16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2020
Ταξίδι στο χρόνο στις περιοχές Σοχώρα και Τσικαλαριά με έμφαση στα αστυνομικά κτήρια Γράφει ο ΣΤΈΛΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ Αρκετές είναι οι φωτογραφίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και παρουσιάζουν διάφορες περιοχές του Ρεθύμνου στο πέρασμα των χρόνων. Σε αυτή την παρουσίαση θα μιλήσουμε για δυο σημεία της πόλης, την περιοχή Σοχώρα και τη συνοικία Τσικαλαριά. Θα επικεντρωθούμε σε αυτά τα σημεία διότι εκεί υπάρχουν κτήρια κατασκευασμένα από τα τέλη του 19ου αιώνα και σήμερα κάποια απ’ αυτά στεγάζουν τις αστυνομικές υπηρεσίες και το Τμήμα Δοκίμων Αστυφυλάκων Ρεθύμνου. Μέσα από τις φωτογραφίες θα γίνει μία προσπάθεια ιστορικής αναδρομής για το πως ήταν η περιοχή και τι αλλαγές έγιναν στα κτήρια και στο περιβάλλοντα χώρο. ΣΟΧΏΡΑ Η Σοχώρα είναι γειτονιά της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου και βρίσκεται δυτικά της πόλης κάτω από το κάστρο της Φορτέτζας. Στη Σοχώρα βρίσκεται η πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου όπου στη βόρεια πλευρά της στεγάζονται οι αστυνομικές υπηρεσίες της πόλης, σε κτήριο που κάποια από τα τμήματα του είναι κατασκευασμένα στις αρχές του 18ου αιώνα. Η πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου που όλοι οι Ρεθεμνιώτες γνωρίζουν ως πλατεία Νομαρχίας, έχει αλλάξει διάφορες ονομασίες στο πέρασμα των χρόνων. Επί Τουρκοκρατίας η περιοχή λεγόταν Μικρά Χασίλια, στις αρχές του 20ού αιώνα η πλατεία ονομαζόταν Σκρύδλωφ, προς τιμή του Ρώσου ναυάρχου των Μεγάλων Δυνάμεων, αφού από το 1897 μέχρι το 1909 οι Ρώσοι έλεγχαν την πόλη, στη συνέχεια μετονομάστηκε σε πλατεία Αβέρωφ και μετέπειτα σε πλατεία Βασιλέως Γεωργίου Β’. Στην πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου υπάρχει το Νομαρχιακό Μέγαρο, ένα εντυπωσιακό νεοκλασικό κτίριο που άρχισε να οικοδομείται στις αρχές της δεκαετίας του 1840 και ολοκληρώθηκε το 1869. Στην αρχή το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση κρατικών υπηρεσιών, έπειτα σαν κατοικία του πρίγκιπα Γεωργίου και μετά το 1906 ως Νομαρχία. Η αρχή του ταξιδιού μας ξεκινάει το έτος 1899, κατά την διάρκεια εκδήλωσης των Οθωμανών που ακόμα βρισκόταν στην περιοχή, παρουσία Ρώσων στρατιωτικών οι οποίοι είχαν έρθει στο Ρέθυμνο ως εγγυήτρια δύναμη, στην τότε πλατεία Σκρύδλωφ. (Εικ. 1) Παρατηρούμε στη φωτογραφία μια πολυπληθή συνάθροιση ανθρώπων γύρω από την πλατεία. Στα αριστερά βλέπουμε το επιβλητικό κτήριο της σημερινής Αντιπεριφέρειας, το οποίο ήταν το τότε Διοικητήριο και ονομαζόταν «Μαρμαρόπορτα», λόγω της άριστης ποιότητας μαρμάρων που είχε αλλά και τους κίονες που υποβάσταζαν τον εξώστη. Δίπλα στο Διοικητήριο υπήρχαν οι φυλακές «Λεμονέ» (σήμερα αστυνομικές υπηρεσίες), τις οποίες επισκεύασε ο Νουρή Πασάς. Η ονομασία «Λεμονέ» προήλθε από μία λεμονιά που βρισκόταν στην μέση του περιβόλου των τουρκικών φυλακών. Στο βάθος δεξιά παρατηρούμαι να υπάρχει κτίσμα το οποίο σήμερα είναι τμήμα της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ρεθύμνου (Α.Δ.). Στον αύλειο χώρο είχε κτιστεί σιντριβάνι με εντυπωσιακές
Εικ. 1
Εικ. 2 γούρνες, που είχαν μεταφερθεί από το «Αθάνατο Νερό», μία πηγή που βρισκόταν στην περιοχή ανάμεσα στη Σχολή Χωροφυλακής και το κτήριο του Ορφανοτροφείου και το όνομα της, «Αθάνατο νερό», οφειλόταν ίσως στους πολλούς «αθανάτους» που υπήρχαν στην περιοχή. Κάθε Παρασκευή απόγευμα, στην πλατεία έπαιζε η στρατιωτική μουσική. Λόγω των σημαντικών κτηρίων που βρισκόταν στη Σοχώρα αλλά και την δυνατότητα να φωτογραφηθεί από ψηλά η όμορφη αυτή περιοχή του Ρεθύμνου, αφού βόρεια ήταν η Φορτέτζα και νότια ο λόφος του Τιμίου Σταυρού, μπορούμε να βρούμε αρκετές φωτογραφίες του παρελθόντος από την περιοχή. Στην εικόνα 2 παρατηρούμαι τη Σοχώρα το έτος 1902 να έχει φωτογραφηθεί πιθανόν από το λόφο του Τιμίου Σταυρού. Μπροστά φαίνεται το επιβλητικό κτήριο των Στρατώνων, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο κτίριο της πόλης, ήταν τούρκικος Στρατώνας, όμως το 1898 εγκαταστάθηκαν εκεί οι Ρώσοι στρατιώτες
