praktijktips
praktijktips
De jacht op de rode vrijbuiter
KENNIS, GEDULD EN DOORZETTINGSVERMOGEN GEVRAAGD
Was de vos, buiten de hoge zandgronden, tot ongeveer het midden van de vorige eeuw een niet alledaagse verschijning, momenteel komt hij in vrijwel heel ons land voor.
En dat in aantallen die aantonen dat de toename van de ene soort altijd ten koste gaat van andere soorten. Zeker wanneer het een predator aan de top van een
voedselketen betreft die een directe invloed uitoefent op de aantallen prooidieren.
Het hoeft daarom geen betoog dat de in grote delen van ons land slinkende kleinwildbestanden mede te wijten zijn aan de explosieve groei van de familie Vulpes vulpes.
Tekst Koos Boer
T
oen in 1998 tijdens een hazenjacht nabij mijn woonplaats in West-Brabant voor het eerst sinds mensenheugenis een volwassen rekel werd geschoten, baarde dat het nodige opzien in ons jachtgezelschap. Verleden jaar werden in hetzelfde veld tijdens de ranstijd alleen al vier moervossen bemachtigd! Vooropgesteld dat de vos in de natuur thuis hoort en wij allerminst streven naar uitroeiing van de soort, rust op ons jagers wel de wettelijke verplichting om in de door ons beheerde jachtvelden een redelijke wildstand te handhaven in een zo groot mogelijke diversiteit. Naast andere overwegingen is het dus onze wettelijke plicht de vos te bejagen en de stand te reguleren. Dit laatste is geen gemakkelijke opgave. In veel natuurterreinen wordt de jacht niet uitgeoefend, waardoor deze gebieden als kraamkamers voor Reinaert fungeren.
Overvloedig voedselaanbod
In stedelijke gebieden vindt de vos een dermate groot aanbod aan voedsel dat hij genoegen kan nemen met kleine territoria en zelfs soortgenoten in zijn leefgebied duldt. Recent telemetrisch onderzoek door vossenexpert Christof Janko toont verrassenderwijs aan dat in gebieden met een overvloedig voedselaanbod het sociale gedrag van vossen verandert. Van solitair levende individuen, die uitsluitend Foto: Erik de Jonge
8
De Jager  #1 - januari 2017
#1 - januari 2017  De Jager
9
praktijktips
praktijktips
Het is van belang van meet af aan alert te zijn tijdens de maïsjacht
rij maïsstengels in de dorsmachine verdwijnt. Bij deze jachtvorm is het daarom van belang om van meet af aan alert te zijn. Tevens - en dat geldt voor elk gebied waar men vossen vermoedt - moet elke sluiproute in de vorm van een sloot, greppel of terreininzinking goed in de gaten worden gehouden. Een vos is namelijk in staat om zich als een slang over de grond te bewegen en zich niet vrij te geven. Kort geleden maakte ik mee dat in de moerbedden (entmateriaal) van een boomkwekerij een vos werd opgestoten en hoewel hij meermalen dicht langs de verderop geposteerde geweren kwam, kreeg niemand kans een weidelijk schot te plaatsen omdat hij van elke dekking in de bedden gebruik maakte. Rein verdween ten slotte met gestrekte lont in de tuin van een aangrenzend landgoed!
Bouwjacht
Tijdens de normale herfstdrijfjachten zullen ongetwijfeld her en der vossen worden geschoten. Het is een illusie te denken dat het jachtveld daarna vossenvrij is. Controle op de aanwezigheid van vossen na het jachtseizoen is en blijft noodzakelijk. Een uitgelezen hulpmiddel hierbij is natuurlijk de aanwezigheid van spoorsneeuw. Vanwege de kans dat een vos besmet is met de vossenlintworm is het zaak een vos alleen met (wegwerp)handschoenen aan te pakken
Jonge Foto: Erik de
Foto: Michael Migos
tijdens de ranstijd en de periode van het grootbrengen van de welpen contact met elkaar hebben, verandert de vos in een dier dat zijn soortgenoten steeds vaker opzoekt. Onder andere werd geconstateerd dat niet langer alle jonge exemplaren uit hun geboortestreek wegtrekken om een eigen territorium te
ortman Foto: Jort Vo
zoeken. Vooral jonge moertjes bleken honkvast te zijn om een jaar later door het aanslepen van prooi behulpzaam te zijn bij het verzorgen van de nieuw geboren welpen. Opvallend hierbij was dat deze jonge moertjes zelf niet of nauwelijks aan het reproductieproces deelnamen. In sommige steden, zoals Londen en Berlijn, wordt zelfs al gesproken over roedelvorming. Hoe dit ook zij, de vos gedijt in ons cultuurlandschap met zijn overvloedige voedselaanbod zo goed, dat wij niet bevreesd hoeven te zijn door jacht de stand beneden een onaanvaardbaar minimum te brengen.
