review-magazine by review

МиР ДелОвыХ лЮДей

СЕКРЕТ КОМАНДЫ

члены команды Правительства РА рассказывают о слагаемых своего успеха

ԹիՄի գաղՏնիՔԸ

ՀՀ կառավարության թիﬕ անդաﬓերը պատմում են իրենց հաջողության գրավականի մասին

СПЕЦИАЛЬНЫЙ ВЫПУСК ՀաՏուկ ԹողարկուՄ

«…Мы выбрали стратегию стабильного роста и благодаря активной работе по всем направлениям мы поставим страну на необратимый путь гармоничного развития...» Президент Республики Армения Серж Саргсян

«…Մենք ընտրել ենք կայուն վերելքի ճանապարհը, և բոլոր ուղղություններով տարվող ակտիվ աշխատանքով է, որ մեր երկիրը դնելու ենք ներդաշնակ զարգացման անշրջելի ուղու վրա:..» Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Սերժ Սարգսյան

а фоне многочисленных экономических, политических и социальных проблем и задач, стоящих перед республикой, в 2008 году начала формироваться новая команда правительства, объединившая знания, умения и квалификацию многих профессионалов, имеющих единую главную цель и единые методы ее достижения. За последние четыре года эта команда успешно реализовала многочисленные программы и реформы, благодаря которым в стране произошли ощутимые позитивные изменения в экономике, инфраструктуре, бизнес-среде, социальной сфере. А плоды многих реформ, осуществленных этой командой, нам еще предстоит пожинать в будущем. Вклад каждого члена команды в общее дело неоценим, а при командной работе эффективность еще выше благодаря синергическому эффекту. Впрочем, представители команды правительства готовы сами рассказать о ней, о пройденном ею пути, принципах работы, ценностях и правилах — обо всем, что является залогом успеха.

ազմաթիվ տնտեսական, քաղաքական և սոցիալական խնդիրների պայմաններում 2008 թվականին Հայաստանի Հանրապետությունում սկսվեց կառավարության նոր թիմի ձևավորումը: Թիմը միավորեց ընդհանուր նպատակ և այդ նպատակին հասնելու ընդհանուր մոտեցումներ ունեցող պրոֆեսիոնալների գիտելիքները, ունակություններն ու մասնագիտական բարձր որակները: Վերջին չորս տարիների ընթացքում այս թիմը հաջողությամբ իրականացրեց բազմաթիվ ծրագրեր և բարեփոխումներ, ինչի արդյունքում երկրում շոշափելի փոփոխություններ տեղի ունեցան տնտեսությունում, ենթակառուցվածքներում, գործարար միջավայրում, սոցիալական ոլորտում և այլն: Իսկ որոշ ծրագրերի և բարեփոխումների դրական արդյունքները մենք դեռ կզգանք մոտ ապագայում: Թիմի յուրաքանչ յուր անդամի ներդրումն այս գործում անգնահատելի է, իսկ թիմային աշխատանքի դեպքում արդյունավետությունն էլ ավելի բարձր է՝ թիմի անդամների համագործակցության արդյունքում ստեղծված սիներգիկ էֆեկտի շնորհիվ:

Специальный выпуск

Тигран Саркисян премьер-министр РА

режде чем занять пост премьер-министра, я прошел долгий путь — был членом Президиума Верховного Совета, председателем постоянной комиссии по финансово-кредитным бюджетным вопросам, президентом Aссоциации банков, на протяжении десяти лет возглавлял Центральный банк, после чего в апреле 2008 года вступил в должность премьер-министра. В этой работе и в этой команде мне нравится возможность что-то менять, ведь я вижу необходимость и осуществимость коренных изменений во многих сферах. Члены команды имеют общие ценности и единое видение будущего. За эти четыре года мы реализовали целый ряд фундаментальных реформ. Однако самым главным, наверное, было то, что нам удалось изменить мышление людей и привить им новые качества. Представители исполнительной власти сегодня имеют четкое представление о том, какие программы нам нужны и какие люди должны стоять за ними. Мы применили инновационные подходы, например, внедрив электронную систему государственного управления. Это имело революционный характер для государственных служащих, теперь без нее уже никто не может представить себе работу системы. Наша деятельность стала значительно прозрачнее, в результате чего граждане могут ознакомиться с программами, которые мы разрабатываем на заседаниях правительства. Благодаря этому люди обсуждают не те проекты, что уже были приняты, а те, что предстоит принять. Таким образом, мы получаем возможность во время 2

заседаний учитывать замечания населения, устанавливать диалог с обществом. Прозрачный и открытый способ работы в Армении в значительной степени способствует формированию гражданского общества, что является наиболее важной победой нашего правительства. Опять-таки в рамках электронной системы население может следить за расходами правительства в режиме онлайн. По прозрачности бюджетных расходов наша страна — на лидирующих позициях в мире. Некоторые проекты мы были вынуждены пересмотреть из-за глобального финансово-экономического кризиса. Хотя мы и недооценили его размах, он помог нам выявить сильные и слабые стороны нашей экономики. На основе этого мы сейчас больше внимания уделяем задаче диверсификации экономики и ставим акцент не на крупные проекты, а на усовершенствование экономических систем, изменение правил поведения, которые представляют собой области, требующие больших усилий и ресурсов. За эти годы я понял, что мы должны быть более терпеливыми, потому что желаемые результаты не приходят сразу. Функционирующая система инертна, в ней имеется внутреннее сопротивле-

ние изменениям. Искусство управлять такими процессами основано на обеспечении баланса между изменениями и противодействующими им силами. Мы собираем интеллектуальную команду, страной должны руководить умные, а не безграмотные и невоспитанные люди, которые, так сказать, «понимают жизнь». Изменения в этом направлении мы начали с самих себя, чтобы показать, что сами живем по тем правилам, которые диктуем другим. Если ВВП на душу населения в Армении составляет $3000, а в развитых странах $30000, то это предполагает, что для того, чтобы гражданин нашей страны имел соответствующий уровень жизни, он должен как минимум в десять раз увеличить свою продуктивность. Уровень жизни каждого гражданина зависит и от него самого — необходимо менять правила поведения, что можно осуществить принуждением или убеждением. Последний способ более надежный. Развитые страны, такие как Греция или Испания, после двадцати лет экономического роста сегодня терпят глубокий кризис, что показывает, что до этого они жили хорошо не за свой счет. За эти годы мы накопили навыки, опыт и знания о том, как двигаться вперед без потрясений.

Հատուկ թողարկում

Տիգրան Սարգսյան ՀՀ վարչապետ

ինչև վարչապետ նշանակվելս անցել եմ երկար աշխատանքային ճանապարհ` եղել եմ Գերագույն խորհրդի նախագահության անդամ, ֆինանսավարկային բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, Բանկերի ասոցիացիայի նախագահ: Այնուհետ, տասը տարի Կենտրոնական բանկը նախագահելուց հետո նշանակվել եմ վարչապետ: Այս աշխատանքում և այս թիմում ինձ դուր է գալիս փոփոխություններ կատարելու հնարավորությունը, չէ՞ որ ես տեսնում եմ, որ բազմաթիվ ոլորտներում կա արմատական փոփոխությունների անհրաժեշտություն և հնարավորություն: Թիմի անդամները նույնպես ունեն ընդհանուր արժեքներ և ապագայի մասին պատկերացումներ: Այս չորս տարիների ընթացքում մենք իրականացրել ենք մի շարք հիմնարար բարեփոխումներ: Ամենակարևորը, թերևս, եղել է մարդկանց մտածելակերպի փոփոխությունը և նոր որակների ներդրումը: Գործադիր իշխանության մարմինները այսօր հստակ պատկերացնում են, թե ինչ ծրագրեր են մեզ անհրաժեշտ և ինչ տեսակի մարդիկ պետք է կանգնած լինեն դրանց հետևում: Ցուցաբերել ենք նորարարական մոտեցումներ: Օրինակ, ներդրված էլեկտրոնային կառավարման համակարգը հեղափոխություն էր քաղաքացիական ծառայողների համար: Առանց դրա այսօր արդեն ոչ ոք չի պատկերացնում համակարգի գործունեությունը: Կտրուկ և էականորեն բարձրացրել ենք թափանցիկությունը, ինչի շնորհիվ քաղաքացին կարողանում է ծանոթանալ ծրագրերին, որոնք մենք

մշակում ենք կառավարության նիստում, և մարդիկ քննարկում են ոչ թե արդեն իսկ ընդունված, այլ ապագայում ընդունվելիք ծրագրերը: Դրա շնորհիվ մենք հնարավորություն ենք ստանում նիստերի ժամանակ հաշվի առնել բնակչության նկատառումները, հաստատել երկխոսություն հանրության հետ: Հայաստանում բաց և թափանցիկ աշխատելաոճը մեծապես նպաստում է քաղաքացիական հասարակության ձևավորմանը, որը մեր կառավարության կարևորագույն հաղթանակներից եմ համարում: Կրկին էլեկտրոնային համակարգի շրջանակներում բնակչությունը կարող է առցանց հետևել կառավարության կողմից իրականացվող բոլոր ֆինանսական ծախսերին: Բյուջեի ծախսերի թափանցիկությամբ այսօր մեր երկիրը աշխարհում առաջատար դիրք է զբաղեցնում: Ծրագրերի մի մասը մենք ստիպված եղանք վերանայել համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի պատճառով, որի ուժգնությունը թեև թերագնահատել էինք, այնուամենայնիվ այն օգնեց բացահայտել մեր տնտեսության ուժեղ և թույլ կողմերը: Դրա հիման վրա մենք ավելի մեծ ուշադրություն ենք դարձնում տնտեսության դիվերսիֆիկացիայի խնդրին և շեշտադրւմ կատարում ոչ թե խոշոր ծրագրերի իրականացմանը, այլ տնտեսական համակարգերի կատարելագործմանը, վարքագծային կանոնների փոփոխությանը: Այսինքն` այն հատվածին, որտեղ շատ ավելի մեծ ջանքեր և ռեսուրսներ են անհրաժեշտ: Այս տարիներին հասկացա, որ պետք է լինել ավելի համբերատար, քանզի ցանկալի արդյունքները միանգամից չեն

դրսևորվում: Գործող համակարգը իներցիոն է և ունի ներքին դիմադրողականություն փոփոխությունների նկատմամբ: Այս գործընթացները կառավարելու արվեստը հիմնված է փոփոխության և դիմադրության ուժերի միջև հավասարակշռության ապահովման վրա: Մենք հավաքում ենք ինտելեկտուալ թիմ, երկիրը պետք է կառավարեն բանիմաց, այլ ոչ անկիրթ և անգրագետ մարդիկ, ովքեր, այսպես ասած, «կյանքն են հասկանում»: Այս ուղղությամբ փոփոխությունները սկսել ենք ինքներս մեզնից, որպեսզի ցույց տանք, որ ինքներս ապրում ենք այն կանոններով, որոնք թելադրում ենք մյուսներին: Եթե Հայաստանում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 3000$ է, իսկ զարգացած երկրներինը` 30000$, ապա սա ենթադրում է, որ մեր քաղաքացին նման որակի կյանք ունենալու համար պետք է առնվազն տասը անգամ բարձրացնի իր արտադրողականությունը: Յուրաքանչ յուր քաղաքացու կյանքի մակարդակը կախված է նաև իրենից, և դրա համար անհրաժեշտ է վարքագծի կանոնների փոփոխություն, որը լինում է պարտադրանքի կամ համոզմունքի ուժով: Վերջինս շատ ավելի վստահելի միջոց է: Այնպիսի զարգացած երկրներ, ինչպիսիք են Հունաստանը կամ Իսպանիան, աճ ապահովող քսան տարիներից հետո այսօր ապրում են խոր ճգնաժամ, ինչը ցույց է տալիս, որ նրանք ապրել են լավ ոչ իրենց հաշվին: Այս տարիներին մենք կուտակել ենք գիտելիք, մեծ փորձ և հմտություններ, որոնց շնորհիվ կարելի է առաջ շարժվել առանց ցնցումների:

Специальный выпуск

Тарон Маргарян мэр Еревана

еред тем как стать мэром города Еревана, я работал в органах государственного управления и местного самоуправления. После окончания университета я поступил на работу в Государственный комитет кадастра недвижимости при Правительстве РА, после чего последовала работа в Aгентстве по управлению биоресурсами Министерства экологии. В 2005 году я был избран, а в 2008 году переизбран на должность руководителя общины Аван города Еревана. В мае 2009 года меня избрали членом Совета старейшин, а в июле того же года Совет единогласно проголосовал за мое избрание первым заместителем мэра города. В 2011 году совет также единогласно проголосовал за мое избрание мэром города Еревана. Еще в студенческие годы, в 1996-м, я вступил в Республиканскую партию Армении, а с 2006-го являюсь членом Совета Республиканской партии. В сфере местного самоуправления существуют свои особенности. Мы имеем дело непосредственно с населением и их проблемами, которые требуют каждодневной последова4

тельной работы. Если результатами своей деятельности завоевываешь доверие людей, то это, по-моему, самая высокая оценка. В свою очередь, положительный итог достигается как командной работой, так и вкладом каждого члена команды. Ориентиром для нашей работы является политическая программа команды, которая удостоилась доверия населения и осуществляется шаг за шагом. В процессе работы, конечно, возникают новые идеи, связанные с городским хозяйством, которые потом превращаются в проекты. Их осуществление вносит значительный вклад в развитие городского хозяйства и улучшение городской среды. Трудно разделить проекты на более и менее важные, поскольку все проекты в области городского хозяйства важны. В столице на сегодняшний день осуществляются разные градостроительные, экологические, медицинские, образовательные и социальные программы, которые направлены на повышение уровня жизни и благосостояния нашего населения. Другое дело — вопрос приоритетов в ситуациях, когда проблемы требуют оперативного решения.

Очевидно, что команда исполнительной власти достигает своих целей именно путем коллегиальной систематизированной работы. Для эффективной деятельности я считаю важным поддержание атмосферы партнерства и взаимного доверия внутри команды, а также решительность в принятии смелых решений и правильные методы управления. Сочетание этих компонентов и дает формулу достижения успеха. Работая здесь, я в первую очередь получил управленческий опыт, а также убедился, насколько важна командная работа. Я думаю, что неразрешимых проблем нет. Если каждый будет в полной мере добросовестно и ответственно относиться к работе, то даже в самых трудных ситуациях проблемы со временем могут быть решены. Когда меня избрали мэром, у меня уже было несколько проектов, однозначно соответствующих проектам команды. Должен с радостью сказать, что большинство из них уже реализованы, а некоторые все еще в процессе. Они, естественно, направлены на достижение единой цели, а именно — чтобы Ереван стал одним из лучших городов. Чтобы добиться этой цели, мы сделаем все возможное.

