Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko w planowaniu przestrzennym by Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu

Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko w planowaniu przestrzennym

Praca zbiorowa pod redakcj Romana Bednarka

Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko w planowaniu przestrzennym

â&#x20AC;&#x17E;Plany s niczym; planowanie jest wszystkimâ&#x20AC;? Dwight D. Eisenhower

Pozna , Polska 2012

Wydawca/Publisher: Polskie Zrzeszenie In ynierów i Techników Sanitarnych O/ Wielkopolski na zalecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Poznaniu

Copyright by Roman Bednarek, Warszawa 2012 No part of this book may be reproduced in any form by photostat, microfilm or any others means without permission from the publisher Materia y do druku przygotowa i zweryfikowa : Printing materials prepared and verified by: Roman Bednarek Recenzja: prof. dr hab. Marek Górski Redaktor techniczny/Technical editor: Sergiusz Zabawa Projekt ok adki/Cover design: Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska Z satysfakcj przekazujemy Pa stwu niniejsze opracowanie powsta e dzi ki wsparciu finansowemu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Publikacja ta jest efektem dzia a maj cych wp yw na wzrost wiadomo ci i rozwój postaw ekologicznych w naszym regionie. Jeste my przekonani, e b dzie ona dla Pa stwa inspiracj oraz cennym ród em informacji. W imieniu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Hanna Grunt - Prezes Zarz du

ISBN 978-83-89696-51-7 nr PZITS 899/2012 Sk ad/Typesetting: Tomasz Mo Druk/Print: Zak ad Poligraficzny Mo - uczak sp.j. ul. Piwna 1, 61-065 Pozna

Spis tre ci Wst p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Strategiczne oceny oddzia ywania na rodowisko w prawie polskim (prof. dr hab. Bartosz Rakoczy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko w prawie unijnym (prof. dr hab. Bartosz Rakoczy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ochrona rodowiska w planowaniu przestrzennym – rys historyczny (Roman Bednarek) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Cel opracowania (Agnieszka Kawicka, Jagienka Mazurek, Przemys aw Walendzik) .

. . . .

. . . . . . .

1. Projekty dokumentów wymagaj ce przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko (Roman Bednarek) . . . . . . . . . . . . . . .

II. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko – procedura

1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju (KPZK) . . . . Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (pzpw) . . . . Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (suikzp) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp) . . . . .

2. Post powanie w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko projektu mpzp i suikzp (Agnieszka Kawicka, Przemys aw Walendzik) . . . 2.1. 2.2. 2.3.

Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko . . . . . . . . . . . Opiniowanie projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odst pienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Wybrane problemy dotycz ce prognoz oddzia ywania na rodowisko z punktu widzenia organu ochrony rodowiska (Agnieszka Kawicka, Jagienka Mazurek, Przemys aw Walendzik, Monika Malicka) . . . . . . . . 3.1. 3.2.

Istniej cy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu . . . . . . Istniej ce problemy ochrony rodowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ci dotycz ce obszarów podlegaj cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody . . . . . . . . . . . . . . . .

33 36 38 39 42 43 47 55

59 59

R. BEDNAREK

3.3.

3.4. 3.5. 3.6.

Cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zosta y uwzgl dnione podczas opracowywania dokumentu . . . . . . . Przewidywane znacz ce oddzia ywania na poszczególne elementy rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Streszczenie sporz dzone w j zyku niespecjalistycznym . . . . . . . Propozycje dotycz ce przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Przyj ty dokument wraz z podsumowaniem (Agnieszka Kawicka) III. Prognoza oddzia ywania na rodowisko projektu mpzp i suikzp

64 66 67

. . . . .

. . . . . .

1. Zakres prognozy oddzia ywania na rodowisko projektów dokumentów planistycznych (Krzysztof Pyszny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Etapy sporz dzania prognozy oddzia ywania na rodowisko (Krzysztof Pyszny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. 2.2. 2.3.

Analiza projektowanego dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wybór i opis metod, które s stosowane przy sporz dzaniu prognozy Okre lenie, analiza i ocena celów ochrony rodowiska ustanowionych na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposobów w jakich zosta y one uwzgl dnione w projektowanym dokumencie i okre lenie powi za projektowanego dokumentu z innymi dokumentami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Okre lenie, analiza i ocena istniej cego stanu rodowiska dla obszaru obj tego ustaleniami dokumentu planistycznego . . . . . . . . . . . . 2.5. Identyfikacja podstawowych problemów wynikaj cych z ustale dokumentu, w tym okre lenie, analiza i ocena istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6. Okre lenie, analiza i ocena potencjalnych zmian stanu rodowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu . . . . . . 2.7. Okre lenie, analiza i ocena przewidywanego znacz cego oddzia ywania na poszczególne komponenty rodowiska w tym na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8. Okre lenie, analiza i ocena istniej cego stanu rodowiska dla obszarów obj tych przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem . . . . . 2.9. Przedstawienie informacji o mo liwym transgranicznym oddzia ywaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.10. Przedstawienie rozwi za alternatywnych do rozwi za zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru albo wyja nienie braku rozwi za alternatywnych . . . . . . . . . .

71 73 75 76

79 80

81 81

82 84 85 85

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.11. Przedstawienie rozwi za maj cych na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko, mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.12. Zaproponowanie metod analizy skutków realizacji ustale projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania . . . . .

ród a pozyskania informacji na potrzeby sporz dzenia prognozy (Roman Bednarek) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. 3.2. 3.3.

Dokumentacje rodowiskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Inne dokumenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 ród a kartograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

4. GIS jako ród o informacji o rodowisku oraz narz dzie jego oceny (Krzysztof Pyszny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 4.1. 4.2. 4.3.

Podstawowe poj cia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Bazy danych przestrzennych jako ród a informacji o rodowisku 111 Zastosowanie GIS w prognozach oddzia ywania na rodowisko . . . 119

IV. Studium przypadku

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

1. Budowa zbiornika wodnego (Jagienka Mazurek) . . . . . . . . . . . . . . . 123 2. Rozbudowa sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne po o onego na obszarze G ównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151 Turek – Konin – Ko o (Agnieszka Kawicka) . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 3. Odkrywka w gla brunatnego (Aleksandra Matysiak) . . . . . . . . . . . . . 131 V. Podsumowanie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

Szanowni Pa stwo Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko (soo ) nosi nazw , która sama w sobie zawiera element przes dzaj cy o jej wa no ci. Oceny te prowadz jednostki administracji publicznej przyjmuj ce polityki, programy lub plany, których realizacja mo e znacz co wp ywa na rodowisko, w tym na jego najcenniejsze zasoby chronione w sieci Natura 2000. W ród dokumentów, dla których przeprowadza si soo bardzo istotne s te, które wi si z planowaniem przestrzennym. Stanowi te one grup najliczniejsz w ród kierowanych do regionalnej dyrekcji wniosków o opinie. Popularne stwierdzenie, pewnie nawet ju slogan, mówi, e ochrona rodowiska zaczyna si od planowania przestrzennego. Nie da si nie zauwa y , e jego egzemplifikacj jest w a nie post powanie w sprawie soo dla projektów studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Uznaj c wielk wag analiz rodowiskowych prowadzonych w procesach planowania przestrzennego w gminie, zagadnieniom tym po wi cili my niniejsz publikacj , próbuj c zarówno przybli y sam procedur soo , jak i dyskutuj c dobre praktyki w sporz dzaniu w jej toku prognoz oddzia ywania na rodowisko. Prognoza oddzia ywania na rodowisko jest podstawowym elementem soo . Od niej zale y ostateczna tre przyjmowanego dokumentu, a zatem winna by opracowana w taki sposób, eby zawarte w niej wnioski i oceny by y prawid owe, zgodne z szeroko poj tym prawem ochrony rodowiska i przede wszystkim adekwatne do samego projektu planu, czy studium. Sporz dzenie takiej prognozy nie jest wcale atwe. Przepisy prawa mówi , co prawda, co prognoza winna zawiera , jednak ich prze oenie na j zyk urbanistów przygotowuj cych dokumenty planistyczne jest ju wielkim wyzwaniem. Przede wszystkim nale y zauwa y , e prognoza z natury rzeczy jest dokumentem multispecjalistycznym, którego nie da si przygotowa bez udzia u specjalistów nauk matematyczno-przyrodniczych i in ynierii rodowiska. W jej opracowaniu nale y stosowa podej cie sozologiczne, wykorzystuj c jako ród a danych o rodowisku wszelkie dost pne bazy i repozytoria. W opracowaniu prognozy podstawowe znaczenie ma operowanie informacj przestrzenn . Cz sto bagatelizowane lub nawet pomijane dokumentowanie stanu rodowiska przed realizacj planu, tzw. stanu zerowego jest niezwykle wa ne - niew a ciwie oceniony potencja rodowiska mo e skutkowa bowiem fiaskiem w pó niejszej realizacji przedsi wzi . Warto zda sobie spraw , e ocena strategiczna nie jest sztuk dla sztuki, czy utrapieniem wymy lonym po to, by utrudnia lub opó nia realizacj przedsi wzi . Pami tajmy, e dobrze wykonana analiza warunków brzegowych procesu to ochrona rodowiska i minimalizacja presji na rodowisko, minimalizacja konfliktów funkcji pomi dzy poszczególnymi u ytkownikami rodowiska i oszcz dno w gospodarowaniu jego zasobami. Jako memento chc Pa stwu przypomnie scen z filmu Poszukiwany, poszukiwana, gdy jeden z bohaterów dokonuje poprawek urbanistycznych na makiecie planu zagospodarowania przestrzennego, przestawiaj c jezioro. Prosz mi wierzy , e zdarzaj si konflikty nierozwi zy-

R. BEDNAREK

walne, których nie przewidziano na etapie opracowywania koncepcji programowoprzestrzennej, bo nie analizowano wariantów funkcjonalnych przedsi wzi cia, nie wykonano analizy wielokryterialnej lub nie wzi to pod uwag stanu rodowiska reasumuj c, nie przeprowadzono oceny strategicznej na poziomie podstawowym, tj. na poziomie planowania przestrzennego. Naprawd warto zwróci uwag na jako oceny strategicznej i jej warto dla w a ciwego obierania kierunków rozwoju przestrzennego. Nasza publikacja jest wyrazem zainteresowania etapem poprzedzaj cym realizacj przedsi wzi i nale nej mu wagi. Praca jest dzie em zbiorowym. W gronie autorów znalaz si i prawnik, i praktycy, i urz dnicy - po to, by pokaza ró ne podej cia do soo i ró ne jej aspekty. Mam nadziej , e publikacja b dzie pomocna wszystkim zaanga owanym w soo – opracowuj cym prognozy, opiniuj cym, a nade wszystko prowadz cym ca e post powanie. Serdecznie zapraszam do dyskusji!

Jolanta Ratajczak Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu

I. Wprowadzenie

1. Strategiczne oceny oddzia ywania na rodowisko w prawie polskim Problematyka strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nie jest przedmiotem szczególnego zainteresowania pi miennictwa i jurysprudencji, cho zagadnienie to jest i interesuj ce i jednocze nie donios e praktycznie. Dlatego owa instytucja prawna warta jest naukowego zbadania pod k tem jej miejsca w systemie prawa polskiego, z uwzgl dnieniem aspektów historyczno prawnych. Przedmiotem tego opracowania jest wi c istota strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko i jej miejsce w systemie prawa polskiego, a tak e aspekty historyczne, pozwalaj ce na analiz genezy rozwi za przyj tych w obecnym stanie prawnym. Geneza oceny oddzia ywania na rodowisko jest kwesti sporn . W. Radecki badaj c ow kwesti zauwa a, e „Przyjmuje si zwykle, e zal ki ocen oddzia ywania na rodowisko pojawi y si w latach siedemdziesi tych ubieg ego stulecia. Jednak e s w literaturze g osy, e ten etap pocz tkowy nale y cofn jeszcze o kilkadziesi t lat, do ustawy z 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody […], kiedy opinia Pa stwowej Rady Ochrony rodowiska […] o przedsi wzi ciach mog cych wp yn w sposób istotny na równowag si przyrody, wraz z proceduralnym mechanizmem uj tym w tej ustawie, by a niczym innym jak funkcjonalnym ekwiwalentem procedury oceny oddzia ywania na rodowisko przyj tej dwadzie cia lat pó niej w ameryka skiej ustawie o narodowej polityce ochrony rodowiska”1. Natomiast genezy strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nale y upatrywa w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym2. Zdaniem W. Radeckiego „[…] w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym pojawi y si zal ki tego, co pó niej zostanie nazwane ocenami strategicznymi. Na razie chodzi o tylko o prognozy skutków wp ywu ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na rodowisko przyrodnicze, które stosownie do art. 10 ust. 2 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym nale a o do czy do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego”3. Przepis ten stanowi , i „Do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wójt, burmistrz albo prezydent miasta do cza prognoz skutków wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze oraz, w przypadku ustalenia w planie terenów, które mog by przeznaczone pod budow obiektów handlowych, o których mowa w ust. 1 pkt 1, prognoz skutków budowy tych obiektów dla rynku pracy, komunikacji, istniej cej sieci handlowej oraz zaspokojenia potrzeb i interesów konsumentów, a tak e opini zarz du powiatu, wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin s siednich i powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, dotycz c budowy tego obiektu”. 1 2 3

W. Radecki, [w:] W. Radecki (red.), Podstawy teoretyczne zintegrowanej ochrony prawnej rodowiska, Wroc aw 2010, s. 139, dalej jako W. Radecki (red.), Podstawy. Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139, W. Radecki, [w:] W. Radecki (red.), Podstawy, s. 153 – 154.

R. BEDNAREK

Jurydyczne wyodr bnienie strategicznych ocen oddzia ywania na rodowisko nast pi o dopiero w ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o dost pie do informacji o rodowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko4, cho ustawodawca nie pos ugiwa si nazw strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko. Zgodnie z art. 19 tej e ustawy „1. Przeprowadzenia post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko zgodnie z przepisami niniejszego rozdzia u, z zastrze eniem ust. 3, wymagaj : 1) projekt koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego, 2) projekty polityk, strategii, planów lub programów dotycz cych przemys u, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le nictwa, rolnictwa, rybo ówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, których opracowywanie przez centralne lub wojewódzkie organy administracji publicznej przewidziane jest w ustawach. 2. Przeprowadzenie post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko zgodnie z przepisami niniejszego rozdzia u, z zastrze eniem ust. 3, wymagane jest te w przypadku wprowadzania zmian do przyj tych dokumentów, o których mowa w ust. 1. 3. Organy administracji publicznej opracowuj ce projekty dokumentów, o których mowa w ust. 1 pkt 2, lub wprowadzaj ce zmiany do tych dokumentów mog , w porozumieniu z w a ciwymi organami, o których mowa w art. 24, odst pi od przeprowadzenia okre lonego w niniejszym rozdziale post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko, gdy uznaj - bior c pod uwag w szczególno ci charakter dzia a przewidzianych w tych dokumentach oraz rodzaj i skal oddzia ywania na rodowisko, a tak e cechy obszaru obj tego tym oddzia ywaniem - i realizacja tych dokumentów nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko”. Problematyki tej dotyczy ca y rozdzia 3 wy ej wskazywanej ustawy. Jak zauwa y J. Jendro ka „Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dost pie do informacji o rodowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko […] znacznie rozszerzy y wymóg przeprowadzenia oceny oddzia ywania na rodowisko w odniesieniu do planów, programów itp. dokumentów strategicznych. W stanie prawnym przed wej ciem w ycie ustawy z 9 listopada 2000 r. wymogiem takim obj te by y tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w stosunku do których niezb dne by o wykonywanie tzw. prognozy skutków wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze”5. Istotne znaczenie dla kszta towania si instytucji strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko mia o uchwalenie w dniu 27 kwietnia 2001 r. ustawy Prawo ochrony rodowiska6. Problematyka strategicznych ocen oddzia ywania na rodowisko, czy lepiej ich ówczesnych odpowiedników by a regulowana w Tytule I – Przepisy ogólne, dziale 3 Post powanie w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko skutków realizacji planów i programów. Art. 40 Prawa ochrony rodowiska stanowi , i „1. Przeprowadzenia post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko, zgodnie z przepisami niniejszego rozdzia u, z zastrze eniem ust. 3, wymagaj :

4 5

Dz. U. Nr 109, poz. 1157 ze zm. J. Jendro ka, [w:] J. Jendro ka (red.), Ustawa – Prawo ochrony rodowiska. Komentarz, Wroc aw 2002, s. 253, dalej jako J. Jendro ka (red.), Komentarz. Dz. U. z 2008, Nr 25, poz. 150 ze zm.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

1) projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego; 2) projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemys u, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le nictwa, rolnictwa, rybo ówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywane przez organy administracji, ustalaj ce ramy dla pó niejszej realizacji przedsi wzi , o których mowa w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2; 3) projekty polityk, strategii, planów lub programów innych ni wymienione w pkt 2, które nie s bezpo rednio zwi zane z ochron obszaru Natura 2000 lub nie wynikaj z tej ochrony, je eli realizacja postanowie tych polityk, strategii, planów lub programów mo e znacz co oddzia ywa na ten obszar. 2. Przeprowadzenie post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko, zgodnie z przepisami niniejszego rozdzia u, z zastrze eniem ust. 3, wymagane jest te w przypadku wprowadzania zmian do przyj tych dokumentów, o których mowa w ust. 1. 3. Organ administracji opracowuj cy projekty polityk, strategii, planów lub programów, o których mowa w ust. 1 pkt 2, lub wprowadzaj cy do nich zmiany mo e, w porozumieniu z organem ochrony rodowiska oraz organem, o którym mowa w art. 45, odst pi od przeprowadzenia okre lonego w niniejszym rozdziale post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko, je eli uzna, e realizacja postanowie tych dokumentów nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko, uwzgl dniaj c: 1) charakter dzia a przewidzianych w tych dokumentach, w szczególno ci: a) powi zania z dzia aniami przewidzianymi w innych dokumentach, b) powi zania z problemami dotycz cymi ochrony rodowiska; 2) rodzaj i skal oddzia ywania na rodowisko, w szczególno ci: a) prawdopodobie stwo wyst pienia, czas trwania, cz stotliwo i odwracalno oddzia ywa , b) prawdopodobie stwo wyst pienia oddzia ywa skumulowanych lub transgranicznych; 3) cechy obszaru obj tego oddzia ywaniem na rodowisko, w szczególno ci: a) obszary o szczególnych w a ciwo ciach naturalnych lub posiadaj ce znaczenie dla dziedzictwa kulturowego wra liwe na oddzia ywania, istniej ce przekroczenia standardów jako ci rodowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu, b) formy ochrony przyrody oraz obszary podlegaj ce ochronie zgodnie z prawem mi dzynarodowym. 4. Odst pienie od przeprowadzenia post powania w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko, o którym mowa w ust. 3, mo e dotyczy wy cznie projektów polityk, strategii, planów lub programów stanowi cych niewielkie modyfikacje w ustaleniach wcze niej przyj tych dokumentów albo dotycz cych obszarów w granicach jednego powiatu”. Trafnie zauwa y Z. Bukowski, i przepis ten „okre la zakres przedmiotowy procedury strategicznej OO , wskazuj c dokumenty, których opracowanie lub zmiana wymaga przeprowadzenia tego post powania oraz wyj tki w tym zakresie. […] Art. 40 ust. 1 pkt 2 odnosi si do ca ej gamy ró nych projektów dokumentów nosz cych nazw polityk, strategii, planów lub programów opracowywanych przez organy administracji”7.

Z. Bukowski, [w:] Z. Bukowski, J. Ciechanowicz-McLean, B. Rakoczy, Prawo ochrony rodowiska. Komentarz, Warszawa 2008, s. 120.

R. BEDNAREK

Po uchyleniu przepisów reguluj cych strategiczn ocen oddzia ywania przedsi wzi cia na rodowisko kwestie te uregulowane zosta y w ustawie z dnia 3 pa dziernika 2008 r. o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko8. Jak stanowi art. 3.1 ustawy o udost pnianiu „Ilekro w ustawie jest mowa o: 14) strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko - rozumie si przez to post powanie w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmuj ce w szczególno ci: a) uzgodnienie stopnia szczegó owo ci informacji zawartych w prognozie oddziaywania na rodowisko, b) sporz dzenie prognozy oddzia ywania na rodowisko, c) uzyskanie wymaganych ustaw opinii, d) zapewnienie mo liwo ci udzia u spo ecze stwa w post powaniu”. Przepis ten zawiera definicj poj cia strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko. Wynika z niego w sposób nie budz cy w tpliwo ci, e strategiczna ocena oddziaywania na rodowisko jest post powaniem i to post powaniem umiejscowionym w prawie administracyjnym. Pogl d taki wyra ony zosta ju przeze mnie w komentarzu do ustawy o udost pnianiu informacji9. Na strategiczn ocen , jako na rodzaj post powania zwraca te uwag K. Gruszecki, wskazuj c, i „Przedmiotowy zakres prowadzenia post powania w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko w przypadku projektów planów i programów zosta okre lony w art. 46 ustawy [o udost pnianiu informacji – przyp. B.R.]”10. A. Lipi ski zauwa y , i mo liwe jest wyodr bnienie post powa dotycz cych ochrony rodowiska. Autor ten wskaza , i „Model post powania administracyjnego ukszta towany przepisami kodeksu post powania administracyjnego ulega znacz cym modyfikacjom w odniesieniu do niektórych rozstrzygni z zakresu ochrony rodowiska (gospodarowania jego zasobami)”11. W ród tych specyficznych post powa Autor ten wymienia strategiczn ocen oddzia ywania na rodowisko. Jednak okoliczno ta jest cz sto niedostrzegana. Akcentuje si bowiem inne cechy strategicznej oceny, a przede wszystkim patrzy si na ni przez pryzmat dokumentów, których dotyczy. Tymczasem podstawow cech , a jednocze nie determinantem poj cia strategiczna ocena oceny oddzia ywania na rodowisko jest to, e jest ona rodzajem post powania administracyjnego, ale sui iuris. Poj cie post powania w doktrynie prawa administracyjnego nie jest rozumiane jednolicie. Pomijaj c tocz c si w tym zakresie dyskusj i prezentacj poszczególnych pogl dów poprzestan na koncepcji autorstwa W. Dawidowicza, który wskazywa , i „Ca okszta t przepisów proceduralnych prawa administracyjnego, stosownie do których dzia aj organy administracji pa stwowej mo na okre li jako post powanie administracyjne w szerokim tego s owa znaczeniu. […] post powanie administracyjne w cis ym znaczeniu to kompleks przepisów prawnych reguluj cych dzia alno organów administracji pa stwowej w formie decyzji administracyjnej”12.

8 9

11 12

Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm., dalej jako ustawa o udost pnianiu informacji. B. Rakoczy, Ustawa o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie. Komentarz, Warszawa 2010, s. 131, dalej jako B. Rakoczy, Komentarz. K. Gruszecki, Ustawa o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie. Komentarz, wyd. 2, Wroc aw 2009, s. 137, dalej jako K. Gruszecki, Komentarz. A. Lipi ski, Prawne podstawy ochrony rodowiska, wyd. 5, Warszawa 2010, s. 53. W. Dawidowicz, Ogólne post powanie administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1962, s. 6

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Koncepcja ta wspó cze nie jest kwestionowana, niemniej jednak dostrzega si takie obszary regulacji materialno prawnych w prawie administracyjnym, których nie da si zakwalifikowa do post powania administracyjnego w cis ym tego s owa znaczeniu. B. Adamiak pisze, i „Te wspó czesne rozwi zania prawne mog prowadzi do wypracowania koncepcji post powania administracyjnego w szerokim tego s owa znaczeniu, ale niepowi zanym, jak tradycyjnie, z wielo ci form dzia ania administracji publicznej, ale z czynno ciami materialno prawnymi jednostki i kontrol tych czynno ci przez organ administracji publicznej”13. Analizuj c strategiczn ocen oddzia ywania na rodowisko nale y te zwróci uwag , w jaki sposób definiuje si poj cie post powania administracyjnego, zwracaj c uwag na pewien istotny element tego post powania, jakim jest sekwencyjno poszczególnych dzia a i organów i stron. W. Chró cielewski i J. P. Tarno wskazuj , i „Przez poj cie post powania administracyjnego b dziemy rozumieli zarówno regulowany przez normy proceduralne ci g czynno ci procesowych podejmowanych przez organ prowadz cy post powanie oraz uczestników post powania w celu rozpoznania sprawy administracyjnej i jej rozstrzygni cia w drodze decyzji administracyjnej, jak i ci g czynno ci procesowych tych podmiotów maj cych na celu weryfikacj decyzji administracyjnej”14. Post powanie w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko charakteryzuje si jednak okre lonymi cechami, co pozwala je wyodr bni od innych post powa i uzna je za post powanie szczególnego rodzaju. Z ca pewno ci post powania tego nie b dzie mo na zaliczy do post powania administracyjnego i to z kilku powodów. Istot post powania administracyjnego jest to, e zmierza ono do wydania decyzji administracyjnej w indywidualnej sprawie z zakresu administracji publicznej. Konieczno ci jest zatem istnienie podmiotu, do którego taka decyzja b dzie adresowana. Nie bez znaczenia jest te mo liwo wp ywu wyniku post powania administracyjnego na sytuacj innych podmiotów. Dlatego te prawodawca polski przyj koncepcj strony post powania administracyjnego odwo uj c si do interesu prawnego. Tymczasem celem strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nie jest rozstrzyganie indywidualnej sprawy z zakresu administracji publicznej w drodze wydania decyzji administracyjnej. Ju tylko z tego powodu nie mo na uzna strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko za post powanie administracyjne. Nie ko czy si ono i nie mo e si ko czy wydaniem decyzji administracyjnej. Celem strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest okre lenie w jak najbardziej prawdopodobny sposób, jakie skutki mog powsta w przysz o ci dla rodowiska. Post powanie takie ani nie daje, ani da nie mo e stuprocentowej pewno ci. Ma ono jedynie wyposa y okre lone organy administracji publicznej i inne podmioty odpowiedzialne za plany, strategie, polityki itp. w wiedz niezb dn do tego, aby podj jak najlepsze z punktu widzenia ochrony rodowiska decyzje. Post powanie to cechuje si du ym adunkiem hipotetyczno ci15. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko nie dotyczy tak e konkretnych stron post powania. Nie istnieje tu bowiem strona rozumiana jako podmiot, jednostka, po stronie której le y interes prawny, pozwalaj cy na udzia w post powaniu. Mo na 13

B. Adamiak, [w:] B. Adamiak (red.), J. Borkowski (red.), A. Skoczylas (red.), System Prawa Administracyjnego, t. 9 – Prawo procesowe administracyjne, Warszawa 2010, s. 5. W. Chró cielewski, J. P. Tarno, Post powanie administracyjne i post powanie przed s dami administracyjnymi, wyd. 4, Warszawa 2011, s. 23 – 24. B. Rakoczy, Komentarz, s. 132.

R. BEDNAREK

zatem wskaza , e strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko mo e toczy si nawet wtedy, gdy nie istnieje strona post powania, do której by yby kierowane dzia ania organu administracji publicznej. Nie oznacza to oczywi cie, e strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko jest prowadzona z pomini ciem jakichkolwiek podmiotów. Jednak podmiotowo w tym post powaniu jest specyficznie ukszta towana i oderwana ca kowicie od istnienia zindywidualizowanego interesu prawnego. Ustawodawca zapewnia podmiotowo spo ecze stwu. Pos uguje si wi c zbiorcz kategori . M. Mici ska zauwa a, i „Tradycyjnie pod tym poj ciem [spo ecze stwa – przyp. B.R.] rozumie si albo du grup ludzi, zamieszkuj c dane terytorium albo ogó obywateli, zamieszkuj cych obszar danego pa stwa. Typowe cechy spo ecze stwa to wspólna kultura, wspólna przestrze , wspólna to samo i oddzia ywanie w sieci wzajemnych relacji”16. Nale y jednak zauwa y , e w prawodawstwie Unii Europejskiej wyst puje poj cie zainteresowane spo ecze stwo, które ma w sze znaczenie, ni poj cie spo ecze stwo, ale o tym b dzie mowa w nast pnej cz ci w ramach tego opracowania zbiorczego. Jednak udzia podmiotu post powania, jakim jest spo ecze stwo, nie zmierza do wydania decyzji administracyjnych. Zauwa y nawet mo na, e udzia spo ecze stwa w strategicznych ocenach oddzia ywania na rodowisko jest ograniczony jedynie do sk adania uwag i wniosków, które winny by rozpatrywane, ale niekoniecznie uwzgl dnione. Zatem i aspekty podmiotowe s w ramach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko uregulowane w sposób specyficzny. Nawet udzia organizacji ekologicznych jest ograniczony do sk adania uwag i wniosków. W odmienny sposób kszta tuje si tak e post powanie dowodowe. Ograniczone ono jest w a ciwie do jednego tylko rodzaju dowodu, jakim jest prognoza ocen oddzia ywania na rodowisko. Co interesuj ce dowód ten nie s u y ustaleniu prawdy obiektywnej, gdy takowa w ramach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nie wyst puje, z uwagi na to, o czym ju by a mowa wy ej, e post powanie to ma jedynie charakter hipotetycznych przewidywa , które ex definitione s dotkni te elementami du ej subiekcji. Przywo ane wy ej definicje post powania administracyjnego pozwalaj jednak na dostrze enie, i ka de post powanie jest sekwencj czynno ci podejmowanych zarówno przez organy, jak i przez podmioty uczestnicz ce w post powaniu. Post powanie administracyjne, w cis ym znaczeniu, gwarantuje szeroki udzia stron i podmiotów na prawach stron. Tymczasem w ramach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko taki udzia jest mocno ograniczony. St d te owa sekwencja czynno ci obejmuje przede wszystkim dzia ania samych organów administracji publicznej. One s zatem zobowi zane do tego, aby zapewni w a ciw kolejno poszczególnych czynno ci. W konsekwencji istotnego znaczenia nabieraj te czynno ci, które maj zapewni bezpo rednio udzia spo ecze stwa w strategicznej ocenie oddzia ywania np. zawiadamianie, og aszanie itp. Przedmiotem takiego specyficznego post powania s jedynie takie dokumenty, które enumeratywnie wymieniono w art. 46 ustawy o udost pnianiu informacji. Przepis ten stanowi, i „Przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko wymagaj projekty: 1) koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego; 16

M. Mici ska, Udzia spo ecze stwa w ochronie rodowiska. Instrumenty administracyjno-prawne, Toru 2011, s. 19.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2) polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemys u, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le nictwa, rolnictwa, rybo ówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczaj cych ramy dla pó niejszej realizacji przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na rodowisko; 3) polityk, strategii, planów lub programów innych ni wymienione w pkt 1 i 2, których realizacja mo e spowodowa znacz ce oddzia ywanie na obszar Natura 2000 je eli nie s one bezpo rednio zwi zane z ochron obszaru Natura 2000 lub nie wynikaj z tej ochrony”. S usznie wywodzi M. Górski, i „Wyliczenie obejmuje projekty dokumentów o charakterze aktów planowania, w wi kszo ci aktów planowania strategicznego, które nie zawieraj norm powszechnie obowi zuj cych. Jedynym wyj tkiem jest w tym wyliczeniu projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pe ni cego rol aktu prawa miejscowego”17. Wyliczenie to nie jest jednak enumeratywne i wyczerpuj ce. Ustawodawca raczej opisuje poszczególne typy i rodzaje dokumentów planistycznych, ni je wymienia z ich nazwy. Pos uguje si poj ciami rodzajowymi, a nie stara si precyzyjnie nazywa poszczególnych dokumentów planistycznych. Wynika to równie z art. 47 ustawy o udost pnianiu informacji. Przepis ten stanowi, e „Przeprowadzenie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest wymagane tak e w przypadku projektów dokumentów, innych ni wymienione w art. 46, je eli w uzgodnieniu z w a ciwym organem, o którym mowa w art. 57, organ opracowuj cy projekt dokumentu stwierdzi, e wyznaczaj one ramy dla pó niejszej realizacji przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na rodowisko lub e realizacja postanowie tych dokumentów mo e spowodowa znacz ce oddzia ywanie na rodowisko”. Reasumuj c wskaza nale y, e strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko jest szczególnego rodzaju post powaniem. Nie mo e by jednak uznane za post powanie administracyjne. W ramach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nie dochodzi do rozstrzygania indywidualnej sprawy z zakresu administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej. W strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko trudno te dostrzec istnienie strony post powania w tradycyjnym uj ciu w kontek cie istnienia interesu prawnego. W strategicznej ocenie uczestniczy spo ecze stwo. Jednak jego rola ogranicza si jedynie do mo liwo ci sk adania uwag i wniosków. W ramach tego post powania mo na te dostrzec w tki dowodowe. Rol rodka dowodowego pe ni bowiem prognoza oceny oddzia ywania na rodowisko. Jest jednak ona dowodem sui iuris, a to z tego wzgl du, e nie ma on doprowadzi do ustalenia prawdy obiektywnej, ale do ustalenia hipotetycznego, prawdopodobnego stanu, jaki mo e powsta po przyj ciu dokumentu. Przedmiotem dowodu nie jest wi c prawda obiektywna, a jedynie hipoteza. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko dotyczy poszczególnych grup dokumentów planistycznych i to planowania wewn trz administracji. Jedynym wyj tkiem jest tu miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, b d cy aktem prawa miejscowego.

M. Górski, [w:] M. Górski (red.), Prawo ochrony rodowiska, Warszawa 2009, s. 102.

R. BEDNAREK

2. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko w prawie unijnym Zagadnienie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko ma swoje korzenie w prawie europejskim. Rozwi zania przyj te w prawie polskim s wynikiem implementacji dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko18. St d te w a ciwe zrozumienie tego post powania wymaga analizy rozwi za przyj tych w prawie europejskim. Celem tego opracowania jest zatem wskazanie, jakie rozwi zania przyj prawodawca europejski w zakresie strategicznych ocen oddzia ywania na rodowisko. Jako podstaw przyj cia dyrektywy 2001/42 wskazano w samej dyrektywie art. 174 (obecnie 191) Traktatu z dnia Przepis ten stanowi, i „1. Polityka Unii w dziedzinie rodowiska naturalnego przyczynia si do osi gania nast puj cych celów: — zachowania, ochrony i poprawy jako ci rodowiska naturalnego, ochrony zdrowia ludzkiego, ostro nego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych, promowania na p aszczy nie mi dzynarodowej rodków zmierzaj cych do rozwi zywania regionalnych lub wiatowych problemów rodowiska naturalnego, w szczególno ci zwalczania zmian klimatu. 2. Polityka Unii w dziedzinie rodowiska naturalnego stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzgl dnieniem ró norodno ci sytuacji w ró nych regionach Unii. Opiera si na zasadzie ostro no ci oraz na zasadach dzia ania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rz dzie u ród a i na zasadzie „zanieczyszczaj cy p aci”. W tym kontek cie rodki harmonizuj ce odpowiadaj ce wymogom w dziedzinie ochrony rodowiska obejmuj , w odpowiednich przypadkach, klauzul zabezpieczaj c , która pozwala Pa stwom Cz onkowskim na podejmowanie, z pozagospodarczych wzgl dów zwi zanych ze rodowiskiem naturalnym, rodków tymczasowych, podlegaj cych unijnej procedurze kontrolnej. 3. Przy opracowywaniu polityki w dziedzinie rodowiska naturalnego Unia uwzgl dnia: dost pne dane naukowo-techniczne, warunki rodowiska naturalnego w ró nych regionach Unii, potencjalne korzy ci i koszty, które mog wynika z dzia ania lub z zaniechania dzia ania, gospodarczy i spo eczny rozwój Unii jako ca o ci i zrównowa ony rozwój jej regionów. 4. W zakresie swoich odpowiednich kompetencji Unia i Pa stwa Cz onkowskie wspó pracuj z pa stwami trzecimi i kompetentnymi organizacjami mi dzynarodowymi. Warunki wspó pracy Unii mog stanowi przedmiot umów mi dzy Uni i zainteresowanymi stronami trzecimi. Poprzedni akapit nie narusza kompetencji Pa stw Cz onkowskich do negocjowania w organach mi dzynarodowych i zawierania umów mi dzynarodowych”. W pkt 4 preambu y do dyrektywy 2001/42 wskazano, i „(4) Ocena wp ywu na rodowisko jest wa nym narz dziem s u cym do uwzgl dnienia aspektów rodowiskowych w procesie przygotowania i przyjmowania niektórych planów i programów, które potencjalnie mog powodowa znacz cy wp yw na rodowisko w Pa stwach Cz onkowskich, 18

Dz.U.UE.L z 2001, poz.197, s. 30, dalej jako dyrektywa 2001/42

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

poniewa zapewnia, e taki wp yw planów i programów jest brany pod uwag w czasie przygotowania tych dokumentów i przed ich przyj ciem”. Natomiast cel dyrektywy 2001/42 okre lony jest w art. 1, który stanowi, i „Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony rodowiska i przyczynienie si do uwzgl dniania aspektów rodowiskowych w przygotowaniu i przyjmowaniu planów i programów w celu wspierania sta ego rozwoju, poprzez zapewnienie, e zgodnie z niniejsz dyrektyw dokonywana jest ocena wp ywu na rodowisko niektórych planów i programów, które potencjalnie mog powodowa znacz cy wp yw na rodowisko”. Wskazanie tych e podstaw normatywnych, okre lonych i w prawie pierwotnym Unii Europejskiej i jej prawie wtórnym wskazuje, i podstawowym celem strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest zasada ostro no ci oraz zasada dzia ania zapobiegawczego. Prawodawca europejski wr cz wskazuje na prewencyjny i profilaktyczny charakter. M. Nowacki i A. Przyborowska – Klimczak zauwa aj , i „W doktrynie wskazywano, e zasada ostro no ci stanowi reakcj na niepewno , która wyst puje w obliczu zagro e dla rodowiska, a tak e zdrowia ludzkiego i odnosi si do prawdopodobie stwa, zwi zku przyczynowego oraz rozmiarów zagro enia. Okre lono tak e komponenty tej zasady, takie jak: dzia anie wyprzedaj ce, […] przeniesienie ci aru dowodu na podejmuj cego przedsi wzi cie w celu wykazania, e nie istnieje prawdopodobie stwo zagro enia […]”19. Te zatem okoliczno ci nale y uwzgl dnia przy stosowaniu przepisów o strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko. Co istotne prawodawca europejski nie u ywa poj cia strategiczne oceny oddzia ywania na rodowisko. Niemniej jednak wskazuje w pkt 5 preambu y dyrektywy 2001/ 42 na proceduralny charakter takiej oceny. Punkt ten stanowi, i „Przyj cie procedur w zakresie post powania w sprawie oceny wp ywu na rodowisko na poziomie planowania i programowania powinno przynie korzy ci przedsi wzi ciom, zapewniaj c bardziej spójne ramy dzia ania poprzez w czenie odpowiednich informacji dotycz cych rodowiska do procesu podejmowania decyzji. W czenie szerszego zestawu czynników do procesu podejmowania decyzji powinno przyczyni si do bardziej trwa ych i skutecznych rozwi za ”. Ów proceduralny aspekt jest widoczny w definicji oceny wp ywu na rodowisko, zawartej w art. 2 lit. b dyrektywy 2001/42, który stanowi, e „Do celów niniejszej dyrektywy: a) „ocena wp ywu na rodowisko” oznacza przygotowanie sprawozdania dotycz cego rodowiska, przeprowadzenie konsultacji, uwzgl dnienie sprawozdania dotycz cego rodowiska i wyników konsultacji przy podejmowaniu decyzji i dostarczenie informacji na temat decyzji zgodnie z art. 4-9”. Definicja oceny wp ywu na rodowisko obejmuje okre lon grup czynno ci, które nale y przeprowadzi cznie, dla przyj cia ich skuteczno ci. Mo na te wskaza , e czynno ci okre lone w tej definicji nale do najwa niejszych i stanowi warto prawem chronion . Dotyczy to w szczególno ci sprawozdania dotycz cego rodowiska, prowadzenia konsultacji, uwzgl dniania tego sprawozdania i tych e konsultacji przy dalszym podejmowaniu decyzji i wreszcie zapewnienie informacji. Mo na te zauway , e istotne znaczenie ma sekwencja poszczególnych czynno ci, gdy rol odgrywa nie tylko ich dokonanie, ale uczynienie tego w okre lonej kolejno ci.

M. Nowacki, A. Przyborowska – Klimczak, [w:] A. Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II, Warszawa 2012, s. 1287.

R. BEDNAREK

W art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2001/42 okre lono, jakich to planów i programów ma dotyczy ocena. W ten sposób okre lono zakres przedmiotowy. Przepis ten stanowi, i „1. Ocen wp ywu na rodowisko, zgodnie z art. 4-9, przeprowadza si w odniesieniu do okre lonych w ust. 2-4 planów i programów, które potencjalnie mog powodowa znacz cy wp yw na rodowisko. 2. Z zastrze eniem art. 3, ocen wp ywu na rodowisko przeprowadza si w odniesieniu do wszystkich planów i programów, a) które s przygotowane dla rolnictwa, le nictwa, rybo ówstwa, energetyki, przemys u, transportu, gospodarki odpadami, gospodarki wodnej, telekomunikacji, turystyki, planów zagospodarowania przestrzennego lub u ytkowania gruntu i które ustalaj ramy dla przysz ego zezwolenia na inwestycj , dotycz cego projektów wymienionych w za cznikach I i II do dyrektywy 85/337/EWG; lub b) które, ze wzgl du na potencjalny wp yw na tereny, zosta y uznane za wymagaj ce oceny na podstawie art. 6 lub 7 dyrektywy 92/43/EWG”. Co istotne, a widoczne jest w systemie prawa polskiego, owe programy i plany oznaczono tu rodzajowo, a nie z nazwy, przyjmuj c, i prawodawca krajowy dostosuje ow rodzajowo do specyfiki systemu prawa krajowego. Niestety polski prawodawca zamiast wymieni poszczególne plany, programy i strategie itp. poprzesta na sformu owaniach rodzajowych. Trafno tej argumentacji wzmacnia tak e definicja poj cia plany i programy, która zosta a zawarta w art. 2 lit. a dyrektywy 2001/42, stanowi cy, i „Do celów niniejszej dyrektywy: b) „plany i programy” oznaczaj plany i programy, w tym wspó finansowane przez Wspólnot Europejsk , jak równie wszelkie ich modyfikacje: – przygotowywane lub przyjmowane przez organ na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym lub przygotowywane przez organ do przyj cia za po rednictwem procedury ustawodawczej przez parlament lub rz d, i – wymagane przez przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne”20. Istotn cech owego post powania, które w systemie prawa polskiego nazywane jest strategiczn ocen oddzia ywania na rodowisko, jest to, e dotyczy ono fazy przygotowywania. Ta cecha wynika z art. 4 dyrektywy 2001/42. Przepis ten stanowi, i : „1. Oceny wp ywu na rodowisko, okre lona w art. 3, dokonuje si podczas przygotowania planu lub programu i przed jego przyj ciem lub poddaniem procedurze ustawodawczej. 2. Wymagania niniejszej dyrektywy s brane pod uwag w istniej cych procedurach przyjmowania planów i programów w Pa stwach Cz onkowskich lub w czone do procedur ustanowionych w celu wykonania niniejszej dyrektywy. 3. W przypadku gdy plany i programy tworz cz hierarchii, Pa stwa Cz onkowskie, w celu unikni cia powielania oceny, uwzgl dniaj fakt, e oceny dokonuje si , zgodnie z niniejsz dyrektyw , na ró nych poziomach hierarchii. W celu, mi dzy innymi, unikni cia powielania oceny, Pa stwa Cz onkowskie stosuj art. 5 ust. 2 i 3”. Jak wy ej ju wskazano istotnym elementem ca ego post powania jest przygotowywanie sprawozdania. Sprawozdanie pe ni rol szczególnego rodka dowodowego. Jego definicj zawiera art. 2 lit. c dyrektywy 2001/42. Stanowi on, i „Do celów niniejszej dyrektywy: c) „sprawozdanie dotycz ce rodowiska” oznacza cz dokumentacji planu lub programu, zawieraj c informacje wymagane w art. 5 i w za czniku I”.

