reportage
reportage
afschot van damherten in waterleidingduinen Naar Rudolph the Red Nosed Reindeer zoek je vergeefs in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Damherten zijn er echter in overvloed. In deze donkere dagen voor Kerst wordt een begin gemaakt met het terugbrengen van de aantallen tot een niveau dat overeenkomt met de draagkracht van het gebied. ‘Een monsterklus.’ Tekst: Oswin Schneeweisz
elfs op een gewone doordeweekse maandagochtend is het relatief druk bij de entree van de Amsterdamse Waterleidingduinen. Groepen wandelaars maken zich op voor een mooie dag in de natuur. Bergschoenen aan, rugzakken gevuld. Met opgewekt gemoed stappen ze, vrolijk keuvelend, het duingebied binnen. Op datzelfde moment stopt een eindje verder de auto van de boswachter en vanuit het geopende raam van het rechterportier komt geluidloos de loop van een geweer tevoorschijn. De geluidsdemper zorgt voor een droge knal, en nog geen twintig meter verder zakt een kalf door de voorlopers. Het is al het derde stuk damwild dat de boswachter deze ochtend schoot, en hij is nog maar krap een uurtje bezig.
in de Amsterdamse Waterleidingduinen en het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Na jaren van gesteggel en politiek ach en wee besloot de gemeente Amsterdam het aantal damherten door middel van actief beheer te verminderen. In het oude beheerplan lag de focus nog op schade bestrijding in het AWD-gebied en daarbuiten. Dat plan werd echter afgekeurd. In het nieuwe plan staan de natuurwaarden van het terrein zelf en de biodiversiteit van het gebied centraal en op die gronden werd het plan wel goedgekeurd. Op 9 februari verleende de provincie Noord-Holland een ontheffing voor jaarlijks afschot van november t/m maart. Talloze alternatieven kwamen in de loop der jaren voorbij, van ‘prikpil’ tot vangen en transport naar Oost-Europa. Afschot bleek uiteindelijk de meest efficiënte en diervriendelijke oplossing. Dat vond ook de rechter in Haarlem die in augustus de bezwaren van tegenstanders van tafel veegde.
Diervriendelijk
Draagkracht
De kogel is door de kerk, of beter gezegd ‘door de duinen’, want de rechter heeft bepaald dat er alsnog afschot van damherten plaats mag vinden
Tegenstand is er echter nog steeds. De bedreigingen waren en zijn op social media niet van de lucht. Daarom wordt het werk van de boswachters
Z
20
De Jager #17 - december 2016
‘Als je nu niets doet kun je straks de verhongerde beesten van de grond rapen’
Foto: Robert-Jan Asselbergs
#17 - december 2016 De Jager
21
reportage
reportage
omgeven door extra voorzorgsmaatregelen. Verslaggevers dienen voor een bezoek aan de AWD een contract te ondertekenen waarin ze akkoord gaan met een aantal voorwaarden zoals het niet in beeld brengen van medewerkers van Waternet en afzien van het vermelden van namen en concrete verwijzingen naar personen en plaatsen. ‘Je raakt eraan gewend’, zegt de boswachter. ‘Laatst stond er iemand op een nabijgelegen duinpan te filmen. Dan let je toch wel even extra op. Hoe goed en noodzakelijk de veiligheidsDit gebied is zo druk bezocht ook zijn, dat je ogen en oren tekort komt maatregelen je bent je voortdurend bewust dat de samenleving over je schouder meekijkt.’ Afgelopen zomer werden er bijna vierduizend damherten geteld in het gebied. Tel daar de nieuwe aanwas bij op en je kunt gerust stellen dat er momenteel zo’n vijfduizend damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen leven. ‘Dat is veel te veel’, aldus de boswachter. ‘Er is bijna
geen voedsel meer voor al die beesten. Het is triest dat het zo lang heeft moeten duren voordat de politiek eindelijk een besluit nam. Maar ja, het proces van politieke besluitvorming is nu eenmaal traag. Het lijkt op de voorplanting van olifanten: het gebeurt op hoog niveau, er wordt veel getetterd en het resultaat laat lang op zich wachten. Maar we zijn blij dat we nu eindelijk de klus kunnen gaan klaren, want het is hoognodig.’ In de komende vijf jaar moeten er meer dan vierduizend damherten worden geschoten, want het AWD-gebied heeft een draagkracht voor zo’n achthonderd stuks. De balans is nu volkomen zoek en dat moet hersteld worden.