Հատուկ թողարկում

Տարոն Մարգարյան Երեվանի քաղաքապետ

ինչ քաղաքապետ ընտրվելը աշխատել եմ պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում։ Բուհն ավարտելուց հետո աշխատանքի եմ անցել ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում, այնուհետև՝ Բնապահպանության նախարարության կենսառեսուրսների կառավարման գործակալությունում։ 2005թ. ընտրվել և 2008թ. վերընտրվել եմ Երևան քաղաքի Ավան համայնքի ղեկավարի պաշտոնում: 2009թ. մայիսի 31-ին ընտրվել եմ Երևանի ավագանու անդամ և նույն տարվա հուլիսի 7-ին ավագանու միաձայն քվեարկությամբ ընտրվել եմ Երևանի քաղաքապետի առաջին տեղակալ: 2011թ. նոյեմբերի 15-ին Երևան քաղաքի ավագանու դարձյալ միաձայն կողմ քվեարկությամբ ընտրվել եմ Երևանի քաղաքապետ: Դեռ ուսանողական տարիներին՝ 1996 թվականից, անդամագրվել եմ Հայաստանի հանրապետական կուսակցությանը, իսկ 2006-ից նաև ՀՀԿ խորհրդի անդամ եմ: Աշխատանքը տեղական ինքնակառավարման ոլորտում ունի իր առանձնահատկությունները: Այստեղ գործ ունես անմիջապես հանրության ու նրան առնչվող խնդիրների հետ, որոնք ամենօրյա հետևողական աշխատանք են պահանջում։ Եվ եթե աշխատանքի արդյունքներով կա-

րողանում ես արդարացնել վստահության քվեն, ապա դա, իմ կարծիքով, ամենամեծ գնահատականն է: Իսկ դրական արդյունքը ձևավորվում է հենց թիմային աշխատանքով և թիմի յուրաքանչյուր անդամի աշխատանքային ներդրումով: Մեր գործունեության ուղենիշը մեր քաղաքական թիմի ծրագիրն է, որը ստացել է ժողովրդի վստահության քվեն և փուլ առ փուլ կյանքի է կոչվում: Աշխատանքի ընթացքում, իհարկե, առաջ են գալիս քաղաքային տնտեսությանն առնչվող նոր գաղափարներ, որոնք դառնում են ծրագրեր։ Դրանց իրականացումը էապես նպաստում է քաղաքային տնտեսության զարգացմանն ու քաղաքային միջավայրի բարելավմանը: Դժվար է իսկապես տարանջատել ծրագրերը, որովհետև քաղաքային տնտեսության մեջ իրականացվող բոլոր ծրագրերն են կարևոր: Այլ է առաջնահերթության հարցը, երբ ծրագրերը օպերատիվ լուծումներ են պահանջում: Այսօր մայրաքաղաքում իրականացվում են քաղաքաշինական, բնապահպանական, առողջապահական, կրթական, սոցիալական բազմաթիվ ծրագրեր, որոնք ուղղված են մեր բնակչության կենսամակարդակի բարձրացմանն ու բարօրությանը։ Այդ առումով տարանջատումն իսկապես անընդունելի է։

Ակնհայտ է, որ գործադիր իշխանության թիմը նպատակներին հասնում է հենց թիմային, համակարգված աշխատանքով։ Արդյունավետ աշխատանքի համար կարևորում եմ գործընկերային մթնոլորտի ապահովումը թիմի ներսում, փոխադարձ վստահությունը, ինչպես նաև համարձակ որոշումներ կայացնելու վճռականությունը ու կառավարման ճիշտ մոտեցումները: Այս բաղադրիչների համադրությունն էլ հաջողության հասնելու բանաձևն է։ Այստեղ աշխատելով՝ նախևառաջ կառավարման փորձ եմ ձեռք բերել։ Համոզվել եմ թիմային աշխատանքի կարևորության մեջ։ Նաև համոզվել եմ, որ անլուծելի խնդիրներ չկան: Յուրաքանչ յուրի` իր տեղում կատարած ազնիվ, հետևողական ու պատասխանատու մոտեցումով աշխատանքի պարագայում ամենադժվարին խնդիրներն անգամ հնարավոր է ժամանակի ընթացքում լուծել։ Ընտրվելով քաղաքապետ՝ արդեն իսկ ունեցել եմ որոշակի ծրագրեր, որոնք միանշանակ համահունչ են մեր թիմի ծրագրերին։ Ուրախությամբ պետք է փաստեմ, որ դրանց մեծ մասն արդեն իրականություն է, մի մասն էլ իրագործման ընթացքի մեջ է։ Բնականաբար, դրանք ուղղված են նույն նպատակին՝ Երևանը լավագույն քաղաքներից մեկը պետք է դառնա: Դրան հասնելու համար անելու ենք հնարավոր ամեն ինչ։

Специальный выпуск

Армен Ашотян министр образования и науки РА

Правительстве Республики Армения я работаю с мая 2009 года, когда, совершенно неожиданно для себя, указом президента РА был назначен министром образования и науки. До этого я был депутатом парламента Армении, а в 2008 году избран председателем постоянной комиссии по вопросам науки, образования, культуры, молодежи и спорта. Именно с тех пор и по сей день я занимаюсь реформами в сфере образования. Думаю, что образование и наука имеют не только огромное значение для стратегии страны, эти сферы уникальны, так как в социальном плане носят всеобъемлющий xарактер. В Армении более 400 тысяч учеников, порядка 100 тысяч студентов, 45 тысяч учителей, 10 тысяч деятелей науки и преподавателей вузов. Вряд ли найдется семья, не интересующаяся этой областью. А для того чтобы система образования была современной, кокурентоспособной и сопоставимой с международными системами образования, а также служила бы прогрессу государства, его экономике и обществу в целом, она должна подвергнуться определенным изменениям, которые дадут новый импульс и новые направления ее развитию. За период моего членства в команде Правительства РА мы осуществили ряд проектов, в которых использовали международный опыт, конечно, с учетом местных условий и реалий. В их числе: переход к двенадцатилетнему образованию, создание старших школ, качественные изменения в использовании информационных технологий в школах. Были разработаны новые

системы контроля за качеством образования, благодаря чему ужесточился процесс лицензирования образовательныx учреждений, что, в свою очередь, способствовало сокращению вдвое количества частных вузов. Сегодня мы имеем сеть колледжей, которые способны удовлетворить потребности рынка труда. Эту важную проблему удалось решить путем привлечения работодателей в Совет управления колледжем. В школах Армении впервые в мире осуществляется обучение шахматам. Это обязательный учебный предмет, и мы готовы экспортировать бренд «Шахматы в школе». К сожалению, должен отметить, что сфера образования и науки не может развиваться только при наличии государственного финансирования, и для решения этой задачи мы ожидаем больших инвестиций со стороны частного сектора. Работая в правительстве, необходимо отложить в сторону все личные и узкопрофессиональные амбиции, а взятую на себя ответственность реализовать посредством претворения в жизнь идеи командной формы деятельности. При обсуждении и решении различных проблем немалую роль играют также межличностные отношения в команде. Первое время, когда я только перешел из парламента в правительство, у меня были некоторые проблемы в плане постановки отдельныx вопросов и опреде-

ления методов работы. Понадобилось время для адаптации. Сегодня я могу констатировать, что мне легко и приятно работать в команде правительства. Причем это обусловлено не отсутствием критики, наоборот, обсуждения всегда проxодят бурно, а тем, что мы уже хорошо знаем друг друга, стремимся выполнить всю работу команды, зачастую прибегая к межличностным отношениям и руководствуясь профессиональной компетентностью. Работая в команде, я приобрел достаточно большой опыт в сфере человеческих отношений, обогатились мои управленческие навыки, я научился слушать людей, понимать и помогать им. В дополнение к отмеченному хотел бы добавить: развилась способность оперативно решать долгосрочные и краткосрочные проблемы. Если первые требуют последовательности и умения реализовывать намеченные планы, то вторые — особого чувства ответственности и умения, реально оценив ситуацию, быстро принимать решения. Я никогда не ставил личные амбиции выше интересов команды. Это касается и моей политической амбиции номер один: она заключается в том, чтобы моя партия победила на парламентских выборах и чтобы в 2013 году председатель моей партии был бы переизбран президентом РА. По достижении этих целей мои личные амбиции будут удовлетворены.

Հատուկ թողարկում

Արմեն Աշոտյան ՀՀ կրթության եվ գիտության նախարար

շխատում եմ ՀՀ կառավարությունում 2009 թվականի մայիսից, երբ ինձ համար անսպասելիորեն Նախագահի հրամանագրով նշանակվեցի կրթության և գիտության նախարար: Մինչ այդ եղել եմ ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավոր, իսկ 2008 թվականից, երբ ընտրվել եմ ՀՀ ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության և սպորտի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, զբաղվել եմ կրթության ոլորտի բարեփոխումներով: Կարծում եմ, որ կրթության և գիտության ոլորտը շատ յուրահատուկ է. այն ոչ միայն ռազմավարական նշանակություն ունի երկրի համար, այլև հանրային իմաստով առավել զանգվածային և հասարակական բնույթ է կրում: Ունենալով շուրջ չորս հարյուր հազար աշակերտ, հարյուր հազար ուսանող, քառասունհինգ հազար մանկավարժ, տասը հազար գիտնական և բուհական դասախոս` Հայաստանում գրեթե չկա ընտանիք, որ չլինի կրթության ոլորտի շահառուն: Իսկ որպեսզի կրթության համակարգը լինի արդիական, ժամանակակից, համադրելի միջազգային կրթական համակարգերին, ինչպես նաև ծառայի պետության, տնտեսության և հասարակության զարգացմանը, այն պետք է որոշակի փոփոխությունների ենթարկվի, որոնք էլ իրենց հերթին նոր շունչ և ուղղություն կհաղորդեն ոլորտի զարգացմանը: Իմ` ՀՀ կառավարության թիմի անդամ լինելու ժամանակահատվածում, իրականացվել են բազմաթիվ ծրագրեր` հաշվի առնելով և տեղայնացնելով միջազգային փորձը: Այդ ծրագրերի շարքին են դասվում` անցումը տասներկուամյա կրթությանը, առանձնացված ավագ դպրոցների

ստեղծումը, դպրոցներում ՏՏ օգտագործման ծավալի որակական փոփոխությունը: Բացի այդ, միջոցառումներ են ձեռնարկվել որակի վերահսկողության համակարգում, այն է` խստացվել են ուսումնական հաստատությունների լիցենզավորման պայմանները, ինչն էլ իր հերթին նպաստել է, որպեսզի կրկնակի կրճատվի մասնավոր բուհերի թվաքանակը: Անդրադառնալով միջին մասնագիտական կրթության ոլորտին` ցանկանում եմ նշել, որ այսօր մենք ունենք ժամանակակից քոլեջների ցանց, որն ի վիճակի է սպասարկել աշխատաշուկայի և գործատուի կարիքները: Սա շատ կարևոր խնդիր է, որի լուծումը գտնվել է` վերջիններիս ներգրավելով նաև կառավարման խորհուրդների կազմում: Առանձնահատուկ նշանակություն ունի նաև այն, որ հայկական դպրոցներում շախմատն այսուհետ դարձել է պարտադիր առարկա, և, փաստորեն, մենք պատրաստ ենք արտահանել «Շախմատը դպրոցում» բրենդը: Ցավոք, միայն պետական ֆինանսավորման հիման վրա կրթության և գիտության ոլորտը լիարժեք զարգանալ չի կարող, այս խնդրում մենք ակնկալում ենք առավել լայնածավալ ներդրումներ մասնավոր հատվածից: Աշխատելով կառավարությունում`պետք է մի կողմ դնել սեփական կամ նեղ մասնագիտական հավակնությունները և ստանձնել պատասխանատվություն` կյանքի կոչելու և առաջ քաշելու թիմային գաղափարը: Սակայն ծագած խնդիրների քննարկման և լուծման համար ոչ պակաս կարևորություն ունեն նաև միջանձնային հարաբերությունները: Կառավարությունում աշխատանքային գործունեության սկզբում իմ հարցա-

դրումներով և աշխատելաոճով եղել եմ մի փոքր խնդրահարույց և հարմարվելու համար որոշակի ժամանակ է պահանջվել: Այսօր պետք է փաստեմ, որ ինձ համար հաճելի և հեշտ է աշխատել կառավարության թիմի հետ: Դա, իհարկե, պայմանավորված չէ քննադատության բացակայությամբ, ընդհակառակը, ծագած խնդիրների շուրջ քննարկումները միշտ էլ բուռն են անցնում: Սակայն այսօր, արդեն իսկ իրար լավ ճանաչելով, կառավարության թիմը փորձում է գործն առաջ տանել միջանձնային հարաբերությունների շրջանակում` հիմնվելով մասնագիտական կարողությունների վրա: Այս թիմում աշխատելիս ես ձեռք եմ բերել մարդկային շփումների հսկայական փորձ, կառավարչական հմտություններ, մարդկանց լսելու, հասկանալու և օգնելու ունակություններ: Նշվածից զատ, ցանկանում եմ առանձնացնել նաև երկարաժամկետ և կարճաժամկետ խնդիրների օպերատիվ լուծման հմտությունը: Եթե առաջինը պահանջում է հետևողականություն և ծրագրերը կյանքի կոչելու ունակություն, ապա երկրորդը` իրավիճակը սթափ գնահատելու, արագ որոշում կայացնելու ունակություն և պատասխանատվության բարձր զգացողություն: Նշեմ, որ անձնական հավակնություններս երբևէ թիմի շահերից վեր չեմ դասել: Այսօր իմ թիվ մեկ քաղաքական հավակնությունն է, որ իմ կուսակցությունը հաղթանակ տանի խորհրդարանական ընտրություններում, իսկ 2013 թվականին իմ կուսակցության նախագահը վերընտրվի ՀՀ Նախագահ: Նշված երկու գերխնդիրների հաջող լուծման դեպքում կարող են ածանցվել նաև իմ անձնական հավակնությունները:

Специальный выпуск

Ваче Габриелян министр финансов РА

начал работать в правительстве с декабря 2010 года. Сюда перешел из Центрального банка, поскольку моя работа там была достаточно близка к деятельности Министерства финансов — мы были связаны друг с другом и выполняли схожие функции. Так как я пришел из другого, но все же бюрократического аппарата, в этой области я не открыл для себя ничего нового. Однако здесь я стал внимательнее относиться к последствиям наших шагов и многим мелочам, потому что иногда правительство может делать шаги, которые могут привести к непредвиденным последствиям. А еще правительству часто приписывают шаги, непосредственно не связанные с его деятельностью. Следовательно, надо быть более осмотрительными и максимально разносторонне оценивать проекты. В рамках нашего министерства осуществляется много проектов, направленных на совершенствование финансового управления. Финансовое управление на всех этапах деятельности правительства сочетается со всеми другими функциями правительства. Министерство финансов поддерживает и сопровождает любую программу любой общественной полити8

ки на всех этапах ее реализации. Сначала мы обсуждаем приоритетность программ, а затем финансируем, проводим проверку, результаты которой учитываются при определении новых приоритетов. Несмотря на то, что прошло не так много времени с момента моего назначения министром финансов РА, нам удалось в эти сжатые сроки запустить систему электронных закупок, разработка которой была начата ранее. Был разработан и реализован также социальный пакет для государственных работников, который предусматривает незарплатные выплаты, направленные на обеспечение первичных социальных нужд и получаемые от работодателя. Уверен, что в правительстве было бы очень трудно работать, если бы не командный подход к решению проблем. В отличие от других сфер, которые связаны с одним или несколькими хозяйствующими субъектами, поле деятельности правительства гораздо шире, а направления — многочисленны. В этом смысле более чем обязательна координация действий. В правительстве существуют соответствующие порядки, по которым рассматриваются коррупционные, экологические, бюджетные и другие риски каждого проекта.

