interview
‘Nulstand bij wilde zwijnen is onhaalbaar’
Brabantse gedeputeerde JOHAN VAN DEN HOUT 8
De Jager #5/6 - februari 2015
DEFINITIEF1076.00.032_De JagerFEBRUARI_5_6Versie_8.indd 8
18-2-2015 13:42:22
interview
Tekst en openingsfoto Eimer Wieldraaijer Foto’s Michael Migos
Johan van den Hout (Goirle, 1965) is gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant. Als portefeuillehouder Ecologie en Handhaving is hij verantwoordelijk voor Natuur en Landschap, Klimaat en Duurzame Energie en Milieu- en Vergunningverlening. Het handhaven van de nulstand bij wilde zwijnen is daar deel van, maar in de praktijk is dat landelijk beleid volgens de SP-politicus geen haalbare kaart.
I
n Nederland kennen we het nulstandbeleid ten aanzien van wilde zwijnen. Bent u blij met dit politieke besluit? ‘In Nederland zijn twee gedooggebieden aangewezen: de Veluwe in Gelderland en De Meinweg in Limburg. Buiten die gebieden geldt de nulstand. Drie jaar geleden heeft de provincie Noord-Brabant dat herbevestigd toen we vanuit Gedeputeerde Staten met het voorstel kwamen leefgebieden te introduceren voor wilde zwijnen. Daarvan zeiden Provinciale Staten: nee, wij houden vast aan de nulstand.’ Wilde zwijnen stoppen niet bij de provinciegrens. ‘Inderdaad. Vorig jaar zijn er vijf ecoducten geopend. Dat biedt wilde zwijnen de kans verder Brabant in te trekken.’ Het nulstandbeleid voor wilde zwijnen is irreëel? ‘Drie jaar geleden was het al amper te handhaven, terwijl we toen nog te maken hadden met redelijk geïsoleerde populaties
in De Peel en Het Leenderbos, maar inmiddels zitten ze op nog veel meer plekken. In kolonies die groot genoeg zijn voor deze dieren om te overleven. Met andere woorden: we spreken over een papieren nulstand.’ Jagers doen hun best het beleid uit te voeren, maar hebben zij voldoende middelen om dat handen en voeten te geven? ‘Alle wettelijke middelen mogen worden ingezet voor de jacht op wilde zwijnen, maar er zijn onvoldoende jagers om het beleid uit te voeren. Vanuit een hoogzit kost het een jager een paar nachten om één wild zwijn te schieten - de meest gangbare methode - en met het aantal wilde zwijnen dat er nu rondloopt, red je het niet de nulstand te realiseren.’ Het is dweilen met de kraan open? ‘Ja.’
#5/6 - februari 2015 De Jager
DEFINITIEF1076.00.032_De JagerFEBRUARI_5_6Versie_8.indd 9
9
18-2-2015 13:42:44
interview
‘Door het wild zwijn als streekeigen scharrelvlees te promoten, wordt het draagvlak voor wildbeheer in de publieke opinie versterkt’
De jagers die actief zijn, doen wat ze kunnen? We spreken van een ‘Daar heb ik geen zicht op. Bij de papieren nulstand Faunabeheereenheden vragen jagers een ontheffing of vergunning aan op basis van hun jachtakte en het plan dat ze indienen. Vergeet niet dat er sprake is van een eenzijdige markt: je vraagt iets aan jagers. Dat zijn mensen die uit liefhebberij doen wat ze interessant vinden om te doen. Als provincie kunnen we hen niet sturen; ze zitten niet bij ons aan een touwtje.’ Zegt u daarmee dat u er voorstander van bent het wildbeheer door beroepskrachten te laten uitvoeren? ‘Nee, want dat wordt onbetaalbaar, gelet op het aantal jagers dat je in dienst zou moeten nemen. Er zijn best veel hobby-jagers actief, dus als je dat met beroepsjagers wilt evenaren, laat staan overtreffen, moet je een “flink blik opentrekken”. Bovendien is zo’n constructie niet meer van deze tijd.’ Je mag als provincie dus blij zijn dat zoveel jagers op vrijwillige basis de handen uit de mouwen steken? ‘Ja, zeker. Voor de beheerjacht zijn we afhankelijk van mensen die dat leuk vinden om te doen.’
