interview
interview
DE OPMERKELIJKE GESCHIEDENIS VAN CHARLES FOSTER
Van jager tot prooidier Ooit behoorde hij tot het establishment van het jagerswereldje in Engeland. De vinger van Charles Foster spande zich talloze malen rond de trekker en hij schreef columns voor The Shooting Times.
Tekst Oswin Schneeweisz
D
e vraag is of hij met zijn boek Leven als een beest niet een soort psychologische zelfmoord heeft gepleegd op de jager die hij ooit was. Immers, de jager werd uiteindelijk prooidier. Hij leefde letterlijk als een vos in de buitenwijken van Londen, als een das verstopt onder de grond, als een otter in het water, als een hert in de Highlands. Hij probeerde zelfs het onmogelijke te doen: te vliegen als een gierzwaluw. En op een dag liet hij zich ook nog vrijwillig opjagen door een bloedhond. Charles Foster schrijft erover in zijn boek Living as a beast, dat recent in een Nederlandse vertaling verscheen.
Totaal andere wereld
Om das te worden groef hij samen met zoon Tom (op dat moment acht jaar oud) een sleuf in de grond en bouwde een dak van takken en boomwortels. Daar leefden ze dagen achtereen in verschillende seizoenen en consumeerden een dieet van wormen. Kropen elke nacht uit de grond tevoorschijn en slopen op handen en voeten door het bos om de wereld vanuit dassenperspectief te zien. Uit Leven als een beest: ‘Ik had gedacht dat het absurd pretentieus zou lijken als we op
8
De Jager #11 - augustus 2017
handen en knieën het bos doorkruisten. Nu leek het onverdraaglijk arrogant als we dat niet deden. En dat niet alleen: we begonnen in de gaten te krijgen hoeveel we zouden missen. Rechtop lopen zou zijn alsof je het bos op tv volgt terwijl je de beste plaatsen in de zaal aangeboden hebt gekregen (…) We baanden ons een weg door varens, riet en ruw gras.’ En onderwijl deed hij een bijzondere ontdekking. ‘Ik ontdekte daar dicht bij de grond een totaal andere wereld. Een wereld die evenveel verschilt als de tropen en Antarctica met de wereld zoals wij hem ervaren als we rechtop lopen. Het krioelt er van leven. Ik vond hem objectief gezien veel interessanter, want er speelt zich op twintig centimeter hoogte en eronder meer af dan op twee meter en daarboven.’
Als dier zijn wij mensen een hopeloos geval
Modderpoel
Charles Foster leefde, beschermd door een neopreen pak, als een otter in de rivieren van Exmoor en liet zich meevoeren door stroomversnellingen. Hij groef met zijn handen de oeverranden uit op zoek naar houvast en probeerde vergeefs met mond en handen een vis te vangen. Hij klom in hoge bomen in Afrika en stond daar urenlang met zijn neus in de wind om de luchtstromen op te vangen die bladluizen,
#11 - augustus 2017 De Jager
9
interview
interview
Wie ooit wormen at, weet dat hij door wormen zal worden gegeten
schrijven. Sterker nog: mijn jarenlange periode als jager gaf mij de juiste mindset voor dit project, want niemand kent het gedrag van het wilde dier zo goed als de jager. Je inleven in hoe wilde dieren leven is de essentie van het jagen en dat gaat veel verder dan kennis van de fysiologie en biologie. Als jager probeer je ook in het hoofd van het wilde dier te kruipen. Vandaar is het maar een kleine stap naar wat ik heb gedaan: een poging om het wilde dier te worden.’
Passie voor de jacht
Om das te worden, leefde Foster dagen achtereen onder de grond en consumeerde een dieet van wormen
zaadjes en ander voedsel voor de gierzwaluw transporteren. En op een dag liet Foster zich naakt in een modderpoel zakken. ‘Ik zonk tot mijn dijen in de modder weg, wierp mezelf in paniek achterover, wrikte voorzichtig mijn benen los en bleef buiten adem, op mijn rug liggen, waarbij ik probeerde mijn lichaam onder water te houden, buiten bereik van bloeddorstige horzels.’