При нашем правительстве было формализовано много механизмов, которые в процессе рабочих встреч еще более упрочили командный характер его деятельности. Министерство финансов в настоящее время осуществляет определенные мероприятия, направленные на формирование более прозрачной и простой финансовой системы. Сегодня любые операции выполняются намного быстрее, чем примерно десять лет тому назад. Например, в рамках программы «Клиент — казначейство» были автоматизированы все операции, уменьшились затраты человеко-часов и повысился уровень отчетности. А в рамках «Электронных закупок» стали видны все расходы казначейства. Такой прозрачности в большинстве стран мира нет. Однако сегодня нашей задачей является не только открыть доступ к информации, но и систематизированно преподнести ее, сделать легко воспринимаемой и контролируемой обществом. Если мы продолжим политику, принятую Министерством финансов, то в результате будем иметь открытые, прозрачные, быстрые и доступные всем информационные системы, которые в результате сделают более эффективными и расходы государства.

Հատուկ թողարկում

Վաչե Գաբրիելյան ՀՀ ֆինանսների նախարար

առավարությունում սկսել եմ աշխատել 2010թ. դեկտեմբերից: Իմ այստեղ գալը Կենտրոնական բանկից տրամաբանական էր, քանի որ գործունեությունս բանկային համակարգում բավական մոտ էր Ֆինանսների նախարարության գործունեությանը, և շատ աշխատանքներ առնչվում էին միմյանց հետ: Քանի որ գալիս եմ այլ տիպի, սակայն նույնպես բյուրոկրատական ապարատից, նախարարության ներսում ինձ համար նոր, առանձնահատուկ բացահայտումներ չեմ կատարել: Սակայն այստեղ սկսել եմ ավելի ուշադիր լինել մեր քայլերի հետևանքների և բազմաթիվ մանրուքների նկատմամբ, քանի որ երբեմն կառավարությունը կարող է կատարել քայլեր, որոնք հնարավոր է ունենան չնախատեսված հետևանքներ: Շատ հաճախ էլ կառավարությանը վերագրում են քայլեր, որոնք անմիջականորեն կապված չեն կառավարության գործունեության հետ: Հետևաբար հարկավոր է լինել ավելի շրջահայաց և առավել համակողմանիորեն գնահատել նախագծերը: Նախարարության շրջանակներում իրականացվում են բազմաթիվ ծրագրեր՝ ուղղված ֆինանսական կառավարման բարելավմանը: Ֆինանսական կառավարումը կառավարության գործունեության բոլոր փուլերում զուգակցվում է կառավարության բոլոր այլ գործառույթների հետ: Ֆինանսների նախարարությունն աջակցում և ուղեկցում է ցանկացած

հանրային քաղաքականության ցանկացած ծրագիր` դրա իրականացման բոլոր փուլերում: Նախ մենք քննարկում ենք ծրագրերի գերակայությունները, ապա ֆինանսավորում, իրականացնում ստուգում, արդյունքները հաշվի առնում նոր գերակայությունների սահմանման ժամանակ: Թեպետ այդքան էլ շատ ժամանակ չի անցել, ինչ նշանակվել եմ ֆինանսների նախարար, սակայն այս կարճ ժամանակահատվածում հասցրել ենք ներդնել էլեկտրոնային գնումների համակարգը, որի գործընթացը, իհարկե, մինչ այդ էր սկսվել: Մշակել և կյանքի ենք կոչել նաև հանրային աշխատակիցների համար սոցիալական փաթեթը, որը ենթադրում է առաջնային սոցիալական կարիքների ապահովմանն ուղղված ոչ աշխատավարձային վճարներ, ինչը աշխատողները ստանում են գործատուից: Վստահ եմ, որ կառավարության աշխատանքը շատ կբարդանար, եթե չլիներ խնդիրների լուծման թիմային մոտեցում: Ի տարբերություն այլ ոլորտների, որոնք փոխկապակցված են մեկ կամ մի քանի տնտեսվարող սուբյեկտների հետ, կառավարության գործունեության դաշտն ավելի լայն է, ուղղությունները` բազմաթիվ: Այս առումով առավել քան պարտադիր է կոորդինացիան: Կառավարությունն ունի համապատասխան կարգեր, որոնց միջոցով քննարկվում են յուրաքանչ յուր նախագծի կոռուպցիոն, բնապահպանական, բյուջետային և այլ ռիսկերը:

Մեր կառավարության օրոք ֆորմալացվել են մի շարք մեխանիզմներ, որոնք աշխատանքային հանդիպումների միջոցով էլ ավելի են հստակեցրել գործողությունների թիմային բնույթը: ՀՀ ֆինանսների նախարարությունն այժմ իրականացնում է որոշակի միջոցառումներ, որոնք ուղղված են առավել թափանցիկ և դյուրին ֆինանսավորման համակարգի ձևավորմանը: Այսօր ցանկացած գործողություն զգալիորեն ավելի արագ է իրականացվում, քան մոտ տասը տարի առաջ: Օրինակ, «Հաճախորդգանձապետարան» ծրագրի շրջանակներում ավտոմատացվել են բոլոր գործողությունները` ավելի քիչ մարդ/ժամ ծախսելով և ավելի բարձր հաշվետվողականությամբ: Կամ «Էլեկտրոնային գնումների» շրջանակում երևում են գանձապետարանի բոլոր ծախսերը: Այսպիսի թափանցիկություն երկրների մեծամասնությունում չկա: Սակայն այսօր մեր խնդիրն է թափանցիկ դարձնել ոչ միայն տեղեկատվությունը, այլև այն տրամադրել համակարգված, ծրագրային տեսքով, դարձնել հասարակության համար հեշտ ընկալելի և վերահսկելի: Եթե շարունակենք ֆինանսների նախարարության որդեգրած քաղաքականությունը, ապա կունենանք բաց, թափանցիկ, արագ գործող և բոլորի համար հասանելի տեղեկատվական համակարգեր, որոնք, ի վերջո նաև պետական ծախսերը կդարձնեն առավել արդյունավետ:

Специальный выпуск

Тигран Давтян министр экономики РА

же довольно долгое время я работаю в системе государственного управления и прошел почти все ступени иерархии государственной системы. Параллельно с изменением статуса менялся и круг проблем, и степень ответственности за их решение. Для меня было сюрпризом, когда мне, экономисту, предложили занять пост министра финансов, и так получилось, что период осуществления моих полномочий совпал с финансовым кризисом. Это была необычная ситуация, когда именно Министерство финансов должно было нести львиную долю ответственности за преодоление кризиса. Тем не менее, я думаю, что нам удалось выйти из этой сложной ситуации с минимальными потерями. И Министерство экономики, и Министерство финансов являются важнейшими структурами правительства, которые смотрят на проблемы под разными углами зрения. Опыт, приобретенный во время работы в этих структурах, позволяет мне находить более системные решения различных задач. Если с точки зрения Министерства финансов необходимо использовать государственные финансовые ресурсы экономно и целенаправленно, то с точки зрения Министерства экономики необходимо все ресурсы направить на развитие экономики. Расходные возможности госбюджета ограничиваются 22—23 процентами от полученного в стране результата. Государственные доходы собираются посредством налогов и пошлин и в основном направляются на решение социально-культурных, образовательных, здравоохранительных проблем, а также вопросов государственного управления и безопасности. А для развития экономики нужно привлекать преимущественно частные — местные и зарубежные — инвестиции. Министерство экономики занимается вопросами вовлечения вышеуказанных ресурсов в экономику, оптимального управления ими, а также проблемами формирования удобной инвестиционной и бизнес-среды. Сегодня можно с уверенностью сказать об осуществленной во время кризиса и полностью себя оправдавшей расширительной

политике, в рамках которой государством было осуществлено широкомасштабное привлечение финансовых ресурсов и направление их в реальный сектор экономики. Это был довольно серьезный поворот в проводимой экономической политике. Получив под гарантию государства относительно недорогие финансовые ресурсы, мы смогли кредитовать, поддерживать и поставить на ноги частный сектор. Интересно и то, что в годы кризиса органы государственного управления действовали, не столько руководствуясь ведомственными интересами, сколько, исходя из точки зрения совместного комплексного решения возникших проблем. Даже Министерство финансов, которое, по своей сути, должно по возможности воздерживаться от предоставления государственных финансовых средств частному сектору, сочло этот шаг уместным. Как бы там ни было, в необычной кризисной ситуации мы получили возможность найти и применить ряд инструментов, стимулирующих активизацию экономики. В качестве примера можно выделить налоговые и таможенные льготы, прямое государственное кредитование системообразующих предприятий, ресурсы, предоставляемые универсальной кредитной организацией «Инвестиции в малый и средний бизнес» и т.д. Говоря о реализуемых сегодня программах, хотелось бы выделить ориентированную на экспорт промышленную стратегию, которая в 2011 году была

одобрена Правительством РА. Согласно этой стратегии, в ближайшие годы в экономической и промышленной политике акцент будет делаться на существенное повышение и расширение возможностей экспорта промышленной продукции, в результате чего в течение ближайших 10 лет планируется утроить объемы экспорта, доведя его до 3,5 млрд драмов. Модель развития Армении я вижу в комплексном развитии всех сфер, по возможности ограничивая автономный или особенный подход. В то же время мы будем продолжать осуществлять мероприятия по применению налоговых стимулов, созданию свободных экономических зон, обеспечению доступности внешних рынков через зоны свободной торговли, прямому кредитованию. Кроме того, осуществлены шаги, направленные на улучшение бизнес-среды, развитие инфраструктуры и повышение инвестиционной привлекательности страны. Хотел бы также отметить, что мне всегда было очень приятно работать в сформировавшейся и в правительстве, и в Министерстве экономики рабочей среде, где собрались наделенные богатым профессиональным опытом и достойными человеческими качествами коллеги. Разумеется, команда не формируется за один день, для этого необходимо время. Сегодня я могу с уверенностью сказать, что у нас есть команда, которая готова решить все поставленные перед ней задачи.

Հատուկ թողարկում

Տիգրան Դավթյան ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար

րդեն բավականին երկար ժամանակ է, ինչ աշխատում եմ պետական կառավարման համակարգում, և անցել եմ պետական համակարգի հիերարխիայի գրեթե բոլոր աստիճաններով: Կարգավիճակիս փոփոխության հետ մեկտեղ փոխվել են նաև խնդիրների շրջանակը և դրանց լուծման համար պատասխանատվության աստիճանը: Ինձ համար անակնկալ եղավ, երբ ինձ՝ տնտեսագետիս, առաջարկվեց ստանձնել Ֆինանսների նախարարի պաշտոնը, և ստացվեց այնպես, որ իմ պաշտոնավարման ժամանակաշրջանը հիմնականում համընկավ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետ: Սա ոչ սովորական իրավիճակ էր, երբ հենց Ֆինանսների նախարարությունն էր, որ պետք է կրեր ճգնաժամի հաղթահարման պատասխանատվության առյուծի բաժինը: Այնուամենայնիվ, կարծում եմ մեզ հաջողվեց հնարավորինս քիչ կորուստներով դուրս գալ այդ դժվարին իրավիճակից: Թե' Էկոնոմիկայի և թե' Ֆինանսների նախարարությունները կառավարության երկու կարևորագույն կառույցներ են, որոնք խնդրին նայում են երկու տարբեր դիտանկյուններից: Այս կառույցներում աշխատանքի ընթացքում ձեռք բերած փորձն այսօր ինձ հնարավորություն է տալիս ավելի համակարգված լուծումներ գտնել տարաբնույթ խնդիրների համար: Եթե Ֆինանսների նախարարության տեսանկյունից անհրաժեշտ է պետական ֆինանսական ռեսուրսները հնարավորինս խնայողաբար և ուղղորդված օգտագործել, ապա Էկոնոմիկայի նախարարության տեսանկյունից անհրաժեշտ է հասանելի բոլոր ռեսուրսներն ուղղորդել տնտեսության զարգացման համար: Պետական բյուջեի ծախսային հնարավորությունները սահմանափակվում են երկրում ստեղծված արդյունքի 22-23%-ի շրջանակներում: Պետական եկամուտները հավաքագրվում են հարկերի և տուրքերի միջոցով և հիմնականում ուղղվում սոցիալ-մշակութային, կրթական, առողջապահական, ինչպես նաև երկրի պետական կառավարման և անվտանգության խնդիրները

