Regionalny Informator Rolniczy kwiecień 2013

piątek 26 kwietnia

RIR

REGIONALNY INFORMATOR ROLNIC Z Y

Zasady wzajemnej zgodności - str. 20-21

BYDGOSKI

DZIENNIK TORUŃSKI

str. 6-8

< Uprawy po zimie - rozmowa z prof Harasimowicz-Hermann

str. 24-26

< Krycie naturalne czy inseminacja bydła?

fot. THINKSTOCKPHOTOS

460313TRTHB

2

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Spis treści Kalendarium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Azot dla ozimin - jarych wysiewamy więcej . . . . . . . . 6 Regulatory wzrostu - jak je stosować? . . . . . . . . . . . . 10 Chroń zboża przed grzybem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Rzepak ozimy - co robimy na wiosnę? . . . . . . . . . . . . 16 Zasady wzajemnej zgodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Krycie naturalne czy inseminacja? . . . . . . . . . . . . . . . 24 Złotniki Kujawskie laureatem Samorządowego Programu Pożyczkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Pospiesz się z wnioskiem o dopłaty . . . . . . . . . . . . . . 30 Czar wiosny – czar ogrodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Na tropach zabytkowych obiektów . . . . . . . . . . 36 Historia pewnego majątku . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Odchodząca Europa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

gwarancja ilości i jakości

668013BDBHA

SEZONOWANE DREWNO KOMINKOWE

kontakt:

tel. +48 695 094 825 609913BDBHA

kontakt@frama-drewno.pl www.frama-drewno.pl

WYDAWCA: EXPRESS MEDIA Sp. z o.o. Bydgoszcz, ul. Warszawska 13, tel. 52 32 60 733 • Prezes Zarządu: dr Tomasz Wojciekiewicz • Redaktor naczelny: Artur Szczepański • Dyrektor sprzedaży: Adrian Basa, Redaktor prowadzący: Emilia Iwanciw, e.iwanciw@expressmedia.pl • Teksty: Kamil Pik, Jan Oleksy • Projekt: Iwona Cenkier, i.cenkier@expressmedia.pl • Skład: Szymon Grzegorowski, s.grzegorowski@ expressmedia.pl • Sprzedaż: Paweła Jacek, p.jacek@expressmedia.pl, tel. 52 32 60 877, Agata Zielińska, a.zielinska@expressmedia.pl, tel. 52 32 60 740 Express Inowrocławski ul. Kr. Jadwigi 42, 88-100 Inowrocław, tel. 52 355 16 51, Nowości Brodnica ul. Przykop 49, 87-300 Brodnica, tel. 56 498 46 36, Nowości Grudziądzkie ul. Wybickiego 38, 86-300 Grudziądz, tel. 56 465 92 64 UWAGA: Redakcja nie zwraca niezamówionych tekstów, zastrzega sobie prawo do ich skracania i zmiany tytułów. Za treść ogłoszeń odpowiada zleceniodawca.

460313TRTHA

4

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Lato na wsi

12

maja Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie po raz kolejny organizuje Targi Turystyczno-Ogrodnicze „Lato na wsi”. Targi „Lato na wsi” w Minikowie są wielotematyczną imprezą o charakterze edukacyjno-promocyjnym, mającą na celu promocję działalności pozarolniczej oraz dziedzictwa kulturowego i kulinarnego województwa kujawsko-pomorskiego.

Od wielu lat atrakcją targów „Lato na wsi” jest największa w województwie kujawsko-pomorskim wystawa ogrodnicza, gdzie każdy może zakupić rośliny nasadzeniowe, nasiona i cebule.

Imprezy towarzyszące: Wojewódzki Konkurs „Nasze kulinarne dziedzictwo - smaki regionów”, karp nie tylko na święta - pokaz i degustacja potraw z ryb, głównie z karpia ślesińskiego, prezentację przeprowadzi Robert Sowa, wystawa zwierząt futerkowych, ozdobnych, drobiu, psów rasowych, III Zawody Konne w Skokach przez przeszkody o Grand Prix Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Piotra Całbeckiego, konkurs dla publiczności - Poznaję produkt ekologiczny, III Krajowa Wystawa Szpiców i Psów Pierwotnych, występy zespołów ludowych. Zapraszamy! 

Sięgnij po fundusze

Kalendarium

Rolniku, skończył Ci się program rolnośrodowiskowy? Nie korzystałeś jeszcze z tych płatności? Nie musisz czekać do 2014 roku. Za ochronę środowiska możesz uzyskać dodatkowe środki jeszcze w tym roku, w ramach PROW 20072013. Doradcy KPODR ds. programów rolnośrodowiskowych i przyrodniczych przygotują Ci profesjonalnie pełną do-

kumentację. Zleć usługę w powiatowym zespole, w siedzibie ośrodka w Minikowie lub oddziałach w Zarzeczewie i Przysieku. Zapytaj o możliwość zrefundowania kosztów usługi z działania dotyczącego wzajemnej zgodności.

Przypominamy, że doradcy pomagają również w przygotowaniu wniosków o płatności bezpośrednie. 

XXXIV Dni Otwartych Drzwi 1 i 2 czerwca KPODR Minikowo Oddział w Zarzeczewie zaprasza na XXXIV edycję Dni Otwartych Drzwi. W czasie trwania targów będą miały miejsce liczne wystawy, kiermasze, konkursy (dla wystawców i zwiedzających) oraz pokazy i występy. Dla zwiedzających targi dostępne będą (wstęp bezpłatny) w godz. od 10.00 do 18.00. Podobnie jak w latach poprzednich, zwiedzają-

cym, a szczególnie rolnikom, zaprezentują się nie tylko firmy produkujące lub rozprowadzające środki produkcji dla rolnictwa, ale również jednostki obsługujące rolnictwo.

W trakcie targów odbędą się konkursy dla wystawców („Najlepsza ekspozycja targowa”, „Hit wystawy XXXIV DOD”, „Superprodukt”) i pokazy prac maszyn rolniczych. 

Kujawsko-Pomorskie DNI POLA 15 i 16 czerwca zapraszamy do Grubna koło Chełmna w godz. 10.00-17.00 na Kujawsko-Pomorskie Dni Pola. W ramach imprezy zachęcamy do odwiedzenia kolekcji odmian roślin uprawnych, wystawy rolniczej, pokazów pracy maszyn rolniczych, kiermaszy oraz do udziału w konsultacjach. Kujawsko-Po-

morskie DNI POLA mają już kilkunastoletnią tradycję. Specyfiką tej imprezy jest kolekcja odmian roślin uprawnych w trakcie wegetacji oraz gatunków roślin energetycznych. Na poletkach odmianowych prezentowane są nowoczesne technologie uprawy i różnorodne programy ochrony roślin. 

W pierwszy weekend lipca XXXVI Międzynarodowe Targi Rolno-Przemysłowe AGRO-TECH Minikowo 2013 w tym roku odbędą się 6-7 lipca w godz. 10.00-17.00.

Targi AGRO-TECH to jedna z ważniejszych rolniczych wystaw w Polsce! To specjalistyczna wystawa zarówno dla producentów rolnych jak i ekspertów z branży rolnej oraz ważne wydarzenie w całorocznym programie rolniczych wystaw w Polsce. Specjalizacją targów AGRO-TECH jest technika rolnicza (ponad 130 wystawców), która zajmuje ok.

75proc. powierzchni.

W ubiegłorocznej edycji targów swoją ofertę zaprezentowało 445 wystawców, w tym 80 hodowców.

Tutaj rolnicy poszukują optymalnych i najnowszych rozwiązań dla swoich gospodarstw. Minikowskie targi odwiedzają coraz liczniej również goście i przedsiębiorcy z zagranicy, m.in. Ukrainy, Rosji, Niemiec, Holandii i Wielkiej Brytanii. Rangę wystawy podnosi patronat honorowy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Marszałka Województwa i Wojewody Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 

715613BDBHA

6

R - R E G I O N A L N Y I NRFIORR-MRATO EGIO RN RA OLLN NYI CIZNYF O R M 26ATO KWIETNIA R R O L2013 NICZY

26 KWIETNIA 2013

dr hab. inż. Na zdjęciu prof. dr hab. inż. mowicz-Hermann Grażyna Harasimowicz-Hermann

Azot Azot dladla ozimin ozimin

jarych - jarych wysiewamy wysiewamy więcejwięcej TEKST: Kamil Pik

TEKST: Kamil Pik

jaki wpływ naOuprawy tym jaki roślin wpływ może na mieć uprawy roślin może mieć KatedryŻarski i pomimo ujemnych temperatur i pomimo nocą ujemnych temperatur nocą Żarski - kierownik Melioracji - kierownik Katedry Melioracji systematycznie znikał śnieg systematycznie z pól. znikał śnieg z pól. i Agrometeorologii UTP iBydgoszcz.

Agrometeorologii UTP Bydgoszcz. oczna długa zima tegoroczna rozmawiamy długaz prof. zima rozmawiamy z prof.normą dla marca Wiosenne ruszenie wegetacji Wiosenne roślinruszenie wegetacji roślin Wieloletnią Wieloletnią jest 19 normą dla marca jest 19 pozostaje w ścisłym polowych związpozostaje w ścisłym związdni chłodnych, a w bieżącym dniroku chłodnych, było apolowych w bieżącym roku było b. inż. Grażyną Harasimowicz-Hermann dr hab. inż. Grażyną Harasimowicz-Hermann ustaleniem z ustaleniem średniej dobowej ich 31, natomiast mroźnych ich 31, byłonatomiast 11 ku zmroźnych byłośredniej 11 ku dobowej na w poziomie +5°C i sys- na poziomie +5°C i sysdni przy normie 2. Jednocześnie dni przy w nienormietemperatury 2. Jednocześnie nie- temperatury dry Agrotechnologii z katedry na Uniwersytecie Agrotechnologii na Uniwersytecie tematycznie się dniem. wydłużającym się dniem. których rejonach cały czas których na polach rejonach cały czas wydłużającym na polach tematycznie ologiczno-Przyrodniczy Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy. w utrzymywała Bydgoszczy.

Termin śnieżna. rozpoczęcia wegetacji Termin roślin rozpoczęcia wegetacji roślin się okrywa śnieżna. utrzymywała się okrywa

zimie wmarca woj. pokujawsko-pomorpo zimie w woj. kujawsko-pomorW pierwszym tygodniu marca W pierwszym po- potygodniu można dla większości skim gatunków można dla większości gatunków mimo nocnych spadków temperatury mimo nocnych skim spadków temperatury przyjąć około 10-12 kwietnia. przyjąć W około tym 10-12 kwietnia. W tym poniżej zera w ciągu dnia temperatura poniżej zera w ciągu dnia temperatura Proces rozpoczęcia wegetacji Proces rozpoczęcia wegetacji czasie topniejącyżeśnieg czasie topniejący śnieg systematyczbyłapowtarzalny. dodatnia co spowodowało, była dodatnia że na co spowodowało, na systematyczroślin jest bardzo powtarzalny. roślin jest bardzo wilgotność gleb zwiększał ogra- wilgotność gleb ograMogą wystąpić jednak pewne Mogą jego wystąpićpolach jednak pewneod jego wolnych śniegupolach rolnicywolnych roz- nie od zwiększał śniegu rolnicy roz- nie niczając kilka dni, niczając na odkilka dni, w zależności od zachwiania. Jak powinien zachwiania. on prze- Jak powinien on przepoczęli pierwsze prace polowe. poczęli Niepierwsze prace na polowe.

Nie-w zależności biegać w naszym województwie, biegać w naszym województwie, typu gleby, możliwość typu gleby, możliwość wykonywania liczni zastosowali nawożenie liczni azotowe zastosowali nawożenie azotowe wykonywania a jakie zmiany wystąpiłyawjakie efekcie zmianyna wystąpiły w efekcie uprawek przygotowujących pola pod przygotowujących pola pod oziminy rzepak lub zboża na oziminy oraz po-rzepak lub zboża oraz po- uprawek długiej zimy? długiej zimy? siali pierwsze rośliny jare spodziewając zasiew roślin jarych. zasiew roślin jarych. siali pierwsze rośliny jare spodziewając W zasiewy ozimin, na których W zasiewy nie ozimin, na których nie dalszego ocieplenia i wznowienia się dalszego ocieplenia i wznowienia Marzec w woj. kujawsko-pomorskim Marzec w woj.się kujawsko-pomorskim zalegał już śnieg, można było zalegał po nocjuż śnieg, można było po nocwegetacji. był najchłodniejszy podbył względem najchłodniejszy pod względem wegetacji. spadku temperatury i zmrożeniu spadku temperatury i zmrożeniu Doczekali się jednak Doczekali tem- się nym jednak obniżenia tem- nym średniej temperatury powietrza średniej(-3,0) temperatury powietrza (-3,0) obniżenia gleby wjechać wjechać z rozsiewaczami nawoperatury i wBadawczej kolejnych dniach peratury marca i w kolejnych dniachz rozsiewaczami marca gleby nawowedług pomiarów w Stacjiwedług Badawczej pomiarów w Stacji w składniki zów i zasilić w składniki pokarmowe. mrozów przy opadach silnych śniegu. mrozówzów przyi zasilić opadach śniegu. pokarmowe. w Mochełku od początkuwprowadzeMochełku odsilnych początku prowadzePrzedstawiony przebiegPrzedstawiony pogody przebieg pogody W pierwszym tygodniu W pierwszym tem- tygodniu kwietnia temnia tam pomiarów czyli odnia 1949 tamroku pomiarów czyli od 1949 roku kwietnia w marcu i na dodatnia początku kwietnia w marcu tego i na początku kwietnia tego ciąguJacek dnia była peratura dodatnia w ciągu dnia była – informował niedawno –prof. informował Jacek peratura niedawnowprof.

439113TRTHA

8

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

roku był typowy w poprzednich latach dla przełomu lutego i marca a wznowienie wegetacji roślin dość regularnie następowało między 20 marca a 1 kwietnia. Zatem rośliny ozime po przejściu spoczynku zimowego wznowiły wegetację w stosunku do poprzednich lat o dwa do trzech tygodni później.

Dłuższa zima czyli okres spoczynku roślin ozimych w bieżący roku może wielokierunkowo wpływać na ich stan i dalszy rozwój, ale pozostanie w ścisłej zależności od przebiegu pogody w całym okresie wegetacji. Postępujący wzrost temperatury bardzo korzystnie wpływa na rozpoczęcie wzrostu i odbudowanie uszkodzeń pozimowych, jednak przy dość gwałtownym podniesieniu temperatury powietrza rośliny wykazują bardzo intensywne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, a temperatura gleby wzrasta zdecydowanie wolniej i dostępność ich dla roślin może przynajmniej na początku wegetacji być ograniczona. Sytuacja taka może mieć miejsce szczególnie w tych zasiewach, których w pierwszych dniach marca rolnicy nie zasilili azotem.

Czyli należałoby teraz wyjechać w pole i nawozić je azotem?

Tak, właściwym obecnie działaniem powinno być możliwie natychmiastowe zasilenie ozimin azotem i to w formie szybko przyswajalnej.

