Το τάγμα των Μπεκτασήδων και ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο

www.rethemnosnews.gr

απόψεις

ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021

Το τάγμα των Μπεκτασήδων και ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο «Έξω της πόλεως υπάρχει Τεκές, ήτοι μονή δερβίσηδων, εν ή διαμένει ο λεγόμενος Μπαμπάς. Ούτος ήν εκ των ευγενών Οθωμανών χρηματίσας επί πολλά έτη τελώνης εν Ρεθύμνη, όπου και είχε αρραβωνισθή. Αλλ’ εν ώ επερίμεναν όλοι να ακούσουν τους γάμους του βλέΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ πουσιν αυτόν αίφνης ημέραν τινά φορούντα την πενιχράν των δερβίCostas_rallis59@yahoo.gr σηδων ενδυμασίαν και κυλιόμενον μετ’ άλλων τοιούτων εν τη άμμω. Έκτοτε έγινε δερβίσης και περιπλανηθείς επί μακρόν, όπως είναι υποχρεωμένοι κατά κανόνα οι κατατασσόμενοι εις το τάγμα τούτο, επανήλθεν εις Ρεθύμνην καθωραϊσας δε τον ειρημένον Τεκέν διαμένει εκεί ως ηγούμενος μετ’ άλλων δερβίσηδων πολλήν εξασκών επιρροήν επί των Οθωμανών της Ρεθύμνης μάλιστα δε επί των Οθωμανίδων» Ο Μπαμπάς ούτος υποκρίνεται πολλήν φιλοφροσύνην και προς τους επισκεπτομένους αυτόν Χριστιανούς, από της τελευταίας όμως επαναστάσεως δεν εισήλθεν εις την πόλιν μη ανεχόμενος να βλέπει τους τέως μηδαμινούς ραγιάδες εν ίση και ανωτέρα νυν μοίρα των πιστών Οσμανλήδων. Πολλοί και άλλοι όμοια του Μπαμπά φρονούντες θα υπάρχωσι έτι εν Κρήτη. Αλλ’ εφ’ ικανούς αιώνας ετυράννησαν οι πρόγονοι των τους Χριστιανούς , οφείλουσιν άρα ήδη να συνηθίσωσι και αυτοί την προς τους Χριστιανούς ισονομίαν και ισοτιμίαν». Ιωσήφ Χατζηδάκης «Περιήγησις εις Κρήτην» 1881

Η χρονολογία αυτή συμπίπτει με την απογραφή της Κρήτης το 1881 κατά την οποία, όπως βλέπουμε στον αριστερό παρακάτω πίνακα (Ν. Σταυράκης, Η στατιστική της Κρήτης 1881), ο τεκές είχε τότε 27 άτομα. Στον δεξιό πίνακα της απογραφής του 1900, βλέπουμε ότι ο τεκές απαριθμεί 24 τρόφιμους εκ των οποίων οι 14 είναι γυναίκες.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΚΤΑΣΙΣΜΟΥ – ΣΧΕΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΜΠΕΚΤΑΣΗΔΩΝ Ένα από τα μεγάλα ρεύματα του ισλαμικού μυστικισμού είναι ο σουφισμός. Σ’ αυτό το ρεύμα εντάσσονται οι Μπεκτάσηδες. Το Ισλάμ έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την απόλυτη προσήλωση στο νόμο. Όμως, ο μυστικισμός και τα μοναχικά τάγματά του απομακρύνθηκαν από τον αυστηρό θρησκευτικό νόμο που καθορίζει τη συμπεριφορά του μουσουλμάνου σε όλες τις περιστάσεις της ζωής του. Έτσι, ορισμένοι μουσουλμάνοι στράφηκαν στην ασκητική πειθαρχία και στη μυστική προσέγγιση του Θεού. Ιδρυτής του μπεκτασικού τάγματος θεωρείται ο Χατζή Μπεκτάς Βελή. Ο Χατζή Μπεκτάς, γεννήθηκε στην πόλη Νισαπούρ, της περσικής επαρχίας Χορασάν, το 1209 και πέθανε το 1271. Σύμφωνα με την παράδοση των μπεκτασήδων υπάρχουν πολλοί θρύλοι που εξιστορούν τη ζωή και τα θαύματα του (vilayet name).

Εικόνα 5. Κάρτ ποστάλ τεκέ Χανίων Εικόνα 4. Ο τεκές του Χατζή Μπεκτάς

Η επίσημη ονομασία του μπεκτασισμού είναι «Μυστικό φιλοσοφικό τάγμα των δερβίσηδων μοναχών». Η λέξη dervish έχει πολλές σημασίες: φτωχός, πιστός, ήσυχος, τίμιος, δίκαιος, υπομονετικός, καλός, συνετός κλπ. Βλέπουμε, λοιπόν, πως ο μωαμεθανισμός αναπτύχθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Αφ’ ενός παρήγαγε μια άκαμπτη θεολογία με έναν εξίσου άκαμπτο θρησκευτικό νόμο. Και από την άλλη αναπτύχθηκε μια μυστικιστική προσέγγιση στην άμεση γνώση του Θεού, μέσω ετερόδοξων σεκτών.