լուծելու համար: Իսկ տնտեսության զարգացման համար պետք է ներգրավել առավելապես մասնավոր` տեղական և օտարերկրյա ներդրումներ: Էկոնոմիկայի նախարարությունը զբաղվում է տնտեսության համար վերոնշյալ ռեսուրսների ներգրավման, դրանց օպտիմալ կառավարման, ինչպես նաև նպաստավոր ներդրումային և գործարար միջավայրի ձևավորման խնդիրներով: Այսօր կարծում եմ կարելի է վստահ խոսել ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի ժամանակ իրականացված և իրեն ամբողջությամբ արդարացրած ընդլայնողական քաղաքականության մասին, որի շրջանակներում իրականացվեց պետության կողմից ֆինանսական ռեսուրսների լայնածավալ ներգրավումը և ուղղորդումը տնտեսության իրական հատված: Սա բավականին լուրջ շրջադարձ էր իրականացվող տնտեսական քաղաքականության մեջ: Պետության երաշխիքի ներքո ձեռք բերելով համեմատաբար էժան ֆինանսական ռեսուրսներ` մենք կարողացանք վարկավորել, աջակցել և ոտքի կանգնեցնել մասնավոր հատվածը: Հատկանշական է նաև այն, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի տարիներին պետական կառավարման մարմինները ուղղորդվում և գործում էին ոչ այնքան լոկ գերատեսչական շահերից, այլ ծագած խնդիրների համակարգային և միասնական լուծման տեսանկյունից: Նույնիսկ Ֆինանսների նախարարությունը, որն, ըստ էության, պետք է հնարավորինս զերծ մնա մասնավոր հատվածին պետական ֆինանսական միջոցներ տրամադրելուց, այս քայլը համարեց տեղին: Ինչևէ, ճգնաժամային արտասովոր իրավիճակում մենք հնարավորություն ունեցանք բացահայտելու և կիրառելու մի շարք գործիքներ, որոնք խթանում են տնտեսական ակտիվությունը: Որպես օրինակ կարելի է առանձնացնել հարկային և մաքսային արտոնությունները, պետական անմիջական վարկավորումը համակարգաստեղծ ձեռնարկություններին, «ՓՄՁ ներդրումներ» ունիվերսալ վարկային կազմակերպության կողմից տրամադրվող ռեսուրսները և այլն:

Խոսելով այսօր իրականացվող ծրագրերի մասին` կցանկանայի առանձնացնել արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական ռազմավարությունը, որը 2011թ. դեկտեմբերին արժանացավ ՀՀ կառավարության հավանությանը: Ռազմավարության համաձայն` առաջիկա տարիներին տնտեսական և արդյունաբերական քաղաքականության շեշտը դրվելու է արդյունաբերական արտադրանքի արտահանման հնարավորությունների զգալի մեծացման և ընդլայնման վրա, որի արդյունքում մոտակա տասը տարվա ընթացքում նախատեսվում է եռապատկել արտահանման ծավալները` հասցնելով այն 3.5 միլիարդ ՀՀ դրամի: Հայաստանի զարգացման մոդելը տեսնում եմ բոլոր ոլորտների համակարգային զարգացման մեջ, հնարավորինս սահմանափակելով առանձին կամ առանձնահատուկ մոտեցումները: Միաժամանակ, մենք շարունակելու ենք իրականացնել տնտեսության զարգացման հարկային խթանների կիրառման, ազատ տնտեսական գոտիների ձևավորման, ազատ առևտրի գոտիների միջոցով արտաքին շուկաների հասանելիության, ուղղակի վարկավորման միջոցառումներ: Բացի այս, իրականացվել են բիզնես միջավայրի բարելավման, ենթակառուցվածքների զարգացման և ընդհանրապես երկրի ներդրումային գրավչության բարձրացման գործողություններ: Կուզենայի նաև նշել, որ ինձ համար միշտ հաճելի է եղել աշխատել թե՛ կառավարության, թե՛ Էկոնոմիկայի նախարարության ձևավորված աշխատանքային միջավայրում, որտեղ հավաքված են մասնագիտական հարուստ փորձով և մարդկային պատշաճ հատկանիշներով օժտված գործընկերներ: Առհասարակ թիմը մի օրում չի ձևավորվում, դրա համար անհրաժեշտ է ժամանակ: Այսօր, վստահաբար կարող եմ ասել, որ ունենք ձևավորված թիմ, որը պատրաստ է լուծելու իր առջև դրված բոլոր խնդիրները:

Специальный выпуск

Грайр Товмасян министр юстиции РА

ак юрист я начал свою трудовую деятельность в Конституционном суде. После этого короткий период времени был замминистра экологии. Самый долгий карьерный путь я прошел в немецкой консалтинговой организации GTZ, которая занималась укреплением юридической системы и работала в тесном сотрудничестве с Министерством юстиции. GTZ была непосредственно связана с разработкой целого ряда впоследствии принятых законов. Приглашение на работу в качестве министра юстиции, думаю, было основано на моей уверенности в необходимости проведения реформ. В должность я вступил в 2010 году. В отличие от многих, пришел сюда не через партийные двери и не рос постепенно в государственной системе, а, напротив, пришел из общественного сектора. В каком-то смысле это было преимуществом, потому что у меня не было свойственных работникам государственной системы скованности в поведении и страха перемен. Но с другой стороны, это имело и свои недостатки, а именно — отсутствие опыта управления. Естественно, работы в этой сфере очень много. Сказать, что все уже отрегулировано, не могу, но ясно вижу, что заложен фундамент, на котором можно построить всю систему. В этой команде мне нравится, что можно свободно проводить дискуссии, что является основным условием прогресса. Несмотря на то, что в команде собралось много разных людей, которые, возможно, по-разному видят развитие страны, никто никогда не навязывает свое мнение, потому что все понимают, что удача и победа кого-то одного не имеет значения, если в результате команда проигрывает. Все знают, что проигрыш отразится на всех, и никто не пытается обеспечить свой прорыв за счет других. Наблюдая за ходом открытых заседаний 12

правительства, может сложиться впечатление, что все поднятые проблемы очень легко получают разрешение и, как правило, вопросов не возникает. На самом деле этим заседаниям предшествуют заседания комитетов, в которых и проходят долгие и очень бурные и эмоциональные дискуссии. Я очень люблю эти заседания, так как именно на них выявляются наиболее важные детали. Самое главное, что в нашей команде есть понимание общей линии развития и искусственные противоречия не создаются, что и помогает становлению командной работы. Наша команда часто проводит неформальные собрания, так называемые встречи без галстуков, которые очень эффективны. Именно в результате таких встреч получили свои нестандартные решения проблемы, связанные с системой технического осмотра, порядком выдачи водительских прав, упрощением бюрократии в процессе контроля над лекарственными препаратами и т.д. Реформы, производимые в нашей сфере, я разделил на две группы: те, что приносят быстрые результаты, и долгосрочные. Первая включает услуги, оказываемые непосредственно в рамках министерства: реформы нотариата, системы государственной регистрации

актов гражданского состояния, а также юридических лиц, благодаря которым мы избавились от ненужной бумажной волокиты. Ряд реформ был проведен еще предыдущими министрами — были открыты новые здания судов, созданы эффективные системы управления ими, разработаны судебные информационные системы и т.д. Качественно изменились и жалобы граждан, касающиеся этой сферы: если в свое время они жаловались на то, что часами простаивали в очередях, то сегодня сетуют на то, что, например, сотрудники мало улыбаются. Во вторую группу входят долгосрочные проекты, и оценивать их результативность мы сегодня не можем, однако можем дать оценку эффективности процесса, что является условием для положительного итога. Я думаю, что человек на протяжении всей истории боролся за справедливость. Можно жить в плохих экономических или социальных условиях, но невозможно жить в несправедливой среде. Если в основе общественной жизни лежит справедливость, то недовольство отходит на второй план, поскольку есть чувство равенства и отсутствия произвола. Наша задача заключается в создании механизмов, которые сами по себе исключат возможность несправедливости.

Հատուկ թողարկում

Հրայր Թովմասյան ՀՀ արդարադատության նախարար

րպես իրավաբան աշխատանքային գործունեությունս սկսել եմ Սահմանադրական դատարանում: Դրանից հետո կարճ ժամանակահատվածով եղել եմ Բնապահպանության փոխնախարար: Կարիերայիս ամենաերկար ճանապարհը անցել եմ գերմանական GTZ խորհրդատվական կազմակերպությունում, որը զբաղվում էր իրավաբանական համակարգի ամրապնդմամբ և սերտ համագործակցում էր Արդարադատության նախարարության հետ և անմիջական կապ ուներ հետագայում ընդունված մի շարք օրենքների մշակման հետ: Որպես ՀՀ արդարադատության նախարար աշխատելու հրավերը հիմնված էր իմ՝ բարեփոխումների տեսլականի նկատմամբ ունեցած հավատի վրա: Այս պաշտոնը ստանձնել եմ 2010 թվականից: Ի տարբերություն շատերի, ես այստեղ չեմ հայտնվել կուսակցական խողովակով կամ պետական համակարգի աստիճանական զարգացման ճանապարհով, ընդհակառակը` եկել եմ հասարակական սեկտորից: Սա ինչ-որ չափով առավելություն էր, քանի որ չկար պետական համակարգի վարվեցողությամբ կաշկանդվածություն և վախ փոփոխությունների նկատմամբ: Այնուամենայնիվ, ինչ-որ չափով սա էլ ուներ թերություններ ի դեմս կառավարման փորձի պակասի: Բնական է, աշխատանքը այս ոլորտում շատ է: Ասել, թե ամեն ինչ կարգավորված է, չեմ կարող, սակայն ես տեսնում եմ հիմքերը, որոնք հնարավորություն կտան հետագայում դրանց վրա կառուցել մնացած անհրաժեշտը: Այս թիմում ինձ դուր է գալիս, որ կարելի է անկաշկանդ քննարկումներ անել, ինչը առաջընթացի գլխավոր նախապայմանն

է: Չնայած որ տարբեր մարդիկ են հավաքված, ովքեր կարող են տարբեր կերպ տեսնել երկրի զարգացումը, ոչ ոք երբևիցե կարծիք չի պարտադրել, քանի որ բոլորը հասկանում են, որ կապ չունի անձնական հաղթանակը, եթե ընդհանուր թիմը արդյունքում պարտվում է: Բոլորը գիտեն, որ ցանկացած պարտություն բոլորի վրա է անդրադառնալու, և մեկը մյուսի հաշվին իր առաջընթացը չի ապահովում: Կառավարության նիստերը հրապարակավ դիտելիս կարող է կարծիք ստեղծվել, որ բոլոր խնդիրները շատ հեշտ ներկայացվում են և լուծում ստանում, հարցեր էլ, որպես կանոն, չեն հնչում: Սակայն դրանց նախորդում են կոմիտեների նիստերը, որտեղ բուռն քննարկումները կարող են բարձրացնել հույզեր, վերածվել երկար բանավեճերի: Այս նիստերը շատ եմ սիրում, քանի որ դրանց ժամանակ են ի հայտ գալիս ամենակարևոր մանրուքները: Կարևորը այն է, որ թիմի ներսում կա զարգացման ընդհանուր գիծ և արհեստականորեն հակադրություն չի ստեղծվում, ինչն էլ կայացնում է թիմային աշխատանքը: Մեր թիմով շատ դեպքերում անցկացնում ենք ոչ ֆորմալ, այսպես կոչված «առանց փողկապների» հանդիպումներ, որոնք շատ արդյունավետ են: Հենց այսպիսի հանդիպումների ժամանակ ոչ ստանդարտ լուծումներ են ստացել տեխնիկական զննության համակարգի փոփոխությունները, վարորդական իրավունքների տրամադրման կարգը, դեղերի ստուգման բյուրոկրատական աշխատանքների դյուրինացումը: Ոլորտում առկա բարեփոխումները բաժանել եմ երկու խմբի` արագ արդյունքներ բերող և հեռանկարային: Առաջինի շարքին են դասվում

անմիջականորեն Արդարադատության նախարարության շրջանակում մատուցվող ծառայությունների` նոտարիատի, քաղաքացիական կացության և իրավաբանական անձանց գրանցման բարեփոխումները, որտեղ ձերբազատվել ենք ավելորդ քաշքշուկներից: Ոլորտում մի շարք բարեփոխումներ կատարվել են դեռ նախորդ նախարարների կողմից՝ բացվել են դատարանների նոր շենքեր, հիմնվել դատարանների կառավարման արդյունավետ համակարգեր, մշակվել դատական տեղեկատվական համակարգեր և այլն: Ոլորտից հասարակության պահանջները միշտ էլ առաջ են, սակայն այդ պահանջները որակական փոփոխությունների են ենթարկվում: Օրինակ, եթե ժամանակին նրանք բողոքում էին ժամերով այս կամ այն վայրում հերթ կանգնելուց, այսօր արդեն բողոքում են, որ աշխատակիցները, ասենք, քիչ են ժպտում: Մնացած ծրագրերը թեև հեռահար են և գնահատել արդյունքը մենք այսօր չենք կարող, սակայն կարող ենք գնահատել արդյունավետ ընթացքը, որը նախապայման է բարենպաստ ելքի համար: Կարծում եմ, որ մարդկությունը ողջ պատմության ընթացքում պայքարել է արդարության համար, և եթե հնարավոր է ապրել վատ տնտեսական կամ սոցիալական կարգավիճակում, ապա անարդար միջավայրում ապրել հնարավոր չէ: Եթե հանրային կյանքի հիմքում արդարությունը դրված է, ապա շատ ու շատ դժգոհություններ անցնում են երկրորդ պլան, քանի որ կա հավասարության զգացողություն և կամայականության բացակայություն: Մեր խնդիրն է ստեղծել մեխանիզմներ, որոնք ինքնին կփակեն անարդարության հնարավորությունները:

Специальный выпуск

Армен Мовсисян министр энергетики и природных ресурсов РА

долгое время работаю в сфере энергетики. С 2001 года начал работать в правительстве. В нынешней деятельности мне, в первую очередь, нравится то, что она командная и это дает возможность осуществлять крупные проекты. В сфере энергетики немало нерешенных проблем. За время нашей деятельности многие из них были разрешены, но энергетика — система динамичная, она требует непрерывного развития. Проекты, реализованные в этой сфере, очень важны, каждый из них направлен на решение отдельной серьезной проблемы. Особенно большими проектами являются: строительство газопровода Иран— Армения, проект нового блока атомной станции, строительство Мегринской ГЭС, а также ряд других программ, имеющих долгосрочный характер. Отдельно хочу сказать о ереванской парогазовой станции с комбинированным циклом, для строительства которой потребовалась самая крупная единовременная инвестиция. Эта станция позволила при подорожании цен на газ оставить неизменными тарифы на электроэнергию. Члены команды правительства имеют достаточный уровень подготовки для того, чтобы понимать и решать проблемы сегодняшнего дня, у них большой опыт оценки соответствующих ситуаций на международном уровне. Когда меня назначили министром, в сфере энергетики была довольно сложная ситуация, и эта система переживала финансовый кризис. Был составлен список из двадцати-двадцати пяти ключевых вопросов, решив которые

мы могли бы улучшить положение. За короткий период времени эти проблемы удалось решить, несмотря на то, что у нас было много обязательств по энергоносителям и поставщики отказывались предоставлять энергию. У нас была несовершенная система реализации, с высокими потерями и низкими сборами, а финансовые ресурсы не позволяли решать эти проблемы. Со временем нам удалось справиться с большей их частью: мы снизили затраты, повысили эффективность, увеличили запасы и мощность станции. Многие ресурсы, которые изжили себя, были перевооружены новыми мощностями. Мы вступили в новый этап развития. Необходимо было увеличить энергетическую независимость — сегодня у нас уже есть около ста сорока станций, что составляет 7—8% внутреннего спроса. Сфера энергетики не может функционировать изолированно, поэтому одной из приоритетных задач для нас является региональная интеграция. С Ираном у нас уже есть довольно серьезные отношения, с Грузией постепенно устанавливаются новые связи. Достаточно повысился уровень жизни населения. Увеличилось количество бытовой техники, используемой жителями. В последнее время за счет этого резко увеличилось потребление энергии. Если в 2011 году по

сравнению с предыдущим годом потребление электроэнергии увеличилось приблизительно на 12%, то только в первые месяцы 2012 года у нас уже есть рост на 16%. Однако этот показатель касается потребления электроэнергии не только населением, но и субъектами малого и среднего бизнеса, промышленностью. А это означает, что улучшилась и экономическая ситуация. Такая тенденция развития, бесспорно, положительна, но она создает новые актуальные проблемы, связанные с энергосбережением и увеличением производственных мощностей. Это я и имел в виду, говоря о том, что энергетика — динамично развивающаяся область. Поскольку, как я отметил, сфера развивается динамично, один год опоздания может привести к тому, что в будущем и за десять лет не сможешь наверстать упущенного. Поэтому мы должны постоянно работать в этом направлении. Среди предстоящих проектов я хотел бы отметить еще один, также направленный на повышение энергетической безопасности страны. Он осуществляется совместно с Нагорным Карабахом и благодаря ему спустя всего несколько месяцев мы будем получать электроэнергию, основанную на углеводородном горючем. Стартовая мощность предприятия — 100 МВт.