Rolnicy, którzy zastosowali azot na oziminy w pierwszym tygodniu marca powinni przygotować się do siewu drugiej dawki tego składnika, ale po ocenie aktualnego stanu roślin.

Bardzo indywidualnie należy ocenić reakcję roślin na wczesne zastosowanie azotu, bowiem rośliny przykryte warstwą śniegu, który spadł na zamarznięta glebę mogły przetrwać okres załamania wiosennej pogody w doskonałej kondycji. Jeżeli jednak śnieg przykrył np. rozbudzone po spoczynku zimowym rośliny rzepaku ozimego, tworząc grubą warstwę na glebie nie zamarzniętej to stan tych roślin po zejściu okrywy śnieżnej może być bardzo zły, szczególnie w miejscach gdzie okresowo stała woda z topniejącego śniegu.

Ocena stanu roślin po okresie zimowania jest niezbędna dla podejmowania właściwych decyzji przy planowaniu terminu i rodzaju zabiegów agrotechnicznych czy odnośnie dalszego postę-

26 KWIETNIA 2013

powania w razie konieczności likwidacji uprawy i przesiewu pola. Na naszym uniwersytecie prowadzimy studia podyplomowe w zakresie „Diagnozowanie stanu upraw rolnych”. Mogą one być znakomitym przygotowaniem zarówno dla rolnika podejmującego się produkcji rolnej jak i dla organizacji rolniczych oraz ubezpieczycieli z zakresu prawidłowego diagnozowania stanu roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych.

Jakie zatem należy postępować z oziminami?

Biorytm rośliny określa temperatura powietrza i długość dnia, wobec tego termin wchodzenia roślin ozimych w kolejne fazy rozwojowe, przy przebiegu okresu wiosennego bez jakichś ekstremalnych zawirowań, można przewidzieć. Zatem rzepak ozimy rozpocznie kwitnienie w pierwszych dniach maja a zboża zaczną się kłosić sukcesywnie od połowy maja. W tym roku będzie więc wyraźnie krótszy okres ich rozwoju wegetatywnego czyli budowy biomasy nadziemnej. W przypadku rzepaku skrócony zastanie czas, w którym roślina wydłuża łodygę główną i pędy boczne oraz wytwarza kolejne liście, u zbóż czas wzrostu na długość źdźbła. Wpłynie to na zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej roślin, na wydajność fotosyntezy i tym samym spowoduje obniżenie zdolności plonotwórczych rośliny. Aby ograniczyć takie przewidywane skutki opóźnienia wiosennego ruszenia wegetacji ozimin, należy: - zastosować kompleksowe nawożenie roślin w celu możliwie najszybszej regeneracji ich po zimie (dolistne stosowanie mikroelementów lub biostymulatorów od momentu odbudowy masy liściowej) - ochronić rośliny uprawne przed chwastami (o ile nie wykonano skutecznej ochrony jesienią) bowiem chwasty mają zazwyczaj niższe wymagania termiczne i wcześniej rusza ich wegetacja), - wykazać szczególną dbałość o stan łodyg i wytworzonych liści monitorując występowanie chorób lub szkodników i podejmując sprawnie decyzję o stosowaniu odpowiednich pestycydów, - precyzyjnie kontrolować stan odżywienia roślin uzupełniając składniki pokarmowe.

Czy należy spodziewać się mniejszych plonów zbóż ozimych?

Opóźniona wiosna nie musi mieć znaczącego wpływu na plony ozimin o ile rolnicy przy ich siewie postępowali zgodnie z nowoczesnymi zaleceniami agrotechnicznymi. Oziminy zasiane jesienią w optymalnym terminie wytwarzają dobrze rozbudowany system korzeniowy - rzepak formuje system korzeniowy do końca października w tym okresie korzenie głęboko przerastają glebę, a w części nadziemnej rozeta liściowa powinna mieć 8-10 liści i tyleż zawiązków rozgałęzień bocznych. Zboża rozkrzewione jesienią dają pędy produkcyjne oraz tworzą w węzłach krzewienia obfity system korzeni przybyszowych. Rośliny dobrze rozwinięte jesienią są mniej narażone na niekorzystne warunki zimowania i szybciej podejmują wegetację na wiosnę. Są również bardziej tolerancyjne na stresy, w tym okresowe posuchy hamujące rozwój. Wykorzystanie do siewu nasion kwalifikowanych i zaprawianych fungicydami o szerokim spektrum działania pozwala też ochronić rośliny przed większą presją chorób głównie grzybowych, które mogły im zagrażać przy grubej warstwie śniegu.

W przypadku roślin ozimych dotychczasowy przebieg wegetacji nie wpłynie na termin ich zbioru, ale może w warunkach stosowania mniej intensywnych technologii uprawy (niższe nakłady na środki plonotwórcze i plonochronne) ograniczyć ich plonowanie.

Wiemy już co z oziminami, a o ile w tym roku opóźniły się wysiewy zbóż jarych i czy w efekcie należy zakładać mniejsze ich plony?

Spośród roślin jarych najwcześniej należy wysiać owies, pszenicę i groch na nasiona i w kolejności łubiny, ich fenologiczny termin siewu przypada na kwitnienie krokusa, leszczyny, podbiału, przebiśniegu, przylaszczki i zawilca gajowego. Kalendarzowy termin siewu w województwie kujawsko-pomorskim tych roślin przypada między 20 a 30 marca. Jęczmień siejemy kiedy pojawiają się listki na agreście, więc przeciętnie między 20 marca a 10 kwietnia.

Optymalne kalendarzowe terminy siewu wczesnych roślin jarych już minęły. Rolnicy przygotowując glebę do siewu po zejściu śniegu na bieżąco wysiewają rośliny strączkowe i zboża jare, ale konsekwencją późniejszych siewów jest ograniczony zapas wody w glebie i przechodzenie początkowego rozwoju roślin w wyższych temperaturach i przy dłuższym dniu. Skutkuje to ograniczeniem plonów roślin nasiennych z powodu: przechodzenia jarowizacji w wyższych temperaturach (szczególnie ważne w uprawie roślin strączkowych), gorszego ich ukorzenienia i zwiększenia wrażliwości na suszę, przedłużania okresu rozwoju wegetatywnego i zwiększania bujności masy, przedłużania czasu wegetacji, nierównomiernego i opóźnionego osiągania dojrzałości do zbioru, nagromadzenia agrofagów.

Przeciętne opóźnienie dla roślin wczesnego siewu wynosi około 2 tygodnie, w takiej sytuacji należy się liczyć z ubytkiem plonów do 20 procent. Z zabiegów agrotechnicznych, które w niewielkim stopniu mogą te ubytki zmniejszyć możemy wybrać podniesienie normy wysiewu roślin, zrównoważone nawożenie i ochronę roślin. Jeżeli w porze dojrzewania zbóż jarych pogoda będzie deszczowa to żniwa mogą być również opóźnione. 

480513TRTHA

10

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Regulatory wzrostu wzrostu

zbożach ozimych -wjak je stosować?

J

się przedłużyła

ednym z elementów agrotechniki jest stosowanie regulatorów wzrostu zbóż, które mają na celu ograniczenie zagrożenia wylegania plantacji. Dodatkowo niektóre z nich, jak np. Medax Top 350 SC, pozytywnie stymulują rozwój systemu korzeniowego roślin, będącego bazą do dalszego wzrostu.

rodzi wiele pytań

Kiedy używać?

w Zima, która w tym tym roku mocno roku mocno

o zasadność o zasadność stosowania zbóż. regulatorów zbóż, Przypominamy kilka przypominamy podstawowych ich zasad celowości ich stosowania.

Regulatory wzrostu stosujemy w zbożach ozimych w przypadku zagrożenia wystąpienia zjawiska wylegania zbóż, będącego wynikiem następujących czynników: - zbyt gęsty siew - podatność odmian na wyleganie - niezbilansowane nawożenie azotowe - bezorkowy system uprawy - zagrożenie wystąpienia wylegania korzeniowego - silny wiatr oraz deszcze w okresie nalewania ziarna zbóż - występowanie chorób podstawy źdźbła

Jak nawożenie azotowe wpływa na rozwój roślin?

Dążąc do wykorzystania potencjału plonotwórczego, np. pszenicy ozimej, należy zaplanować odpowiednio wysokie nawożenia azotem, będące najważniejszym czynnikiem budującym plon, ale może ono wzmagać ryzyko wystąpienia zjawisko wylegania zbóż w przypadku nieumiejętnego zbilansowania. Pamiętajmy jednak, że pszenica

TEKST: Kamil Pik Pik ZDJĘCIA: ŹRÓDŁO: Kamil BASF Pik

ten wykonać jak najwcześniej przy uwzględnieniu warunków technicznych wjazdu w pole, przy czym należy uwzględnić wyższą dawkę N. Jest to wyzwanie przy organizacji prac polowych, gdzie w krótkich terminach agrotechnicznych będziemy zmuszeni do wykonania wielu zabiegów agrotechnicznych w krótszym czasie niż to zwykle bywało.

Dla pszenicy ozimej, którą zasiano później, zwłaszcza na stanowiskach po burakach czy kukurydzy i znajdują się obecnie w fazie BBCH 23-25.

- Wskazane jest, aby plantacje te zostały „dokrzewione” poprzez wczesne nawożenie azotem w wyższej niż zalecana dawce, czyli minimum 80 kg N/ha, oraz wykonanie aplikacji regulatorem wzrostu typu CCC w dawce ok. 1.0 l/ha w fazie rozwojowej ok.

3-5 liści przeprowadzone nawet w niższych niż zazwyczaj temperaturach (nawet poniżej 5°C). ozima dla wytworzenia każdej jednej tony plonu pobiera z gleby 28-32 kg N, co przy plonie 9 t daje nam ok. 270 kg N. Przeprowadzając bilans potrzebnego nawożenia azotowego, oczywiście, uwzględniamy azot zawarty w glebie tzw. N min, oraz ten, który roślina pobierze z mineralizacji materii organicznej, pomimo to powinniśmy zaplanować nawożenie azotowe w ilości ok. 180 kg N wniesionego do gleby w postaci nawozów azotowych. Oczywiście, kluczowe znaczenia ma tutaj zaplanowanie tego nawożenia w odpowiedniej ilości dawek przy uwzględnieniu faz krytycznych dla pobierania tego składnika.

Specyficzne warunki

Jak stosować regulatory wzrostu zbóż w uprawie pszenicy ozimej podczas tegorocznej wiosny i wobec opóźnień kalendarzowych?

- Dla pszenicy ozimej, której zasiew przeprowadzono w odpowiednich terminach agrotechnicznych - charakteryzują się obecnie optymalnym rozwojem roślin, to znaczy znajdują się w fazie BBCH 27-29.

- Plantacje te traktujemy tak, jak w poprzednich latach, dbając o wszystkie elementy agrotechniki, w tym stosowanie regulatorów wzrostu.

W przypadku niewykonania dotychczas nawożenia azotem plantacji pszenicy ozimej należy zabieg

Najszybsi wygrali?

Wczesne odżywienie plantacji ma tutaj kluczowe znaczenie i należy podkreślić, że plantatorzy, którzy zastosowali nawożenie azotem w pierwszych dniach marca, dobrze wybrali. Rośliny na starcie dysponują już podstawowym składnikiem plonotwórczym jakim jest azot.

Firma BASF oferuje najnowocześniejszy regulator wzrostu na rynku, jakim jest Medax Top 350 SC. Jest to produkt niezawodny w swym działaniu, zalecany do stosowania w różnych fazach rozwojowych zbóż, jego główne zalety to: - skutecznie likwiduje zagrożenie występowania zjawiska wylegania - ma elastyczny termin stosowania w różnych fazach rozwojowych zbóż - równomiernie skraca wszystkie międzywęźla - silnie stabilizuje źdźbło poprzez pogrubianie jego ścian - pozytywnie oddziałuje na wzrost systemu korzeniowego - jest niewrażliwy na niekorzystne warunki pogodowe, w tym niskie temperatury - nie wymaga nasłonecznienia dla pełnego działania - jest w pełni bezpieczny dla rośliny uprawnej.

W zależności od analizy czynników zagrożenia wystąpienia wylegania zbóż powinniśmy stosować powyższe wskazówki. 

736913BDBHA

12

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Ochrońzboża zboża Chroń przed grzybem OPRACOWANIE: Piotr KamilWałachowski Pik ŹRÓDŁO:ŹRÓDŁO: BASF BASF

Rolniku: Do zabiegu T1 użyj Rolniku: Do zabiegu T1 użyj najlepszych fungicydów na rynku. najlepszych fungicydów na rynku.

Nie lekceważ tego zabiegu Nie tego zabiegu jestlekceważ on pierwszym krokiem- do jest on pierwszym krokiem skutecznej ochrony zbóż! do skutecznej ochrony zbóż!

Skuteczna ochrona roślin zbożowych przed chorobami grzybowymi w terminie T1 – wiosna 2013

Z

walczanie chorób grzybowych w zbożach zabezpiecza te uprawy i pozwala produkować ziarno, które będzie najwyższej jakości.

Kryteria doboru fungicydów powinny być oparte w pierwszej kolejności o podstawowe czynniki agrotechniczne, takie jak: stanowisko, technologię uprawy gleby, termin siewu, dobór odmiany, nawożenie NPK, a przede wszystkim planowaną intensywność uprawy (wysokość i jakość plonu ziarna). Oczywiście warunki pogodowe (temperatura, wilgotność powietrza oraz rozkład opadów) mają istotny wpływ na występowanie oraz wielkość porażenia przez grzyby patogeniczne i tylko właściwa ochrona, oparta o najskuteczniejsze fungicydy, daje oczekiwane rezultaty.

Pomimo dość chłodnej jesieni z dużą ilością opadów deszczu, w okresie tym na wielu plantacjach pszenicy ozimej obserwowano już infekcje mączniaka prawdziwego, septoriozy liści oraz rdzy brunatnej. W uprawach jęczmienia ozimego wystąpiła głównie plamistość siatkowa, rdza jęczmienia oraz mączniak prawdziwy. Pierwsze jesienne infekcje tych patogenów są dla nas sygnałem o istniejących źródłach zagrożenia, które w zależności od przebiegu pogody będą rozwijać się wiosną.

Intensywne opady śniegu, występujące w czasie tegorocznej zimy, z jednej strony ochroniły rośliny zbóż ozimych przed silnymi mrozami i wysmalaniem związanym z silnymi wiatrami, ale również są gwarancją dobrych warunków wilgotnościowych na początku wiosennej wegetacji.

Korzystne warunki wilgotnościowo-termiczne dla rozwoju roślin uprawnych, niestety, również sprzyjają

rozwojowi chorób podstawy źdźbła oraz chorobom liści. W pierwszej dekadzie marca w zachodniej części Polski na plantacjach zbóż ozimych stwierdzono początek wegetacji i rośliny uprawne zaczęły wytwarzać młode korzenie. Po intensywnych opadach śniegu w drugiej dekadzie marca gruba warstwa śniegu przykryła rośliny i spowodowała, że ziemia nie uległa zamarznięciu. W tych warunkach panowały doskonałe warunki do rozwoju pleśni śniegowej. Plantacje, na których ona wystąpiła, będą prze-

Pamiętajmy:

choroby grzybowe charakteryzują się tym, że ich objawy na początku porażenia są mało widoczne.