Περί των Μπεκτασί Δερβίσηδων «Καθάρισέ ντη την καρδιά και κάμε ντη μπιλούρι, σα θες εσύ για να το ιδείς του σάχη μου το νούρι». Σε κάπως ελεύθερη απόδοση: «κάνε την καρδιά σου καθαρή σαν κρύσταλλο για να μπορέσεις να δεις το βασιλιά μου, το θεϊκό φως». Με αυτό το ελληνοπρεπέστατο -πλην μερικώς ακατανόητο για τους «αμύητους»- ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο δίστιχο, υποδέχτηκε τον συγγραφέα Γιώργο Μαυρομμάτη στο σπίτι της στην Κωνσταντινούπολη το 2005, η ογδοντάχρονη κυρία Ναζμιέ, μια από τους τελευταίους ελληνόφωνους τουρκοκρήτες μπεκτασήδες.

Είναι ένας εντυπωσιακός , πλην τυπικός υπαινικτικός ποιητικός τρόπος έκφρασης σε κρητικά ελληνικά της μπεκτασικής φιλοσοφίας. Στο βιβλίο του Γιώργου Μαυρομμάτη «περί των Bektashi Δερβίσηδων ή αναζητώντας προϋποθέσεις για μια διαφορετική ανάγνωση του ισλάμ στα Βαλκάνια», διαβάζουμε: «Με τη διάλυση του σώματος των γενίτσαρων από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’ το 1826, το τάγμα των bektashi υπέστη συστηματική δίωξη σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία Μπεκτασικοί τεκέδες έκλεισαν – κάποιοι μάλιστα κατεδαφίστηκαν – η περιουσία τους δεσμεύτηκε και οι bektashi μπαμπά-

δες που έμεναν σε αυτούς, εξορίστηκαν. Το τάγμα, επανάκτησε βαθμιαία την ελευθερία και μέρος της ισχύος του, κατά την περίοδο του Tanzinat (1839-1876) Όμως, λίγο μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Κεμάλ Ατατούρκ κατήργησε τα σουφικά τάγματα στην Τουρκία και έκλεισε τους τεκέδες (1925).» Ακόμα, να αναφέρουμε ότι ο ίδιος, αν και γιός Αλβανίδας μητέρας, εξόρισε ολόκληρες κοινότητες Μπεκτασήδων στην Αλβανία, τη μόνη μουσουλμανική χώρα στην Ευρώπη που αποδεχόταν τις διάφορες θρησκείες, σέκτες και εθνότητες (πηγή Wikipedia). ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΤΕΛΙΔΑ 21

www.rethemnosnews.gr

απόψεις

ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021

Οι τεκέδες στην Κρήτη Ο Τούρκος ιστορικός ερευνητής, ιστοριογράφος και πρόεδρος της ομοσπονδίας τουρκοκρητικών (Giritliler Federasyonu) Yunus Cengel, κατά την έρευνά του για το βιβλίο που ετοιμάζει, στο κεφάλαιο των Μπεκτασί αναφέρει τα εξής:

«Ο πρώτος τεκές στην Κρήτη ιδρύθηκε από τον Χορασανιζάντε Δερβίση Αλή Ντεντέ στο χωριό Βόννη (Dedeler), όπου ο Οθωμανικός στρατός εγκαταστάθηκε κατά την κατάληψη του νησιού. Άρχισε τη λειτουργία του στις 3 Απριλίου του 1647.

Τεκές Χορασανλί Ο μπεκτασισμός διάλεξε το Ηράκλειο (Kandiya) σαν κέντρο στην Κρήτη. Κατά τη διάρκεια της κατάληψης της Κρήτης, ο Γαζή Χουσεϊν πασάς, που ήταν υπεύθυνος του στρατού, έχτισε ένα μεγάλο κτήριο και το ονόμασε «Χορασανλί» κοντά στην πόλη. Ο τεκές Χορασανλί άνοιξε κατά το τέλος του ραμαζανιού, το Σεπτέμβριο του 1650. Σύμφωνα με τον Ουσταζαδέ Γιουνούς Μπέη, ο τεκές Χορασανλί χωρίζεται σε τρεις περιόδους από την ίδρυση του το 1650 μέχρι το 1924. Κατά την περίοδο αυτή είχε πλήρως καταστραφεί δύο φορές και κάθε φορά ξαναχτιζόταν όπως πριν. α. Η περίοδος Χορασανιζάντ Δερβίση Αλή Ντεντε (1650-1710) β. Η περίοδος Χορασανιζάντζ Σείχ Μεχμέτ (1711-1810) και η γ. Περίοδος Χορασανί Δερβίση Αλή Μπαμπά (1811-1926)

Σήμερα, το τέμενος χρησιμοποιείται σαν κέντρο του συλλόγου Αλατσατιανών Ηρακλείου, που ήρθαν από τα Αλάτσατα της Σμύρνης κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών (Γ. Μαστρακούλη, Νέα Αλάτσατα, Ηράκλειο)

Ο τεκές Μαγαραλικιόι Πρόκειται για τον τεκέ στο χωριό Άγιος Βλάσσιος του Ηρακλείου (Μαγαραλικιόι ήταν η τούρκικη ονομασία του χωριού) 10 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου. Ο τεκές αυτός των Μπεκτασήδων ιδρύθηκε το 1821. Ερείπια του τεκέ υπάρχουν και σήμερα. Εδώ αξίζει να αναφερθεί, πως ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο, ήταν παράρτημα του τεκέ αυτού.