Na temat tych rozwi za zob. bli ej m.in. J. H. Jans, H. H. B. Vedder, European Environmental Law, wyd. 3, Brussels 2008, s. 324 i n.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Wi e si to przede wszystkim ze wskazywan wy ej okoliczno ci zwi zan z ci arem dowodu, a ci lej odwróceniem tego ci aru. Wobec powy szego to na podmiocie zamierzaj cym wprowadzi plan lub program spoczywa obowi zek wykazania jego nieszkodliwo ci, czy braku negatywnego wp ywu na rodowisko. W konsekwencji owo sprawozdanie pe ni zasadnicz rol . Zagadnienia te reguluje art. 5 dyrektywy 2001/42, stanowi cy, i „1. W przypadku gdy na mocy art. 3 ust. 1 wymagana jest ocena wp ywu na rodowisko, przygotowuje si sprawozdanie, w którym zostanie zidentyfikowany, opisany i oszacowany potencjalny znacz cy wp yw na rodowisko wynikaj cy z realizacji planu lub programu oraz rozs dne rozwi zania alternatywne uwzgl dniaj ce cele i geograficzny zasi g planu lub programu. Informacje, które w tym celu maj by podane, s okre lone w za czniku I. 2. Sprawozdanie dotycz ce rodowiska, przygotowane zgodnie z ust. 1, zawiera informacje, które mog by racjonalnie wymagane, z uwzgl dnieniem obecnego stanu wiedzy i metod oceny, zawarto ci i poziomu szczegó owo ci planu lub programu, jego stadium w procesie podejmowania decyzji oraz zakresu, w jakim niektóre sprawy mog zosta w a ciwiej ocenione na ró nych etapach tego procesu, w celu unikni cia powielania oceny. 3. Odpowiednie dost pne informacje na temat wp ywu na rodowisko, wynikaj cego z planów i programów, oraz otrzymane na innych poziomach procesu decyzyjnego lub poprzez inne prawodawstwo wspólnotowe mog by wykorzystywane do dostarczenia informacji okre lonych w za czniku I. 4. Przy podejmowaniu decyzji w sprawie zakresu i poziomu szczegó owo ci informacji, jakie musz by w czone do sprawozdania dotycz cego rodowiska, konsultowane s organy okre lone w art. 6 ust. 3”. Istotnym elementem ca ej oceny wp ywu na rodowisko jest przeprowadzenie konsultacji. Prowadzone one s zarówno w odniesieniu do organów administracji publicznej, jak i w stosunku do spo ecze stwa. Udzia spo ecze stwa w ocenie wp ywu na rodowisko ma szerszy wymiar i dotyczy tak e i innych post powa z zakresu ochrony rodowiska21. Wymóg ich przeprowadzenia, oraz przebieg reguluje art. 6 dyrektywy 2001/42. Natomiast poj cie spo ecze stwa okre lono w art. 2 lit. d dyrektywy 2001/42. Stanowi on, i „Do celów niniejszej dyrektywy: d) „spo ecze stwo” oznacza jedn lub wi cej osób fizycznych lub prawnych oraz, zgodnie z ustawodawstwem lub praktyk krajow , ich stowarzyszenia, organizacje lub grupy”. Warto wskaza , e prawodawca europejski nie ogranicza udzia u spo ecze stwa jedynie do zainteresowanego spo ecze stwa, ale zakres legitymacji czynnej okre la szeroko, u ywaj c poj cia spo ecze stwo. Jak stanowi art. 6 dyrektywy 2001/42 „1. Projekt planu lub programu i sprawozdanie dotycz ce rodowiska przygotowane zgodnie z art. 5 zostaj udost pnione organom okre lonym w ust. 3 niniejszego artyku u oraz spo ecze stwu. 2. Organy okre lone w ust. 3 oraz spo ecze stwo okre lone w ust. 4 maj odpowiednio wczesn i realn mo liwo , we w a ciwych ramach czasowych, wyra enia swojej opinii o projektach planów i programów oraz towarzysz cym im sprawozdaniu dotycz cym rodowiska przed przyj ciem planu lub programu lub poddaniem go procedurze ustawodawczej.

Por. M. M. Kenig – Witkowska, Prawo rodowiska Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, wyd. 3, Warszawa 2011.

R. BEDNAREK

3. Pa stwa Cz onkowskie wyznaczaj organy, które maj by konsultowane, a które ze wzgl du na swoje szczególne obowi zki w dziedzinie rodowiska s potencjalnie zainteresowane wp ywem na rodowisko wynikaj cym z realizacji planów i programów. 4. Pa stwa Cz onkowskie okre l spo ecze stwo do celów ust. 2, w tym spo ecze stwo, którego dotyczy lub potencjalnie mo e dotyczy proces decyzyjny w ramach niniejszej dyrektywy lub które ma interes prawny zwi zany z wymienionymi decyzjami, w tym odpowiednie organizacje pozarz dowe, takie jak organizacje promuj ce ochron rodowiska oraz pozosta e zainteresowane organizacje. 5. Pa stwa Cz onkowskie ustalaj szczegó owe regulacje w zakresie konsultacji i informowania organów i spo ecze stwa”. Wreszcie ostatnia faza oceny wp ywu na rodowisko obejmuje podejmowanie decyzji i informowanie o nich adresata normy prawnej. W my l art. 8 dyrektywy 2001/42 „Sprawozdanie dotycz ce rodowiska przygotowane zgodnie z art. 5, opinie wyra one zgodnie z art. 6 oraz wyniki konsultacji transgranicznych podj tych zgodnie z art. 7 uwzgl dnia si w czasie przygotowania planu lub programu oraz przed jego przyj ciem lub poddaniem procedurze ustawodawczej”. Natomiast art. 9 tej e dyrektywy stanowi, i „1. Pa stwa Cz onkowskie zapewniaj , e w razie przyj cia planu lub programu powiadamia si organy okre lone w art. 6 ust. 3, spo ecze stwo i ka de Pa stwo Cz onkowskie, z którym prowadzono konsultacje zgodnie z art. 7, jak równie udost pnia si im nast puj ce dokumenty: a) plan lub program w formie przyj tej; b) o wiadczenie podsumowuj ce, w jaki sposób aspekty rodowiskowe zosta y wzi te pod uwag w planie lub programie oraz w jaki sposób sprawozdanie dotycz ce rodowiska, przygotowane zgodnie z art. 5, opinie wyra one zgodnie z art. 6 i wyniki konsultacji podj tych zgodnie z art. 7 zosta y uwzgl dnione zgodnie z art. 8, jak równie uzasadnienie wyboru planu lub programu w formie przyj tej, w wietle innych rozpatrywanych rozs dnych rozwi za alternatywnych; oraz c) przyj te rodki dotycz ce monitoringu, zgodnie z art. 10. 2. Pa stwa Cz onkowskie ustalaj szczegó owe regulacje w odniesieniu do informacji okre lonych w ust. 1”. Rozwi zanie przyj te w art. 9 dyrektywy 2001/42 dotyczy te szerszego zagadnienia, jakim jest obowi zek poinformowania spo ecze stwa o okre lonych dzia aniach w adz publicznych. Mo na te inaczej wskaza , e jest to element prawa spo ecze stwa i jednostki do informacji o rodowisku i jego ochronie. Prawo to jest ci le powi zane z uczestnictwem spo ecze stwa w ochronie rodowiska. Przyjmuje si , e prawo do informacji obejmuje ka d informacj , z wyj tkiem tej, która jest wprost w normie prawnej wy czona22. Nie nale y si zatem dziwi , e prawodawca europejski obj równie i przepisami dyrektywy 2001/42 zagadnienia obowi zku poinformowania spo ecze stwa. Analiza prawodawstwa europejskiego w zakresie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko musi te obejmowa przepisy Konwencji o Dost pie do Informacji, Udziale Spo ecze stwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dost pie do Wymiaru Sprawiedliwo ci w Sprawach Dotycz cych rodowiska sporz dzono w Aarhus, w Danii, w dniu 25 czerwca 1998 roku23. Zgodnie z jej art. 6 „ 1. Ka da ze Stron:

Zob. H. Kranenborg, W. Voermans, Access to Information In the European Union. A Comparative Analysis of EC and Member State Legislation, Groningen/Amsterdam 2005 Dz. Urz. U.E. L 264 z 25 wrze nia 2006 r., s. 0013 – 0019.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

a) stosuje postanowienia niniejszego artyku u w odniesieniu do decyzji o wydaniu pozwolenia na podj cie planowanych przedsi wzi wymienionych w za czniku I; b) stosuje, zgodnie z jej prawem krajowym, postanowienia niniejszego artyku u równie do decyzji co do planowanych przedsi wzi nieobj tych zakresem zacznika I, które mog mie znacz ce oddzia ywanie na rodowisko. W tym celu Strony okre laj , czy takie proponowane przedsi wzi cie podlega tym postanowieniom; oraz c) mo e zdecydowa , w indywidualnych przypadkach, je li prawo krajowe tak przewiduje, aby nie stosowa postanowie niniejszego artyku u do planowanych przedsi wzi s u cych celom obrony narodowej, je li uzna, i zastosowanie ich mog oby mie szkodliwy wp yw na te cele. 2. Zainteresowana spo eczno jest informowana, odpowiednio b d poprzez publiczne og oszenie, b d indywidualnie, na wczesnym etapie procedury podejmowania decyzji w sprawach dotycz cych rodowiska, i w sposób w a ciwy, terminowy i skuteczny, inter alia, o: a) planowanym przedsi wzi ciu i tre ci wniosku, na podstawie którego decyzja ma by podj ta; b) rodzaju mo liwych rozstrzygni lub projekcie decyzji; c) w adzy publicznej w a ciwej do wydania decyzji; d) przewidywanej procedurze, w tym, w zakresie, w jakim taka informacja jest ju dost pna: i) wszcz ciu post powania; ii) mo liwo ci udzia u spo ecze stwa; iii) czasie i miejscu przewidywanej rozprawy publicznej; iv) w adzy publicznej, u której mo na uzyska stosowne informacje, oraz miejscu, gdzie te informacje s wy o one do wgl du; v) w a ciwej w adzy publicznej lub jakimkolwiek innym organie publicznym, do których mog by sk adane uwagi i zapytania, oraz terminach sk adania uwag i zapyta ; oraz vi) o tym, jakie informacje dotycz ce ochrony rodowiska odnosz ce si do planowanego przedsi wzi cia s dost pne; oraz vii)fakcie, czy przedsi wzi cie podlega krajowemu lub transgranicznemu post powaniu w sprawie oceny oddzia ywania na rodowisko. 3. Procedury umo liwiaj ce udzia spo ecze stwa zawieraj rozs dne terminy dla ró nych etapów, które zapewniaj dostateczny okres czasu na poinformowanie spo ecze stwa, zgodnie z postanowieniami ust pu 2, i na przygotowanie si i skuteczne uczestnictwo spo ecze stwa w podejmowaniu decyzji w sprawach dotycz cych rodowiska. 4. Ka da ze Stron umo liwia udzia spo ecze stwa na tyle wcze nie, aby wszystkie mo liwo ci by y jeszcze dost pne i aby udzia spo ecze stwa by skuteczny. 5. Ka da ze Stron powinna, tam gdzie ma to zastosowanie, zach ca przysz ych wnioskodawców, aby jeszcze przed z o eniem wniosku o pozwolenie na podj cie planowanego przedsi wzi cia rozpoznali zasi g zainteresowanej spo eczno ci, rozpocz li dyskusje i udzielili informacji dotycz cych celów planowanego przedsi wzi cia. 6. Ka da ze Stron zobowi zuje w a ciwe w adze publiczne do udost pnienia zainteresowanej spo eczno ci wgl du, na wniosek, je li tak przewiduje prawo krajowe, bezp atnie i natychmiast, gdy tylko stan si dost pne, do wszystkich informacji, istotnych dla procesu podejmowania decyzji, o którym mowa w niniejszym artykule, a które s dost pne w trakcie procedury dotycz cej udzia u spo ecze stwa; nie narusza to prawa

R. BEDNAREK

Stron do nie ujawniania niektórych informacji zgodnie z artyku u 4 ust pami 3 i 4. Istotne informacje, udost pniane bez naruszenia postanowie artyku u 4, obejmuj w szczególno ci: a) opis miejsca oraz fizycznej i technicznej charakterystyki planowanego przedsi wzi cia, wliczaj c w to oszacowanie spodziewanych odpadów i emisji; b) opis znacz cych oddzia ywa planowanego przedsi wzi cia na rodowisko; c) opis przewidzianych rodków zmierzaj cych do zapobie enia lub do redukcji tych oddzia ywa , w tym emisji; d) streszczenie powy szego w j zyku nietechnicznym; e) zarys wa niejszych wariantów alternatywnych rozwa anych przez wnioskodawc ; f) zgodnie z krajowym ustawodawstwem, wa niejsze sprawozdania i opinie, b d ce w posiadaniu w adzy publicznej w momencie, gdy zgodnie z ust pem 2 zainteresowana spo eczno powinna by poinformowana. 7. Procedury dotycz ce udzia u spo ecze stwa pozwalaj spo ecze stwu na sk adanie, w formie pisemnej lub, je li ma to miejsce, na rozprawie publicznej lub przes uchaniu z udzia em wnioskodawcy, wszelkich uwag, informacji, analiz i opinii, które uwa a ono za odnosz ce si do planowanego przedsi wzi cia. 8. Ka da ze Stron zapewnia, e w decyzjach b d nale ycie uwzgl dnione rezultaty uzyskane w wyniku udzia u spo ecze stwa. 9. Ka da ze Stron zapewnia, e gdy tylko decyzja zostanie podj ta przez w adz publiczn , spo ecze stwo zostanie niezw ocznie o niej poinformowane, zgodnie z odpowiednimi procedurami. Ka da ze Stron udost pnia spo ecze stwu sentencj decyzji wraz z przes ankami i ustaleniami, na których oparto decyzj . 10. Ka da ze Stron zapewnia, e kiedy w adza publiczna zmienia lub uaktualnia warunki prowadzenia przedsi wzi , o których mowa w ust pie 1, postanowienia ust pów od 2 do 9 niniejszego artyku u s stosowane mutatis mutandis i gdzie b dzie to mia o zastosowanie. 11. Ka da ze Stron, w ramach swojego prawa krajowego, w miar mo liwo ci odpowiednio stosuje postanowienia niniejszego artyku u w odniesieniu do decyzji o wydaniu pozwolenia na zamierzone uwolnienie genetycznie zmodyfikowanych organizmów do rodowiska”.24 Natomiast w my l art. 7 tej e Konwencji „Ka da ze Stron podejmuje odpowiednie praktyczne lub inne postanowienia umo liwiaj ce spo ecze stwu udzia w przygotowywaniu planów i programów maj cych znaczenie dla rodowiska, w ramach przejrzystych i bezstronnych mechanizmów, otrzymuj c uprzednio niezb dne informacje. W ramach tych mechanizmów stosowany b dzie artyku 6 ust py 3, 4 i 8. Zakres podmiotowy udzia u spo ecze stwa okre li w a ciwa w adza publiczna, bior c pod uwag cele niniejszej Konwencji. Ka da ze Stron do o y stara , aby w odpowiednim zakresie przewidzie mo liwo ci udzia u spo ecze stwa w przygotowywaniu wytycznych polityki maj cych znaczenie dla rodowiska”. Reasumuj c nale y zauwa y , e w prawodawstwie europejskim nie wyst puje poj cie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, a wyst puje poj cie oceny wp ywu na rodowisko. Niemniej jednak, bior c pod uwag konwekcj przyj t w prawie polskim, pos ugiwanie si poj ciem strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest w pe ni uprawnione.

Por. J. Jendro ka, Konwencja z Aarhus – geneza, status i kierunki rozwoju, Wroc aw 2002.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko traktowana jest w dyrektywie 2001/42 jako post powanie, które cechuje si okre lonymi elementami. Po pierwsze dotyczy ono jedynie okre lonych dokumentów planistycznych, programów itp. Po drugie w ramach tego post powania opracowuje si sprawozdanie, które pe ni rol szczególnego rodka dowodowego25. Po trzecie prawodawca europejski gwarantuje udzia spo ecze stwa. Po czwarte wreszcie spo ecze stwo i organy w adzy publicznej powinny by poinformowane o decyzjach. Kwestie udzia u spo ecze stwa w ocenie projektów, planów i programów reguluje tak e Konwekcja z Aarhus.

3. Ochrona rodowiska w planowaniu przestrzennym – rys historyczny Funkcjonuj cy w Polsce system planowania przestrzennego ukszta towany zosta poprzez ewolucj prawa w okresie powojennym. Od dekretu z dnia 2 kwietnia 1946 roku o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju, poprzez ustawy o planowaniu przestrzennym z dnia 31 stycznia 1961 roku i z dnia 14 lipca 1984 roku a tak e ustaw z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym dochodzimy do obecnie obowi zuj cej ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Stanowi ona kontynuacj podej cia do planowania przestrzennego okre lonego w ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku. W ka dym z tych dokumentów planowanie przestrzenne obejmowa o 3 poziomy szczegó owo ci, a mianowicie: poziom krajowy, poziom wojewódzki (regionalny), poziom gminny (lokalny). W poszczególnych okresach zmienia o si podej cie do planowania przestrzennego. Dekret z dnia 2 kwietnia 1946 roku o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju nie precyzowa celów ówczesnego planowania przestrzennego, a mówi jedynie, e wszystkie poczynania publiczne i prywatne w zakresie u ycia terenu i rozmieszczenia ludno ci powinny by dostosowane do postanowie planów zagospodarowania przestrzennego (art. 1). Konkretne cele planowania przestrzennego zosta y przedstawione dopiero w kolejnych ustawach. Ustawa z dnia 31 stycznia 1961 roku o planowaniu przestrzennym mówi a, e: celem planowania przestrzennego jest zapewnienie prawid owego rozwoju poszczególnych obszarów kraju z uwzgl dnieniem ich wzajemnych zwi zków i interesów ogólnokrajowych oraz ustalenie prawid owych wspó zale no ci przestrzennych mi dzy urz dzeniami produkcyjnymi i us ugowymi na tych obszarach i stworzenie w ten sposób warunków dla rozwoju produkcji, wszechstronnego zaspokajania potrzeb ludno ci oraz ochrony naturalnych bogactw i walorów przyrodniczych kraju (art. 1 ust. 1), zadaniem planowania przestrzennego jest ustalenie dla poszczególnych obszarów przeznaczenia i sposobu zagospodarowania terenów na okre lone cele, z uwzgl dnieniem potrzeb bie cych i przysz ych wynikaj cych z programu rozwoju gospodarczego i spo ecznego (art. 1 ust. 2), 25

Por. B. Caravita, Diritto dell’ambiente, wyd. 3Milano 2005.

R. BEDNAREK

ustalenia, o których jest mowa wy ej, powinny by oparte na planach perspektywicznych rozwoju gospodarki narodowej, na wieloletnich narodowych planach gospodarczych oraz na wynikach bada warunków przyrodniczych, demograficznych, gospodarczych i spo ecznych danego obszaru i na niezb dnych opracowaniach technicznych (art. 1 ust. 3). W ustawie z dnia 12 lipca 1984 roku o planowaniu przestrzennym wskazywano, e celem planowania przestrzennego jest kompleksowe kszta towanie zagospodarowania przestrzennego kraju, regionów, miast i wsi w sposób zapewniaj cy warunki do poprawy jako ci ycia spo ecze stwa, zachowania równowagi przyrodniczej, ochrony dóbr kultury, zwi kszenia efektywno ci procesów gospodarczych i podnoszenia zdolno ci obronnej pa stwa (art. 1). Planowanie przestrzenne uwzgl dnia o m.in.: wyniki kompleksowych bada warunków przyrodniczych, spo ecznych, gospodarczych, kulturowych, demograficznych, technicznych i obronnych, a tak e prognozy rozwoju spo eczno-gospodarczego na obszarach obj tych planami zagospodarowania przestrzennego (art. 3 pkt 2), wymagania w zakresie ochrony zdrowia ludzi, ochrony rodowiska, a w szczególnoci ochrony zasobów wodnych i energetycznych, z ó kopalin, gruntów rolnych i lenych oraz ochrony dóbr kultury, a tak e wymagania zwi zane z obronno ci i bezpiecze stwem kraju (art. 3 pkt 3), ocen skutków zagospodarowania przestrzennego mog cych wyst pi poza granicami pa stwa (art. 3 pkt 5). Filozofia planowania przestrzennego przedstawiona w ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym zosta a istotnie zmieniona w stosunku do dotychczasowego podej cia. Wed ug niej w zagospodarowaniu przestrzennym uwzgl dnia si zw aszcza (art. 1 ust. 2): wymagania adu przestrzennego, urbanistyki i architektury, walory architektoniczne i krajobrazowe, wymagania ochrony rodowiska przyrodniczego, zdrowia oraz bezpiecze stwa ludzi i mienia, a tak e wymagania osób niepe nosprawnych, wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury, walory ekonomiczne przestrzeni i prawo w asno ci, potrzeby obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa. Rola ochrony rodowiska w planowaniu przestrzennym zosta a tym zapisem wzmocniona i sama w sobie sta a przedmiotem decyduj cym o zagospodarowaniu terenów. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, obecnie obowi zuj ca, nawi zuje do swojej poprzedniczki i stwierdza, e w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzgl dnia si zw aszcza (art. 1 ust. 1): wymagania adu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury, walory architektoniczne i krajobrazowe, wymagania ochrony rodowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i le nych, wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó czesnej, wymagania ochrony zdrowia oraz bezpiecze stwa ludzi i mienia, a tak e potrzeby osób niepe nosprawnych, walory ekonomiczne przestrzeni, prawo w asno ci,

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

potrzeby obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa, potrzeby interesu publicznego, potrzeby w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej, w szczególno ci sieci szerokopasmowych. Szczegó owo problematyki dotycz cej szeroko poj tej ochrony rodowiska, któr nale a o uwzgl dnia w planach na poszczególnych poziomach planowania równie z biegiem lat ewoluowa a. Wed ug dekretu z dnia 2 kwietnia 1946 roku o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju: w planie krajowym ustala o si m.in. przeznaczenie na: potrzeby rolnictwa, le nictwa, górnictwa, przemys u, gospodarki wodnej, kultury, o wiaty, zdrowia, wypoczynku i na rezerwaty przyrody (art. 3 ust. 1 pkt 1), w planie regionalnym ustala o si m.in. przeznaczenie terenów na: rezerwaty przyrody lub kulturalno-zabytkowe, parki publiczne, o rodki wypoczynkowe, turystyczne, wychowania fizycznego i sportowe (art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. b), gospodark roln , le n i hodowlan z oznaczeniem podstawowych meloracyj (art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. c), urz dzenia wodne (art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. f), w planie miejscowym ustala o si m.in.: przeznaczenie terenów na zespo y mieszkaniowe z podzia em na tereny mieszkaniowe z uwzgl dnieniem budownictwa spo ecznego, tereny przeznaczone pod budynki i urz dzenia u yteczno ci publicznej, w szczególno ci na cele wspó ycia spo ecznego, kulturalno-o wiatowe, kultu religijnego, wojskowe, tereny pod zak ady nieuci liwe dla otoczenia i pod o rodki biurowohandlowe oraz inne (art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. a), przeznaczenie terenów na gospodark roln , le n , hodowlan (art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. c), przeznaczenie terenów na cele górnicze i przemys owe z oznaczeniem rodzaju górnictwa lub przemys u oraz warunków technicznych, jakim istniej ce i wznoszone na tych terenach zak ady powinny czyni zado , aby zmniejszy lub usun ich uci liwo dla otoczenia (art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. d), sie wodoci gow i kanalizacyjn (art. 5 ust. 2 pkt 7). Planowanie przestrzenne wed ug ustawy z dnia 31 stycznia 1961 roku o planowaniu przestrzennym skorelowane by o z planami rozwoju gospodarczego opracowywanymi na poziomie kraju i województw. Novum metodologicznym planowania przestrzennego by a mo liwo opracowania na poziomie wojewódzkim i lokalnym dwóch rodzajów planów, mianowicie planu ogólnego i wynikaj cego z niego planu szczegó owego. Zakresu merytorycznego ustale tych planów opracowywanych na poszczególnych poziomach ustawa nie precyzowa a. Ustawa z dnia 12 lipca 1984 roku o planowaniu przestrzennym w swojej tre ci jest dojrzalsza od poprzedniczki. Wed ug niej: w planie krajowym okre la o si dzia ania zapewniaj ce (art. 18 ust. 2): ochron rodowiska, z uwzgl dnieniem obszarów podlegaj cych szczególnej ochronie oraz obszarów, szczególnego zagro enia, prawid owe funkcjonowanie i rozwój sieci osadniczej, ze szczególnym uwzgl dnieniem aglomeracji i miast o znaczeniu krajowym, racjonalne rozmieszczenie si wytwórczych, ochron z ó i prawid owe wykorzystanie zasobów surowców mineralnych,

R. BEDNAREK

ochron i wykorzystanie zasobów wodnych, rozwój gospodarki rolnej i le nej, prawid owe rozmieszczenie infrastruktury spo ecznej i technicznej o znaczeniu krajowym i mi dzynarodowym, ochron warto ci kulturowych, w tym historycznych za o e i zasobów miejskich, zachowanie wymaga obronnych oraz bezpiecze stwa kraju. w planie regionalnym okre la o si (art. 20 ust. 1): mo liwo ci i ograniczenia rozwoju spo eczno-gospodarczego, rozmieszczenie podstawowych funkcji spo eczno-gospodarczych oraz zasady i sposoby kszta towania struktur przestrzennych, rozwój i struktur sieci osadniczej, wymagania i warunki w dziedzinie ochrony dóbr kultury, wymagania i warunki w dziedzinie ochrony rodowiska, z uwzgl dnieniem obszarów podlegaj cych szczególnej ochronie oraz obszarów szczególnego zagro enia, rozmieszczenie infrastruktury technicznej i spo ecznej o zasi gu i znaczeniu regionalnym. w planie miejscowym ustala o si warunki i sposoby (art. 25 ust. 2): zagospodarowania i wykorzystania gruntów, ochrony zdrowia, ochrony rodowiska, ochrony dóbr kultury i warto ci krajobrazowych, kszta towania infrastruktury technicznej i spo ecznej, kszta towania struktur przestrzennych, rozwi za architektonicznych i budowlanych. Ustawa ta na ka dym poziomie planowania zwraca a szczególn uwag na problematyk ochrony rodowiska. Ranga rodowiska w planowaniu zosta a przez to znacznie podniesiona. By o to dzia anie o tyle istotne, e w momencie przyj cia tej ustawy polskie prawo ochrony rodowiska tworzy o kilka aktów prawnych: ustawa z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kszta towaniu rodowiska, ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 roku o ochronie przyrody, ustawa z dnia 24 pa dziernika 1974 roku Prawo wodne, ustawa z dnia 16 listopada 1960 roku o prawie geologicznym, dekret z dnia 6 maja 1953 roku Prawo górnicze, ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o ochronie gruntów rolnych i le nych. Rewolucyjne podej cie do planowania przestrzennego, szczególnie na poziomie planowania miejscowego, wprowadzi a ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym. W trybie tej ustawy opracowywa o si nast puj ce dokumenty: na poziomie krajowym – skorelowan ze strategi rozwoju kraju koncepcj polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, okre laj c zw aszcza przyrodnicze, kulturowe, spo eczne i ekonomiczne uwarunkowania i cele oraz kierunki tej polityki (art. 56 ust. 1), na poziomie wojewódzkim – plan zagospodarowania przestrzennego województwa, w którym okre la si zasady organizacji struktury przestrzennej, w tym m.in. wymagania w zakresie ochrony rodowiska przyrodniczego

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

i ochrony dóbr kultury – z uwzgl dnieniem obszarów podlegaj cych szczególnej ochronie (art. 54b ust. 3 pkt 3), na poziomie lokalnym: studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, okre laj ce polityk przestrzenn gminy. Dokument ten by aktem kierownictwa wewn trznego i nie stanowi prawa miejscowego. W studium uwzgl dnia o si uwarunkowania wynikaj ce m.in. (art. 6 ust. 4): wyst powania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych, stanu i funkcjonowania rodowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W studium okre la o si m.in. (art. 6 ust. 5): obszary obj te lub wskazane do obj cia ochron na podstawie przepisów szczególnych, lokalne warto ci zasobów rodowiska przyrodniczego i zagro enia rodowiskowe, kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na których b d stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania cieków, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, b d cy przepisem gminnym (art. 7). W planie tym ustala o si m.in. (art. 10 ust. 1): granice i zasady zagospodarowania terenów lub obiektów podlegaj cych ochronie, szczególne warunki zagospodarowania terenów, w tym zakaz zabudowy, wynikaj ce z potrzeb ochrony rodowiska przyrodniczego, kulturowego, zasobów wodnych i zdrowia ludzi, prawid owego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów rolnych i le nych, tereny, na których przewiduje si stosowanie systemów indywidualnych lub grupowych oczyszczenia cieków b d zbiorników bezodp ywowych, granice obszarów przekszta ce obszarów zdegradowanych. Nowo ci w tej ustawie by obowi zek opracowania prognozy skutków wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze. Dokument ten, wraz z projektem planu, wyk adany by do publicznego wgl du. Zakres analiz rodowiskowych niezb dnych na potrzeby prognozy okre la o rozporz dzenie Ministra Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia 9 marca 1995 roku w sprawie okre lenia wymaga , jakim powinna odpowiada prognoza skutków wp ywu ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na rodowisko przyrodnicze (Dz. U. Nr 29, poz. 150). Prognoza skutków wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze by a pierwszym dokumentem umocowanym w prawie, który szczegó owo analizowa i ocenia skutki rodowiskowe b d ce nast pstwem realizacji ustale planu. W schy kowym okresie funkcjonowania tej ustawy wesz a w ycie ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony rodowiska, która jeszcze bardziej wzmocni a ochron rodowiska w planowaniu przestrzennym wprowadzaj c obowi zek uwzgl dnienia w ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymaga wynikaj cych z przygotowanego opracowania ekofizjograficznego. Dokument ten sporz dzany by na potrzeby planów zagospodarowania przestrzennego i charakteryzowa poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze obj tym planem oraz ich wzajemne powi zania.

R. BEDNAREK

Przyj ta przez Sejm RP ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowi kontynuacj podej cia do planowania przestrzennego okre lonego w poprzedniej ustawie z 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym. Idea planowania w dalszym ci gu sprowadza si do trzech poziomów szczegó owo ci. Adekwatnie do poziomu sporz dza si ró ne opracowania. I tak: na poziomie krajowym – koncepcj przestrzennego zagospodarowania kraju, która uwzgl dnia zasady zrównowa onego rozwoju kraju w oparciu o przyrodnicze, kulturowe, spo eczne i ekonomiczne uwarunkowania (art. 47 ust. 1 pkt 1), na poziomie wojewódzkim – plan zagospodarowania przestrzennego województwa (art. 38), na poziomie lokalnym: studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art. 9 ust. 1), miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (art. 14 ust. 1). Wszystkie ww. dokumenty podlegaj procedurze strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko i szczegó owo b d omówione w dalszej cz ci. Ponadto nale y wspomnie , e nowelizacja w roku 2004 ustawy Prawo ochrony rodowiska obowi zek przygotowania opracowania ekofizjograficznego, poza miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, rozszerzy a na studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i plany zagospodarowania przestrzennego województwa. W ustaleniach tych wszystkich dokumentów uwzgl dnia si wymagania wynikaj ce z opracowania ekofizjograficznego.

4. Cel opracowania Celem publikacji jest przede wszystkim wskazanie problemów, z jakimi spotyka si regionalny dyrektor ochrony rodowiska uczestnicz c w strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko oraz przedstawienie propozycji ich rozwi za . Opracowanie jest wynikiem kilkuletnich do wiadcze w prowadzeniu post powa w tym zakresie. W publikacji zaprezentowano tak e punkt widzenia organu opracowuj cego projekty dokumentów wymagaj cych przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. W tej cz ci skoncentrowano si na zagadnieniach zwi zanych z metodyk opracowywania prognoz oddzia ywania na rodowisko ze szczególnym nastawieniem na wykorzystanie wszelkich mo liwych danych o rodowisku powszechnie dost pnych. Chocia strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko przeprowadzana jest dla ró nego rodzaju projektów dokumentów w opracowaniu skupiono si na post powaniach dotycz cych projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz projektów studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, gdy s to najcz ciej sporz dzane projekty dokumentów wymagaj ce przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Znaczenie ma równie charakter tych dokumentów, tzn. studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ma na celu okre lenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Z kolei miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ustala przeznaczenie terenu oraz lokalizacj inwestycji celu publicznego, a tak e okre la sposoby zagospodarowania i warunki zabudowy terenu. Studium jest aktem kierownictwa wewn trznego, a plan jest aktem prawa miejscowego.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Autorzy maj nadziej , e przedmiotowa publikacja b dzie pomocna podczas przeprowadzania strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, w tym opracowywania projekt贸w dokument贸w planistycznych oraz prognoz oddzia ywania na rodowisko, lub wr cz umo liwi wypracowanie swego rodzaju p aszczyzny wsp贸 pracy mi dzy opracowuj cymi projekty dokument贸w wymagaj cych przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko wraz z prognozami oddzia ywania na rodowisko a organem ochrony rodowiska uczestnicz cym w strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko.

II. Strategiczna ocena oddzia ywania na rodowisko – procedura

1. Projekty dokumentów wymagaj ce przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko W rozdziale II.1. wymieniono dokumenty planistyczne na ró nych poziomach zarz dzania administracyjnego podlegaj ce procedurze strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Nale do nich: koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, plan zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

1.1. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju (KPZK) Polityk przestrzenn pa stwa okre la si w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Jest to strategiczny dokument planistyczny powi zany z planowaniem gospodarczym, przy sporz dzaniu którego uwzgl dnia si zasady zrównowa onego rozwoju kraju w oparciu o przyrodnicze, kulturowe, spo eczne i ekonomiczne uwarunkowania. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju okre la uwarunkowania, cele i kierunki zrównowa onego rozwoju kraju oraz dzia ania niezb dne do jego osi gni cia, a w szczególno ci: podstawowe elementy krajowej sieci osadniczej, z wyodr bnieniem obszarów metropolitalnych, wymagania z zakresu ochrony rodowiska i zabytków, z uwzgl dnieniem obszarów podlegaj cych ochronie, rozmieszczenie infrastruktury spo ecznej o znaczeniu mi dzynarodowym i krajowym, rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i transportowej, strategicznych zasobów wodnych i obiektów gospodarki wodnej o znaczeniu mi dzynarodowym i krajowym, obszary problemowe o znaczeniu krajowym, w tym obszary zagro e wymagaj cych szczegó owych studiów i planów. Obecnie obowi zuj ca Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowani Kraju 2030 zosta a opublikowana w Monitorze Polskim w dniu 27 kwietnia 2012 roku (MP z 2012 r., poz. 252) jako za cznik do Uchwa y Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. W dokumencie (KPZK 2030) przedstawiono wizj zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie najbli szych dwudziestu lat, okre lono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju s u ce jej urzeczywistnieniu, a tak e wskazano zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdra ania publicznych polityk rozwojowych maj cych istotny wp yw terytorialny.

R. BEDNAREK

Dokument ma nast puj cy uk ad: rola polityki przestrzennej i relacje z innymi politykami, identyfikacja uwarunkowa , na podstawie których sformu owano wizj przestrzennego zagospodarowania kraju, cel strategiczny polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, sze celów operacyjnych s u cych osi gni ciu wizji, a tak e cz po wi cona identyfikacji typów obszarów funkcjonalnych. Uwarunkowania polityki przestrzennego zagospodarowania kraju tworzy zbiór czynników i procesów zale nych w niewielkim stopniu od dzia a rz du i innych podmiotów publicznych. W ród nich wyró niono: 1. Uwarunkowania polityczne: proces rozszerzania Unii Europejskiej, rozwój wspó pracy gospodarczej i polityka zagraniczna UE wobec Europy Wschodniej, Europy Po udniowo-Wschodniej i Bliskiego Wschodu, niewystarczaj cy poziom bezpiecze stwa energetycznego. 2. Uwarunkowania wynikaj ce z historycznie ukszta towanej struktury przestrzennej sieci osadniczej: struktura przestrzenna i funkcjonalna systemu osadniczego, g ówne sk adniki systemu osadniczego, osadnictwo wiejskie i procesy suburbanizacji, kierunki przekszta ce systemu osadniczego, powi zania funkcjonalne mi dzy regionami a du ymi miastami, powi zania funkcjonalne mi dzy miastami a ich zapleczem, funkcje gospodarcze najwi kszych miast, g ówne funkcje obszarów wiejskich. 3. Uwarunkowania demograficzne: zmniejszenie si zasobów pracy, nowe kierunki migracji, wzrost mobilno ci przestrzennej prowadz cy do koncentracji ludno ci na obszarach zurbanizowanych oraz depopulacji w skali subregionalnej i lokalnej. 4. Uwarunkowania gospodarcze: wzrost znaczenia innowacyjno ci, restrukturyzacja tradycyjnych ga zi przemys u, wzrost zapotrzebowania na wiedz i technologie informacyjne, zwi kszenie zapotrzebowania na us ugi transportowe i upowszechnienie dost pu do tych us ug, obci enia bud etowe. 5. Uwarunkowanie technologiczne: rozwój energooszcz dnych technologii, rozwój energetyki zaawansowanej technologicznie, zmiany technologiczne w transporcie. 6. Uwarunkowania wynikaj ce z dziedzictwa kulturowego. 7. Uwarunkowania przyrodnicze: zasoby wodne, ró norodno biologiczna i krajobrazowa, pozosta e zasoby naturalne, zmienno klimatyczna.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

8. Uwarunkowania zwi zane z realizacj celów rozwojowych UE: cele UE do roku 2020. D enie do podwy szania konkurencyjno ci w skali globalnej, waga wymiaru terytorialnego w ramach polityk UE, przekszta cenia polityki spójno ci (po roku 2013), rozwój Transeuropejskiej Sieci Transportowej. 9. Krajowe uwarunkowania prawno-instytucjonalne: d enie do uporz dkowania systemu poprzez wdra anie zintegrowanego modelu zarz dzania rozwojem w Polsce, powi zanie systemu planowania spo eczno-gospodarczego z planowaniem przestrzennym dla realizacji celów rozwojowych, niespójny, nietrwa y i rozbudowany system prawny w zakresie planowania przestrzennego, brak systemu realizacji celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Identyfikacja uwarunkowa pos u y a do sformu owania wizji przestrzennego zagospodarowania Polski 2030, na któr sk adaj si : 1. Wizja rozwoju spo eczno-gospodarczego Polski 2030. 2. Zagospodarowanie przestrzenne Polski 2030 bazuj ce na za o eniach, e: polska przestrze jest konkurencyjna i innowacyjna dzi ki wykorzystaniu potencja u policentrycznej sieci metropolii, polska przestrze jest zintegrowana i spójna zarówno zewn trznie, jak i wewn trznie, dzi ki czemu wszyscy mieszka cy uczestnicz w procesach rozwojowych, polska przestrze , zachowuj c bogactwo walorów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, jest rozpoznawalna, polska przestrze , zachowuj c bogactwo walorów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, jest rozpoznawalna, w polskiej przestrzeni panuje ad dzi ki uporz dkowanemu systemowi prawnemu i efektywnym instytucjom publicznym. Przy okre laniu zasad i celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju kierowano si ustrojow zasad zrównowa onego rozwoju, z której zosta y wyprowadzone wprost, przez odniesienie do kapita u ekonomicznego, rodowiskowego i spo ecznego nast puj ce zasady planowania publicznego: racjonalno ci ekonomicznej, preferencji regeneracji (odnowy) nad zajmowaniem nowych obszarów pod zabudow , przezorno ci ekologicznej, kompensacji ekologicznej. W zwi zku z powy szym cel strategiczny polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest nast puj cy: Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zró nicowanych potencjaów rozwojowych dla osi gania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjno ci, zwi kszenia zatrudnienia, sprawno ci funkcjonowania pa stwa oraz spójno ci w wymiarze spo ecznym, gospodarczym i terytorialnym w d ugim okresie. Wyznaczono równie sze celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju: 1. Podwy szenie konkurencyjno ci g ównych o rodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integracj funkcjonaln przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjaj cej spójno ci.

R. BEDNAREK

2. Poprawa spójno ci wewn trznej i terytorialne równowa enie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania si czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencja u wewn trznego wszystkich terytoriów. 3. Poprawa dost pno ci terytorialnej kraju w ró nych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. 4. Kszta towanie struktur przestrzennych wspieraj cych osi gni cie i utrzymanie wysokiej jako ci rodowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. 5. Zwi kszenie odporno ci struktury przestrzennej kraju na zagro enia naturalne i utraty bezpiecze stwa energetycznego oraz kszta towanie struktur przestrzennych wspieraj cych zdolno ci obronne pa stwa. 6. Przywrócenie i utrwalenie adu przestrzennego. Zasady okre lone w KPZK uwzgl dnia si w studium uwarunkowa i kierunkach zagospodarowania przestrzennego gmin. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl dnia si ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Dla Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przeprowadzono post powanie w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, w ramach której sporz dzono „Prognoz oddzia ywania na rodowisko projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”. Prognoza okre li a potencjalny wp yw kreowanej polityki przestrzennej na osi gni cie bardziej zrównowa onego u ytkowania przestrzeni, zmniejszenie obci enia rodowiska kumulacj oddzia ywa negatywnych i niekorzystnych trendów towarzysz cych rozwojowi spo eczno-gospodarczemu. Ponadto sprawdzi a adekwatno instrumentów realizacji proponowanego modelu rozwoju do potrzeb wynikaj cych z analizy stanu rodowiska, trendów rozwoju oraz wskazanych strategii spo eczno-gospodarczych.

1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (pzpw) Dla terenu województwa w adze samorz dowe województwa sporz dzaj plan zagospodarowania przestrzennego województwa. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl dnia si ustalenia strategii rozwoju województwa oraz okre la si w szczególno ci: podstawowe elementy sieci osadniczej województwa i ich powi za komunikacyjnych oraz infrastrukturalnych, w tym kierunki powi za transgranicznych, system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó czesnej, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, obszary problemowe wraz z zasadami ich zagospodarowania oraz obszary metropolitalne, obszary wsparcia, obszary szczególnego zagro enia powodzi , granice terenów zamkni tych i ich stref ochronnych, obszary wyst powania udokumentowanych z ó kopalin.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Obowi zuj cy plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego przyj ty zosta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwa Nr XLVI/690/10 z dnia 26 kwietnia 2010 roku i opublikowany w Dzienniku Urz dowym Województwa Wielkopolskiego Nr 155, poz. 2953 z dnia 5 sierpnia 2010 roku. Plan rozpatruje uwarunkowania zewn trzne i wewn trzne rozwoju przestrzennego województwa k ad c znaczny nacisk na zagadnienia rodowiska przyrodniczego. W kierunkach zagospodarowania przestrzennego okre lono: 1. Struktur przestrzenn : sie osadnicza, system przyrodniczy, koncepcja systemu komunikacyjnego województwa, strefy zró nicowanej polityki przestrzennej województwa. 2. Polityk przestrzenn : polityka poprawy struktur przestrzennych, poprawa stany rodowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi, ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego, wyznaczono obszary problemowe. 3. Polityk rozwoju ponadlokalnych systemów transportowych: transport drogowy, transport kolejowy, transport lotniczy, transport wodny, centra logistyczne i w z y transportowe, drogi rowerowe. 4. Polityk rozwoju ponadlokalnych systemów infrastruktury technicznej: gospodarka wodno- ciekowa, elektroenergetyka, telekomunikacja, gazownictwo, transport paliw p ynnych, gospodarka odpadami. Polityka przestrzenna województwa okre lona w kierunkach zagospodarowania przestrzennego dotyczy: polityki poprawy efektywno ci struktur przestrzennych, poprawy stanu rodowiska i racjonalnego gospodarowania zasobami przyrodniczymi, ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego, obszarów problemowych. Ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl dnia si przy opracowywaniu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

R. BEDNAREK

1.3. Studium uwarunkowa i kierunków przestrzennego gminy (suikzp)

zagospodarowania

Zadaniem w asnym gminy jest kszta towanie i prowadzenie polityki przestrzennej w granicach administracyjnych gminy. Polityk t oraz lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego okre la si w studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przy opracowaniu studium uwzgl dnia si : zasady okre lone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa, ustalenia strategii rozwoju gminy. Studium sporz dza si dla terenu w granicach administracyjnych gminy i uchwala je rada gminy. W studium uwzgl dnia si wiele uwarunkowa , w tym m.in. wynikaj ce z: dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu, stanu adu przestrzennego i wymogów jego ochrony, stanu rodowiska, w tym stanu rolniczej i le nej przestrzeni produkcyjnej, wielko ci i jako ci zasobów wodnych oraz wymogów ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó czesnej, warunków i jako ci ycia mieszka ców, w tym ochrony ich zdrowia, zagro enia bezpiecze stwa ludno ci i jej mienia, potrzeb i mo liwo ci rozwoju gminy, stanu prawnego gruntów, wyst powania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr bnych, wyst powania obszarów naturalnych zagro e geologicznych, wyst powania udokumentowanych z ó kopalin oraz zasobów wód podziemnych, wyst powania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr bnych, stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz dkowania gospodarki wodno- ciekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami, zada s u cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych, wymaga dotycz cych ochrony przeciwpowodziowej. Studium okre la kierunki zagospodarowania przestrzennego ca ej gminy, w tym: kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, kierunki i wska niki dotycz ce zagospodarowania oraz u ytkowania terenów, w tym tereny wy czone spod zabudowy, obszary oraz zasady ochrony rodowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk, obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó czesnej, kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej,

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

obszary, na których rozmieszczone b d inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym, obszary, na których rozmieszczone b d inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów zawieraj cych zadania rz dowe, obszary, dla których obowi zkowe jest sporz dzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr bnych, w tym obszary wymagaj ce przeprowadzenia scale i podzia u nieruchomo ci, a take obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda y powy ej 400 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej, obszary, dla których gmina zamierza sporz dzi miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ce zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le nych na cele nierolnicze i niele ne, kierunki i zasady kszta towania rolniczej i le nej przestrzeni produkcyjnej, obszary szczególnego zagro enia powodzi oraz obszary osuwania si mas ziemnych, obiekty lub obszary, dla których wyznacza si w z o u kopaliny filar ochronny, obszary pomników zag ady i ich stref ochronnych oraz obowi zuj ce na nich ograniczenia prowadzenia dzia alno ci gospodarczej, obszary wymagaj ce przekszta ce , rehabilitacji lub rekultywacji, granice terenów zamkni tych i ich stref ochronnych, inne obszary problemowe, w zale no ci od uwarunkowa i potrzeb zagospodarowania wyst puj cych w gminie, rozmieszczenie urz dze wytwarzaj cych energi z odnawialnych róde energii o mocy przekraczaj cej 100 kW, a tak e ich strefy ochronne zwi zane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u ytkowaniu terenu. Informacje te zawarte s w ustaleniach studium oraz na rysunku studium, który sporz dza si na kopii mapy topograficznej, pochodz cej z pa stwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w skali od 1:5 000 do 1:25 000. Zakres tre ci studium okre lony zosta w rozporz dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233).

1.4. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego i sk ada si z cz ci tekstowej oraz graficznej. Sporz dza go wójt, burmistrz albo prezydent miasta a uchwala rada gminy. Musi by on zgodny z zapisami studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz przepisami odr bnymi, odnosz cymi si do obszaru obj tego planem. W planie miejscowym nast puje: ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego, okre lenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu.