Lepiej im zapobiegać niż je zwalczać, kiedy opanują i zniszczą już część tkanek roślin.

rzedzone, a rośliny osłabione, dlatego wymagają wczesnego zasilenia azotem oraz pobudzenia do krzewienia.

Wysoka wilgotność i niskie lub umiarkowane temperatury (najczęściej takie występują w kwietniu) sprzyjają rozwojowi łamliwości podstawy źdźbła oraz fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni. Choroby te powodują największe zakłócenia w transporcie wody i składników pokarmowych do górnych partii roślin

i tym samym wywołują podsychanie roślin (szczególnie w warunkach ograniczonego zmianowania tzn. częstej uprawy zbóż po sobie).

Prognozowany w najbliższ ych dniach wzrost temperatur, przekraczających w ciągu dnia 12°C, w warunkach dużej wilgotności oznaczać będzie inwazję takich chorób jak: mączniak prawdziwy zbóż, septorioza liści oraz choroby podstawy źdźbła.

Na podstawie pierwszych obserwacji przeprowadzonych 5.04.2013 r. na plantacji pszenicy ozimej w Jarosławcu koło Środy Wlkp. zaobserwowano już widoczne piknidia septoriozy paskowanej liści oraz mączniaka prawdziwego, które pękając będą uwalniały zarodniki, infekując nowe przyrosty zdrowych liści pszenicy ozimej.

Biorąc pod uwagę aktualną sytuację na plantacjach zbóż ozimych, bardzo ważne jest wykonanie zabiegu fungicydem zapobiegającym opisanym powyżej zagrożeniom. Ochronę fungicydową zbóż ozimych rozpocznij od zastosowania do pierwszego zabiegu w fazie strzelania w źdźbło fungicydu łączącego trzy niezawodne substancje aktywne (metrafenon, fenpropimorf, epoksykonazol), zapewniają one długotrwałą i bardzo skuteczną ochronę przed szerokim spektrum chorób, w tym chorób podstawy źdźbła. Niezwykle ważnym atutem takich preparatów jest interwencyjne, jak i zapobiegawcze działanie wzajemnie uzupełniających się substancji. Skutecznie zwalczają one septoriozę liści, brunatną plamistość liści oraz rdzę brunatną, a w zwalczaniu mączniaka prawdziwego są najlepszym specjalistą. 

82913T2BBA

Aktualne nabory wniosków w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013: • ONW oraz rolno środowiskowe. Wraz z wnioskami o płatności bezpośrednie biura powiatowe ARiMR przyjmują wnioski o dopłaty ONW oraz rolno środowiskowe. O wszystkie te płatności rolnicy mogą się ubiegać składając jeden wspólny wniosek. Wnioski należy składać w terminie do dnia 15 maja br. Wnioski te mogą być również składane po 15 maja, ale nie później niż do 10 czerwca 2013 r. Za każdy roboczy dzień opóźnienia stosowane będzie zmniejszenie o 1% kwoty płatności. Zachęcamy rolników do składania wniosków przez Internet za pomocą formularza wniosku umieszczonego na stronie internetowej ARiMR. • Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów - nabór trwa do wyczerpania środków finansowych, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2013 roku. Celem działania jest umożliwienie rolnikom i posiadaczom lasów otrzymania wsparcia poprzez korzystanie z doradztwa w celu: dostosowanie gospodarstwa do zasady wzajemnej zgodności, zwiększenia konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolnych i leśnych, ochrony środowiska naturalnego i poprawy bezpieczeństwa pracy. Wnioski wraz z załącznikami składać należy w biurze powiatowym ARiMR, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę wnioskodawcy.

• Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności - nabór trwa do wyczerpania środków finansowych, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2013 roku. Działanie to jest adresowane do producentów rolnych, wytwarzających produkty rolne w ramach wspólnotowych i krajowych systemów jakości żywności. Rolnicy korzystający z działania mogą przez 5 lat ubiegać się, między innymi: o zwrot (do określonej kwoty) kosztów kontroli, po których wydaje się certyfikaty i świadectwa jakości oraz kosztów składek członkowskich jakie ponoszą na rzecz grup producentów. Wniosek należy złożyć w oddziale regionalnym ARiMR właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę producenta rolnego.

• Grupy producentów rolnych - nabór trwa do wyczerpania środków finansowych. Udzielana pomoc finansowa ma ułatwić tworzenie i funkcjonowanie grup producentów rolnych powstających w celu: dostosowania produkcji do wymogów rynkowych, wspólnego wprowadzania przez członków grupy towarów do obrotu, w tym przygotowania do sprzedaży, centralizacji sprzedaży i dostaw do odbiorców hurtowych oraz ustalania wspólnych zasad informowania o produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorów i dostępności produktów.

Obsługa wsparcia odbywa się w oddziale regionalnym ARiMR właściwym ze względu na siedzibę grupy producentów rolnych.

Na działanie Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej nabór zostanie przeprowadzony dwuetapowo. Od 29 kwietnia do 10 maja 2013 r. wnioski będą mogły składać grupy producentów rolnych, wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw oraz uznane organizacje producentów owoców i warzyw, spółki i spółdzielnie kontrolowane przez takie podmioty, a także podmioty skonsolidowane prowadzące działalność w zakresie przetwarzania produktów rolnych oraz centra dystrybucji produktów rolnych. Od 13 do 24 maja wnioski o przyznanie pomocy będą mogły składać wszystkie uprawnione podmioty działające w sektorze przetwórstwa rolno-spożywczego.

O pomoc mogą ubiegać się podmioty spełniające status mikro, małego lub średniego przedsiębiorstwa, a także zakłady, które zatrudniają mniej niż 750 osób, a ich roczny obrót nie przekracza 200 mln euro. Wysokość dofinansowania, jakie można otrzymać wynosi od 25% do 50% kosztów kwalifikowalnych poniesionych na realizację inwestycji. Wnioski o przyznanie pomocy będą przyjmowane w oddziałach regionalnych ARiMR właściwych ze względu na miejsce realizacji operacji.

719413BDBHA

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Publikacja opracowana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Instytucja wdrażająca Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

719513BDBHA

ności iż do mu-

723713BDBHA

jest enia urze

e do się, grup

nych daży, tów.

oski łki i bucji ego. brót oski

649513BDBHA

Karol Osuch 649013BDBHA

Pniewite 64, 86-230 Lisewo wo tel. 508 074 786 NIP 875-149-84-82

www.osuch.eu

16

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013 12

Rzepak ozimy ozimy Rzepak robimy wiosnę?

- co dalej pona zimie?

TEKST: Kamil Pik ŹRÓDŁO: BASF OPRACOWANIE: Kamil Pik ŹRÓDŁO: BASF

Uspokajamy - przedłużająca się obecnie zima nie powinna w znacznym stopniu pogorszyć stanu plantacji, ponieważ pokaźna okrywa śniegowa stanowiła wystarczające zabezpieczenie przed mrozami, które występowały w połowie marca.

W

iększość wwłaścicieli gospodarstw miała okazję określić stan przezimowania rzepaku ozimego w pierwszych dniach marca. Plantacje były w bardzo dobrej kondycji, oczywiście dotyczy to tych roślin, które jeszcze przed okresem zimowym osiągnęły optymalny rozwój. W znaczniej mierze plantacje rzepaku ozimego zostały zasilone w pierwszych dniach marca, co jest pozytywnym czynnikiem, ponieważ po ustąpieniu śniegów rośliny będą mogły w pełni korzystać z dostępności dostarczonych składników pokarmowych.

Plantatorzy rzepaku ozimego pytają, jakie kroki należy poczynić dla osiągnięcia opt ymalnego efek tu w tak nietypowych warunkach pogodowych w tym roku. Zalecamy, aby właściwie i bez zbędnych ograniczeń zastosować po ostatecznym ruszeniu wegetacji roślin wszystkie niezbędne elementy agrotechniczne w ich uprawie.

Zabezpieczenie przed patogenami - wczesna wiosna

Należy na to zwrócić szczególną uwagę, że tak długi okres zimowy bez zamarzniętej gleby to dobre warunki do rozwoju patogenów, porażających szczególnie szyjkę korzeniową roślin oraz zawiązki pędów bocznych.

Pierwsze dni wiosennej wegetacji roślin to czas na oceną przezimowania oraz ocenę zagrożenia, jaką powoduje występowanie patogenów chorobotwórczych takich jak: sucha zgnilizna roślin kapustnych, czerń krzyżowych, cylindrosporioza czy szara pleśń. Dla-

tego pierwszym krokiem powinna być ocena tych czynników.

Dodatkowo po zimie mogą wystąpić uszkodzenia poszczególnych organów roślin. Takie zranione tkanki roślin to doskonałe miejsce dla przyszłych infekcji.

Dlatego zalecamy do stosowania w praktyce rolniczej sprawdzonych produktów (np. Caryx 240 SL w dawce 1.0 l/ha), które zabezpieczą plantację w początkowym okresie wzrostu wiosennego roślin przed rozwojem wcześniej wymienionych patogenów.

Dodatkową zaletą wymienionego preparatu jest możliwość zastosowania w niższych temperaturach (od 5 °C ) niż podobne produkty, dostępne obecnie w handlu.

Pobudzenie do rozwoju rozgałęzień bocznych

Późny okres rozpoczęcia wegetacji wiosennej, to również realne zagrożenie krótkiego czasu rozwoju roślin – zwłaszcza, gdy nagle nadejdą wysokie temperatury. W takich warunkach

739313BDBHA

18

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013 pienia okresu suszy, gdy pobieranie składników pokarmowych z gleby jest utrudnione.

Co w przypadku, gdy plantator dotychczas nie zastosował nawożenia azotowego?

Należy zrobić to, gdy tylko warunki polowe na to pozwolą (mając na uwadze opóźnienie należy rozważyć zastosowanie azotu tylko w jednej pełnej dawce => czyli 180-200 kg N w czystym). Ważne jest, aby forma N w zastosowanym nawozie była formą szybko działającą, w tym przypadku saletrzana bądź saletrzano-amonowa.

Zwalczanie szkodników na plantacji rzepaku ozimego

rośliny rzepaku bardzo intensywnie rosną - występują duże przyrosty dobowe masy nadziemnej. Szczególnie intensywnie rozwija się pęd główny. To cecha bardzo niekorzystna, ponieważ wysokość plonowania rzepaku jest ściśle uzależniona od liczby rozgałęzień bocznych oraz pełnego ich rozwoju.

Aby podbudzić rozwój rozgałęzień bocznych, należy zastosować w okresie wczesno-wiosennym, już w momencie, gdy rzepak ma 10-15 cm, Caryx 240 SL, który diametralnie zmieni pokrój łanu, niwelując dominację wierzchołkową pędu głównego oraz wpływając pozytywnie na: - zwięk szenie liczby odgałęzień bocznych - strukturę łanu rzepaku

Późny okres rozpoczęcia wegetacji wiosennej, to realne zagrożenie krótkiego czasu rozwoju roślin

- wyrównanie równomierności kwitnienia poszczególnych partii roślin - ułatwia dotarcie promieni słonecznych do niższych partii roślin, przez co odnotowujemy intensywniejszy proces fotosyntezy – więcej zawiązanych łuszczyn – wyższy plon - wyrównanie dojrzewania rzepaku oraz niższe straty nasion przy omłocie

Nawożenie makroi mikroelementami

Należy sądzić, że okres wegetacji roślin będzie znacznie krótszy niż to bywało w poprzednich latach, zatem już teraz należy rozważyć zastosowanie drugiej - ostatniej dawki nawożenia azotowego. Może to być bardzo ważne w przypadku późniejszego wystą-

Insektycydy stosujemy zawsze, gdy pojawią się pierwsze szkodniki. Zazwyczaj pierwsze kilka słonecznych dni z temperaturami powyżej 8-9 °C to okres wzmożonego nalotu chowacza brukwiaczka lub chowacza czterozębnego. Do ich zwalczania można zastosować Fastac w dawce 0.12 l/ha.

W następnej kolejności należy zwrócić uwagę na zwalczanie słodyszka rzepakowego oraz szkodników łuszczynowych: chowacza podobnika oraz pryszczarka kapustnika. Kolejnym krokiem będzie ochrona fungicydowa w fazie kwitnienia.

Podsumowując - późny okres rozpoczęcia wegetacji roślin tej wiosny nie powinien być powodem zaniechania stosowania jakichkolwiek zabiegów pielęgnacyjnych rzepaku ozimego.

Wieloletnie doświadczenia potwierdzają wysoki potencjał plonowania rzepaku ozimego, ale przy zachowaniu prawidłowej technologii jego uprawy. 

649313BDBHA

548513BDBHA

611513BDBHA

20

R - R E G I O N A L N Y I NRFIORR-MRATO EGIO RN RA OLLN NYI CIZNYF O R M 26ATO KwIETNIA R R O L2013 NICZY

KWIETNIA 2013 26 KwIETNIA

asady Zasady wzajemnej wzajemnej

zgodności zgodności TeKST: Kamil Pik wyjAśNIAł: TeKST: Zbigniew KamilSzemczak, Pik wyjAśNIAł: doradca wZbigniew KPODR Oddział Szemczak, w Przysieku doradca w KPODR Oddział w Przysieku

Odzacznie stycznia 2013 roku obowiązują w pełnym ycznia 2013 roku obowiązywać zacznie obowiązywać uszkodzeń ciała i cierpienia uszkodzeń oraz zapewciała i cierpienia oraz zapewniający swobodę ruchu i umożliwiający niający swobodę ruchu i umożliwiający zakresie zasady określające warunki prowadzenia zakres zasady wzajemnej pełny zakres zgodności, zasady wzajemnej zgodności, kontakt wzrokowy z innymikontakt zwierzętami wzrokowy z innymi zwierzętami (nie dotyczy to loch i loszek (nietuż dotyczy przed to loch i loszek tuż przed hodowli trzody chlewnej. mujący przestrzeganie obejmujący dobrostanu przestrzeganie zwierząt.dobrostanu zwierząt. proszeniem i w trakcie proszenia). proszeniem i w trakcie proszenia).

C

C

Należy utrzymywać świnie Należy w poutrzymywać świnie w pomieszczeniach oświetlonychmieszczeniach co najmniej oświetlonych co najmniej elem zasad wzajemnej zgodności elem zasad wzajemnej zgodności przez 8 godzin dziennie światłem przez 8 godzin nadziennie światłem na(Cross Compliance) jest zapew(Cross Compliance) jest zapewturalnym lub sztucznym o natężeniu turalnym lub co sztucznym o natężeniu co nienie zwierzętom gospodarskim nienie zwierzętom gospodarskim 40 luksów. zdrowia i komfortu bytowania zdrowia najmniej i komfortu bytowania najmniej 40 luksów.

W zranieniom pomieszczeniach, W pomieszczeniach, trzyw których trzyoraz zapobieganie zranieniom oraz zapobieganie i cieri cier- w których ma się świnie, nie mogą one mabyć się naraświnie, nie mogą one być narapieniu. Poniżej przedstawiamy pieniu. wymogi Poniżej przedstawiamy wymogi żone na chlewnej. hałas stały lub wywoływany żone na hałas stały lub wywoływany w zakresie chowu trzody chlewnej. w zakresie chowu trzody nagle, a jego natężenie nie nagle, powinno a jego natężenie nie powinno przekraczać 85 dB. przekraczać 85 dB. Jak przetrzymywać zwierzęta?