Τεκές Χατζή Χασάν Μπαμπά Ο τεκές αυτός, όπως ξέρουμε βρισκόταν στη θέση του Ορφανοτροφείου, σημερινού Μουσικού Γυμνασίου σήμερα, κτίστηκε από τον Χατζή Χασάν Μπαμπά καθ’ ομοίωση του τεκέ του Χατζή Μπεκτάς Βελή. Ο τότε νομάρχης Γ. Γαλάνης είχε καλέσει επιτροπή προκειμένου να βρουν το μέρος όπου θα ανεγειρόταν ορφανοτροφείο για τις ανάγκες των ορφανών που ύστερα από τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) αλλά και τη μικρασιατική καταστροφή (1922), ήταν δεκάδες και στην πόλη μας (Παπαδάκης Κωστής, Άγονη Γραμμή). Οι εγκαταστάσεις του τεκέ είχαν χρησιμοποιηθεί σαν ορφανοτροφείο μέχρι να ανεγερθεί το κτίριο του Ορφανοτροφείου που ξέρουμε σήμερα. Στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρησις» της 11ης Ιανουαρίου 1925, στη σελίδα 2 αναφέρεται φιλανθρωπική εορτή υπέρ του Ορφανοτροφείου Ρεθύμνης. Εκεί διαπιστώνεται, ότι οι εγκαταστάσεις του τεκέ δεν είχαν κατεδαφισθεί ακόμη. Ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί λάθος η χρονολογία κατεδάφισης 1923, όπως αναφέρει στο άρθρο του ο Κωστής Παπαδάκης στην άγονη γραμμή με τίτλο «Τεκές, ορφανοτροφείο, νοσοκομείο, μουσικό σχολείο».

Τεκές Χορασανλί (Ηράκλειο). O τουρμπές του τεκέ σώζεται σήμερα και έχει διαμορφωθεί σε δωμάτιο που ανήκει σε παρακείμενη οικία στην οδό Μαστρακούλη 6

Ο τεκές των Χανίων Ο Μουσταφά Ντεντέ νοίκιασε ένα μέρος του τεμένους Hunkar (Σημερινός ναός Αγ. Νικολάου στη Σπλάντζια) και το μετέτρεψε σε τεκέ το 1821.

Ο τεκές στο Ρέθυμνο Μετά την ίδρυση του τεκέ στα Χανιά ο Μουσταφά Ντεντέ πήγε στο Ρέθυμνο και ίδρυσε τον τεκέ «Μουσταφά Εφένδη» το 1821. Πάνω από πενήντα χρόνια πριν, και συγκεκριμένα το 1778, ο Μπεκτασισμός ασκούνταν στον χώρο του τεμένους Μουρσχίντ Βελή Πασά (στον Μασταμπά) και λεγόταν τεκές του Σεγίντ Μεχμέτ Εμίν Μπαμπά που καταγόταν από το Κεσάν της Γαλλίπολης.

Τέμενος Βελή Πασά (σημερινό Μουσείο Γουλανδρή)

Απόκομμα από την εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρησις», 11 Ιανουαρίου 1925

Τεκές Ιμπραήμ Μπαμπά Το 1918 ο Ιμπραήμ Μπαμπά μετέτρεψε το σπίτι του που αποτελείτο από λίγα δωμάτια και που είχε χτίσει 1.5 χιλιόμετρο δυτικά του τεκέ Χορασανλί, σε τεκέ. Κατά την επίθεση Κρητών επαναστατών στον τεκέ το 1821 σκοτώθηκαν όλοι οι δερβίσηδες και αρκετοί Χριστιανοί. (πηγή: Orphan F. Koprulu, An Unknown Article by: Usta-Zade Yunus Bey: Bektashism’s Intention in Crete: journal of South-East European Studies 8-9, Instabul University Faculty of Letters, Instabul 1980 pp. 65-66, 43, 45, 57, 61).

Ο Χατζή Χασάν Μπαμπά

Iεραρχία και λατρεία των Μπεκτασήδων Σε αντίθεση με άλλα δερβισικά τάγματα, όπως οι Μαβλεβήδες, οι Μπεκτάσηδες δεν φαίνεται να έχουν κάποια δημόσια λατρευτική πρακτική. Όλο το τελετουργικό τους είναι καλυμμένο με απόλυτη μυστικότητα, κι αυτό έχει τροφοδοτήσει τους ερευνητές με μεγάλη περιέργεια. Αν μάλιστα προσθέσει κανείς τις πεποιθήσεις τους για την ελευθερία των γυναικών και την του φανατισμού στους θρησκευτικούς ηγέτες, δεν είναι να απορεί κανείς που με επίσημο διάταγμα καταργήθηκαν από την τουρκική δημοκρατία εντός των συνόρων του εθνικού κράτους. Τα μέλη του τάγματος χωρίζονται σε έξι κύριες κατηγορίες. Τους ασίκ (μέλη που δεν έχουν μυηθεί) και τους μουχίμπ, δηλαδή τους μυημένους. Κατόπιν, έρχονται οι ντερβίς, οι οποίοι έχουν την άδεια να φορούν τελετουργικά ενδύματα και εμβλήματα των Μπεκτάσηδων. Ακολουθούν οι μπαμπά, οι οποίοι κατευθύνουν τον τοπικό τεκέ και είναι επικεφαλής των τοπικών κοινοτήτων.