10
Nog even terug naar de middelen. Klacht van Brabantse jagers: ‘We hebben weliswaar ontheffing voor het schieten van wilde zwijnen tussen zonsondergang en zonsopgang maar er is geen vergunning voor restlichtversterkers, terwijl collega-jagers in Limburg die mogelijkheid wel hebben.’ ‘Ik zie niet dat het in Limburg beter gaat met het terugdringen van het aantal wilde zwijnen. Enkele jaren terug ben ik in Duitsland geweest omdat ze daar een andere manier kennen wat betreft het beheer van wilde zwijnen. Met de jagers daar hebben we gesproken over nachtkijkers en zij gaven ons te verstaan: “Dat heeft geen effect. Waar het om gaat, is dit: je kunt schieten of niet schieten.” Overigens zijn nachtkijkers in Duitsland én Nederland verboden. Dat men in Limburg vergunningen afgeeft voor nachtkijkers is strijdig met het EU-verdrag. Limburg gaat hiermee over de schreef.’ Boeren zijn het kind van de rekening. En naarmate er meer wilde zwijnen komen, wordt hun schadepost alsmaar hoger. ‘Boeren kunnen schade gratis declareren bij het Faunafonds. Het is alsof u en ik een gratis autoverzekering zouden hebben en telkens als iemand een krasje op onze auto maakt, kunnen we dat voor niks laten repareren. Bovendien dien je als boer in het buitengebied voorzorgsmaatregelen te treffen, zoals het
De Jager #5/6 - februari 2015
DEFINITIEF1076.00.032_De JagerFEBRUARI_5_6Versie_8.indd 10
18-2-2015 13:44:05
interview
leggen op het voorkomen van verspreiding. De vraag is of dat nu nog werkt, omdat de verspreiding de afgelopen drie jaar zo hard is gegaan. Ik ben bang dat het inrichten van leefgebieden een gepasseerd station is. Wat we nu proberen, is op die plekken waar agrariërs veel last hebben van zwijnen aan tafel te gaan zitten met boeren, vertegenwoordigers van natuurorganisaties, ambtenaren en jagers in zogeheten “zwijnentafels”. In februari organiseren we als provincie, samen met gemeentes, de eerste drie zwijnentafels in Zuidoost-Brabant. In alle openheid willen we de problemen op tafel leggen en de mogelijkheden bespreken er iets aan te doen. Centrale vraag: hoe kunnen we in dit drukke land met z’n allen samenleven, met inbegrip van de wilde zwijnen. Dat model - de erkenning dat wilde zwijnen er nu eenmaal zijn - hanteren de meeste Europese landen. Houd niet langer vast aan het onhaalbare idee dat je een nulstand wilt bereiken.’
Bij elke groep heb je een paar boeven, maar er is geen enkele noodzaak de jagers als geheel in een kwaad daglicht te plaatsen
plaatsen van een hek om je maïsveld, omdat je weet dat daar wilde zwijnen, konijnen, spreeuwen, et cetera zitten. In je bedrijfsvoering zul je daar rekening mee moeten houden. Een taxibedrijf moet ook investeren in een garage.’ Men klaagt nogal over de bureaucratische rompslomp. ‘Je kunt kiezen: een gratis verzekering met de daarbij horende administratie of niks doen. Als je daarover gaat klagen, moet je niet bij mij zijn.’ Neemt het aantal Brabantse schademeldingen bij het Faunafonds toe? ‘De schade neemt toe, maar minimaal. Het gaat slechts over enkele tienduizenden euro’s. Vergeleken met de schade die spreeuwen en vinken aanrichten, valt de schade door wilde zwijnen in het niet.’ Een storm in een glas water? ‘Een flinke storm in een heel klein glaasje water.’ Ziet u een alternatief voor het nulstandbeleid? ‘Volgens ons was drie jaar geleden het redelijke alternatief om twee of drie leefgebieden in te richten, en de jacht daar te beperken tot het instandhouden van een beheersbare populatie, waardoor jagers meer de nadruk zouden kunnen