Een vos is in staat om zich als een slang over de grond te bewegen
Zelfs de geringste beweging is voldoende om deze naderende vos van koers te doen veranderen
Foto: Meijco van Velzen
Niet iedere jachthond zal een vos stellen of apporteren
Dekking
De vos benut graag sluiproutes als sloten, greppels of terreininzinkingen
De jacht op de vos kan op verschillende manieren worden bedreven, namelijk als druk- of drijfjacht, door middel van aanzitten bij wissel of aasplek, als bouwjacht met teckel of terriër en als lokjacht met behulp van een lokinstrument, zoals een hazenklager. Daarnaast is het altijd zinvol om in de tijd van de maïsoogst de te oogsten percelen met geweren af te grendelen omdat de roodrokken hier graag in vertoeven. Hierbij dient een aantal zaken goed in ogenschouw genomen te worden. Allereerst moet men over voldoende geweren beschikken om de ontsnappingskans van de eventueel aanwezige vossen zo klein mogelijk te maken. Uit de vele gesprekken die ik met loonwerkers heb gevoerd, blijkt dat vossen in bijna alle gevallen springen zodra de werkzaamheden aanvangen en het perceel dus nog op zijn grootst is, of dat ze er pas uitkomen wanneer de laatste Foto: Erik de Jonge
10
De Jager #1 - januari 2017
Foto: Bianca Nuijts
#1 - januari 2017 De Jager
11
praktijktips
praktijktips Kan men geen gebruik maken van een ladder of een hoogzit, dan is een verhoging in het terrein met liefst enige dekking de beste optie. Voor zich dient men bij voorkeur een open schootsveld te hebben, zodat men Rein tijdig aan ziet komen (meer over de lokjacht in de ranstijd, op pagina 26 e.v.). Ook kan aangezeten worden bij een loerplaats. De aantrekkingskracht hiervan kan men vergroten door met een in vossenurine (het liefst van een loopse moervos) gedrenkte spons vanuit verschillende richtingen sleepsporen naar de loerplek te trekken.
Wildcamera’s
Roofdieren belangrijkste oorzaak verlies weidevogelnesten
Foto: Werner Nagel
Als men het vermoeden heeft dat er vossen in het veld huizen zijn jachtveldoverschrijdende vossendagen, zoals die in vele WBE’s worden georganiseerd, een goede optie. Ook de bouwjacht levert doorgaans succes op. Van belang hierbij is de kwaliteit van de gebruikte aardhonden. Bij voorkeur zijn dit aardhondjes die door aanblaffen de vos laten springen. Zeer scherpe aardhonden zijn minder geschikt, vanwege het risico op een ondergronds gevecht waardoor het risico ontstaat dat er gegraven moet worden. Dit doet men natuurlijk pas in uiterste noodzaak, want een gunstig gelegen, gave bouw trekt altijd vossen aan. Zo is mij een bouw in een zes meter hoge zandwal bekend waar steevast ieder jaar een of twee vossen bemachtigd worden. Het plaatsen van de geweren dient in alle stilte te gebeuren en men dient terdege rekening te houden met de windrichting. Schuin achter de uitgang van een pijp staat men het beste, want een vos die voor de pijp enige vorm van bedreiging waarneemt, zal in een flits weer onderlopen. Het is vanzelfsprekend dat alle uitgangen van de bouw binnen het bereik van de geweren moeten liggen. Het is daarom goed om ruimschoots van te voren de bouwen in het jachtveld op te sporen, hun structuur te bekijken en zich ervan te vergewissen dat het geen dassenburcht betreft. Doe dit echter altijd van een afstand en verstoor niets, want de kans is groot dat Rein bij de minste of geringste verstoring zijn biezen pakt en naar elders verhuist.