Στα υψηλότερα στρώματα βρίσκονται οι Ντερβίς μουντζαράτ, οι οποίοι παίρνουν όρκο αγαμίας, και μυούνται σε ένα μυστικό τελετουργικό. Ζουν μόνο στους τεκέδες, ξυρίζουν το μουστάκι και τη γενειάδα και φορούν ένα ασημένιο σκουλαρίκι στο δεξί τους αυτί ως έμβλημα της θέσης τους. Στην κορυφή της ιεραρχίας, βρίσκονται οι καλίφα, ως επικεφαλής των περιφερειακών τεκέδων, ορισμένοι από τους επικεφαλής της έδρας του ντεντέ-μπαμπά. Το ιερό τυπικό της μύησης και του όρκου, ακολουθείται από τελετουργικό συμπόσιο, στο οποίο καταναλώνεται σερμπέτι και τυρί, πίνεται κρασί και ακούγεται μουσική. Την τεχνική της έκστασης, ακολουθούν αρκετά τάγματα των δερβίσηδων, είτε μέσω του ήχου, είτε μέσω του χορού. Τραγούδια – επικλήσεις στο θείο, όπως το ζίκρ είναι χαρακτηριστικά στη λατρεία των μπεκτάσι, αργόσυρτες μελωδίες που σταδιακά αναπτύσσουν ρυθμό. Τα κύρια όργανά τους είναι ένα είδος φλογέρας και το κρουστό μπεντίρ και το έγχορδο σαζ (Wikipedia).

Η Πλαθιά Στράτα στο Ηράκλειο, σημερινή λεωφόρος Καλοκαιρινού

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΦΥΛΛΟ

www.rethemnosnews.gr

απόψεις

ΣΑΒΒΑΤΟ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021

Το τάγμα των Μπεκτασήδων και ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο ΜΕΡΟΣ Β΄

Χριστιανισμός και Μπεκτασισμός

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ

Costas_rallis59@yahoo.gr Το τάγμα των μπεκτασήδων ήταν πάντα διαλλακτικό προς τον χριστιανισμό και χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές για τον προσηλυτισμό των Χριστιανών. Πολλοί Οθωμανοί σουλτάνοι, πριν από κάθε πολεμική κίνηση τους εναντίον χριστιανικών εδαφών, έστελναν πρώτα τους Δερβίσηδες, που με το πρόσχημα των «ανθρώπων του Θεού» ή των «φιλοχριστιανών» προκαλούσαν τη συμπάθεια των Χριστιανών, διευκολύνοντας το έργο των Οθωμανών. Ο μπεκτασισμός, έχει επηρεαστεί βαθιά από τον χριστιανισμό. Χαρακτηριστικά, αναφέρουμε: - Η μπεκτασική τριάδα Αλλάχ-Μωάμεθ-Άλη, αντιστοιχεί στη χριστιανική Αγία Τριάδα, Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα. - Οι δώδεκα ιμάμηδες αντιστοιχούν στους Δώδεκα Αποστόλους. - Το συμβολικό πλύσιμο του υποψήφιου μέλους του τάγματος κατά τη διάρκεια τελετής «ικράρ», θυμίζει το χριστιανικό βάπτισμα, ενώ το ράντισμα με ροδέλαιο κατά τη διάρκεια της τελε-

τής «τζέμ» αντιστοιχεί στο χριστιανικό χρίσμα. - Η χρήση του άρτου και του οίνου στη διάρκεια των παραπάνω τελετών, μπορεί να παραλληλισθεί με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. - Οι μπεκτασήδες, εξομολογούνται τα αμαρτήματά τους στους «μπαμπάδες» και στα «αδέλφια της ψυχής τους», ενώ ο αφορισμός τους (duskunluk) θυμίζει τον αφορισμό-αναθεματισμό της ορθόδοξης Εκκλησίας. - Ο γάμος τους γίνεται με την παρουσία του ιερέα. - Στους μπεκτασήδες υφίσταται παράληψη της περιτομής, ενώ τηρούν αυστηρά τη μονογαμία. - Η αγαμία των μπεκτασήδων βαθμούχων αντιστοιχεί στην αγαμία των επισκόπων και των μοναχών, ενώ η ενδυμασία των μπεκτασήδων αξιωματούχων, αντιστοιχεί στην περιβολή του χριστιανικού ιερατείου. - Οι μπεκτασικοί τεκέδες έχουν αντιγράψει πολλά στοιχεία από την κατασκευή και τον τρόπο λειτουργίας των χριστιανικών μοναστηριών.

Ακόμη αναφέρονται θαύματα από τους «αγίους» των μπεκτασήδων, όπως αναστάσεις νεκρών, τυφλοί που ανέκτησαν την όρασή τους κλπ, τα οποία παραπέμπουν στα αντίστοιχα χριστιανικά. - Οι μπεκτασήδες απεχθάνονται το κρέας του λαγού, όμως τρώνε χοιρινό. Το 745 ο παπάς Zacharie παρότρυνε τους Χριστιανούς να απέχουν από το κρέας του λαγού. Συμπεραίνεται λοιπόν ότι, τον εξισλαμισμό των Χριστιανών διευκόλυνε ο συγκρητισμός (συνδυασμός διαφορετικών πίστεων, συνήθως αναμειγνύοντας πρακτικές ποικίλων σχολών σκέψης) των μπεκτασήδων, καθώς μπορούσαν να διατηρήσουν πολλά δικά τους ήθη και έθιμα, έχοντας και την ασφάλεια της μουσουλμανικής ιδιότητας. Ο Μαρίνος Σαρηγιάννης στο άρθρο του «Ένας ετερόδοξος Μουσουλμάνος στην Κρήτη του 18ου αιώνα» αναφέρει ότι λίγα είναι αυτά που γνωρίζουμε για την πολιτισμική και κοινωνική ιστορία των μουσουλμάνων της Κρήτης, λόγω της ταύτισης της ιστορίας της Κρήτης με