Waar kan een ‘zwijnentafel’ toe leiden? ‘Met name agrariërs moeten de gedachte loslaten dat de overheid alle wilde zwijnen kan laten doodschieten. Dat vergt een omslag in denken. Ook in de zin dat boeren hun land beter zullen moeten beschermen. Daarnaast kunnen jagers wellicht meer doen. Zij maken nu vooral gebruik van de hoogzit, een arbeidsintensieve methode. Drijfjacht is verboden, maar er zijn andere mogelijkheden. Denk aan drukjacht of een-op-eenjacht, de manier waarop ze in Duitsland te werk gaan. Dat is efficiënter omdat je meer wilde zwijnen per jager per uur kunt omleggen, zogezegd. Op die manier kun je een populatie beter beheren dan nu. Ook kan er gekeken worden naar een manier om de schadevergoeding sterker afhankelijk te maken van de in een bepaald gebied geleverde inspanning om schade te voorkomen. Zowel de inspanning van boeren als die van jagers. Andere landen kennen geen Faunafonds. Daar gaat het vrijwel altijd om een contract tussen jagers en boeren. Wij zullen het systeem van het Faunafonds niet loslaten, maar een extra overeenkomst tussen jagers en boeren staat een ieder vrij om aan te gaan.’ Ziet u heil in de mogelijkheid het wilde zwijn als streekeigen scharrelvlees te promoten en als bijvangst tegelijkertijd een steviger draagvlak voor het wildbeheer te creëren? ‘Daar doen we al het nodige aan. Niet alleen als het gaat om vlees van wilde zwijnen maar ook om dat van ganzen. Oogsten uit de natuur noemen we dat. Natuurorganisaties gebruiken steeds meer grote grazers in de natuurgebieden en ook die worden ingezet voor menselijke consumptie. U heeft gelijk dat zo het draagvlak voor wildbeheer in de publieke opinie wordt versterkt, want vergeleken met Duitsland en Frankrijk hebben jagers hier een minder gunstig imago.’
#5/6 - februari 2015 De Jager
DEFINITIEF1076.00.032_De JagerFEBRUARI_5_6Versie_8.indd 11
11
18-2-2015 13:44:16
interview
Mensen moeten beseffen dat zwijnen en ganzen niet dood bij de poelier aankloppen, maar dat er jagers nodig zijn om het zover te krijgen
Efficiënter dan bejaging via de methode met lokvoer: de drukjacht
Vormen wilde zwijnen een risico voor de Brabantse varkenshouderij? Johan van den Hout is er niet beducht voor dat de groeiende populatie wilde zwijnen een risico vormen voor de Brabantse varkenshouderij. ‘In Brabant heb je overwegend gesloten varkenshouderijen. Contact tussen gehouden varkens en wilde zwijnen is in 99% van de gevallen onmogelijk. In Duitsland heeft men jaren te kampen gehad met pest onder wilde zwijnen, maar dat heeft op de export van varkensvlees geen nadelig effect gehad. Voor paniekerige reacties is bij ons dan ook geen aanleiding, al is het wel zo dat de biologische boer die zijn varkens buiten laat lopen, net iets meer zal moeten doen om te voorkomen dat zijn gehouden dieren in aanraking komen met wilde zwijnen.’
12
Kijkt u eens vooruit. Wat is de situatie over tien jaar? ‘Ik verwacht dat er dan nog meer wilde zwijnen in nog meer gebieden zullen zijn. Daarnaast heeft er een sanering onder de varkenshouderijen in Brabant plaatsgevonden, deels omdat wij daar beleid op inzetten. Ik hoop tevens dat we tegen die tijd beter geleerd hebben bepaalde populaties onder controle te houden. Ik kan me voorstellen dat we bepaalde gebieden prioriteren voor jacht. Bijvoorbeeld een gezonde populatie in stand houden in Het Leenderbos, terwijl we zo capaciteit vrijmaken voor jagers om elders in actie te komen. Tegelijk hoop ik dat er meer draagvlak voor de jacht is ontstaan, zodat meer mensen dit gaan doen. Bij elke groep heb je een paar boeven, maar er is geen enkele noodzaak de jagers als geheel in een kwaad daglicht te plaatsen.’ Ziet u een rol voor de provincie om mensen warm te maken hun jachtakte te halen en als jager aan de slag te gaan? ‘Niet een op een, maar het kan wel uitvloeisel zijn van het beleid dat we voeren. Er is nu eenmaal natuur, dus dit hoort erbij. Die boodschap wil ik uitdragen, inclusief het promoten van natuurvlees. Mensen moeten beseffen dat zwijnen en ganzen niet dood bij de poelier aankloppen, maar dat er jagers nodig zijn om het zover te krijgen. Willen we meer wild eten, dan heb je jagers nodig; net zo goed als er slachters nodig zijn om een tam varken te eten. Dat gaat niet vanzelf.’ •
De Jager #5/6 - februari 2015
DEFINITIEF1076.00.032_De JagerFEBRUARI_5_6Versie_8.indd 12
18-2-2015 13:44:37