Jak przetrzymywać zwierzęta?

Rolnik musi również zadbać,Rolnik aby podmusi również zadbać, aby podRolnik utrzymujący w gospodarstwie Rolnik utrzymujący w gospodarstwie łoga w pomieszczeniach, których w pomieszczeniach, są spływ odchodów. w którychLoszki są po spływ pokryciu odchodów. Loszki po pokryciu też zapewnić prosię zwierzęta przeżuwające oraz zwierzęta nieprzeprzeżuwające oraz nieprze- włoga świnie,wbyła twarda, równa świnie, i stabilna, była twarda, i stabilna,co najmniej – kojecrówna o powierzchni – kojec o1,63 powierzchni co najmniej 1,63 karmiącej lochy. żuwające i stosujący w żywieniu żuwające tych i stosujący żywieniu tych i nie śliska. mkw, przy czym co najmniej mkw, 0,95przy mkw czym co najmniej 0,95 mkw W polskim praw ostatnich białka pochodzenia ostatnich zwierzębiałkagładka pochodzenia zwierzę- gładka i nie śliska.

W przypadku trzymania świń W przypadku na be- powierzchni trzymania świń na powinno be- powierzchni kojca stanowić kojca powinno stanowić cego ma obowiązek takiejcego organizacji ma obowiązek takiej organizacji powierzchnię kojca tonowej podłodze szczelinowej, tonowej dopilpodłodze szczelinowej, dopil- nie stałe podłoże i również stałe więcej podłoże niż i również nie więcej niż transportu, magazynowania, transportu, dystrybu-magazynowania, dystrybupoziomie 3,5 mkw należy, szerokość nować otworów należy, aby szerokość otworów 15 procent tego podłoża powinny 15 procent sta-tego podłoża powinny stacji pasz, żeby na żadnym z cji tych pasz, etapów żeby nanować żadnym z tychaby etapów sprawdzana w ramac beleczek w podłodze i beleczek zgodnaw podłodze byłaodpływowe. zgodna nowić otwory odpływowe. nowić otwory nie doszło do zanieczyszczenia nie doszło paszdo izanieczyszczenia pasz była w wymogach wzajem prawem: pochodzenia otwory – 11 mmzprosięta, prawem:14 otwory Rolnik – 11 mm prosięta, 14 jest wRolnik zobowiązany stadach zobowiązany jest w stadach Trzodę chlewna ka dla przeżuwaczy białkiem pochodzenia dla przeżuwaczyz białkiem mmhodowla- warchlaki powyżej loszki i knurki hodowla9 loch utrzymywać powyżej grupowo 9 loch utrzymywać grupowo zwierzęcego. zwierzęcego. mm - warchlaki loszki i knurki dziennie, a jeśli utrz 18 mm – tuczniki, 20 mm ne,- 18 loszki mmpo – tuczniki, mm -od loszki po lochy lochy 20 i loszki 4 tygodnia po pokryi loszki od 4 tygodnia po pokryJeżeli jest to konieczne, rolnik Jeżeli jest ma tone, konieczne, rolnik ma pewnić im dostęp do pokryciu lub lochy; szerokość pokryciu beleczki lub- lochy; szerokość beleczki ciu do tygodnia przed -przewidywanym ciu do tygodnia przed przewidywanym obowiązek poddania zwierząt obowiązek zabiegom poddania zwierząt zabiegom Świnie powyżej 2 tyg 50 mm - prosięta i warchlaki, 50 mm 80 mm - prosięta – oproszeniem. i warchlaki,Przy 80 mm – minimalna czym oproszeniem. dłu- Przy czym minimalna dłuprzeciwko zewnętrznym iprzeciwko wewnętrz-zewnętrznym i wewnętrzły dostęp do wystarc loszki i knurki hodowlane, tucznikiloszki loszki i knurki hodowlane, loszki kojca gość każdego z boków gośćpowinna każdego z boków kojca powinna nym pasożytom prośnych loch nym ipasożytom loszek tuczniki prośnych loch i loszek Lochy w okresie mi pokojcach pokryciu lochy. po pokryciu lub być lochy. zgodna z prawem. być zgodna z prawem. umieszczonych w kojcach do umieszczonych proszenia. w dolub proszenia. a okresem okołoporo Długość każdego z bokówDługość kojca dlakażdego z boków kojca dla Prosięta co najmniej do 28. Prosięta dnia od uroco najmniej do 28. dnia od urodostęp do wystarczaj loch i loszek po pokryciu trzymywanych loch i loszek po pokryciu trzymywanych dzenia powinny przebywać dzenia z lochą,powinny chy- Wymiary przebywaćkojców z lochą, chy- Wymiary kojców energetycznego oraz grupowo powinna wynosić:grupowo co najmniej powinna wynosić: co najmniej lub wysokowłókniste Świnie należy utrzymywać wŚwinie warunkach należy utrzymywać w warunkach - do 5 sztuk w kojcu,2,41m co najmniej - do 5 sztuk w kojcu, co najmniej zapewniających im swobodę zapewniających ruchu, 2,41m im swobodę ruchu, 2,81m - powyżej 5 sztuk w kojcu.

2,81m - powyżej 5 sztuk w kojcu. a w szczególności możliwość a wkładzenia szczególności możliwość kładzenia Zredukuj agresję cje Sankcje Kojec, w którym utrzymujeKojec, się lochy w którym utrzymuje się lochy się, wstawania oraz leżenia.się, Powierzchwstawania oraz leżenia.

PowierzchRolnik zobowiązany je i loszki w tygodniu poprzedzającym tygodniu poprzedzającym poniazgodności kojca, w którym knury nia trzymane kojca, w są którym knury trzymane są i loszki wpoutrzymania loch i los przestrzeganie norm Za nieprzestrzeganie wzajemnej zgodności norm wzajemnej ród, musi co byćnajmniej zaopatrzony w materiał musi być zaopatrzony w materiał pojedynczo, musi wynosić co pojedynczo, najmniej 6musi wynosić 6 ród, podjęcia działań mini mniejszenie przyznawanych grozi zmniejszenie rolnikowi przyznawanych płatności rolnikowi płatności umożliwiający umożliwiający chy- budowę gniazda, chymkw, a gdy krycie odbywa mkw, się w kojcu a gdy -krycie odbywa się wbudowę kojcu - gniazda, biegających walkom rednich oraz płatności bezpośrednich w ramach oraz niektórych płatności w ramach niektórych ba że nie jest to możliwe ba ze że względu nie jest to możliwe ze względu co najmniej 10 mkw. co najmniej 10 mkw. izolować należy świnie nieinwestycyjnych działań PROW nieinwestycyjnych 2007 – 2013. Może PROW 2007W– przypadku 2013. Może stosowanyutrzymasystem odprowadzania na stosowany system odprowadzania Przyczynami agresj grupowego W utrzymaprzypadkunagrupowego gnojowicy. nia warchlaków, tuczników, nia knurów, warchlaków, tuczników, knurów, gnojowicy. liwości zaspokojeni ynosić od 3 do 100 onoprocent wynosićśrodków. od 3 do 100 procent środków. loch i loszek po pokryciu,loch do zapewi loszek po pokryciu, do zapewzwierząt, takich jak r Powierzchnia kojca do proszenia Powierzchnia kojca do proszenia nienia im odpowiedniej wielkości nienia im kojca: odpowiedniej wielkości kojca: niony dostęp do pas musi umożliwiać proszenie musi naturalne umożliwiać proszenie naturalne do 10 kg –co najmniej 0,15 do mkw 10 kgpo–co najmniej 0,15 mkw po- obsługującej jakość (mykotoksyny) lub umożliwiać osobie lub umożliwiać osobie obsługującej ba że wystąpi zagrożenie zdrowia ba że wystąpi lochy zagrożenie lochynajmniej wierzchni,zdrowia 10-20 kg-co wierzchni, 0,2m², 10-20dostęp kg-co najmniej 0,2m², W w chlewni; nadmiern do zwierzęcia. dostęp przypaddo zwierzęcia. W przypadlub prosięcia. Jednakże prosięta lub prosięcia. mogą Jednakże mogą0,3 20-30 20-30 kgprosięta - co najmniej mkw, 30-50 kg - co najmniej 0,3 mkw, 30-50 we i genetyczne. ku utrzymywania loch z ku prosiętami, utrzymywania loch z prosiętami, być odsadzane także z innej być przyczyny, odsadzane także z innej przyczyny, kg - co najmniej 0,4 mkw,kg50-85 - co najmniej kg - trzeba 0,4 mkw, 50-85 - wyposażony zadbać, abykg kojec trzeba zadbać, aby kojec wyposażony Hodowca musi zap jeżeli po odsadzeniu zostanąjeżeli umieszczopo odsadzeniu zostaną umieszczoco najmniej 0,55 mkw, 85-110 co najmniej kg - co 0,55 85-110 kgzapobiegającą - co był w przegrodę do materiałów i prze byłmkw, w przegrodę przyzapobiegającą przyne w pomieszczeniu uprzednio ne w oczyszpomieszczeniu uprzednio oczysznajmniej 0,65 mkw, od 110najmniej kg - co naj0,65 mkw, od 110 prosiąt kg - co najuwagę, w szczególn gnieceniu przez gnieceniu lochę orazprosiąt przez lochę oraz czonym, odkażonym i odizolowanym czonym, odkażonym odizolowanym mniej 1i mkw, loszki i knurkimniej hodowlane 1 mkw, loszki knurki hodowlane i trocin o jakości nie aby iw kojcu wydzielonaaby byławczęść kojcu wydzielona była część od pomieszczeń, w których odutrzymuje pomieszczeń, w których utrzymuje 30-110 kg – 1,4 mkw. Lochy 30-110 - co kg naj– 1,4całej mkw.podłogi, Lochy - co naj- całej podłogi, wpływu na ich zdrow wystarczającej, aby wystarczającej, aby się lochy, nie wcześniej jednak się lochy, niż w 21. nie wcześniej jednak niżprzy w 21. mniej 2,25 mkw, czymmniej co najmniej 2,25 mkw,zwierzęta przy czymmogły co najmniej odpoczywać zwierzęta wspólmogły odpoczywać wspól- W przypadku kon dniu od urodzenia. dniu od urodzenia.

1,3 mkw powierzchni kojca 1,3 powinno mkw powierzchni kojcasamym powinno ków i świń utrzymyw nie w tym czasie. niePowinna w tym samym czasie. Powinna Pomieszczenia dla świń muszą Pomieszczenia być stanowić dla świń muszą być i nie stałe podłoże stanowić więcej niż stałe podłoże nie więcej niż ona łączyć w grupę nale ona byći trwała, pokryta matą, byćalbo trwała, pokryta matą, albo zbudowane w sposób nieszkodliwy zbudowane dlaw sposób nieszkodliwy dla powinny 15 procent tego podłoża 15 procent sta-tegowyścielana podłoża powinny wieku, gdy są one n słomą stalub innym wyścielana odpo- słomą lub innym odpoich zdrowia – niepowodujący ich zdrowia urazów, – niepowodujący urazów, nowić nowić otwory odpływowe, ułatwiające otwory odpływowe, ułatwiająceHodowca upływem tygodnia po wiednim materiałem. wiednim musi materiałem. Hodowca musi

26 KWIETNIA KwIETNIA 2013

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

21

nych informatycznych związanych z przedmiotem kontroli. Dane zawarte w księdze rejestracji świń przechowywane są przez okres 3 lat od dnia utraty posiadania zwierzęcia.

Kolejnym wymogiem jest oznakowanie świń bezzwłocznie, w każdym przypadku przed opuszczeniem przez świnie siedziby stada, za pomocą kolczyka założonego na lewą małżowinę uszną lub tatuażu umieszczonego w sposób czytelny i trwały w obu małżowinach usznych świni albo na jej grzbiecie. Oznakowanie zawierając musi numer identyfikacyjny zwierzęcia gospodarskiego.

Leczenie

też zapewnić prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy.

W polskim prawie określono minimalną powierzchnię kojca dla loch z prosiętami na poziomie 3,5 mkw - powierzchnia ta będzie sprawdzana w ramach kontroli urzędowej, a nie w wymogach wzajemnej zgodności Trzodę chlewna karmić należy co najmniej raz dziennie, a jeśli utrzymuje świnie grupowo zapewnić im dostęp do paszy w tym samym czasie. Świnie powyżej 2 tygodnia życia muszą mieć stały dostęp do wystarczającej ilości świeżej wody.

Lochy w okresie między odsadzeniem prosiąt a okresem okołoporodowym i loszki, muszą mieć dostęp do wystarczającej ilości pokarmu wysokoenergetycznego oraz pokarmu objętościowego lub wysokowłóknistego.

Zredukuj agresję

Rolnik zobowiązany jest, w przypadku grupowego utrzymania loch i loszek, warchlaków i świń, do podjęcia działań minimalizujących agresję i zapobiegających walkom zwierząt. W szczególności – izolować należy świnie chore, zranione, agresywne.

Przyczynami agresji świń może być: brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb zwierząt, takich jak ruch, żucie, rycie itp.; utrudniony dostęp do paszy i wody, skład paszy i jej jakość (mykotoksyny); złe warunki mikroklimatu w chlewni; nadmierne zagęszczenie; cechy rasowe i genetyczne.

Hodowca musi zapewnić świniom stały dostęp do materiałów i przedmiotów absorbujących ich uwagę, w szczególności słomy, siana, drewna i trocin o jakości niewywierającej szkodliwego wpływu na ich zdrowie.

W przypadku konieczności łączenia warchlaków i świń utrzymywanych na chów grupowo, łączyć w grupę należy zwierzęta w zbliżonym wieku, gdy są one najmłodsze, najlepiej przed upływem tygodnia po odsadzeniu.

Uważaj przy zabiegach

Zakazane są wszelkie zabiegi, które w rezultacie prowadzą do uszkodzenia lub utraty wrażliwej części ciała, z wyjątkiem tych w celach leczniczych lub diagnostycznych, czy identyfikacji świń. Dozwolonymi wyjątkami są: redukcja kłów u prosiąt i knurów, obcinanie części ogona, kastracja samców, kolczykowanie nosa u świń utrzymywanych w systemie otwartym, jeśli zabiegi te prowadzone są z uwzględnieniem przepisów prawnych.

Zabiegi lekarsko-weterynaryjne i zootechniczne lub inne zabiegi, wynikające z technologii produkcji, wykonywane na zwierzętach mogą być wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje określone odrębnymi przepisami, oraz z zachowaniem koniecznej ostrożności i w sposób ograniczający cierpienia i stres zwierzętom.

Wszystkie produkty lecznicze wydawane z przepisu lekarza, w tym uspokajające, mogą być podawane zwierzętom, z których lub od których pozyskuje się produkty pochodzenia zwierzęcego, wyłącznie przez lekarza weterynarii.