την ιστορία της χριστιανικής Κρήτης από τους περισσότερους Έλληνες ιστοριογράφους, αλλά και του γλωσσικού εμποδίου, καθώς οι περισσότερες σχετικές πηγές είναι γραμμένες στα οθωμανικά (παρά το γεγονός ότι η γλώσσα των περισσότερων «Τουρκοκρητικών» ήταν τα ελληνικά). Το πλούσιο υλικό που σώζεται, τόσο στην Κρήτη, όσο και σε βιβλιοθήκες της Τουρκίας ή της δυτικής Ευρώπης, δεν έχει μέχρι τώρα χρησιμοποιηθεί για την ανάδειξη της πολιτιστικής ζωής των μουσουλμάνων της Κρήτης. Πρόσφατα, κάποιες εργασίες έρχονται να ρίξουν φως στη θρησκευτική ζωή των μουσουλμανικών πληθυσμών και ιδιαίτερα όσον αφορά τις δερβισικές αδελφότητες, οι οποίες είχαν μεγάλη διάδοση στο νησί. Ο φίλος Τούρκος ιστοριογράφος Yunus Cengel σκέφτεται να ιδρύσει ένα κέντρο έρευνας στην Τουρκία με σκοπό τη συνεργασία ερευνητών από τις δύο πλευρές μια και τα έγγραφα αλλά και το οπτικό υλικό βρίσκεται και στις δύο χώρες.

Το μοναδικό υπόλειμμα του τεκέ Ο τουρμπές του Χατζή Χασάν Μπαμπά, η κεντρική είσοδος, και ο χώρος παρασκευής ψωμιού

Απόληξη μεζαρόπετρας του τάφου του Χατζή Χασάν Μπαμπά Την παραπάνω φωτογραφία παρουσίασε ο Χάρης Στρατιδάκης στο άρθρο του «κυνηγώντας θησαυρούς προστιθέμενης γνώσης». Όπως ο ίδιος λέει, την είχε διασώσει ο γυμνασιάρχης Μανώλης Βογιατζάκης.1 Σ’ αυτήν βλέπουμε το πάνω μέρος της ταφικής στήλης (μεζαρόπετρας), η οποία πιθανότατα απεικονίζει το κάλυμμα της κεφαλής ηγέτη των Μπεκτασήδων, δηλαδή το στέμμα (tadj), και ενδέχεται να μην πρόκειται για ταφική στήλη γυναίκας, όπως ο ίδιος πιθανολογεί. Και αυτό γιατί, έπειτα από επικοινωνία με Τούρκο ιστοριογράφο (Fahri Maden) που έχει γράψει για τον Μπεκτασισμό στην Κρήτη, πληροφορήθηκα, ότι οι 12 λωρίδες συμβολίζουν τους 12 ιμάμηδες, στους οποίους πιστεύουν οι Μπεκτασήδες και στη συγκεκριμένη φωτογραφία απεικονίζεται το πάνω μέρος της ταφικής στήλης ηγέτη των Μπεκτασήδων. Για το αν είναι από τον τάφο του Χασάν Μπαμπά δεν μπορούμε να το πούμε με σιγουριά. Σε άλλο άρθρο του με τίτλο «κυνηγώντας το χτες» αναφέρει ότι τον τάφο του Χατζή Χασάν Mπαμπά περιέβαλαν σε ένα εντυπωσιακό τουρμπέ που είχε οκτάγωνο σχήμα. Το παραπάνω, θεωρείται σωστό, αφού αυτό φαίνεται και στην πρωτοεμφανιζόμενη φωτογραφία που παραθέτω σε αυτό το άρθρο. 1. Και χρησιμοποιείται σήμερα σε κοντινό ιδιωτικό σιντριβάνι

Έγγραφο Υποθηκοφυλακίου Ρεθύμνης (1924) που λέει ότι δεν υφίσταται προσημείωση υποθήκης του τεκέ Πρωτοεμφανιζόμενη φωτογραφία από το εσωτερικό του τουρμπέ του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο

Ο Μουφτής Ρεθύμνης πιστοποιεί ότι ο Αλή Ουσταζαδέ υπηρετεί σαν Ιμάμης και Χαλίφης στον Τεκέ των Μπεκτασήδων Ρεθύμνης του Χασάν Μπαμπά ( Έγγραφο ιεροδικείου Ρεθύμνης))

