20
www.rethemnosnews.gr
απόψεις
ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021
Το τάγμα των Μπεκτασήδων και ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο «Έξω της πόλεως υπάρχει Τεκές, ήτοι μονή δερβίσηδων, εν ή διαμένει ο λεγόμενος Μπαμπάς. Ούτος ήν εκ των ευγενών Οθωμανών χρηματίσας επί πολλά έτη τελώνης εν Ρεθύμνη, όπου και είχε αρραβωνισθή. Αλλ’ εν ώ επερίμεναν όλοι να ακούσουν τους γάμους του βλέΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ πουσιν αυτόν αίφνης ημέραν τινά φορούντα την πενιχράν των δερβίCostas_rallis59@yahoo.gr σηδων ενδυμασίαν και κυλιόμενον μετ’ άλλων τοιούτων εν τη άμμω. Έκτοτε έγινε δερβίσης και περιπλανηθείς επί μακρόν, όπως είναι υποχρεωμένοι κατά κανόνα οι κατατασσόμενοι εις το τάγμα τούτο, επανήλθεν εις Ρεθύμνην καθωραϊσας δε τον ειρημένον Τεκέν διαμένει εκεί ως ηγούμενος μετ’ άλλων δερβίσηδων πολλήν εξασκών επιρροήν επί των Οθωμανών της Ρεθύμνης μάλιστα δε επί των Οθωμανίδων» Ο Μπαμπάς ούτος υποκρίνεται πολλήν φιλοφροσύνην και προς τους επισκεπτομένους αυτόν Χριστιανούς, από της τελευταίας όμως επαναστάσεως δεν εισήλθεν εις την πόλιν μη ανεχόμενος να βλέπει τους τέως μηδαμινούς ραγιάδες εν ίση και ανωτέρα νυν μοίρα των πιστών Οσμανλήδων. Πολλοί και άλλοι όμοια του Μπαμπά φρονούντες θα υπάρχωσι έτι εν Κρήτη. Αλλ’ εφ’ ικανούς αιώνας ετυράννησαν οι πρόγονοι των τους Χριστιανούς , οφείλουσιν άρα ήδη να συνηθίσωσι και αυτοί την προς τους Χριστιανούς ισονομίαν και ισοτιμίαν». Ιωσήφ Χατζηδάκης «Περιήγησις εις Κρήτην» 1881
Η χρονολογία αυτή συμπίπτει με την απογραφή της Κρήτης το 1881 κατά την οποία, όπως βλέπουμε στον αριστερό παρακάτω πίνακα (Ν. Σταυράκης, Η στατιστική της Κρήτης 1881), ο τεκές είχε τότε 27 άτομα. Στον δεξιό πίνακα της απογραφής του 1900, βλέπουμε ότι ο τεκές απαριθμεί 24 τρόφιμους εκ των οποίων οι 14 είναι γυναίκες.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΚΤΑΣΙΣΜΟΥ – ΣΧΕΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΜΠΕΚΤΑΣΗΔΩΝ Ένα από τα μεγάλα ρεύματα του ισλαμικού μυστικισμού είναι ο σουφισμός. Σ’ αυτό το ρεύμα εντάσσονται οι Μπεκτάσηδες. Το Ισλάμ έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την απόλυτη προσήλωση στο νόμο. Όμως, ο μυστικισμός και τα μοναχικά τάγματά του απομακρύνθηκαν από τον αυστηρό θρησκευτικό νόμο που καθορίζει τη συμπεριφορά του μουσουλμάνου σε όλες τις περιστάσεις της ζωής του. Έτσι, ορισμένοι μουσουλμάνοι στράφηκαν στην ασκητική πειθαρχία και στη μυστική προσέγγιση του Θεού. Ιδρυτής του μπεκτασικού τάγματος θεωρείται ο Χατζή Μπεκτάς Βελή. Ο Χατζή Μπεκτάς, γεννήθηκε στην πόλη Νισαπούρ, της περσικής επαρχίας Χορασάν, το 1209 και πέθανε το 1271. Σύμφωνα με την παράδοση των μπεκτασήδων υπάρχουν πολλοί θρύλοι που εξιστορούν τη ζωή και τα θαύματα του (vilayet name).
Εικόνα 5. Κάρτ ποστάλ τεκέ Χανίων Εικόνα 4. Ο τεκές του Χατζή Μπεκτάς
Η επίσημη ονομασία του μπεκτασισμού είναι «Μυστικό φιλοσοφικό τάγμα των δερβίσηδων μοναχών». Η λέξη dervish έχει πολλές σημασίες: φτωχός, πιστός, ήσυχος, τίμιος, δίκαιος, υπομονετικός, καλός, συνετός κλπ. Βλέπουμε, λοιπόν, πως ο μωαμεθανισμός αναπτύχθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Αφ’ ενός παρήγαγε μια άκαμπτη θεολογία με έναν εξίσου άκαμπτο θρησκευτικό νόμο. Και από την άλλη αναπτύχθηκε μια μυστικιστική προσέγγιση στην άμεση γνώση του Θεού, μέσω ετερόδοξων σεκτών.
Περί των Μπεκτασί Δερβίσηδων «Καθάρισέ ντη την καρδιά και κάμε ντη μπιλούρι, σα θες εσύ για να το ιδείς του σάχη μου το νούρι». Σε κάπως ελεύθερη απόδοση: «κάνε την καρδιά σου καθαρή σαν κρύσταλλο για να μπορέσεις να δεις το βασιλιά μου, το θεϊκό φως». Με αυτό το ελληνοπρεπέστατο -πλην μερικώς ακατανόητο για τους «αμύητους»- ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο δίστιχο, υποδέχτηκε τον συγγραφέα Γιώργο Μαυρομμάτη στο σπίτι της στην Κωνσταντινούπολη το 2005, η ογδοντάχρονη κυρία Ναζμιέ, μια από τους τελευταίους ελληνόφωνους τουρκοκρήτες μπεκτασήδες.
Είναι ένας εντυπωσιακός , πλην τυπικός υπαινικτικός ποιητικός τρόπος έκφρασης σε κρητικά ελληνικά της μπεκτασικής φιλοσοφίας. Στο βιβλίο του Γιώργου Μαυρομμάτη «περί των Bektashi Δερβίσηδων ή αναζητώντας προϋποθέσεις για μια διαφορετική ανάγνωση του ισλάμ στα Βαλκάνια», διαβάζουμε: «Με τη διάλυση του σώματος των γενίτσαρων από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’ το 1826, το τάγμα των bektashi υπέστη συστηματική δίωξη σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία Μπεκτασικοί τεκέδες έκλεισαν – κάποιοι μάλιστα κατεδαφίστηκαν – η περιουσία τους δεσμεύτηκε και οι bektashi μπαμπά-
δες που έμεναν σε αυτούς, εξορίστηκαν. Το τάγμα, επανάκτησε βαθμιαία την ελευθερία και μέρος της ισχύος του, κατά την περίοδο του Tanzinat (1839-1876) Όμως, λίγο μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Κεμάλ Ατατούρκ κατήργησε τα σουφικά τάγματα στην Τουρκία και έκλεισε τους τεκέδες (1925).» Ακόμα, να αναφέρουμε ότι ο ίδιος, αν και γιός Αλβανίδας μητέρας, εξόρισε ολόκληρες κοινότητες Μπεκτασήδων στην Αλβανία, τη μόνη μουσουλμανική χώρα στην Ευρώπη που αποδεχόταν τις διάφορες θρησκείες, σέκτες και εθνότητες (πηγή Wikipedia). ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΤΕΛΙΔΑ 21