≈£î+&Ü Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\≈£î ì<ÛäT\T, $sêfi≤\T Ç#˚à $<Ûä+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#ê* ne>±Vü≤Hê ô|+#ê*. Á|ü»\≈£î e÷qeùdy˚ e÷<Ûäe ùde nqï <ëìï Á|ü#ês¡+ #˚j·÷*. uÀ<ÛäHê ÄdüT|üÁ‘·T\˝À, yÓ’<ä´ ø£fi≤XÊ\˝À |ü]XÀ<Ûäq Á|üjÓ÷>∑XÊ˝\T @sêŒ≥T #˚dæ |ü]XÀ<Ûäq\T n_Ûe ~Δ #˚j·÷*. ÄdüT|üÁ‹ n_Ûe ~Δ dü+|òü÷\qT (Hospital Development Society) Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&É MT{Ï+>∑T\T ô|{Ϻ Á|üuÛÑT‘·« ìã+<Ûäq\T nqTdü]+#˚ $<Ûä+>± neT\T #˚j·÷* yÓ’<ä´ dæã“+~ @e÷Á‘·+ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≈£î+&Ü e´edüúqT ‘·j·÷s¡T #˚j·÷*. ø±q‡sY, øÏ&ûïdt $|òü\+, |üø£åyê‘·+ Á>∑÷|t Çq÷‡¬sqT‡ |ü]~Û˝ÀøÏ ‘˚yê*. e´ekÕj·T+ 1.e´ekÕj·T s¡+>∑+ $<ä´, Äs√>∑´ e´edüú\‘√ bÕ≥T n‘·´+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Zq s¡+>∑+. eTq Á>±MTD Ä]Δø£ |ü]dæú‹ (s¡÷s¡˝Ÿ mø±qMT) |üP]Ô>± e´ekÕj·T Ä<Ûë]‘·+.
3.nH˚ø£ düeTdü´\≈£î ø±s¡DeTÚ‘·Tqï s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\ yê&Éø£+ ‘·–Z+∫, Á|üø£ ‹, ùd+Á~j·T, düVü≤» e´ekÕj·T ~X¯˝À Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\T ñ+&Ü*.
4.eT÷&ÉT n+XÊ\ô|’ <ä wæº ô|{≤º* - e´ekÕj·T $<ä´, e´ekÕj·T |ü]XÀ<Ûäq\T, eT]j·TT e´ekÕj·T C≤„q $düÔs¡D.
5.e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·÷\T |ü{Ïwüº+ #˚dæ, yê{Ï nqTã+<Ûä πø+Á<ë\T (Satellite ôd+≥sY‡) Á|ü‹ õ˝≤¢˝À @s¡Œs¡#ê*. yê{Ï<ë«sê |ü]XÀ<Ûäq\ $düÔs¡D »s¡>±*.
6.e´ekÕj·T $düÔs¡D n~Ûø±s¡T\qT (AEO) á õ˝≤¢\yê] Satellite ôd+≥sY‡ ≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚j·÷*.
7.$düÔs¡D n~Ûø±s¡T\≈£î (AEO) K∫Ñ·+>± πøe\+ ¬s’‘·T\≈£î e´ekÕj·T $C≤„q $düÔs¡D ø±s¡´Áø£e÷\T ‘·|üŒ y˚πs |üqT\T n|üŒ#Ó|üŒ≈£L&É<äT.
8.Á|ü‹ }]˝À ˇø£ e´ekÕj·T $C≤„q $düÔs¡D πø+Á<ä+ @s¡Œs¡#ê*. ¬s’‘·T\T düuÛÑT´\T>±, Ä Á>±eT $düÔs¡D n~Ûø±] dü+#ê\≈£î&ÉT (ø£˙«qsY)>± Ä πø+Á<ä+ ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#ê*. Á>±eT $düÔs¡D n~Ûø±] (AEO) |üP]Ô düeTj·T+ nø£ÿ&˚ ñ+&Ü*. $düÔs¡D˝À f…ø±ï\Jì ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚ Á|üD≤[ø£\T #˚j·÷*. Á>±eT kÕúsTT˝À >±˙, Cluster kÕúsTT˝À >±˙ nedüs¡yÓTÆq –&ɶ+>∑T\T (Storage godowns), ø√˝Ÿ¶ Storage @sêŒ≥T#˚j·÷*.