Buddy Er wordt gewerkt met vier boswachters. Zij zijn voor deze klus ontheven van hun andere taken en kregen elk een buddy toegewezen. ‘Dat heeft te maken met de veiligheid en de zwaarte van het werk’, zegt de voorlichtster van Waternet. ‘Dit gebied is zo druk bezocht dat je ogen en oren tekort komt. De buddy let op activiteit in de omgeving. Er kan hier immers zomaar iemand aan komen wandelen terwijl de boswachter net bezig is met een damhert. De buddy helpt ook met ontweiden en het verslepen van het karkas. Zo kan de boswachter zich volledig concentreren op het uitvoeren van een veilig schot.’ Elke ochtend bepalen de boswachters welk gebied ze voor hun rekening nemen en mocht het in een
Foto: Jan Dirk Bol
‘Jachtromantiek’ is ver te zoeken: de klus van de boswachters komt vooral neer op rondjes rijden en schieten
Via een tablet wordt het afschot ter plekke in het faunaregistratiesysteem ingevoerd Foto: Jan Dirk Bol
De 308. Win. is uitgerust met een geluiddemper. Door het diffuse geluid blijft een grote schrikreactie bij de damherten vaak uit
Trekpleister
Foto: Jan Dirk Bol
22
De Jager #17 - december 2016
bepaald gebied te druk worden met wandelaars, dan verkassen ze naar een ander deel van de AWD. Afgelopen maart is het actief beheer gestart en zijn 74 damherten geschoten. Op 1 november zijn de boswachters opnieuw aan de slag gegaan. De ontheffing geldt tot en met eind maart, alleen op werkdagen en niet in de weekenden of op feestdagen. Er wordt gemiddeld twee à drie dagen per week gejaagd. Het afschot wordt ter plaatse met behulp van een tablet in het faunaregistratiesysteem ingevoerd. Eigenlijk zouden de boswachters het liefst al in september met afschot beginnen, maar 1 november is nu eenmaal de datum die in de ontheffing staat.
Als een kalf na het schot door zijn lopers zakt, blijven de drie overige dammen gewoon staan kijken
De dammen in de AWD vormen een toeristische trekpleister van jewelste, want overal zie je ze: ze staan je aan te staren vanuit het struweel, versperren het wandelpad, rennen over duintoppen. Het is een magnifiek en spectaculair gezicht. Ze lijken zich volledig te hebben aangepast aan de aanwezigheid van mensen. Ze zijn zo tam als een dood vogeltje. Je zou verwachten dat ze met een dermate hoge afschotdruk een stuk schuwer worden en zich
terugtrekken, maar dat lijkt nauwelijks het geval. Als het kalf door zijn lopers zakt blijven de drie overige dammen gewoon staan kijken. Ze lijken geen verband te leggen tussen het schot van de boswachter - terwijl die toch op zo’n twintig meter afstand gewoon voor zijn auto staat - en de dood van hun soortgenoot. ‘Ik denk dat het veel te maken heeft met de geluiddemper’, zegt de boswachter. ‘Het is een stuk prettiger voor onze eigen oren, geeft minder lawaaioverlast en de dammen ervaren een diffuus geluid, waardoor ze niet precies kunnen horen waar het vandaan komt en een grote schrikreactie vaak uitblijft. Ik heb hier weleens een heel groepje dammen staan schieten en ze bleven gewoon staan toekijken hoe de één na de ander viel. Wij vinden dat belangrijk, omdat we zo min mogelijk willen verstoren en de zichtbaarheid van de dieren voor de wandelaars willen behouden.