R. BEDNAREK

W planie miejscowym okre la si m.in: przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczaj ce tereny o ró nym przeznaczeniu lub ró nych zasadach zagospodarowania, zasady ochrony i kszta towania adu przestrzennego, zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspó czesnej, wymagania wynikaj ce z potrzeb kszta towania przestrzeni publicznych, zasady kszta towania zabudowy oraz wska niki zagospodarowania terenu, maksymaln i minimaln intensywno zabudowy jako wska nik powierzchni ca kowitej zabudowy w odniesieniu do powierzchni dzia ki budowlanej, minimalny udzia procentowy powierzchni biologicznie czynnej w odniesieniu do powierzchni dzia ki budowlanej, maksymaln wysoko zabudowy, minimaln liczb miejsc do parkowania i sposób ich realizacji oraz linie zabudowy i gabaryty obiektów, granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegaj cych ochronie, ustalonych na podstawie odr bnych przepisów, w tym terenów górniczych, a tak e obszarów szczególnego zagro enia powodzi oraz obszarów osuwania si mas ziemnych, szczegó owe zasady i warunki scalania i podzia u nieruchomo ci obj tych planem miejscowym, szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich u ytkowaniu, w tym zakaz zabudowy, zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urz dzania i u ytkowania terenów, granice obszarów wymagaj cych przeprowadzenia scale i podzia ów nieruchomo ci, granice obszarów rehabilitacji istniej cej zabudowy i infrastruktury technicznej, granice obszarów wymagaj cych przekszta ce lub rekultywacji, granice terenów pod budow urz dze wytwarzaj cych energi z odnawialnych róde energii o mocy przekraczaj cej 100 kW oraz granice ich stref ochronnych zwi zanych z ograniczeniami w zabudowie, zagospodarowaniu i u ytkowaniu terenu oraz wyst powaniem znacz cego oddzia ywania tych urz dze na rodowisko, granice terenów pod budow obiektów handlowych o powierzchni sprzeda y powy ej 400 m2, granice terenów rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym, granice terenów inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, umieszczonych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lub w ostatecznych decyzjach o lokalizacji drogi krajowej, wojewódzkiej lub powiatowej, linii kolejowej o znaczeniu pa stwowym, lotniska u ytku publicznego i inwestycji w zakresie terminalu, granice terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz terenów s u cych organizacji imprez masowych,

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

granice pomników zag ady oraz ich stref ochronnych, a tak e ograniczenia dotycz ce prowadzenia na ich terenie dzia alno ci gospodarczej, granice terenów zamkni tych, i granice stref ochronnych terenów zamkni tych;, sposób usytuowania obiektów budowlanych w stosunku do dróg i innych terenów publicznie dost pnych oraz do granic przyleg ych nieruchomo ci, kolorystyk obiektów budowlanych oraz pokrycie dachów, zasady i warunki sytuowania obiektów ma ej architektury, tablic i urz dze reklamowych oraz ogrodze , ich gabaryty, standardy jako ciowe oraz rodzaje materia ów budowlanych, z jakich mog by wykonane, minimaln powierzchni nowo wydzielonych dzia ek budowlanych. Wraz z innymi przepisami prawa ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kszta tuj sposób wykonywania prawa w asno ci nieruchomo ci. Obowi zkowo uwzgl dnia si w ustaleniach mpzp ograniczenia wynikaj ce z: ustanowienia w trybie ustawy o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespo u przyrodniczo-krajobrazowego, u ytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin, utworzenia obszarów ograniczonego u ytkowania lub stref przemys owych, wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracj , ustalenia w trybie przepisów ustawy – Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych uj wód, a tak e obszarów ochronnych zbiorników wód ródl dowych. Wszystkie te informacje zawarte s w ustaleniach planu oraz na rysunku planu, który sporz dza si w skali 1:1000, z wykorzystaniem urz dowych kopii map zasadniczych albo w przypadku ich braku map katastralnych, gromadzonych w pa stwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza si stosowanie map w skali 1:500 lub 1:2000, a w przypadkach planów miejscowych, które sporz dza si wy cznie w celu przeznaczenia gruntów do zalesienia lub wprowadzenia zakazu zabudowy, dopuszcza si stosowanie map w skali 1:5000. Zakres miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego okre lony zosta w rozporz dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1587). Na zako czenie tej cz ci nale y wspomnie , e równie przepisy ochrony rodowiska nak adaj obowi zek zapewnienia w studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunków utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonaln gospodark zasobami rodowiska, w szczególno ci przez: ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji z ó kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami, uwzgl dnianie obszarów wyst powania z ó kopalin oraz obecnych i przysz ych potrzeb eksploatacji tych z ó , zapewnianie kompleksowego rozwi zania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzgl dnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania cieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urz dzania i kszta towania terenów zieleni, uwzgl dnianie konieczno ci ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w zwi zku z prowadzeniem gospodarki rolnej,

R. BE EDNAREK

zapewnianie ochrony waloor贸w krajobraazowych roddowiska i warrunk贸w klimatycznych, z zapob biegania ruchoom masowym m ziemi i ich uwzgl dnianiie potrzeb w zakresie skutkom, w贸d, gleby, uwzgl dnianiie innych pottrzeb w zakreesie ochrony powietrza, w ziemi, ochronny przed ha assem, wibracjam mi i polami ellektromagnetyycznymi.

2. Pos st powanie e w sprawie strate egicznej oceny odd dzia ywania na rodowisko prrojektu mp pzp i suikzzp Schemat 1.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.1. Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko Zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 3 pa dziernika 2008 r. o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.), zwanej dalej ustaw oo organ opracowuj cy projekt dokumentu, o którym mowa w art. 46 (studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) lub 47 uzgadnia z w a ciwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58 (regionalnym dyrektorem ochrony rodowiska i pa stwowym powiatowym inspektorem sanitarnym), zakres i stopie szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko. Uzgodnienia dokonuje si w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o uzgodnienie. Prognoza powinna zawiera informacje, o których mowa w art. 51 ust. 2 ustawy, przy czym zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy informacje zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko powinny by opracowane stosownie do stanu wspó czesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ci i stopnia szczegóowo ci projektowanego dokumentu oraz etapu przyj cia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powi zanych z tym dokumentem. Poza tym zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy w prognozie uwzgl dnia si informacje zawarte w prognozach oddziaywania na rodowisko sporz dzonych dla innych, przyj tych ju , dokumentów powi zanych z projektem dokumentu b d cego przedmiotem opracowania. W przepisach nie wskazano na mo liwo odst pienia od wymaga co do zawarto ci prognozy oddzia ywania na rodowisko zatem prognoza winna by sporz dzona w pe nym zakresie. Rola organów uzgadniaj cych polega na wskazaniu zagadnie , które w szczególno ci powinny by omówione w prognozie oddzia ywania na rodowisko. Du ym utrudnieniem jest fakt, e we wniosku organ opracowuj cy projekt dokumentu najcz ciej nie okre la przeznaczenia obszaru opracowania. Ustawa oo nie zobowi zuje tak e wnioskodawcy do za czania jakichkolwiek dokumentów. Co prawda zgodnie z art. 11 pkt 2 i art. 17 pkt 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647), zwanej dalej ustaw pizp wójt, burmistrz albo prezydent miasta zawiadamia na pi mie o podj ciu uchwa y o przyst pieniu do sporz dzenia studium lub planu instytucje i organy w a ciwe do uzgadniania i opiniowania projektu studium lub planu, jednak nie ma obowi zku przesy ania zawiadomienia równocze nie z wnioskiem o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko. Przeanalizowanie uchwa y o przyst pieniu do sporz dzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany lub uchwa y o przyst pieniu do sporz dzenia studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub jego zmiany oraz za cznika graficznego do uchwa y jest pomocne przy okre leniu lokalizacji obszaru opracowania oraz pozwala na uzyskanie informacji na temat planowanego przeznaczenia tego obszaru. Dobrym rozwi zaniem jest zwrócenie si z pro b do organów opracowuj cych projekty dokumentów o za czanie do wniosku o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegóowo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko uchwa y o przyst pieniu do sporz dzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany lub uchwa y o przyst pieniu do sporz dzenia studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub jego zmiany. Mo na równie odszuka potrzebne informacje na stronie internetowej danego urz du (Biuletyn Informacji Publicznej). Informacje o lokalizacji oraz planowanym przeznaczeniu obszaru

R. BEDNAREK

opracowania pozwalaj regionalnemu dyrektorowi ochrony rodowiska na wskazanie zagadnie , które w szczególno ci powinny by omówione w prognozie oddzia ywania na rodowisko. Aby zilustrowa proces okre lania przez regionalnego dyrektora ochrony rodowiska zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko pos u ono si przyk adem. Obszar opracowania jest przeznaczony pod lokalizacj elektrowni wiatrowych. Bior c pod uwag charakter przedsi wzi cia w prognozie powinny znale si informacje na temat zagospodarowania terenów wokó obszaru opracowania oraz odleg o ci elektrowni od najbli szych terenów obj tych ochron akustyczn okre lonych w rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826 ze zm.). Ponadto prognoza powinna okre la oddzia ywanie elektrowni wiatrowych lub innych obiektów, które mog znale si na obszarze opracowania w wyniku realizacji jego ustale , a mog cych wp ywa na istniej ce warunki akustyczne, na tereny wymagaj ce ochrony znajduj ce si w s siedztwie. W przypadku mo liwoci wyst pienia przekroczenia akustycznych standardów jako ci rodowiska konieczne jest okre lenie rodków technicznych, technologicznych lub organizacyjnych zmniejszaj cych poziom ha asu, co najmniej do poziomów dopuszczalnych. Prognoza powinna okre la przewidywane oddzia ywania skumulowane przedsi wzi cia na ludzi, awifaun i nietoperze, przy uwzgl dnieniu potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. W prognozie powinny znale si informacje na temat aktualnego stanu zagospodarowania obszaru opracowania oraz walorów przyrodniczych analizowanego obszaru, opis i analiza wykorzystania przestrzeni przeznaczonej pod lokalizacj elektrowni wiatrowych przez awifaun i chiropterofaun oraz informacje o zastosowanych metodach i ród ach wiedzy na temat wyst powania na przedmiotowym obszarze tych grup zwierz t. Prognoza powinna równie analizowa i ocenia wp yw elektrowni wiatrowych na ptaki i nietoperze, stosownie do stanu wspó czesnej wiedzy i metod oceny. W ocenie i analizie nale y uwzgl dni w szczególno ci wp yw elektrowni wiatrowych na szlaki migracyjne zwierz t, miejsca ich odpoczynku i erowania w trakcie sezonowych w drówek, a tak e na korytarze ekologiczne, uwzgl dniaj c trasy przelotowe ptaków i nietoperzy. Prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie i ograniczanie ewentualnych negatywnych oddzia ywa na ornitofaun i chiropterofaun mog cych by rezultatem realizacji ustale projektowanego dokumentu, w odniesieniu do ochrony gatunkowej zwierz t, zgodnie z rozporz dzeniem Ministra rodowiska z dnia 12 pa dziernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz t (Dz. U. Nr 237, poz. 1419). Podstawowym sposobem minimalizacji negatywnych oddzia ywa jest w a ciwa lokalizacji elektrowni, w szczególno ci wskazane jest przeanalizowanie, czy lokalizacje powierzchni przeznaczonych pod turbiny usytuowano w odleg o ci mniejszej ni 200 m od granicy lasu i skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi kszej oraz w odleg o ci mniejszej ni 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych, szpalerów i alei drzew itp. wykorzystywanych przez nietoperze. Powy sze za o enia dotycz ce odleg o ci zawarte s m. in. w „Tymczasowych wytycznych dotycz cych oceny oddzia ywania elektrowni wiatrowych na nietoperze” (wersja II, grudzie 2009, dokument zarekomendowany przez Komisj ds. Ochrony Zwierz t przy Pa stwowej Radzie Ochrony Przyrody pismem z dnia 6 stycznia 2010 r. jako dokument okre laj cy minimalne standardy, które na podstawie wspó czesnej wiedzy s zalecane do stosowania w Polsce), „Wytycznych w zakresie oceny oddzia ywania elektrowni wiatrowych na ptaki” (Chylarecki P., Pas awska A., Szczecin 2008) oraz w przygotowanym na zlecenie Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego opracowaniu „Obszary wa ne dla ptaków w okresie

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Wylega a P., Ku niak S., Dolata P.T., mscr. Pozna 2008), które zaleca si do wykorzystania w trakcie opracowywania projektu dokumentu i prognozy. Prognoza powinna ocenia , czy ustalenia projektowanego dokumentu pozwol na zastosowanie w przysz o ci dzia a minimalizuj cych wynikaj cych w szczególno ci z ocen oddzia ywania przedsi wzi na rodowisko. Z analiz akustycznych i bada , które mog by prowadzone w trakcie monitoringu przedrealizacyjnego ornitologicznego i chiropterologicznego, mo e wynika , e wybrane turbiny ze wzgl du na ich lokalizacj mog negatywnie wp ywa na ludzi, populacje ptaków b d nietoperzy. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie dzia a minimalizuj cych ten wp yw, np. poprzez zmian lokalizacji turbin. Zatem tereny wyznaczone pod lokalizacj elektrowni wiatrowych, powinny obejmowa taki obszar, aby mo liwe by o wprowadzanie korekty w rozmieszczeniu usytuowania turbin, wynikaj cej z wniosków p yn cych ze szczegó owych analiz akustycznych i bada faunistycznych. Prognoza powinna zawiera propozycje dotycz ce przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania.

Fot. Joanna Czeczott

Inaczej sytuacja wygl da, gdy obszar opracowania jest przeznaczony pod kilka funkcji, np. eksploatacj kruszywa naturalnego, zabudow mieszkaniow i dzia alno gospodarcz np. tartak. Wskazane jest, aby prognoza oddzia ywania na rodowisko i projekt dokumentu uwzgl dnia y wytyczne zawarte w kierunkach dzia a „Polityki ekologicznej Pa stwa w latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016” w zakresie ochrony powietrza, ze szczególnym uwzgl dnieniem stosowania w ród ach wytwarzania energii w celach grzewczych i technologicznych paliw charakteryzuj cych si najni szymi wska nikami emisyjnymi, takich jak: paliwa p ynne, gazowe i sta e np. biomasa, drewno oraz wykorzystania alternatywnych róde energii. Ponadto zaleca si , aby d y do sukcesywnej eliminacji niskich róde emisji oraz budowy lub rozbudowy gminnych systemów ciep owniczych. Prognoza powinna okre la przewidywane oddziaywanie istniej cych i planowanych szlaków komunikacyjnych oraz innych terenów, na których b d zlokalizowane przedsi wzi cia mog ce powodowa pogorszenie stanu jako ci powietrza na obszarze opracowania i terenach s siednich. W przypadku mo liwo ci przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji, projekt dokumentu oraz prognoza winny wskazywa skuteczne rozwi zania pozwalaj ce na ograniczenie emisji substancji do powietrza. Prognoza powinna okre la aktualny stan klimatu akustycznego obszaru opracowania oraz jego potencjalne zmiany w wyniku realizacji ustale projektu

R. BEDNAREK

dokumentu, tzn. oceni wp yw istniej cych i planowanych szlaków komunikacyjnych oraz innych przedsi wzi b d cych ród em ha asu na stan klimatu akustycznego terenów wymagaj cych ochrony akustycznej. W przypadku mo liwo ci przekroczenia akustycznych standardów jako ci rodowiska projekt dokumentu i prognoza winny okre la skuteczne rozwi zania techniczne, technologiczne lub organizacyjne zmniejszaj ce poziom ha asu na terenach podlegaj cych ochronie, co najmniej do poziomów dopuszczalnych. Prognoza powinna zawiera opis warunków geologicznych i hydrogeologicznych oraz wskazywa czy tereny przeznaczone na cele eksploatacji kruszywa znajduj si w granicach stref ochronnych uj wód podziemnych oraz czy planowane jest odwadnianie terenów eksploatacji kruszywa. Prognoza powinna okre la zasoby u ytkowe wód podziemnych, ocenia wp yw realizacji ustale projektu dokumentu na ilo i jako tych wód, a tak e okre la , analizowa i ocenia wp yw eksploatacji kruszywa na stosunki wodne i ewentualne uj cia wód podziemnych oraz przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych oddzia ywa realizacji ustale projektu dokumentu na rodowisko gruntowo-wodne, w tym proponowane dzia ania w zakresie realizacji infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Uwzgl dniaj c aspekt przyrodniczy, w prognozie powinny znale si informacje na temat aktualnego stanu zagospodarowania obszaru opracowania, w szczególno ci opis istniej cego stanu szaty ro linnej oraz fauny. Ponadto prognoza powinna ocenia walory przyrodnicze przedmiotowego obszaru, ze wskazaniem czy w jego granicach znajduj si stanowiska gatunków ro lin, grzybów i zwierz t obj tych ochron gatunkow . Je eli obszar opracowania jest po o ony w granicach lub w pobli u obszarów chronionych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.), wówczas prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania na formy ochrony przyrody. Prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na formy ochrony przyrody, mog cych by rezultatem realizacji ustale projektu dokumentu. Przedsi wzi cia liniowe s osobn specyficzn grup przedsi wzi . Wprowadzaj c do projektowanego dokumentu np. drog ekspresow prognoza powinna okre la przewidywane oddzia ywanie przedsi wzi cia w zakresie emisji substancji do powietrza. W projekcie dokumentu oraz prognozie konieczne jest okre lenie rodków organizacyjnych, technologicznych lub technicznych s u cych ograniczeniu ewentualnego niekorzystnego oddzia ywania powodowanego emisj substancji do powietrza. Prognoza powinna zawiera informacje na temat zagospodarowania terenów wokó przedsi wzi cia, w szczególno ci wskazywa odleg o ci przedsi wzi cia od terenów obj tych ochron akustyczn okre lonych w rozporz dzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku. Ponadto, powinna okre la wp yw inwestycji na klimat akustyczny terenów obj tych ochron . W przypadku mo liwo ci wyst pienia przekroczenia akustycznych standardów jako ci rodowiska w projektowanym dokumencie i prognozie konieczne jest okre lenie takich skutecznych rozwi za technicznych, technologicznych lub organizacyjnych, które zapewni obni enie poziomu ha asu na terenach podlegaj cych ochronie, co najmniej do warto ci dopuszczalnych. Prognoza powinna równie opisa warunki hydrogeologiczne oraz przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnego oddzia ywania realizacji ustale projektowanego dokumentu na rodowisko gruntowo-wodne. W projektowanym dokumencie i prognozie konieczne jest okre lenie zabezpiecze rodowiska gruntowo-wodnego przed zanieczyszczeniem. Uwzgl dniaj c aspekt przyrodniczy, w prognozie powinny znale si informacje na temat aktualnego stanu zagospodarowania obszaru opracowania, w szczególno ci opis istniej cego stanu

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

szaty ro linnej oraz stanu fauny. Ponadto prognoza powinna ocenia walory przyrodnicze przedmiotowego obszaru, ze wskazaniem czy w jego granicach znajduj si stanowiska gatunków ro lin, grzybów i zwierz t obj tych ochron gatunkow . Je eli obszar opracowania jest po o ony w granicach lub pobli u obszarów chronionych na podstawie ustawy o ochronie przyrody, wówczas prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania na formy ochrony przyrody. Prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na formy ochrony przyrody, mog cych by rezultatem realizacji ustale projektu dokumentu.

Fot. Przemys aw Walendzik

2.2. Opiniowanie projektu dokumentu oddzia ywania na rodowisko

wraz

prognoz

Opiniowanie projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko jest jednym z najwa niejszych elementów strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Ju w art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy oo definiuj c poj cie „strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko” ustawa wskazuje, e jest to post powanie obejmuj ce m. in. uzyskanie wymaganych ustaw opinii. Obowi zek uzyskania opinii do projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko przez organ opracowuj cy projekt dokumentu wynika bezpo rednio z art. 54 ust. 1 ustawy, który wskazuje, e organ opracowuj cy projekt dokumentu, o którym mowa w art. 46 (projekt studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) lub 47, poddaje projekt, wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko, opiniowaniu przez w a ciwe organy, o których mowa w art. 57

R. BEDNAREK

i 58 (regionalnego dyrektora ochrony rodowiska i pa stwowego powiatowego inspektora sanitarnego). W a ciwe organy wydaj opini w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii. Ponadto obowi zek zasi gni cia opinii dotycz cej rozwi za przyj tych w projekcie studium uwarunkowa i kierunkรณw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz opinii dotycz cej miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika tak e z art. 11 pkt 6 oraz art. 17 pkt 6 ustawy pizp. Opiniowanie projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko jest jednym z etapรณw strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, w ramach ktรณrego do organรณw w a ciwych do wydania opinii przekazywana jest dokumentacja dotycz ca danej sprawy. Jednak e, o ile w pocz tkowych etapach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko w a ciwe organy wydaj uzgodnienia dotycz ce m.in. zakresu i stopnia szczegรณ owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko lub odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, na tym etapie wydawana jest opinia do projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko. W doktrynie panuje pogl d, e โ opiniowanie jest najs absz form wspรณ dzia ania pomi dzy organami administracji, a wyra ona opinia nie ma charakteru wi cego dla organu opracowuj cego opiniowany dokumentโ 26. Wynika z tego, e o ile organ opracowuj cy projekt dokumentu wymagaj cy przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko ma obowi zek uzyskania opinii do tego dokumentu wraz z prognoz , opinia ta nie jest dla niego wi ca. Jednak e nale y pami ta , e zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy oo organ opracowuj cy projekt dokumentu bierze pod uwag ustalenia zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko, opinie organรณw oraz rozpatruje uwagi i wnioski zg oszone w zwi zku z udzia em spo ecze stwa. Ponadto po przyj ciu danego dokumentu, zgodnie z art. 55 ust. 4 ustawy oo , przekazuje przyj ty dokument wraz z podsumowaniem organom opiniuj cym. W podsumowaniu organ informuje w jaki sposรณb zosta y wzi te pod uwag i w jakim zakresie zosta y uwzgl dnione m.in. opinie w a ciwych organรณw. W przypadku ich nieuwzgl dnienia, w podsumowaniu organ przyjmuj cy dokument winien wyja ni powody, dla ktรณrych tak post pi . Aby dokumenty planistyczne by y rzetelnie przygotowane, zarรณwno pod wzgl dem merytorycznym i prawnym, ustawa pizp wskazuje, i projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz projekt studium uwarunkowa i kierunkรณw zagospodarowania przestrzennego gminy przedk adane s do uzgodnienia i opiniowania okrelonym organom. Jednym z nich jest regionalny dyrektor ochrony rodowiska, ktรณry sprawdza zgodno ustale projektowanego dokumentu z szeroko poj tym prawem ochrony rodowiska. Opinia regionalnego dyrektora ochrony rodowiska ma wp yw na ostateczny kszta t uchwalonego dokumentu. Ma to du e znaczenie szczegรณlnie w przypadku studium uwarunkowa i kierunkรณw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W pkt. 4 preambu y Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wp ywu niektรณrych planรณw i programรณw na rodowisko (Dz.U.UE.L.2001.197.30) wskazuje si , e ocena wp ywu na rodowisko jest wa nym narz dziem s u cym do uwzgl dnienia aspektรณw rodowiskowych w procesie przygotowania i przyjmowania niektรณrych planรณw i programรณw, ktรณre potencjalnie mog powodowa znacz cy wp yw na rodowisko w Pa stwach Cz onkowskich, poniewa zapewnia, e taki wp yw planรณw 26

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

i programów jest brany pod uwag w czasie przygotowania tych dokumentów i przed ich przyj ciem. Analizuj c projekt dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko regionalny dyrektor ochrony rodowiska sprawdza zgodno zapisów tych dokumentów z obowi zuj cymi przepisami, g ównie z zakresu ochrony rodowiska, ale tak e planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz zwraca uwag na ich spójno , gdy zdarzaj si rozbie ne zapisy w projektowanym dokumencie i prognozie. Wymogi co do zawarto ci prognozy okre la art. 51 ust. 2 ustawy oo . Artyku ten wyra nie wskazuje elementy, które musz by zawarte w ka dej prognozie oddzia ywania na rodowisko, bez wzgl du na rodzaj projektu dokumentu, dla którego jest ona opracowywana. Regionalny dyrektor ochrony rodowiska opiniuj c projekt dokumentu wraz z prognoz sprawdza, czy prognoza spe nia wymogi okre lone w art. 51 ust. 2 ustawy oo oraz czy sporz dzaj c prognoz uwzgl dniono wytyczne zawarte w uzgodnieniu zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie. Ponadto, opiniuj c projekt dokumentu wraz z prognoz regionalny dyrektor ochrony rodowiska zwraca uwag na aktualno informacji zawartych w prognozie, bowiem zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy oo , informacje zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko, o których mowa w art. 51 ust. 2, powinny by opracowane stosownie do stanu wspó czesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ci i stopnia szczegó owo ci projektowanego dokumentu oraz etapu przyj cia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powi zanych z tym dokumentem. Niestety wielokrotnie zdarza si , i przed o one do zaopiniowania prognozy oddzia ywania na rodowisko nie zawieraj wszystkich elementów, o których mowa w art. 51 ust. 2 ustawy oo . W takim przypadku przed o ona dokumentacja nie spe nia wymaga formalnych, poniewa w przepisach nie wskazano na mo liwo odst pienia od wymaga co do zawarto ci prognozy oddzia ywania na rodowisko, w zwi zku z czym ka da prognoza musi by sporz dzona w pe nym zakresie. Na jako opracowywanych prognoz oddzia ywania na rodowisko negatywnie wp ywa ponadto wykorzystywanie przez opracowuj cych nieaktualnych danych dotycz cych stanu rodowiska. Rzetelna analiza i ocena istniej cego stanu rodowiska obszaru opracowania i terenów, na które projektowany dokument mo e oddziaywa jest jednym z podstawowych warunków pó niejszej prawid owej oceny przewidywanego oddzia ywania na rodowisko. Podczas opracowywania prognoz oddzia ywania na rodowisko wskazane jest korzystanie z aktualnych danych i informacji dotycz cych stanu rodowiska (wyników bada , analiz, inwentaryzacji itd.) dost pnych zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej, np. publikowanych na stronach internetowych instytucji i organów odpowiedzialnych za monitoring jako ci rodowiska. Poza tym, zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy oo , w prognozie oddzia ywania na rodowisko uwzgl dnia si informacje zawarte w prognozach oddzia ywania na rodowisko sporz dzonych dla innych, przyj tych ju , dokumentów powi zanych z projektem dokumentu b d cego przedmiotem opracowania. W przypadku braku aktualnych danych dotycz cych stanu rodowiska nale y korzysta z dost pnych informacji wskazuj c jednocze nie, e dla obszaru b d cego przedmiotem oceny brak aktualnych danych. Opiniuj c projekt dokumentu wraz z prognoz regionalny dyrektor ochrony rodowiska weryfikuje pod wzgl dem merytorycznym i zgodno ci z przepisami poszczególne elementy prognozy w odniesieniu do konkretnego projektu dokumentu, dla którego zosta a ona opracowana. Do najcz ciej pojawiaj cych si problemów dotycz cych prognoz oddzia ywania na rodowisko nale y zaliczy : 1. brak analizy i oceny przewidywanego znacz cego oddzia ywania na poszczególne komponenty rodowiska przeprowadzonej zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. e ustawy oo ,

R. BEDNAREK

2. brak rozwi za maj cych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko, mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, pomimo i z planowanego zagospodarowania i informacji zawartych w prognozie wynika, e takie rozwi zania powinny by zastosowane lub proponowanie rozwi za , które nie gwarantuj ograniczenia przewidywanego negatywnego oddzia ywania na rodowisko (niespe nienie warunku, o którym mowa w art. 51 ust. 2 pkt 3 lit. a ustawy oo ), 3. pomijanie w ocenie oddzia ywania na rodowisko istniej cych lub planowanych obiektów takich jak: linie kolejowe, drogi o du ym nat eniu ruchu, linie elektroenergetyczne o wysokim napi ciu znamionowym, zak ady przemys owe, które mog spowodowa znacz ce oddzia ywanie na rodowisko. Ka dorazowo, bez wzgl du na planowane przeznaczenie terenów obj tych projektem dokumentu, prognoza powinna zawiera informacje, o których mowa powy ej uwzgl dniaj c istniej ce i planowane elementy zagospodarowania przestrzeni wyst puj ce w granicach obszaru opracowania, jak i w jego s siedztwie, które z jednej strony mog mie wp yw na planowane formy zagospodarowania, jak równie mog spowodowa wyst pienie oddzia ywa skumulowanych. Nierzadko zdarza si równie , e autorzy prognoz oddzia ywania na rodowisko wskazuj , i nie jest mo liwe okre lenie przewidywanego oddzia ywania ze wzgl du na brak informacji dotycz cych planowanych na danym terenie przedsi wzi . Oczywistym jest, e organ opracowuj cy projekt dokumentu cz sto nie posiada informacji na temat wszystkich inwestycji, które mog powsta na obszarze opracowania. Dotyczy to zw aszcza projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowywanego dla obszaru ca ej gminy. Jednak e w prognozie nale y dokona oceny przewidywanego wp ywu realizacji ustale projektowanego dokumentu na rodowisko, gdy stanowi ona istot przeprowadzania strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. W zwi zku z tym, e ka da prognoza oddziaywania na rodowisko musi by sporz dzona w pe nym zakresie wskazanym w ustawie, w przypadkach gdy organ opracowuj cy projekt dokumentu nie posiada informacji na temat planowanych na Fot. Przemys aw Walendzik danym obszarze przedsi wzi , ocena oddziaywania na rodowisko powinna mie charakter hipotetyczny, wskazywa mo liwe do wyst pienia oddzia ywania, uwzgl dniaj c ró ne warianty realizacji przedsi wzi cia, przede wszystkim najbardziej niekorzystne dla rodowiska. Pomocne w takiej sytuacji mo e by korzystanie z informacji dotycz cych inwestycji o podobnym charakterze i skali.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Ze wzgl du na swoj w a ciwo , regionalny dyrektor ochrony rodowiska opiniuj c projekty dokumentów wraz z prognozami oddzia ywania na rodowisko weryfikuje zarówno zgodno ich zapisów z prawem powszechnie obowi zuj cym, jak i prawem miejscowym. Poprzez wydawanie opinii w ramach strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko regionalny dyrektor ochrony rodowiska uczestniczy w procesie planistycznym, stanowi c istotny podmiot w prowadzeniu polityki zrównowa onego rozwoju, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i regionalnym. Dba o o rodowisko, jego stan i umiej tne korzystanie z jego zasobów s jednym z podstawowych elementów takiego rozwoju. W zwi zku z czym tak wa ne i niezb dne jest przestrzeganie przepisów z zakresu ochrony rodowiska ju na szczeblu opracowywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Polski system prawny zawiera wiele przepisów bezpo rednio i po rednio zwi zanych z ochron rodowiska. Podstawowym aktem prawa, dotycz cym ochrony rodowiska jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.), w której wiele miejsca po wi cono problematyce ochrony rodowiska w zagospodarowaniu przestrzennym oraz ochronie zasobów rodowiska – m.in. ochronie powietrza, ochronie wód, ochronie powierzchni ziemi czy ochronie przed ha asem. Szczególne znaczenie ma art. 71 ust. 1 ustawy, który wskazuje, e zasady zrównowa onego rozwoju i ochrony rodowiska stanowi podstaw do sporz dzania i aktualizacji m.in. studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 71 ust. 2 ustawy w studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okre la si rozwi zania niezb dne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszcze , zapewnienia ochrony przed powstaj cymi zanieczyszczeniami oraz przywracania rodowiska do w aciwego stanu. Ponadto ustala si warunki realizacji przedsi wzi , umo liwiaj ce uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony rodowiska. Zgodnie z art. 72 ust. 1 ustawy – Prawo ochrony rodowiska, w studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia si warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonaln gospodark zasobami rodowiska, w szczególno ci przez: ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji z ó kopalin i racjonalnego gospodarowania gruntami; uwzgl dnianie obszarów wyst powania z ó kopalin oraz obecnych i przysz ych potrzeb eksploatacji tych z ó ; zapewnianie kompleksowego rozwi zania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzgl dnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania cieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urz dzania i kszta towania terenów zieleni; uwzgl dnianie konieczno ci ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w zwi zku z prowadzeniem gospodarki rolnej; zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych rodowiska i warunków klimatycznych; uwzgl dnianie potrzeb w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom; uwzgl dnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed ha asem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi.

R. BEDNAREK

Warto równie przytoczy art. 73 ustawy – Prawo ochrony rodowiska, zgodnie z którym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgl dnia si w szczególno ci ograniczenia wynikaj ce z: ustanowienia w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespo u przyrodniczo – krajobrazowego, u ytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin; utworzenia obszarów ograniczonego u ytkowania lub stref przemys owych; wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracj ; ustanowienia w trybie przepisów ustawy – Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych uj wód, a tak e obszarów ochronnych zbiorników wód ródl dowych. Opiniuj c projekt dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko regionalny dyrektor ochrony rodowiska zwraca równie uwag na aspekt przyrodniczy. Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody cele ochrony przyrody s realizowane przez uwzgl dnianie wymaga ochrony przyrody m.in. w studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ponadto, w ustawie o ochronie przyrody znajduje si szereg przepisów reguluj cych status form ochrony przyrody m.in. parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000 oraz ochrony gatunkowej ro lin, zwierz t i grzybów, które nale y uwzgl dnia podczas opracowywania ww. projektów dokumentów oraz prognoz oddziaywania na rodowisko. W tym miejscu nale y równie wskaza akty wykonawcze do ustawy zwi zane z ochron gatunkow , czyli w szczególno ci rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro lin (Dz. U. z 2012 r., poz. 81), rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst puj cych grzybów obj tych ochron (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) oraz rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 12 pa dziernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz t (Dz. U. Nr 237, poz. 1419). Du e znaczenie w przypadku projektów dokumentów oraz prognoz oddzia ywania na rodowisko ma ponadto szereg innych aktów prawnych zwi zanych z ochron rodowiska. Zaliczy nale y do nich m.in.: ustaw z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145), ustaw z dnia 13 wrze nia 1996 r. o utrzymaniu czysto ci i porz dku w gminach (Dz. U. z 2012 r., poz. 391), ustaw z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.), rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826 ze zm.) czy rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 30 pa dziernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w rodowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Katalog ustaw i rozporz dze uwzgl dnianych przez regionalnego dyrektora ochrony rodowiska podczas opiniowania danego projektu dokumentu i prognozy oddzia ywania na rodowisko nie jest zamkni ty, gdy w zale no ci od rodzaju projektowanego dokumentu, jego ustale , obszaru jaki obejmuje, nale y wzi pod uwag przepisy reguluj ce kwestie rodowiskowe w bardzo szerokim i zró nicowanym zakresie. Niejednokrotnie, regionalny dyrektor ochrony rodowiska w swoich opiniach powo uje si tak e na przepisy

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

dotycz ce m.in. budownictwa, dróg czy kolejnictwa, ale tak e na akty prawa miejscowego dotycz ce m.in. stref ochronnych uj wód czy obszarów ograniczonego u ytkowania. Ponadto, opiniuj c projekt dokumentu w zakresie swojej w a ciwo ci, regionalny dyrektor ochrony rodowiska zwraca równie uwag na przepisy dotycz ce wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - rozporz dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1587) oraz zakresu projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy – rozporz dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Projekty planów i studiów przedk adane do zaopiniowania musz by zgodne z ww. rozporz dzeniami. Spe nianie wymogów, o których mowa powy ej, jest podstaw prawid owego sporz dzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. W przedk adanych do zaopiniowania projektach dokumentów oraz prognozach oddziaywania na rodowisko cz sto przywo ywane s nieobowi zuj ce przepisy lub s b dnie interpretowane. Nale y pami ta , e miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego po ich uchwaleniu stanowi akty prawa miejscowego i ustanawiaj prawa i obowi zki na danym obszarze, bezpo rednio wp ywaj c na prawa i obowi zki obywateli, a w szczególno ci w a cicieli nieruchomo ci. W zwi zku z tym, opracowanie projektu dokumentu zgodnie z przepisami jest niezwykle istotne, w przeciwnym wypadku mo e mie miejsce istotne naruszenie prawa, co skutkuje orzeczeniem niewa no ci uchwa y przez organ nadzorczy (wojewod ). Jednym z zagadnie , na które trzeba równie zwróci uwag opracowuj c projekt dokumentu i prognoz oddzia ywania na rodowisko jest stosowana terminologia. Bardzo cz sto u yte wyra enia i stwierdzenia s niejednoznaczne, przez co ju na etapie opiniowania projektu dokumentu pojawiaj si problemy z interpretacj niektórych zapisów. W zwi zku z tym w projektach dokumentów i prognozach wskazane jest stosowanie terminologii, która jest zawarta w prawie, a w przypadku stosowania okre le potocznych nale y jednoznacznie wyja ni ich znaczenie. W tym miejscu warto wskaza przyk ad ustale projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, które cz sto nie s uwzgl dniane. Pierwszy z nich zwi zany jest z obowi zkiem okre lania w planie miejscowym szczególnych warunków zagospodarowania terenów oraz ogranicze w ich u ytkowaniu, w tym zakazu zabudowy na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 9 ustawy pizp. Artyku ten nak ada na Fot. Przemys aw Walendzik organ opracowuj cy

R. BEDNAREK

projekt planu obowi zek okre lenia szczególnych warunków zagospodarowania terenów oraz ogranicze w ich u ytkowaniu wynikaj cych np. z wyst powania na danym obszarze lub w jego s siedztwie elementów infrastruktury technicznej (np. linii elektroenergetycznych o wysokich napi ciach znamionowych, gazoci gów wysokiego ci nienia) lub obszarów chronionych na podstawie innych ustaw. Niestety w przedk adanej do zaopiniowania dokumentacji cz sto brakuje ustale w tym zakresie. Drugim przyk adem jest niewype nienie obowi zku wynikaj cego z art. 114 ust. 1 ustawy - Prawo ochrony rodowiska, który wskazuje, e przy sporz dzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ró nicuj c tereny o ró nych funkcjach lub ró nych zasadach zagospodarowania wskazuje si , które z nich nale do poszczególnych rodzajów terenów, o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1. Z artyku u wynika, e w projekcie planu nale y jednoznacznie wskaza , które z terenów obj tych projektem planu podlegaj ochronie przed ha asem, a co za tym idzie – dla jakich terenów musz by zachowane akustyczne standardy jako ci rodowiska. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia ochrony rodowiska, a przede wszystkim jako ci ycia mieszka ców i u ytkowników obszarów zlokalizowanych w s siedztwie róde ha asu. Zgodnie z art. 112 ustawy - Prawo ochrony rodowiska ochrona przed ha asem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego rodowiska, w szczególno ci poprzez utrzymanie poziomu ha asu poni ej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz poprzez zmniejszanie poziomu ha asu co najmniej do dopuszczalnego, w przypadkach gdy nie jest on dotrzymany. W tym kontek cie wida wyra nie, jak du e znaczenie ma planowanie przestrzenne dla kszta towania odpowiedniego klimatu akustycznego. Podczas opracowywania projektów dokumentów oraz prognoz oddzia ywania na rodowisko, w niektórych przypadkach zaleca si równie korzystanie z wytycznych dotycz cych wybranych aspektów ochrony rodowiska, nieb d cych jednak e przepisami. Obecnie du o wytycznych zosta o przygotowanych w odniesieniu do planowania i realizacji elektrowni wiatrowych. W zwi zku z tym, w celu wypracowania tzw. dobrych praktyk zwi zanych z realizacj elektrowni wiatrowych wskazane jest uwzgl dnianie m.in. takich opracowa jak: „Tymczasowe wytyczne dotycz ce oceny oddzia ywania elektrowni wiatrowych na nietoperze” (wersja II, grudzie 2009, dokument zarekomendowany przez Komisj ds. Ochrony Zwierz t przy Pa stwowej Radzie Ochrony Przyrody pismem z dnia 6 stycznia 2010 r. jako dokument okre laj cy minimalne standardy, które na podstawie wspó czesnej wiedzy s zalecane do stosowania w Polsce), „Wytyczne w zakresie oceny oddzia ywania elektrowni wiatrowych na ptaki” (Chylarecki P., Pas awska A., Szczecin 2008) oraz „Obszary wa ne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Wylega a P., Ku niak S., Dolata P.T., mscr. Pozna 2008). Nale y równie pami ta o tym, by opracowuj c projekt dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko sprawdza aktualno przepisów, ze wzgl du na ich cz st zmian . W szczególno ci ma to du e znaczenie w przypadku sporz dzania zmiany obowi zuj cego dokumentu. Kolejnym zagadnieniem branym pod uwag podczas opiniowania projektu dokumentu wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko jest zgodno tre ci projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy z informacjami zawartymi w prognozie oddzia ywania na rodowisko. Niestety zdarzaj si rozbie no ci pomi dzy ustaleniach projektowanego dokumentu a zapisami prognozy oddzia ywania na rodowisko. Prognoza musi zawsze odnosi si do projektu dokumentu, którego dotyczy.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Podsumowuj c, maj c na uwadze dba o o stan rodowiska przyrodniczego oraz d c do zrównowa onego rozwoju miast i wsi, w celu spe nienia wymogów wynikaj cych z przepisów, w tym dotycz cych strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, konieczna jest wspó praca przedstawicieli organów opracowuj cych projekty dokumentów, urbanistów, architektów oraz specjalistów z zakresu ochrony rodowiska i ochrony przyrody podczas opracowywania projektów dokumentów i prognoz oddzia ywania na rodowisko.