9.e]‘√ bÕ≥T eTTK´ |ü+≥˝…’q |ü‹Ô, |üdüT|ü⁄, $T]à eT]j·TT ≈£Ls¡>±j·T\ kÕ>∑Tô|’ Á|ü‘˚´ø£ <ä wæº ô|{Ϻ, yê{ÏøÏ dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹Ô ø£*Zq |ü]XÀ<Ûäq, $düÔs¡D πø+Á<ä+ @sêŒ≥T #˚dæ, ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+#ê*.
10.‘Ó\+>±D≤˝À
14.m+‘√ Ks¡TÑ√ rdüT≈£îedüTÔqï *|òtº ÁbÕC…ø˘º‡ ˙s¡T düÁø£eT+>±, düeTs¡úe+‘·+>± $ìjÓ÷–+#·Tø=H˚ ne>±Vü≤q, •ø£åD≤ ø±s¡´Áø£e÷\T #˚j·÷*. ‘·≈£îÿe ˙{Ï‘√ e#˚à |ü+≥\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. dü¬s’q Crop bÕ¢ì+>¥ #˚j·÷*.
15. ô|’ Ä˝À#·q\T, ø±s¡´Áø£e÷\T, dü+düÿ ‹ì e´ed”Ôø£ ‘·+ #˚ùd+<äT≈£î ˇø£ sêÁwüºkÕúsTT ªªdü\Vü‰ dü+|òüT+μμ ì|ü⁄DT\‘√ @sêŒ≥T #˚j·÷*.
16.∫qï ø£eT‘ê\ ¬s’‘·T u≤>∑T|ü&˚ ~X¯˝À ø±s¡´Áø£e÷\ s¡÷|üø£\Œq ñ+&Ü*. ∫qïø£eT‘ê\ ¬s’‘·T\≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ bò˛ø£dt‘√ e´ekÕj·T |ü]ø£sê\T, ∫qï j·T+Á‘ê\T ‘·j·÷s¡T #Ój·T´≥+ ñ<ä´eT+>± ô|≥Tºø√yê*. Ç|üŒ{Ïπø ¬s’‘·T\T, Á>±MTD Innovaters Ä$wüÿ]+∫q j·T+Á‘· |ü]ø£sê\qT Á>±eT kÕúsTT˝À n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚yê*. á ~X¯>± ¬s’‘·T\‘√ ø£*dæ Participatory research ô|’ Á|ü‘˚´ø£ ÁX¯<äΔ #·÷bÕ*. Á|ü‘˚´ø£ ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+#ê*.
17.Á>±eT kÕúsTT ªªe´ekÕj·T $C≤„q $düÔs¡D πø+Á<ä+μμ <ë«sê e´ekÕj·T |ü]ø£sê\T (Implements) düVü≤ø±s¡ |ü<äΔ‹˝À n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêyê*.
18.e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À ˇø£ m&ÉT´πøwüq˝Ÿ {°M #Ûêq˝Ÿ @sêŒ≥T #˚j·÷*.
19.$T˝…¢{Ÿ‡ ÁbÕeTTK´‘·ô|’ Á|ü»\˝À ne>±Vü≤q ‘Ó∫Ã, πswüHé <ë«sê $T˝…¢{Ÿ‡ì Á|ü»\≈£î n+~yê«*. Bìe\¢ q÷´Á{ÏwüHé, bÂwæºø±Vü‰s¡+, ô|ò’ãsY \_Û+∫ &Éj·÷u…{Ïdt, ø±fi¯fl H=|ü⁄Œ\T ˝≤+{Ï nH˚ø£ Áø±ìø˘ düeTdü´\qT |ü]wüÿ]+#·>∑\+.
20. Crop diversity, crop colonies, |òü⁄&é Vü≤_{Ÿ‡ (Food habits), q÷´Á{ÏwüHé, bÂwæºø±Vü‰sê\ô|’ $düÔ ‘· ne>±Vü≤Hê ø±s¡´Áø£e÷\T Á>±eTkÕúsTT ªªe´ekÕj·T $C≤„q $düÔs¡D πø+Á<ä+μμ <ë«sê @sêŒ≥T #˚j·÷*.