Հատուկ թողարկում

Արմեն Մովսիսյան ՀՀ էներգետիկայի եվ բնական պաշարների նախարար

րկար ժամանակ աշխատել եմ էներգետիկայի ոլորտում: 2001թ-ից կառավարության անդամ եմ: Ինձ այս աշխատանքում նախևառաջ դուր է գալիս թիմային աշխատանքը, որը հնարավորություն է ընձեռում մեծ ծրագրեր իրագործել: Էներգետիկայի համակարգը իրենից ներկայացնում է ամենակարևոր ոլորտներից մեկը, և այստեղ բավականին մեծ խնդիրներ կան լուծելու: Չնայած որ տարիների ընթացքում շատ մեծ խնդիրներ արդեն իսկ ստացել են լուծում, էներգետիկան դինամիկ համակարգ է և անընդհատ զարգացում է պահանջում: Էներգետիկայի ոլորտում իրականացված ծրագրերը շատ կարևոր են, որից ամեն մեկը լուծում է մի գլխավոր խնդիր: Հատկապես խոշոր ծրագիր են հանդիսացել Իրան-Հայաստան գազատարի կառուցումը, Երևանի համակցված ցիկլով շոգեգազային կայանի կառուցումը, որը իր մեծությամբ պահանջել է ամենամեծ միանվագ ներդրումը, ինչը միաժամանակ թույլ է տվել գազի թանկացման պարագայում պահպանել էլեկտրաէներգիայի սակագները, նոր ատոմային բլոկի ծրագիրը, Մեղրիի ՀԷԿ-ը և մի շարք այլ ծրագրեր, որոնք կրում են շարունակական բնույթ: Կառավարության թիմի անդամները ունեն բավարար պատրաստվածության աստիճան այսօրվա խնդիրները պատկերացնելու և լուծելու համար, ունեն մեծ փորձ դրսում համապատասխան իրավիճակների գնահատման հարցում: Երբ նշանակվեցի նախարար, էներգետիկ համակարգում բավական ծանր վիճակ էր, ոլորտում ֆինանսական ճգնաժամ էր: Կար մոտ քսան-քսանհինգ առանցքային

խնդիրների ցանկ, որոնք լուծելով միայն կարող էինք իրավիճակը բարելավել: Կարճ ժամկետում հաջողվեց այդ խնդիրները լուծել, չնայած որ ունեինք շատ մեծ պարտավորություններ էներգակիրների համար, և մատակարարները հրաժարվում էին էներգիա տրամադրելուց: Ունեինք իրացման թերի համակարգ բավական բարձր կորուստներով և ցածր հավաքագրման մակարդակով, իսկ ֆինանսական միջոցները թույլ չէին տալիս այս հարցերը լուծել: Ժամանակի հետ մեզ դա հաջողվեց, և այսօր նշված խնդիրների մեծ մասը արդեն արդիական չէ. նվազել են ծախսերը, բարձրացել է արդյունավետությունը, մեծացել են էներգիայի թե՛ պաշարները և թե՛ կայանների հզորությունը: Շատ ռեսուրսներ, որոնք ապրում էին իրենց վերջին տարիները, վերազինվեցին նոր հզորություններով: Այժմ մենք մտել ենք զարգացման նոր փուլ: Քանի որ, ինչպես նշեցի, ոլորտը դինամիկ զարգացող է, մեկ տարի ուշացումը կարող է հանգեցնել նրան, որ հետագայում տասը տարի չկարողանաս համապատասխան թափ առնել: Հետևաբար, մենք պետք է անընդհատ աշխատենք այս ուղղությամբ: Անհրաժեշտ էր բարձրացնել մեր էներգետիկ անկախությունը, ինչի համար արդեն ունենք շուրջ հարյուր քառասուն կայան, որը կազմում է մեր ներքին պահանջարկի 7-8%-ը: Քանի որ էներգետիկ համակարգը չի կարող գործել մեկուսացված, մեզ համար առաջնային է տարածաշրջանային ինտեգրացիան: Իրանի հետ մենք ունենք արդեն իսկ բավական լուրջ հարաբերություններ, Վրաստանի հետ հետզհետե նոր կապեր են հաստատվում:

Հետաքրքիր է, որ հասարակության կենցաղի մակարդակը բավական բարձրացել է: Սա փաստում է բնակիչների կողմից օգտագործվող կենցաղային տեխնիկայի կազմի ու կառուցվածքի հարստացումը: Վերջին տարիների ընթացքում այս գործոնի հաշվին կտրուկ աճել է էնէրգիայի սպառումը բնակիչների կողմից: Եթե 2011 թվականին նախորդ տարվա նկատմամբ էլեկտրաէնէրգիայի ներքին շուկայի սպառումը ավելացել է շուրջ 12%-ով, ապա միայն 2012 թվականի առաջին ամիսների ընթացքում արդեն իսկ գրանցել ենք շուրջ 16% աճ: Ընդ որում, էներգիայի սպառման աճ գրանցել է ոչ միայն բնակչությունը, այլև ՓՄՁները և արդյունաբերությունը: Սա նշանակում է, որ բարելավվել է մեր տնտեսական դրությունը, քանի որ մարդիկ թույլ կտան իրենց այսպիսի ծախսեր միայն այն ժամանակ, երբ վստահ լինեն, որ ի վիճակի են լինենու դրանց դիմաց վճարել: Բոլոր այս հանգամանքները մի կողմից՝ փաստում են զարգացման դրական միտումը, մյուս կողմից` պահանջում են էներգախնայողության հետ կապված հրատապ խնդիրների լուծում և հզորությունների վերակառուցում: Այս հարցերով զբաղվելու ենք առաջիկա ժամանակաշրջանում: Մոտակա ծրագրերի շարքում կցանկանայի նաև նշել, որ Լեռնային Ղարաբաղի հետ համագործակցության արդյունքում ընդամենը մի քանի ամիս հետո կունենանք սեփական ածխից ջրածխային վառելիքի հիմքով էլեկտրաէներգիա, որը սկզբնական շրջանում նախատեսում է 100ՄՎտ հզորություն: Սա ևս ուղղված է էներգետիկ անվտանգության աստիճանը բարձրացնելուն:

Специальный выпуск

Асмик Погосян министр культуры РА

работаю в правительстве с 2006 года. До этого многие годы работала в общественной сфере. Предложение стать министром культуры было очень неожиданным для меня, так как я никогда не ставила перед собой такой цели. Вступив в должность, я вскоре поняла, как сильно отличаются друг от друга общественный и государственный секторы. В общественном — разрабатываешь проекты, для которых можно найти финансирование и которые служат определенным целям общества. При этом нужно быть очень экономным. В государственной же системе подход к финансовым вопросам и их организация казались мне странными. Я, скажем, не могла понять, как можно в учреждении всегда оставлять включенным свет. А потом осознала, что эти вопросы надо лишь упорядочить, внеся определенные изменения. Я решила, что в центре моего внимания будут по возможности все направления, а вопросы, лежащие вне компетенции министерства, нужно вносить на рассмотрение правительства. По этому принципу и стала работать. Должна отметить, что все эти годы работала в атмосфере доверия, и многие назревшие проблемы были разрешены. Это совсем не означает, что сегодня в сфере культуры больше нет проблем, однако шаг за шагом, при помощи продуманных концепций, законов, решений и их претворения в жизнь были созданы устойчивые основы, которым уже не будут страшны возможные политические и прочие потрясения. 16

Мы попытались подготовить базу для развития культуры путем создания фондов, проведения мастер-классов, переквалификации кадров и разработки методологий. Для меня не существует крупных и мелких проектов, если они дают ощутимые результаты. Может, для общественности они станут заметны позже, но изнутри позитивные изменения очевидны. Если провести сравнение, то надо констатировать, что за последние годы произошли заметные положительные сдвиги в вопросе охраны памятников, стало теснее сотрудничество с общественными организациями. За время работы действующего правительства был создан очень полезный формат, относящийся к деятельности министерских комитетов. Благодаря ему мы имеем возможность, смотря друг другу в глаза, защищать наши позиции и избегать тем самым ошибочных решений. Сегодняшняя команда правительства имеет в своем составе образованных, идущих в ногу со временем и желающих работать в прозрачной среде специалистов. Сочетание этих свойств, безусловно, дает положительный результат. Работа в правительстве — отличная школа. Вначале я видела в ней только проблемы и трудности, которые надо было преодолевать, пусть даже не бу-

дучи уверенной в успехе. Со временем результаты работы стали ощутимыми. Эта работа предполагает большую ответственность и в то же время дает богатый жизненный опыт. Постоянное общение с людьми заставляет замечать многие нюансы, которые не учитывались или не были заметны раньше. Сегодня общество разношерстное — люди живут по очень разным стандартам и руководствуются совершенно разными принципами. И я придаю особую важность созданию образованного, информированнoго и интеллектуального общества. Моральные ориентиры не менее важны, чем экономические, и командой нашего правительства были предприняты шаги для утверждения этого принципа. Основные приоритеты и направления в сфере культуры намечены, и нет области, которой бы мы не занимались. Тем не менее, есть еще сферы, в которых требуются системные преобразования. Например, театр и кино. Но в скором времени и этот сектор будет урегулирован и соответствующие структуры начнут действовать. У общества большие ожидания от сферы культуры, и это обязывает правительство сохранять бдительность и осуществлять последовательные реформы.

Հատուկ թողարկում

Հասմիկ Պողոսյան ՀՀ մշակույթի նախարար

առավարությունում սկսել եմ աշխատել 2006թ-ից: Մինչ այդ երկար տարիներ աշխատել եմ հասարակական ոլորտում: ՀՀ մշակույթի նախարար դառնալու առաջարկը շատ անսպասելի էր, քանի որ ես երբեք նման նպատակ չէի դրել իմ առջև: Սկզբնական շրջանում նկատեցի, որ հասարակական և պետական ոլորտները իրարից շատ են տարբերվում: Հասարակական ոլորտը հստակ ենթադրում է այնպիսի ծրագրերի ձևավորում, որոնք կարող են գտնել ֆինանսավորում, ծառայել որոշակի հասարակության նպատակներին: Միևնույն ժամանակ այդ ամենը պետք է իրականացնել շատ խնայողաբար: Պետական համակարգում ֆինանսական հարցերի կազմակերպումը ինձ համար տարօրինակ էր: Զարմանում էի, օրինակ, թե ինչպես կարելի է կազմակերպություններում լույսը միշտ միացրած թողնել: Սակայն շատ շուտ հասկացա, որ այս խնդիրները ուղղակի պետք է կարգավորել: Ես որոշեցի, որ ուշադրությանս կենտրոնում պիտի լինեն բոլոր ճյուղերը, իսկ այն խնդիրները, որոնց լուծումը նախարարության իրավասություններից դուրս է, պետք է տանել կառավարություն: Այս սկզբունքով սկսեցի աշխատել, և հարկ է նշել, որ այս տարիների ընթացքում միշտ աշխատել եմ վստահության մթնոլորտում, իսկ հասունացած խնդիրներն էլ ստացել են լուծում: Սա չի նշանակում, որ մշակույթի ոլորտը այսօր այլևս խնդիր չունի, սակայն քայլ առ քայլ հայեցակարգերի, օրենքնե-

րի իրականացման ճանապարհով դրվել են հիմքերը, որոնք չեն խարխլվի հետագա քաղաքական և անգաղափարախոսական ցնցումների ազդեցության տակ: Հիմնադրամների, վարպետության և վերապատրաստման դասընթացների, մեթոդաբանությունների միջոցով փորձել ենք կառուցել մշակութային զարգացման հիմքերը: Ինձ համար չկան մեծ ու փոքր ծրագրեր, եթե արդյունքը շոշափելի է, հաջողությունը ակնհայտ է: Միգուցե հասարակության աչքերում սա ավելի ուշ դառնա տեսանելի, սակայն ներսից դրական փոփոխությունները ակներև են: Եթե վերջին տարիների համեմատական տանենք, ապա կարելի է փաստել, որ բարելավվել է հուշարձանների պահպանման ոլորտը, ընդլայնվել է հասարակական կազմակերպությունների հետ համագործակցությունը: Այս կառավարության օրոք ձևավորվեց մի շատ օգտակար ձևաչափ, որը վերաբերում է նախարարական կոմիտեների գործունեությանը: Դրանց շնորհիվ մենք հնարավորություն ենք ձեռք բերում դեմ առ դեմ նստել և մեր դիրքորոշումը պաշտպանել, քանի որ բացի գեղեցիկ ծրագիր գրելուց շատ կարևոր է կարողանալ պաշտպանել ճիշտ գաղափարները կամ հրաժարվել սխալից: Կառավարության այս թիմն ունի կիրթ, աշխարհի հետ համահունչ քայլելու և թափանցիկ միջավայրում աշխատելու ցանկություն, և այս հատկանիշների մեկտեղումը, անշուշտ, տալիս է դրական արդյունք: Աշխատանքը կառավարությունում մի մեծ

դպրոց է, որտեղ սկզբում տեսել եմ միայն խնդիրներ և դժվարություններ, որոնք պետք է հաղթահարել առանց իմանալու հաջողության կհասնես, թե ոչ: Սակայն ժամանակի հետ արդյունքները դառնում են շոշափելի: Այս աշխատանքը մեծ պատասխանատվություն է պահանջում և միևնույն ժամանակ տալիս հարուստ կենսափորձ: Մարդկանց հետ անընդհատ շփումները ստիպում են, որ նկատես նրբություններ, որոնք գուցե, մինչև այդ հաշվի չես առել կամ չես նկատել: Այսօրվա տարբեր չափանիշներով ապրող և տարբեր ուղենիշներ վերցրած խայտաբղետ հասարակության մեջ գերխնդիր եմ համարում սերմանել կրթված, տեղեկացված մտավորական հասարակություն ունենալու կարևորությունը: Բարոյական ուղենիշները տնտեսական ուղենիշներից պակաս կարևոր չեն, և կառավարության այս թիմը փորձել է դրա հստակ հիմքը դնել: Մշակույթի ոլորտի քաղաքականության հիմնական ազդակները տրված են, և չկա ոլորտ, որով մենք չենք զբաղվել: Այնուամենայնիվ, դեռ կան, ոլորտներ, որտեղ համակարգային փոփոխությունների խնդիր կա: Օրինակ, թատերական, կինոարվեստի բնագավառները: Առաջիկայում այդ հատվածը կկանոնակարգվի, և կառույցները բնականոն կսկսեն գործել: Հասարակությունը մեծ սպասումներ ունի մշակույթի ոլորտից, և սա ստիպում է կառավարությանը զգոն մնալ և իրականացնել շարունակական բարեփոխումներ:

Специальный выпуск

Давид Саркисян руководитель аппарата Правительства Республики Армения

работаю в правительстве с 2008 года. До этого около десяти лет работал в Центральном банке, а еще раньше — в Министерстве финансов. За время работы в правительстве мною было осуществлено около двадцати пяти проектов, направленных на реформы в сфере государственного управления. К их числу относятся пока не очень заметные и уже заметные проекты. К первым относятся реформы, направленные на повышение эффективности работы внутри правительства. Из реализованных программ — четкое выстраивание рабочих процессов между министерствами, организациями, реализующими программы, агентствами и инспекциями. Разработка политики, предоставление услуг и инспекционные рабочие процессы были разделены. Вторая группа реформ нацелена на оптимизацию бизнеспроцессов государственных органов, сокращение временных и финансовых затрат на услуги, предоставляемые государством. В этом направлении был проведен ряд принципиальных изменений, в числе которых: сведение воедино всей информации, наличествующей в различных государственных организациях, сокращение процессов, документов и т.д. В ряду проведенных мероприятий особое значение имеет внедрение системы «электронного правительства». Нами была проделана большая работа, и, безусловно, сейчас мы можем констатировать, что система успешно функционирует. В системе электронного правительства без всяких формальных документов в системати18

зированной связи друг с другом находится весь персонал исполнительной власти, включая около тридцати пяти государственных органов, министерств, инспекций и других агентств. Эта простая, на первый взгляд, реформа на самом деле имеет кардинальный характер, влияя на процессы внутри государственного аппарата: позволяет эффективнее распоряжаться временем, оптимизирует архивацию документооборота, повышает возможности осуществления аудита над процессами, а также контроля над действиями правительства со стороны граждан. Система электронного правительства сегодня включает в себя около 20 подсистем — электронной регистрации организаций, электронного предоставления налоговых отчетов, приема заявок на лицензии, электронного документооборота и др. Отдельного упоминания заслуживает тот беспрецедентный уровень прозрачности работы правительства, которого наша команда сумела достичь за последние годы. Сегодня на сайте правительства можно подневно, в режиме онлайн следить за расходами госбюджета — на что потрачены деньги, в каком количестве, какой организации они перечислены, за какую услугу или товар.

Командная работа — залог успеха любой деятельности, поскольку только скоординированные действия приводят к быстрым и эффективным результатам. Думаю, что решения бывают более сбалансированными, если они принимаются с учетом мнений всех членов команды. Решения же, принимаемые вне командного процесса, могут привести к провалу. Я убежден, что уникальная возможность работы в правительстве, с одной стороны, очень обязывает, поскольку ты служишь своему государству, родине, а с другой — позволяет накопить большие знания и бесценный опыт, в том числе человеческого общения. С таким опытом действуешь более уверенно и целенаправленно. Все остальное представляется легко достижимым. Сейчас мы работаем приблизительно над двенадцатью новыми проектами. Они отчасти являются продолжением уже осуществленных проектов, а отчасти выдвигают совершенно новые идеи. Все эти проекты, так же как и предыдущие, нацелены на повышение эффективности государственных процессов и на упрощение тех процедур, с которыми имеют дело наши граждане и бизнес-субъекты.

Հատուկ թողարկում

Դավիթ Սարգսյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

առավարությունում աշխատում եմ 2008թ-ից: Մինչ այդ շուրջ տասը տարի աշխատել եմ Կենտրոնական բանկում: Դրանից առաջ՝ Ֆինանսների նախարարությունում։ Կառավարությունում աշխատելու ժամանակահատվածում իրականացրել եմ շուրջ քսանհինգ ծրագիր, որոնք բոլորն էլ ուղղված են եղել պետական կառավարման ոլորտում բարեփոխումներին: Դրանց թվին են դասվում հասարակության կողմից դեռևս անտեսանելի ու տեսանելի միջոցառումները: Առաջին դեպքում կառավարության ներսում աշխատանքի արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված բարեփոխումներն են: Իրականացված միջոցառումներից են նախարարությունների, ծրագրերի իրականացման գրասենյակների, գործակալությունների ու տեսչությունների միջև գործառույթների հստակեցումը։ Քաղաքականության մշակման, ծառայությունների մատուցման և տեսչական գործառույթները տարանջատվել են։ Երկրորդ խմբի բարեփոխումները ուղղված են պետական մարմիններում բիզնես գործընթացների օպտիմալացմանը, ժամանակի և ֆինանսական ծախսերի հնարավորինս կրճատմանը` հատկապես պետության կողմից մատուցվող ծառայությունների ոլորտում: Այս ուղղությամբ իրականացվել են մի շարք սկզբունքային փոփոխություններ, որոնցից են պետական տարբեր մարմիններում առկա տեղեկատվության համադրումը, գործընթացների, պահանջվող փաստաթղթերի քանակի կրճատումը և այլն: Իրականացված միջոցառումների շարքում մեծ նշանակություն ունի էլեկտրոնային կառավարության ներդրումը: Այս տարիների

ընթացքում լայնածավալ աշխատանքներ են կատարվել այս ուղղությամբ և անխոս կարող ենք փաստել, որ արդեն իսկ ունենք էլեկտրոնային կառավարություն: Էլեկտրոնային կառավարության համակարգի ներքո առանց որևէ թղթաբանության միմյանց հետ համակարգված կապի մեջ է գտնվում ողջ գործադիր իշխանության կազմը` ներառյալ շուրջ երեսունհինգ պետական մարմին, նախարարություններ, տեսչություններ և այլ գործակալություններ: Սա առաջին հայացքից պարզ թվացող, սակայն իրականում բեկումնային բարեփոխում է, որն իր դրական անդրադարձն է ունենում պետական ապարատի ներսում վարքագծային կանոնների, ժամանակի ճիշտ կառավարման, փաստաթղթաշրջանառության արխիվացման և գործողությունների նկատմամբ աուդիտի իրականացման հնարավորությունների, ինչպես նաև քաղաքացիների կողմից կառավարության գործընթացների վերահսկելիության բարձրացման վրա: Էլեկտրոնային կառավարման համակարգը այսօր ներառում է շուրջ քսան ենաթահամակարգեր՝ կազմակերպությունների էլեկտրոնային գրանցման, հարկային հաշվետվությունների էլեկտրոնային ներկայացման, էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառության, լիցենզիաների հայտերի ընդունման և այլ ենթահամակարգերը։ Առանձին հիշատակման է արժանի կառավարության աշխատանքի թափանցիկության այն աննախադեպ մակարդակը, որը մեր թիմը կարողացել է ապահովել վերջին տարիների ընթացքում։ Այսօր պետական բյուջեի ծախսերին ամենօրյա կտրվածքով, առցանց, կարելի է հետևել կառավարության ինտերնետ կայքում.

ինչ ծախս է իրականացվել, ինչ գումարի չափով, որ կազմակերպությանն է գումար փոխանցվել, ինչ աշխատանքի կամ ապրանքի համար։ Ցանկացած աշխատանքի հաջողության գրավականը թիմային աշխատանքն է: Ճիշտ կոորդինացումը, ճիշտ թիմային աշխատանքը բերում են արագ ու արդյունավետ գործողությունների և որոշումների: Ամենակարևորը թերևս այն է, որ երբ որոշումների ընդունման ժամանակ յուրաքանչ յուրը իր պատասխանատվության դիտանկյունից արտահայտում է իր կարծիքը, վերջնական որոշումները լինում են ավելի կշռադատված: Առանց թիմային աշխատանքի ընդունվող որոշումները կարող են հանգեցնել տապալման: Կարծում եմ, որ ես ստացել եմ բացառիկ հնարավորություն աշխատել մի միջավայրում, որը մի կողմից՝ չափազանց պարտավորեցնող է, քանի որ ծառայում ես քո պետությանը և հայրենիքին, սակայն մյուս կողմից՝ հնարավորություն է ընձեռում կուտակել աննկարագրելի փորձ, գիտելիք և մարդկային շփումներ: Այս փորձից հետո մնացած ամեն ինչ շատ ավելի հեշտ է թվում: Գործում ես ավելի մեծ վստահությամբ և նպատակաուղղված: Տվ յալ պահին մենք աշխատում ենք տասներկու նոր ծրագրերի վրա: Դրանք մասամբ շարունակում են արդեն իսկ իրականացված ծրագրերի գաղափարները և մասամբ էլ բացարձակապես նոր գաղափարներ են առաջ բերում։ Այս բոլոր ծրագրերը` նախորդ և ընթացիկ, միտված են բարելավելու պետական գործառույթների արդյունավետությունը, միտված են դյուրինացնելու այն ընթացակարգերը, որոնց առնչվում են մեր քաղաքացիներն ու բիզնես սուբյեկտները:

Специальный выпуск

Ерванд Захарян председатель Государственного комитета кадастра недвижимости при Правительстве РА

работаю в правительстве многие годы. В 2006-м вступил в Республиканскую партию. В 2009-м занял должность председателя государственного комитета кадастра недвижимости при Правительстве РА. Думаю, что в настоящее время работать без команды невозможно, и мне приятно находиться в этом составе. Я предпочитаю командную работу, поскольку в таком случае ответственность и за удачу, и за неудачу разделяют все члены команды. В нашем деле чувство поддержки со стороны команды очень важно, и надо во всех случаях быть в согласии с остальными ее членами. Всю свою жизнь моей основной целью было работать, идя в ногу со временем. Изменения во всех сферах экономики очень динамичны, и соответствующие решения нужно принимать своевременно, в противном случае они лишатся смысла. После моего назначения на должность председателя Государственного комитета кадастра недвижимости мы изучили международный опыт и выяснили, что развитие информационных технологий в этой сфере у нас находится на очень низком уровне, а в области 20

регистрации имущества мы не соответствуем международным стандартам. Необходимо было осуществить фундаментальные структурные изменения, и, применяя весь накопленный опыт, привести нашу деятельность в соответствие с международными стандартами. Таким образом, в 2010 году был утвержден проект глобальных изменений в области кадастра недвижимости, который включает и структурные изменения, и внедрение систем автоматизации и информационных технологий. Все это, в свою очередь, приведет к снижению коррупционных рисков. Начались широкомасштабные работы. Только за последние два года была оцифрована база данных, эквивалентная шестидесяти миллионам страниц. Личное общение гражданина с государственными работниками было исключено. Кроме того, гражданин обрел возможность регистрировать свою недвижимость и получать соответствующие документы в том центре обслуживания, который он предпочитает. Работы по обмерам на сегодняшний день можно заказать в любой частной фирме, обладающей квалификационным сертификатом и правом на проведение подобных работ.

На реализацию таких реформ Грузия, к примеру, потратила около $80—90 млн, в то время как мы израсходовали лишь $3,5 млн, из которых $1,5 млн было выделено правительством Норвегии. По количеству реформ в кадастре мы занимаем ведущее положение не только в регионе, но и среди европейских стран. Однако, надо признаться, что мы не смогли бы достичь такого успеха, если бы не финансовая, техническая и психологическая поддержка со стороны президента РА. Говоря о предстоящих проектах, я хотел бы подчеркнуть, что не полностью завершены работы по картографии. Это достаточно широкомасштабная, сложная и ответственная работа, которая требует высокой степени четкости. У нас уже имеется необходимое программное обеспечение, и, думаю, нам понадобится около двух лет для создания единой информационной базы. Вот тогда я буду считать нашу работу завершенной, конечно, не считая постоянно изменяющихся требований времени и запросов граждан, которые несут с собой все новые возможности для развития.