2.3. Odst pienie od przeprowadzenia oddzia ywania na rodowisko

strategicznej

oceny

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy oo organ opracowuj cy projekty dokumentów, o których mowa w art. 46 pkt 1 (studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego), mo e, po uzgodnieniu z w a ciwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58 (regionalnym dyrektorem ochrony rodowiska i pa stwowym powiatowym inspektorem sanitarnym), odst pi od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, je eli uzna, e realizacja postanowie danego dokumentu nie spowoduje znacz cego oddziaywania na rodowisko. Zgodnie z art. 48 ust. 1a ustawy oo odst pienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko w przypadku dokumentów, o których mowa w art. 46 pkt 1, mo e dotyczy wy cznie projektów dokumentów stanowi cych niewielkie modyfikacje przyj tych ju dokumentów. Przy czym uznaje si , e niewielkie modyfikacje s to takie nieznaczne zmiany, które nie b d mia y znacz cego wp ywu na rodowisko. Jednak do ka dej sprawy nale y podej indywidualnie, poniewa znacz cy wp yw na rodowisko wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko bez wzgl du na skal modyfikacji. Nale y tak e pami ta , e zgodnie z art. 48 ust. 3 ustawy oo odst pienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko wymaga uzasadnienia zawieraj cego informacje o uwarunkowaniach, o których mowa w art. 49 ustawy, tzn. 1. charakter dzia a przewidzianych w dokumentach, o których mowa w art. 46 i 47, w szczególno ci: a. stopie , w jakim dokument ustala ramy dla pó niejszej realizacji przedsi wzi , w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsi wzi , b. powi zania z dzia aniami przewidzianymi w innych dokumentach, c. przydatno w uwzgl dnieniu aspektów rodowiskowych, w szczególno ci w celu wspierania zrównowa onego rozwoju, oraz we wdra aniu prawa wspólnotowego w dziedzinie ochrony rodowiska, d. powi zania z problemami dotycz cymi ochrony rodowiska; 2. rodzaj i skal oddzia ywania na rodowisko, w szczególno ci: a. prawdopodobie stwo wyst pienia, czas trwania, zasi g, cz stotliwo i odwracalno oddzia ywa , b. prawdopodobie stwo wyst pienia oddzia ywa skumulowanych lub transgranicznych, c. prawdopodobie stwo wyst pienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagro enia dla rodowiska;

R. BEDNAREK

3. cechy obszaru obj tego oddzia ywaniem na rodowisko, w szczególno ci: a. obszary o szczególnych w a ciwo ciach naturalnych lub posiadaj ce znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, wra liwe na oddzia ywania, istniej ce przekroczenia standardów jako ci rodowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu, b. formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz obszary podlegaj ce ochronie zgodnie z prawem mi dzynarodowym. Na podstawie przedstawionych informacji regionalny dyrektor ochrony rodowiska i pa stwowy powiatowy inspektor sanitarny dokonuj uzgodnienia. Przy czym nale y pami ta , e uzgodnienia s wi ce dla organu sporz dzaj cego projekt dokumentu. Poni ej zostan zaprezentowane dwa stanowiska w kwestii odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko na przyk adzie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 17 pkt 4 ustawy pizp wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporz dza projekt planu miejscowego wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko. Równie z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, e wójt, burmistrz albo prezydent miasta ustala termin dokonania uzgodnie albo przedstawienia opinii przez organy, o których mowa w art. 11 pkt 5 i 6 oraz art. 17 pkt 6 (w tym regionalnego dyrektora ochrony rodowiska), nie krótszy ni 14 dni i nie d u szy ni 30 dni od dnia udost pnienia projektu studium albo projektu planu miejscowego wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko. Przy czym w ustawie pizp nie wskazano jednoznacznie, e wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporz dza projekt studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko. Przede wszystkim nale y zwróci uwag na konstrukcj art. 17 ustawy pizp, tzn. z jednej strony, zgodnie z art. 17 pkt 4 ustawy wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporz dza projekt planu miejscowego wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko, a z drugiej – zgodnie z art. 17 pkt 6 pkt a tiret trzecie ustawy wyst puje o opini o projekcie planu do regionalnego dyrektora ochrony rodowiska. Ustawodawca rozdzieli dwa obowi zki, w zwi zku z tym nale y uzna je za niezale ne od siebie. Jednocze nie, jak wskazano powy ej, organ opracowuj cy projekt miejscowego plan zagospodarowania przestrzennego, mo e, po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony rodowiska i pa stwowym powiatowym inspektorem sanitarnym, odst pi od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, przy czym musz zosta spe nione dwie przes anki, tzn. realizacja postanowie danego dokumentu nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko oraz odst pienie mo e dotyczy wy cznie projektów dokumentów stanowi cych niewielkie modyfikacje przyj tych ju dokumentów. Procedura ta jest regulacj szczególn , gdy tylko w okre lonych przypadkach istnieje mo liwo odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko. Jednak odst pienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko nie jest równoznaczne ze zwolnieniem z obowi zku wynikaj cego z art. 17 pkt 4 ustawy pizp, tzn. sporz dzenia projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko. Zatem pomimo, i na podstawie ustawy oo wójt, burmistrz albo prezydent miasta odst pi od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko na podstawie art. 17 pkt 6 pkt a tiret trzecie i art. 25 ust. 1 ustawy pizp przedk ada regionalnemu dyrektorowi ochrony rodowiska do zaopiniowania projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wraz z prognoz oddzia ywania na rodowisko.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Drugie podej cie do przedmiotowej kwestii opiera si na za o eniu, e dokonuj c uzgodnienia odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko na podstawie ustawy oo regionalny dyrektor ochrony rodowiska ocenia czy realizacja postanowie danego dokumentu nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko, bior c pod uwag uwarunkowania, o których mowa w art. 49 ustawy. Wskazuj c, e dla danego projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie jest wymagane przeprowadzenie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko regionalny dyrektor ochrony rodowiska uznaje, e realizacja postanowie tego dokumentu nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko. Nie ma zatem powodu, aby regionalny dyrektor ochrony rodowiska wypowiada si po raz kolejny w sprawie tego samego projektu dokumentu na podstawie ustawy pizp. Omawiaj c zagadnienie odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko warto równie wspomnie o stwierdzeniu konieczno ci przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko na podstawie art. 47 ustawy oo . Zgodnie z art. 47 ustawy przeprowadzenie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest wymagane w przypadku projektów dokumentów, innych ni wymienione w art. 46, je eli w uzgodnieniu z w a ciwym organem, o którym mowa w art. 57, organ opracowuj cy projekt dokumentu stwierdzi, e wyznaczaj one ramy dla pó niejszej realizacji przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na rodowisko lub e realizacja postanowie tych dokumentów mo e spowodowa znacz ce oddzia ywanie na rodowisko. Przedmiotowy przepis nie ma zastosowania w przypadku projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, gdy te dokumenty zosta y wymienione w art. 46 pkt 1 ustawy oo . Procedura odst pienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko jest rzadko wykorzystywana w przypadku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, niemniej jednak zdarzaj si takie przypadki. Za przyk ad mo e pos u y projekt planu stanowi cy zmian planu w cz ci obejmuj cej cztery dzia ki zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Zachowa on dotychczasowe przeznaczenie terenów (zabudow mieszkaniow jednorodzinn ) oraz szereg innych ustale , w tym wysoko budynków, co umo liwia o kszta towanie adu przestrzennego zgodnie z ustaleniami planu obowi zuj cego. Projekt planu ustala warunki zabudowy i zagospodarowania dla obszaru o powierzchni ok. 0,2 ha. Skala inwestycji mo liwych do zrealizowania w oparciu o przedmiotowy projekt planu by a bardzo ma a, gdy wszystkie budynki mieszkalne zosta y ju zrealizowane, a mo liwo ci ich rozbudowy znacznie ograniczono. Mo liwa by a jedynie lokalizacja maksymalnie 2 nowych budynków gospodarczych lub gospodarczogara owych, co wynika o tak e z planu obowi zuj cego. Faktyczna zmiana ustale obowi zuj cego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotyczy a zmiany linii zabudowy. Ponadto w projekcie planu uszczegó owiono zapisy dotycz ce zaopatrzenia w energi ciepln oraz gospodarowania wodami opadowymi i roztopowymi, uwzgl dniaj c wspó czesne tendencje i uwarunkowania prawne s u ce wzmocnieniu ochrony rodowiska. Uwzgl dniaj c zakres zmiany planu projekt planu spe nia warunek okre lony w art. 48 ust. 1a ustawy oo , tzn. stanowi niewielk modyfikacj przyj tego dokumentu, nie wyznacza ram dla pó niejszej realizacji przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na rodowisko. W trakcie realizacji budynków gospodarczych, wzgl dnie gospodarczogara owych istnieje mo liwo nieznacznego przemieszania utworów przypowierzchniowych, przekszta cenia gleb i usuni cia szaty ro linnej. Wdro enie ustale planu nie b dzie skutkowa o wzrostem zanieczyszcze powietrza oraz ilo ci wytwarzanych cieków. Tym

R. BEDNAREK

samym nie spowoduje zmian w istniej cym oddzia ywaniu na rodowisko. Stopie przekszta ce poszczególnych komponentów przyrodniczych nie b dzie odbiega od wywo anego wdro eniem ustale obowi zuj cych. Znaczenie ma równie niewielki obszar obj ty projektem planu i uzbrojenie terenu w podstawowe sieci i urz dzenia infrastruktury technicznej. Poza tym obszar znajdowa si w zurbanizowanej strefie miasta, poza obszarami chronionymi na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Uwzgl dniaj c skal , zakres, zasi g i charakter opracowania uznano, e realizacja ustale projektu planu nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko, poniewa obecne zainwestowanie i znaczne ograniczenie mo liwo ci realizacji nowych inwestycji sprawiaj , e realizacja ustale przedmiotowego projektu planu, skutkowa b dzie znikom ingerencj w rodowisko, ograniczon praktycznie do obszaru obj tego projektem planu. Inny przyk ad to projekt planu, który w ca o ci zachowa dotychczasowe przeznaczenie terenu (budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne, ziele urz dzona, droga wewn trzna i przej cia piesze). Ustala warunki zabudowy i zagospodarowania dla obszaru o powierzchni ok. 2 ha. Skala inwestycji mo liwych do zrealizowania w oparciu o przedmiotowy projekt planu by a ma a. Oprócz przeznaczenia terenów zosta zachowany szereg innych dotychczasowych ustale zapewniaj cych ad przestrzenny. Zmiana planu polega a na umo liwieniu wykorzystania ca ego poddasza budynku jako kondygnacji u ytkowej, gdy dotychczasowe zapisy planu pozwala y na u ytkowanie tylko jego cz ci. Poza tym projekt planu dopuszcza mo liwo realizacji II kondygnacji w poddaszu budynków mieszkalnych jednorodzinnych. W projekcie planu zmodyfikowane zosta y równie zapisy odnosz ce si do zasad obs ugi w zakresie infrastruktury technicznej, w szczególno ci zaopatrzenia w ciep o. Uwzgl dniaj c zakres zmiany planu projekt planu spe nia warunek okre lony w art. 48 ust. 1a ustawy oo , tzn. stanowi niewielk modyfikacj przyj tego dokumentu. W trakcie realizacji obiektów budowlanych istnieje mo liwo nieznacznego przemieszania utworów przypowierzchniowych, przekszta cenia gleb i usuni cia szaty ro linnej. Stopie ingerencji w poszczególne komponenty przyrodnicze oraz wielko emisji zanieczyszcze i energii do rodowiska na etapie u ytkowania terenu okre lonego w projekcie planu, nie b d odbiega y od wywo anych realizacj ustale obowi zuj cych. Znaczenie ma równie niewielki obszar obj ty projektem planu i uzbrojenie terenu w podstawowe sieci i urz dzenia infrastruktury technicznej. Poza tym obszar znajdowa si w zurbanizowanej strefie miasta, poza obszarami chronionymi na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Uwzgl dniaj c skal , zakres, zasi g i charakter opracowania stwierdzono, e realizacja ustale projektu planu nie spowoduje znacz cego oddzia ywania na rodowisko. Realizacja ustale przedmiotowego projektu planu skutkowa b dzie znikom ingerencj w rodowisko, ograniczon praktycznie do obszaru obj tego projektem planu. W obu przypadkach regionalny dyrektor ochrony rodowiska stwierdzi , i projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nie wymagaj przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Pomimo, i organ sporz dzaj cy projekty dokumentów, po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony rodowiska i pa stwowym powiatowym inspektorem sanitarnym, odst pi od przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko to jednak wyst pi z wnioskami o zaopiniowanie projektów planów.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

3. Wybrane problemy dotycz ce prognoz oddzia ywania na rodowisko z punktu widzenia organu ochrony rodowiska 3.1. Istniej cy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia istniej cy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu. Okre lenie istniej cego stanu rodowiska jest punktem wyj cia dla oceny przewidywanego oddzia ywania na rodowisko, gdy w prognozie ocenia si jak zmieni si stan rodowiska w wyniku realizacji ustale projektowanego dokumentu. Zatem nie jest mo liwe dokonanie oceny oddzia ywania na rodowisko skutków realizacji ustale projektowanego dokumentu bez wcze niejszego okre lenia stanu rodowiska. W wielu przypadkach w prognozach brak informacji na temat istniej cego stanu rodowiska pomimo, i informacje te s ogólnie dost pne m. in. w publikowanych przez wojewódzki inspektorat ochrony rodowiska corocznych raportach o stanie rodowiska w województwie, udost pnianych równie na stronie internetowej. Zdarza si , e autorzy prognoz nie odnosz si do wszystkich komponentów rodowiska, np. oceniaj stan jako ci powietrza i wód powierzchniowych, a zapominaj o okre leniu istniej cego stanu wód podziemnych. Ponadto, cz sto w prognozach stan rodowiska opisywany jest pobie nie, a autorzy niejednokrotnie wskazuj na brak danych dotycz cych obszaru opracowania. Jednak e w niektórych przypadkach mo liwe jest zastosowanie analogii, np. okre laj c stan klimatu akustycznego obszaru, przez który przebiega droga wojewódzka, dla której nie by y prowadzone pomiary poziomu ha asu, mo na wykorzysta wyniki pomiarów dla drogi o podobnym nat eniu ruchu i o takiej samej kategorii. Zatem pomocne w takiej sytuacji mo e by korzystanie z informacji dotycz cych inwestycji o podobnym charakterze i skali. Równie w odniesieniu do stanu wód powierzchniowych i podziemnych w przypadku braku punktu pomiarowego na obszarze opracowania lub w s siedztwie mo na okre li stan wód powierzchniowych i podziemnych na podstawie wyników w najbli ej zlokalizowanym w stosunku do obszaru obj tego projektem dokumentu punkcie pomiarowym. Zdarza si , e opracowuj cy prognozy oddzia ywania na rodowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obejmuj cych obszar kilku dzia ek okre laj stan rodowiska na terenie ca ego województwa. Cz sto autorzy prognoz korzystaj z nieaktualnych i archiwalnych danych. Nale y zauwa y , e zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy oo informacje zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko (w tym dotycz ce istniej cego stanu rodowiska) powinny by opracowane stosownie do stanu wspó czesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ci i stopnia szczegó owo ci projektowanego dokumentu oraz etapu przyj cia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powi zanych z tym dokumentem. Dlatego w prognozie powinny by zamieszczane mo liwie aktualne dane dotycz ce stanu rodowiska, a w przypadku gdy s one sprzed paru lat nale y wskaza , e nie ma aktualniejszych. Informacje dotycz ce stanu rodowiska musz odnosi si do obszaru obj tego projektem dokumentu, z uwzgl dnieniem powi za przyrodniczych.

R. BEDNAREK

Wymóg aktualno ci danych dotyczy równie projektowanego dokumentu, zgodnie z § 3 ust. 1 i ust. 2 rozporz dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233) dane zawarte w materia ach planistycznych, sporz dzonych na potrzeby projektu studium, powinny by aktualne na dzie przekazania tego projektu do opiniowania i uzgodnienia, zgodnie z art. 11 pkt 5-8 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz dane zawarte w materiaach planistycznych sporz dzonych na podstawie przepisów odr bnych, wykorzystywane na potrzeby projektu studium, powinny by aktualne na dzie przyst pienia do sporz dzania tego projektu, zgodnie z art. 11 pkt 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Na podstawie § 8 ust. 1 ww. rozporz dzenia przepisy niniejszego rozporz dzenia stosuje si równie do projektu zmiany studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w zakresie obj tym zmian . W wielu przypadkach dokonuj c analizy i oceny stanu poszczególnych komponentów rodowiska autorzy prognoz nie wskazuj ród a danych oraz roku, z którego pochodz przedstawione informacje. Reasumuj c podczas opracowywania prognoz oddzia ywania na rodowisko niezb dne jest korzystanie z aktualnych informacji dotycz cych stanu rodowiska (wyników bada , analiz, inwentaryzacji itd.) np. publikowanych na stronach internetowych instytucji i organów odpowiedzialnych za monitoring jako ci rodowiska m. in. w publikowanych przez wojewódzki inspektorat ochrony rodowiska corocznych raportach o stanie rodowiska w województwie. Poza tym, zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy oo , w prognozie oddzia ywania na rodowisko uwzgl dnia si informacje zawarte w prognozach oddzia ywania na rodowisko sporz dzonych dla innych, przyj tych ju , dokumentów powi zanych z projektem dokumentu b d cego przedmiotem opracowania. Tabela 1. Przyk adowe ród a informacji, na podstawie których mo na okre li istniej cy stan rodowiska Wybrany komponent rodowiska powietrze

wody powierzchniowe i podziemne

klimat akustyczny

ród o: opracowanie w asne

Przyk adowe ród a danych Na stronie internetowej wojewódzkiego inspektoratu ochrony rodowiska publikowane s wyniki rocznej oceny jako ci powietrza w województwie. Na tej podstawie mo na okre li jako powietrza w strefie wyznaczonej na podstawie rozporz dzenia Ministra rodowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si oceny jako ci powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914) Informacje dost pne na stronie internetowej wojewódzkiego inspektoratu ochrony rodowiska, w tym przedstawione w corocznych raportach o stanie rodowiska w województwie, np. wyniki oceny jako ci wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej w ramach monitoringu operacyjnego w roku 2011 /wg bada PIG/ lub wyniki bada , klasyfikacja wska ników i oceny jako ci wód p yn cych w województwie wielkopolskim za rok 2011 Na stronie internetowej Zarz du Dróg Wojewódzkich dost pne s wyniki generalnego pomiaru ruchu przeprowadzonego w 2010 r. dla sieci dróg wojewódzkich, a na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad dost pne s wyniki generalnego pomiaru ruchu przeprowadzonego w 2010 r. dla sieci dróg krajowych. W corocznych raportach o stanie rodowiska w województwie publikowanych na stronie internetowej wojewódzkiego inspektoratu ochrony rodowiska przedstawiane s wyniki pomiarów poziomu ha asu i nat enia ruchu pojazdów prowadzonych przez zarz dzaj cego w otoczeniu dróg wojewódzkich oraz wyniki pomiarów poziomu ha asu i nat enia ruchu pojazdów prowadzonych przez zarz dzaj cego w otoczeniu dróg krajowych

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia równie potencjalne zmiany istniej cego stanu rodowiska w przypadku braku realizacji ustale projektowanego dokumentu. Zdarza si , e autorzy prognoz okre laj , analizuj i oceniaj jak zmieni si istniej cy stan rodowiska w wyniku realizacji ustale projektu dokumentu. Niejednokrotnie wskazuj , e w przypadku braku realizacji ustale projektu dokumentu istniej cy stan rodowiska nie ulegnie zmianie, co w przypadku rodowiska, nawet przy za o eniu, e nie zmieni si sposób zagospodarowania danego terenu jest nieprawdopodobne. rodowisko podlega nieustannym przemianom i ró nym wp ywom. Niektórzy autorzy zamiast odnie si do zmian istniej cego rodowiska skupiaj si na zmianach sposobu zagospodarowania na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i ich wp ywu na otoczenie.

3.2. Istniej ce problemy ochrony rodowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ci dotycz ce obszarów podlegaj cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. c ustawy oo , prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia istniej ce problemy ochrony rodowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ci dotycz ce obszarów podlegaj cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Ta cz prognozy jest bezpo rednio powi zana z tymi dotycz cymi istniej cego stanu rodowiska i potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu (art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy oo ), a tak e stanu rodowiska na obszarach obj tych przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem (art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy oo ). Okre lenie, analiza i ocena istniej cych problemów ochrony rodowiska nie jest bowiem mo liwe bez wcze niejszego odpowiedniego rozpoznania stanu rodowiska w skali lokalnej, ale tak e bez uwzgl dnienia funkcjonowania rodowiska jako spójnego i powi zanego ponadlokalnego systemu uwarunkowa przyrodniczych i antropogenicznych. Przy czym nale y pami ta , e identyfikacja istniej cych problemów ochrony rodowiska powinna by zawsze przeprowadzona w odniesieniu do skali opracowywanego projektu dokumentu, umiejscowienia obszaru opracowania w przestrzeni oraz planowanych funkcji zagospodarowania. Przyk adowo w odniesieniu do projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy istotnym problemem ochrony rodowiska mo e by wyst powanie przekrocze dopuszczalnych poziomów ha asu na terenach po o onych w s siedztwie drogi krajowej, ale ju w odniesieniu do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj cego niewielki obszar po o ony w tej samej gminie, jednak e z dala od ww. drogi krajowej, problem ponadnormatywnego ha asu nie b dzie w tym przypadku wyst powa . Identyfikacja istniej cych problemów ochrony rodowiska ma na celu wskazanie, w jaki sposób b d one wp ywa na ustalenia projektu dokumentu – czy jego realizacja spowoduje pog bienie istniej cych problemów, czy te wp ynie na ich zmniejszenie, a nawet likwidacj (wzgl dnie b dzie oboj tny). Wskazanie istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu pe ni równie istotn rol w pó niejszej ocenie przewidywanych znacz cych oddzia ywa na poszczególne elementy rodowiska, gdy mo e si zdarzy sytuacja, w której przewidy-

R. BEDNAREK

wany pocz tkowo nieznaczny wp yw na rodowisko w powi zaniu z istniej cym oddziaywaniem mo e spowodowa znacz ce oddzia ywanie na rodowisko. Wielokrotnie zdarza si , i autorzy prognoz w cz ci po wi conej przedmiotowemu zagadnieniu stwierdzaj , e w zwi zku z tym, e na obszarze obj tym projektem dokumentu lub w jego s siedztwie nie wyst puj obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody, nie stwierdza si istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektu dokumentu. Ustawodawca w art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. c ustawy oo co prawda wskaza , e prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia istniej ce problemy ochrony rodowiska w szczególno ci dotycz ce obszarów chronionych, jednak e nale y zauwa y , e jest to katalog otwarty, a wi c wskazuje równie na konieczno okre lenia, analizy i oceny istniej cych problemów ochrony istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu. Cz sto ma miejsce równie sytuacja, w której pomimo, e z opisu istniej cego stanu rodowiska jednoznacznie wynika, e na obszarze opracowania wyst puj problemy ochrony rodowiska, np. przekroczenia dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku lub substancji w powietrzu, w cz ci prognozy dotycz cej istniej cych problemów ochrony rodowiska, autorzy prognoz stwierdzaj , e adne problemy nie wyst puj . Ponadto, w cz ci po wi conej przedmiotowemu zagadnieniu odnosz si do przepisów, najcz ciej art. 72 ust. 1, art. 73 ust. 1 i art. 114 ust. 1 ustawy - Prawo ochrony rodowiska lub dokonuj analizy i oceny przewidywanego oddzia ywania na rodowisko zwi zanego z realizacj ustale projektowanego dokumentu. Jednak e w prognozie nale y odnosi si wy cznie do terenów obj tych projektem danego dokumentu i problemów ochrony rodowiska z nimi zwi zanych, a nie powo ywa si na przepisy. Opracowywanie projektów dokumentów, w tym miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin ma na celu m.in. zagospodarowanie poszczególnych terenów zgodnie z zasad zrównowa onego rozwoju. Identyfikowanie wyst puj cych problemów ochrony rodowiska jest wa nym elementem planowania przestrzennego. Podczas opracowywania opracowa ekofizjograficznych i prognoz oddzia ywania na rodowisko mo e si okaza , e zidentyfikowane zosta y problemy ochrony rodowiska, które wcze niej nie by y znane organowi opracowuj cemu projekt dokumentu. W takiej sytuacji, ju na etapie opracowania projektu dokumentu mo na spróbowa je rozwi za m.in. poprzez odpowiedni dobór funkcji zagospodarowania lub przez przedstawienie propozycji rozwi za ograniczaj cych lub eliminuj cych negatywne oddzia ywania na rodowisko.

3.3. Cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zosta y uwzgl dnione podczas opracowywania dokumentu Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. d ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zosta y uwzgl dnione podczas opracowywania dokumentu.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Zdarza si , i przed o one do zaopiniowania prognozy oddzia ywania na rodowisko nie zawieraj w ogóle informacji w przedmiotowym zakresie. W takim przypadku przed o ona dokumentacja nie spe nia wymaga formalnych, poniewa w przepisach nie wskazano na mo liwo odst pienia od wymaga co do zawarto ci prognozy oddzia ywania na rodowisko. Jednak e najcz ciej zdarza si , e autorzy prognoz oddzia ywania na rodowisko: wymieniaj jedynie dokumenty ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym bez wskazania celów ochrony rodowiska w nich okre lonych oraz sposobów w jakich zosta y one uwzgl dnione w projekcie dokumentu, wymieniaj dokumenty ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, wskazuj cele ochrony rodowiska wyznaczone w tych dokumentach, ale nie okre laj sposobów w jakich zosta y one uwzgl dnione w projekcie dokumentu, np. Polityka Le na Pa stwa, Krajowy Program Zwi kszania Lesisto ci, których g ównym celem jest zwi kszenie powierzchni zalesionych w kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050, wymieniaj dokumenty ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, wskazuj cele ochrony rodowiska wyznaczone w tych dokumentach, ale wskazane cele nie stanowi celów istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, np. Polityka Le na Pa stwa, Krajowy Program Zwi kszania Lesisto ci, których g ównym celem jest zwi kszenie powierzchni zalesionych w kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050, jednocze nie w projekcie dokumentu nie wyznaczono terenów planowanych do zalesienia, wymieniaj dokumenty ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, wskazuj cele ochrony rodowiska wyznaczone w tych dokumentach istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, ale sposoby w jakich zosta y one uwzgl dnione w projekcie dokumentu nie odpowiadaj ustaleniom projektowanego dokumentu, np. Polityka Le na Pa stwa, Krajowy Program Zwi kszania Lesisto ci, których g ównym celem jest zwi kszenie powierzchni zalesionych w kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050, w prognozie wskazano, i cel ten zosta uwzgl dniony w projekcie dokumentu poprzez wyznaczenie 3 „terenów lasu i zalesie ” oznaczonych symbolami 1ZL, 2ZL, 3ZL, dla których ustalono zachowanie istniej cej funkcji terenu oraz realizacj nowych nasadze z rodzimych gatunków drzew. Natomiast w projekcie dokumentu wyznaczono 2 „tereny zalecane do zalesie i zadrzewie ” oznaczone symbolami 1R/ZL i 2R/ZL, dla których dopuszczono zachowanie istniej cej rolniczej funkcji terenu lub realizacj nowych nasadze z rodzimych gatunków drzew. W tym miejscu nale y podkre li , e niezb dne jest aby przy wskazywaniu dokumentów ustanowionych na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, na podstawie których zosta y okre lone cele ochrony rodowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu sprawdza aktualno tych dokumentów. Zdarzaj si bowiem przypadki przywo ywania nieaktualnych dokumentów, np. Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010, natomiast uchwa Nr 217 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2010 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014” (M.P. Nr 101, poz. 1183) zosta uchwalony Krajowy plan gospodarki odpadami 2014.

R. BEDNAREK

Nierzadko zdarza si , i autorzy prognoz oddzia ywania na rodowisko jako cele ochrony rodowiska ustanowione w Polityce ekologicznej Pa stwa w latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, wymieniaj m.in. wdro enie wytycznych metodycznych dotycz cych uwzgl dnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, w szczególno ci wynikaj cych z opracowa ekofizjograficznych, prognoz oddzia ywania na rodowisko (wraz z popraw jako ci tych dokumentów), wdro enie przepisów umo liwiaj cych przeprowadzanie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko ju na etapie studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (które jest opracowaniem planistycznym obejmuj cym teren ca ej gminy), zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz sporz dzenie dla nich planów ochrony, wdro enie koncepcji korytarzy ekologicznych itp. Natomiast wymienione „cele” nie s w istocie celami ochrony rodowiska tylko wyznaczonymi w „Polityce ekologicznej Pa stwa w latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016” kierunkami dzia a w latach 2009-2012 maj cymi na celu zapewnienie aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym. Podsumowuj c, w prognozie oddzia ywania na rodowisko wskazane jest wymienienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, które poddano analizie, okre lenie celów ochrony rodowiska wyznaczonych w tych dokumentach istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu wraz z krótkim opisem sposobów ich uwzgl dnienia w projekcie dokumentu.

3.4. Przewidywane znacz ce elementy rodowiska

oddzia ywania

poszczególne

Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 lit. e ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko okre la, analizuje i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania, w tym oddzia ywania bezpo rednie, po rednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, rednioterminowe i d ugoterminowe, sta e i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru, a tak e na rodowisko, a w szczególno ci na: ró norodno biologiczn , ludzi, zwierz ta, ro liny, wod , powietrze, powierzchni ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzgl dnieniem zale no ci mi dzy tymi elementami rodowiska i mi dzy oddzia ywaniami na te elementy. W prognozach cz sto brak odniesienia do wszystkich elementów rodowiska. Jak wynika z do wiadczenia regionalnego dyrektora ochrony rodowiska w prognozach oddzia ywania na rodowisko niejednokrotnie oddzia ywanie na ró norodno biologiczn jest uto samiane z oddzia ywaniem na ro liny i zwierz ta, oddzia ywanie na klimat z oddzia ywaniem na powietrze, oddzia ywanie na zabytki z oddzia ywaniem na dobra materialne, a oddzia ywanie na wod z oddzia ywaniem na zasoby naturalne. W naszej opinii celowym wydaje si , aby autorzy prognoz posi kowali si definicjami z przepisów. Na przyk ad zgodnie z art. 5 pkt 16 ustawy o ochronie przyrody ró norodno biologiczna to zró nicowanie ywych organizmów wyst puj cych w ekosystemach, w obr bie gatunku i mi dzy gatunkami, oraz zró nicowanie ekosystemów. Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) zabytek to nieruchomo lub cz ruchoma, ich cz ci lub zespo y, b d ce dzie em cz owieka lub zwi zane z jego dzia alno ci i stanowi ce wiadectwo minionej epoki b d zdarzenia, których zachowa-

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

nie le y w interesie spo ecznym ze wzgl du na posiadan warto historyczn , artystyczn lub naukow . Zgodnie z art. 3 pkt 26 ustawy - Prawo ochrony rodowiska powietrze to powietrze znajduj ce si w troposferze, z wy czeniem wn trz budynków i miejsc pracy. Natomiast zgodnie z art. 3 pkt 25 ustawy powierzchnia ziemi to naturalne ukszta towanie terenu, gleby oraz znajduj ca si pod ni ziemia do g boko ci oddzia ywania cz owieka, z tym e poj cie „gleba” oznacza górn warstw litosfery, z o on z cz ci mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmuj c wierzchni warstw gleby i podglebie. Znaczenie poj nie zdefiniowanych w przepisach mo na przyj na podstawie s ownika j zyka polskiego lub encyklopedii. I tak na przyk ad krajobraz to obszar wydzielony ze wzgl du na swoje charakterystyczne cechy przyrodnicze, topograficzne itp. Z kolei klimat to charakterystyczny dla danego obszaru zespó zjawisk i procesów atmosferycznych. Zasoby naturalne to twory organiczne (ro liny, zwierz ta, ekosystemy) i nieorganiczne (atmosfera, wody, minera y), wykorzystywane przez cz owieka w procesie produkcji i konsumpcji. Dobro materialne jest tym wszystkim, co dana jednostka ludzka mo e gromadzi wokó siebie tworz c w asne rodowisko materialne. Oddzia ywanie na ludzi nale y rozpatrywa w kontek cie pozosta ych elementów rodowiska, np. ekspozycja na ha as drogowy lub zanieczyszczenia powietrza. Przyj cie powy szych zasad pozwoli oby na jednoznaczne rozumienie zawartych poj i pozwoli oby unikn niejednoznaczno ci zapisów, a tym samym u atwi oby weryfikacj dokumentów. Ustawa oo wskazuje na uwzgl dnienie zale no ci mi dzy elementami rodowiska i mi dzy oddzia ywaniami na te elementy. „Opis powi za mi dzy czynnikami (…) jest niezb dny, poniewa mo e on wykaza inny lub powa niejszy znacz cy wp yw, ni ten wynikaj cy z odr bnych bada ka dego pojedynczego czynnika. Znacz cy wp yw na powietrze i czynniki klimatyczne mo e zatem powodowa znacz cy szkodliwy wp yw na flor , faun i ró norodno biologiczn (…) Opis pozytywnego oddzia ywania jest konieczny do wykazania wk adu planu lub programu w ochron rodowiska i zrównowa ony rozwój”27 . Dokonuj c analizy wp ywu realizacji postanowie projektowanych dokumentów na rodowisko autorzy prognoz pos uguj si ró n metodyk , cz sto niezrozumia . Ponadto nie uzasadniaj wyników dokonanej analizy. Na przyk ad oddzia ywanie na poszczególne elementy rodowiska jest przedstawione wy cznie w formie tabelarycznej przy u yciu wska ników: + prognozowane oddzia ywanie pozytywne, - prognozowane oddzia ywanie negatywne, ? oddzia ywania mo liwe lecz niepewne ze wzgl du na brak szczegó owych danych i 0 - brak oddzia ywania. Inny wariant to okre lenie wp ywu realizacji postanowie projektowanego dokumentu na rodowisko zarówno w formie tabelarycznej, jak i w formie opisowej. Przy czym zdarza si , e informacje zawarte w tabeli s rozbie ne z informacjami zawartymi w cz ci opisowej. W niektórych przypadkach ocena wp ywu realizacji postanowie projektowanego dokumentu na rodowisko dokonywana jest „za pomoc listy sprawdzaj cej”, przy u yciu kryteriów: znaczenie (pozytywne (+), negatywne (-), bez znaczenia lub znaczenie nie mo liwe do ustalenia (0), nieznaczny, nieistotny (+/-) (1), znacz cy, niewielki (o zasi gu lokalnym) (+/-) (2), znacz cy (zmiany odwracalne) (+/-) (3), znacz cy (zmiany nie odwracalne, trwa e) (+/-) (4)), d ugotrwa o (czas) oddzia ywania (chwilowy (1), krótkotrwa y (2), okresowy/sezonowy (3), d ugotrwa y (4), sta y (wieczny) (5)) i trwa o skutków (zmia27

Wdro enie Dyrektywy 2001/42 w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; www.poig.gov.pl

R. BEDNAREK

ny d ugotrwa e, odwracalne (np. poprzez rekultywacj , reintrodukcj , remont, itp.) (1), zmiany d ugotrwa e, odwracalne (np. poprzez rekultywacj , reintrodukcj , remont, itp.) (2), zmiany trwa e nieodwracalne (przy obecnym stanie wiedzy i dost pnych technologiach) (3)). Ponadto pomimo wyra nych wskaza w ustawie oo autorzy prognoz okrelaj np. oddzia ywanie na takie „komponenty rodowiska” jak: nat enie pola elektromagnetycznego, produkcja odpadów, zagro enie erozj , walory estetyczne, komunikacja ekologiczna, funkcjonowanie ekosystemów, korytarze ekologiczne, jako ycia mieszka ców, ryzyko powa nej awarii. Analiza potencjalnych oddzia ywa realizacji postanowie projektowanego dokumentu powinna by przedstawiona w formie opisowej wraz z merytorycznym uzasadnieniem i odpowiednimi wnioskami wynikaj cymi z tej analizy. Ustawa oo wyra nie wskazuje, e prognoza okre la, analizuje i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania, w tym oddzia ywania bezpo rednie, po rednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, rednioterminowe i d ugoterminowe, sta e i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru, a tak e na rodowisko, a w szczególno ci na: ró norodno biologiczn , ludzi, zwierz ta, ro liny, wod , powietrze, powierzchni ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzgl dnieniem zale no ci mi dzy tymi elementami rodowiska i mi dzy oddzia ywaniami na te elementy. Oczywi cie w przypadku studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego sporz dzanego dla obszaru ca ej gminy trudno wymaga , aby w prognozie dokonano szczegó owej analizy potencjalnych oddzia ywa na rodowisko. Nawet w przypadku projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj cego niewielki obszar przeznaczony np. na cele dzia alno ci gospodarczej analiza przewidywanych oddzia ywa na rodowisko jest utrudniona, gdy nie jest znany charakter tej dzia alno ci, co na etapie sporz dzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie nale y do rzadko ci. Niezale nie od rodzaju sporz dzanego projektu dokumentu oraz wielko ci obszaru, jaki on obejmuje, w prognozie oddzia ywania na rodowisko nale y dokona analizy potencjalnych oddzia ywa realizacji postanowie projektowanego dokumentu na poszczególne elementy rodowiska. „Aby akt zwi zany z planowaniem zosta wykonany rzetelnie, niezb dne jest posiadanie pe nego zakresu informacji na temat istniej cego stanu faktycznego i celów, które chcia oby si osi gn w wyniku jego wprowadzenia, a tak e potencjalnych skutków, jakie ich realizacja mog aby wywo a ”28.

3.5. Streszczenie sporz dzone w j zyku niespecjalistycznym Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko zawiera streszczenie sporz dzone w j zyku niespecjalistycznym. Celem streszczenia sporz dzonego w j zyku niespecjalistycznym „jest zapewnienie ogó owi spo ecze stwa oraz osobom odpowiedzialnym za podejmowanie decyzji dost pu do kluczowych kwestii i wniosków zawartych w sprawozdaniu dotycz cym rodowiska (przyp. prognozie oddzia ywania na rodowisko) oraz atwego ich zrozumienia”29. Streszczenie sporz 28

Gruszecki Krzysztof, Ustawa o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko. Komentarz, Pressom Sp. z o.o., Wroc aw, 2009, str. 148 Wdro enie Dyrektywy 2001/42 w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; www.poig.gov.pl

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

dzone w j zyku niespecjalistycznym mo e by cz ci prognozy oddzia ywania na rodowisko, „ale pomocne mo e by równie udost pnienie go jako odr bny dokument, aby zapewni szersze jego rozpowszechnienie”30. Niestety w wielu przypadkach streszczenie w j zyku niespecjalistycznym nie spe nia celu, o którym jest mowa powy ej. Cz sto pe ni rol swego rodzaju podsumowania, w którym wskazuje si przede wszystkim, e ustalenia projektowanego dokumentu s zgodnie z przepisami, a ich realizacja nie b dzie negatywnie wp ywa na rodowisko. Streszczenie powinno zawiera najistotniejsze informacje zawarte w poszczególnych rozdzia ach/cz ciach prognozy.

3.6. Propozycje dotycz ce przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko zawiera propozycje dotycz ce przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania. Bardzo cz sto autorzy prognoz wskazuj , e organ opracowuj cy projekt dokumentu b dzie przeprowadza analiz skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy pizp. Zgodnie z tym artyku em w celu oceny aktualno ci studium i planów miejscowych wójt, burmistrz albo prezydent miasta dokonuje analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, ocenia post py w opracowywaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporz dzania w nawi zaniu do ustale studium, z uwzgl dnieniem decyzji zamieszczonych w rejestrach, o których mowa w art. 57 ust. 1-3 i art. 67, oraz wniosków w sprawie sporz dzenia lub zmiany planu miejscowego. Zatem celem analizy, o której jest mowa w ustawie pizp jest ocena aktualnoci studium i planów miejscowych, a sama analiza dotyczy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, a nie wp ywu tych zmian na stan rodowiska. Dlatego przedmiotowego przepisu nie mo na uto samia z obowi zkiem wykonywania monitoringu skutków realizacji postanowie dokumentu zgodnie z wymogami ustawy oo . Ponadto zgodnie z art. 55 ust. 3 pkt 5 ustawy Fot. Przemys aw Walendzik oo do przyj tego 30

Wdro enie Dyrektywy 2001/42 w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; www.poig.gov.pl

R. BEDNAREK

dokumentu za cza si pisemne podsumowanie zawieraj ce uzasadnienie wyboru przyj tego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwi za alternatywnych, a tak e informacj , w jaki sposób zosta y wzi te pod uwag i w jakim zakresie zosta y uwzgl dnione propozycje dotycz ce metod i cz stotliwo ci przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowie dokumentu. Art. 55 ust. 5 ustawy oo wskazuje, e organ opracowuj cy projekt dokumentu jest obowi zany prowadzi monitoring skutków realizacji postanowie przyj tego dokumentu w zakresie oddzia ywania na rodowisko, zgodnie z cz stotliwo ci i metodami, o których mowa w ust. 3 pkt 5. Na podstawie art. 10 ust. 1 Dyrektywy 2001/42/WE Pa stwa Cz onkowskie monitoruj znacz cy wp yw na rodowisko, wynikaj cy z realizacji planów i programów, aby, mi dzy innymi, okre li na wczesnym etapie nieprzewidziany niepo dany wp yw oraz aby mie mo liwo podj cia odpowiedniego dzia ania naprawczego. Zgodnie z art. 10 ust. 2 w celu przestrzegania ust. 1 mo na wykorzystywa , stosownie do potrzeb, istniej ce systemy monitoringu w celu unikni cia powielania monitoringu. Oznacza to, e monitoring skutków realizacji postanowie przyj tego dokumentu w zakresie oddzia ywania na rodowisko mo e polega np. na analizie i ocenie stanu poszczególnych komponentów rodowiska w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w ramach pa stwowego monitoringu rodowiska. Przy czym dokonuj c analizy i oceny stanu poszczególnych komponentów rodowiska w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w ramach pa stwowego monitoringu rodowiska nale y pami ta , e musz si one odnosi do obszaru opracowania. Mog by tak e wykorzystywane wyniki bada przeprowadzanych na podstawie innych przepisów, „o ile s one istotne dla danego planu lub programu oraz jego oddzia ywania na rodowisko”31. Monitoring skutków realizacji postanowie przyj tego dokumentu w zakresie oddzia ywania na rodowisko mo e polega równie na analizie i ocenie stanu poszczególnych komponentów rodowiska w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w ramach indywidualnych zamówie , na kontroli i ocenie zgodno ci wyposa enia terenu w infrastruktur techniczn z ustaleniami przyj tego dokumentu. Oczywi cie trudno w przypadku sprawdzania zgodno ci wyposa enia obszaru opracowania w infrastruktur techniczn zgodnie z ustaleniami przyj tego dokumentu mówi o monitoringu skutków realizacji postanowie przyj tego dokumentu w zakresie oddziaywania na rodowisko, ale pod czenie obiektów, np. do sieci wodoci gowej i kanalizacyjnej ma na celu ochron rodowiska gruntowo – wodnego, a zatem sprawdzenie czy obiekty zosta y pod czone do przedmiotowych sieci i ewentualne kontrolowanie ich stanu technicznego te stanowi swego rodzaju monitoring skutków realizacji postanowie dokumentu na rodowisko. Warto równie zauwa y , e „jeden system monitoringu mo e obejmowa kilka planów lub programów, o ile przekazywane s wystarczaj ce informacje o oddzia ywaniu poszczególnych planów lub programów na rodowisko, a cele i obowi zki dyrektywy s wype nione. W niektórych przypadkach skumulowane oddziaywanie ró nych planów i programów mo e by atwiejsze do zidentyfikowania, je eli b d one monitorowane wspólnie”32.

Wdro enie Dyrektywy 2001/42 w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; www.poig.gov.pl Wdro enie Dyrektywy 2001/42 w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; www.poig.gov.pl

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

4. Przyj ty dokument wraz z podsumowaniem Zgodnie z art. 55 ust. 4 ustawy oo organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przekazuje przyj ty dokument wraz z podsumowaniem regionalnemu dyrektorowi ochrony rodowiska oraz pa stwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy oo do przyj tego dokumentu za cza si pisemne podsumowanie zawieraj ce uzasadnienie wyboru przyj tego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwi za alternatywnych, a tak e informacj w jaki sposób zosta y wzi te pod uwag i w jakim zakresie zosta y uwzgl dnione: ustalenia zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko, opinie w a ciwych organów, o których mowa w art. 57 i 58, zg oszone uwagi i wnioski, wyniki post powania dotycz cego transgranicznego oddzia ywania na rodowisko, je eli zosta o przeprowadzone, propozycje dotycz ce metod i cz stotliwo ci przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowie dokumentu. Zdarza si , e organ opracowuj cy projekt dokumentu po jego uchwaleniu nie sporz dza podsumowania zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy oo . Nale y zaznaczy , e stanowi to istotne naruszenie prawa i skutkuje orzeczeniem niewa no ci uchwa y przez organ nadzorczy, czyli wojewod . Warto w tym miejscu przytoczy rozstrzygni cie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z dnia 21 lipca 2009 r. WN.Ko-2.0911-258/09, zgodnie z którym „obowi zek wynikaj cy z przepisu art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 3 pa dziernika 2008 r. o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227, ze zm.) spoczywa na organie opracowuj cym projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wójt gminy winien do czy do uchwa y rady gminy w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego za cznik lub pismo, ewentualnie rozszerzy uzasadnienie o tre wynikaj c z tego przepisu”. W uzasadnieniu faktycznym wojewoda wskaza : „Stosownie do tre ci art. 28 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym naruszenie zasad sporz dzania studium lub planu miejscowego, istotne naruszenie trybu ich sporz dzania, a tak e naruszenie w a ciwo ci organów w tym zakresie powoduj niewa no uchwa y”. Niestety, nie wszystkie organy pami taj o obowi zku przekazania przyj tego dokumentu wraz z podsumowaniem regionalnemu dyrektorowi ochrony rodowiska oraz pa stwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Jednocze nie ustawa oo nie daje uprawnie regionalnemu dyrektorowi ochrony rodowiska oraz pa stwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu do dania od organu sporz dzaj cego projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przekazania uchwalonego dokumentu wraz z podsumowaniem, pomimo, i przedmiotowe organy wiedz , e dany dokument zosta uchwalony. Nast pn kwesti s braki w przes anej dokumentacji, tzn. organ przesy a przyj ty dokument bez podsumowania lub odwrotnie. Ponadto cz sto w podsumowaniu nie s poruszane wszystkie zagadnienia, o których jest mowa w art. 55 ust. 3 ustawy oo lub s omawiane wyrywkowo, tzn. organ sporz dzaj cy podsumowanie zapomina, e nale y w nim wskaza w jaki sposób zosta y wzi te pod uwag i w jakim zakresie zosta y uwzgl dnione ustalenia zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko,

R. BEDNAREK

opinie w a ciwych organ贸w, o kt贸rych mowa w art. 57 i 58 (regionalnego dyrektora ochrony rodowiska i pa stwowego powiatowego inspektora sanitarnego), zg oszone uwagi i wnioski, wyniki post powania dotycz cego transgranicznego oddzia ywania na rodowisko, je eli zosta o przeprowadzone oraz propozycje dotycz ce metod i cz stotliwoci przeprowadzania monitoringu skutk贸w realizacji postanowie dokumentu.