Εικ. 3
Εικ. 4
και για τον λόγο αυτό πήρε το όνομα «Ρωσικοί Στρατώνες». Παρατηρούμε την πόλη να περικλείεται με τείχη που όπως μπορούμε να δούμε συνεχίζουν από την πλευρά της θάλασσας. Αριστερά του κτηρίου των Στρατώνων υπάρχει η δυτική είσοδος (πύλη) της πόλης ενώ στο βάθος διακρίνεται το κτήριο της σημερινής Αστυνομικής Διεύθυνσης Ρεθύμνου (Α.Δ.). (Εικ. 2). Συνεχίζουμε το ταξίδι και βρισκόμαστε στις αρχές του 20ου αιώνα, όπου βλέπουμε τη πλατεία Σκρύδλωφ να έχει φωτογραφηθεί πιθανόν από το ύψωμα της Φορτέτζας (εικόνα 3). Δεξιά από την συμβολή των σημερινών οδών Μελισσηνού και Ηρώων Πολυτεχνείου, προς την μεριά της θάλασσας, βρίσκεται σήμερα η τελευταία γνωστή Κρήνη που κατασκευάστηκε στην πόλη του Ρεθύμνου την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Κρήνη του Αμπιντίν Μπέι. Στον ίδιο
χώρο υπήρχε ο τάφος του Τούρκου Μουσταφά Εφέντι ο οποίος είχε έρθει από την Μικρά Ασία το 1844 και υπήρξε γραμματέας του Οθωμανικού Στρατού. (Εικ. 3). Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η πλατεία είχε μετονομαστεί σε πλατεία Αβέρωφ (εικόνα 4). Επί δημαρχίας Χουσνί Βακογλάκη (1911-1919), σε τμήμα της πλατείας δημιουργήθηκε ο πέμπτος κατά χρονολογική σειρά Κήπος του Ρεθύμνου. Απαρτιζόταν από µία εκατοντάδα πυκνοφυτεμένων πεύκων, µε τρεις σκυρόστρωτους διαδρόμους ανάμεσα τους. Στο βάθος φαίνεται το κτήριο των Στρατώνων που τότε ήταν η έδρα του 44ου Συντάγματος. Βόρεια της πλατείας υπάρχει το κτήριο των σημερινών αστυνομικών υπηρεσιών που τότε στέγαζε τις φυλακές Λεμονέ. Η δυνατότητα περιπάτου κάτω από πανέμορφα δέντρα, σε μία πλατεία δίπλα στην θάλασσα, καθιστούσε την τότε περιοχή της Σοχώρας ως την ομορφότερη της πόλης. (Εικ. 4). Οι ανάγκες ανοικοδόμησης και κίνησης οχημάτων στην περιοχή, σε συνδυασμό με την περίοδο της Γερμανικής κατοχής στο Ρέθυμνο, δεν επέτρεψαν να διατηρηθεί ο πέμπτος κήπος της πόλης. Στην εικόνα 5 βλέπουμε τη πλατεία Σοχώρας την δεκαετία του 1960. Πλέον έχει πάρει το στρογγυλό σχήμα που είχε μέχρι το 2012 με δέντρα και διαδρόμους, ενώ το κτήριο που διακρίνεται κατά μήκος της πλατείας στεγάζει πλέον της αστυνομικές υπηρεσίες, όπου εκεί το έτος 1949 είχε μεταφερθεί η Αστυνομική Διεύθυνση Ρεθύμνου. (Εικ. 5). Προχωράμε στα τέλη της δεκαετία του 1960 όπου μέσα από μία πανοραμική και έγχρωμη φωτογραφία η οποία πιθανόν ελήφθη από τον λόφο του Τιμίου Σταυρού (εικόνα 6), μπορούμε να δούμε την περιοχή της Σοχώρας. Οι στρατώνες πλέον δεν υπάρχουν, αφού καταστράφηκαν με τους βομβαρδισμούς του 1941 από τους Γερμανούς και στην θέσης τους βρίσκεται το γήπεδο της Σοχώρας με τις κερκίδες του από την πλευρά της θάλασσας. Στα αριστερά παρατηρούμε να κατασκευάζεται ο περιφερειακός δρόμος γύρω από τη Φορτέτζα, ενώ στην στρογγυλή πλέον πλατεία Σοχώρας βλέπουμε το κτήριο των αστυνομικών υπηρεσιών, από την μεριά της πλατείας να έχει πάρει σχεδόν την σημερινή του μορφή. (Εικ. 6) Την δεκαετία του 1970 σε μία φωτογραφία της περιοχή από την πλευρά της Φορτέτζας, μπορούμε πλέον να διακρίνουμε στη συμβολή των οδών Μελισσηνού και Ηρώων Πολυτεχνείου ένα ισόγειο κτίσμα, τη σημερινή Τροχαία Ρεθύμνου. (Εικ. 7). Μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας ανάπλασης της περιοχής σε μια πανοραμική αεροφωτογραφία του 2015, βλέπουμε την πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου όπως είναι σήμερα. Η