Հատուկ թողարկում

Երվանդ Զախարյան ՀՀ ԿԱ անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահ

նցել եմ «Հանրապետական» կուսակցության շարքերը 2006թ. և շարունակել կառավարության թիմում աշխատանքը: 2009-ին ստանձնել եմ Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահի պաշտոնը: Կարծում եմ, որ այսօր առանց թիմի աշխատել հնարավոր չէ: Ինձ հաճելի է այս կազմով աշխատելը: Թիմային աշխատանքը գերադասում եմ, քանի որ թե՛ հաջողության, թե՛ անհաջողության դեպքում, պատասխանատվություն կրում ես թիմի հետ միասին: Այստեսակ աշխատանքներում պետք է միշտ զգաս թիմի աջակցությունը և բոլոր դեպքերում մնացած անդամների հետ լինես համախոհ: Զգում եմ, որ շատ մեծ է ժամանակի հետ քայլելու պատասխանատվությունը: Ամբողջ կյանքում իմ հիմնական նպատակը եղել է աշխատել ժամանակի պահանջից ելնելով: Տնտեսության բոլոր բնագավառների փոփոխությունները շատ դինամիկ են և պետք է դրանց ժամանակին տալ համապատասխան լուծումներ, հակառակ դեպքում անիմաստ կլինի: Իմ նշանակվելուց հետո մենք միջազգային փորձի բավական ուսումնասիրություններ ենք կատարել և պարզել ենք, որ շատ ցածր մակարդակի վրա է գտնվում այս ոլորտի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացման մակարդակը և գույքի գրանցման բնագավառում հետ ենք

միջազգային չափանիշներից: Ոլորտում հարկավոր էր կատարել հիմնարար համակարգային փոփոխություններ և, կիրառելով ունեցած ամբողջ փորձը, այն նախապատրաստել ժամանակակից աշխատանքների պահանջին համապատասխանող միջազգային ստանդարտներին: Այսպես, 2010թ. հաստատվեց անշարժ գույքի կադաստրի ոլորտում գլոբալ փոփոխությունների ծրագիրը` ներառյալ կառուցվածքային փոփոխությունները, ավտոմատացման համակարգերը, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ներդրումը, որոնք իրենց հերթին միտված են նվազեցնելու կոռուպցիոն ռիսկերը: Սկսվեցին լայնածավալ աշխատանքներ: Միայն վերջին երկու տարիների ընթացքում թվայնացվեց մոտ վաթսուն միլիոն էջին համարժեք բազա: Իսպառ վերացվեց քաղաքացու և պետական աշխատողի շփումը: Բացի այդ, քաղաքացին հնարավորություն ստացավ ցանկացած սպասարկման գրասենյակում դիմում ներկայացնել գույք գրանցելու համար և դրա վկայականը ևս ստանալ ցանկացած գրասենյակից` ելնելով իր գտնվելու վայրից և հարմարավետությունից: Այսօր արդեն չափագրման աշխատանքները հնարավոր է պատվիրել մասնավոր ընկերություններին, որոնք անցնում են համապատասխան քննություններ, ձեռք բերում որակավորման վկայականներ և ստանում իրավունք կատարելու չափագրման աշխատանքներ:

Նման բարեփոխումներ իրականացնելու համար, օրինակ, հարևան Վրաստանում ծախսվել է 80-90 միլիոն ԱՄՆ դոլար, մինչդեռ մենք ծախսել ենք ընդամենը 3,5 միլիոն, որից 1,5-ը տրամադրել է Նորվեգիայի կառավարությունը: Եթե չլիներ Նախագահի աջակցությունը ֆինանսական, տեխնիկական և հոգեբանական առումով, ինչպես նաև նրանց միասնական մոտեցումը, կարծում եմ հաջողություններ չէինք կարողանա արձանագրել: Կադաստրում իրականացվող բարեփոխումների քանակով ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև եվրոպական երկրների շարքում գրավում ենք առաջնային դիրքեր: Հետագա ծրագրերի մասին խոսելիս, կնշեի, որ լիարժեք կատարված չեն քարտեզագրման աշխատանքները: Սա բավական ծավալուն, բարդ և պատասխանատու աշխատանք է, որը պետք է ունենա ճշգրտության բարձր աստիճան: Սրա ծրագրային ապահովվածությունը մենք արդեն ունենք և, կարծում եմ, մեզ անհրաժեշտ կլինի մոտ երկու տարի, որպեսզի այստեսակ աշխատանքները բերենք միասնական տեղեկատվական բազայի: Այս դեպքում ես կհամարեմ մեր աշխատանքը ավարտված, չհաշված ժամանակի և քաղաքացիների անընդհատ պահանջի փոփոխությունները, որոնք իրենց հետ բերում են զարգացման նոր հնարավորություններ:

Специальный выпуск

Арам Гарибян главный советник президента РА

присоединился к команде правительства летом 2008 года. До этого был консультантом в разных международных проектах. Я не впервые работаю в правительстве, в 1997—98 годах был заместителем министра финансов и экономики. Особенность моей нынешней деятельности заключается в том, что она требует довольно интенсивной работы. Мы занимаемся теми вопросами, в которых есть пробелы и упущения и для решения которых необходима наша поддержка. Моя позиция предполагает глубокие профессиональные знания и богатый опыт, потому что требуется хорошо знать и понимать экономику страны со всеми ее особенностями, а также международный опыт. Эта работа каждый день учит меня чему-то новому. В течение по-

следних нескольких лет было много интересных проектов и ситуаций, которые способствовали формированию у меня новых подходов и идей. Любая реформа представляет собой довольно сложный процесс, который подразумевает определенную пассивность и сопротивление со стороны системы. Следовательно, для человека, который пытается реализовать реформы, все это создает ряд дополнительных трудностей. Я думаю, что в такой ситуации реформы можно планировать и осуществлять только благодаря сплоченной командной работе и при наличии четкой системы ценностей. Мне особенно нравится то, что наша команда опирается в своей работе на четкую идеологическую основу, а также высокие человеческие и профессиональные качества людей, объединенных в ней.

За последние годы уже дан старт широкомасштабным реформам, поэтому в ближайшее время крайне важен последовательный характер претворения этих программ в жизнь и доведение их до такого критического рубежа, когда назад дороги уже не будет и система начнет работать в автономном режиме. В этом случае реформированная система в результате тех изменений, которые мы внесли, станет доминирующей. Работа в команде правительства довольно тяжела, но в то же время очень почетна. Я думаю, что для любого профессионала — большая честь занимать такую должность и состоять при этом в команде, которая обладает реальной возможностью осуществлять реформы, которые считает необходимыми для повышения благосостояния страны, создания сильной Армении.

Հատուկ թողարկում

Արամ Ղարիբյան ՀՀ նախագահի գլխավոր խորհրդական

առավարության թիմին միացել եմ 2008թ. ամռանը, իսկ մինչ այդ զբաղվել եմ խորհրդատվությամբ տարբեր միջազգային ծրագրերում: Առաջին անգամ չէ, որ աշխատում եմ կառավարությունում` 1997-98թթ. եղել եմ Ֆինանսների և էկոնոմիկայի փոխնախարար: Այսօրվա աշխատանքիս առանձնահատկությունը նրանում է, որ անհրաժեշտ է բավական լայն ամպլիտուդով աշխատել: Մենք զբաղվում ենք այն խնդիրներով, որտեղ կան թերություններ և օժանդակության կարիք է զգացվում: Պաշտոնը պահանջում է լայն մասնագիտական գիտելիքներ և հարուստ փորձ, քանի որ պետք է շատ լավ իմանալ և հասկանալ երկրի տնտեսությունը, դրա ցանկացած առանձնահատկություն և ծանոթ լինել միջազգային փորձին: Աշխատանքը ամեն օր սովորեցնում է ինչ-որ նոր բան: Անցած տարիների ընթացքում շատ հետաքրքիր ծրագրեր

և իրավիճակներ են եղել, որոնք իրենց ներդրումն են ունեցել նոր մոտեցումների և գաղափարների ձևավորման հարցում: Ցանկացած բարեփոխում բավական բարդ գործընթաց է, որը ենթադրում է որոշակի դիմադրություն և պասիվություն համակարգի կողմից, հետևաբար, անհատի համար, ով փորձում է իրականացնել բարեփոխումներ, այս ամենը ստեղծում է մի շարք լրացուցիչ դժվարություններ: Կարծում եմ, որ այս պայմաններում միայն կուռ թիմային աշխատանքի շնորհիվ և հստակ արժեքային համակարգի առկայության դեպքում է հնարավոր ծրագրել և իրականացնել բարեփոխումներ: Առավելապես հավանում եմ հստակ գաղափարական հենքը, որով առաջնորդվում է թիմը և անմիջական մարդկային ու բարձր մասնագիտական հատկանիշները, որոնցով օժտված մարդիկ միավորվել են թիմում: Բավականին լայնամասշտաբ բարեփոխումների ծրագիր արդեն իսկ մեկնարկ-

ված է նախորդ տարիների ընթացքում, հետևաբար, առաջիկա տարիներին խիստ կարևորվում է այդ ծրագրերի շարունակականությունը և դրանց այնպիսի կրիտիկական սահմանի հասցնելը, որից հետո հետադարձ ճանապարհ չի լինի, և համակարգը կսկսի աշխատել ավտոնոմ ռեժիմով: Այդ դեպքում բարեփոխված համակարգը կդառնա դոմինանտ մեր կողմից իրականացված բարեփոխումների արդյունքում: Կառավարության թիմում աշխատելը բավական ծանր, սակայն միևնույն ժամանակ շատ պատվաբեր աշխատանք է, և ես կարծում եմ, որ յուրաքանչ յուր մասնագետի և մարդու համար մեծ պատիվ է լինել այնպիսի մի դիրքում և թիմի կազմում, որը կատարում է իրական քայլեր, ունի հնարավորություն իրականացնելու և իրականացնում է բարեփոխումներ, որոնք որպես մասնագետ անհրաժեշտ են երկրի բարօրության, բարեկեցության և ուժեղ Հայաստան ստեղծելու համար:

Специальный выпуск

Артак Шабоян председатель Государственной комиссии по защите экономической конкуренции РА (ГКЗЭК)

ачал я свою трудовую деятельность в Центральном банке, где занимался денежнокредитной политикой. Также работал в сферах статистического контроля, методологии и анализа и в области защиты прав потребителей, занимая должности от специалиста до начальника управления. Затем трудился на посту заместителя председателя в Государственном комитете по доходам. Я всегда был очень активен и вовлечен в процесс экономических реформ, проводимых командой правительства. С 2010 г. работаю председателем Государственной комиссии по защите экономической конкуренции РА. Уже в день назначения я четко представлял все проблемы и приоритеты, решать которые и призвана комиссия. Работать в команде правительства очень ответственно. Здесь все объединены общей идеей. Мы осознаем, что работаем совместно для достижения единой цели, а именно — устойчивого развития нашей страны, проведения реформ в различных сферах и повышения благосостояния граждан. Именно поэтому я хочу особо отметить, что мне действительно интересно работать в этой команде рядом с принципиальными, решительными и преданными людьми. 24

Что в области экономической конкуренции в последние годы произошли существенные изменения — очевидно. Их невозможно было бы осуществить без изменений в поле экономического законодательства, которые были проведены при поддержке правительства в 2010 году. Таких коренных изменений в законе об экономической конкуренции не проводилось за предыдущие 10 лет деятельности комиссии. Закон в большей мере был приведен в соответствие с европейскими стандартами, и в результате комиссия получила возможность работать более активно и эффективно. Например, только в 2011 году размер штрафов за антиконкурентные действия хозяйствующих субъектов был равен сумме штрафов за предыдущие десять лет. В подобной эффективной реализации работы большую роль сыграла поддержка правительства не только в законодательных переменах, но и в развитии институциональных возможностей. В период моего руководства мы активно сотрудничали с разными международными структурами, повышали квалификацию сотрудников в Армении и за границей. Были приглашены международные эксперты, которые участвовали в судебных разбирательствах и расследованиях, прово-

дились совместные семинары и конференции, направленные на повышение институционального потенциала. За годы моей деятельности в этой команде и на этом посту я приобрел опыт управления и самостоятельной работы. Это очень важно в том смысле, что комиссия совершенно независима в своей деятельности. Сегодня здесь собраны люди компетентные, опытные и надежные, которые помогают мне всегда быть сильным, уверенным в наших действиях, нацеленных на преодоление проблем и достижение прогресса. Оглядываясь назад, должен сказать, что действительно была проведена огромная работа. Взять, к примеру, тот факт, что среди хозяйствующих субъектов сформировалось сознание неотвратимости наказания за недобросовестные действия. Я считаю это большим достижением. Но, естественно, достигнутые результаты не являются достаточными для нас. Перед нами стоят новые цели, имеются новые проекты, которые планируется осуществить в ближайшем будущем. Они будут направлены на устранение препятствий при выходе на рынок, на обнаружение и устранение злоупотреблений в области государственных закупок, а также выявление и предотвращение действий, способных навредить потребителям.

Հատուկ թողարկում

Արտակ Շաբոյան Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի նախագահ

շխատանքային գործունեությունս սկսել եմ Կենտրոնական բանկից, որտեղ զբաղվել եմ դրամավարկային քաղաքականության մշակմամբ: Աշխատել եմ նաև վիճակագրության, վերահսկողության, մեթոդաբանության և վերլուծությունների, ինչպես նաև սպառողների շահերի պաշտպանության ոլորտներում, զբաղեցնելով մասնագետից մինչև վարչության պետի պաշտոններ: Այնուհետև աշխատանքային գործունեությունս շարունակել եմ Պետական եկամուտների կոմիտեում, զբաղեցնելով նախագահի տեղակալի պաշտոնը: Պաշտոնավարման տարիներին մշտապես եղել եմ ակտիվ և ներգրավված կառավարության թիմի կողմից իրականացվող տնտեսական բարեփոխումների իրականացման գործում: 2010-ից մինչ օրս ղեկավարում եմ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը: Նշանակման առաջին իսկ օրվանից հստակ պատկերացրել եմ բոլոր խնդիրներն ու առաջնահերթությունները, որոնց իրականացման համար կոչված է մրցակցային մարմինը: Աշխատանքը կառավարության թիմում ինձ համար խիստ պատասխանատու և միևնույն ժամանակ պարտավորեցնող է: Աշխատում եմ մի թիմում, որտեղ բոլորիս միավորում է համընդհանուր գաղափարն ու աշխարհայացքը: Բոլորս քաջ գիտակցում ենք, որ միասնաբար աշխատում ենք նույն նպատակի` մեր երկրի կայուն զարգացման, ոլորտային բարեփոխումների և քաղաքացիների բարեկեցության համար: Այդ իսկ պատճառով պետք է հատուկ ընդգծեմ, որ այս թիմում իսկապես հաճե-

լի է աշխատել` սկզբունքային, վճռական և գործին նվիրված մարդկանց կողքին: Այն, որ տնտեսական մրցակցության ոլորտում էական և արմատական փոփոխություններ են իրականացվել, կարծում եմ տեսանելի է բոլորին: Դրանք անհնարին կլիներ իրականացնել առանց օրենսդրական փոփոխությունների, ինչին էլ ուղղված էին կառավարության աջակցությամբ 2010թ. տնտեսական մրցակցության օրենսդրության դաշտում կատարված զգալի փոփոխությունները: Հանձնաժողովի գործունեության նախորդ 10 տարիներին մրցակցային օրենքի նման արմատական փոփոխություն երբևիցե չի արվել: Օրենքը մեծ չափով համապատասխանեցվել է եվրոպական չափանիշներին, ինչի արդյունքում էլ հանձնաժողովը հնարավորություն է ստացել աշխատելու առավել ակտիվ և արդյունավետ: Օրինակ, նոր օրենքը ուժի մեջ մտնելուց մեկ տարի անց` 2011թ., հակամրցակցային գործողությունների համար տնտեսվարող սուբյեկտների նկատմամբ հանձնաժողովը նշանակել է այնքան տուգանք, որքան իր գործունեության տասը տարիների ընթացքում միասին: Հանձնաժողովի նման արդյունավետ աշխատանքի իրականացման հարցում մեծ դեր է ունեցել կառավարության աջակցությունը ոչ միայն օրենսդրական փոփոխությունների, այլև ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման հարցում: Իմ ղեկավարման տարիներին ակտիվորեն համագործակցել ենք ամենատարբեր միջազգային կառույցների հետ, վերապատրաստել աշխատակիցներին թե՛ Հայաստանում և թե՛ արտերկրում: Հրավիրվել են միջազգային փորձագետ-