III. Prognoza oddzia ywania na mpzp i suikzp

rodowisko projektu

1. Zakres prognozy oddzia ywania na rodowisko projektów dokumentów planistycznych Obecnie zakres, w jakim sporz dza si prognoz oddzia ywania na rodowisko okre la art. 51 ust. 2 ustawy oo . Jednak nie jest to pierwszy przepis, w którym okrelono zakres, w jakim nale y sporz dza tak prognoz . Pierwszym aktem reguluj cym wymagania, jakie powinna spe nia prognoza by o rozporz dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia 9 marca 1995 roku w sprawie okre lenia wymaga , jakim powinna odpowiada prognoza skutków wp ywu ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na rodowisko przyrodnicze. Wówczas by to akt wykonawczy do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym i dotyczy tylko miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W 2001 roku ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony rodowiska w art. 40 i 41 na o y a na organy administracji opracowuj ce dokumenty planistyczne obowi zek opracowania prognozy oddzia ywania na rodowisko oraz okre li a zakres, w jakim nale y sporz dzi prognoz . Na podstawie tej ustawy Minister rodowiska rozporz dzeniem z dnia 4 listopada 2002 r. w sprawie szczegó owych warunków, jakim powinna odpowiada prognoza oddzia ywania na rodowisko dotycz ca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uszczegó owi zakres, w jakim nale y sporz dzi prognoz dotycz c miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (mpzp). Jak wskazuje Kistowski33 pomimo utraty mocy prawnej niektóre wskazania tego rozporz dzenia dotycz ce zakresu prognozy dla projektu mpzp oraz materia ów niezb dnych do jej sporz dzenia mog by nadal wykorzystywane, przy zastrze eniu, e nale y je poszerzy w szczególno ci o ocen oddzia ywania na obszary Natura 2000. Od wej cia w ycie ustawy oo zakres w jakim nale y sporz dza prognoz oddziaywani na rodowisko reguluje art. 51 ust. 2. Zakres ten dotyczy projektów dokumentów, o których mówi si w art. 46 i art. 47, w ród których s dokumenty dotycz ce planowania przestrzennego. Do dzisiaj nie ukaza o si rozporz dzenie, które szczegó owo okre la oby zakres, w jakim nale y sporz dzi prognoz oddzia ywania na rodowisko dla projektów mpzp. Ustawodawca w art. 52 ust. 3 ustawy oo pozostawi sobie mo liwo okre lenia dodatkowych wymaga , jakim powinna odpowiada prognoza oddzia ywania na rodowisko dotycz ca projektów mpzp. Jednak zapis ten mówi wprost, e minister w a ciwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w porozumieniu z ministrem w a ciwym do spraw rodowiska oraz ministrem w a ciwym do spraw 33

M. Kistowski, M. Pcha ek Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Warszawa 2009, s. 76.

R. BEDNAREK

zdrowia mo e okre li , w drodze rozporz dzenia, dodatkowe wymagania, jakim powinna odpowiada prognoza oddzia ywania na rodowisko dotycz ca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, kieruj c si szczególnymi potrzebami planowania przestrzennego na szczeblu gminy. Zgodnie z art. 51 ust. 2 ustawy oo prognoza oddzia ywania na rodowisko: 1) zawiera: a) informacje o zawarto ci, g ównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powi zaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporz dzaniu prognozy, c) propozycje dotycz ce przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania, d) informacje o mo liwym transgranicznym oddzia ywaniu na rodowisko, e) streszczenie sporz dzone w j zyku niespecjalistycznym; 2) okre la, analizuje i ocenia: a) istniej cy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan rodowiska na obszarach obj tych przewidywanym znacz cym oddziaywaniem, c) istniej ce problemy ochrony rodowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ci dotycz ce obszarów podlegaj cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zosta y uwzgl dnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znacz ce oddzia ywania, w tym oddzia ywania bezpo rednie, po rednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, rednioterminowe i d ugoterminowe, sta e i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru, a tak e na rodowisko, a w szczególno ci na: ró norodno biologiczn , ludzi, zwierz ta, ro liny, wod , powietrze, powierzchni ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzgl dnieniem zale no ci mi dzy tymi elementami rodowiska i mi dzy oddzia ywaniami na te elementy; 3) przedstawia: a) rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko, mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ci na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru, b) bior c pod uwag cele i geograficzny zasi g dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru - rozwi zania alternatywne do rozwi za zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz cej do tego wyboru albo wyja nienie braku rozwi za alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudno ci wynikaj cych z niedostatków techniki lub luk we wspó czesnej wiedzy.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Na potrzeby studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa sporz dza si opracowanie ekofizjograficzne, a na potrzeby koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju analiz uwarunkowa przyrodniczych. Opracowanie ekofizjograficzne rozumiane jest jako dokumentacja charakteryzuj ca poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze obj tym studium lub planem i ich wzajemne powi zania. Opracowanie ekofizjograficzne sporz dza si przed rozpocz ciem prac nad projektem ww. dokumentów. Dla autorów projektów dokumentów planistycznych jest to niezwykle istotna dokumentacja. Przy za o eniu, e opracowanie ekofizjograficzne b dzie wykonane w zakresie okre lonym przez rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 9 wrze nia 2002 r. w sprawie opracowa ekofizjograficznych i zgodnie z dobr praktyk ju przed przyst pieniem do prac projektowych zostan okre lone przyrodnicze predyspozycje do kszta towania struktury funkcjonalnoprzestrzennej terenu. Zostanie wykonana ocena przydatno ci rodowiska polegaj ca na okre leniu mo liwo ci rozwoju i ogranicze dla ró nych rodzajów u ytkowania i form zagospodarowania obszaru. W opracowaniu tym okre la si równie ograniczenia wynikaj ce z konieczno ci ochrony zasobów rodowiska lub wyst powania uci liwo ci i zagro e rodowiska oraz wskazuje obszary, na których ograniczenia te wyst puj . Prognoza oddzia ywania na rodowisko m.in. sprawdza czy wytyczne wynikaj ce z opracowania ekofizjograficznego zosta y uwzgl dnione w projektowanym dokumencie. Urbani ci przy projektowaniu dokumentów planistycznych powinni uwzgl dni wnioski wynikaj ce z analiz przeprowadzonych na potrzeby opracowania ekofizjograficznego. Takie post powanie minimalizuje potencjaln potrzeb wprowadzenia zmian w gotowych projektach na etapie sporz dzenia prognozy i w konsekwencji skraca czas w jakim dokument zostaje uzgodniony.

2. Etapy sporz dzania prognozy oddzia ywania na rodowisko Konstrukcja prawna art. 51 ust. 2 ustawy oo o tyle o ile definiuje elementy, które powinny sk ada si na prognoz oddzia ywania na rodowisko nie okre la etapów, w jakich nale a oby sporz dza prognoz . Nie precyzuje równie struktury opracowania. W dalszej cz ci niniejszej publikacji przedstawiono schemat post powania, który wskazuje kolejno wykonywania poszczególnych dzia a z uwzgl dnieniem elementów, które obligatoryjnie musi zawiera prognoza. Dzia ania te zosta y pogrupowane i podzielone na trzy g ówne etapy sporz dzania prognozy. Etap pierwszy zosta nazwany etapem analitycznym i zak ada w pierwszej kolejno ci wykonanie szczegó owej analizy projektu dokumentu planistycznego. Nast pnie nale y przeprowadzi przegl d dost pnych metod sporz dzenia prognozy i opisa wybran metod . Po zapoznaniu si z dokumentem i wybraniu metody opisuje si istniej cy stan rodowiska dla obszaru obj tego ustaleniami dokumentu planistycznego. Kolejnym dzia aniem etapu analitycznego jest okre lenie, analiza i ocena celów ochrony rodowiska ustanowionych na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym (istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu) oraz sposobów, w jakich zosta y one uwzgl dnione w projektowanym dokumencie. Przeprowadzaj c te dzia anie nale y okre li powi zania projektowanego dokumentu z innymi dokumentami. Na podstawie otrzymanych danych dokonuje si identyfikacji, analizy i oceny podstawowych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu.

R. BEDNAREK

Drugim etapem sporz dzania prognozy jest etap oceny, który obejmuje przede wszystkim okre lenie przewidywanego znacz cego oddzia ywania na poszczególne komponenty rodowiska, w tym na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru, a tak e ocen stanu rodowiska dla obszarów obj tych przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem. Na tym etapie okre la si potencjalne zmiany w stanie rodowiska. Przedstawia si te informacj o mo liwym transgranicznym oddzia ywaniu. Ostatnim i najistotniejszym etapem jest etap proponowania rozwi za alternatywnych do rozwi za zawartych w dokumencie. Przedstawia si rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu. Etap rozwi za zak ada zaproponowanie metod analizy skutków realizacji ustale projektowanych dokumentów oraz okre lenie cz stotliwo ci jej przeprowadzania. Wskazane jest sporz dzenie podsumowania, którego tre wynika z wcze niej przeprowadzonych analiz i ocen oraz przedstawia w syntetycznej formie dzia ania agodz ce, kompensuj ce czy rozwi zania alternatywne. Elementem zamykaj cym prognoz jest streszczenie w j zyku niespecjalistycznym. Schemat 2.

Etapy sporz dzenia prognozy oddzia ywania na rodowisko

Na ka dy z wy ej wymienionych etapów sk ada si szereg dzia a , które zosta y omówione poni ej.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.1. Analiza projektowanego dokumentu W pierwszej kolejno ci nale y dok adnie zapozna si z tre ci dokumentu oraz szczegó owo przeanalizowa za czniki. Jako, e niniejsze opracowanie omawia strategiczn ocen oddzia ywania na rodowisko w planowaniu przestrzennym to w swoich analizach nale y si odnie do koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planu zagospodarowania przestrzennego województwa (pzpw), studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (suikzp) i miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (mpzp). Ka dy z wy ej wymienionych dokumentów sk ada si z cz ci tekstowej (ustale ) oraz z za czników kartograficznych, których szczegó owo b dzie adekwatna do poziomu zarz dzania administracyjnego. Mapy wykonane na potrzeby pzpw przygotowuje si w skali 1:100 000 i mniejszej, mapy na potrzeby suikzp b d wykonane w skali 1:25 000 lub 1 10:000, a mapy do mpzp w skali 1:1000 lub 1:500 lub 1:2000. Analogicznie tre ci zawarte w pzpw b d mia y charakter bardzo ogólny i b d jedynie wskazywa y podstawowe priorytety planistyczne w zakresie kszta towania przestrzeni. Studia i miejscowe plany maj charakter dokumentów lokalnych o stosunkowo du ej szczegó owo ci i za ich po rednictwem kszta tuje si polityk przestrzenn w gminach okre laj c przeznaczenie terenu pod konkretn funkcj (np. mieszkaniow , us ugow , przemys ow , rekreacyjn , rolnicz itd.). Po zapoznaniu si ze struktur oraz tre ci dokumentu planistycznego wskazane jest krótkie jej opisanie. Nale y poda kto przygotowa oceniany dokument praz nale y wymieni za czniki, które na jego potrzeby zosta y przygotowane. Istotnym elementem jest wskazanie celu powstania omawianego dokumentu. Informacja ta dla suikzp i mpzp zawarta jest w uzasadnieniu do uchwa y rady gminy o przyst pieniu do sporz dzenia ww. dokumentów. W cz ci dotycz cej analizy dokumentu wskazane jest równie przedstawienie zasad dotycz cych kszta towania zabudowy okre lonych przez projektantów w ocenianym dokumencie. Zapisy te znajduj si w cz ci opisowej (ustaleniach) do suikzp czy mpzp i najcz ciej dotycz rozwi za infrastrukturalnych, komunikacyjnych i szeroko poj tej ochrony rodowiska, w tym ochrony przyrody. Jak pisze Kistowski34 z punktu widzenia obszarów Natura 2000 podstawowym celem tej fazy jest stwierdzenie czy projekt dokumentu planistycznego zawiera ustalenia bezpo rednio odnosz ce si do obszarów Natura 2000. Je li tak – to czy s one bezporednio powi zane z ochron lub s konieczne do zarz dzania t ochron w obszarze Natura 2000. Co do zasady dokumenty z zakresu planowania przestrzennego nie b d zawiera y wskaza , które s u y yby tylko celom ochrony obszarów Natura 2000 (z wyj tkiem tzw. „planów interwencyjnych”, których g ównym zadaniem jest ochrona przestrzenni przed zainwestowaniem). W zwi zku z tym wszystkie te dokumenty powinny by wst pnie traktowane jako takie, których ustalenia mog oddzia ywa na obszary Natura 2000.

M. Kistowski, M. Pcha ek. Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Warszawa 2009, s. 81.

R. BEDNAREK

2.2. Wybór i opis metod, które s prognozy

stosowane przy sporz dzaniu

Znaj c zawarto ocenianego dokumentu nale y wybra metod lub metody, które zostan zastosowane podczas sporz dzania prognozy. Poj cie metoda oceny zosta o trafnie zdefiniowane przez Chojnickiego35 jako zbiór zasad lub regu okre laj cych czynno ci, jakie nale y przeprowadzi w post powaniu badawczym. Wykorzystanie wybranych metod wymaga zastosowania odpowiednich technik oceny. Zgodnie z zaproponowanym przez Kostrowickiego podzia em techniki oceniania dziel si na techniki bonitacji ilo ciowej i jako ciowej. Techniki bonitacji jako ciowej zosta y podzielone na: intuicyjno-aprioryczne, afektywne i ekspertalne. W prognozach oddziaywania na rodowisko stosuje si g ównie metody bonitacji jako ciowej ekspertalnej. Istniej trzy g ówne techniki waloryzacji stosowane w uj ciach jako ciowo - ekspertalnych: opisowo-werbalna, punktowo-rangowa i cyfrowo-sumacyjna. Pierwsza polega na s ownym scharakteryzowaniu warto ci czy te jako ci przedmiotu ocenianego. W drugiej s owa zast puje si symbolami okre laj cymi rang i miejsce ocenianego obiektu w szeregu ocennym. Symbolami tymi mog by cyfry, litery, dowolne znaki umowne, a na mapach - kolory lub szrafy. Technika cyfrowo-sumacyjna ma charakter pseudoilo ciowy. Poszczególne warto ci s w niej oznaczone cyframi, tworz cymi ci g skal wielostopniow . W dalszym etapie post powania poszczególne elementarne warto ci przedmiotu oceny (oznaczone cyfr ) s poddawane ró nym dzia aniom arytmetycznym (dodawaniu, mno eniu, pot gowaniu itp.) tak, e w rezultacie otrzymuje si jedn warto b d c sum warto ci elementarnych. W praktyce ocen oddzia ywania na rodowisko cz sto wykorzystuje si techniki mieszane np. punktowo-rangow i cyfrowo-sumacyjn 36. Wachlarz metod analiz i ocen mo liwych do zastosowania jest do szeroki. Przygl daj c si bli ej strukturze dokumentów planistycznych najcz ciej stosowanymi przy sporz dzaniu prognoz s metody opisowa, wska nikowa, macierzowa, nak adania danych, bonitacji punktowej, waloryzacji w granicach jednostek naturalnych oraz metodyki referencyjne. Najcz ciej podczas przygotowywania prognozy korzysta si z kilku metod. Takie podej cie daje mo liwo przeprowadzenia wielokierunkowej i wielokryterialnej oceny oddzia ywania ustale dokumentu planistycznego na rodowisko. Metoda opisowa – wykorzystywana praktycznie w ka dej prognozie oddzia ywania jest niezb dna do sprecyzowania wyników identyfikacji czy oceny oddzia ywania przeprowadzonej innymi metodami. Metoda wska nikowa – mo liwa do wykorzystania np. w celu okre lenia stanu zagospodarowania terenu, u ytkowania terenu czy stanu rodowiska przyrodniczego. Nale y zaznaczy , e metoda ta stosowana jest w zale no ci od dost pnych materia ów. Kistowski pisze o wska nikach ilo ciowych, strukturalnych i jako ciowych. Do metod wska nikowych zalicza si równie listy identyfikacyjne, które najcz ciej stanowi zbiór elementów rodowiska o okre lonej hierarchii. Za pomoc listy mo na przeprowadzi prost identyfikacj wyst powania lub nie oddzia ywania na wyró niony element. 35 36

Z. Chojnicki. Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Pozna 1999. A. S. Kostrowicki. System Cz owiek- rodowisko w wietle teorii ocen. Prace Geograficzne nr 156. Wroc aw 1992, s. 25.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Listy identyfikacyjne mo na równie wykorzysta do bardziej z o onej oceny stosuj c odpowiednie skale oceny. Metoda macierzy – jest najcz ciej stosowan w prognozach metod analizy i oceny oddzia ywania projektowanych funkcji zagospodarowania terenu na elementy rodowiska przyrodniczego. Klasycznym przyk adem macierzy przyczynowo skutkowej jest macierz Leopolda. W praktyce wykonywania prognoz najcz ciej stosuje si uproszczone macierze Leopolda lub macierze interakcji, gdzie w g ówce macierzy znajduj si proponowane funkcje zagospodarowania przestrzennego, a boczek utworzony jest z listy elementów rodowiska przyrodniczego. Macierz taka mo e s u y zarówno do identyfikacji zagro e oraz do oceny skali prognozowanego oddzia ywania. W praktyce zidentyfikowane lub ocenione oddzia ywania powinny zosta opatrzone komentarzem opisowym, który precyzuje charakter i skal kolizji dzia ania z rodowiskiem przyrodniczym. Metod t cechuje do pe ny opis oddzia ywania i jest przejrzysta a proces oceny jest do szybki. Nie zapewnia jednak powtarzalno ci oceny i jest subiektywna. Oceniaj cy identyfikuj c te same oddzia ywania dokonuj ró nej oceny. Metoda nak adania danych – polega ona na bonitacji istotnych z punktu widzenia celów oceny cech rodowiska przyrodniczego. które dokonywane s na odr bnych warstwach nazwanych tematycznymi37. Wykorzystuj c t metod w praktyce najpierw nale y dokona oceny ka dej z warstw okre laj cych stan rodowiska przyrodniczego (np. rze b , warunki geologiczne, warunki glebowe, warunki wodne, warunki mikroklimatyczne, ro linno , faun , obecne u ytkowanie terenu) oraz ocen projektowanego dokumentu planistycznego (np. plansz okre laj c kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy czy rysunek projektu mpzp). Nast pnie nale y na o y na siebie warstwy tematyczne okre laj ce stan rodowiska z ustaleniami ocenianego dokumentu i dokona kwalifikacji zbiorczej. W wyniku takiego dzia ania otrzymamy syntetyczny wynik, który zró nicuje nam ocenian przestrze na obszary o podobnych warto ciach punktowych. Jak pisze S. Bródka, Macias A. minusem tej metody jest du e rozcz onowanie ocenianej powierzchni oraz brak informacji, która z analizowanych cech ostatecznie wp yn a na warto ci oceny. Modyfikacj tej metody stanowi metoda nak adania danych z ograniczeniami, która przy dokonywaniu kwalifikacji zbiorczej daje mo liwo wskazania, która cecha wp yn a na zmian oceny. Metoda bonitacji punktowej – jest jedn z najpowszechniej stosowanych metod w ocenie przestrzeni polega ona na dokonaniu kwalifikacji ocenianych cech w granicach pól podstawowych, a nast pnie przypisaniu im okre lonych warto ci liczbowych. Cech tej metody jest dowolno doboru skali warto ci poszczególnych elementów oceny i okre lenia jej kryteriów, a jej istot sprowadzenie wielu cech do wspólnego mianownika za pomoc punktów bonitacyjny. W metodzie tej nie sumuje si ró nych jako ci pos uguj c si warto ciami absolutnymi, a jedynie sumuje si ich warto ci punktowe, czyli unormowane38. Szereg bonitacyjny buduje si w oparciu o cechy skrajnie ró ni ce si od siebie pod wzgl dem przyj tego kryterium oceny, czyli np. na jednym ko cu wskazuje tereny najbardziej sprzyjaj ce realizacji projektowanej funkcji zagospodarowania, a z drugiej strony tereny nie predysponowane do danej formy zagospodarowania. 37

Bródka S., Macias A. Kryteria i metody waloryzacji zasobów przyrodniczych. [W:] Praktyczne aspekty ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna 2010, s. 221 A. Senetra, I. Cie lak. Kartograficzne aspekty oceny i waloryzacji przestrzeni. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmi sko-Mazurskiego w Olsztynie 2004, s. 21-22

R. BEDNAREK

Modyfikacj tej metody jest z o ona metoda bonitacji punktowej, której istot jest wprowadzenie rang ocenianych cech na potrzeby osi gni cia okre lonego celu oceny. Ró nicowanie mo na przeprowadzi dwoma sposobami – albo od razu przydzielamy cech wiod cym okre lon liczb punktów, albo mno ymy je przez odpowiednie wspó czynniki w zale no ci od ich rangi.39 Zalet metody bonitacyjnej jest prosty i przejrzysty system oceny oraz mo liwo wykonania oceny w ró nych obszarach w oparciu o te same kryteria, co daje mo liwo porównywania uzyskanych ocen. Metoda ta ma równie swoje wady, poniewa nie stosuje si zunifikowanej kwalifikacji ocenianych cech oraz wyst puje stosunkowo du a dowolno w przypisywaniu okre lonych wartoci punktowych danym cechom. W zwi zku z tym metoda ta przez niektórych uwa ana jest za bardzo subiektywn . Metoda waloryzacji w granicach jednostek naturalnych (pól podstawowych) – uznawana jest za metod najbardziej kompleksow 40. W metodzie tej oceny dokonuje si w oparciu o geokompleksy, które zosta y zdefiniowane jako jednostki jednolite z punktu widzenia cech rodowiska przyrodniczego. Geokompleksy wykorzystuje si jako pola podstawowe oceny zdecydowanie u atwiaj ce prognozowanie oddzia ywania planowanych funkcji zagospodarowania terenu. Trafno prognozy kolizji projektowanych dzia a z relatywnie jednorodnymi fragmentami rodowiska jest znacznie wy sza ni w innych metodach, w których nie delimituje si geokompleksów. Metodyka referencyjna – zosta a zdefiniowana w ustawie Prawo ochrony rodowiska (art. 3 ust. 9) jako metoda pomiarów lub bada , która mo e obejmowa w szczególno ci sposób poboru próbek, sposób interpretacji uzyskanych danych, a tak e metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji oraz energii w rodowisku. Metodyki referencyjne stosunkowo rzadko stosuje si podczas sporz dzania prognoz. Ich zastosowanie wymaga wprowadzenia szczegó owych danych, których cz sto na etapie sporz dzania projektów suikzp i mpzp nie posiadamy. W zwi zku z tym stosowanie metodyk referencyjnych daje jedynie mo liwo estymacji oddzia ywania lub okrelania warunków brzegowych dla planowanych w suikzp czy mpzp funkcji terenu. Metodyki referencyjne zawsze stosuje si na etapie oceny oddzia ywania przedsi wzi cia na rodowisko, kiedy znana jest szczegó owa koncepcj przedsi wzi cia. Wykorzystuj c metody nak adania danych, bonitacji punktowej, waloryzacji w granicach jednostek naturalnych bardzo wa ne jest odpowiednie przygotowanie materia ów kartograficznych oraz prezentacja wyników przeprowadzonych analiz i ocen w formie kartograficznej. Stosuj c okre lone skale nale y wyja ni co opisuj . Czy mówi one tylko o tym, e oddzia ywanie wyst pi czy nie wyst pi lub okre laj charakter oddzia ywania (pozytywne, negatywne) czy mo e mówi o sile oddzia ywania (s abe, umiarkowane, silne).

Bródka S., Macias A. Kryteria i metody waloryzacji zasobów ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii Naukowe, Pozna 2010, s. 223 Bródka S., Macias A. Kryteria i metody waloryzacji zasobów ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii Naukowe, Pozna 2010, s. 223

przyrodniczych. [W:] Praktyczne aspekty i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo przyrodniczych. [W:] Praktyczne aspekty i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.3. Okre lenie, analiza i ocena celów ochrony rodowiska ustanowionych na szczeblu mi dzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposobów w jakich zosta y one uwzgl dnione w projektowanym dokumencie i okre lenie powi za projektowanego dokumentu z innymi dokumentami Podstawow faz tego dzia ania jest okre lenie, które z dokumentów programowych, strategicznych, planistycznych dotycz obszaru opracowania. Nast pnie nale y okre li , które z celów wyznaczonych w tych dokumentach dotycz ochrony rodowiska. Sporz dzaj c prognoz projektów dokumentów szczebla lokalnego (suikzp i mpzp) nale y przeanalizowa najwi ksz ilo dokumentów, poniewa na ustalenia lokalne wp yw b d mia y dokumenty rangi mi dzynarodowej, krajowej, regionalnej oraz dokumenty lokalne. O konieczno ci uwzgl dnienia dokumentów rangi mi dzynarodowej, krajowej decyduje lokalizacja i charakter terenu, dla którego sporz dza si prognoz . Je eli przedmiotowy obszar posiada zasoby maj ce znaczenie krajowe, elementy chronione konwencjami mi dzynarodowymi lub jest istotn cz ci korytarza ekologicznego wysokiej rangi wówczas konieczne jest odwo anie si do dokumentów poziomu krajowego czy mi dzynarodowego. Sporz dzaj c prognoz projektu suikzp i mpzp nale y równie uwzgl dni dokumenty sporz dzone na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, gminnym m.in. plan zagospodarowania przestrzennego województwa, regionalne programy operacyjne, studia uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, strategie rozwoju, programy ochrony rodowiska, plany gospodarki odpadami, plany ochrony dla obszarów chronionych na podstawie ustawy o ochronie przyrody, programy ochrony przed ha asem, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Bardzo wa nymi dokumentami, które bezwzgl dnie nale y przeanalizowa s dokumenty dotycz ce planowania w gospodarowaniu wodami sporz dzanych na podstawie ustawy Prawo wodne (program wodno- rodowiskowy kraju, z uwzgl dnieniem podzia u na obszary dorzeczy, plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan zarz dzania ryzykiem powodziowym, plan przeciwdzia ania skutkom suszy na obszarze dorzecza, warunki korzystania z wód regionu wodnego, sporz dzane w miar potrzeby warunki korzystania z wód zlewni). W prognozie nale y wymieni cele okre lone w ww. dokumentach, które mog mie wp yw na ustalenia projektowanych dokumentów oraz opisa sposób w jaki zosta y one uwzgl dnione w projekcie ocenianego suikzp lub mpzp. W prognozie wskazane jest wypisanie dokumentów, które podda o si analizie oraz wypunktowanie ich cz ci, które dotycz ochrony rodowiska z krótkim komentarzem dotycz cym ich uwzgl dniania w projekcie dokumentu. Analizuj c projekt suikzp lub mpzp nale y okre li , czy zapisy projektu ocenianego dokumentu nie koliduj z celami, dzia aniami czy zadaniami wynikaj cymi z wcze niej uchwalonych dokumentów. Wskazane jest by w przejrzysty sposób najlepiej stosuj c metod wska nikow lub macierzow okre li ich zgodno lub jej brak. Na tym etapie wskazana jest równie analiza uchwalonych suikzp i mpzp granicz cych z ustaleniami projektowanych dokumentów. Jest to element oczywisty, a jednak tak cz sto pomijany w prognozach. Prostym przyk adem jest konflikt funkcji wynikaj cy z tego, e jedna z gmin teren blisko granicy przeznacza pod zabudow mieszkaniow , a s siednia gmina równie tu przy granicy przeznaczy a ju teren pod oczyszczalni cieków czy sk adowisko odpadów.

R. BEDNAREK

2.4. Okre lenie, analiza i ocena istniej cego stanu rodowiska dla obszaru obj tego ustaleniami dokumentu planistycznego Pierwszym pytaniem, które nale y sobie zada na etapie przyst pienia do opisu istniej cego stanu rodowiska przyrodniczego jest zasi g przestrzenny, w jakim nale y wykona analiz i ocen . Ze wzgl dów oczywistych nie mo na ograniczy analizy do obszaru obj tego projektem suikzp czy mpzp ograniczonego granic administracyjn czy wynikaj c z zakresu, w jakim podj to uchwa o przyst pieniu do sporz dzenia dokumentu. Zasi g analizy b dzie wynika dopiero z oceny wyst pienia oddzia ywania w tym znacz cego. Wówczas dokonuje si uszczegó owienia opisu rodowiska na obszarze wyst pienia prognozowanego znacz cego negatywnego oddzia ywania. Jednak na tym etapie prognozy dok adnie znana jest ju zawarto projektowanego dokumentu i na tej podstawie mo na okre li jaki charakter oddzia ywania prawdopodobnie wyst pi w wyniku realizacji funkcji zaprojektowanych w ocenianym dokumencie oraz jaki zasi g b d mia y te oddzia ywania, a równocze nie b dzie mo liwe opisanie istniej cego stanu rodowiska. Niektórzy badacze sugeruj w jakich odleg o ciach od obszaru opracowania nale y prowadzi analiz oddzia ywania, np. na obszary Natura 2000. I tak Kistowski41 w swoich rozwa aniach sugeruje by dla projektu suikzp przyj odleg o 5-10 km, a dla projektu mpzp 2-5 km równocze nie s usznie stwierdza, e przyj cie tylko kryterium odleg o ci jest niewystarczaj ce i do wykonania analizy nale y wzi pod uwag równie zwi zek funkcjonalny terenu obj tego projektem dokumentu z obszarami Natura 2000. Analizuj c potencjalne oddzia ywania wynikaj ce z przeniesienia zanieczyszcze np. przez wod analizowa nale y ze szczególn uwag obszary nale ce do tej samej zlewni, które mog by oddalone nawet o kilkana cie kilometrów od terenu obj tego projektem ocenianego dokumentu. W rozdziale prognozy opisuj cym stan rodowiska nale y odnie si przede wszystkim do: lokalizacji terenu, rze by terenu, uwarunkowa geologicznych, gruntowych, hydrologicznych, klimatycznych, opisu bioró norodno ci, fauny, flory, zabytków itd. Uzupe nieniem powinny by za czniki kartograficzne, które na kolejnych etapach sporz dzania prognozy zostan wykorzystane do oceny zagro e dla rodowiska wynikaj cych z realizacji ustale projektowanego dokumentu. Na tym etapie nale y skorzysta z opracowania ekofizjograficznego, które zosta o przygotowane w toku post powania planistycznego i powinno zawiera informacj (opisow , kartograficzn ) dotycz c rozpoznania i charakterystyki oraz diagnoz stanu i funkcjonowania rodowiska. Je eli od czasu przygotowania opracowania ekofizjograficznego min d u szy okres (2 lata42) lub pojawi y si nowe okoliczno ci nieznane na etapie przygotowania opracowania ekofizjograficznego, wówczas informacje bezwzgl dnie nale y zaktualizowa i uzupe ni o elementy wówczas nieznane (nowe badania stanu rodowiska – inwentaryzacje przyrodnicze, badania jako ci wód, realizacja nowych przedsi wzi – raporty o oddzia ywaniu przedsi wzi na rodowisko, przegl dy ekologiczne, wyst pienie zjawisk wcze niej na tym terenie nienotowanych – np. powodzie, osuwiska, utworzenie nowych form ochrony przyrody itp.). 41

M. Kistowski, M. Pcha ek. Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Warszawa 2009, s. 79. M. Kistowski, M. Pcha ek. Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Warszawa 2009, s. 80.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.5. Identyfikacja podstawowych problemów wynikaj cych z ustale dokumentu, w tym okre lenie, analiza i ocena istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu Ta cz prognozy jest podsumowaniem analitycznego etapu sporz dzania prognozy. W syntetycznej formie ma przedstawia zidentyfikowane podstawowe problemy wynikaj ce z ustale dokumentu w kontek cie istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu. Na tym etapie sporz dzania prognozy znana jest ju zawarto dokumentu poddanego ocenie, wiadomo jakimi walorami cechuje si analizowany obszar oraz znane s powi zania projektowanego dokumentu z innymi dokumentami, a wi c mo na opisa problemy ochrony rodowiska wynikaj ce z projektu suikzp lub mpzp. Ustawodawca wskaza na konieczno identyfikacji, analizy i oceny istotnych problemów ochrony rodowiska. Stwierdzenie istotne problemy ochrony rodowiska nie jest jednoznaczne, a o istotno ci problemów ochrony rodowiska na danym obszarze decyduje aktualny stopie przekszta ce rodowiska przyrodniczego w analizowanym terenie oraz kolizyjno ci planowanego zagospodarowania z istniej cymi uwarunkowaniami rodowiskowymi lub funkcjami okre lonymi w innych dokumentach. Zidentyfikowane problemy warto przedstawi w formie kartograficznej. Na mapie mo na wskaza miejsca konfliktu projektowanych funkcji z wyst puj cymi na danym obszarze uwarunkowaniami rodowiskowymi np. terenami zalewowymi, formami ochrony przyrody, obszarami nara onymi na ruchy masowe ziemi, obiektami znacz co oddzia ywuj cymi na rodowisko.

2.6. Okre lenie, analiza i ocena potencjalnych zmian stanu rodowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu Celem analizy prognostycznej wariantu „0” jest okre lenie jakie prawdopodobne zmiany w rodowisku mog wyst pi w przypadku nie zrealizowania za o e ocenianego projektu dokumentu planistycznego lub w przypadku pozostawienia przedmiotowego terenu w obecnym kszta cie zagospodarowania. Prognozowany horyzont czasowy powinien dotyczy kilku – kilkunastu lat. Potencjalne zmiany stanu rodowiska w przypadku braku realizacji za o e projektowanych dokumentów wykonuje si metod ekstrapolacji dotychczasowych form zagospodarowania. Nale y mie na uwadze, e ju na etapie opracowania ekofizjograficznego przygotowuje si wst pn prognoz dalszych zmian zachodz cych w rodowisku polegaj c na okre leniu kierunków i mo liwej intensywno ci przekszta ce rodowiska, które mo e powodowa dotychczasowe u ytkowanie i zagospodarowanie. Prognozowanie wariantu „0” jest bardzo istotnym elementem, do którego autorzy prognozy odnosz si podczas okre lania, analizy i oceny przewidywanego oddzia ywania zaproponowanych w projekcie suikzp czy mpzp funkcji zagospodarowania terenu. Wówczas okre la si jak du a ró nica wyst pi pomi dzy kierunkiem i nat eniem zmian w rodowisku w prognozowanym wariancie „0” i w przypadku realizacji ustale dokumentów planistycznych.

R. BEDNAREK

2.7. Okre lenie, analiza i ocena przewidywanego znacz cego oddzia ywania na poszczególne komponenty rodowiska w tym na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru Okre lenie znacz cego oddzia ywania na rodowisko jest kluczowym i jednym z trudniejszych elementów prognozy oddzia ywania na rodowisko. Na tym etapie nale y zastosowa wcze niej wybrane techniki oceny pozwalaj ce z du ym prawdopodobie stwem okre li charakter oddzia ywania b d cy skutkiem realizacji za o e projektowanego dokumentu oraz okre li jego si . Przepisy prawa jednoznacznie definiuj , jaki rodzaj oddzia ywa mamy uwzgl dni w ocenie. W pierwszej kolejno ci nale y okre li charakter oddzia ywania (pozytywny, negatywny), relacje oddzia ywania z elementem podlegaj cym oddzia ywaniu (bezporednie, po rednie, wtórne, skumulowane) oraz horyzont czasowy oddzia ywania (krótkoterminowe, rednioterminowe i d ugoterminowe, sta e, chwilowe). Ustawodawca wskaza , jakie elementy w szczególno ci powinny by uwzgl dnione w procesie oceny oddzia ywania (ró norodno biologiczna, ludzie, zwierz ta, ro liny, woda, powietrze, powierzchnia ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru) oraz wskazuje na konieczno uwzgl dnienia zale no ci mi dzy tymi elementami rodowiska i mi dzy oddzia ywaniami na te elementy. Prognozowane oddzia ywania najcz ciej przedstawia si w uj ciu macierzowym, do wype nienia której stosuje si symbole, znaki lub cyfry. Najwa niejszym elementem przygotowania macierzy jest w a ciwe mo liwie szczegó owe opisanie zastosowanych oznacze . Najwi kszym problemem tego etapu sporz dzenia prognozy jest zdefiniowanie znacz cego oddzia ywania na rodowisko. Wskazówek definiuj cych poj cie znacz cego negatywnego oddzia ywania na rodowisko mo na szuka w ustawie o ochronie przyrody i ustawie o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie. Artyku 33 ustawy o ochronie przyrody opisuje znacz co negatywne oddzia ywanie na cele ochrony obszaru Natura 2000 jako dzia ania mog ce: pogorszy stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro lin i zwierz t, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, wp yn negatywnie na gatunki, dla których ochrony zosta wyznaczony obszar Natura 2000, pogorszy integralno obszaru Natura 2000 lub jego powi zania z innymi obszarami. W ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493 ze zm.) równie jednoznacznie nie okre lono znacz cego negatywnego oddzia ywania jednak mo na podj prób uto samienia wyst pienia szkody w rodowisku ze znacz cym negatywnym oddzia ywaniem na rodowisko. Aktem wykonawczym do ww. ustawy jest rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 30 kwietnia 2008 roku w sprawie kryteriów oceny wyst pienia szkody w rodowisku (Dz. U. Nr 81, poz. 501). Poni ej zestawiono kryteria dla gatunków chronionych, siedlisk chronionych, wód i powierzchni ziemi. Kryterium wyst pienia szkody w rodowisku opracowano na podstawie rozporz dzenia Ministra rodowiska z dnia 30 kwietnia 2008 roku w sprawie kryteriów oceny wyst pienia szkody w rodowisku (Dz. U. Nr 81, poz. 501) .

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Tabela 2. Kryterium wyst pienia szkody w rodowisku GATUNKI CHRONIONE

1) zniszczenie lub uszkodzenie siedliska gatunku chronionego; 2) pogorszenie stanu lub funkcji populacji gatunku chronionego na terenie gminy lub województwa, kraju, regionu biogeograficznego lub Wspólnoty Europejskiej, polegaj ce w szczególno ci na: a) zmniejszeniu liczebno ci populacji gatunku chronionego, zmniejszeniu jej zag szczenia lub zmniejszeniu zajmowanej przez ni powierzchni lub b) pogorszeniu mo liwo ci rozmna ania si populacji gatunku chronionego, jej rozprzestrzeniania si lub pogorszeniu innych funkcji yciowych, lub c) zwi kszeniu miertelno ci, lub d) ograniczeniu mo liwo ci kontaktu populacji gatunku chronionego z populacjami s siednimi; 3) zmniejszenie powierzchni lub pogorszenie u yteczno ci dla gatunku chronionego zasobów jego siedliska na terenie gminy lub województwa, kraju, regionu biogeograficznego lub Wspólnoty Europejskiej; 4) pogorszenie mo liwo ci ochrony gatunku chronionego, w tym mo liwo ci uzyskania w a ciwego stanu jego ochrony.

SIEDLISKA CHRONIONE

1) zniszczenie lub uszkodzenie cz ci chronionego siedliska przyrodniczego; 2) pogorszenie stanu lub funkcji chronionego siedliska przyrodniczego na terenie gminy lub województwa, kraju, regionu biogeograficznego lub Wspólnoty Europejskiej, polegaj ce w szczególno ci na: a) utracie cz ci zwi zanej z nim ró norodno ci biologicznej lub b) utracie lub pogorszeniu specyficznych cech jego struktury, lub c) pogorszeniu realizacji jego funkcji ekosystemowych, lub d) pogorszeniu tworzonej przez nie ró norodno ci krajobrazowej; 3) pogorszenie stanu ochrony gatunków chronionych typowych dla chronionego siedliska przyrodniczego; 4) pogorszenie mo liwoci ochrony chronionego siedliska przyrodniczego, w tym mo liwo ci uzyskania w a ciwego stanu jego ochrony.

WODY

1) pogorszenie mo liwo ci rekreacyjnego wykorzystania k pielisk w zwi zku ze zmianami jako ci wody w k pieliskach; 2) pogorszenie warunków poboru lub uzdatniania wody przeznaczonej do spo ycia w zwi zku ze zmianami standardów jako ci tej wody; 3) pogorszenie jako ci wód ródl dowych stanowi cych rodowisko ycia ryb w warunkach naturalnych oraz wód przybrze nych b d cych rodowiskiem ycia skorupiaków i mi czaków; 4) pogorszenie sk adu gatunkowego, liczebno ci lub struktury flory lub fauny wyst puj cej w wodach powierzchniowych wraz z otoczeniem tych wód; 5) pogorszenie stanu elementów hydromorfologicznych lub warunków fizykochemicznych, w tym w szczególno ci b d ce nast pstwem naruszenia zasad zrównowa onego rozwoju w gospodarowaniu wodami i ich ochrony; 6) obni enie poziomu wód podziemnych powoduj ce niekorzystne zmiany ilo ciowe i jako ciowe wód podziemnych i rodowisk od nich zale nych; 7) podwy szenie poziomu wód podziemnych powoduj ce niekorzystne zmiany ilo ciowe i jako ciowe wód podziemnych i rodowisk od nich zale nych.

POWIERZCHNIA ZIEMI

1) przekroczenie standardów jako ci gleby lub ziemi; 2) konieczno zmiany dotychczasowego sposobu wykorzystania powierzchni ziemi.

R. BEDNAREK

Zgodnie z za cznikiem I Dyrektywy 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialno ci za rodowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz dzonym rodowisku naturalnemu za szkody niepowa ne (nieznacz ce oddzia ywanie na rodowisko) mo na uzna : negatywne zmiany, mniejsze od naturalnych waha uznawanych za normalne dla danego gatunku lub siedliska, negatywne zmiany spowodowane naturalnymi przyczynami lub wynikaj ce z interwencji spowodowanej normalnym zarz dzaniem siedliskiem, okre lonym w kartotekach siedliska lub dokumentach za o eniowych b d uprzednio prowadzonej przez w a cicieli lub podmioty gospodarcze, szkody wyrz dzone gatunkom lub siedliskom, w odniesieniu do których ustalono, e zregeneruj si on w krótkim okresie czasu bez adnej interwencji, osi gaj c warunki pocz tkowe lub warunki, które prowadz , wy cznie za spraw dynamiki gatunków lub siedliska, do osi gni cia warunków uznawanych za co najmniej równowa ne z warunkami pocz tkowymi. Przeprowadzaj c analiz oddzia ywania na rodowisko zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy oo nale y uwzgl dni w opracowywanej prognozie informacje zawarte w prognozach oddzia ywania na rodowisko sporz dzonych dla innych, przyj tych ju dokumentów, powi zanych z ocenianym projektem dokumentu. Prognozowanie potencjalnych skutków oddzia ywa realizacji ustale dokumentów planistycznych jest rzecz skomplikowan i nale y stwierdzi , e charakter oceny zawarty w prognozie cz sto ma charakter silnie szacunkowy. Przyczyny trudno ci prognozowania wynikaj z tego, e: zapisy suikzp i mpzp cz sto maj bardzo elastyczny charakter i dopuszczaj ró ne sposoby zagospodarowania, oddzia ywanie okre lonego sposobu zabudowy, zagospodarowania terenu cz sto jest zale ne od zastosowanych rozwi za technologicznych, które nie s znane na etapie opracowywania dokumentu planistycznego czy prognozy, w prognozie nale y przeanalizowa potencjalne skumulowane oddzia ywanie z innymi dokumentami planistycznymi, których charakter rzadko pozwala na dok adne okre lenie oddzia ywania, zmieniaj ce si okoliczno ci „otoczenia”, jak np. wydawane decyzje o wzizt niezale ne od ustale suikzp, które zwi kszaj stopie niepewno ci oceny.

2.8. Okre lenie, analiza i ocena istniej cego stanu rodowiska dla obszarów obj tych przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem Po okre leniu zasi gu przewidywanego znacz cego oddzia ywania dokonuje si opisu stanu rodowiska ju tylko w obszarze, na którym przewiduje si wyst pienie znacz cego oddzia ywania. Je eli opis rodowiska sporz dzony na etapie analitycznym nie jest wystarczaj cy uszczegó awia si go w oparciu o dost pne materia y archiwalne (np. inwentaryzacje przyrodnicze, publikacje naukowe), a w razie stwierdzenia konieczno ci przeprowadza si badania terenowe. Opis rodowiska terenu, na którym mo e wyst pi znacz ce negatywne oddzia ywanie powinien by na tyle dok adny, by na ostatnim etapie przygotowania prognozy mo liwe by o zaproponowanie rozwi za alternatywnych oraz wskazanie dzia a kompensuj cych.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.9. Przedstawienie oddzia ywaniu

informacji

mo liwym

transgranicznym

Prognoza oddzia ywania na rodowisko musi zawiera informacj o mo liwym transgranicznym oddzia ywaniu na rodowisko. Po przeprowadzeniu analizy i oceny przewidywanego oddzia ywania na rodowisko b dziemy mogli okre li , jaki zasi g b dzie mia o oddzia ywanie, które mo e by skutkiem realizacji projektowanych form zagospodarowania terenu, a tak e czy b dzie przekracza o granic pa stwa. W przypadku suikzp i mpzp transgraniczne oddzia ywanie mo e wyst pi w a ciwie tylko w przypadku gmin, których granice jednocze nie stanowi granice pa stwa. Wyj tkiem b d np. mpzp dla farm wiatrowych, których lokalizacja w wi kszej odleg o ci od granicy mo e mie wp yw np. na awifaun terenów kraju s siedniego. W przypadku stwierdzenia mo liwo ci wyst pienia znacz cego transgranicznego oddzia ywania na rodowisko, które mog yby by skutkiem realizacji ustale dokumentu planistycznego przeprowadza si post powanie w sprawie transgranicznego oddzia ywania na rodowisko.

2.10. Przedstawienie rozwi za alternatywnych do rozwi za zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru albo wyja nienie braku rozwi za alternatywnych Przedstawienie rozwi za alternatywnych do rozwi za zawartych w projektowanym dokumencie dotyczy tylko terenów, na których w efekcie realizacji zapisów ustale dokumentu planistycznego wyst pi znacz ce negatywne oddzia ywanie, w szczególno ci na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru. Wariant alternatywny powinien by wariantem racjonalnym mo liwym do zrealizowania. Autorzy prognoz mog wykorzysta jedno z nast puj cych rozwi za alternatywnych: zmiana proponowanej w projekcie dokumentu funkcji zagospodarowania terenu na inn nie oddzia uj c w negatywnie znacz cy sposób na rodowisko, zmiana lokalizacji przebiegu urz dze infrastruktury (drogi, linie kolejowe, linie elektroenergetyczne, ruroci gi itp.) dla których istnieje prawdopodobie stwo wyst pienia znacz cego negatywnego oddzia ywania, zmiana ustale zaproponowanej w projekcie suikzpg czy mpzp funkcji (np. intensywno ci zabudowy, wysoko ci zabudowy, procentu powierzchni biologicznie czynnej, zagospodarowania ro linno ci ). Wariant „0” dla ca ego projektowanego dokumentu rozpatrywany jest na wcze niejszym etapie przygotowania prognozy. Na etapie rozwi za wariant polegaj cy na nie podejmowaniu za o e dokumentu planistycznego mo e obejmowa tylko cz dokumentu, która w znacz cy negatywny sposób mo e wp yn na obszar Natura 2000. Rozwi zania alternatywne musz mie jednoznaczne odniesienie przestrzenne i wskazane jest ich przedstawienie w formie kartograficznej. Zaproponowany wariant alternatywny nale y uzasadni i oceni potencjaln mo liwo wyst pienia znacz cego negatywnego oddzia ywania przy za o eniu realizacji ustale dokumentu planistycznego z uwzgl dnieniem zaproponowanych rozwi za alternatywnych.

R. BEDNAREK

Ustawodawca wyra nie artyku uje mo liwo wyst pienia sytuacji, w której nie da si zaproponowa rozwi za alternatywnych. Wówczas nale y uzasadni brak takiej mo liwo ci. Na tym etapie nale y równie opisa napotkane trudno ci wynikaj ce z niedostatków techniki lub luk we wspó czesnej wiedzy.