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΤΕΛΙΔΑ 21

www.rethemnosnews.gr

απόψεις

ΣΑΒΒΑΤΟ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2021

Τουρισμός... μαζί μπήκαμε στην κρίση Γιώργος Μαραβελάκης*

λίγοι θα βγουν από το κραχ του 2021

Με την χρεωκοπία ενός από τους μεγαλύτερους ταξιδιωτικούς οργανισμούς της Ολλανδίας, το D-reizen, με 285 καταστήματα και 1.1.50 εργαζόμενους, το Ηνωμένο Βασίλειο να μην αλλάζει στάση για το θέμα των ταξιδιών στο εξωτερικό, την χρεοκοπία επίσης τριών μεσαίων Βρετανικών Tour Operator και την ανακοίνωση του προγράμματος «Γέφυρα 2» κλείνουν οι πρώτες 9 μέρες του μηνά Απριλίου 2021, ενός μήνα που υπό κανονικές συνθήκες θα είχε αρχίσει η τουριστική περίοδος καθώς θα βρισκόμασταν ήδη στην δεύτερη εβδομάδα για το Πάσχα των καθολικών. Τα αρνητικά μηνύματα είναι απανωτά και οι αριθμοί αμείλικτοι, πάρα την προσπάθεια κυβερνητικών στελεχών για την δημιουργία θετικού κλίματος για την σεζόν του 2021, με το 32% όλων των προορισμών παγκοσμίως να κρατά εντελώς κλειστά τα σύνορά του για διεθνείς τουρίστες στις στα τέλη Μαρτίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ-UNWTO) προβλέπει ότι το πρώτο εξάμηνο του 2021 θα είναι δύσκολοι για τον παγκόσμιο τουρισμό. Αυτή η πρόβλεψη έρχεται να ενισχυθεί και από τα νούμερα για τις αεροπορικές κινήσεις που αγγίζουν έως και το -95% σε κάποιους προορισμούς και ειδικά για την Κρήτη από τα νούμερα των πρώτων αφιχθεντων στο νησί από το εξωτερικό. Ένα από τα πολλά παραδείγματα των μέχρι τώρα πτήσεων αποτελεί η πτήση γνώστης αεροπορικής εταιρείας της Γερμανίας, που ενώ είχε κρατήσεις εισιτηρίων για 132 άτομα τελικά ταξίδεψαν 54 άτομα, με την εταιρεία να δίνει κουπόνια «voucher» για τους πελάτες που τελικά λόγω της πανδημίας και των lockdown επέλεξαν να μην ταξιδέψουν ταξιδέψουνε. Στην συνέχεια και μέχρι σήμερα η πιο πάνω εταιρεία έχει προχωρήσει είτε στην ακύρωση, είτε στην συγχώνευση πτήσεων με την ελπίδα, όπως όλες οι αεροπορικές εταιρείες υπολογίζουν, να έρθει μια κανονικότητα των πτήσεων της αρχές Ιουλίου. Βεβαίως καταλυτικό ρόλο για να διαδραματίσει ο τουρισμός στην κατεύθυνση ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας αναφέρεται η Έκθεση του Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), σύμφωνα με την οποία, η ταχύτητα με την οποία θα ανακάμψει η ελληνική οικονομία εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την επιτάχυνση των εμβολιασμών όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως αναφέρει και στην εισαγωγή του ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, η πανδημία COVID-19 αποτέλεσε στη διάρκεια του 2020 το μεγαλύτερο εξωτερικό κίνδυνο για όλο τον πλανήτη, αφήνοντας βαρύ οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Όσον αφορά την ελληνική οικονομία, η πανδημία ανέκοψε την ανάκαμψή της και συνεχίζει να δοκιμάζει τις αντοχές της.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛ. 20

Το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 8,2%, κυρίως λόγω της κάμψης των εξαγωγών υπηρεσιών και της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η επίπτωση στους επιμέρους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας από την αναστολή λειτουργίας ή υπολειτουργία επιχειρήσεων είναι ασύμμετρη, με τον τουρισμό, τη φιλοξενία και την εστίαση, τον πολιτισμό και τις μεταφορές, καθώς και το λιανικό εμπόριο, να πλήττονται περισσότερο. Ο τουρισμός φιλοδοξεί και σε αυτήν την κρίση να πρωταγωνιστήσει την επόμενη μέρα! Τα πεπραγμένα της προηγούμενης 10ετίας αποτελούν αδιαμφισβήτητα εχέγγυα, αλλά η πολιτεία θα πρέπει να πάρει πραγματικά μετρά στηρίξεις των επιχειρήσεων και κατ΄επεκταση και των εργαζομένων στον τουρισμό. Δυστυχώς μέχρι σήμερα έχουμε μόνο προσπάθεια από την κυβέρνηση και όχι αποτέλεσμα για την στηρίξει των επιχειρήσεων με τελευταίο και ποιο χαρακτηριστικό το πρόγραμμα «Γέφυρα 2» το οποίο αντί να στηρίζει, τις αποπλανεί και τις τιμωρεί τις επιχειρήσεις που αναπτύσσονται, βελτιώνονται και προσπαθούν να δώσουν ώθηση στην οικονομία και ειδικά τον τουρισμό. Ένα παράδειγμα διαβάζοντάς το ΦΕΚ για το πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ 2» στην σελίδα 6986 – 6987 αναφέρει: «ΙΙ) Για νομικά πρόσωπα και επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ατομικών επιχειρήσεων που απασχολούν από έναν (1) μέχρι και εννέα (9) εργαζομένους σε ετήσια βάση και έχουν κύκλο εργασιών έως δύο εκατομμύρια (2.000.000) ευρώ ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα δύο εκατομμύρια (2.000.000) ευρώ, σύμφωνα με τις τελευταίες οικονομικές καταστάσεις για τις οποίες υπήρχε υποχρέωση κατάρτισης, βάσει του ευρωπαϊκού ορισμού των πολύ μικρών επιχειρήσεων» Και λίγο ποιο κάτω στην ιδιά σελίδα αναφέρει: «ΙΙΙ) Για νομικά πρόσωπα και επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ατομικών επιχειρήσεων που απασχολούν από δέκα (10) μέχρι και σαράντα εννέα (49) εργαζομένους σε ετήσια βάση και έχουν κύκλο εργασιών από δύο εκατομμύρια (2.000.000) ευρώ έως δέκα εκατομμύρια (10.000.000) ευρώ ή έχουν σύνολο ετήσιου ισολογισμού από δύο εκατομμύρια (2.000.000) ευρώ έως δέκα εκατομμύρια (10.000.000) ευρώ, σύμφωνα με τις τελευταίες οικονομικές καταστάσεις για τις οποίες υπήρχε υποχρέωση κατάρτισης, βάσει του ευρωπαϊκού ορισμού των μικρών επιχειρήσεων». Ενώ στην ιστοσελίδα του υπουργείου οικονομικών φαίνονται ότι οι δυο κατηγορίες δεν είναι συμπληρωματικές η μια στην άλλη, στο ΦΕΚ όπως αναφέρετε παραπάνω οι δυο κατηγορίες επιχειρήσεων είναι.