12
De Jager #1 - januari 2017
Wanneer een populatie onder een kritiek minimum komt, kan predatie door roofdieren de weidevogels fataal worden. Met een vossenpopulatie van 50.000 tot 130.000 dieren, 500.000 zwarte kraaien en 162.000 verwilderde huiskatten in het buitengebied is de predatiedruk op weidevogels hoog. Op dit moment komt 52 tot 54% van de weidevogelnesten uit. De belangrijkste verliesoorzaken van de nesten zijn predatie door roofdieren (24 tot 27%), agrarische werkzaamheden en beweiding (6 tot 9%), en verlating (5 tot 7%). 60-75% van de kuikens wordt gegrepen door roofdieren.
wildcamera’s van een paar tientjes in de supermarkt of warmtebeeldkijkers die tegenwoordig te koop zijn tegen de prijs van een B-merk richtkijker.
Voedselbehoefte
Een laatste, effectieve methode, is om in het voorjaar jonge vossen te schieten of met behulp van inloopkooitjes bij de bouw te vangen. In die periode is de voedselbehoefte en dus de predatiedruk het grootst. Rekel en moer - en zoals gebleken ook andere familieleden - slepen in de tijd van het grootbrengen van de jongen alles naar de bouw wat ze kunnen bemachtigen. De ervaring heeft geleerd dat in geval de jongen er niet meer zijn de predatiedruk in aanzienlijke mate afneemt. Juist in de tijd van broedende weidevogels is dit van groot belang. De jacht op de rode vrijbuiter is zoals gezegd niet eenvoudig. Ze vergt een gedegen kennis van het jachtveld (waar liggen de bouwen en de vaste wissels?) en vooral een grote mate van geduld en doorzettingsvermogen. Maar succes, hoe bescheiden dan ook, maakt alle gedane inspanningen weer goed. •
Nachtelijke bejaging van de vos is in ons land in principe niet toegestaan, maar uiterst sporadisch wordt bijvoorbeeld bij vrijloop legkippenbedrijven of rond weidevogelgebieden een ontheffing voor de lichtbak verleend. Een zeer effectieve bejagingsmethode, vooral als deze wordt gecombineerd met de laatste ontwikkelingen Veel natuurterreinen op het gebied van nachtzicht-, fungeren als kraamkamers warmtebeeld- en monitoringsapparatuur. Met behulp van voor Reinaert warmtebeeldkijkers en wildcamera’s kan het leef- en looppatroon van vossen bijvoorbeeld worden Foto: Michael Migos geïnventariseerd en wordt het waarnemen van de vos zonder gebruik van de schijnwerper mogelijk. Deze hulpmiddelen worden de laatste jaren steeds goedkoper en eenvoudiger beschikbaar voor de Nederlandse jager. Denkt u bijvoorbeeld aan de
Met behulp van een hazenklager of muizenbeentje kan men een (jonge) vos soms verleiden om binnen schootsafstand te komen
Wulpse tonen
Een andere mogelijkheid om de roodrokken aan de dos te komen is de lokjacht. Deze jachtvorm met behulp van een lokinstrument kan men op twee manieren beoefenen. Men kan lokken met het geluid van een prooidier in doodsnood, waarbij dus een gemakkelijke prooi in het vooruitzicht wordt gesteld of men kan de wulpse tonen van een loopse moervos of het keffen van een partner zoekende rekel nabootsen. Dit laatste gaat natuurlijk alleen maar op tijdens de ranstijd. In Scandinavië vindt deze vorm van jacht steeds meer ingang. Er is een grote variëteit van lokinstrumenten op de markt, die elkaar qua werking niet veel ontlopen. Een belangrijk criterium is dat men ze vrijhandig kan gebruiken, zodat men met het wapen in de aanslag de komst van de vos kan afwachten, hetgeen soms zeer snel kan gebeuren. Het beste tijdstip om te lokken is de avondschemer, als de vossen op jacht gaan. Het is wel zaak om de plaats van waaruit met lokt en zo mogelijk tot schot komt weloverwogen uit te kiezen.
Ook aanzitten bij een loerplek kan succesvol zijn
Heeft u bejagingstips? Heeft u praktische tips om de toenemende populatie vossen te reguleren? Stuur een mail met uw suggesties o.v.v. ‘bejagingstips vos’ naar redactie@jagersvereniging.nl Bij voldoende tips verwerken wij deze tot een artikel later dit jaar.
Foto: Erik de Jonge
#1 - januari 2017 De Jager
13