2.11. Przedstawienie rozwi za maj cych na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko, mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu Najpierw nale y zada sobie pytanie, w jakich sytuacjach wyst pi konieczno zastosowania rodków minimalizuj cych, a w jakich konieczno wykonania kompensacji przyrodniczej. Dzia ania minimalizuj ce (zapobiegawcze, ograniczaj ce) polegaj na ograniczeniu lub wyeliminowaniu negatywnego oddzia ywania na rodowisko, które mo e wyst pi w efekcie realizacji planu. Jako dzia ania minimalizuj ce rozumie si np. budow przej dla zwierz t, budow ekranów akustycznych, dostosowanie terminu prac do sezonu poza l gowego, budowa przep awek, p oszenie zwierz t. Kompensacja przyrodnicza, zgodnie z art. 3 pkt. 8 ustawy Prawo ochrony rodowiska, rozumiana jest jako zespó dzia a obejmuj cych w szczególno ci roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywacj gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupie ro linno ci, prowadz cych do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupie ro linno ci, prowadz cych do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w rodowisku przez realizacj przedsi wzi cia i zachowanie walorów krajobrazowych. Kompensacja przyrodnicza realizowana jest zawsze przed przyst pieniem do realizacji ustale dokumentu planistycznego i ma za zadanie zrównowa enie negatywnych skutków realizacji ustale planistycznych. Mo na wi c stwierdzi , e jest instrumentem prewencyjnym. Kompensacja przyrodnicza jest warunkiem realizacji ustale planu znacz co negatywnie oddzia ywuj cego na cele ochrony obszaru Natura 2000. Zgodnie z art. 34 ustawy o ochronie przyrody je eli przemawiaj za tym konieczne wymogi nadrz dnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze spo ecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwi za alternatywnych, w a ciwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony rodowiska, a na obszarach morskich dyrektor w a ciwego urz du morskiego, mo e zezwoli na realizacj planu lub dzia a , mog cych znacz co negatywnie oddzia ywa na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajduj ce si na li cie proponowanych obszarów maj cych znaczenie dla Wspólnoty, zapewniaj c wykonanie kompensacji przyrodniczej niezb dnej do zapewnienia spójno ci i w a ciwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Informacje zawarte w prognozie oddzia ywania na rodowisko powinny by opracowane stosownie do stanu wspó czesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ci i stopnia szczegó owo ci projektowanego dokumentu. Dokumenty planistyczne cz sto maj charakter ogólny. Okre lenie rodzaju oddzia ywania, które potencjalnie mo e wyst pi zale ne jest od zastosowanych rozwi za technologicznych, które nie s znane na etapie opracowywania projektu suikzp czy mpzp. Dlatego te wskazywanie dzia a kompensuj cych na etapie prognozy w a ciwie jest bardzo rzadko spotykane. Dzia ania takie najcz ciej wskazuje si na etapie oceny oddzia ywania na rodowisko konkretnego przedsi wzi cia (raportu o oddzia ywaniu przedsi wzi cia na rodowisko) i okre lona zostaje w decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2.12. Zaproponowanie metod analizy skutków realizacji ustale projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania W celu okre lenia zmian jakie zachodz w rodowisku wskutek realizacji ustale dokumentu planistycznego prognoza oddzia ywania na rodowisko powinna zawiera propozycje metod analizy tych zmian oraz okre la cz stotliwo jej przeprowadzania. Najcz ciej stosowan metod analizy skutków realizacji ustale projektowanego dokumentu jest metoda wska nikowa. Proponuj c jakiekolwiek wska niki nale y pami ta by mia y one charakter danych ogólnodost pnych mo liwie najbardziej zobiektywizowanych (badania monitoringowe, dane statystyczne) wykonywanych t sam metodyk . W innym przypadku nie ma sensu porównywania danych i wyznaczania na ich podstawie trendów zmian dla danego obszaru i okre lania kierunków modyfikacji form zagospodarowania terenu. Wska niki, które mo na zastosowa do analizy skutków realizacji ustale dokumentów planistycznych dzieli si na trzy grupy43: wska niki dotycz ce zmian powierzchni zaj tych przez okre lon form zagospodarowania (powierzchnia gminy obj ta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, powierzchnia zabudowy nowo powsta ych terenów mieszkaniowych, d ugo wybudowanych dróg, liczba wydanych pozwole na budow ), wska niki dotycz ce post pów w skuteczno ci dzia a z zakresu ochrony rodowiska (zu ycie wody na jednego mieszka ca w ci gu roku, procent mieszka z pod czeniem do sieci kanalizacyjnej, ilo odpadów wytworzonych przez 1 mieszka ca w ci gu roku, udzia odpadów przekazanych na sk adowisko w ogólnej masie odpadów, liczba mieszka ców nara onych na ponadnormatywny ha as), wska niki zmian stanu biotycznych sk adowych rodowiska, szczególnie na obszarach chronionych (powierzchnia wyst powania okre lonego siedliska przyrodniczego, liczebno populacji gatunku chronionego). ród em danych monitoringowych mog by dane: GUS, WIO , RDO , jednostek samorz du terytorialnego, badania terenowe i inne. Obowi zek prowadzenia monitoringu zagospodarowania przestrzennego to obowi zek administracji samorz dowej.

ród a pozyskania informacji na potrzeby sporz dzenia prognozy

Przyst puj c do przygotowania prognozy oddzia ywania na rodowisko niezb dne jest zebranie wiarygodnych danych i informacji na temat uwarunkowa rodowiskowych terenu b d cego przedmiotem ustale dokumentu planistycznego. Na ich bazie dokonujemy oceny stanu rodowiska, warunków korzystania z niego oraz identyfikujemy problemy wynikaj ce z tre ci dokumentu b d cego przedmiotem strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko.

uzupe nione za M. Kistowski, M. Pcha ek. Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Warszawa 2009, s. 104.

R. BEDNAREK

Dane i informacje o rodowisku zawarte s w wielu dokumentach i opracowaniach b d cych w powszechnym obiegu, których sposób udost pniania regulowany jest przepisami. Podstawowym przepisem okre laj cym zasady udost pniania informacji o rodowisku i jego ochronie jest ustawa oo . W ród dokumentów, których udost pnianie zosta o prawnie zabezpieczone ww. ustaw nale y wymieni te, które s opracowane na podstawie: ustawy (oo ): prognozy oddzia ywania na rodowisko, wnioski o wydanie decyzji oraz decyzje o rodowiskowych uwarunkowaniach, wnioski o wydanie decyzji oraz decyzje o rodowiskowych uwarunkowaniach wydanych dla przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na rodowisko, wnioski o wydanie decyzji oraz decyzje wymagane przed rozpocz ciem realizacji przedsi wzi cia, innego ni przedsi wzi cie mog ce znacz co oddzia ywa na rodowisko, które nie jest bezpo rednio zwi zane z ochron obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony wydawanych dla przedsi wzi mog cych znacz co oddzia ywa na obszar Natura 2000, dla których przeprowadzono ocen oddziaywania przedsi wzi cia na obszar Natura 2000, raporty o oddzia ywaniu przedsi wzi cia na rodowisko, analizy porealizacyjne, wyniki prac studialnych z zakresu ochrony rodowiska; ustawy - Prawo ochrony rodowiska: projekty, przed ich skierowaniem do post powania z udzia em spo ecze stwa: o polityki ekologicznej pa stwa, o wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony rodowiska, o programów ochrony powietrza, o programów ochrony rodowiska przed ha asem, o wewn trznych i zewn trznych planów operacyjno-ratowniczych, polityk ekologiczn pa stwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony rodowiska, opracowania ekofizjograficzne, programy ochrony powietrza, wnioski o wydanie decyzji i decyzje w sprawie rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi, rejestry zawieraj ce informacje o terenach zagro onych ruchami masowymi ziemi oraz o terenach, na których wyst puj te ruchy, mapy akustyczne, programy ochrony rodowiska przed ha asem, wnioski o wydanie pozwolenia zintegrowanego, na wprowadzanie gazów lub pyów do powietrza, na wprowadzanie cieków do wód lub do ziemi i na wytwarzanie odpadów, przegl dy ekologiczne, wnioski o ustalenie programu dostosowawczego w celu realizacji wymogów wynikaj cych z przepisów ochrony rodowiska; ustawy o ochronie przyrody: projekty planów ochrony i projekty planów zada ochronnych tworzonych dla form ochrony przyrody, wnioski o wydanie zezwolenia oraz zezwolenia na usuni cie drzew lub krzewów;

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

ustawy – Prawo wodne: wnioski o wydanie pozwolenia oraz pozwolenia wodnoprawne na pobór wód; ustawy – Prawo geologiczne i górnicze: koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie z ó kopalin, wydobywanie kopalin ze z ó , podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz podziemne sk adowanie odpadów, dane zawarte w ksi dze rejestrowej rejestru obszarów górniczych, karty informacyjne z ó kopalin, dokumentacje mierniczo-geologiczne zlikwidowanych zak adów górniczych; ustawy o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie: wnioski o wydanie decyzji oraz decyzje uzgadniaj ce warunki przeprowadzenia dzia a naprawczych.

3.1. Dokumentacje rodowiskowe Jak wykazano wcze niej obecnie wyst puje wiele dokumentów dotycz cych rodowiska, których pozyskanie nie stwarza wi kszego problemu. Znajduj si one na stronach BIP (Biuletyn Informacji Publicznej) urz dów gmin, miast, starostw, urz dów marsza kowskich, wojewódzkich i g ównego inspektora ochrony rodowiska, regionalnych zarz dów gospodarki wodnej czy na stronach regionalnych i generalnej dyrekcji ochrony rodowiska. Wybrane dokumenty zosta y scharakteryzowane poni ej. OPRACOWANIA WYKONANE NA PODSTAWIE USTAWY O UDOST PNIANIU INFORMACJI O RODOWISKU I JEGO OCHRONIE, UDZIALE SPO ECZE STWA W OCHRONIE RODOWISKA ORAZ O OCENACH ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO RAPORT O ODDZIA

YWANIU PRZEDSI WZI CIA NA RODOWISKO

Dokument opracowywany jest dla przedsi wzi mog cych zawsze i potencjalnie znacz co oddzia ywa na rodowisko w toku post powania w sprawie wydania decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach, o której mówi ustawa oo . Ponadto raporty sporz dza si równie przed wydaniem decyzji wymaganej przed rozpocz ciem realizacji przedsi wzi cia innego ni przedsi wzi cie mog ce znacz co oddzia ywa na rodowisko, które nie jest bezpo rednio zwi zane z ochron obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony. W raporcie stwierdza si czy przedsi wzi cie mo e potencjalnie znacz co oddzia ywa na obszar Natura 2000. Decyzj o rodowiskowych uwarunkowaniach uzyskuje si przed wydaniem: decyzji o pozwoleniu na budow , decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych oraz decyzji o pozwoleniu na zmian sposobu u ytkowania obiektu budowlanego lub jego cz ci – wydawanych na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, decyzji o pozwoleniu na rozbiórk obiektów j drowych – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane,

R. BEDNAREK

decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie z ó kopalin, wydobywanie kopalin ze z ó , podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz podziemne sk adowanie odpadów – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, decyzji okre laj cej szczegó owe warunki wydobywania kopaliny – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urz dze wodnych – wydawanego na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, decyzji ustalaj cej warunki prowadzenia robót polegaj cych na regulacji wód oraz budowie wa ów przeciwpowodziowych, a tak e robót melioracyjnych, odwodnie budowlanych oraz innych robót ziemnych zmieniaj cych stosunki wodne na terenach o szczególnych warto ciach przyrodniczych, zw aszcza na terenach, na których znajduj si skupienia ro linno ci o szczególnej warto ci z punktu widzenia przyrodniczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych l gów ptactwa, wyst powania skupie gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, przep awek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów, decyzji o zmianie lasu na u ytek rolny – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 28 wrze nia 1991 r. o lasach, decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 27 pa dziernika 1994 r. o autostradach p atnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska u ytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk u ytku publicznego, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu wydawanej na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w winouj ciu, decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju us ug i sieci telekomunikacyjnych, decyzji o zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych,

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

decyzji o pozwoleniu na realizacj inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki j drowej oraz inwestycji towarzysz cej wydawanej na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki j drowej oraz inwestycji towarzysz cych, zezwolenia na budow obiektu j drowego oraz zezwolenia na budow sk adowiska odpadów promieniotwórczych, wydawanych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, decyzji o zezwoleniu na za o enie lotniska – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze, przed dokonaniem zg oszenia budowy lub wykonania robót budowlanych oraz zg oszenia zmiany sposobu u ytkowania obiektu budowlanego lub jego cz ci na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Organ w a ciwy do wydania decyzji wymaganej przed rozpocz ciem realizacji przedsi wzi cia, innego ni przedsi wzi cie mog ce znacz co oddzia ywa na rodowisko, które nie jest bezpo rednio zwi zane z ochron obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jest obowi zany do rozwa enia, przed wydaniem tej decyzji, czy przedsi wzi cie mo e potencjalnie znacz co oddzia ywa na obszar Natura 2000. Do decyzji tych nale w szczególno ci: decyzje, o których mowa w art. 72 ust. 1 ustawy oo , koncesja, inna ni wymieniona w art. 72 ust. 1 pkt 4 - wydawana na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, pozwolenie wodnoprawne, inne ni wymienione w art. 72 ust. 1 pkt 6 ustawy oo - wydawane na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, zezwolenie na usuni cie drzew lub krzewów - wydawane na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urz dze w polskich obszarach morskich - wydawane na podstawie ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. W my l obowi zuj cych przepisów raport o oddzia ywaniu przedsi wzi cia na rodowisko zawiera m.in.: 1) opis planowanego przedsi wzi cia, a w szczególno ci: charakterystyk ca ego przedsi wzi cia i warunki u ytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub u ytkowania, g ówne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, przewidywane rodzaje i ilo ci zanieczyszcze , wynikaj ce z funkcjonowania planowanego przedsi wzi cia; 2) opis elementów przyrodniczych rodowiska obj tych zakresem przewidywanego oddzia ywania planowanego przedsi wzi cia na rodowisko, w tym elementów rodowiska obj tych ochron ; 3) opis istniej cych w s siedztwie lub w bezpo rednim zasi gu oddzia ywania planowanego przedsi wzi cia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 4) opis i okre lenie przewidywanego oddzia ywania na rodowisko wariantów przedsi wzi cia,

R. BEDNAREK

5) opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawc oraz opis przewidywanych znacz cych oddzia ywa planowanego przedsi wzi cia na rodowisko, obejmuj cy bezpo rednie, po rednie, wtórne, skumulowane, krótko-, rednio- i d ugoterminowe, sta e i chwilowe oddzia ywania na rodowisko; 6) opis przewidywanych dzia a maj cych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa na rodowisko, w szczególnoci na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru; 7) przedstawienie zagadnie w formie graficznej; 8) przedstawienie zagadnie w formie kartograficznej w skali odpowiadaj cej przedmiotowi i szczegó owo ci analizowanych w raporcie zagadnie oraz umo liwiaj cej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddzia ywania przedsi wzi cia na rodowisko; 9) analiz mo liwych konfliktów spo ecznych zwi zanych z planowanym przedsi wzi ciem; 10) przedstawienie propozycji monitoringu oddzia ywania planowanego przedsi wzi cia na etapie jego budowy i eksploatacji lub u ytkowania, w szczególno ci na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno tego obszaru; 11) ród a informacji stanowi ce podstaw do sporz dzenia raportu. ANALIZA POREALIZACYJNA W decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach mo e by na o ony obowi zek przedstawienia analizy porealizacyjnej. W decyzji okre lany jest zakres oraz termin jej przedstawienia. W dokumencie tym dokonuje si porównania ustale zawartych w raporcie o oddzia ywaniu przedsi wzi cia na rodowisko i w decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach, w szczególno ci ustale dotycz cych przewidywanego charakteru i zakresu oddzia ywania przedsi wzi cia na rodowisko oraz planowanych dzia a zapobiegawczych z rzeczywistym oddzia ywaniem przedsi wzi cia na rodowisko i dzia aniami podj tymi dla jego ograniczenia. Je eli z analizy porealizacyjnej, wynika, e dla przedsi wzi cia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego u ytkowania, do analizy za cza si kopi mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granic obszaru, na którym konieczne jest utworzenie obszaru ograniczonego u ytkowania. OPRACOWANIA I DOKUMENTY WYKONYWANE NA PODSTAWIE USTAWY PRAWO OCHRONY RODOWISKA OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE Jest to dokument opracowywany na potrzeby planowania przestrzennego (studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa) charakteryzuj cy poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze obj tym studium lub planem i ich wzajemne powi zania. Opracowania ekofizjograficzne sk adaj si z cz ci kartograficznej i opisowej. Rozró nia si opracowania ekofizjograficzne podstawowe (sporz dzane na potrzeby: projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub kilku projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy lub jej cz ci albo zespo u gmin lub jego cz ci lub projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa dla obszaru wojewódz-

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

twa) i problemowe (wykonywane w przypadku konieczno ci bardziej szczegó owego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub okre lenia wielko ci i zasi gów konkretnych zagro e rodowiska i zdrowia ludzi). Zakres opracowania ekofizjograficznego okre lony zosta w rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 9 wrze nia 2002 r. w sprawie opracowa ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298). PROGRAMY OCHRONY

RODOWISKA

W celu realizacji Polityki ekologicznej pa stwa opracowuje si programy ochrony rodowiska, które s wykonywane na poziomie województwa, powiatu i gminy. Programy zawieraj w szczególno ci cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, poziomy celów d ugoterminowych, rodzaj i harmonogram dzia a proekologicznych oraz rodki niezb dne do osi gni cia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. Wojewódzki program ochrony rodowiska powinien: by zgodny ze strategi rozwoju województwa okre laj c uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju województwa, zosta uwzgl dniony w planie zagospodarowania województwa, w którym okre la si zasady organizacji struktury przestrzennej, w tym m.in. wymagania w zakresie ochrony rodowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury z uwzgl dnieniem obszarów podlegaj cych szczególnej ochronie, okre la wytyczne dla powiatowych i gminnych programów ochrony rodowiska. Powiatowy i gminny program ochrony rodowiska powinien: wynika z wojewódzkiego programu ochrony rodowiska, by spójny ze studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zosta uwzgl dniony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. MAPY AKUSTYCZNE Na potrzeby oceny stanu akustycznego rodowiska, starosta sporz dza, co 5 lat, mapy akustyczne. Przy sporz dzaniu mapy akustycznej uwzgl dnia si informacje wynikaj ce z map akustycznych sporz dzanych przez zarz dzaj cych drogami, liniami kolejowymi lub lotniskami zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja mo e powodowa negatywne oddzia ywanie akustyczne na znacznych obszarach. Mapa akustyczna sk ada si z cz ci opisowej i cz ci graficznej. Cz opisowa powinna zawiera w szczególno ci: charakterystyk obszaru podlegaj cego ocenie, identyfikacj i charakterystyk róde ha asu, uwarunkowania akustyczne wynikaj ce z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, metody wykorzystane do dokonania oceny, zestawienie wyników bada , identyfikacj terenów zagro onych ha asem, liczb ludno ci zagro onej ha asem, analiz trendów zmian stanu akustycznego rodowiska, wnioski dotycz ce dzia a w zakresie ochrony przed ha asem.

R. BEDNAREK

graficzna powinna zawiera w szczególno ci: map charakteryzuj c ha as emitowany z poszczególnych róde , map stanu akustycznego rodowiska, z zaznaczeniem terenów, na których wyst puje przekroczenie dopuszczalnych poziomów ha asu, z odniesieniem do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, map terenów zagro onych ha asem, map przedstawiaj c przewidywane rezultaty dzia a . Zakres i rodzaj informacji oraz sposób ich prezentacji na mapach akustycznych okre la rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 1 pa dziernika 2007 roku w sprawie szczegó owego zakresu danych uj tych na mapach akustycznych oraz ich uk adu i sposobu prezentacji (Dz. U. Nr 187, poz. 1340). PROGRAM OCHRONY

RODOWISKA PRZED HA ASEM

Dla terenów zagro onych ha asem, na których poziom ha asu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy si programy ochrony rodowiska przed ha asem, których celem jest dostosowanie poziomu ha asu do poziomu dopuszczalnego. Program ten sk ada si z nast puj cych cz ci: opisowej, wyszczególniaj cej ograniczenia i obowi zki wynikaj ce z realizacji programu, uzasadnienia zakresu zagadnie . Cz opisowa programu obejmuje: 1) opis obszaru obj tego zakresem programu, 2) podanie narusze dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku wraz z podaniem zakresu naruszenia, 3) wyszczególnienie podstawowych kierunków i zakresu dzia a niezb dnych do przywrócenia dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku, 4) termin realizacji programu, w tym terminy realizacji poszczególnych zada , 5) koszty realizacji programu, w tym koszty realizacji poszczególnych zada , 6) ród a finansowania programu, 7) wskazanie rodzajów informacji i dokumentów wykorzystanych do kontroli i dokumentowania realizacji programu. Cz wyszczególniaj ca ograniczenia i obowi zki wynikaj ce z realizacji programu okre la: 1) organy administracji w a ciwe w sprawach: a) przekazywania organowi przyjmuj cemu program informacji o wydawanych decyzjach, których ustalenia zmierzaj do osi gni cia celów programu, b) wydawania aktów prawa miejscowego, c) monitorowania realizacji programu lub etapów programu, 2) podmioty korzystaj ce ze rodowiska i ich obowi zki. Uzasadnienie zakresu zagadnie uwzgl dnia: 1) dane i wnioski wynikaj ce ze sporz dzonych map akustycznych, w tym w szczególno ci odnosz ce si do: a) charakterystyki obszaru obj tego map akustyczn , w tym uwarunkowa wynikaj cych z ustale planów zagospodarowania przestrzennego, ogranicze zwi zanych z wyst powaniem istniej cych obszarów ograniczonego u ytkowania, a take obszarów istniej cych stref ochronnych,

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

b) charakterystyki terenów obj tych programem, w tym liczby mieszka ców, g stoci zaludnienia oraz zakresu przekrocze dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku, c) charakterystyk techniczno-akustycznych róde ha asu maj cych negatywny wp yw na poziom ha asu w rodowisku, d) trendów zmian stanu akustycznego, e) koncepcji dzia a zabezpieczaj cych rodowisko przed ha asem; 2) ocen realizacji poprzedniego programu dla programu opracowywanego kolejny raz, w tym: a) zestawienie zrealizowanych zada w zakresie ochrony rodowiska przed ha asem wraz z ocen ich skuteczno ci i analiz poniesionych kosztów, b) analiz niezrealizowanych cz ci programu wraz z przyczynami braku realizacji; 3) analiz materia ów, dokumentów i publikacji wykorzystanych do opracowania programu, w tym: a) polityk, strategii, planów lub programów, b) istniej cych powiatowych lub gminnych programów ochrony rodowiska, c) przepisów prawa, w tym prawa miejscowego, maj cych wp yw na stan akustyczny rodowiska, d) pozwole na emitowanie ha asu do rodowiska oraz innych dokumentów i materia ów wykonanych dla potrzeb post powa administracyjnych prowadzonych w stosunku do podmiotów korzystaj cych ze rodowiska, których dzia alno ma negatywny wp yw na stan akustyczny rodowiska, e) przepisów dotycz cych emisji ha asu z instalacji i urz dze , w tym pojazdów, których funkcjonowanie ma negatywny wp yw na stan akustyczny rodowiska, f) nowych, dost pnych technik i technologii w zakresie ograniczania ha asu. PRZEGL

DY EKOLOGICZNE

Organ ochrony rodowiska stwierdzaj c okoliczno ci wskazuj ce na mo liwo negatywnego oddzia ywania instalacji na rodowisko w drodze decyzji zobowi zuje prowadz cy instalacj podmiot korzystaj cy ze rodowiska do sporz dzenia i przed o enia przegl du ekologicznego. Przegl d ekologiczny instalacji, która jest kwalifikowana jako przedsi wzi cie mog ce zawsze znacz co oddzia ywa na rodowisko zawiera: 1) opis obejmuj cy: a) rodzaj, wielko i usytuowanie instalacji wraz z informacj o jej stanie technicznym, b) powierzchni zajmowanego terenu lub obiektu budowlanego, c) rodzaj technologii, d) istniej ce w s siedztwie lub bezpo rednim zasi gu oddzia ywania instalacji obiekty mieszkalne i u yteczno ci publicznej, e) istniej ce w s siedztwie lub bezpo rednim zasi gu oddzia ywania instalacji zabytki chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, f) istniej ce w s siedztwie lub bezpo rednim zasi gu oddzia ywania instalacji obiekty i obszary poddane ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy – Prawo wodne oraz przepisów ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym; 2) okre lenie oddzia ywania na rodowisko instalacji, w tym równie w przypadku wyst pienia powa nej awarii przemys owej;

R. BEDNAREK

3) opis dzia a maj cych na celu zapobieganie i ograniczanie oddzia ywania na rodowisko; 4) porównanie wykorzystywanej technologii z technologi , która: a) stosuje substancje o ma ym potencjale zagro e ; b) efektywnie wytwarza oraz wykorzystuje energi ; c) zapewnienia racjonalne zu ycie wody i innych surowców oraz materia ów i paliw; d) stosuje technologi bezodpadow i ma oodpadow oraz zapewnia mo liwo odzysku powstaj cych odpadów; e) uwzgl dnia post p naukowo-techniczny; 5) wskazanie, czy dla instalacji konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego u ytkowania, okre lenie granic takiego obszaru, ogranicze w zakresie przeznaczenia terenu, wymaga technicznych dotycz cych obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich. OPRACOWANIA WYKONANE NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY PLAN

OCHRONY DLA PARKU NARODOWEGO, REZERWATU PRZYRODY I PARKU KRAJOBRAZOWEGO

Plan ochrony jest podstawowym dokumentem tworzonym dla wskazanych form ochrony przyrody. Sporz dza si go dla: parków narodowych (rozporz dzeniem ministra rodowiska), rezerwatów przyrody (zarz dzeniem regionalnego dyrektora ochrony rodowiska) i parków krajobrazowych (uchwa a sejmiku województwa uzgodniona z regionalnym dyrektorem ochrony rodowiska). Plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych zawieraj : cele ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i spo ecznych uwarunkowa ich realizacji (park narodowy i rezerwat przyrody, park krajobrazowy), identyfikacj oraz okre lenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniej cych i potencjalnych zagro e wewn trznych i zewn trznych oraz ich skutków (park narodowy i rezerwat przyrody, park krajobrazowy), wskazanie obszarów ochrony cis ej, czynnej i krajobrazowej (park narodowy i rezerwat przyrody), okre lenie dzia a ochronnych na obszarach ochrony cis ej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych dzia a (park narodowy i rezerwat przyrody), wskazanie obszarów realizacji dzia a ochronnych (park krajobrazowy), okre lenie zakresu prac zwi zanych z ochron przyrody i kszta towaniem krajobrazu (park krajobrazowy), wskazanie obszarów i miejsc udost pnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, amatorskiego po owu ryb i rybactwa oraz okre lenie sposobów ich udost pniania (park narodowy i rezerwat przyrody), wskazanie obszarów udost pnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, amatorskiego po owu ryb i dla innych form gospoda-

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

rowania oraz okre lenie sposobów korzystania z tych obszarów (park krajobrazowy), wskazanie miejsc, w których mo e by prowadzona dzia alno wytwórcza, handlowa i rolnicza (park narodowy i rezerwat przyrody), ustalenia do studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn trznych, morza terytorialnego i wy cznej strefy ekonomicznej dotycz ce eliminacji lub ograniczenia zagro e zewn trznych (park narodowy i rezerwat przyrody, park krajobrazowy). Zakres planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego okre la rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporz dzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i sk adników przyrody (Dz. U. Nr 94, poz. 794). PLAN ZADA

OCHRONNYCH I PLAN OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000

Dla obszaru Natura 2000 sprawuj cy nadzór nad obszarem sporz dza projekt, a regionalny dyrektor ochrony rodowiska kieruj c si konieczno ci utrzymania i przywracania do w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro lin i zwierz t, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarz dzenia, plan zada ochronnych dla obszaru Natura 2000. Opracowuje si go na okres 10 lat. Plan zada ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera: 1) opis granic obszaru i map obszaru Natura 2000; 2) identyfikacj istniej cych i potencjalnych zagro e dla zachowania w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro lin i zwierz t i ich siedlisk b d cych przedmiotami ochrony; 3) cele dzia a ochronnych; 4) okre lenie dzia a ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdra ania, w tym w szczególno ci dzia a dotycz cych: a) ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków ro lin i zwierz t oraz ich siedlisk, b) monitoringu stanu przedmiotów ochrony oraz monitoringu realizacji celów, c) uzupe nienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony; 5) wskazania do zmian w istniej cych studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn trznych, morza terytorialnego i wycznej strefy ekonomicznej dotycz ce eliminacji lub ograniczenia zagro e wewn trznych lub zewn trznych, je eli s niezb dne dla utrzymania lub odtworzenia w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro lin i zwierz t, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000; 6) wskazanie terminu sporz dzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla cz ci lub ca o ci obszaru.

R. BEDNAREK

Plan ochrony dla obszaru Natura 2000 zawiera: 1) opis granic obszaru i map obszaru Natura 2000; 2) identyfikacj istniej cych i potencjalnych zagro e dla zachowania w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, oraz gatunków ro lin i zwierz t i ich siedlisk b d cych przedmiotami ochrony; 3) okre lenie warunków utrzymania lub odtworzenia w a ciwego stanu ochrony przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000, zachowania integralno ci obszaru Natura 2000 oraz spójno ci sieci obszarów Natura 2000, odnosz cych si w szczególno ci do: a) innych form ochrony przyrody, pokrywaj cych si z obszarem Natura 2000, b) zagospodarowania przestrzennego, w tym w szczególno ci terenów lokalizacji zabudowy mo liwej bez szkody dla obszaru Natura 2000, infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, infrastruktury turystycznej i edukacyjnej, a tak e obszarów, które powinny by zalesione oraz obszarów wy czonych z zalesiania, c) zagospodarowania obszarów morskich, d) gospodarowania wodami, e) gospodarki rolnej, le nej i rybackiej, f) ródl dowych wód powierzchniowych p yn cych, w których powinna by zachowana lub odtworzona mo liwo w drówki ryb i innych organizmów wodnych; 4) wskazania do zmian w istniej cych studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn trznych, morza terytorialnego i wycznej strefy ekonomicznej dotycz ce eliminacji lub ograniczenia zagro e wewn trznych lub zewn trznych, je eli s niezb dne dla utrzymania lub odtworzenia w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro lin i zwierz t, dla których wyznaczono obszar Natura 2000; 5) okre lenie dzia a ochronnych dla utrzymania lub odtworzenia w a ciwego stanu ochrony przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000, ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizacj ; 6) wska niki w a ciwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub gatunków ro lin i zwierz t i ich siedlisk, b d cych przedmiotami ochrony; 7) okre lenie sposobów monitoringu realizacji zada ochronnych oraz ich skutków; 8) okre lenie sposobów monitoringu stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub gatunków ro lin i zwierz t i ich siedlisk, b d cych przedmiotami ochrony. Zakres i sposób sporz dzania planu zada ochronnych obszaru Natura 2000 przedstawiony zosta w rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporz dzania projektu planu zada ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 34, poz. 186 ze zm.). Natomiast tryb sporz dzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 oraz zakres prac koniecznych do jego sporz dzenia zawarte s w rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporz dzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 64, poz. 401 ze zm.). Ograniczenia w korzystaniu z nieruchomo ci, które powstan w wyniku przyj cia planów ochrony uwzgl dnia si w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

WNIOSKI

O WYDANIE ZEZWOLENIA ORAZ ZEZWOLENIA NA USUNI CIE DRZEW LUB KRZEÓW

Usuni cie drzew lub krzewów z terenu nieruchomo ci mo e nast pi po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomo ci. Je eli posiadacz nieruchomo ci nie jest w a cicielem to do wniosku do cza si zgod jej w a ciciela. Za usuni cie drzew lub krzewów posiadacz nieruchomo ci ponosi op aty. Op aty nalicza i pobiera organ w a ciwy do wydania zezwolenia na usuni cie drzew lub krzewów. W zdecydowanej wi kszo ci przypadków organem tym jest wójt, burmistrz, prezydent. Op aty za usuni cie drzew lub krzewów ustala si w wydanym zezwoleniu. OPRACOWANIA WYKONANE NA PODSTAWIE USTAWY O ZAPOBIEGANIU SZKODOM W RODOWISKU I ICH NAPRAWIE WNIOSKI

O WYDANIE DECYZJI ORAZ DECYZJE PRZEPROWADZENIA DZIA A NAPRAWCZYCH

UZGADNIAJ CE

WARUNKI

W przypadku wyst pienia szkody w rodowisku podmiot korzystaj cy ze rodowiska jest obowi zany do podj cia dzia a w celu ograniczenia szkody, zapobie enia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu os abieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usuni cia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszcze lub innych szkodliwych czynników oraz podj cia dzia a naprawczych. Podmiot korzystaj cy ze rodowiska uzgadnia warunki przeprowadzenia dzia a naprawczych z organem ochrony rodowiska sk adaj c wniosek o uzgodnienie warunków przeprowadzenia dzia a naprawczych. Wniosek ten powinien zawiera informacje dotycz ce: obszaru wymagaj cego podj cia dzia a naprawczych, funkcji pe nionych przez obszar wymagaj cy dzia a naprawczych, pocz tkowego stanu rodowiska na danym terenie, aktualnego stanu rodowiska na danym terenie, planowanego zakresu i sposobu przeprowadzenia dzia a naprawczych oraz planowanego terminu ich rozpocz cia i zako czenia. Uzgodnienie warunków przeprowadzenia dzia a naprawczych nast puje w drodze decyzji okre laj cej: stan, do jakiego ma zosta przywrócone rodowisko, zakres i sposób przeprowadzenia dzia a naprawczych, termin rozpocz cia i zako czenia dzia a naprawczych. Rejestr wniosków i decyzji uzgadniaj cych warunki przeprowadzenia dzia a naprawczych prowadzi regionalny dyrektor ochrony rodowiska.

100

R. BEDNAREK

OPRACOWANIA WYKONANE NA PODSTAWIE USTAWY O LASACH PROGRAM OCHRONY PRZYRODY B

D CY INTEGRALN CZ

CI PLANU URZ DZANIA LASU

Podstawowym dokumentem gospodarki le nej opracowywanym dla okre lonego obiektu zawieraj cym opis i ocen stanu lasu oraz cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki le nej jest plan urz dzania lasu. Sporz dza si go na 10 lat, uwzgl dniaj c przyrodnicze i ekonomiczne warunki gospodarki le nej, cele i zasady gospodarki le nej oraz sposoby ich realizacji, okre lone dla ka dego drzewostanu i urz dzanego obiektu, z uwzgl dnieniem lasów ochronnych. Zgodnie z ustaw z dnia 28 wrze nia 1991 r. o lasach integraln cz ci planu urz dzenia lasu jest program ochrony przyrody, który zawiera kompleksowy opis stanu przyrody, zadania z zakresu jej ochrony i metody ich realizacji, obejmuj cy zasi g terytorialny nadle nictwa. OPRACOWANIA WYKONANE NA PODSTAWIE USTAWY PRAWO WODNE WNIOSKI O WYDANIE POZWOLENIA ORAZ POZWOLENIA WODNOPRAWNE NA POBÓR WÓD Pozwolenia wodno-prawne wydaje si na podstawie operatu wodno-prawnego na: szczególne korzystanie z wód, regulacj wód oraz zmian ukszta towania terenu na gruntach przylegaj cych do wód, maj c wp yw na warunki przep ywu wody, wykonanie urz dze wodnych, rolnicze wykorzystanie cieków, w zakresie nieobj tym zwyk ym korzystaniem z wód, d ugotrwa e obni enie poziomu zwierciad a wody podziemnej, pi trzenie wody podziemnej, gromadzenie cieków oraz odpadów w obr bie obszarów górniczych utworzonych dla wód leczniczych, odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zak adów górniczych, wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamuj cych rozwój glonów, wprowadzanie do urz dze kanalizacyjnych, b d cych w asno ci innych podmiotów, cieków przemys owych zawieraj cych substancje szczególnie szkodliwe dla rodowiska wodnego okre lone w przepisach wykonawczych, gromadzenie cieków, a tak e innych materia ów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów na obszarach bezpo redniego zagro enia powodzi , wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót na obszarach bezpo redniego zagro enia powodzi , wydobywanie kamienia, wiru, piasku, innych materia ów oraz ich sk adowanie na obszarach bezpo redniego zagro enia powodzi . Pozwolenie wydaje si na podstawie operatu wodno-prawnego, którego zakres okre la ustawa Prawo wodne.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

DOKUMENTY DOTYCZ

101

CE PLANOWANIA W GOSPODAROWANIU WODAMI

Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje nast puj ce dokumenty planistyczne: program wodno- rodowiskowy kraju, z uwzgl dnieniem podzia u na obszary dorzeczy, plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan zarz dzania ryzykiem powodziowym, plan przeciwdzia ania skutkom suszy na obszarze dorzecza, warunki korzystania z wód regionu wodnego, sporz dzane w miar potrzeby warunki korzystania z wód zlewni. Ustalenia planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, planu zarz dzania ryzykiem powodziowym oraz planu przeciwdzia ania skutkom suszy na obszarze dorzecza uwzgl dnia si w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa, planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. OPRACOWANIA WYKONANE GEOLOGICZNE I GÓRNICZE DOKUMENTACJA GEOLOGICZNA Z

PODSTAWIE

USTAWY

PRAWO

O A KOPALINY

Dokumentacj geologiczn z o a kopaliny sporz dza si w celu okre lenia jego granic, zasobów geologicznych, warunków wyst powania oraz okre lenia mo liwo ci wydobycia kopaliny ze z o a. W dokumentacji tej okre la si m.in.: rodzaj, ilo i jako kopaliny, w tym przez przedstawienie informacji dotycz cych kopalin towarzysz cych i wspó wyst puj cych u ytecznych pierwiastków ladowych oraz wyst puj cych w z o u substancji szkodliwych dla rodowiska, po o enie z o a, jego budow geologiczn , form i granice, elementy rodowiska otaczaj cego z o e, hydrogeologiczne i inne geologiczno-górnicze warunki wyst powania z o a, stan zagospodarowania powierzchni w rejonie udokumentowanego z o a, graniczne warto ci parametrów definiuj cych z o e i jego granice. DOKUMENTACJA HYDROGEOLOGICZNA Dokumentacj hydrogeologiczn sporz dza si w celu: 1) ustalenia zasobów oraz w a ciwo ci wód podziemnych; 2) okre lenia warunków hydrogeologicznych zwi zanych z zamierzonym: wykonywaniem odwodnie w celu wydobywania kopalin, wt aczaniem wód do górotworu, wykonywaniem odwodnie budowlanych otworami wiertniczymi, wykonywaniem przedsi wzi mog cych negatywnie oddzia ywa na wody podziemne, w tym powodowa ich zanieczyszczenie, podziemnym bezzbiornikowym magazynowaniem substancji lub podziemnym sk adowaniem odpadów, sk adowaniem odpadów na powierzchni, ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych,

102

R. BEDNAREK

zako czeniem lub zmian poziomu odwadniania likwidowanych zak adów górniczych. W dokumentacji tej okre la si m.in.: 1) budow geologiczn i warunki hydrogeologiczne badanego obszaru; 2) warunki wyst powania wód podziemnych, w tym charakterystyk warstw wodono nych okre lonego poziomu; 3) informacje przedstawiaj ce sk ad chemiczny, cechy fizyczne oraz inne w a ciwoci wód; 4) mo liwo ci poboru wód; 5) granice projektowanych stref ochronnych uj wód podziemnych oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych; 6) przedsi wzi cia niezb dne do ochrony rodowiska. DOKUMENTACJA GEOLOGICZNO-IN

YNIERSKA

Dokumentacj geologiczno-in yniersk sporz dza si w celu okre lenia warunków geologiczno-in ynierskich na potrzeby: 1) zagospodarowania przestrzennego; 2) posadawiania obiektów budowlanych; 3) podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji lub podziemnego sk adowania odpadów; 4) sk adowania odpadów na powierzchni. Okre la si w niej m.in.: 1) budow geologiczn , warunki geologiczno-in ynierskie i hydrogeologiczne podo a budowlanego lub okre lonej przestrzeni; 2) przydatno badanego terenu do realizacji zamierzonych przedsi wzi ; 3) prognoz zmian w rodowisku, które mog powsta na skutek realizacji, funkcjonowania oraz likwidacji zamierzonych przedsi wzi . Zasady udost pniania i korzystania z informacji geologicznej reguluje rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie korzystania z informacji geologicznej za wynagrodzeniem (Dz. U. Nr 292, poz. 981).

3.2. Inne dokumenty Specjaln grup opracowa i dokumentacji, których sporz dzenie nie wynika z obowi zków prawnych, a które obligatoryjnie nale y przeanalizowa s te, które opisuj zagadnienia rodowiskowe terenu, dla którego zosta sporz dzony projekt dokumentu i jego okolicy. W ród nich wymieni nale y: literatur naukow , szczególnie t aktualn , monografie, ekspertyzy ogólno rodowiskowe i bran owe, wytyczne i wskazówki metodyczne, obja nienia i komentarze do map hydrograficznych, sozologicznych, geologicznych, hydrogeologicznych czy geo rodowiskowych opracowywanych w skali 1:50 000, raporty i opracowania bran owe WIO .

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

103

3.3. ród a kartograficzne Jednym z podstawowych materia ów b d cych róde informacji o rodowisku s opracowania kartograficzne. Opracowuj c prognozy oddziaywania na rodowisko wskazane jest korzystanie z wielu opracowa kartograficznych. Zasadniczo mo na je podzieli na mapy topograficzne, mapy tematyczne oraz opracowania fotolotnicze. Mapa topograficzna w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 ze zm.) zosta a zdefiniowana jako opracowanie kartograficzne o tre ci przedstawiaj cej elementy rodowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich przestrzenne zwi zki. Wykonana jest w skalach 1:10000, 1:25000, 1:50000 i 1:100000. Tabela 3. Skala mapy

Uk ad odniesienia

% pokrycia kraju

Aktualno topograficzna

1:100 000

GUGIK-80

100

1969-1978

1:50 000

WGS-84

31,2

2002-2006

1:50 000

1992

50,1

1988-2004

1:50 000

1965

100

1957-1979

1:50 000

1942

1:25 000

1965

100

1962-1989

1:10 000

1992

24,7

1993-2007

1:10 000

1965

100

1956-1990

1:10 000

1942

8,7

1988-1995

Miejsce pozyskania mapy

Cena

Centralny i Wojewódzki O rodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej

cena zgodnie z rozporz dzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokoci op at za czynno ci geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a tak e za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego (Dz. U. Nr 37 poz. 333).

104

R. BEDNAREK

Mapy tematyczne dotycz stanu rodowiska jako ca o ci, jak i poszczególnych jego komponentów. Dominuj c skal opracowanych map tematycznych jest skala 1:50 000. W tabeli poni ej zaprezentowano dost pne w Polsce mapy tematyczne, ich skal oraz miejsce, w którym mo na je zakupi i podstaw okre lenia wysoko ci ceny za map . Tabela 4. Nazwa mapy

Skala mapy

Mapy hydrograficzne

1:50 000

Mapy sozologiczne

1:50 000

Mapy glebowo-rolnicze

1:25 000

Ortofotomapy

1:5000

Szczegó owa mapa geologiczna Polski

1:50 000

Szczegó owa mapa hydrogeologiczna Polski

1:50 000

Szczegó owa mapa geologiczno-gospodarcza Polski

1:50 000

Szczegó owa mapa geo rodowiskowa Polski

1:50 000

Atlasy geochemiczne aglomeracji

1:100 000 i 1:200 000

Mapy gospodarcze lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia Mapy przegl dowe (np. drzewostanów, siedlisk, funkcji lasu)

nie mniejsza ni 1:5000

Miejsce pozyskania mapy

Cena

Wojewódzki O rodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej

cena zgodnie rozporz dzeniem w sprawie wysoko ci op at za czynnoci geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a tak e za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego

Pa stwowy Instytut Geologiczny

cena obejmuje jedynie koszty pracoch onno ci udost pniania oraz materia ów i amortyzacji sprz tu. Sama informacja (mapy) zgodnie z pismem Ministra Skarbu Pa stwa DNiP II/PS/7280/99 z dnia 25.11.1999 r. jest udost pniana bezp atnie.

w nadle nictwach

Informacje dotycz ce tre ci powy szych map przedstawiono w rozdziale nast pnym opisuj cym bazy danych kartograficznych wykorzystywanych w Systemach Informacji Geograficznej.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

GIS jako ród o informacji o jego oceny

105

rodowisku oraz narz dzie

System Informacji Geograficznej (GIS) cz sto kojarzony jest ze skomplikowanymi narz dziami, do obs ugi których potrzebna jest specjalistyczna wiedza z dziedziny geodezji, geografii czy informatyki. Tymczasem do wykorzystywania podstawowych funkcji GIS wcale nie jest ona wymagana. Dowodem na to jest upublicznienie wielu narz dzi np. w Internecie, w którym z istniej cych zasobów danych przestrzennych korzystaj nie tylko osoby zawodowo zwi zane z technologi GIS, ale równie amatorzy. Zakres podstawowej wiedzy geograficznej wystarczy do rozpocz cia pracy z oprogramowaniem GIS. Niniejszy rozdzia stanowi wprowadzenie do systemów informacji geograficznej i ma zasygnalizowa mo liwo ci jakie daj narz dzia GIS oraz zach ci do ich wykorzystywania podczas przeprowadzania strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. W pierwszej cz ci zdefiniowane zostan podstawowe poj cia dotycz ce systemów informacji geograficznej, a dalej zostan omówione bazy danych przestrzennych, z których mo na korzysta podczas sporz dzania prognozy oddzia ywania na rodowisko. W ostatniej cz ci podano mo liwo ci wykorzystania metod GIS podczas przygotowania prognozy oddzia ywania na rodowisko.