Dokumentacja hodowlana

Rolnik ma obowiązek posiadania numeru siedziby stada świń (nie dotyczy utrzymującego nie więcej niż jedną świnię z przeznaczeniem na własne potrzeby).

Musi również prowadzić aktualną księgę rejestracji świń dokonując wpisów do tej księgi w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące obowiązek wpisu. Księga rejestracji świń w formie papierowej powinna być prowadzona zgodnie ze wzorem określonym w załączniku do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. „W sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz”.

Rolnik zobowiązany jest do udostępniania osobie upoważnionej do przeprowadzenia kontroli pisemnych lub ustnych informacji związanych z przedmiotem kontroli, oraz dokumentów i da-

Dokumentacja leczenia zwierząt gospodarskich przechowywana musi być przez utrzymującego zwierzęta przez 5 lat od daty wprowadzenia ostatniego wpisu. Przestrzegać należy obowiązku niezwłocznego powiadomienia organu inspekcji weterynaryjnej albo najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o podejrzeniu wystąpienia niżej wymienionych chorób: choroba pęcherzykowa świń, afrykański pomór świń.

W zakresie zabiegów leczniczych zasady Cross Compliance zakazują: - Podawania zwierzętom gospodarskim, akwakultury oraz zwierzętom dzikim utrzymywanym jak zwierzęta gospodarskie związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i ß-agonistycznym w celach innych niż lecznicze.

- Posiadania i przechowywania w gospodarstwie produktów leczniczych weterynaryjnych zawierających substancje o działaniu beta-agonistycznym, które mogą być stosowane w celu przyspieszenia porodu oraz estradiol 17ß lub jego estropodobne pochodne.

- Podawania w postaci zastrzyków substancji mających działanie beta-agonistyczne w celu przyspieszenia porodu u krów, zwierzętom hodowlanym, włącznie ze zwierzętami reprodukcyjnymi, które nie będą dalej wykorzystywane do celów rozpłodowych.

- Umieszczania na rynku lub uboju zwierząt gospodarskich lub zwierząt dzikich utrzymywanych przez człowieka jak zwierzęta gospodarskie, w organizmach których znajdują się lub u których wykryto substancje zabronione, z wyłączeniem przypadków, gdy substancje te zostały podane w celach leczniczych.

- Umieszczania na rynku i przetwarzania mięsa zwierząt gospodarskich, zwierząt dzikich utrzymywanych przez człowieka jak zwierzęta gospodarskie i zwierząt akwakultury, w organizmach których znajdują się lub u których wykryto substancje zabronione z wyłączeniem przypadków, gdy substancje te zostały podane w celach leczniczych.

- Umieszczania na rynku mięsa lub innych produktów pochodzenia zwierzęcego pochodzących od zwierząt, którym podawano substancje lecznicze o działaniu estrogennym, androgennym lub gestagennym, jeżeli przed ubojem zwierzęcia nie był przestrzegany okres karencji, wymagany dla wydalenia z jego organizmu produktów leczniczych weterynaryjnych.

- Wykonywania czynności zootechnicznych na zwierzętach przeznaczonych do chowu lub hodowli, włącznie ze zwierzętami reprodukcyjnymi, które nie będą dalej wykorzystywane do celów rozpłodowych. 

22

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

474013TRTHA 31813BIBIA

733013BDBHA 611613BDBHA 30313BIBIA

PODSIEW ŁĄK I PASTWISK Wynajem siewnika do podsiewu łąk i pastwisk JUŻ od 10 ha!!!

739413BDBHA

tel. 512-569-078, 517-399-888

24

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Krycie naturalne czy inseminacja?

TEKST: Piotr Wałachowski

Z chwilą metod pozyskiwania, konserwacji Z chwiląopanowania opanowania metod pozyskiwania, konserwacji

nasienia mrożonego. Jednak w kryciu naturalnym występuje ryzyko przenoszenia chorób drogą płciową.

stada wyszukuje i kryje krowy latujące się, również te z cichą rują. Na jednego buhaja nie powinno przypadać więcej niż 30 jałówek lub krów. Podczas jednej rui buhaj może pokryć tę samą sztukę kilkakrotnie, co może się odbić na jego płodności i wydolności płciowej. Istnieje także ryzyko strat, zwłaszcza cennych samców, z powodu możliwości powstawania licznych i czasami nieodwracalnych uszkodzeń mechanicznych.

Taka metoda krycia stosowana jest najczęściej w stadach bydła mięsnego.

Krycie haremowe

Inna metoda

i możliwości przechowywania nasienia buhaja, i możliwościdługotrwałego długotrwałego przechowywania nasienia krycie naturalne stało się zdecydowanie mniej popularną buhaja, krycie naturalne stało się zdecydowanie mniej i efektywną w rozrodzie niemniejbydła, w niektórych popularną imetodą efektywną metodąbydła, w rozrodzie niemniej przypadkach stosowaną.wciąż stosowaną. w niektórychwciąż przypadkach

J

edną z podstawowych zalet krycia naturalnego jest to, że podczas ejakulacji do dróg rodnych samicy jednorazowo wprowadzana jest pełna porcja nasienia, a plemniki są o zdecydowanie lepszej ruchliwości i przeżywalności w porównaniu do

Jedną z metod krycia naturalnego jest krycie haremowe. Buhaj wpuszczony do

Kolejną bardziej popularną ze względu na możliwość kontrolowanego

648913BDBHA

26

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

rozrodu oraz zachowania warunków sanitarno-higienicznych metodą krycia naturalnego jest „krycie z ręki”.

Wymaga to jednak określenia optymalnego terminu krycia w stosunku do spodziewanej owulacji. Przyjmuje się, że najlepszy czas pokrycia krowy powinien zawierać się pomiędzy 6 a 16 godziną od zaobserwowania pierwszych objawów rui. Zbyt wczesne lub zbyt późne krycie skutkuje spadkiem liczby zacieleń. U krów, które cechują się długotrwającą rują, zaleca się powtórne krycie w czasie 12-18 godzin od pierwszego krycia.

Piotr Wałachowski, inżynier rolnik, wspólnie z żoną Patrycją (zootechnikiem) prowadzą gospodarstwo rolne w Brąchnówku, powiat toruński Zalety inseminacji

Inseminacja stosowana była przede wszystkim jako sposób zwalczania panujących chorób zakaźnych bydła, przenoszonych drogą kr ycia

Sztuczne zapłodnienie

naturalnego. Do zalet sztucznego zapłodnienia między innymi należą: możliwość unasieniania nasieniem pobranym od samca znacznie większej liczby samic, większa ilość uzyskiwanego potomstwa o pożądanych cechach, dokładniejsza ocena wartości hodowlanej ojców, możliwość transportu nasienia na duże odległości, niższe koszty zakupu nasienia niż samego samca, unasienianie samicy nasieniem tego samca, który odmawia skoku na daną samicę, szybkie i łatwe uzyskiwanie postępu hodowlanego, dzięki możliwości korzystania z nasienia buhajów o najwyższym potencjale genetycznym i produkcyjnym, bez względu na to, w jakim kraju czy na jakim kontynencie one żyją, możliwość realizowania przez hodowcę różnych koncepcji hodowlanych lub produkcyjnych, pewność, że nasienie użyte do inseminacji pochodzi do buhajów zdrowych, pozostających pod stałym nadzorem lekarsko-weterynaryjnym, a zabieg unasieniania jest wykonywany w sposób nie zagrażający zainfekowaniem samicy, oszczędność czasu i zaangażowania hodowcy, bowiem to inseminator dojeżdża do samicy na każde

wezwanie i na miejscu wykonuje zabieg unasieniania.

Płeć potomstwa

Od pewnego czasu zabieg sztucznej inseminacji u krów daje również możliwość regulacji płci u planowanego potomstwa, dzięki wykorzystaniu nasienia seksowanego.

Genetyczna płeć potomstwa jest zdeterminowana podczas zapłodnienia. Samica mająca chromosomy płciowe XX, wytwarza oocyty tylko z chromosomem X, natomiast samce mające chromosomy płciowe XY, produkują chromosomy zawierające chromosom X lub chromosom Y. Tak więc od samca, a konkretnie od plemnika z chromosomem X czy Y zależy płeć powstającego zarodka, a w przyszłości dorosłego osobnika. Chociaż seksowane nasienie nie jest pomysłem nowym, to dopiero od niedawna staje się bardziej powszechne, zwłaszcza w naszym kraju. Jest to możliwe dzięki unowocześnionym metodom rozdziału plemników na frakcje męską i żeńską oraz coraz większe zapotrzebowanie na takie nasienie w hodowli zarówno bydła mlecznego, jak i mięsnego. 

Pierwsze wzmianki na temat sztucznego unasieniania pochodzą już z XIII wieku, kiedy to Arabowie kradli nasienie od koni swoich wrogów i unasieniali nim własne klacze. Jednak za początek badań nad sztuczną inseminacją uznaje się prace włoskiego uczonego Spallanzaniego, który w 1784 roku skutecznie zainseminował sukę. Do rozwoju tej dziedziny biotechniki pośrednio przyczynił się także Leeuwenhoek, który w 1678 roku jako pierwszy człowiek na świecie obejrzał plemniki pod mikroskopem.

Ponad 100 lat po Spallanzanim w 1899 roku rosyjski naukowiec, który dziś uważany jest za ojca sztucznego unasieniania, Eliasz Iwanowicz Iwanow, podjął badania nad sztuczną inseminacją zwierząt gospodarskich: psów, lisów, drobiu i koni, czyniąc sztuczne unasienianie zabiegiem praktycznie wykorzystywanym w hodowli zwierząt.

726513BDBHA

Nowoczesne, bezpieczne kanały dostępu do usług bankowych w ramach Centrum Usług Internetowych, w skład którego wchodzą:

Bank Spółdzielczy czy w Świeciu

Zapraszamy do korzystania z naszych usług

ul. Wojska Polskiego 127A, 86-100 Świecie tel. 52 33 316 10, 52 33 316 39, fax 52 33 316 38

Bank internetowy - usługi bankowe dostępne przez Internet

Corporate banking - usługi bankowe dla firm, umożliwiające grupową pracę z dokumentem

Automatyczny system informacyjny - wysyłanie komunikatów SMS o zmianie salda osób fizycznych i firm

659513BDBHA

Oferujemy: korzystnie oprocentowane lokaty nisko oprocentowane kredyty: mieszkaniowe gotówkowe sezonowe konsolidacyjne preferencyjne dla rolnictwa z dopłatami ARiMR na kolektory słoneczne konta dla osób fizycznych i firm karty płatnicze

Bank przyjazny dla wszystkich swiecie@bs.net.pl www.bs-swiecie.pl

28

R - R E G I O N A L N Y I NRFIORR-MRATO EGIO RN RA OLLN NYI CIZNYF O R M 26ATO KWIETNIA R R O L2013 NICZY

26 KWIETNIA 2013

łotniki Złotniki Kujawskie Kujawskie

ureatem laureatem Samorządowego Samorządowego ogramu Programu Pożyczkowego Pożyczkowego TEKST: Sylwia Rybacka

TEKST: Sylwia Rybacka

edna z czterechJako gmin jedna w Polsce z czterech została gmin w Polsce została muwartości Pożyczkowego.

W tym muroku Pożyczkowego. lauW tym roku launa pokrycie całej wartościna zadania pokrycie in- całej zadania inreatamiIch zostały gminy z województw: reatami zostały gminy z województw: westycyjnego brutto. Ich maksymalna westycyjnego brutto. maksymalna tem SPP. Pieniądze laureatem pożytkuje SPP. Pieniądze na budowę pożytkuje na budowę kujawsko-pomorskiego kujawsko-pomorskiego Ku(Złotniki Kuwysokość wynosi milion złotych. wysokośćPowynosi milion złotych. Po- (Złotniki jawskie), łódzkiego (Bełchatów), jawskie),śląłódzkiego (Bełchatów), ślążyczka, zgodnie z opinią życzka, Centrum zgodnie z opinią Centrum go przedszkola.nowego przedszkola. skiego (Lelów) i wielkopolskiego skiego (Lelów) i wielkopolskiego Zamówień Publicznych, może Zamówień zostaćPublicznych, może zostać

cje

(Godziesze).

Otrzymały one (Godziesze). pożyczkę Otrzymały one pożyczkę zaciągnięta bez przeprowadzania zaciągnięta bez przeprowadzania rozwój lokalnej infrastruktury. na rozwój Molokalnej infrastruktury. Moprzetargu. Jak mówi Marek przetargu.

Zagórski,Jak na mówi Marek Zagórski, wydaćSamorządoją na inwestycje gływwydać oświa-ją na inwestycje w oświaSPP – co to?

SPP – co to? prezes EFRWP: - Celem Samorządoprezes EFRWP:gły - Celem budowę dróg, jest zaopatrzenie wsi dróg, zaopatrzenie wsi Samorządowy Program Samorządowy Pożyczko- wego Program Programu PożyczkoPożyczkowego wego Programu jest tę, Pożyczkowego tę, budowę wodę orazobszarów odprowadzenie i oczyszwy ma na celu poprawę jakości wy ma życia na celu wspomaganie poprawę jakościrozwoju życia wspomaganie obszarów wrozwoju w wodę oraz odprowadzenie i oczyszczanie ścieków.gminom Gmina Godziesze przemieszkańców wsi i małych mieszkańców miast, które wsi wiejskich i małychpoprzez miast, które stwarzanie wiejskich gminom poprzez stwarzanie czanie ścieków.

Gmina Godziesze przeznaczy na zaopatrzenie wsi chcą zrealizować inwestycje chcą infrastrukzrealizować konkurencyjnych inwestycje infrastrukźródeł finansowania konkurencyjnych źródełkredyt finansowania znaczy kredyt na zaopatrzenie wsi w wodę oraz odprowadzanie i oczyszturalne na swoich terenach. turalne Pożyczna swoich lokalnych terenach. przedsięwzięć.

Pożycz- lokalnych przedsięwzięć. w wodę oraz odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, trzy pozostałe ki w jego ramach udzielane ki wsąjego przez ramach udzielane są przez czaniegminy ścieków, trzy pozostałe gminy wizualizacje na cele oświatowe.

Europejski Fundusz Rozwoju Europejski Wsi Pol-Fundusz Rozwojui ścieki Wsi Pol- Na oświatę i ścieki na cele oświatowe.