Culling Voorlopig concentreren de boswachters zich op de kalveren en de hindes. De geweidragers laten ze nog even lopen. ‘Pas als de verhouding mannelijke en vrouwelijke dieren ongeveer 1 op 1 is gaan we ook geweidragers schieten’, zegt de
#17 - december 2016 De Jager
23
reportage
reportage
In de laadbak van de auto liggen een paar ontweide herten, klein van stuk en mager boswachter. Dat zal op zijn vroegst medio volgend jaar zijn. Op leeftijd letten we niet, dat is toch onbegonnen werk. Het gaat hier om aantallen terugbrengen, maar het moet wel zorgvuldig gebeuren.’ Het is wat de Britten ‘culling’ noemen. Er valt dan ook weinig jachtromantiek aan de opdracht van de beheerders te ontdekken. Geen ochtendlijke aanzitten in de duinpannen en met verkleumde vingers wachten terwijl de magere winterzon de duinen in een rode gloed hult. ‘Het komt vooral neer op rondjes rijden en schieten. Het is gewoon een klus, een monsterklus. Een gedrocht dat we moeten opknappen’, zegt de boswachter. ‘Dit doe je niet met plezier. Soms krijg je weleens reacties van wandelaars. Dan leg ik altijd helder uit wat ik aan het doen ben en waarom. Elke keuze heeft zijn consequenties. Natuurlijk kun je de natuur zijn gang laten gaan, zoals de mensen vaak zeggen, maar wij willen de biodiversiteit behouden. Als je dat wil moet je ook de consequenties voor lief nemen. Dat is wat ik altijd tegen voorbijgangers zeg. Mijn ervaring is dat de meeste mensen het dan wel begrijpen.’
Maatschappelijke meerwaarde In de laadbak van de auto liggen een paar ontweide herten. Klein van stuk en mager. Het lijken wel kalfjes. ‘Die zijn al volwassen hoor,
maar groter worden ze hier niet’, zegt de boswachter. ‘Een van de oorzaken daarvoor is te weinig voedsel.’ De dieren worden ter plekke meteen zorgvuldig en snel ontweid. Binnen een mum van tijd is de snede tussen hals en slot gezet en wordt het slot met een flinke kniptang open gebroken. De boswachters zijn door terreinbeheerder Waternet voorzien van extra gereedschap. Zo kregen de jeeps een lier en ‘oprij-platen’: geen overbodige luxe als er straks ook veel zware geweidragers moeten worden geschoten. Het merendeel van het vlees gaat naar restaurants en plaatselijke poeliers. Twintig procent komt terecht bij de voedselbank. ‘Dat wilde de gemeente Amsterdam graag. Als er dan geschoten moest worden, moest ook de voedselbank ervan kunnen profiteren’, zegt de voorlichtster. ‘Maar voedselbanken kunnen niet zoveel met hertenvlees en bouten. Dus maakt een poelier er, speciaal voor de voedselbank, eerst hamburgers, worstjes en gehakt van. Al het vlees is duidelijk herkenbaar als afkomstig uit de Waterleidingduinen. Zo spelen we in op de vraag naar duurzaam voedsel en krijgt het hele project ook nog wat maatschappelijke meerwaarde.’ •
Een poelier maakt, speciaal voor de voedselbank, hamburgers, worstjes en gehakt van het hertenvlees
l Foto: Jan Dirk Bo
Het is triest dat het zo lang heeft moeten duren voordat de politiek eindelijk een besluit nam Foto: Jan Dirk Bol
24
De Jager #17 - december 2016
Foto: Jan Dirk Bol
#17 - december 2016 De Jager
25