4.1. Podstawowe poj cia Atrybut – cecha opisuj ca okre lony element modelu danych przestrzennych rastrowych i wektorowych. W modelu danych rastrowych tylko jeden atrybut przypisany jest do jednego pola podstawowego (piksela) w modelach wektorowych jeden element mo e mie przypisanych wiele atrybutów, np. punkt opisuj cy drzewo mo e zawiera tabel z atrybutami opisuj cymi gatunek drzewa, pier nic , wysoko , zdrowotno , ilo dziupli itp. Bazy danych przestrzennych to uporz dkowany zbiór informacji o obiektach przestrzeni geograficznej obejmuj cy dane lokalizuj ce te obiekty w okre lonym uk adzie wspó rz dnych oraz opisuj ce ich cechy (atrybuty)44. Bazy danych przestrzennych stanowi podstawowy element systemu GIS. Modele baz danych czyli zbiory zasad wed ug, których dane s definiowane, organizowane, przetwarzane i aktualizowane obecnie podzielone s na trzy kategorie bazy danych: relacyjne, obiektowe i najcz ciej wykorzystywane relacyjno obiektowe. Geoportal to witryna internetowa udost pniaj ca (g ównie poprzez wyszukiwanie, przegl danie) zasoby baz danych przestrzennych. Georeferencja (kalibracja, rejestracja) to okre lenie po o enia rastrowego modelu danych (rastra) w przestrzeni opisanej przez uk ad wspó rz dnych geograficznych. Dok adno zarejestrowania rastra np. zeskanowanej mapy wp ywa na dok adno prowadzonych analiz oraz ich wyniki i dlatego podczas rejestracji mapy nale y wykaza si mo liwie du dok adno ci . Po w a ciwym zarejestrowaniu obrazu rastrowego w pliku ród owym zostaje zapisana informacja o georeferencji w przypadku geoTIFF-a w nag ówku pliku, a w przypadku plików w formacie JPEG zostaje stworzony plik georeferencyjny o rozszerzeniu jgw. 44

uzupe nione za L. Kaczmarek. Pozyskiwanie i przetwarzanie danych na potrzeby ocen rodowiska przyrodniczego. [W:] Praktyczne aspekty ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna 2010, s. 110.

106

R. BEDNAREK

GIS - System Informacji Geograficznej (ang. Geographical Information System). Terminu GIS pierwszy raz u yto w 1963 roku podczas prac nad Kanadyjskim Systemem Informacji Przestrzennej. Jego powstanie wynika o z potrzeby planowania u ytkowania ziemi. Definicji poj cia GIS jest tak wiele jak jej u ytkowników. Na potrzeby niniejszej publikacji przytoczono dwie z nich. Holenderscy naukowcy MenoJan Kraak, Ferjan Ormeling GIS-em nazywaj komputerowy system informacji s u cy do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz przedstawiania danych przestrzennych, którego podstawow funkcj jest wspomaganie decyzji. Jerzy Ga dzicki45, zdefiniowa poj cie GIS jako system pozyskiwania, gromadzenia, weryfikowania, analizowania, transferowania i udost pniania danych przestrzennych; w szerokim rozumieniu obejmuje metody, rodki techniczne – sprz t i oprogramowanie, baz danych przestrzennych, organizacj , zasoby oraz ludzi zainteresowanych jego funkcjonowaniem. Najogólniej rzecz bior c GIS ma pi podstawowych funkcji: opracowanie map, pomiary kartometryczne, monitoring, modelowanie i zarz dzanie46. INSPIRE - INfrastructure for SPatial InfoRmation in Europe (Infrastruktura Informacji Przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej) jest dyrektyw opublikowan przez Parlament Europejski 25 kwietnia 2004 roku, która zosta a ratyfikowana przez Polsk 15 maja 2007 roku, której efektem jest ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Celem dyrektywy jest wspomaganie systemu podejmowania decyzji w stosunku do dzia a , które mog mie bezpo redni lub po redni wp yw na rodowisko. Konsekwencj dzia a ustawodawczych, które okre li y zasady tworzenia oraz u ytkowania infrastruktury informacji przestrzennej w Polsce by o m.in. stworzenie geoportalu (www.geoportal.gov.pl) umo liwiaj cego dost p do zharmonizowanych zasobów danych przestrzennych w formie us ug sieciowych, serwisów katalogowych oraz metadanych. Kody EPSG identyfikuj poszczególne uk ady wspó rz dnych; zosta y stworzone przez European Petroleum Survey Group i s szeroko stosowane w oprogramowaniu GIS. Informacja dotycz ca kodu EPSG jest bardzo istotna, poniewa podczas pracy nad przygotowaniem dokumentu cz sto korzysta si z baz danych przestrzennych, które opracowane zosta y w ró nych uk adach wspó rz dnych. Obecnie oprogramowanie GIS posiada funkcj przeliczenia jednego uk adu wspó rz dnych w inny jednak. Aby wykona takie przeliczenie trzeba wiedzie w jakim odwzorowaniu przygotowano baz , z której si korzysta. W tabeli poni ej przedstawiono list kodów dla najpopularniejszych stosowanych w Polsce uk adów wspó rz dnych.

45 46

J. Ga dzicki. Leksykon geomatyczny. Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej. Warszawa 2001 P. Longley, M.F. Goodchild, D.J. Maguire, D.W. Rhind. GIS Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2006 s. 41.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

107

Tabela 5. Uk ad wspó rz dnych/ Kod Opracowane mapy/ podzia Polski na pasy EPSG ród a informacji lub strefy 1942 (pasy po udnikowe o szeroko ci 3°) po udnik rodkowy 3329 mapy 15°E po udnik rodkowy 3330 18°E po udnik 21°E po udnik

rodkowy

3331

rodkowy

3332

w skali i wi ksze

Schemat podzia u Polski na pasy/strefy47

1:5000

24°E

1942 (pasy po udnikowe o szeroko ci 6°) po udnik rodkowy 3333 Mapy topograficzne 15°E po udnik rodkowy 3334 21°E po udnik 27°E

rodkowy

3335

1:10 000 1:50 000 1:100 000 1:200 000 1:500 000 Szczegó owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000

1965 strefa I

3120

strefa II

2172

strefa III

2173

strefa IV

2174

strefa V

2175

Mapy topograficzne 1:10 000 1:25 000 1:50 000

R. Kadaj. Zasady transformacji wspó rz dnych pomi dzy ró nymi uk adami kartograficznymi na obszarze Polski. Geodeta Nr 9 (64) 2000.

108

R. BEDNAREK

Tabela 6. Uk ad wsp贸 rz dnych/ podzia Polski na pasy lub strefy GUGIK-80 jednostrefowy

3328

1992 jednostrefowy

2180

Kod EPSG

Opracowane mapy/ r贸d a informacji

Schemat podzia u Polski na pasy/strefy48

Mapa topograficzna 1:100 000

Mapy topograficzne 1:10 000 1:50 000 1:100 000 Baza Danych Topograficznych 1:10 000 Mapa Polski

Sozologiczna

1:50 000 Mapa Hydrograficzna Polski 1:50 000 Mapa Podzia u Hydrograficznego Polski 1:50 000 Mapa Rolnicza

Glebowo-

1:25 000 Le na Mapa ryczna

Nume-

1:5000

R. Kadaj. Zasady transformacji wsp贸 rz dnych pomi dzy r贸 nymi uk adami kartograficznymi na obszarze Polski. Geodeta Nr 9 (64) 2000.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

2000 strefa V

2176

strefa VI

2177

strefa VII

2178

strefa VIII

2179

109

Mapy zasadnicze i katastralne w skali 1:5000 i wi kszej

UTM/WGS 84 4326

Mapa drugiego (VML2) Dane GPS

Wektorowa poziomu

odbiorników

ród o: opracowanie w asne

Metadane dokumentuj zawarto zbioru danych s formalnymi opisami zbiorów danych, które pozwalaj je scharakteryzowa pod k tem potrzeb ró nych u ytkowników49. Model danych rastrowych przedstawia przestrze jako regularn siatk utworzon z pól podstawowych, najmniejszym oczkiem siatki jest piksel, ka demu pikselowi przypisano okre lon warto (tylko jeden atrybut). O dok adno ci modelu rastrowego decyduje rozdzielczo modelu, która determinowana jest powierzchni jak opisuje piksel. Czym model dok adniejszy tym wi cej pikseli przypada na jednostk powierzchni. Wraz ze wzrostem dok adno ci modelu wzrasta rozmiar pliku, a z kolei rozmiar pliku wp ywa na szybko pracy komputera. Najbardziej powszechnymi modelami rastrowymi s pliki graficzne (jpeg. png. tiff. gif.), np. zeskanowane mapy, zdj cie lotnicze czy sceny satelitarne. Model danych wektorowych przedstawia przestrze jako zbiór elementów geometrycznych: punkty, linie (nazywane poliginiami) i obszary (nazywane poligonami), do ka dego elementu mo emy przypisa atrybuty. W porównaniu z modelem rastrowym do ka dego elementu wektorowego mo emy przypisa wiele atrybutów. Najcz ciej stosowanym formatem zapisu danych wektorowych jest format ESRI shape. Ka da warstwa wektorowa zapisana w tym formacie sk ada si z co najmniej 3 plików o ró nym rozszerzeniu (shp. shx. dbf. czasami prj.), ale takiej samej nazwie. Zmieniaj c lokalizacj plików na komputerze zawsze nale y przegra wszystkie pliki o tej samej nazwie a ró nych rozszerzeniach. Oprogramowanie GIS jest g ównym narz dziem przetwarzania danych przestrzennych. Najpopularniejszymi komercyjnymi programami GIS w Polsce s : ArcGIS (ESRI), GeoMedia (Intergraphs), MicroStation (Bentley), MapInfo Professional, AutoCAD Map3D (Autodesk). Niekomercyjnym, darmowym programem ciesz cym si coraz wi ksz popularno ci jest Quantum GIS. 49

P. Longley, M.F. Goodchild, D.J. Maguire, D.W. Rhind. GIS Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2006, s. 259.

110

R. BEDNAREK

SIT – System Informacji o Terenie (ang. LIS Land Information System) – to typ bazy danych zawieraj cej informacj uzyskane na podstawie bezpo rednich pomiarów terenowych lub na podstawie wielkoskalowych zdj lotniczych, odpowiada mapom w skali 1:5 000 i wi kszej. W Polsce rozporz dzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawie szczegó owych zasad i trybu za o enia i prowadzenia krajowego systemu informacji o terenie (Dz. U. Nr 80, poz. 866) okre la jakie obligatoryjnie dane maj si znajdowa w takiej bazie danych. SIP – System Informacji Przestrzennej (ang. Spatial Information System). Uk ad wspó rz dnych geograficznych pozwala jednoznacznie okre li po o enie dowolnego punktu na kuli ziemskiej. W Polsce zgodnie z rozporz dzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000 r. w sprawie pa stwowego systemu odniesie przestrzennych (Dz. U. Nr 70, poz. 821) pa stwowy system odniesie przestrzennych tworz uk ady wspó rz dnych p askich prostok tnych: oznaczony symbolem „2000”, stosowany w pracach geodezyjnych i kartograficznych, zwi zanych z wykonywaniem mapy zasadniczej oraz uk ad wspó rz dnych p askich prostok tnych, oznaczony symbolem „1992”, stosowany w mapach urz dowych o skali mapy 1:10 000 i skalach mniejszych. Na terenie naszego kraju podczas tworzenia map stosowano równie inne uk ady wspó rz dnych: uk ad „1942”, uk ad „1965”, odwzorowanie „GUGIK 80” oraz uk ad „WGS-84”. Warstwy GIS to dane odwzorowuj ce rzeczywisto zorganizowane w postaci warstw tematycznych rastrowych i wektorowych np. drogi, rzeki, jeziora, u ytkowanie, numeryczny model terenu. Ka da z warstw mo e by wy wietlana niezale nie, taki zapis danych pozwala na komponowanie zestawie danych zale nych od potrzeb u ytkownika. WFS (Web Feature Service) dzia a na tej samej zasadzie co WMS, jednak udost pnia dane w postaci wektorowej a nie rastrowej. WMS (Web Map Service) stworzony przez Open Geospatial Consortium (OGC) standard udost pniania map w postaci rastrowej za pomoc interfejsu http. W zapytaniu do serwera WMS klient definiuje szukane parametry mapy (warstwy tematyczne, obszar zainteresowania). W odpowiedzi przesy any jest rastrowy obraz mapy (najcz ciej w formacie jpeg. png. tiff. gif.) w okre lonym uk adzie wspó rz dnych, wygenerowany przez serwer na podstawie danych zawartych w bazach danych. Wolne i otwarte oprogramowanie GIS to takie oprogramowanie, którego kod ród owy jest dost pny, a zasady jego udost pniania zezwalaj na nieograniczone wykorzystywanie, kopiowanie i modyfikacj , zgodnie z yczeniami u ytkowania. Najpopularniejszym oprogramowaniem tego typu jest Quantum GIS, SAGA oraz GRASS. Wolne i otwarte oprogramowanie GIS skupia wokó siebie coraz wi ksz grup u ytkowników nie tylko ze wzgl du na bezp atn mo liwo jego wykorzystywania, ale równie poprzez coraz wi ksz jego funkcjonalno w zupe no ci wystarczaj c by przygotowa opracowanie ekofizjograficzne czy prognoz oddzia ywania na rodowisko.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

4.2. Bazy danych o rodowisku

przestrzennych

jako

ród a

111

informacji

Opracowuj cy prognoz lub inne opracowanie rodowiskowe korzystaj c z narz dzi GIS w pierwszej kolejno ci poszukuje istniej cych dla obszaru, w którym prowadzi analizy baz danych wektorowych, danych rastrowych (g ównie w postaci zbiorów zeskanowanych map, danych fotogrametrycznych i teledetekcyjnych) i innych. W niniejszym rozdziale opisano bazy danych przestrzennych zawieraj ce w swoich zasobach informacje, które mog by przydatne na etapie opracowywania prognozy do projektu suikzpg lub mpzp. Pod opisem wi kszo ci baz podano adres WMS. Jednak nale y mie na wzgl dzie, e przy obecnej dynamice rozwoju baz danych adresy WMS zmieniaj si i przed rozpocz ciem prac nale y sprawdzi u ród a ich aktualny adres WMS. Baza danych katastralnych (Ewidencja Gruntów i Budynków) – baza danych ewidencyjnych prowadzona jest przez starost i prezydenta miasta na prawach powiatu, na zasadach okre lonych w rozporz dzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). Baza danych sk ada si z cz ci opisowej i kartograficznej. Cz opisowa bazy zawiera dane liczbowe i opisowe dotycz ce gruntów i budynków, lokali oraz dane dotycz ce w a cicieli nieruchomo ci. Tre mapy ewidencyjnej stanowi m.in. granice, oznaczenia punktów granicznych, kontury u ytków gruntowych, klas gleboznawczych, budynków, dzia ek ewidencyjnych, numery dzia ek ewidencyjnych, dane opisowo-informacyjne. WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_dzkat/wmservice.aspx (dane o charakterze katastralnym dla ca ego kraju) WMS: http://wms.podgik.poznan.pl/cgi-bin/poznan (dane katastralne Powiatowego O rodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Poznaniu). Baza Danych Topograficznych (TBD) powstaje w Polsce od 2003 roku. Dok adno danych odpowiada mapie w skali 1:10 000 i opracowywana jest w PUWG 1992. Baza sk ada si z trzech komponentów (TOPO, ORTO, NMT). Komponent TOPO mo e by udost pniony w postaci wydruków arkuszy mapy topograficznej TBD w skali 1:10 000 w kroju uk adu „1992” lub wektorowej bazy danych. W bazie danych topograficznych wyró nia si nast puj ce grupy obiektów: sie cieków, sie dróg i kolei, sie uzbrojenia, kompleksy pokrycia terenu (m.in. lasy, wody, zabudowa, tereny ro linno ci trawiastej, sady), budowle i urz dzenia, kompleksy u ytkowania terenu (m.in. zak ady produkcyjne, oczyszczalnie, porty, stacje kolejowe, parki), tereny chronione, granice, osnow geodezyjn , elementy rze by, inne. Na potrzeby komponentu ORTO s opracowywane ortofotomapy o rozdzielczoci 1 piksela równej 0,5 m. Ostatni komponent NMT Numeryczny Model Rze by Terenu zbudowany jest w oparciu o dane wysoko ciowe o redniej dok adno ci dla terenów otwartych równej 1 m, a dla lasów i terenów o nachyleniu wi kszym ni 6% wynosi 2 m. Dysponentem bazy jest G ówny Urz d Geodezji i Kartografii (GUGiK), a jej udost pnianiem zajmuj si równie Wojewódzkie O rodki Dokumentacji

112

R. BEDNAREK

Geodezyjnej i Kartograficznej (WODGiK). Obecnie ze wzgl du na wysokie koszty opracowania bazy zrezygnowano z jej opracowywania na rzecz Bazy Danych Obiektów Topograficznych. Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT10k) tworzona jest na podstawie Rozporz dzenia Ministra Spraw Wewn trznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a tak e standardowych opracowa kartograficznych (Dz. U. Nr 279, poz. 1642). BDOT10k opracowywana jest w skali nominalnej 1:10 000 w PUWG 1992 zbudowana jest z 3 komponentów podobnie jak TBD. Baza danych przygotowywana jest w postaci warstw ci g ych dla wybranych grup obiektów topograficznych. Tre BDOT10k obejmuje 10 obszarów tematycznych50 (jednostki podzia u administracyjnego, sieci dróg i kolei, budowle i urz dzenia, kompleksy pokrycia terenu, kompleksy u ytkowania terenu, sieci cieków, tereny chronione, osnowa, sieci uzbrojenia terenu, punkty adresowe). Uznawana jest za jedn z najdok adniejszych referencyjnych baz danych topograficznych w Polsce. Dane BDOT10k udost pniane s w nast puj cych formatach: komponent TOPO .gml, komponent ORTOFOTO .GeoTIFF, komponent NMT .ascii. Dysponentem bazy jest G ówny Urz d Geodezji i Kartografii (GUGiK), a jej udost pnianiem zajmuj si równie Wojewódzkie O rodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (WODGiK). Obecnie w ramach projektu „Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT) wraz z krajowym systemem zarz dzania” wykonuje si nowe (rozumiane jako aktualizacja i przetworzenie istniej cych zasobów) opracowania BDOTk10. WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_budynki_bdot_2009/request.aspx (BDOT budynki 2009) WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_budynki_bdot_2010/request.aspx (BDOT budynki 2010) Mapa Wektorowa Poziomu Drugiego (Vmap L2, VML2) jest baz danych topograficzn opracowan zgodnie ze standardami NATO przez S u b Topograficzn Wojska Polskiego w nominalnej skali 1:50 000 w uk adzie WGS84. Opracowanie pokrywa ca y obszar polski i jest dost pne w ci ciu dwuarkuszowym. Bazy danych Vmap2 dost pne s w formatach .vpf i .shp. Najwa niejszymi warstwami tematycznymi s : granice, rze ba terenu, fizjografia, hydrografia, przemys , obiekty spo ecznokulturalne, transport, ro linno , informacje lotnicze. Mapa Wektorowa Poziomu Drugiego uznawana jest za jedn z najwa niejszych referencyjn baz danych topograficznych w Polsce. Dysponentem bazy jest Centralny O rodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej. Map Wektorow Poziomu Drugiego mo emy przegl da za pomoc geoportalu (www.geoportal.gov.pl).

http://www.codgik.gov.pl/baza-danych-obiektow-topograficznych.html

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

113

Bazy danych wysoko ciowych – na podstawie danych wysoko ciowych tworzy si numeryczny model rze by terenu NMT (ang. Digital Terrain Model DTM, Digital Elevation Model DEM), który definiowany jest jako numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni w postaci zbioru punktów o wspó rz dnych x, y i z51. Najcz ciej numeryczne modele terenu opracowywane s jako regularna siatka punktów GRID (ang. Regular Raster Grid) lub nieregularna siatka trójk tów TIN (ang. Triangular Irregular Network). W Polsce wykonuje si nast puj ce modele typu TIN: NMT VmapL2 – gdzie rze ba przedstawiona jest w postaci wektorów pozyskanych z map topograficznych w skali 1:50 000, NMT TBD – powsta na podstawie opracowa fotogrametrycznych lub na podstawie map topograficznych w skali 1:10 000, NMT LPIS – w ramach opracowania bazy danych Systemu Identyfikacji Dzia ek Rolniczych LPIS dla ca ego kraju zosta opracowany model, NMT SMOK – powsta a w ramach budowy systemów os ony powodziowej kraju. Numeryczne modele terenu typu GRID s mniej dok adne, nie odwzorowuj tak dok adnie jak TIN wysoko ci, spadków, ekspozycji. Dodatkowo NMT typu GRID wykonany na podstawie mapy topograficznej w skali 1:200 000 nie jest wystarczaj co dok adny by w razie konieczno ci wykorzystywa go w opracowaniach poziomu lokalnego np. prognozach oddzia ywania na rodowisko do projektów suikzpg lub mpzp. Bardzo dok adne NMT obecnie tworzy si za pomoc technologii lotniczego skaningu laserowego LIDAR (ang. Light Detection and Rawging). Dok adno wysoko ciowa NMT otrzymanego przy wykorzystaniu lotniczego skaningu laserowego wynosi kilkanacie centymetrów. Tak du a dok adno modelu wynika z bardzo g stego próbkowania powierzchni od 4 do 12 punktów na m2. Dane LIDAR w Polsce udost pniane s m.in. przez CODGiK w postaci plików tekstowych zawieraj cych wspó rz dne x, y, z punktów w regularnej siatce o oczku 0,5 lub 1 m wyinterpolowane na podstawie chmury punktów uzyskanej z lotniczego skaningu laserowego. Pa stwowy Rejestr Granic i Powierzchni Podzia u Terytorialnego Kraju (PRG) jest urz dow , referencyjn baz danych stanowi c podstaw dla innych systemów informacji przestrzennej, opracowywany jest w PUWG 2000 na podstawie Rozporz dzenia Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie pa stwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podzia ów terytorialnych kraju (Dz. U. z 2012 r. poz. 199). Rozporz dzenie okre la zakres informacji gromadzonych w bazie danych pa stwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podzia ów terytorialnych kraj oraz organizacj , tryb i standardy techniczne tworzenia, aktualizacji i okresowej weryfikacji PRG. Dane obejmuj obszar ca ego kraju w zakresie przebiegu granic oraz powierzchni jednostek zasadniczego trójstopniowego podzia u terytorialnego kraju (tj. gmin, powiatów, województw) i udost pniane s w formacie .shp, .dxf, .tab. PRG zwi zany jest z systemem TERYT (Krajowy Rejestr Urz dowy Podzia u Terytorialnego Kraju), który prowadzony jest przez G ówny Urz d Statystyczny. WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_prg/wmservice.aspx (PRG)

L. Kaczmarek, B. Medy ska-Gulij. ród a i metody pozyskiwania danych przestrzennych w badaniach rodowiska przyrodniczego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Pozna 2007, s. 131

114

R. BEDNAREK

Pa stwowy Rejestr Nazw Geograficznych (PRNG) jest urz dow , referencyjn baz danych stanowi c podstaw dla innych systemรณw informacji przestrzennej, opracowywany jest w PUWG 1992 na podstawie Rozporz dzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie pa stwowego rejestru nazw geograficznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 309). Rozporz dzenie okre la szczegรณ owy zakres informacji gromadzonych w bazie danych pa stwowego rejestru nazw geograficznych, organizacj , tryb i standardy techniczne (tworzenia, aktualizacji, weryfikacji i udost pnienia danych PRNG). PRNG jest baz danych w zakresie urz dowych, zestandaryzowanych i niestandaryzowanych nazw obiektรณw geograficznych oraz ich atrybutรณw (zawieraj cych szczegรณ owe informacje dotycz ce samej nazwy oraz opisywanego obiektu). Dane PRNG w zakresie nazewnictwa s udost pniane w formacie: .shp, .xls, .xml, .gml, .txt. WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_prng/wmservice.aspx (PRNG) Ortofotomapy powstaj w wyniku przetworzenia zdj lotniczych. Ortofotomapa to rastrowy, kartometryczny obraz terenu powsta y w wyniku ortogonalnego przetworzenia zdj lotniczych lub scen satelitarnych. Ortofotomapy wykonane s w PUWG 1992 lub 2000, w barwach rzeczywistych (RGB), skali szaro ci (B/W) lub barwach fa szywych z kana em bliskiej podczerwieni (CIR). Ortofotomapy udost pniane s w postaci cyfrowej w formacie .geoTIFF lub w postaci analogowej. Ortofotomapy najcz ciej opracowywane s z nast puj cymi terenowymi wielko ciami piksela: 1,00 m, 0,50 m, 0,25 m, 0,10 m. Istotnym materia em do analizy s archiwalne materia y teledetekcyjne. Jak pisze Dru kowski52 wi kszo Polski od po owy XX wieku ma 5-8 - krotne pokrycie zdj ciami lotniczymi. Prowadz c analiz zmiany zagospodarowania terenu taki materia teledetekcyjny mo e okaza si bardzo u yteczny. WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_orto/wmservice.aspx (ortofotomapa) Mapa sozologiczna jest baz danych tematycznych. Przedstawia stan rodowiska przyrodniczego oraz przyczyny i skutki jego przemian g รณwnie antropogenicznych, a tak e sposoby ochrony naturalnych warto ci rodowiska przyrodniczego. Baza danych przygotowana jest w nominalnej skali 1:50 000 w PUWG 1992 (dla niektรณrych obszarรณw w uk adzie 1942). Opracowanie pokrywa nieca e 60% powierzchni kraju i dost pne jest w kroju arkuszowym lub jako baza ci g a, udost pniana jest w formacie wektorowym tab. Najwa niejszymi warstwami tematycznymi mapy sozologicznej s : formy ochrony rodowiska przyrodniczego, degradacja komponentรณw rodowiska przyrodniczego, przeciwdzia anie degradacji rodowiska przyrodniczego, rekultywacja rodowiska przyrodniczego, nieu ytki. Ka dy arkusz mapy opatrzony zosta komentarzem naukowym, ktรณry jest do czony w formie pliku tekstowego do bazy danych wektorowych w ci ciu arkuszowym. Baza danych sozologicznych jest przydatna jako rรณd o informacji o stanie zanieczyszczenia, zagro e rodowiska przyrodniczego, narz dzie do badania i diagnozowania jego stanu w aspekcie ilo ciowym, systematyzuj cym i prognostycznym. Mo e by wykorzystana do opracowania syntetycznego wska nika stanu 52

M. Dru kowski. Kartograficzne i teledetekcyjne dane i metadane w studiach nad krajobrazem. [W:] Struktura przestrzenno-funkcjonalna krajobrazu. The spatial โ functional structure of landscape. Uniwersytet Wroc awski, Wroc aw 2005.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

115

rodowiska przyrodniczego ró nych jednostek przestrzennych53. Korzystaj c z bazy nale y mie na uwadze fakt, e antropopresja jest procesem bardzo dynamicznym i w zwi zku z tym informacje w bazie ulegaj stosunkowo szybkiej dezaktualizacji. W a cicielem bazy jest G ówny Urz d Geodezji i Kartografii (GUGiK), a jej dysponentem Centralny O rodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK). Udost pnianiem zajmuj si równie Wojewódzkie O rodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (WODGiK). WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_sozo/wmservice.aspx (Mapa Sozologiczna) Mapa hydrograficzna jest baz danych tematycznych. Przedstawia warunki obiegu wody w rodowisku przyrodniczym. Baza danych przygotowana jest w nominalnej skali 1:50 000 w PUWG 1992 (dla niektórych obszarów w uk adzie 1942). Opracowanie pokrywa ponad 60% powierzchni kraju dost pne jest w kroju arkuszowym lub jako baza ci g a, udost pniana jest w formacie wektorowym tab. Najwa niejszymi warstwami tematycznymi mapy hydrograficznej s : topograficzne dzia y wodne, wody powierzchniowe, wyp ywy wód podziemnych, wody podziemne pierwszego poziomu, przepuszczalno gruntów, zjawiska i obiekty gospodarki wodnej, punkty hydrometryczne pomiarów stacjonarnych. Mapa hydrograficzna w wersji numerycznej tworzy zbiór danych, które s podstaw analizy przestrzennej i zjawisk oraz procesów hydrologicznych zachodz cych na tle i w powi zaniu z pozosta ymi elementami rodowiska przyrodniczego54. Baza danych hydrograficznych jest przydatna w rozwi zywaniu takich zagadnie spo eczno-gospodarczych jak: zaopatrzenie w wod , projektowanie lokalizacji osiedli, inwestycji przemys owych, hydroenergetycznych i wodno-melioracyjnych, opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego, zabezpieczenie przed powodzi , wzgl dnie jej skutkami.55 W a cicielem bazy jest G ówny Urz d Geodezji i Kartografii (GUGiK), a jej dysponentem Centralny O rodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK). Udost pnianiem zajmuj si równie Wojewódzkie O rodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (WODGiK). WMS: http://sdi.geoportal.gov.pl/wms_hydro/wmservice.aspx (Mapa Hydrograficzna) Mapa Glebowo-Rolnicza dost pna jest jako zwektoryzowana tre analogowej mapy glebowo-rolniczej opracowywanej w skali 1:25 000 lub 1:5 000 lub jako raster (zeskanowana mapa z georeferencjami). Opracowywana jest w Instytucie Upraw, Nawo enia i Gleboznawstwa w Pu awach oraz w urz dach marsza kowskich wybranych województw. Tre mapy glebowo-rolniczej przedstawia przestrzenn zmienno siedliska glebowego, okre la przydatno rolnicz gleby oraz zawiera informacje dotycz ce wa niejszych w a ciwo ci fizycznych (np. mi szo i sk ad granulometryczny poszczególnych poziomów profilu glebowego) gleby. Informacje zawarte na mapach pozwalaj na racjonalne wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wojewódzkie O rodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej udost pniaj t map w formie cyfrowej oraz jako wydruki dla dowolnie wybranych obszarów. 53 54

http://serwisy.codgik.gov.pl/temap/sozo5.html D. Globit, A. Iwaniak, R. Olszewski. GIS obszary zastosowa . Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2007, s. 162. http://serwisy.codgik.gov.pl/temap/hydro2.html

116

R. BEDNAREK

MIDAS โ System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski โ baza danych prowadzona przez Pa stwowy Instytut Geologiczny. Jest podstawowym rรณd em informacji o surowcach mineralnych Polski oraz ci le z nimi zwi zan tematyk eksploatacji z รณ . Oferuje dost p do trzech grup informacji: z o a, obszary, tereny gรณrnicze i zwi zane z nimi koncesje, gospodarka surowcami. System MIDAS gromadzi dane o charakterze przestrzennym (m.in. konturach granic z รณ , obszarรณw gรณrniczych i terenรณw gรณrniczych). http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS/start/ Szczegรณ owa Mapa Geologiczna Polski (SMGP) jest baz danych tematycznych. Kompleksowo przedstawia budow geologiczn z uwzgl dnieniem litologii, genezy i stratygrafii utworรณw oraz geomorfologii i tektoniki. SMGP powstawa a w latach 19562009 i pokrywa obszar ca ego kraju. Zosta a opracowana w ci ciu arkuszowym (1069 arkuszy) w uk adzie 1942, a jej nominalna skala wynosi 1:50 000. Jednak jej szczegรณ owo jest wi ksza gdy mapa ta powsta a w wyniku zestawienia wszystkich dotychczasowych bada geologicznych, geofizycznych i wiertniczych z danego obszaru oraz na podstawie wykonanego szczegรณ owego zdj cia geologicznego w skali 1:25 000. Ka dy arkusz opatrzony jest obszernym, szczegรณ owym tekstem obja niaj cym wzbogaconym zestawieniami tabelarycznymi, wynikami analiz i ekspertyz, szkicami tematycznymi oraz dodatkowymi za cznikami graficznymi, np. przekrojami geologicznymi. SMGP w pe nej szczegรณ owo ci udost pniana jest przez Pa stwowy Instytut Geologiczny w formacie wektorowym shp. Najwa niejsze warstwy wydziele geologicznych w formie uproszczonej udost pnione s przez geoportal IKAR (http://ikar2.pgi.gov.pl/cms/). WMS: http://ikar2.pgi.gov.pl/services/SMGP_50/MapServer/WMSServer (najwa niejsze wydzielenia geologiczne SMGP) Mapa Geo rodowiskowa Polski (MG P) jest baz danych tematycznych. Przedstawia ona stan i zasoby rodowiska naturalnego. MG P powstaje od 2002 roku i pokrywa obszar ca ego kraju. Zosta a opracowana w ci ciu arkuszowym w uk adzie 1942, a jej nominalna skala wynosi 1:50 000. Baza danych wizualizowana jest w formie dwรณch plansz A i B. Plansza A (zawiera tre dotychczasowej Mapy GeologicznoGospodarczej Polski) zbudowana jest z czterech podstawowych warstw informacyjnych: z o a kopalin, wody, warunki pod o a, ochrona rodowiska. Dla osรณb sporz dzaj cych prognozy oddzia ywania na rodowisko szczegรณlnie istotn warstw tematyczn jest warstwa opisuj ca warunki budowlane. Plansza B sk ada si z warstwy opisuj cej zagro enia powierzchni ziemi (geochemia rodowiska, sk adowiska odpadรณw, antropopresja). Ka dy arkusz opatrzony jest komentarzem. MG P udost pniana jest przez Pa stwowy Instytut Geologiczny w formacie wektorowym .shp. W celu standaryzacji i harmonizacji geologicznej informacji przestrzennej znajduj cej si w zasobach PIG w ramach projektu IKAR podj to prace zmierzaj ce do stworzenia jednolitego systemu kartograficznego, ktรณry integrowa by nowe i istniej ce rozwi zania w zakresie kartografii geologicznej, hydrogeologicznej, geo rodowiskowej i geologii z o owej. Wynikiem tego projektu jest m.in. geoportal IKAR (http://ikar2.pig.gov.pl), w ktรณrym umieszczono znaczn ilo adresรณw WMS dotycz cych poszczegรณlnych warstw m.in. Centralnej Bazy Danych Geologicznych (CBDG), Bazy Danych Geologiczno-In ynierskich (BDGI), SMGP, MG P, danych Pa stwowej S u by Hydrogeologicznej.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

117

BankHYDRO jest baz danych hydrogeologicznych, w której gromadzone s dane dokumentacyjne o odwiertach, uj ciach i ród ach wód podziemnych zwyk ych, mineralnych i termalnych z obszaru Polski. Zakres informacji przechowywanych w bazie danych obejmuje: lokalizacj obiektu hydrogeologicznego (odwiertu, ród a), pomiarowe i obliczeniowe dane hydrogeologiczne, podstawowe dane wiertnicze i litostratygraficzne, dane fizykochemiczne próbek wód podziemnych56. W bazie na przestrzeni ostatnich 25 lat zgromadzono ponad 130 000 obiektów hydrogeologicznych. Docelowo zak ada si integracj BankuHYDRO i bazy danych Sieci Obserwacji Hydrogeologicznych (SOH) z Map hydrogeologiczn Polski i Map geo rdowiskow w technologii GIS. Mapa hydrogeologiczna Polski (MhP) – baza danych zawiera informacje dotycz ce u ytkowych poziomów zwyk ych wód podziemnych z szersz interpretacj g ównego pi tra/poziomu wodono nego, stanowi cego najwa niejsze ród o zaopatrzenia w wod . MhP powstawa a w latach 1996-2004 i pokrywa obszar ca ego kraju, zosta a opracowana w ci ciu arkuszowym (1069 arkuszy) w uk adzie 1942, a jej nominalna skala wynosi 1:50 000. Po opracowaniu wszystkich arkuszy nast pi o scalenie wszystkich warstw i obecnie mapa dost pna jest równie w formie ci g ej. Baza danych atrybutowych jest rozbudowana i zawiera tre ci jawne oraz tre ci oznaczone klauzul poufno ci. Warstwy informacyjne charakteryzuj ce g ówne u ytkowe pi tra/poziomy wodono ne opisuj : zasi gi i g boko ci wyst powania oraz mi szo ci i przewodno ci, jako wód podziemnych jako ród a zaopatrzenia ludno ci w wod do spo ycia, stopnia zagro enia wód podziemnych zanieczyszczeniami z powierzchni terenu, mo liwo ci uzyskania wydajno ci z typowej studni wierconej, aktualnego po o enia zwierciad a wód podziemnych i kierunków ich przep ywu, odnawialno ci zasobów wód podziemnych oraz ich dopuszczalnego zagospodarowania. MhP podaje lokalizacj oraz techniczn i hydrogeologiczn charakterystyk uj wód podziemnych, a tak e lokalizacj i uproszczon charakterystyk obiektów uci liwych dla wód podziemnych. Do mapy do czony jest obszerny komentarz. Udost pniana jest przez Pa stwowy Instytut Geologiczny w formacie wektorowym shp. WMS: http://epsh.pgi.gov.pl/wms_mhp_kompoz_wydajnosc/wmservice.aspx (kompozycja MhP) Mapa hydrogeologiczna Polski – Pierwszy Poziom Wodono ny (MhP PPW) – baza danych sk ada si z dwóch g ównych warstw informacyjnych: pierwszy poziom wodono ny – wyst powanie i hydrodynamika (obejmuje wybrane elementy charakterystyki hydrogeologicznej pierwszej od powierzchni terenu warstwy wodono nej lub zespo u warstw wodono nych) oraz pierwszy poziom wodono ny – wra liwo na zanieczyszczenie i jako wód (okre la podatno ci p ytkich wód podziemnych na zanieczyszczenia z powierzchni terenu oraz stan jako ci p ytkich wód podziemnych). MhP PPW jest wykonywana od 2004 roku, jest opracowaniem seryjnym w ci ciu arkuszowym w uk adzie 1942 w nominalnej skali 1:50 000. Udost pniana jest przez Pa stwowy Instytut Geologiczny w formacie wektorowym .shp.

http://www.psh.gov.pl/bazy_danych_mapy_i_aplikacje/bazy_danych/bankhydro.html

118

R. BEDNAREK

Mapa Podzia u Hydrograficznego Polski (MPHP) jest ci g baz danych hydrograficznych przygotowan w PUWG 1992. Opracowanie pokrywa ca powierzchni kraju cznie z obszarami dorzeczy Odry i Wis y po o onymi poza granicami Polski. Baza danych zosta a przygotowana w formacie .shp. i zawiera nast puj ce warstwy: cieki wyró nione – takie, dla których wyró niono zlewnie (rzeki, potoki, strugi, kana y, rowy), jeziora wyró nione – takie dla których wyznaczono zlewnie (jeziora, zbiorniki zaporowe, stawy), zlewnie (obszary hydrograficzne, dorzecza i zlewnie w uk adzie hierarchicznym), cieki i jeziora niewyró nione (tzn. takie które mog by w miar potrzeby przeniesione do warstwy wyró nionej wraz z wyznaczeniem dla nich zlewni). Baza wykonana zosta a przez O rodek Zasobów Wodnych IMGW w Warszawie na zlecenie Ministerstwa rodowiska, które jest w a cicielem bazy. MPHP jest opracowaniem referencyjnym dla dzia a zwi zanych z gospodark wodn i jej planowaniem. Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej udost pni wersj Rastrow Mapy Podzia u Hydrograficznego Polski opracowan przez Zak ad Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Udost pniona mapa rastrowa przedstawia pe n hydrografi Polski w podziale na 1083 arkusze w skali 1:50 000. Arkusze RMPHP mo na pobra na stronie (http://www.kzgw.gov.pl/pl/RastrowaMapa-Podzialu-Hydrograficznego-Polski.html). Dla ka dego arkusza przygotowano 3 pliki (plik graficzny .jpg, plik z georeferencj .jgw i plik tekstowy z hydronimi w formacie rtf.). Geoserwis GDO – baza danych udost pniona w formie us ugi WMS przez Generalnego Dyrektora Ochrony rodowiska zawieraj ca granice form ochrony przyrody ustanowione na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Dotychczas do bazy wprowadzono granice nast puj cych form ochrony przyrody: park narodowy, obszar Natura 2000, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, zespó przyrodniczo-krajobrazowy. Opisy wszystkich obszarów Natura 2000 w formie Standardowego Formularza Danych SDF oraz mapy topograficznej w skali 1:50 000 z naniesionymi granicami obszarów mo na pobra ze strony (http://natura2000.gdos.gov.pl/). Serwis udost pnia równie wyszukanie obszaru wed ug podzia u administracyjnego kraju, po nazwie, kodzie, czy powierzchni obszaru. WMS: http://wms.gdos.gov.pl/geoserver/wms (granice form ochrony przyrody) Le na Mapa Numeryczna (LNM) i System Informatyczny Lasów Pa stwowych (SILP) – w Lasach Pa stwowych system informacji geograficznej wprowadza si od po owy lat 90. XX wieku. Istotn dat jest rok 1997 kiedy to wprowadzono ogólnokrajowy standard le nej mapy numerycznej. Przejrzysto danych znajduj cych si w bazie zawdzi czamy przejrzy cie zdefiniowanej bazie danych SILP, która zawiera informacje o siedliskach, sk adzie gatunkowym, wieku drzewostanu, zdrowotno ci lasu funkcji lasu oraz wielu zagadnie zwi zanych z gospodark le n 57. Mapa opracowywana jest w uk adzie 1992 w formacie .shp. Podstawow jednostk w LMN jest pododdzia le ny, który stanowi g ówn warstw opracowania. Obok niej dost pne s warstwy dotycz ce podzia u obszaru na le nictwa i oddzia y le ne, elementy sytuacyjne, granice administracyjne, sieci uzbrojenia terenu, budynki oraz szereg innych. 57

L. Kaczmarek. Pozyskiwanie i przetwarzanie danych na potrzeby ocen rodowiska przyrodniczego. [W:] Praktyczne aspekty ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna 2010, s. 122.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

119

Interaktywny Panel Informacji o rodowisku Województwa Wielkopolskiego jest przyk adem regionalnej bazy danych o stanie rodowiska. W ramach Interaktywnego Panelu Informacji o rodowisku Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska mo na si zapozna z danymi inspekcyjnymi i wynikami monitoringu rodowiska województwa wielkopolskiego w nast puj cym zakresie: wyniki monitoringu wód podziemnych sieci krajowej i regionalnej, wyniki monitoringu wód powierzchniowych p yn cych, wyniki monitoringu jezior, warto ci emisji wybranych substancji, wyniki pomiarów jako ci powietrza. System Informacji Przestrzennej Poznania (SIP Pozna ) jest przyk adem lokalnej bazy danych przestrzennych, podzielona jest na cz dost pn dla wszystkich obywateli oraz na cz wewn trzn , do której dost p uzyskuje si po podaniu has a. Cz publiczna zawiera m.in. nast puj ce warstwy tematyczne: suikzpg, mpzp uchwalone i procedowane, map akustyczn , ortofotomap .

4.3. Zastosowanie GIS w prognozach oddzia ywania na rodowisko Za pomoc narz dzi GIS na podstawie dost pnych materia ów i wiedzy o procesach zachodz cych w rodowisku przyrodniczym mo na symulowa przebieg zdarze i prognozowa zmiany jakie mog wyst pi w konsekwencji realizacji za o e dokumentów planistycznych. W poprzednim rozdziale, krótko scharakteryzowano wi kszo dost pnych w Polsce baz danych. Nale y jednak pami ta , e dynamika zmian niektórych zjawisk (aktualno ), jako wprowadzanych danych, kompletno baz niejednokrotnie pozostawia wiele do yczenia. W zwi zku z tym przed przyst pieniem do sporz dzania prognozy oddzia ywania na rodowisko w pierwszej kolejno ci nale y dokona krytycznej analizy zawarto ci baz danych oraz okre li ich przydatno w okre lonym opracowaniu. Jednym s owem nale y wyselekcjonowa wiarygodne materia y, które zostan wykorzystane podczas przeprowadzania prac analitycznych. Do korzystania z baz opisanych powy ej nie jest konieczne wykorzystanie oprogramowania GIS. Wi kszo baz danych posiada swoje geoportale lub witryny umo liwiaj ce ich przeszukiwanie. Jednak o pe nej funkcjonalno ci GIS mo na mówi dopiero w momencie korzystania z narz dzi, w tym wypadku oprogramowania GIS. Na podstawie danych, które znajduj si w bazach z powodzeniem mo na okre li , analizowa i oceni istniej cy stan rodowiska obszaru obj tego ustaleniami planistycznymi. Na podstawie analizy zmiany danego elementu w czasie mo na okre li (interpolowa ) potencjalne zmiany w rodowisku, jakie wyst pi w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu. Us ugi udost pniane przez geoportale m.in. WMS, WFS umo liwiaj szybkie wywietlenie szukanych map, na o enie kilku warstw tematycznych na warstw referencyjn np. map topograficzn . Nale y jednak pami ta , e wykonywanie zrzutów ekranowych (ang. print screen) nie ma znamion kartograficznej prezentacji. W tym miejscu wskazane jest przedstawienie w a ciwo ci cechuj ch map 58: prezentacja informacji na p aszczy nie lub ich odniesienie do p aszczyzny, przedstawienie poszczególnych kategorii zjawisk i obiektów za pomoc przyj tego systemu znaków umownych, 58

za W. Ostrowski, J. Pas awski. Przedmiot Kartografii i jej powi zania z innymi naukami. [W:] Wprowadzenie do kartografii i topografii. Wydawnictwo Nowa Era, Wroc aw 2006 s.17.

120

R. BEDNAREK

podobie stwo rozmieszczenia znaków do rozmieszczenia oznaczonych przez te znaki obiektów podporz dkowane okre lonym regu matematycznym, takim jak skala, sposób rzutowania na powierzchni odniesienia oraz odwzorowanie powierzchni kuli lub elipsoidy na p aszczyzn , generalizacja, czyli redukcja tre ci i jej uogólnienie wynikaj ce z konieczno ci dostosowania zakresu i sposobu uj cia tej tre ci do jej przeznaczenia, skali oraz mo liwo ci percepcyjnych u ytkowników mapy. Korzystaj c z danych zawartych w bazach danych zawsze nale y zapozna si z warunkami wykorzystywania umieszczonych tam danych. Dane rastrowe udost pniane poprzez ró ne us ugi sieciowe cz sto maj charakter uogólniony, a ich baza atrybutowa jest ograniczona. Pe na baza danych w formacie wektorowym wraz z baz atrybutow najcz ciej udost pniana jest przez w a ciciela lub dysponenta danego zasobu. Schemat 3.