Επίσης η συγκεκριμένη απόφαση όπως είναι δημοσιευμένη στο ΦΕΚ έχει και τιμαριωτικό χαρακτήρα για τις επιχειρήσεις και κατ΄ επέκταση για τους εργαζομένους . Τι εννοώ με αυτό: - Εάν μια μικρή επιχείρηση με 8 εργαζομένους έκανε τζίρο 2.000.100 ευρώ αντί 2.000.000 ευρώ με βάση το ΦΕΚ μένει απέξω από το πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ 2». Αρά το Κράτος τον τιμωρεί γιατί έκανε σωστές κινήσεις, συμφωνίες, αγορές μέσω τραπεζικού δανεισμού κτλ. - Από την άλλη πλευρά εάν μια επιχείρηση με 40 εργαζομένους, π.χ. ένα ξενοδοχείο, που εμπίπτει στην επόμενη κατηγορία με τζίρο από 2.000.000 ευρώ έκανε τζίρο 1.998.900 ευρώ με βάση το ΦΕΚ μένει απ’ έξω από το πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ 2» χωρίς να εξετάζει του λογούς που επιχείρηση δεν έκανε τον ελάχιστο τζίρο που απαιτεί. Για τα ξενοδοχεία που είμαι γνώστης αίτιες για τον τζίρο κάτω των 2.000.000 μπορεί να είναι - οι χαμένες κρατήσεις της Thomas Cook ή - ανακαινίσεις και το άνοιγμα για την σεζόν του 2019 έγινε στις 15 Μαΐου ή - για ένα καινούργιο ξενοδοχείο που άνοιξε το 2019 οι πρώτες κρατήσεις ήταν αρχές Ιουνίου κτλ. ΤΑ ΔΥΟ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 2021 Ο UNWTO παρουσιάζει δύο σενάρια για την πορεία του τουρισμού το 2021, βάσει των οποίων θεωρείται πιθανή η ανάκαμψη στα διεθνή ταξίδια κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Τα δύο αυτά σενάρια βασίζονται σε διάφορους παράγοντες, κυρίως σε μια σημαντική άρση των περιορισμών ταξιδιού, στην επιτυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού ή στην εισαγωγή εναρμονισμένων πρωτοκόλλων όπως το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό που έχει υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. - Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, τον Ιούλιο τοποθετείται μια ανάκαμψη, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση κατά 66% των διεθνών αφίξεων για το 2021 σε σύγκριση με τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα του 2020. Σε αυτήν την περίπτωση, οι αφίξεις θα ήταν ακόμη 55% κάτω από τα επίπεδα που καταγράφηκαν το 2019. - Το δεύτερο σενάριο εξετάζει πιθανή ανάκαμψη τον Σεπτέμβριο, οδηγώντας σε αύξηση 22% στις αφίξεις σε σύγκριση με πέρυσι. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό θα είχε ως αποτέλεσμα οι αφίξεις να είναι κατά 67% λιγότερες σε σχέση με τα επίπεδα του 2019.

Η επιτύμβια στήλη2 του Χατζή Χασάν Μπαμπά και η μετάφραση της Η μετάφραση του κειμένου της στήλης αυτής δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Φίλος Τούρκος βρήκε γνώστη της αρχαίας Οθωμανικής γλώσσας, ο οποίος το μετέφρασε στα Τούρκικα και κατόπιν ο φίλος στα Αγγλικά. Από τα Αγγλικά η Μετάφραση στα Ελληνικά έγινε από εμένα. 1. Αυτός ο ευλογημένος άνθρωπος, ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος3 όταν ήταν νέος. Έπειτα, αφήνοντας όλα τα άλλα πράγματα στην άκρη, πήρε το δρόμο των αγίων. 2. Πήγε στον Ιδρυτή Πατέρα και επισκέφτηκε το ιερό του.4 Ο πατέρας Τουραμπί,5 με δοξασμένη ψυχή του έβαλε το στέμμα.6 3. Μετά από αυτό υπηρέτησε εγκάρδια στον τεκέ του από κάθε άποψη, ευχαριστώντας τόσους δερβίσηδες με αγάπη. 4. Επιτέλους, η προσπάθειά του έχει εκτιμηθεί και του έχει δοθεί εξουσιοδότηση από τον Μεγάλο Πατέρα.7 Έτσι, έγινε γείτονας στο σπίτι του Δασκάλου για δύο χρόνια. 5. Αργότερα απομακρύνθηκε από τον αφέντη του και τον έκανε να αισθάνεται λυπημένος. Εκείνοι που τον αγαπούσαν περίμεναν την επιστροφή του, ασφαλή και υγιή. 6. Στη συνέχεια, αποφάσισε να πάει σε προσκύνημα στην Χεζάτζ,8 πήγε στο Μεγάλο Σπίτι9 και προσκύνησε στο χώμα του.