21.Á|ü‹ Á>±eT+ πøe\+ ñ‘·Œ‹Ô (Produce) düú\y˚T ø±<äT, $ìjÓ÷>∑ düú\+ (Consumer unit) ≈£L&Ü. á ne>±Vü≤q ‘Ó∫à Á>±eT+˝À ‘·eT≈£î ø±yê*‡q edüTÔe⁄\T ‘êy˚T |ü+&ç+#·T≈£îH˚, ñ‘·Œ‹Ô #˚düT≈£îH˚ Ä˝À#·q rdüT≈£îsêyê*. 22. Crop
Vü‰]ºø£\ÃsY, |òæwüØdt, yÓ≥s¡ïØ dü+düú\qT, ùde\qT düeTq«j·T |ü]Ã, Á>±MTD ñ‘êŒ<äø£ X¯øÏÔì ô|+#ê*.
24.≈£Ls¡>±j·T\ kÕ>∑T, bÕ\T, ø√fi¯ófl, >=Á¬s\ ô|+|üø±\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çyê«*.
25.‘ê{Ï, á‘·, Ks¡÷®s¡, u≤+ã÷ #Ó≥¢ ô|+|üø±\øÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çyê«*.
26.s¡;˝À e] |ü+≥ ‘·–Z+∫, |ü|ü\T, »qTeTT ˝≤+{Ï$ Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*.
27.e´ekÕj·T |üìeTT≥¢ nedüs¡+ <ä cÕº´ e´ekÕj·T Ç+»˙]+>¥ dü+ã+~Û+∫q $<ä´, |ü]XÀ<Ûäq neø±XÊ\T ô|+#ê*.
28.Á&ç|t Ç]π>wüHé yê&Éø£+ $düÔ ‘·+ #˚j·÷*.
29.¬s’‘·T ø£cÕºìï, ¬s’‘·T ñ‘·Œ‹Ôì, ¬s’‘·TqT n‘·T´‘·ÔeT kÕúsTT˝À >ös¡$+#˚ $<Ûä+>± düe÷» kÕúsTTì ô|+#ê*.
30.nsTT<˚fi¯fl˝À ¬s’‘·T≈£î dü«j·T+ dü+e ~Δ. BìøÏ Á|üD≤[ø£. |ü]ÁX¯eT˝À¢ e÷~]>± Á|ü‹ |ü+≥ <Ûäs¡ ìs¡íj·T+. Bì˝À ô|≥Tºã&ç e´j·T+‘√ bÕ≥T uÛÑ÷kÕs¡ qcÕºìøÏ |ü]Vü‰s¡+, ¬s’‘·T ø£cÕºìøÏ (˝ÒãsY) eT]j·TT e÷H˚C…à+{Ÿ Ks¡TÃ\T, ¬s’‘·T ≈£î≥T+u≤ìøÏ ;e÷, |ü+≥ qwüºb˛sTTHê ˝Ò<ë dü¬s’q <Ûäs¡ ˝Òø£ ø£*π> qcÕºìøÏ ;e÷ Ks¡TÃ\T, ô|≥Tºã&ç MT<ä e&û¶ ø£\bÕ*. M≥ìï{ÏøÏ n<äq+>± 50% ø£*|æ eT<䛑·T <Ûäs¡ ìs¡íj·T+ »s¡>±*. Áø£e÷qT>∑TD+>± Á|ò” ø£¬s+≥T, Á|ò” yê≥sY, ms¡Te⁄\ dü_‡&û m‹Ôy˚j·÷*. e÷¬sÿ{Ÿ eT]j·TT yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\ Ä<Ûës¡+>± eTTK´yÓTÆq |ü+≥\T m+‘· kÕ>∑T #˚j·÷˝À Á|ü‹ d”»Hé eTT+<äT Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTTdüTÔ+~. Bìï eT+&É˝≤\ yêØ>± |ü+∫ Á|ü‹ Á>±e÷ìøÏ n+<ä#˚j·T&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. Bì Ä<Ûës¡+>± Á|ü‹ Á>±eT+ @j˚T |ü+≥ m+‘· kÕ>∑T #˚j·÷˝À ìs¡ísTT+#·Tø√yê*. BìøÏ e÷Á‘·y˚T ;e÷ kÂø£s¡´+ e⁄+≥T+~. n+‘·≈£î ô|’ã&ç kÕ>∑T ¬s’‘·T ‘·q u≤<Ûä´‘·>± #˚düTø√e#·TÃ. ;e÷ kÂø£s¡´+, s¡TD kÂø£s¡´+ ¬s’‘·T eTT+–≥≈£î sêyê*. ;e÷ ø£+ô|˙\T, u≤´+≈£î\T Á>±e÷ìøÏ e∫à ¬s’‘·T düeTq«j·T ø£$T{°\ düVü‰j·T+‘√ á |üì #˚j·÷*. ;e÷ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+#·&É+˝À ¬s’‘·T düeTq«j·T ø£$T{°πø düsê«~Ûø±sê\T ñ+&Ü*. yÓTT<ä{ÏkÕ] ;e÷ Á|”$Tj·T+ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£&ÉT‘·T+~. ‘·<äT|ü] n~ ¬s’‘·T u≤<Ûä´‘·. 31.uÛÑ÷dü+s¡ø£åD
32. ˙{Ï dü+s¡ø£åD : yÓT≥º H˚\˝À es¡¸|ü⁄ ˙{Ï dü+s¡ø£åD #ê˝≤ nedüs¡+. nH˚ø£ kÕ+πø‹ø£ |ü<äΔ‘·T\THêï ¬s’‘·T\ #˚s¡Te≈£î b˛ø£b˛e&É+. n<˚ ø±≈£î+&Ü ˙{Ï ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü |ü+&ç+#˚ |ü+≥\ ˙{Ï j·÷»e÷q´+.