Na oświatę skiej bez prowizji i bez dodatkowych skiej bez prowizji i bez dodatkowych 27 lutego bieżącego roku27 zakończyła lutego bieżącego roku zakończyła opłat. Mogą one zostać opłat. zaciągnięte Mogą one zostać zaciągnięte się VII edycja Samorządowego się VIIPrograedycja Samorządowego PrograNowe przedszkole w Złotnikach Nowe przedszkole w Złotnikach widok od frontu

widok od strony ogrodu

Kujawskich

Kujawskich

Już nie tylko Unia

Już nie tylko Unia

Złotniki Kujawskie pożyczkę Złotniki przeKujawskie pożyczkę przewidok frontu znaczą naodbudowę przedszkola. znaczą na Ewabudowę przedszkola. Ewa Czyżewska, skarbnik gminy, Czyżewska, wyja- skarbnik gminy, wyjaśnia: – Prace nad budową śnia: nowego – Prace nad budową nowego przedszkola w gminie rozpoczęły przedszkola się w gminie rozpoczęły się w październiku ubiegłegowroku. październiku Pozyubiegłego roku. Pozytywnie rozpatrzony wniosek tywnie pozworozpatrzony wniosek pozwolił nam kontynuować prace. lił nam Dzięki kontynuować prace. Dzięki temu planowo skończą siętemu one planowo w lipskończą się one w lipcu tego roku, a co za tym cu idzie, tego roku, już a co za tym idzie, już we wrześniu dzieci będą we przebywały wrześniu dzieci będą przebywały w nowym budynku. Nowewprzedszkonowym budynku. Nowe przedszkole powstanie na terenie le położonym powstanie na terenie położonym tuż obok obecnego. Swoje tuż miejsce obok obecnego. Swoje miejsce znajdzie tam pięć oddziałów znajdzie przetam pięć oddziałów przeznaczonych dla naszych dzieci. znaczonych Nowy dla naszych dzieci. Nowy budynek znacznie podwyższy budynek komfort znacznie podwyższy komfort nauki - stwierdza skarbnik.nauki - stwierdza skarbnik.

Otrzymanie dofinansowania Otrzymanie na budo- dofinansowania na budowidok od strony ogrodu wę przedszkola jest niezwykle wę przedszkola trudjest niezwykle trudnym zadaniem, a EFRWP nym znacznie zadaniem, to a EFRWP znacznie to ułatwił. Kładzie on dużyułatwił. nacisk Kładzie na on duży nacisk na rozwój infrastruktury społecznej, rozwój infrastruktury co społecznej, co czyni, między innymi, właśnie czyni, poprzez między innymi, właśnie poprzez wyrównywanie szans edukacyjnych wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z terenów dzieci wieji młodzieży z terenów wiejskich. Nowo wybudowana skich. placówka Nowo wybudowana placówka będzie służyła ponad setce będzie dzieci. służyła ponad setce dzieci.

Pożyczka z Samorządowego Pożyczka Prograz Samorządowego Programu Pożyczkowego jest pierwszą mu Pożyczkowego tego jest pierwszą tego typu zaciągniętą przez gminę typu zaciągniętą Złotprzez gminę Złotniki Kujawskie. Dotychczas niki wszelka Kujawskie. Dotychczas wszelka pomoc finansowa wpływała pomoc w dużej finansowa wpływała w dużej mierze z funduszów europejskich. mierze z funduszów  europejskich. 

Przedsiębiorstwo Obsługi Rolnictwa 87-300 Brodnica, ul. Podgórna 65a tel. 56/69 707 65, 56/69 771 57, fax. 56/69 76 156 www.agromabrodnica.pl STACJA KONTROLI OPRYSKIWACZY

710713BDBHA

SZEROKI ASORTYMENT CIĄGNIKÓW I MASZYN ROLNICZYCH

29213BIBIA 680313BDBHA

www.agromabrodnica.pl 658113BDBHA 87413T2BBA

SPRZEDAŻ MASZYN ROLNICZYCH

PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWO-USŁUGOWE Czesław Daszkowski Gawroniec 58, 86-122 Bukowiec, daszekgaw@tlen.pl tel. 600 83 02 41, tel. 602576474, tel./fax 52 331 78 88

94513T2BBA

ciągniki rolnicze ładowarki

teleskopowe i przebudowa kombajny

prasy

pługi, agregaty

oraz inne

30

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Pospiesz się z wnioskiem o dopłaty ARiMR przyjmuje wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich, ONW i rolnośrodowiskowych za 2013 rok TEKST: Kamil Pik ŻRÓDŁO: ARiMR

P

rzyjmowanie wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich, ONW i rolnośrodowiskowych za 2013 rok, które rozpoczęło się 15 marca, potrwa do 15 maja br.

Wnioski będzie można dostarczyć także po tym terminie, ale nie później niż do 10 czerwca 2013 roku. Jednak w takim przypadku na beneficjentów nałożone zostaną sankcje finansowe, polegające na redukcji należnych płatności o 1 proc. za każdy roboczy dzień opóźnienia.

Zmiany wprowadzisz później

Warto też dodać, że starający się o jednolite płatności obszarowe, płatności uzupełniające, specjalne płatności obszarowe do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, płatności ONW oraz płatności rolnośrodowiskowe, mogą wprowadzać zmiany w już złożonych w agencji wnioskach. Bez żadnych sankcji finansowych można to zrobić do 31 maja 2013 roku.

Natomiast złożenie poprawionego wniosku po tym terminie, ale nie później niż do 10 czerwca 2013 r., spowoduje (tak jak w wypadku złożenia wniosku po upływie podstawowego terminu) obniżenie płatności do powierzchni działek rolnych, dla których wprowadzono zmian lub do powierzchni działek rolnych, które zostały dodane, o 1 proc. za każdy dzień roboczy opóźnienia.

Jak co roku, agencja wysyłała do każdego z rolników, którzy korzystali z dopłat w ubiegłym roku, tzw. wnioski spersonalizowane, które są wypełnione przez agencję na podstawie posiadanych przez nią informacji. Ubiegający się o dopłaty rolnik (jeśli w jego gospodarstwie nic się nie zmieniło) musi teraz tylko je podpisać oraz wypełnić załączniki graficzne dotyczące upraw na użytkowanych rolniczo działkach.

Wygodniej przez Internet

Wniosków tych nie trzeba jednak składać czy przesyłać do agencji w formie papierowej. Można je bowiem dużo łatwiej i wygodniej złożyć przez Internet. Taka możliwość istnieje od 2011 roku i rolnik może teraz złożyć jeden wspólny wniosek o przyznanie dopłat bezpośrednich, pomocy ONW i płatności rolnośrodowiskowych, bez wychodzenia z domu. By mieć taką

możliwość, trzeba tylko wystąpić wcześniej do ARiMR o login i kod dostępu do systemu teleinformatycznego agencji. W tym celu trzeba złożyć w biurze powiatowym ARiMR specjalny wniosek, który jest do pobrania ze strony internetowej agencji. Obecnie w biurach powiatowych nie ma wielu interesantów, zatem załatwienie tej sprawy i otrzymanie loginu i kodu dostępu odbędzie się bardzo sprawnie. Posiadając dostęp do systemu teleinformatycznego ARiMR można również wprowadzać zmian w Rejestrze Zwierząt Gospodarskich. Login i kod dostępu do systemu teleinformatycznego ARiMR jest nadawany bezterminowo.

Wypełnienie wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich, wsparcia ONW czy płatności rolnośrodowiskowych przez Internet, nie jest trudne. Ubiegający się o dopłaty rolnik, po zalogowaniu się do systemu teleinformatycznego ARiMR, na ekranie komputera zobaczy wstępnie wypełniony przez agencję wniosek o przyznanie mu płatności za 2013 rok. Tak jak w przypadku papierowego wniosku spersonalizowanego, w wersji elektronicznej, ARiMR także korzysta z informacji, które rolnik podał w ubiegłorocznym wniosku o przyznanie takich dopłat. Rolnikowi pozostaje wypełnienie załączników graficznych, na których trzeba wyrysować swoje działki rolne. Niewątpliwą ogromną zaletą wypełniania wniosku przez Internet jest to, że system podpowie od razu, gdzie mogły zostać popełnione błędy podczas wypełniania wniosku. To z całą pewnością ułatwi poprawne ich wypełnienie. Ważne jest przy tym, że wypełnianego wniosku o przyznanie płatności nie trzeba od razu zatwierdzać, co jest równoznaczne z jego przekazaniem do agencji. Można go sobie zapisać, ponownie przejrzeć w późniejszym terminie i wprowadzić ewentualne poprawki czy uzupełnienia, i dopiero wtedy zatwierdzić oraz wysłać. W przygotowaniu wniosku można skorzystać z bardzo przejrzyście przygotowanej instrukcji jego wypełnienia, dostępnej na stronie internetowej ARiMR. Przedstawia ona graficznie kolejne etapy wypełniania i złożenia wniosku przez Internet. Przekazywanie do agencji wniosków drogą elektroniczną jest wygodniejsze zarówno dla rolników jak i dla agencji, która nie musi wysyłać do nich pocztą ponad miliona przesyłek z papierową wersją wstępnie wypełnionych wniosków. 

708613BDBHA

32

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

32

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Czar wiosny Czar wiosny – czar ogrodów -– czar czar ogrodów TEKST: Jan Oleksy ZDJĘCIA: Jan Oleksy

W W

wych, grabienie, nawożenie iosną, na szczególną uwagę ŻRÓDŁO: Jan Oleksyi w końcu TEKST: Jan Oleksy ZDJĘCIA: Jan Oleksy zasługuje także zewnętrzne sadzenie. Po pracowitym uporządkootoczenie naszych czterech waniu ogrodu, możemy jednak długo kątów, więc zadbajmy o to, cieszyć się kwitnącymi magnoliami czy grabienie, i wakońcu iosną, szczególnąozdobą uwagę wych, pachnącymi bzaminawożenie i konwaliami, gości by ogród stał sięna oryginalną sadzenie.

Po pracowitym uporządkozasługuje także zewnętrzne częstować pysznym ciastem z ogrododomu. ogrodu, możemy jednak długo otoczenie naszych czterech waniu wych owoców. kątów, iwięc zadbajmy o to, cieszyć się kwitnącymi magnoliami czy Najpierw: czułość troska bzami i konwaliami, by ogródpojawiające stał się oryginalną ozdobą pachnącymi Pierwsze się pąki i promieNastępnie: aranżacja i dbałość a gości domu. o detale pysznym ciastem z ogrodonie słoneczne sprawiają, że przyroda częstować owoców. wraca do życia. W końcu na główny wych Jak każda aranżowana przestrzeń,

Zima, zima i po zimie... Za oknem coraz Zima, zima bardziej kolorowo i po zimie...

Za Najpierw: czułość troska ioknem wesoło,coraz więc plan wysuwają się iprzydomowe ogroPierwsze pojawiające się pąkiJednak i promiedy, altanki czy oczka wodne. po nie słoneczne sprawiają, że przyroda najwyższy czas bardziej kolorowo mroźnych i ponurych miesiącach wymawraca do życia.

W końcu na główny gają one dużo pracy i troski, aby stały się zabrać sięwięc za i wesoło, plan wysuwają się przydomowe ogroprawdziwym dziełem sztuki i wizytówką dy, altankidomu. czy oczka wodne. Jednak po naszego Nieuniknionym zabieurządzanie najwyższy czas mroźnych i ponurych miesiącach wymagiem w każdym ogrodzie jest oczywiście gają one dużokrzewów pracy i troski, aby stały się izabrać upiększanie. przycinanie i drzew owocosię za prawdziwym dziełem sztuki i wizytówką naszego domu. Nieuniknionym zabieurządzanie giem w każdym ogrodzie jest oczywiście iPamiętajmy, upiększanie.że przydomowy przycinanie krzewów drzew owocoogród, iktóry w wiosennym okresie jest okazją do szaleństw aranżacyjnych, tworzyć spójną Pamiętajmy, że powinien przydomowy ogród, którycałość zwarchitekturą jegookazją wnętrzem wiosennym domu okresiei jest do szaleństw MACIEJ KĘDZIOR aranżacyjnych, powinien tworzyć spójną całość z architekturą domu i jego wnętrzem MACIEJ KĘDZIOR

tak i ogród wymaga dużej dbałości Następnie: o szczegóły.aranżacja Oglądająci dbałość piękne projeko tydetale zieleni na zdjęciach czy w filmach, Jak każda aranżowana przestrzeń, rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę, taktoi właśnie ogród wymaga dużej jak dbałości że takie elementy kolor o szczegóły. Oglądając posadzonych kwiatów, piękne kształtprojekoczka ty zieleni na zdjęciach w filmach, wodnego, czy ozdobneczy elementy łarzadko kiedy zdajemytworzą sobie sprawę, wek, bram i balustrad ten nieże to właśnie takie elementyNie jak kolor samowity efekt końcowy. małe posadzonych kształtoświeoczka znaczenie ma kwiatów, tutaj umiejętne wodnego, czy ozdobne elementy łatlenie. Bajecznie kolorowe skwerki, zawek, bram i balustrad tworzą ten nieakcentowana wśród zieleni fontanna samowity efekt ścieżki końcowy.

Nie małe czy romantyczne spacerowe to znaczenie ma tutaj umiejętne oświezasługa prawidłowo umiejscowionych tlenie. Bajecznie kolorowepodświetloskwerki, zaźródeł światła. Stylowo akcentowana wśród zieleni fontanna na woda i stopnie przy wejściu z całą czy romantyczne ścieżki spacerowe to pewnością wprowadzą tajemniczy zasługa prawidłowo umiejscowionych klimat domowego otoczenia. Dobre źródeł światła. Stylowo podświetlona woda i stopnie przy wejściu z całą pewnością wprowadzą tajemniczy klimat domowego otoczenia. Dobre

oświetlenie może być jednocześnie bardzo funkcjonalne - oświetlając drogę do altany czy podjazd do garażu podkreśla Maciej Kędzior z Kobi Light. oświetlenie byćwarto jednocześnie Wiosenny może nastrój również bardzo funkcjonalne oświetlając zaakcentować na tarasach czy drobalgę do altany czy podjazd do garażu konach, chociażby za pomocą ko-podkreśla Maciej Kędzior z Kobi Light. lorowych kompozycji kwiatowych.

Wiosenny pomysłem nastrój warto Niebanalnym będzierównież też np. zaakcentować tarasach czy balnaścienna lampana z ozdobnymi witrażokonach, chociażby za pomocą kowymi szybkami.

Elegancka i starannie lorowych kwiatowych. wykonana, kompozycji nada otoczeniu klasyczneNiebanalnym pomysłem będzie też np. go szyku. naścienna lampa z ozdobnymi witrażowymi szybkami.

Elegancka starannie W końcu: zasłużony relaks ii piękno nadatrend, otoczeniu klasyczne-wykonana, Najmodniejszy to inspiracja tym go szyku. co wiąże się z powrotem do wszystkim

przeszłości - zauważa ekspert Maciej W końcu:Podążając zasłużony i piękno Kędzior. zarelaks wiosennymi tren-dami Najmodniejszy trend, to inspiracja tym dekoracyjnymi w ogrodzie, warto wszystkim co wiąże się z powrotem do skusić się więc na stylizowane epoką przeszłości zauważa ekspert Maciej retro lampy- ogrodowe przy altanie, Kędzior.

Podążając trenczy wysokie lampy za ze wiosennymi stali nierdzewnej dami dekoracyjnymi wW ogrodzie, warto u wejścia do posesji. tak urządzoskusić się więc na stylizowane epoką nym modnym, ogrodowym klimacie retro lampy świateł ogrodowe przy zaltanie, błyszczących możemy powoczy wysokie lampyspotkania ze stali nierdzewnej dzeniem urządzać przy grillu, u wejścia do W tak urządzorelaksować się posesji. przy lampce wina i muzynym modnym, ogrodowym ce czy plotkować z przyjaciółmi.klimacie  błyszczących świateł możemy z powodzeniem urządzać spotkania przy grillu, relaksować się przy lampce wina i muzyce czy plotkować z przyjaciółmi. 