Fascinatie
Foster: ‘Mijn fascinatie begon als kind. In onze achtertuin zat een merel die mij als kind mateloos fascineerde. Ik wilde altijd weten wat er in dat merelhoofd, achter die mooie geelomrande ogen, omging. Ik verzamelde botjes, schedels en veren. Leerde alles over taxidermie en op mijn nachtkastje stond een potje met een merelbrein in formaline. Later werd ik jager en leerde alles over het gedrag van wilde dieren. Zonder mijn periode als jager had ik dit boek niet kunnen
10
De Jager #11 - augustus 2017
Toch realiseerde Foster zich dat hij als jager niet in staat zou zijn om echt dichtbij het wilde dier te komen. ‘Uiteindelijk zat ik comfortabel in mijn hoogzit en beschouwde ik mijzelf, zoals zoveel jagers van de verkeerde soort, als de top van de voedselketen. Een hert is met oneindig veel zorg gemaakt en ik maakte er als jager met gratuit gemak een einde aan. Ik nam er niet eens eigenhandig verantwoordelijkheid voor. Een vinger aan een trekker is niet eigenhandig. Een edelhert is gemaakt om te worden bejaagd door wolven. Tegen een kogel, die hem binnen een seconde doodt, heeft het beest geen enkel verweer. Het is onnatuurlijk.’ Foster was een verwoed jager. ‘Ik schoot edelherten in het noorden van Schotland, joeg gepassioneerd op de reeën in Somerset. Ik zat te paard achter de meute en had een maandelijkse column in The Shooting Times. Ik sta lachend op foto’s naast bergen houtduiven in Lincolnshire en mijn naam staat in de met goudreliëf bedrukte jachtboeken van menig landhuis. Mijn passie voor de jacht grensde aan het genocidale.’
exemplaren van rond. Ik generaliseer, maar durf te beweren dat de meeste Britse jagers geen enkele binding met het dier of met de natuur voelen. Voor hen is het een sport. Niet meer en niet minder. Ik veracht die gevoelloze en elitaire macho-jachtcultuur en vraag me af hoe het mogelijk is dat dit anno 2017 in ons land nog steeds bestaat. Misschien komt het omdat mijn landgenoten een totaal gebrek aan empathie hebben. Eigenlijk kunnen Engelsen maar een ding goed en dat is andere landen binnenvallen en koloniseren. We hebben geen topkunstenaars, geen belangrijke literatuur en geen filosofen die er toe doen. Intellectueel stellen we niets voor en dat komt omdat de Engelsen lijden aan een vorm van chronische gevoelloosheid. Daarom zie je hier in de jacht zaken gebeuren die elders in Europa allang zijn afgeschaft. Daarom blijft de discussie over de vossenjacht opspelen. Geloof me, Engelsen zijn barbaren.’
Ik ben tegen het soort jager dat vanuit zijn dure jeep voor God speelt Nederigheid
Zijn leven als vos en das gaf hem een nieuwe kijk op de rol van de mens ten opzichte van de natuur. Foster: ‘Ook ik dacht ooit dat de mens aan de top van de ecologische piramide staat en dat hij
daarom mag jagen. Zo ben ik opgegroeid. Dat is mijn Britse leerschool geweest. Maar gaandeweg ontdekte ik dat ik slechts een schakeltje ben in een zeer omvangrijk ecologisch systeem. Dat vraagt om nederigheid en respect. Dat zijn zaken waar de Duitse jachttraditie, en de jachtcultuur zoals die zich in sommige andere Europese landen heeft ontwikkeld, wel bij aansluit. Neem zo’n traditie als ‘de laatste bete’. Dat vind ik heel mooi. Dat is een ritueel waarmee je als jager uitdrukking geeft aan je nederigheid. Dat soort tradities moeten de Duitse, maar ook Nederlandse jagers, koesteren. Het is te vergelijken met bepaalde offerrituelen die ik tegenkwam tijdens mijn reizen door de Kalahariwoestijn bij de Bosjesmannen en in Papua. Daar brengen jagers de woudgoden een offer als ze een dier bemachtigd hebben. Op die momenten voel je de enorme verbondenheid tussen jager en dier. Ze zijn gelukkig met de buit, maar rouwen ook om het leven dat ze namen. Jacht zonder reflectie: dat is waar ik moeite mee heb. Een goede jager betreurt de dood van zijn prooi.’