33. ˙{Ï dü+s¡ø£åD, düeTkÕ´‘·àø£ uÛÑ÷eTT\T : yÓT≥º H˚\˝À es¡¸|ü⁄ ˙{Ï dü+s¡ø£åD #ê˝≤ nedüs¡+. nH˚ø£ kÕ+πø‹ø£ |ü<äΔ‘·T\THêï ¬s’‘·T\ #˚s¡Te≈£î b˛ø£b˛e&É+. n<˚ ø±≈£î+&Ü ˙{Ï ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü |ü+&ç+#˚ |ü+≥\ ˙{Ï j·÷»e÷q´+. ˙{Ï j·÷»e÷q´+ #ê˝≤ nedüs¡+. s√E s√E≈£î M{Ï $d”Ôs¡í+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. (Saline, alkaline, k˛B soils etc) 34. e ø£å dü+|ü<ä n_Ûe ~Δ : Á|üuÛÑT‘ê«\T #Ó|ü#·Tqï n&ç$ dü+|ü<ä, n~ ˇø£ $T<∏ä´. s√E s√E≈£î ‘·s¡T>∑T‘·Tqï e ø£å dü+|ü<äqT n_Ûe ~ΔøÏ n+<äs¡T uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ø±yê*. BìøÏ dü]jÓÆTq e÷sêZ\qT nqTdü]+#·&É+ eTq eTT+<äTqï Á|ü<Ûëq ø£s¡Ôe´+. (33% vegetation in plain and 66% in sloppy hillock etc. lands.)
35. kÕeT÷Væ≤ø£ q÷s¡TŒ&ç ø£\¢+ (Community Threshing Yards/Community Infrastructure) @sêŒ≥T #˚j·T+&ç : #ê˝≤ eT+~ ¬s’‘·T\T s√&É¢ô|’qH˚ q÷]Œ&ç #˚j·T&É+ e\¢ nH˚ø£ düeTdü´\T ñ‘·ŒqïeTe⁄‘·Tqï$. ø=ìï dü+<äsꓤ\˝À Á|üe÷<ë\T »s¡>∑&É+ >∑eTìdüTÔHêï+. ø±ã{Ϻ Á|üuÛÑT‘·« ˝Òø£ <ë‘·\ uÛÑ÷eTT˝À¢ #˚j·T&É+. Ç+‘·es¡≈£î @ Á|üuÛÑT‘ê«\ <ä wæºøÏ sê˝Ò<äT. 36. kÕeT÷Væ≤ø£ uÀs¡T u≤e⁄\T Áb˛‘·‡Væ≤+#·+&ç : s√E s√E≈£î uÛÑ÷ø£eT‘ê\T ∫qïyÓ’, dü]jÓÆTq |ü+≥\T |ü+&Éø£ Çã“+<äT\T |ü&É&É+ |ü]bÕ{Ï>± e÷]+~. ∫qï, düqïø±s¡T ¬s’‘·T\≈£î Ç~ m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑+>± e÷s¡>∑\<äT. (yÓT≥º ÁbÕ+‘· ¬s’‘·T\≈£î) 37. ø√‘·T\T, n&É$ |ü+<äT\ u…&É<ä n]ø£≥º&ÜìøÏ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\T n+~+#·+&ç : áHê&ÉT Á>±e÷\˝À ô|<ä› düeTdü´>± e÷]+~. ø±ã{Ϻ, s¡Vü≤<ës¡T\ yÓ+≥, ã+»s¡T H˚\˝À¢ eT]j·TT Ç‘·s¡ nqT≈£L\ ÁbÕ+‘ê\˝À πøe\+ |ü+&É¢ yÓTTø£ÿ\T (y˚T&ç, eTÁ], H˚πs&ÉT, ∫+‘·, yÓTT]¢, Çs¡T≈£î) ô|+#ê*. Ç+<äT˝À ø=ìï eTVü‰ e øå±\T>± ≈£L&Ü ne⁄‘ê$. >±* yêq\≈£î ≈£L&Ü $]–b˛e⁄. 