711013BDBHA

745813BDBHA

714313BDBHA

36

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Na tropach

zabytkowych obiektów TEKST: Jan Oleksy ZDJĘCIA: Kamil Pik

Gminna ewidencja zabytków szansą dla pamiątek naszej kultury.

Zgodnie z prawem, jednym z obowiązków każdej gminy jest posiadanie gminnej ewidencji zabytków (GEZ), a więc rzetelnie przygotowanego katalogu budowli i stanowisk archeologicznych, które stanowią część naszego dziedzictwa kulturowego.

T

e najbardziej wartościowe obiekty, często już wcześniej zarejestrowane jako zabytki, należy chronić przed bezmyślnym zniszczeniem i – co często idzie z tym w parze – przed zapomnieniem.

Co mówi ustawa?

Ochrona zabytków znajdujących się na terenie danej gminy jest obowiązkiem samorządu lokalnego. Zadania stawiane przed tymże organem administracji publicznej zostały dokładnie opisane w Ustawie z dnia 17 września 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Jakie to zadania? Przede wszystkim gminy powinny dbać o trwałe zachowanie zabytków, ich właściwe zagospodarowanie oraz utrzymanie, jak również zapobiegać utracie

przez nie wartości. Gminy są zobowiązane do uwzględnienia ochrony zabytków przy planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a także przy kształtowaniu środowiska. I temu służy gminna ewidencja zabytków właśnie, ów katalog obiektów i miejsc zabytkowych w danej gminie.

Co obejmuje GEZ?

W gminnych ewidencjach zabytków powinny zostać ujęte zabytki nieruchome, które aktualnie znajdują się już w rejestrze zabytków, te, które zostały wpisane już do wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz te zabytki, które zostaną uznane za godne uwagi przez osobę opracowującą GEZ (w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków).

Ewa EwaKubska-Oleksy Kubska-Oleksy

z firmy z firmyOleksy OleksyKonserwacja Konserwacja Zabytków, Zabytków, społeczny społecznyopiekun opiekunzabytków zabytków w w Toruniu, Toruniu, biorąca biorącaudział udziałwwprzygotowywaniu przygotowywaniu gminnych gminnychewidencji ewidencji zabytków zabytków

Zabytek – to brzmi dumnie

Czym są te zabytki, o których mowa? Otóż samo określenie „zabytek” zostało dokładnie zdefiniowane we wspomnianej już ustawie. Zacytujmy art. 3 (pkt. 1, 2 i 4) ustawy o ochronie zabytków) „zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”. Z kolei zabytek nieruchomy to „nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa w pkt 1” wspomnianej ustawy. W kontekście GEZ mówi się również o zabytku archeologicznym, a więc o takim jak: „zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem”.

Jak wygląda rzeczywistość?

Teoria i urzędowe wytyczne to jedno, ich realizacja to drugie. Przygotowaniem GEZ zajmują się najczęściej profesjonalne firmy, których pracownicy mają niezbędną wiedzę i odpowiednie kwalifikacje w tym zakresie. Wyposażeni w pełnomocnictwo z gminy, aparaty fotograficzne i notatniki, a także mapy do nanoszenia obiektów i spisy obiektów już ujętych w dokumentacjach konserwatorskich zleceniobiorcy wyruszają w teren. Zaglądają do każdego gospodarstwa, którego budynki stanowią pamiątkę dawnych czasów. Czasem trafiają na osoby otwarte, które opowiedzą niejedną ciekawą historię dotyczącą obejścia, a czasem na nieprzychylnych właścicieli, którzy nie pozwalają zrobić zdjęcia oborze lub ogrodzeniu. Po pracy na świeżym powietrzu – często w strugach deszczu, pod wiatr i na wybojach, rozpoczyna się żmudne wypełnianie kart obiektów w komputerze. Wzór karty został określony urzędowo, zatem pozostaje wpisanie danych – z którego roku dany obiekt pochodzi, jaka jest jego funkcja (pierwotna i wtórna), określenie jego lokalizacji i podanie dokładnego adresu. Niezbędne jest też wklejenie jego fotografii.

W ten sposób powstaje katalog – swoistego rodzaju informator o wartościowych obiektach danej gminy. A jeśli jesteśmy właścicielami wpisanego do ewidencji obiektu – możemy starać się o wsparcie finansowe na jego utrzymanie.   Budynek szkolny z końca XIX wieku w Zrazimiu, pow. żniński  Opuszczony budynek mieszkalny z przełomu XIX/XX w. we wsi Wełna, pow. żniński

SPOSÓB NA TANIE PALIWO! 37 26 KWIETNIA 2013 R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

Dwupłaszczowe ministacje paliw od 1350 do 100000 litrów 10 LAT GWARANCJI 446713TRTHA

Sprawdź ile możesz zaoszczędzić dzięki własnej bazie paliw! ul. Chrobrego 127, 87-100 Toruń / tel. 509 583 823 / e-mail: radek@swimer.com.pl / www.zbiornikinaolej.com.pl

464613TRTHA

38

- R E G I O N A L N Y I NRF IORR -MRATO E G IR ON RO A L N YI CIZNYF O R 26 M ATO KwIETNIA R R O L2013 NICZY

26 KwIETNIA KWIETNIA 2013

Historia Historia ewnego pewnego majątku majątku Historia 38

W XVIII wieku dzierżawcami W XVIII byli: wieku dzierżawcami byli: Gotffried von ButtnerGotffried w latach von Buttner w latach 1725-1735, Kazimierz 1725-1735, Abramson Kazimierz Abramson w latach 1738-1741, Mikołaj w latach Jackow1738-1741, Mikołaj JackowMajątek miał ponad 500 ha ski w latach 1741-1749 oraz ski w Tomasz latach 1741-1749 oraz Tomasz W XVIII wieku dzierżawcami byli: Ciborski w latach 1758-1764.

CiborskiOd w latach 1758-1764. Od Gotffried von Buttner w latach 1765 roku wieś zmieniła właściciela, 1765 roku wieś zmieniła właściciela, 1725-1735, Kazimierz Abramson bowiem miasto Toruń sprzedało bowiemWymiasto Toruń sprzedało Wyw latach 1738-1741, Mikołaj Jackowbcz Albrechtowi Dobrskiemu, bcz Albrechtowi który Dobrskiemu, który ski w latach 1741-1749 oraz Tomasz w 1789 roku przekazał go w swojemu 1789 roku przekazał go swojemu Ciborski w latach 1758-1764. Od synowi Hipolitowi Dobrskiemu. synowi Hipolitowi KoDobrskiemu. Ko1765 roku wieś zmieniła właściciela, TeKST: Henryk Miłoszewski ZdjęCIA: TeKST: Henryk HenrykMiłoszewski MiłoszewskiZdjęCIA: Henryk Miłoszewski lejnym właścicielem Wybcza lejnym i właścicielem leWybcza i lebowiem miasto Toruń sprzedało Wyżącego obok Wybczyka żącego był Antoni obok Wybczyka był Antoni bcz Albrechtowi Dobrskiemu, który Morawski. Od 1810 roku Morawski. nowym Od 1810 roku nowym w 1789 roku przekazał go swojemu byłwieku Carl von właścicielem Parpart, był Carl von Parpart, ni około 70 ha. Na początku ni XVI około wieku 70 ha. właścicielem Na początku XVI synowi Hipolitowi Dobrskiemu. Kopo jego śmierci majątek a po przejego śmierci majątek prze(1502 r.) Wybcz należał do(1502 Hermanna r.) Wybcza należał do Hermanna TeKST: Henryk Miłoszewski ZdjęCIA: Henryk Miłoszewski lejnym właścicielem Wybcza i leszedł na syna Juliusa von szedł Parparta. na syna Juliusa von Parparta.

Reusopa.

Reusopa. żącego obok Wybczyka był Antoni W 1876 roku Wybcz razem W 1876 z Wyroku Wybcz razem z WyMorawski. Od 1810 roku nowym bczykiem Bru-należały do Benno, BruDwie karczmy i folwark ni Dwie karczmy bczykiem i folwark należały do Benno, około 70 ha. Na początku XVI wieku właścicielem był Carl von Parpart, von Parpartów na i- Edwina synów von Parpartów - synów W 1520 roku król Zygmunt W 1520 I Stary roku na króli Edwina Zygmunt I Stary (1502 r.) Wybcz należał do Hermanna a po jego śmierci majątek przeW końcu choć XIX wieku Juliusa. majątek W końcu XIX wieku majątek przekazał wieś miastu Toruniowi, przekazał choć wieś Juliusa. miastu Toruniowi, szedł na syna Juliusa von Parparta.

Reusopa. obejmował prawie 520 ha obejmował i należał prawie 520 ha i należał sam majątek był wtedy sam zastawiony majątek był wtedy zastawiony W 1876 roku Wybcz razem z WyBruna(Wybczyńskievon Parparta. do Bruna von Parparta. u Karola von Weypitza (Wybczyńskieu Karola von Weypitza bczykiem należały do Benno, BruDwie karczmy do i folwark go). W 1570 roku Wybczgo). należał W 1570 do roku Wybcz należał do W 1520 roku król Zygmunt I Stary na i Edwina von Parpartów - synów posiadłości szlacheckich Torunia posiadłości i miałszlacheckich Szkoła wTorunia dworzei miał Szkoła w dworze przekazał wieś miastu Toruniowi, choć Juliusa. W końcu XIX wieku majątek dwie karczmy, folwark o dwie powierzchkarczmy, Od folwark powierzch1910 oroku Wybcz stanowił Od 1910 właroku Wybcz stanowił własam majątek był wtedy zastawiony obejmował prawie 520 ha i należał ni około 270 ha. Sama wieś ni liczyła około 270 35 ha.

SamaHorsta wieś liczyła 35 sność sność von Parparta.

W okreHorsta von Parparta. W okreu Karola von Weypitza (Wybczyńskie- do Bruna von Parparta. sie międzywojennym we sie wsi międzywojennym było 18 we wsi było 18 go). W 1570 roku Wybcz należał do budynków, zamieszkałychbudynków, przez 300 zamieszkałych przez 300 posiadłości szlacheckich Torunia i miał Szkoła w dworze mieszkańców. W latach mieszkańców.

1937-1938 W latach 1937-1938 dwie karczmy, folwark o powierzch- Od 1910 roku Wybcz stanowił właPałac zamienionyni Pałac zamieniony została przeprowadzona została parcelaprzeprowadzona parcelaokoło 270 ha. Sama wieś liczyła 35 sność Horsta von Parparta. W okrecja majątku. Ostatnim właścicielem na szkołę na szkołęcja majątku. Ostatnim właścicielem sie międzywojennym we wsi było 18 resztówki dworskiej z dworem resztówki byłdworskiej z dworem był zamieszkałych przez 300 1948 historoku przy-5 lipca 1948 roku przy-syn Paparta,budynków, adoptowany adoptowany który zgi- syn Paparta, który zgi D wór azwa w Wybczu wsi w źródłach histoazwa wsi5wlipca źródłach mieszkańców. W latach 1937-1938 w czasie II wojny światowej. nął w czasie Po II wojny światowej. Po rycznych pojawiła się w 1364 rycznych pojawiła się w 1364 wzniesiony Pałac zamieniony stąpiono do przebudowy stąpiono donął przebudowy została przeprowadzona parcelawojnie do 1948 roku dwórwojnie w Wybczu do 1948 roku dwór w Wybczu roku XIX jako Wypczik, którą roku jako Wypczik, którą w połowie wieku cja majątku.

Ostatnim właścicielem szkołę pałacu w Wybczu pałacu w Wybczu (gm. stał opuszczony, później stał pełnił opuszczony, rolę później pełnił rolę wielki mistrz krzyżacki Winwielki mistrz krzyżacki Win- (gm.na resztówki dworskiej z dworem był placówki edukacyjnej. placówki edukacyjnej. rich von Kniprode potwierdził rich von synom Kniprode potwierdził synom 5 lipca 1948 roku przyadoptowany syn Paparta, który zgi D wór w Wybczu azwa wsiŁubianka) w źródłach nahistopodstawową Łubianka) na podstawową Pałac w Hansa wybczu zmarłego von Soesta zmarłego - Piotrowi Hansa von Soesta - Piotrowi nął w czasie II wojny światowej. Po rycznych pojawiła się w 1364 wzniesiony stąpiono doCiekawostki przebudowy i Tylmannowi. i Tylmannowi. krajoznawcze Ciekawostki krajoznawcze szkołę powszechną.

Koszt szkołę powszechną.

Koszt wojnie do 1948 roku dwór w Wybczu roku jako Wypczik, którą w połowie XIX wieku przechodził Do 1416 roku majątek rycerski Do 1416 Wy-roku majątek rycerski WyDwór wzniesiony w latach Dwór 1858-1861 wzniesiony w latach 1858-1861 pałacu w Wybczu (gm. stał opuszczony, później pełnił rolę wielki mistrz krzyżacki Winprzedsięwzięcia wynosiłprzedsięwzięcia wynosił bcz należał administracyjnie do należał kom- administracyjnie do komwedług projektu architekta według Martiny projektu architekta Martiny placówki edukacyjnej. rich von Kniprode potwierdził synom zturstwa rąk dobierzgłowskiego rąk, a po bcz Łubianka) na podstawową turstwa a następnie bierzgłowskiego a następnie z Torunia, w stylu eklektycznym, z Torunia,zew stylu eklektycznym, ze wówczas 7 milionów wówczas około 7 milionów Pałac w wybczu zmarłego Hansa von Soesta -około Piotrowi do prokuratora krzyżackiego, do prokuratora urzędukrzyżackiego, urzęduskromnymi cechami późnoklasycyskromnymi cechami późnoklasycydrugiej wojnie i Tylmannowi.

Ciekawostki krajoznawcze szkołę powszechną.

Koszt złotych.

1 września złotych. 1 września jącego na zamku w Unisławiu. jącego W na 1422 zamku w Unisławiu.