Afgestompte zintuigen
‘Wie ooit wormen gegeten heeft, weet dat hij ook door wormen gegeten zal worden’, dat is sinds zijn avontuur als das zijn levensdevies. Foster: ‘Niets confronteert je zo sterk met de vicieuze cirkel van het leven als een levende worm in je mond voelen kronkelen.’ Het was zijn ultieme hoogtepunt, of dieptepunt, in het bestaan als das. Foster: ‘Wanneer je zoals ik onder de vossen in
Binding
Nu voelt hij een zekere mate van spijt over zijn vorige bestaan als jager. De vraag is zelfs of zijn onderneming geen persoonlijke afrekening is met zijn verleden. Toch is Foster geenszins anti-jacht. ‘Mijn beste vrienden zijn jagers. Ik ben tegen het soort jager dat vanuit zijn dure jeep voor God speelt. Helaas lopen daar in Engeland nog veel
Om het leven als een otter te ervaren, trok Foster een wetsuit aan en liet zich meevoeren door de rivier
#11 - augustus 2017 De Jager
11
interview Voor de das is het bos - in tegenstelling tot de visueel ingestelde mens - een geurenlandschap
Foto: Michael Migos
Een goede jager betreurt de dood van zijn prooi
een buitenwijk van Londen hebt geleefd en onder de dassen in de heuvels van Wales besef je hoezeer wij mensen zijn gedomesticeerd. We zijn aangepast aan het leven in een visuele wereld. Al onze andere zintuigen zijn afgestompt. Als dier zijn wij mensen een hopeloos geval. Dieren verwerken met dezelfde zintuigen 80 procent meer informatie dan wij doen. Voor de das is het bos een geurenlandschap, zelfs de fysieke grenzen worden door geuren bepaald.’
Ontsnappen
Vergeleken bij dassen zijn mensen vrijwel geurblind. Foster: ‘We zijn niet in staat om de grote input te verwerken. Ons moderne bestaan in een onnatuurlijke omgeving heeft onze zintuigen afgestompt. We horen, voelen en ruiken veel minder dan we zouden kunnen.’ Hij is ervan overtuigd dat de moderne mens in wezen ongelukkig is omdat de verbinding met de natuur ontbreekt. ’We zijn niet gemaakt om ons leven te slijten in kantoren met airco’s. We hebben als mens een onnatuurlijke habitat gecreëerd die ons diep van binnen chronisch ongelukkig maakt. De weidelijke jager is dan ook een gelukkig mens, want hij is als een van mijn weinige soortgenoten in staat om zo af en toe te ontsnappen aan de gevangenis van de moderne mens.’ •
12
De Jager #11 - augustus 2017
Leven als een beest In Leven als een beest schrijft Foster over zijn pogingen te leven als vijf verschillende dieren: een vos, een das, een otter, een edelhert en een gierzwaluw. ‘Ik wil weten wat het betekent om een wild dier te zijn’, zegt hij in de inleiding. ‘Wij worden omringd door miljoenen verschillende werelden. Die verkennen is een machtige neurowetenschappelijke en literaire uitdaging.’ Voor zijn verkenning van het dier-zijn kwamen zijn vaardigheden die hij als jager had opgedaan goed van pas. Hij leerde over de grond te kruipen, zich doodstil te houden en eindeloos geduld te hebben. ‘Iemand met een geweer ziet, hoort, ruikt en voorvoelt veel meer dan iemand met een vogelboek en een verrekijker. Het is alsof de dood, of de potentiële dood, van een dier een paar oude, diep begraven knoppen omzet. De dood moet in de lucht hangen wil je jezelf echt voelen leven.’
Leven als een beest door Charles Foster uitgeverij Signatuur, 288 pag. prijs: € 19,99