38.e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À NGOs / SHGs Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\˝À M{ÏøÏ ≈£L&Ü nqTdü+<Ûëq+ #˚dæ, dü]jÓÆTq |üs¡´y˚ø£åD <ë«sê eT+∫ |òü*‘ê\qT kÕ~Û+#·e#·TÃ. ñbÕ~Û neø±XÊ\T #·<äTe⁄ ñ<√´>∑+ ø=s¡πø, ô|<ä› #·<äTe⁄\T n+fÒ ô|<ä› ñ<√´>±\T nH˚ uÛ≤eq dü]ø±<äT.
#·<äTe⁄ Á|ü|ü+#·+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï $wüj·÷\T, eTq |ü]düsê\T ns¡ú+ #˚düTø√e &ÜìøÏ, C≤„q düeTTbÕs¡®q≈£î nedüs¡+. n~ eTq y˚T<ÛädüT‡≈£î ‘· |æÔì, eTq Ä˝À#·q\≈£î dü÷Œ¤]ÔìdüTÔ+~. á C≤„HêH˚«wüD˝À eTT+<äT≈£îb˛e&Éy˚T ô|’, ô|<ä› #·<äTe⁄\T. ¬øØsY, ñ<√´>∑+ <ëì ôd’&é Ábı&Éø˘º. q∫Ãq e÷s¡Z+˝À q&ÉTe&ÜìøÏ ˇø£ ñ|üø£s¡D+. ¬øØsY J$‘·+ ø±<äT. mes√ nqï≥Tº, ªª¬øØsY nH˚~ 20e X¯‘·ø£+˝À eTìwæ ø£ìô|{Ϻq |ü<ä+μμ. n~ ‘Ó*j·Tø£ eTT+<äT eTqTwüß\T ‘·eT≈£î q∫Ãq Ø‹˝À, @<√ |üì#˚düT≈£î+≥÷ Vü‰sTT>± ã‹ø±s¡T. ñ<√´>∑+ n+fÒ Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑+ ø±<äT. eTq J$‘êìøÏ ø£s¡Ô, ø£s¡à, ÁøÏj·T Á|üuÛÑT‘·«+ ø±<äT. eTq J$‘·+ eTqy˚T ùd«#·Ã>±, ÇcÕºqTkÕs¡+>±, ‘· |æÔ>±, Vü‰sTT>± ã‘·ø±*. n+<äTπø+ø±yê˝À eTqy˚T yÓ‘·Tø√ÿyê*. &çÁ^ #·~yê+, |æJ #·~yê+ ø£qTø£ Á|üuÛÑT‘ê«ì<˚ ñ<√´>∑+ #·÷sTT+#˚ u≤<Ûä´‘· nH˚ Ä˝À#·q dü]ø±<äT. #·<äTe⁄ Ä‘·àôd’úsê´ìï ì+bÕ*. nsTT‘˚ Á|üuÛÑT‘·« |üs¡+>± »s¡>±*‡q n+XÊ\T :
1.Á|üuÛÑT‘·«+ n+<ä]ø° düe÷q neø±XÊ\T ø£*Œ+#ê*. düe÷q neø±XÊ\T n+fÒ ˇø£ ã\V”≤qT&çì, ˇø£ ã\e+‘·T&çì ˇπø ã]˝ÀøÏ ~+|ü&É+ ø±<äT.
2.j·TTe‘· ‘·–q •ø£åD (Áf…Æì+>¥), Áù|s¡D (yÓ÷{Ïy˚wüHé ) ñ+fÒ n<äT“¤‘ê\T dü wæºkÕÔs¡T. yê]ì qeTà+&ç. neø±XÊ\T ø£*Œ+#·+&ç. 3.Á|ü‹ e´øÏÔ 10 ˝Ò<ë 12 (Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ) es¡≈£î
10.ñ<√´>±\ ù|]≥ }]˝À ñqï j·TTe‘·ì |ü{≤ï\øÏ |ü+bÕ*‡q nedüs¡+ ˝Ò<äT.