W 1422 1949 stycznymi.1949 Obecnie mieści stycznymi. się szkołęObecnie mieści się szkołę przechodził Do 1416 roku majątek rycerski WyDwór wzniesiony w latach 1858-1861 został siedzibą majątkuroku przedsięwzięcia wynosił roku właścicielem byłwłaścicielem Peter majątku był Peter podstawową, park podworski podstawową, w ty- park podworski w tyroku rozpoczęły się zajęcia. roku rozpoczęły się zajęcia. bcz należał administracyjnie do komwedług projektu architekta Martiny z rąk do po wieśBitam, Bitam, a w rąk, 1423aroku należała aw do1423 roku wieś należała do pie krajobrazowym z wieloma pie krajobrazowym gaz wieloma gaturstwa bierzgłowskiego a następnie z Torunia, w stylu eklektycznym, ze wówczas około 7 milionów szkoły Drosta. Po wybuchu Hermanna Hermanna wojnyDrosta. Po wybuchu wojny tunkami drzew i krzewów, tunkami w parku drzew i krzewów, w parku do prokuratora krzyżackiego, urzęduskromnymi cechami późnoklasycydrugiej wojnie trzynastoletniej król Kazimierz trzynastoletniej Jagielloń- król Kazimierz Jagiellońniewielkie1949 pozostałości poniewielkie grobowcupozostałości po grobowcu złotych. 1 września jącego na zamku w Unisławiu. W 1422 stycznymi. Obecnie mieści się szkołę czyk przekazał Wybcz w ręce czyk wojewody przekazał Wybcz ręce wojewody dawnych właścicieli – vondawnych Parpartów właścicieli – von Parpartów łanóww(około 588 ha). Odłanów 1601 (około roku 588 ha). Od 1601 roku został siedzibą roku właścicielem majątku był Peter podstawową, park podworski w tyroku rozpoczęły się zajęcia. chełmińskiego Gabriela Bażyńskiego, chełmińskiego następnym Gabriela Bażyńskiego, oraz dwa skupiska drzew: oraz 6 dębów dwa skupiska drzew: 6 dębów właścicielem Wybcza następnym był właścicielem Wybcza był Bitam, a w 1423 roku wieś należała do pie krajobrazowym z wieloma gaa ten w zamian za udzieloną a ten pożyczkę w zamiantoruński za udzieloną o pierśnicy 215-335cm o pierśnicy 215-335cm rajcapożyczkę Koyen. W toruński ciągu XVII rajca szypułkowych Koyen. W ciągu XVII szypułkowych szkoły Hermanna Drosta. Po wybuchu wojny tunkami drzew i krzewów, w parku przekazał wieś mieszczaninowi przekazał toruńwieś wieku mieszczaninowi toruń-Torunia oraz 4 buków i lipy czerwonolistnych i lipy Rada Miejska wiekuwieloRada Miejska Toruniaczerwonolistnych wielo- oraz 4 buków trzynastoletniej król Kazimierz Jagiellońniewielkie pozostałości po grobowcu skiemu Hermannowi Pape. Powiększając skiemu Hermannowi Pape.

Powiększając wieś, o pierśnicy drobnolistnej o pierśnicy 314-395cm, krotnie wydzierżawiała krotnie którąwydzierżawiała np. drobnolistnej wieś, którą np. 314-395cm, czyk przekazał Wybcz w ręce wojewody łanów (około 588 ha). Od 1601 roku dawnych właścicieli – von Parpartów swój majątek Pape nabył w swój 1471 majątek roku Pape nabył1694-1695 w 1471 roku a także surmia zwyczajna także pierśnisurmia zwyczajna o pierśniw latach dzierżawił w latach Jakub 1694-1695 dzierżawił Jakub a o chełmińskiego Gabriela Bażyńskiego, następnym właścicielem Wybcza był oraz dwa skupiska drzew: 6 dębów od dotychczasowego sołtysa od dotychczasowego Macieja Giering,sołtysa Macieja cy 199 cm - objęte ochroną cy 199 prawną cm - objęte ochroną prawną a w latach 1696-1699 Giering, hrabia a w latach 1696-1699 hrabia a ten w zamian za udzieloną pożyczkę toruński rajca Koyen. W ciągu XVII szypułkowych o pierśnicy 215-335cm wolne sołectwa w Wybczu owolne powierzchsołectwa Bogusław w Wybczu Ernst o powierzchformie pomników przyrody. w formie  pomników przyrody.  von Denhoff.

Bogusław Ernstwvon Denhoff. przekazał wieś mieszczaninowi toruń- wieku Rada Miejska Torunia wielo- oraz 4 buków czerwonolistnych i lipy skiemu Hermannowi Pape. Powiększając krotnie wydzierżawiała wieś, którą np. drobnolistnej o pierśnicy 314-395cm, swój majątek Pape nabył w 1471 roku w latach 1694-1695 dzierżawił Jakub a także surmia zwyczajna o pierśniod dotychczasowego sołtysa Macieja Giering, a w latach 1696-1699 hrabia cy 199 cm - objęte ochroną prawną wolne sołectwa w Wybczu o powierzch- Bogusław Ernst von Denhoff. w formie pomników przyrody. 

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KwIETNIA 2013

pewnego majątku

w Wybczu siony owie XIX wieku

w wybczu hodził o rąk, a po j wojnie siedzibą

Majątek miał ponad 500 Majątek ha miał ponad 500 ha

N

N N

707413BDBHB

26 KWIETNIA 2013

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

39

711013BDBHB

463413TRTHA

znajdź nas na allegro www.mamauto.na.allegro.pl

AUTO CZĘŚCI UŻYWANE

30 DNI GWARANCJI

kom. 530 530 573 kom. 530 530 574 tel. 54 280 29 90

OSOBOWE DOSTAWCZE TERENOWE CIĘŻAROWE

464113TRTHA

EJ! PŁACIMY NAJWIĘC

Bezpłatny transport.

Wystawiamy zaświadczenie do wyrejestrowania w wydziale komunikacji.

455913TRTHA

l

I

E

i.

464913TRTHA

42

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

a Bernd

Krystyn t

ia otograf f o t t s Nie je ntalna , dokume ba poetyckiego u – to pró udnego zapis n ale i nie istości rzeczyw ERNDT

Odchodząca

NA B KRYSTY ISTKA, POLON OG L O R T A A TE NIKARK I DZIEN

Europa

TEKST: Jan Oleksy NA PODSTAWIE: Magdaleny Nierzwickiej i Sangar Sumity ZDJĘCIA: Krystyna Berndt

„Filozofia stodoły.

Odchodzące wioski białostocczyzny” to ciekawa wystawa w Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika - niezwykła podróż po kresach wschodnich

W

ystawa fotografii jest próbą zatrzymania w kadrze obrazu przemijających kultur z pogranic z a p olsko - białor usk ie go.

Krystyna Berndt to autorka najnowszej wystawy w Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika w Toruniu, poświęconej obrazowi odchodzącej Europy. W nastrojowych fotografiach uchwyciła całą prawdę i wartość kresowych kultur.

samotnie, w grupie bowiem, jak twierdzi Krystyna Berndt: „Mąci się wypracowana podczas wędrówki indywidualna, metafizyczna cisza.

Zawodzi intuicja. Nie przystajemy wtedy we właściwych, tylko sobie potrzebnych miejscach, nie rozmawiamy wówczas z ważnymi przecież, nieprzypadkowo napotkanymi ludźmi”.

Mała ojczyzna

Melancholia krajobrazu

Domy o dachach krytych gontami, stare stodoły, liryczne kadry z wiejskich chat, konie oraz bohaterowie swych opowieści - rdzenni mieszkańcy podlaskich okolic. Autorka swoją „filozofię stodoły” zbudowała na obrazie białostocczyzny - okolicach Krynek, Bagien Biebrzańskich oraz okolicach Wizny i Łomży. Artystkę urzekła melancholia tamtejszego wielokulturowego krajobrazu.

To relikt, egzotyka, miejsce dla koneserów. - Moja fotografia, to fotografia drogi - mówi Krystyna Berndt.

- Zdjęcia robię niespiesznie aparatem analogowym, w miejscach

Krystyna Berndt – polonistka, teatrolog

i dziennikarka, zajmująca się dziedzictwem kulturowym i mniejszościami etnicznymi, a także realizatorka filmów dokumentalnych. Na Podlasiu i w jego sąsiedztwie zrealizowała projekt fotograficzny, rejestrujący odchodzące wioski i miasteczka.

i momentach, które uważam za szczególnie ważne. Pielgrzymuję po opłotkach w poszukiwaniu sacrum.

Odwiedzam wioski, zatrzymuję się przy ludziach, których spotykam.

Aparat jest tylko pretekstem w podróży, przedmiotem, który prowokuje mnie do uważnej kontemplacji świata, ludzi i ich otoczenia, krajobrazów i porzuconych przedmiotów - dodaje artystka.

Fotografia drogi

Podróżowanie to przemierzanie wybranej drogi, odkrywanie nieznanych miejsc, poznawanie i doświadczanie nowych ludzi, ich historii i obyczajów. Wiele osób przemierza świat

- Były to bardzo osobiste podróże i spotkania z ciekawymi osobami, niepowtarzalne wrażenia, o których sama autorka mówi w sposób następujący: Uwieczniałam, obserwowałam, słuchałam, zachwycałam się ludźmi wpisanymi w tamte szerokie, archaiczne krajobrazy. Ich małe ojczyzny to egzotyczna Europa, gdzie nadal człowiek, krajobraz, dom, drzewo i niebo tworzą jedność. Jedność w wielości, bo spotykałam tam różne mniejszości religijne i narodowościowe. Opowieści ludzi, a także niektóre miejsca i przedmioty wywoływały we mnie uczucie wejścia do Arkadii. Do krainy już dawno utraconej Europy, o której pochopnie mawia się, że jest niedzisiejsza i zacofana - pisze kuratorka wystawy Magdalena Nierzwicka.

Warto obejrzeć

Wystawa „Filozofia stodoły. Odchodzące wioski białostocczyzny” w Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika czynna będzie do 5 maja 2013 r. Kuratorem wystawy jest Magdalena Nierzwicka. 

26 KWIETNIA 2013

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

43

29813BIBIA

744013BDBRA 472113TRTHA

467013TRTHA

464813TRTHA

468313TRTHA

46

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

26 KWIETNIA 2013

Wiosenne oblicza Seata i Subaru ŹRÓDŁO: Subaru i Seat

Seat Leon i Subaru Forster – marki, które tej wiosny z pewnością zachwycą najbardziej wymagających fanów motoryzacji – są już dostępne w naszym regionie.

D

rugi kwartał roku 2013 zaczyna się ciekawie pod względem innowacyjnych nowości na polskim rynku motoryzacyjnym. Z jednej strony mamy Seata Leona, który po generacyjnych zmianach będzie dostępny już od maja w rodzimych salonach, z drugiej Subaru Forster, który zaprojektowany został tak aby zrealizować wszystkie wymagania stawiane prawdziwemu SUV-owi, ten model już od połowy

kwietnia możemy podziwiać na polskich salonach.

Eleganckie Sportowe Coupe zachowujące praktyczność

Nowy SEAT Leon Sport Coupé to uosobienie mocnego charakteru i siły. Sportowe zacięcie samochodu jest tutaj idealnie sprzężone z użytecznością. Wnętrze, charakteryzujące się niespotykaną jakością wykonania i najlepszymi materiałami, oferuje też ogromną

752413BDBHA

ilość miejsca. Przedział bagażowy o pojemności 380 litrów jest niczym w wersji pięciodrzwiowej.

Model ten jest pełen no - wych technologii, takich jak: najnowszy system informacyjno- rozrywkowy, inteligentne systemy wspomagające kierowcę, lekka konstrukcja, precyzyjnie ustawione zawieszenie i niedawno powstała generacja silników. Wszystkie jednostki charakteryzuje bezpośredni wtrysk i turbodoładowanie, co przekłada się na moc i wydajność. Silniki TSI i TDI o zakresie pojemności od 1.2 do 2.0 l oferują moc od 63 kW (86 KM) do 135 kW (184 KM). 1.6 TDI o mocy 77 kW (105 KM) wyposażony w system start/stop potrzebuje średnio 3,8 l oleju napędowego na 100 km, generując przy tym dwutlenek węgla na poziomie 99 gramów na kilometr.

Ten model jest o 35 mm krótszy i o 13 mm niższy niż wersja pięciodrzwiowa. Dzięki temu stylistyka auta uderza agresywną elegancją zamkniętą w nadwoziu sportowego coupe.

Nowy Leon SC jest również wyposażony w szereg systemów wspomagania kierowcy, m.in. jest to kamera umieszczona w lusterku wstecznym, kontrolująca asystenta utrzymywania pasa ruchu, który dokonuje niewielkich poprawek toru jazdy i zapobiega zjeżdżaniu z niego dzięki elektromechanicznemu wspomaganiu kierownicy. Kolejnym systemem czuwającym nad bezpieczeństwem jest funkcja wykrywania senności. W standardzie jest również specjalny rodzaj hamulca antykolizyjnego.

SEAT Leon SC to kolejny krok w trwającej ofensywie modelowej hiszpańskiego producenta po przeprojektowanej Ibizie oraz zaprezentowanych niedawno Toledo, Leonie oraz Ibizie Cupra. Przed końcem 2013 roku do rodziny Leona dołączy wersja kombi – Sports Tourer.

„Resident of the forest”

Dopiero w listopadzie ubiegłego roku w Japonii został zaprezentowany nowy Subaru Forster, a już możemy się nim cieszyć w Polsce. Nazwa Forester, według Subaru oznacza mieszkańca lasu („resident of the forest”). Czy nazwa ma odzwierciedlenie w charakterze tego samochodu?

Wygląda na to, że tak.

Nowy Forester oferuje teraz jeszcze wyższy poziom bezpieczeństwa i ochrony środowiska, a także zapewnia doskonałe właściwości jezdne w każdych warunkach drogowych i atmosferycznych.

Wśród najważniejszych zmian, jakich dokonano w tym modelu, jest usprawnienie podstawowych funkcji samochodu, takich jak pokonywanie nierówności, prowadzenie i hamowanie.

Dzięki zwiększeniu sztywności nadwozia poprawie uległa stabilność w czasie jazdy, sposób pokonywania nierówności i tłumienie hałasu. Osiągnięto niezwykłą ekonomię jazdy, uzyskując zgodność z przyszłymi, japońskimi normami na rok 2015. Parametry bezpieczeństwa poprawiono także w zakresie bezpieczeństwa czynnego, biernego oraz w zakresie przewidywania i przygotowywania do możliwego zderzenia.

W związku z bardzo dużym z ainteresowaniem nowym Subaru Foresterem w wersji z silnikiem 2.0 DIT (o mocy 240 KM) Subaru Import Polska wspólnie z Autoryzowanymi Partnerami przy wsparciu Fuji Heavy Industries (FHI – producenta samochodów Subaru) podjęło decyzję o zastosowaniu wyjątkowych cen przy wprowadzeniu tego modelu na polski rynek – o czym można się już przekonać odwiedzając Salony tej marki w regionie, np. bydgoski Multisalon Reiski, w którym wspomniany model do końca maja dostępny będzie z rabatem w wysokości 20 000 zł. 

WYPRZEDAŻ ROCZNIKA 26 KWIETNIA 2013

R I R - R E G I O N A L N Y I N F O R M ATO R R O L N I C Z Y

47

największy wybór w Bydgoszczy!!!

Najostrzejsza

wyprzedaż rocznika 2012 rabat

8 000

rabat

zł 15 000

zł

10 500

Zużycie paliwa i emisja CO2 dla Mitsubshi ASX: 5,6 – 6,0 l/100 km, CO2 139 – 150 g/km, dla Mitsubishi Lancer: 5,7 – 6,8 l/100 km, CO2 132 – 157 g/km.

10 500

rabat

rabat

12 500 zł

5 000 zł

Zużycie paliwa i emisja CO2 dla Mitsubshi ASX: 5,6 – 6,0 l/100 km, CO2 139 – 150 g/km, dla Mitsubishi Colt: 5,4 – 6,6 l/100 km, CO2 125 – 153 g/km.

MULTI-SALON REISKI UL. FORDOŃSKA 353 BYDGOSZCZ TEL.: (52) 516 10 00 WWW.REISKI.PL

sk

752313BDBHA

708813BDBHA