Zak adaj c, e uzyskano potrzebne do opracowania prognozy dane przestrzenne oraz prawo do ich wykorzystywania nale y je skopiowa do repozytorium pierwotnego. Repozytorium pierwotne jest tak baz danych, do której wprowadza si mapy referencyjne, warstwy tematyczne, tabele z danymi itp. Bardzo u yteczne jest opisywanie repozytorium, a w a ciwie jego zawarto ci. Dodaj c pierwsz warstw nie jest problemem zapami tanie z jakiego ród a pochodzi, ale przy dwudziestej mo e pojawi si problem i wówczas atwo jest pope ni b d. Wykonywanie operacji na warstwach, które zosta y wybrane b dnie mo e doprowadzi do zniekszta cenia wyników oceny.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

121

Je eli repozytorium jest gotowe mo na rozpocz przetwarzanie danych. Pierwszym przetworzeniem powinna by transformacja danych do jednego uk adu wspó rz dnych. Dalej mo na przeprowadzi szereg analiz (dzia a na obiektach wektorowych), np. nak adanie, buforowanie, sumowanie, dzielenie itp. Mo na równie podda analizie dane w postaci rastrowej lub przeprowadzi ich wektoryzacj . Prosta metoda nak adania warstw pozwoli wskaza konflikty funkcji zaproponowanych w projekcie suikzp lub mpzp ze rodowiskiem przyrodniczym czy obecnym zagospodarowaniem. Nak adaj c warstwy danych z formami ochrony przyrody na projektowane zagospodarowanie mo na okre li zagro enia jakie b d wynika z realizacji zaproponowanej funkcji. Wyniki przeprowadzonych analiz determinuj nast puj ce elementy: aktualno danych, wiarygodno danych, dok adno geometryczna danych, zastosowanie modeli obliczeniowych i przede wszystkim umiej tno interpretacji wyników. Je eli w toku przeprowadzanej oceny stwierdzono, e mo e wyst pi znacz ce negatywne oddzia ywanie nale y uszczegó owi opis stanu rodowiska dla obszaru obj tego przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem. W tym miejscu nale y si zastanowi czy posiadane informacje wystarcz do przedstawienia rozwi za alternatywnych czy zaproponowania dzia a minimalizuj cych, a w ostateczno ci kompensuj cych. W przypadku stwierdzenia braku wystarczaj cych materia ów nale y si zastanowi w jaki sposób je pozyska . Najdok adniejsz metod jest przeprowadzenie bada terenowych (kartowanie terenowe) z u yciem odbiornika gps i dok adne okrelenie np. lokalizacji wyst powania gatunku chronionego czy powierzchni zajmowanej przez siedlisko przyrodnicze chronione. Po uzyskaniu potrzebnych danych s one wprowadzane do repozytorium danych i przeprowadzane dalsze analizy lub powtarzane s operacje przetwarzania. Przetworzone dane stanowi zestaw danych przestrzennych spe niaj cych za o one cele prognozy oddzia ywania na rodowisko wraz z niezb dnymi danymi towarzysz cymi i wówczas nazywa si je geobaz 59. Ostatnim etapem jest wizualizacja kartograficzna wyników przeprowadzonego przetworzenia danych. Medy ska-Gulij zaproponowa a algorytm projektowania mapy60, który sk ada si z 8 etapów: okre lenie tytu u mapy, przyj cie podstaw geograficznych, kompozycja g ównych cz ci mapy, dobór zmiennych wizualnych wg metody mapowania, hierarchizacja graficzna elementów tre ci mapy, opracowanie legendy mapy – symbolizacja, aran acja znaków i napisów na mapie, autokorekta. Mapa powinna by wykonana w skali adekwatnej do skali opracowania, a wi c przedstawienie projektu mpzp obejmuj cego powierzchni 10 ha nie powinno si obrazowa na mapie w skali 1:100 000, gdy czytelno takiej mapy b dzie co najmniej w tpliwa. Cz stymi b dami podczas przygotowywania map na potrzeby szeroko rozumianych opracowa rodowiskowych jest brak opisania uk adu wspó rz dnych w jakim opracowano map , brak skali mapy, brak informacji o dacie wykonania mapy, autorze i ród ach danych z których korzystali my.

zmienione za L. Kaczmarek. Pozyskiwanie i przetwarzanie danych na potrzeby ocen rodowiska przyrodniczego. [W:] Praktyczne aspekty ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna 2010, s. 146. B. Medy ska-Gulij. Wizualizacja kartograficzna w ocenach rodowiska przyrodniczego. [W:] Praktyczne aspekty ocen rodowiska przyrodniczego. Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna 2010, s. 237.

122

R. BEDNAREK

Pami ta nale y równie o w a ciwej hierarchizacji elementów przedstawianych na mapie. Je eli podczas opracowywania prognozy przyjmuje si , e map referencyjn jest mapa topograficzna czy projekt rysunku suikzp lub mpzp. barwy warstwy referencyjnej powinny by os abione, a warstwy tematycznej wzmocnione. Niniejsza publikacja ma na celu zach ci do korzystania z mo liwo ci jakie daje GIS i zach ci do korzystania chocia by z wolnego i otwartego oprogramowania GIS. Rozpoczynaj c prac w najpopularniejszym wolnym programie GIS QuantumGIS warto zapozna si z opracowaniem Mileny Nowotarskiej „Wprowadzenie do QuantumGIS”61 autorka w swoim opracowaniu omawia funkcjonalno programu, wyja nia jak wy wietla dane z serwerów WMS i WFS oraz omawia mo liwo ci wspó pracy programu z innymi programami m.in. GRASS, który jest ogromnym narz dziem do przeprowadzania analiz. Obecnie wi c u ywanie argumentu, e nie wykorzystujemy mo liwo ci jakie daje GIS poniewa nie sta nas na oprogramowanie jest co najmniej nieuzasadnione. Podsumowuj c nale y stwierdzi , e zastosowanie narz dzi GIS w procedurze sporz dzania prognozy oddzia ywania na rodowisko i przeprowadzaniu strategicznej oceny oddzia ywania jest nieuniknione, a szerokie zastosowanie jego ogromnych mo liwo ci jest tylko kwesti czasu.

M. Nowotarska. Wprowadzenie do QuantumGIS. Szczecin-Wroc aw 2009

IV. Studium przypadku

1. Budowa zbiornika wodnego Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu uczestniczy w strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko dla projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, którego przedmiotem by o wyznaczenie terenów pod realizacj zbiornika wodnego oraz ustalenie sposobu zagospodarowania obrze y zbiornika. Do wniosku o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko organ opracowuj cy przedmiotowy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego za czy uchwa o przyst pieniu do sporz dzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, z której jednoznacznie wynika o, e przedmiotem planu jest wyznaczenie terenów pod realizacj zbiornika wodnego oraz ustalenie sposobu zagospodarowania obrze y zbiornika. Bior c powy sze pod uwag Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu ju na etapie uzgodnienia zakresu prognozy wskaza , aby w prognozie przedstawi informacje o charakterze zbiornika i funkcji jak ma spe nia , np. czy planowany zbiornik b dzie retencyjny, przep ywowy, przeciwpowodziowy itp. oraz roli przedmiotowego zbiornika w rodowisku. Ponadto stwierdzi , e w prognozie wskazane jest przedstawienie przybli onych parametrów technicznych planowanego zbiornika oraz okre lenie warunków hydrologicznych obszaru, w szczególno ci sieci rowów melioracyjnych oraz cieków naturalnych, z uwzgl dnieniem ich poziomów wód, wielko ci przep ywów, kierunków odp ywu wód. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , e prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania przedmiotowego zbiornika na powy sze elementy. W zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw realizacji ustale projektu planu na zasoby ilo ciowe oraz jako ciowe zbiorników wód podziemnych oraz powierzchniowych. W szczególno ci w prognozie niezb dne jest okre lenie g boko ci zalegania u ytkowych wód podziemnych, ich wykszta cenia w formacjach geologicznych oraz kontaktów hydraulicznych pomi dzy poszczególnymi poziomami wód podziemnych, a tak e pomi dzy poziomami wód podziemnych a wodami powierzchniowymi (strefy drena u wód, infiltracji itp.). Wskazane jest równie uwzgl dnienie obszarów zasilania wód podziemnych oraz kierunków ich migracji, a tak e zlokalizowanych w s siedztwie obszaru obj tego projektem planu, studni ujmuj cych wody z poszczególnych poziomów u ytkowych, zarówno dla sieci miejskiej, uj wód dla przemys u oraz prywatnych studni, wraz z lejem depresji wykszta conym wskutek poboru wód. W odniesieniu do powy szych informacji, w prognozie konieczne jest okre lenie mo liwo ci migracji zanieczyszcze pomi dzy wodami planowanego zbiornika wodnego a wodami podziemnymi i innymi wodami powierzchniowymi. Uwzgl dnione równie powinny zosta wszystkie liniowe oraz punktowe ród a zanieczyszcze , które mog yby stanowi zagro enie dla zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw mo liwego lokalnego podnie-

124

R. BEDNAREK

sienia zwierciad a pierwszego poziomu wód gruntowych na wyst pienie podtopie okolicznych terenów oraz wp yw na zmiany w obiegu lokalnym wód podziemnych oraz powierzchniowych. Uzgadniaj c zakres prognozy Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu analizowa po o enie terenu w stosunku do obszarów chronionych. Stwierdzi , e tereny wskazane do obj cia projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego s po o one poza obszarami chronionymi na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Ponadto organ zwróci uwag , e w granicach obszaru opracowania znajduje si dolina rzeki, która przep ywa przez obszary obj te ochron , w tym obszary Natura 2000, znajduj ce si poza obszarem obj tym projektem planu. W zwi zku z powy szym, Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaznaczy , aby w prognozie okre li , przeanalizowa i oceni wp yw realizacji ustale projektu planu na krajobraz obszaru obj tego projektem planu, cele i przedmioty ochrony obszarów chronionych, a tak e, aby w prognozie okre li , przeanalizowa i oceni przewidywane oddzia ywania wynikaj ce z realizacji ustale projektu planu na zmiany stosunków wodnych obszarów chronionych. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , e ze wzgl du na fakt, i obszar obj ty projektem planu obejmuje tereny le ne, które mog by siedliskiem gatunków chronionych, w prognozie powinien znale si opis istniej cego stanu szaty ro linnej i wiata zwierz cego oraz opis, analiza i ocena wp ywu realizacji ustale projektu planu na te elementy rodowiska, ze szczególnym uwzgl dnieniem gatunków chronionych. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaznaczy , e prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz ewentualnych negatywnych oddzia ywa na rodowisko, mog cych by rezultatem realizacji ustale projektu planu, w szczególno ci na cele i przedmioty ochrony obszarów chronionych.

Fot. Przemys aw Walendzik

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

125

Kolejnym etapem w post powaniu by o zaopiniowanie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotycz cego wyznaczenia terenów pod realizacj zbiornika wodnego oraz ustalenia sposobu zagospodarowania obrze y zbiornika. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu trzykrotnie zaopiniowa negatywnie przedmiotowy projekt planu wraz z prognoz , z uwagi na zastrze enia do przedstawionych dokumentów z zakresu ochrony przyrody oraz hydrogeologii. Do zaopiniowania przedk adano ka dorazowo projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz prognoz oddzia ywania na rodowisko. Zgodnie z ustaleniami projektu planu wyznaczono teren pod realizacj zbiornika wodnego oraz okre lono sposób zagospodarowania obrze y zbiornika. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu stwierdzi , e tereny obj te projektem planu po o one s poza obszarami chronionymi na podstawie ustawy o ochronie przyrody, ale jednocze nie podkre li , e przedmiotowy zbiornik zosta zaplanowany w dolinie rzeki, która przep ywa przez obszary obj te ochron , w tym obszary Natura 2000. Z informacji zawartych w przed o onych prognozach wynika o, e na terenie przewidzianym do zalania wyst puj ró norodne biocenozy i bogactwo gatunków ptaków. Wiele z nich to zespo y naturalne, a na terenie ca ego zbiornika, w ród planowanych do zniszczenia znajduj si cztery siedliska przyrodnicze z za cznika I Dyrektywy Siedliskowej, tj. ekstensywnie u ytkowane ki wilgotne (6510), nitrofilne zio oro la okrajkowe (6430), gowy las jesionowo-olszowy (91E0), gr d (9170). Realizacja ustale projektu planu wymaga aby wyci cia cz ci ekosystemów le nych, w ród których zidentyfikowano: ols porzeczkowy, g jesionowoolszowy, gr d oraz kwa n d brow trzcinnikow . W przed o onej dokumentacji podkre lono, e budowa zbiornika przyczyni si do zalania ok. 13 ha lasów, a tak e e teren pod planowany zbiornik jest przestrzeni wype nion l gowiskami ró nych gatunków ptaków obj tych ochron cis . W ród nich wyst puj cztery gatunki (bocian bia y, dzi cio czarny, lerka, ortolan) z Za cznika I Dyrektywy Ptasiej. Poza tym na przedmiotowym terenie stwierdzono mij zygzakowat obj t ochron cis . Na ca ej d ugo ci rzeki, w granicach projektowanego zbiornika, zaobserwowano tamy bobra europejskiego wymienionego w Za czniku II Dyrektywy Siedliskowej. W prognozie jednoznacznie stwierdzono, e budowa zbiornika przyczyni si do przeobra enia re imu hydrogeologicznego w dolinie rzeki, co wp ynie na warunki wodne obszarów cennych przyrodniczo po o onych poni ej projektowanej zapory. Problemem b dzie zalanie terenów dolinnych, na których znajduj si stanowiska ro lin obj tych ochron , typy zespo ów rzadkich na obszarze Wielkopolski, zespo ów nara onych w Wielkopolsce na wymarcie, siedlisk przyrodniczych kwalifikuj cych si do Natura 2000, a tak e cennych gatunków fauny, szczególnie ptaków. Wyci te zostan równie znaczne powierzchnie le ne. Przewiduje si tak e zniszczenie struktury korytarza ekologicznego rzeki stanowi cego drog migracji i rozprzestrzeniania si genetycznego ro lin i zwierz t, stanowi cego element sieci korytarzy migracyjnych województwa. Ponadto, w prognozie stwierdzono, e w zwi zku z budow zbiornika ca kowicie, na skutek wyci cia drzew i zakrzewie , zostan zlikwidowane gowe i erowiskowe siedliska ptaków z nimi zwi zanych. Jednocze nie wskazano, e w wyniku spi trzenia wody na rzece nast pi zmiana ekosystemu rzecznego na zbiornik o charakterze jeziora przep ywowego (przej cie systemu rzecznego w jeziorny). Oznacza to, e dojdzie do niekorzystnych transformacji biocenoz rzecznych. W prognozie jednoznacznie stwierdzono równie , e w przypadku braku realizacji przedmiotowego projektu planu, nie dosz oby do zniszczenia istniej cych ekosystemów kowych, pastwiskowych, le nych, agroekosystemów. Nie uleg yby likwidacji stanowiska ro lin obj tych ochron , siedlisk kwalifikuj cych si do Natury 2000. Zachowana zosta aby dolina rzeczna jako ekologiczna ca o . Reasumuj c

126

R. BEDNAREK

w prognozach jednoznacznie wykazano, e budowa zbiornika niesie za sob ryzyko znacz cego negatywnego oddzia ywania na szereg elementów rodowiska przyrodniczego, w tym na cenne ekosystemy wodno-b otne i le ne oraz chronione gatunki ro lin i zwierz t. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza na art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z którym zabrania si , z zastrze eniem art. 34, podejmowania dzia a mog cych, osobno lub w po czeniu z innymi dzia aniami, znacz co negatywnie oddzia ywa na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ci: pogorszy stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro lin i zwierz t, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wp yn negatywnie na gatunki, dla których ochrony zosta wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszy integralno obszaru Natura 2000 lub jego powi zania z innymi obszarami. Jednocze nie Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaznaczy , e zgodnie z art. 55 ust. 2 ustawy oo projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie mo e zosta przyj ty, o ile nie zachodz przes anki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, je eli ze strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko wynika, e mo e on znacz co negatywnie oddzia ywa na obszar Natura 2000. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza równie na mo liwo przedstawienia rozwi za maj cych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa realizacji ustale projektu planu na ww. gatunki i siedliska chronione. Ponadto organ poinformowa , e w zwi zku z wycink du ej ilo ci drzew, które mog stanowi potencjalne siedliska pachnicy d bowej, nale y w prognozie zawrze informacj , czy na obszarze przeznaczonym pod planowany zbiornik wyst puje ten gatunek. W przypadku wyst powania pachnicy d bowej nale y równie przedstawi rozwi zania maj ce na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddzia ywa realizacji ustale projektu planu na ten gatunek. Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego istnieje mo liwo odtworzenia cz ci elementów rodowiska zniszczonych w wyniku budowy czaszy zbiornika. Ponadto, organ wskaza na konieczno uwzgl dniania dost pnych obecnie mo liwo ci zastosowania rodków technicznych (na etapie budowy i funkcjonowania zbiornika), które s w stanie zminimalizowa jego ewentualne negatywne oddzia ywanie na niektóre komponenty rodowiska. W zwi zku z powy szym, Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , aby w prognozie przedstawi rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddzia ywa realizacji ustale projektu planu na gatunki i siedliska chronione. W zakresie hydrogeologii organ stwierdzi , e w prognozie w sposób pobie ny okrelono wp yw planowanego zbiornika na warunki wodne regionu. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaznaczy , e wskazane by oby w celu rzetelnej oceny skutków realizacji zbiornika wykorzystanie w prognozie danych z ewentualnej dokumentacji hydrogeologicznej. W przedk adanych prognozach wielokrotnie wskazywano, e planowany zbiornik s u y b dzie rolnictwu, wypoczynkowi, uprawianiu turystyki, sportów wodnych i w dkarstwu, ale przede wszystkim b dzie pe ni funkcje przeciwpowodziowe. W opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska w Poznaniu nie jest mo liwe pe nienie wszystkich tych funkcji. W szczególno ci w tpliwo ci budzi funkcja przeciwpowodziowa zbiornika, gdy w prognozie nie okre lono zagro enia powodziowego oraz w niewystarczaj cym stopniu wykazano, e planowany zbiornik b dzie skutecznie pe ni rol przeciwpowodziow w rejonie, w którym wyst powa y dotychczas wezbrania powodziowe. W zwi zku z powy szym, Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , aby w prognozie okre li , przeanalizowa

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

127

i oceni prawdopodobie stwo wyst pienia faktycznego zagro enia powodziowego w przypadku braku realizacji planowanego zbiornika. Maj c na uwadze funkcj rekreacyjn planowanego zbiornika organ poinformowa , e prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw projektowanego zbiornika retencyjnego na jako wód powierzchniowych i na tej podstawie wskaza przydatno planowanego zbiornika do pe nienia ewentualnej funkcji rekreacyjnej. Prognoza powinna równie wskazywa przydatno zbiornika do nawodnie rolniczych. W zwi zku z powy szym Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu stwierdzi , e w prognozie nie przedstawiono wystarczaj cego uzasadnienia dla poszczególnych funkcji zbiornika, w szczególno ci w prognozie nie wykazano w wystarczaj cym stopniu, e planowany zbiornik b dzie skutecznie pe ni rol przeciwpowodziow w rejonie, w którym wyst powa y dotychczas wezbrania powodziowe. Bior c powy sze pod uwag , organ zaznaczy , e prognoza powinna wykaza przydatno zbiornika do pe nienia funkcji przeciwpowodziowej, je eli jest ona mo liwa do spe nienia. Z informacji zawartych w przed o onej prognozie wynika o, e konsekwencj budowy zbiornika b dzie przej cie systemu rzecznego w system jeziorny powoduj cy osadzanie si rumowiska rzecznego w zbiorniku, co prowadzi b dzie do jego stopniowego wyp ycania. Przegrodzenie koryta zapor spowoduje zmian stosunków wodnych poni ej zapory, czego wynikiem b dzie obni enie si zwierciad a wód gruntowych poni ej zapory i w konsekwencji dochodzi mo e do zmiany kierunku strumienia przep ywu wód podziemnych p ytkiego kr enia wywo anej podwy szeniem rz dnej drena u, która mo e powodowa uaktywnienie istniej cych ognisk zanieczyszcze i stanowi zagro enie dla pobliskich studni ujmuj cych wody podziemne. W zwi zku z powy szym Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu podkre li , e w celu rzetelnej oceny skutków realizacji zbiornika wskazane by oby zinwentaryzowanie istniej cych ognisk zanieczyszcze , a prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw realizacji zbiornika na istniej ce ogniska zanieczyszcze , a w konsekwencji na uj cia wód podziemnych. Z informacji posiadanych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska w Poznaniu wynika, e przedmiotowy plan zosta uchwalony przez Rad Gminy. Organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie wype ni obowi zku wynikaj cego z art. 55 ust. 4 ustawy oo , zgodnie z którym organ opracowuj cy projekt dokumentu przekazuje przyj ty dokument wraz z podsumowaniem, o którym mowa w art. 55 ust. 3, w a ciwym organom, o których mowa w art. 57 i 58.

Rozbudowa sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne po o onego na obszarze G ównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151 Turek – Konin – Ko o

Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu uczestniczy w strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko dla projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, którego przedmiotem by a rozbudowa sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne. Uzgodni zakres i stopie szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotycz cego rozbudowy sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne. Organ wskaza , aby sporz dzaj c prognoz i projekt planu uwzgl dni wytyczne zawarte w kierunkach dzia a „Polityki ekologicznej Pa stwa w latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016” w zakresie ochrony powietrza, ze

128

R. BEDNAREK

szczególnym uwzgl dnieniem stosowania w ród ach wytwarzania energii w celach grzewczych i technologicznych paliw charakteryzuj cych si najni szymi wska nikami emisyjnymi, takich jak: paliwa p ynne, gazowe i sta e, np. biomasa, drewno oraz wykorzystania alternatywnych róde energii. Ponadto prognoza powinna okre la przewidywane oddzia ywanie terenów, na których b d zlokalizowane przedsi wzi cia mog ce powodowa pogorszenie stanu powietrza na terenach obj tych projektem planu i terenach s siednich oraz zaproponowa rodki organizacyjne, technologiczne lub techniczne s u ce ograniczeniu ewentualnego niekorzystnego oddzia ywania powodowanego emisj substancji do powietrza. W projekcie planu i prognozie powinny znale si ustalenia dotycz ce zastosowania ww. rodków w celu ograniczenia emisji substancji do powietrza. Prognoza powinna przedstawia opis zagospodarowania terenów wokó obszaru opracowania, z uwzgl dnieniem terenów podlegaj cych ochronie akustycznej okre lonych w rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha asu w rodowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826 ze zm.). Oddzia ywanie przedsi wzi , które mog znale si na terenach obj tych projektem planu, a mog cych wp ywa na istniej ce warunki akustyczne powinno zosta okre lone dla terenów wymagaj cych ochrony znajduj cych si poza granicami projektu planu. W przypadku mo liwo ci wyst pienia przekroczenia akustycznych standardów jako ci rodowiska w projekcie planu i prognozie konieczne jest zaproponowanie rozwi za technicznych, technologicznych lub organizacyjnych zmniejszaj ce poziom ha asu, co najmniej do poziomów dopuszczalnych. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zwróci uwag , e prognoza powinna zawiera opis aktualnego stanu zagospodarowania obszaru obj tego projektem planu, z uwzgl dnieniem ewentualnych obiektów i urz dze (instalacji) zwi zanych z zagospodarowaniem odpadów, ponadto wskazywa sposób i miejsce zagospodarowania odpadów oraz okre la metody unieszkodliwiania odpadów w zwi zku z realizacj ustale projektu planu. Prognoza powinna ocenia stan rodowiska (w szczególno ci gruntowo-wodnego) na terenach obj tych przewidywanym znacz cym oddzia ywaniem, np. na terenach, gdzie zlokalizowane s lub b d instalacje zwi zane z unieszkodliwianiem odpadów, a tak e wskazywa istniej ce problemy w zakresie unieszkodliwiania odpadów oraz zgodno i powi zania projektu planu z planami gospodarki odpadami. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , e prognoza powinna okre la przewidywane znacz ce oddzia ywania, w przypadku realizacji ustale projektu planu, na jako gleby i ziemi, wód podziemnych i powierzchniowych oraz wód przeznaczonych do picia, w tym na jako cieków i zbiorników ródl dowych zlokalizowanych na obszarze gminy. Ponadto powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych oddzia ywa na rodowisko mog cych wyst pi w zwi zku z realizacj ustale projektu planu, a tak e analiz i ocen dzia a zmierzaj cych do poprawy sytuacji w zakresie unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu poinformowa , e tereny obj te projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego po o one s poza obszarami chronionymi na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Nast pnie Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu prowadzi post powanie w sprawie zaopiniowania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotycz cego rozbudowy sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne. Do zaopiniowania przed o ono projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, prognoz oddzia ywania na rodowisko oraz opini hydrogeolo-

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

129

giczn . Zgodnie z ustaleniami projektu planu wyznaczono teren infrastruktury technicznej – teren gospodarowania odpadami pod budow nowej kwatery sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne. Z przed o onej dokumentacji wynika o, e przedsi wzi cie po o one jest na obszarze G ównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151 Turek – Konin – Ko o. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaopiniowa negatywnie przedmiotowy projekt planu wraz z prognoz z uwagi na niezgodno ustale projektu planu z rozporz dzeniem Ministra rodowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegó owych wymaga dotycz cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni cia, jakim powinny odpowiada poszczególne typy sk adowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 ze zm.), w szczególno ci § 3 ust. 1 pkt 1 rozporz dzenia. Przedmiotowe rozporz dzenie w § 3 ust. 1 pkt 1 wskazuje, e sk adowiska odpadów niebezpiecznych oraz sk adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne nie mog by lokalizowane w strefach zasilania g ównych i u ytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP, UZWP). Przedmiotowy zakaz stosuje si tak e w przypadku rozbudowy sk adowisk odpadów zgodnie z § 3 ust. 4 rozporz dzenia. Z przed o onej opinii hydrogeologicznej wynika o, e teren sk adowiska jest po o ony w obszarze zasilania GZWP nr 151. Jednocze nie Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , i w kwestii ustalenia nowego przebiegu granicy GZWP nr 151 w rejonie obszaru obj tego projektem planu organ opracowuj cy projekt dokumentu winien wyst pi do Ministra rodowiska b d cego w a ciwym przy ustalaniu i dokumentacji granic GZWP. W tym miejscu nale y wyja ni , e dla GZWP opracowywane s dokumentacje hydrogeologiczne wed ug przyj tej w 2009 r. przez Ministerstwo rodowiska i Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej „Metodyki wyznaczania obszarów ochronnych g ównych zbiorników wód podziemnych dla potrzeb planowania i gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy”, które zatwierdza Minister rodowiska. Dla zbiornika GZWP nr 151 dokumentacja hydrogeologiczna ma by opracowana w latach 2011-2013. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu jeszcze dwukrotnie opiniowa ten projekt i prognoz . Organ ponownie wskaza na § 3 ust. 1 pkt 1 i § 3 ust. 4 rozporz dzenia w sprawie szczegó owych wymaga dotycz cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni cia, jakim powinny odpowiada poszczególne typy sk adowisk odpadów. Ponadto, organ nawi za do przed o onej dokumentacji, w szczególno ci do opracowanej opinii hydrogeologicznej, w której wskazano, e wed ug przyj tej w 2009 r. przez Ministerstwo rodowiska i Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej „Metodyki wyznaczania obszarów ochronnych g ównych zbiorników wód podziemnych dla potrzeb planowania i gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy” rejon planowanej kwatery sk adowiska po o ony by by poza obszarem ochronnym. Jednocze nie Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zaznaczy , e jest zobowi zany do badania wp ywu skutków realizacji ustale projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na rodowisko jak i zgodno ci ustale projektów planów z przepisami. Organ stoi na stanowisku, e uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obecnym kszta cie jest mo liwe jednak e z zastrze eniem, i rozbudowa sk adowiska b dzie dopuszczalna w przypadku gdy zostanie opracowana dokumentacja hydrogeologiczna dla GZWP nr 151, która zostanie przyj ta przez w a ciwy organ i która potwierdzi, i obszar planowanej rozbudowy sk adowiska le y poza stref zasilania GZWP, wzgl dnie gdy w a ciwy organ, w tym przypadku Minister rodowiska, który wyda rozporz dzenie w sprawie szczegó owych wymaga dotycz cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni cia, jakim powinny odpowiada poszczególne typy sk adowisk odpadów, potwierdzi mo liwo przyj cia opinii hydrogeologicznej, czyli mo liwo uznania przez organ ochrony rodowiska opracowania, które weryfikuje

130

R. BEDNAREK

granice GZWP i przedstawia wyniki oblicze opieraj c si na przyj tych kryteriach dla wyznaczania obszarów ochronnych GZWP. Ponowna analiza przed o onej dokumentacji, tj. projektu planu, rysunku projektu planu oraz prognozy oddzia ywania na rodowiska wykaza a brak istotnych zmian w stosunku do dokumentacji przed o onej wcze niej do zaopiniowania. Organ opracowuj cy projekt dokumentu jako podstaw i uzasadnienie z o onego ponownie wniosku wskaza opini prawn oraz wyroki s dów, które dotyczy y zbiornika wód podziemnych. W opinii prawnej za czonej do wniosku wskazano, e Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu opiniuj c negatywnie projekt planu z prognoz b dnie przyj , e po o enie inwestycji w obszarze zbiornika wód podziemnych jest równoznaczne z jego po o eniem w strefie zasilania tego zbiornika, a sam fakt po o enia terenu planowanej inwestycji w obszarze zbiornika wód podziemnych nie mo e by traktowany jako po o enie w strefie (obszarze zasilania) tego zbiornika. Jednocze nie w opinii hydrogeologicznej stwierdzono, e rejon miejscowo ci, w której zlokalizowane jest sk adowisko po o ony jest w obszarze zasilania GZWP nr 151, a wi c i potencjalnego jego zasilania z nadleg ych poziomów kenozoicznych. Ponadto w opinii prawnej stwierdzono, e poj cia „obszar zasilania” i „strefa zasilania” s to same. Organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wskaza , e GZWP nr 151 jest obszarem nieudokumentowanym i nie posiada opracowanej dokumentacji okre laj cej jego strefy zasilania, a tak e nie jest dla niego ustalona strefa ochronna. W rezultacie nie mo na wi c w oparciu o opracowane dokumenty stwierdzi , czy projektowana kwatera sk adowiska le y w strefie zasilania GZWP nr 151. Z kolei w opinii hydrogeologicznej napisano, e na podstawie opracowania z lat 1986-1989, w wyniku którego w 1990 roku granice wszystkich GZWP przedstawiono w jednym zbiorczym opracowaniu mapowym, w którym okre lone zosta y jednocze nie granice obszarów ONO i OWO, mo na wysnu pochopnie wniosek, e decyzja o lokalizacji sk adowiska stoi obecnie w sprzeczno ci z rozporz dzeniem w sprawie szczegó owych wymaga dotycz cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni cia, jakim powinny odpowiada poszczególne typy sk adowisk odpadów. Jednocze nie w opinii hydrogeologicznej wskazano, e rejon miejscowo ci po o ony jest w obszarze zasilania GZWP nr 151, a wi c i potencjalnego jego zasilania z nadleg ych poziomów kenozoicznych. Z drugiej strony w opracowanej opinii hydrogeologicznej stwierdzono, e przyj ta w 2009 r. przez Ministerstwo rodowiska i Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej „Metodyka wyznaczania obszarów ochronnych g ównych zbiorników wód podziemnych dla potrzeb planowania i gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy” nie daje podstaw do ww. stwierdze , gdy wed ug przedmiotowej metodyki rejon planowanej kwatery sk adowiska po o ony by by poza obszarem ochronnym. Jednocze nie stwierdzono, e ustalenia zawarte w opinii hydrogeologicznej, które winny by uwzgl dnione na etapie opracowywania dokumentacji hydrogeologicznej dla wyznaczania obszaru ochronnego przedmiotowego zbiornika, uprawniaj w przysz o ci do zmiany zachodniej granicy GZWP nr 151. W rezultacie zgodnie z zapisami opinii hydrogeologicznej po zmianie granicy GZWP nr 151 teren sk adowiska znajdzie si poza obszarem zasilania zbiornika, gdy wody podziemne pi tra kredowego sp ywaj na zachód. Organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wskaza , e nie jest mo liwe uchwalenie planu bez pozytywnej opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska w Poznaniu. W odpowiedzi Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wyja ni , e jego opinia jest niewi ca, gdy opinie nie maj mocy wi cej, zgodnie z Wyrokiem Wojewódzkiego S du Administracyjnego w Poznaniu z dnia 01.07.2011 r., sygn. Akt II.SA/Po 482/11 oraz komentarzem do art. 17 ustawy pizp62. 62

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, B kowski T., Zakamycze, 2004.

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

131

Z informacji posiadanych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska w Poznaniu wynika, e przedmiotowy plan zosta uchwalony przez Rad Gminy. Organ opracowuj cy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie wype ni obowi zku wynikaj cego z art. 55 ust. 4 ustawy oo , zgodnie z którym organ opracowuj cy projekt dokumentu przekazuje przyj ty dokument wraz z podsumowaniem, o którym mowa w art. 55 ust. 3, w a ciwym organom, o których mowa w art. 57 i 58.

3. Odkrywka w gla brunatnego Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu uzgodni zakres i stopie szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko dla projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego obejmuj cego obszar ca ej gminy, a wyznaczaj cego m.in. tereny powierzchniowej eksploatacji w gla brunatnego. Organ wskaza na konieczno okre lenia w prognozie przewidywanych oddzia ywa szlaków komunikacyjnych i innych terenów, na których b d zlokalizowane przedsi wzi cia mog ce powodowa pogorszenie stanu jako ci powietrza, okre lenia aktualnego stanu klimatu akustycznego terenów obj tych projektem studium i jego potencjalnych zmian w wyniku realizacji ustale projektu studium oraz przedstawienia rozwi za maj cych na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych oddzia ywa na rodowisko mog cych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu. W zwi zku z przeznaczeniem cz ci terenów obj tych projektem studium pod powierzchniow eksploatacj w gla, prognoza powinna opisywa warunki hydrogeologiczne oraz przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnego oddzia ywania realizacji ustale projektu studium na rodowisko gruntowowodne. Ponadto, w zwi zku z po o eniem na obszarze opracowania obszaru chronionego na podstawie ustawy o ochronie przyrody, tj. obszaru chronionego Fot. Nadia Brami ska krajobrazu oraz ze wzgl du na zlokalizowane w s siedztwie obszary Natura 2000, prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw realizacji ustale projektu studium na obszary chronione, w szczególno ci na cele i przedmioty ochrony obszarów Natura 2000 oraz ich integralno , a tak e na gatunki ro lin, zwierz t i grzybów obj te ochron gatunkow oraz przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz ewentualnych negatywnych oddzia ywa na te obszary chronione. Nast pnie Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu prowadzi post powanie w sprawie zaopiniowania projektu studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego obejmuj cego obszar ca ej gminy, a wyznaczaj cy m.in.

132

R. BEDNAREK

tereny powierzchniowej eksploatacji w gla brunatnego. Do zaopiniowania przed o ono projekt studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz prognoz oddzia ywania na rodowisko. W opinii Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu zawar szereg uwag dotycz cych zapisów projektu studium i prognozy. W zwi zku z planowan powierzchniow eksploatacj w gla brunatnego, organ zwróci szczególn uwag na ocen przewidywanego oddzia ywania tego przedsi wzi cia na obszary chronione oraz rodowisko gruntowowodne. Obszar planowanej odkrywki cz ciowo znajduje si w granicach istniej cej strefy powierzchniowej eksploatacji w gla brunatnego. W wyniku realizacji tego Fot. Nadia Brami ska przedsi wzi cia dojdzie do znacznych przekszta ce rodowiska, w tym krajobrazu, a tak e wyst pi m.in. konieczno przebudowy uk adu dróg oraz dokonania zmian w przebiegu sieci elektroenergetycznych. Jednoczenie planowana jest sukcesywna rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, g ównie w kierunkach: rolnym, le nym i wodnym. Wokó projektowanej odkrywki zaplanowano pasy techniczne, którymi poprowadzone zostan m.in. przeno niki ta mowe, ruroci gi i drogi. Ze wzgl du na ukszta towanie terenu i post powanie eksploatacji (z po udnia na pó noc), wody powierzchniowe z rejonu planowanej odkrywki oraz wody pompowane ze studni odwadniaj cych b d odprowadzane do dwóch jezior, a tak e do zbiornika utworzonego w wyrobisku ko cowym s siedniej odkrywki. W s siedztwie terenów planowanej powierzchniowej eksploatacji w gla brunatnego zlokalizowane s m.in. istniej ce odkrywki w gla, istniej ce i projektowane tereny zabudowy mieszkaniowej, us ugowej i przemys owej, tereny rolnicze, szlaki komunikacyjne oraz istniej ce i projektowane sieci infrastruktury technicznej. Z informacji zawartych w prognozie wynika o, e gmina charakteryzuje si nizinnym ukszta towaniem powierzchni terenu o stosunkowo du ej lesisto ci, a na jej obszarze znajduj si du e jeziora, w tym jedno powsta e w wyniku rekultywacji terenu eksploatacji w gla oraz liczne cieki wodne. Jedno z jezior jest elementem systemu ch odniczego dla elektrowni znajduj cej si w s siedniej gminie. Krajobraz gminy charakteryzuje si ponadto znacznym przekszta ceniem, g ównie przez wyst puj ce rozleg e obszary eksploatacji i towarzysz ce im zwa owiska, cz ciowo zrekultywowane. Ponadto obszar opracowania po o ony jest w granicach g ównego zbiornika wód podziemnych, a w gminie zlokalizowanych jest kilkadziesi t uj wód podziemnych. W prognozie stwierdzono, e w zwi zku z tym, e na obszarze gminy nie ma obszarów Natura 2000, w projekcie studium nie ustalono zasad ochrony tych obszarów. Z informacji posiadanych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska w Poznaniu wynika o, e planowana odkrywka w gla brunatnego b dzie mia a lej depresji

STRATEGICZNA OCENA ODDZIA YWANIA NA RODOWISKO W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

133

pokrywaj cy si z istniej cymi ju odkrywkami zlokalizowanymi w s siednich gminach, a obejmuj cy swoim zasi giem m.in. obszary Natura 2000. Ponadto, w projekcie studium stwierdzono, e wody powierzchniowe z projektowanej odkrywki odprowadzane b d do jezior znajduj cych si na obszarach Natura 2000. W zwi zku z tym, Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu w opinii wskaza , e prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia przewidywane znacz ce oddzia ywania, w tym oddzia ywania bezpo rednie, po rednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, rednioterminowe i d ugoterminowe, sta e i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralno tych obszarów, a tak e spójno sieci. Jednocze nie organ zwróci uwag , e zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody zabrania si , z zastrze eniem art. 34, podejmowania dzia a mog cych, osobno lub w po czeniu z innymi dzia aniami, znacz co negatywnie oddzia ywa na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ci pogorszy stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro lin i zwierz t, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, wp yn negatywnie na gatunki, dla których ochrony zosta wyznaczony obszar Natura 2000 oraz pogorszy integralno obszaru Natura 2000 lub jego powi zania z innymi obszarami. Ponadto zgodnie z art. 55 ust. 2 ustawy oo projekt dokumentu nie mo e zosta przyj ty, o ile nie zachodz przes anki, o których mowa w art. 34 ustawy o ochronie przyrody, je eli ze strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko wynika, e mo e on znacz co negatywnie oddzia ywa na obszar Natura 2000. Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza na konieczno dokonania oceny przewidywanego oddzia ywania skumulowanego planowanej odkrywki z istniej cymi tego typu przedsi wzi ciami w gminach s siednich. Ponadto, prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj przyrodnicz ewentualnych negatywnych oddzia ywa planowanej odkrywki w gla na przedmioty i cele ochrony obszarów Natura 2000, ich integralno oraz spójno sieci. W prognozie stwierdzono, e wyst pi negatywne skutki powierzchniowej eksploatacji, w tym m.in.: zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej oraz terenów rolnych i le nych, modyfikacja rze by terenu i degradacja gleb oraz zak ócenie stosunków wodnych. W zwi zku z tym, ze wzgl du na skal planowanego przedsi wzi cia oraz charakter zmian w rodowisku, w odniesieniu do przewidywanego oddzia ywania na rodowisko gruntowo-wodne Regionalny Dyrektor Ochrony rodowiska w Poznaniu wskaza , e prognoza powinna zawiera informacje dotycz ce zasi gu leja depresji poszczególnych poziomów wodono nych, jego zmian w trakcie post powania eksploatacji oraz okre la , analizowa i ocenia skumulowane oddzia ywanie nak adaj cych si lei depresji odkrywek istniej cych na wody powierzchniowe, w szczególno ci na jeziora. Ponadto prognoza powinna okre la , analizowa i ocenia wp yw planowanego przedsi wzi cia na wody podziemne, ze szczególnym uwzgl dnieniem studni wykorzystywanych do celów bytowych i przemys owych. Organ poinformowa , e prognoza powinna przedstawia rozwi zania maj ce na celu zapobieganie i ograniczenie ewentualnego negatywnego oddzia ywania powierzchniowej eksploatacji w gla na gleby i powierzchni ziemi.

V. Podsumowanie W niniejszej publikacji przedstawiono uwarunkowania prawne i merytoryczne dotycz ce strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Przedstawiono problemy, z jakimi spotyka si regionalny dyrektor ochrony rodowiska uczestnicz c w strategicznej ocenie oddzia ywania na rodowisko oraz propozycje ich rozwi zania. Zaprezentowano równie punkt widzenia organu opracowuj cego projekty dokumentów wymagaj cych przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. W opracowaniu opisano procedur strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Autorzy skoncentrowali si g ównie na aspektach praktycznych, dlatego wskazali konkretne przyk ady zaczerpni te z w asnej praktyki dotycz ce poszczególnych etapów post powania w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Ponadto omówiono zagadnienia zwi zane z metodyk opracowywania prognoz oddzia ywania na rodowisko ze szczególnym nastawieniem na wykorzystanie wszelkich mo liwych danych o rodowisku powszechnie dost pnych, zarówno drukowanych jak i elektronicznych. Publikacja ta ma równie zach ci autorów szeroko poj tych opracowa rodowiskowych w tym prognoz oddzia ywania na rodowisko do korzystania z mo liwo ci jakie daj narz dzia GIS. Reasumuj c warto wskaza najwa niejsze aspekty, które powinny by uwzgl dniane w post powaniu w sprawie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko: opracowuj c prognoz oddzia ywania na rodowisko konieczne jest uwzgl dnienie zagadnie wskazanych przez regionalnego dyrektora ochrony rodowiska w uzgodnieniu zakresu i stopnia szczegó owo ci informacji wymaganych w prognozie oddzia ywania na rodowisko, ka da prognoza oddzia ywania na rodowisko musi by sporz dzona w pe nym zakresie wskazanym w ustawie oo , sporz dzaj c prognoz oddzia ywania na rodowisko wskazane jest wykorzystywanie wszelkich mo liwych aktualnych danych o rodowisku powszechnie dost pnych, zarówno drukowanych jak i elektronicznych, okre lenie w prognozie oddzia ywania na rodowisko istniej cego stanu rodowiska jest punktem wyj cia dla oceny przewidywanego oddzia ywania na rodowisko, wskazanie w prognozie oddzia ywania na rodowisko istniej cych problemów ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu pe ni istotn rol w pó niejszej ocenie przewidywanych znacz cych oddzia ywa na poszczególne elementy rodowiska, ocena oddzia ywania na rodowisko przedstawiona w prognozie oddzia ywania na rodowisko powinna wskazywa mo liwe do wyst pienia oddzia ywania, uwzgl dniaj c ró ne warianty realizacji przedsi wzi cia, przede wszystkim najbardziej niekorzystne dla rodowiska, istotnym elementem ka dej prognozy oddzia ywania na rodowisko jest wskazanie propozycji dotycz cych przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie projektowanego dokumentu oraz cz stotliwo ci jej przeprowadzania,

136

R. BEDNAREK

po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nale y pami ta o obowi zku przekazania przyj tego dokumentu wraz z pisemnym podsumowaniem w a ciwym organom. Maj c na uwadze dba o o stan rodowiska przyrodniczego oraz d c do zrównowaonego rozwoju miast i wsi, w celu spe nienia wymogów wynikaj cych z przepisów, w tym dotycz cych strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko, konieczna jest wspó praca przedstawicieli organów opracowuj cych projekty dokumentów, urbanistów, architektów oraz specjalistów z zakresu ochrony rodowiska i ochrony przyrody podczas opracowywania projektów dokumentów i prognoz oddzia ywania na rodowisko.

Informacje o autorach Bartosz Rakoczy – profesor doktor habilitowany z zakresu prawa ochrony rodowiska, profesor Uniwersytetu Miko aja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Kierownik Katedry Prawa Ochrony rodowiska Uniwersytetu Miko aja Kopernika w Toruniu. Specjalizuje si m.in. w prawie cywilnym, konstytucyjnym i prawie ochrony rodowiska. Autor wielu publikacji z zakresu prawa. Cz onek Pa stwowej Rady Ochrony Przyrody. Roman Bednarek – Przewodnicz cy Regionalnej Komisji ds. Ocen Oddzia ywania na rodowisko w Poznaniu. Bieg y z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa w zakresie sporz dzania ocen oddzia ywania na rodowisko oraz prognoz skutków wp ywu ustale planu zagospodarowania na rodowisko, bieg y z listy Wojewody Wielkopolskiego w zakresie sporz dzania ocen oddzia ywania na rodowisko. Od 20 lat w a ciciel firmy konsultingowej zajmuj cej si procesem inwestycyjnobudowlanym. Cz onek gminnych komisji urbanistyczno-architektonicznych. Nauczyciel akademicki. Krzysztof Pyszny – specjalista w zakresie sporz dzania ocen oddzia ywania na rodowisko, doktorant na Wydziale Melioracji i In ynierii rodowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Szczególnym obszarem jego zainteresowa naukowych i zawodowych jest zastosowanie systemów informacji geograficznej (GIS) w ocenach oddzia ywania na rodowisko i planowaniu przestrzennym. Agnieszka Kawicka, Jagienka Mazurek, Przemys aw Walendzik, Monika Malicka, Aleksandra Matysiak Pracownicy Wydzia u Ocen Oddzia ywania na rodowisko Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Poznaniu. Na co dzie prowadz post powania z zakresu strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko. Od momentu powstania Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Poznaniu przeprowadzili ok. 6000 post powa w przedmiotowym zakresie.