11.eT+&É\ kÕúsTT˝À yÓTÆÁø√ Ç+&ÉÁd”º Clusters @sêŒ≥T #˚j·÷*. Ä ÁbÕ+‘· eqs¡T\T, nedüsê\T, ñ‘·Œ‘·TÔ\qT ã{Ϻ Á|ü‘˚´ø£ (Customized) Á|üD≤[ø£\T TRYC ‘·j·÷s¡T#˚j·÷*.
12.j·TTe‘·øÏ yÓTT<ä≥ qT+&ç ÄKs¡T es¡≈£î (End-to-end) á yÓTÆÁø√ Ç+&ÉÁd”º˝À ñ bÕ~Û bı+<˚ $<Ûä+>± düb˛sYº Çyê«*. yêfi¯fl }s√¢, eT+&É\+˝À |üì#˚düT≈£îì ã‹πø yÓdüT\Tu≤≥T ø£*Œ+#ê*. Bì‘√bÕ≥T $<ë´, yÓ’<ä´ s¡+>∑+˝À dü÷∫+∫q $<Ûä+>± #·ø£ÿì ã&ÉT\T, |üì#˚ùd ÄdüT|üÁ‹\T ñqïHê&˚ Ç~ kÕ<ä´|ü&ÉT‘·T+~.
13.e´ekÕj·T+˝À 54% Á|ü»\T ñqï, <ëìô|’ Ä<ëj·T+ 15% e÷Á‘·y˚T ñ+~. n+fÒ e´ekÕj·T s¡+>∑+˝À dü÷∫+∫q e÷s¡TŒ\T »]–‘˚ e´ekÕj·T nqTã+<Ûä |ü]ÁX¯eT\T á yÓTÆÁø√ Ç+&ÉÁd”º Cluster˝À @sêŒ≥T #˚j·Te#·TÃ.
14.á s√E |ü]dæú‹ @eT+fÒ Á|ü‹ }s¡T ñ‘·Œ‹Ô˝À ˝Ò<äT ø±˙ $ìjÓ÷>∑+˝À ø°\ø£+>± ñ+~. |ü{≤ï˝À¢ ‘·j·÷s¡sTTq nH˚ø£ edüTÔe⁄\T, ≈£Ls¡>±j·T\T, ∫|t‡, ‹qT|ü<ësêú\T, eT+<äT\T n˙ï }s¡¢˝À¢ ø±yê*. s¡÷s¡˝Ÿ Consumerism }Vü≤ø£+<äq+‘·>± ñ+~. á eT<Ûä´ neT\T˝À ñqï nH˚ø£ |ü<∏äø±\ e\¢ ≈£L&Ü Á>±MTD \_›<ës¡T\ ø=qT>√\T X¯øÏÔ ô|]–+~. eT], BH˚ï+<äT≈£î ãj·T≥≈£î |ü+|æ+#ê*. nø£ÿ&ç mø±qMT ˝Àù| |ü+|t #˚j·Te#·TÃø£<ë! 15.á ~X¯˝À nH˚ø£ ˝Àø£˝Ÿ>± ∫qï |ü]ÁX¯eT\T Áb˛‘·‡Væ≤+∫, ªª$T˙ mø£Hê$Tø˘ CÀHé‡μμ ‘·j·÷s¡T#˚j·Te#·TÃ. 16.Çe˙ï kÕø±s¡+ ø±e&ÜìøÏ “DOUBLING s¡÷s¡˝Ÿ INCOME $TwüHéμμ nH˚ \ø£å´+ ô|≥Tºø√e#·TÃ. 17.Á>±MTD Á|ü»\T #ê˝≤ ìsêX¯˝À ñHêïs¡T. ªªy˚T+ $T–*b˛sTTq yêfi¯fl+, e~˝Òdæq yêfi¯fl+μμ nH˚ uÛ≤eq ñ+~. ÄX‚ eTìwæì q&ç|ædüTÔ+~. kÕe÷qT´&çì ndüe÷qT´&çì #˚düTÔ+~. n~ yêfi¯¢˝À s¡–˝≤Ã*.