7. Ο πατέρας του Ισλάμ, ένας κύριος, ήρθε από το Ηράκλειο και πήρε τη θέση του Μεγάλου Οδηγητή. 8. Δίδαξε περισσότερα από τριακόσια πενήντα από τα πνευματικά του παιδιά και τους οδήγησε στο τάγμα του Ιδρυτή Πατέρα. 9. Ο Τεκές των Μπεκτασί ήταν ένα ερείπιο. Άρχισε την ανακατασκευή του βασιζόμενος στη γενναιοδωρία του Ιδρυτή Πατέρα του Σουλτάνου.10 10. Αναμφίβολα, όλα αυτά που βλέπουμε με τα μάτια μας εδώ έχουν γίνει από αυτόν, που με ειλικρινή προσπάθεια οικοδόμησε ύστερα από χρόνια. 11. Το δώρισε στον Κύριό του και έκανε την ψυχή του χαρούμενη και πολλοί δερβίσηδες θαύμαζαν τη γενναιοδωρία του. 12. Η ημερομηνία αγιοποίησής του ήταν στην ηλικία των σαράντα πέντε, με το ημερολόγιο Εγίρας. Επίσης, ο χρόνος έγκρισης του, ολοκλήρωσε σαράντα χρόνια. 13. Υπακούοντας τη θεϊκή εντολή του «Επιστρέψτε», έκλεισε τα μάτια του, μετακόμισε από τον κόσμο κι έφτασε στο Θεό. 14. Τέσσερεις Πατέρες11 ήρθαν, ενώ ο Χασάν Μπαμπά ήταν στα γόνατά του, έκαναν την ψυχή του χαρούμενη και έστεψαν τη φήμη του με εξοχότητα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ Χατζηδάκης, Ι. (1881). «Περιήγησις εις Κρήτην». Σταυράκης, Ν. (χ.χ.). «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης» 1881. Cengel, Y. (2020). Σημειώσεις Έρευνας. Μαυρομμάτης, Γ. (2005). Περί των Bektashi Δερβίσηδων ή Αναζητώντας Προϋποθέσεις για μια διαφορετική ανάγνωση του Ισλάμ στα Βαλκάνια. Koprulu, O. F. (χ.χ.). Bektasiligin Girid’De Intisari.

Στούκας, Μ. (2019, 12 23). Μπεκτασισμός: Ο Δούρειος Ίππος του ισλάμ στα Βαλκάνια. Ανάκτηση από protothema.gr: https://www.protothema.gr/stories/ article/957918/hristianismos-kai-bektasismos-oi-sheseismetaxu-tous/ Σαρηγιάννης, Μ. (χ.χ.). Ένας ετερόδοξος Μουσουλμάνος στην Κρήτη του 18ου αιώνα. Maden, F. (2017). Girit Bektasileri.

Μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Osman Nuri Mete και παραδόθηκε από τον Erkan Kiraz σε εμένα, όπου έκανα και τη μετάφραση στα ελληνικά.

2. Η επιτύμβια στήλη είναι γραμμένη στην αρχαία οθωμανική τουρκική γλώσσα, στην οποία χρησιμοποιούνται ατελείωτες περσικές και αραβικές ρίζες λέξεων, που δεν είναι γνωστές. 3. Τελώνης 4. Εννοεί τον Τεκέ του Χατζή Μπεκτάς 5. Ο Τουραμπί (turab στα αραβικά είναι το χώμα) σχετίζεται με τον τέταρτο Χαλίφη Αλή, ο οποίος ευνοήθηκε μεταξύ άλλων φίλων του Προφήτη από τους Μπεκτασί, καθώς και από άλλες σέχτες Αλεβιτών. Όταν μια μέρα ο προφήτης είδε το γαμπρό του λερωμένο με χώμα να δουλεύει στον κήπο του, που ήταν το χόμπι του, τον ονόμασε «Abu turab», που σημαίνει πατέρας του χώματος, ιδιοκτήτης εδάφους, κάποιος που λατρεύει το χώμα 6. Στα τούρκικα, «tac», στα αραβικά και στα περσικά «Tadj», δηλαδή το στέμμα 7. Εννοεί τον Turabi Ali Baba 8. Εννοεί στη Μέκκα 9. Εννοεί το κτήριο Kaaba στη Μέκκα, το μεγαλύτερο αξιοθέατο του Ισλάμ 10. Ο ιδρυτής Χατζή Μπεκτάς, Χουνκάρ θα πει Σουλτάνος 11. Ο ι μπεκτασήδες πιστεύουν στους δώδεκα ιμάμηδες, εδώ οι τέσσερεις Πατέρες είναι ο Προφήτης, ο γαμπρός του, Αλί και τα εγγόνια Χασάν και Χουσεΐν

Ευχαριστίες Για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου άρθρου, ευχαριστώ θερμά τον Τούρκο συγγραφέα Fahri Maden, για την παραχώρηση των φωτογραφιών από το βιβλίο του «GIRIT BEKTASILERI» και επίσης για την αποστολή σε pdf του βιβλίου του Coprulu. Ευχαριστώ επίσης, τον Τούρκο ιστορικό ερευνητή και συγγραφέα Yunus Cengel για τις πληροφορίες του όπως και τους Erkan Kiraz και Osman Nuri Mete για τη μετάφραση της επιτύμβιας στήλης.