ներ, որոնք մասնակցել են իրականացվող վարույթների և ուսումնասիրությունների ընթացքին, կազմակերպվել են համատեղ սեմինարներ, կոնֆերանսներ` ուղղված հանձնաժողովի ինստիտուցիոնալ կարողությունների բարելավմանը: Այս թիմում աշխատելու և այս պաշտոնը զբաղեցնելու տարիներին ձեռք եմ բերել կառավարման և ինքնուրույն աշխատելու մեծ փորձ, որը խիստ կարևոր է այնքանով, որ հանձնաժողովը լիովին անկախ է իր գործունեության մեջ: Այսօր հանձնաժողովում հավաքված են իրենց գործի բանիմաց, փորձառու և վստահելի մասնագետներ, ովքեր օգնում են ինձ, որպեսզի մշտապես լինենք ուժեղ, վստահ մեր կատարած քայլերի մեջ և միասին հաղթահարենք եղած խնդիրները միասնական նպատակին հասնելու և առաջընթաց ապահովելու համար: Եթե հետադարձ հայացք նետեմ անցած տարիներին, ապա պետք է փաստեմ, որ իսկապես մեծածավալ աշխատանքներ են իրականացվել: Բնականաբար, եղած արդյունքները մեզ համար բավարար չեն: Մեծ ձեռքբերում եմ համարում հատկապես այն, որ տնտեսվարողների մոտ արդեն իսկ ձևավորվել է անբարեխիղճ գործունեության հետևանքով պատժի անխուսափելիության զգացումը: Կան նոր ծրագրեր, նոր նպատակներ, որոնք նախատեսվում է իրականացնել առաջիկայում: Դրանք ուղղված են լինելու շուկա մուտք գործելու խոչընդոտների վերացմանը, պետական գնումների ոլորտում չարաշահումների բացահայտմանն ու վերացմանը, ինչպես նաև սպառողների շահերը վնասելուն ուղղված փորձերի հայտնաբերմանն ու կանխարգելմանը:

Специальный выпуск

Арман Саакян начальник Департамента по управлению государственным имуществом при Правительстве РА

1991 году, когда проводился референдум независимости, я завидовал всем, кому исполнилось 18 и кто уже имел право принимать в нем участие — я же мог голосовать только через год. Уже тогда я понимал, что в истории Армении начинается новая эра, и все, в том числе и я, должны внести свой вклад в создание нового государства. Позже я работал на разных должностях — был начальником Управления культуры, по вопросам молодежи и спорта мэрии Еревана, заместителем мэра, депутатом Национального Собрания РА. В Правительстве РА работаю с 2011 года. Когда мне предложили должность руководителя департамента по управлению государственным имуществом при Правительстве РА, честно говоря, у меня возникли некоторые опасения, поскольку я еще в период работы в парламенте был осведомлен о проблемах в этом ведомстве и понимал, какой объем работы мне предстоит выполнить. Трудностей я не боялся, просто был уверен, что эта структура не может больше продолжать свою деятельность по инерции. Была, однако, и другая сторона вопроса — в какой мере мои смелые подходы получат поддержку в правительстве. Не буду скрывать, к моей великой радости, поддержка оказалась сильнее, чем я ожидал: меня поддержали и одобрили представленную мной программу реформ лично президент и премьер-министр РА. В процессе работы я постоянно это чувствовал. Наши самые смелые инициативы обсуждались в правительстве и внедрялись в жизнь. Программы не пылятся на полках, инновации позволяют довольно быстро разрушать стереотипы. При правильной постановке вопроса проблемы нашей сферы незамедлительно получают свое решение. Мне нравится такой подход нашей команды, поскольку он позволяет быть в работе смелее и увереннее. Ведь если человек, особенно в системе управления, берет на себя ответственность, он должен обладать качествами лидера и смотреть далеко вперед.

На мой взгляд, команда правительства способна достичь поставленных перед ней целей, в первую очередь благодаря эффективной работе профессиональной и в полной мере осознающей свою ответственность команды и, конечно же, благодаря проверенному лидеру. Кроме того, нами разработаны краткосрочные и долгосрочные программы, реализация которых позволит идти вперед уверенными шагами. Часть этих реформ уже сегодня принесла ощутимые плоды, а завтра, я уверен, они дадут еще больший результат. В исполнительной власти я работаю около года и с удовольствием могу констатировать, что за этот короткий срок нам многое удалось сделать. В ряду реализованных программ — разработка проекта закона «По управлению государственным имуществом», пересмотр принципов описи государственного имущества, электронных аукционов, передачи в аренду, оценки имущества и разработка новых концепций. Стартовал также ряд образовательных программ, очень важных для нашей сферы. В основе нашей реформы лежит идея о том, что наша структура не занимается приватизацией или продажей чего-то, а является органом, эффективно управляющим государственной собственностью. Мы хотим положить конец порочной практике продажи госимущества за «копейки». Может показаться, что уже поздно, но ведь лучше поздно, чем никогда! Есть множество программ, нацеленных на будущее. Так, например, чтобы придать

публичность аукционам или сдаче в аренду тех или иных объектов, мы предусматриваем внедрение электронных систем их проведения. В результате сформируется среда для более здоровой конкуренции, увеличатся поступления в государственный бюджет, а также уменьшатся коррупционные риски. Впервые в Армении будет проведена полная инвентаризация государственного имущества, а электронная система регистрации актуализируется внедрением лицензионной программы. На ее основе будет проведен анализ и будут представлены предложения по более эффективному управлению государственным имуществом, в частности жилфондом. Бесспорно, человек учится всю свою жизнь. Работая над этими программами, и я, и вся наша команда приобрели огромный опыт. За время работы я углублял свои теоретические знания в сфере управления практическими навыками. Находясь в команде правительства, я особенно остро почувствовал важность тщательно спланированной, координированной работы и правильного использования возможностей аппарата. То многое, что уже удалось осуществить, еще больше обязывает. Для реализации наших программ, имеющих продолжительный характер, требуется целенаправленная и упорная работа. Только так уже проводимые и запланированные изменения станут ощутимыми для общества. Мы верим, нам верят, значит, реформы принесут ожидаемый результат, и в нашей стране многое изменится к лучшему.

Հատուկ թողարկում

Արման Սահակյան ՀՀ ԿԱ պետական գույքի կառավարման վարչության պետ

նկախության հանրաքվեի օրը, 1991 թվականին, ես նախանձում էի բոլոր այն մարդկանց, ովքեր արդեն 18 տարեկան էին և ունեին քվեարկելու իրավունք, որը ես կստանայի միայն հաջորդ տարի: Դեռ պատանի հասակում հասկացա, որ Հայաստանի պատմության նոր շրջան է սկսվում, որտեղ յուրաքանչ յուրը, սկսած՝ ինձնից, պետք է դառնա նոր պետության կառուցման մասնակիցը: Աշխատել եմ Երևանի քաղաքապետարանի մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և սպորտի վարչության պետի պաշտոնում, եղել եմ Երևանի քաղաքապետի տեղակալ, ՀՀ ԱԺ պատգամավոր: Կառավարությունում եմ 2011 թվականից: Երբ ինձ առաջարկվեց ղեկավարել ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչությունը, ես, անկեղծ ասած, որոշ մտավախություններ ունեի, քանի որ կառույցի խնդիրներին քաջ ծանոթ էի խորհրդարանից և հասկանում էի, թե ինչ ահռելի ծավալի աշխատանք է ինձ սպասվում: Աշխատելուց չէի վախենում, բայց ի սկզբանե վստահ էի, որ այս կառույցն այլևս չի կարող իներցիայով շարունակել իր գործունեությունը, իսկ թե որքանո՞վ աջակցություն կգտնեին կառավարությունում իմ համարձակ մոտեցումները, դա արդեն հարցի մյուս կողմն էր: Չեմ թաքցնում, ի ուրախություն ինձ, աջակցությունն իմ ակնկալածից ավելին եղավ. անձամբ երկրի Նախագահն ու վարչապետը քաջալերեցին ինձ և հավանություն տվեցին իմ ներկայացրած բարեփոխումների ծրագրին: Աշխատանքի ընթացքում ես անընդհատ զգում եմ նրանց աջակցությունը: Մեր ամենահամարձակ նախաձեռնությունները քննարկվում են կառավարությունում և ընթացք ստանում: Ծրագրերը չեն փոշոտվում դարակներում, նորարարությունն արագ է ճանապարհ հարթում և շատ արագ են հաղթահարվում կարծրատիպերը: Ճիշտ բարձրացված

հարցն ու հարցադրումը ժամանակին արձագանք են գտնում, ոլորտային խնդիրներն անմիջապես լուծում են ստանում: Սա է ինձ դուր գալիս մեր թիմում և հնարավորություն տալիս ավելի համարձակ ու վստահ աշխատել: Համարում եմ, որ մանավանդ կառավարման համակարգում, եթե մարդը պատասխանատվություն է ստանձնում, ապա պետք է միշտ առաջ նայի ու առաջատար դառնա իր մտածողությամբ ու քայլերով: Կառավարության թիմն իր նպատակներին իրոք կարողանում է հասնել առաջին հերթին թիմային արդյունավետ աշխատանքի, պրոֆեսիոնալիզմի, պատասխանատվության և, իհարկե, թիմի ղեկավարի շնորհիվ: Այս ամենի հետ մեր թիմն ունի զարգացման կարճաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագրեր, որոնք թույլ են տալիս վստահ քայլերով առաջ գնալ և իրականացնել բարեփոխումներ, որոնք այսօր էլ տեսանելի են, սակայն, վստահ եմ՝ վաղն ավելի շատ արդյունք կտան: Շուրջ մի տարի է, որ գործադիր իշխանությունում եմ և այսօր արդեն վստահաբար կարող եմ ասել, որ այս կարճ ժամանակահատվածում շատ բան ենք հասցրել անել: Իրականացված ծրագրերի շարքում են «Պետական գույքի կառավարման մասին» օրենքի նախագծի մշակումը, պետական գույքի ամբողջական հաշվառման համակարգի, էլեկտրոնային աճուրդների և վարձակալության, գնահատման սկզբունքների վերանայման և այլ հայեցակարգերի մշակումը: Նաև մի շարք կրթական, մեր ոլորտի համար չափազանց կարևոր ծրագրեր ենք նախաձեռնել: Մեր բարեփոխումների հիմքում ընկած է այն գաղափարը, որ այս կառույցը ոչ թե մասնավորեցնող, ինչ-որ բան վաճառող, այլ պետական գույքն արդյունավետ կառավարող մարմին է: Ուզում ենք «կոպեկով» պետգույք վաճառելու արատավոր պրակտիկային վերջ դնել: Կարող է ուշացած թվալ, բայց չէ՞ որ կա նաև «լավ է ուշ, քան երբեք» տարբերակը:

Ավելի շատ են ծրագրերը, որոնք նախապատրաստել ենք հաջորդող տարիների համար: Այսպես, օրինակ, գործընթացները հրապարակային դարձնելու համար ցանկանում ենք ներդնել աճուրդի և վարձակալության էլեկտրոնային համակարգեր: Արդյունքում կձևավորվի առավել առողջ մրցակցային միջավայր, պետբյուջե ավելի շատ գումար կմտնի, և կնվազեն կոռուպցիոն ռիսկերը: Առաջին անգամ Հայաստանում պետք է իրականացվի պետական գույքի ամբողջական հաշվառում, իսկ հաշվառման համակարգը կարդիականացվի էլեկտրոնային արտոնագրված ծրագրով: Դրա հիման վրա վերլուծություններ կարվեն, առաջարկություններ կներկայացվեն պետական գույքի, մասնավորապես պետական բնակֆոնդի կառավարումն ավելի արդյունավետ դարձնելու համար: Այս ծրագրերի շրջանակում աշխատելիս հսկայական փորձ եմ ձեռք բերել: Իհարկե, իմ կարծիքով մարդն իր ամբողջ կյանքի ընթացքում սովորում է, և այս առումով մեր թիմն իսկապես փորձառության լավ դպրոց է ստեղծել: Ես իմ աշխատանքի ընթացքում շարունակում եմ տեսական գիտելիքներն ամրապնդել գործնականով, կատարելագործել կառավարման հմտությունները: Մեր թիմում աշխատելիս հատկապես զգացել եմ համակարգված աշխատանքի, ծրագրով առաջ գնալու և աշխատակազմի հնարավորությունները ճիշտ օգտագործելու կարևորությունը: Կարծում եմ, որ շատ բան արդեն իսկ հաջողվել է անել, ինչն ավելի պարտավորեցնող է: Մեր ծրագրերը շարունակական են, և համառ ու նպատակասլաց աշխատանք է պետք դրանք նոր հանգրվանի հասցնելու համար: Միայն այդպես կատարվող և կատարվելիք փոփոխությունները տեսանելի և շոշափելի կդառնան հասարակության համար: Մենք հավատում ենք, մեզ հավատում են, ուրեմն շատ բան կփոխվի ապագայում դեպի դրականը, բարեփոխումների առաջընթացը որոշիչ արդյունքներ կարձանագրի:

Специальный выпуск

Артем Асатрян заместитель министра труда и социальных вопросов РА

системе государственного управления я работаю с 1998 г. Я стал одним из первых выпускников Школы государственного управления и как государственный служащий был направлен в государственные органы. Так я оказался в сфере социального обеспечения. Моя первая работа в этой системе была в Фонде занятости и пенсионного обеспечения, и вскоре меня назначили руководителем департамента пенсионного обеспечения министерства. Заместителем министра труда и социальных вопросов я стал в 2007 г. Я занимаюсь систематизацией сфер пенсионного обеспечения и социальной помощи. Среди важнейших проектов, осуществленных нами, я хотел бы отметить именно пенсионные реформы, которые на практике соотносятся со всеми остальными областями социально-экономической жизни, такими как система социального обеспечения, рынок труда, налоговая система, финансовые рынки и т.д., а также затрагивают интересы практически всех граждан — работающие, безработные, люди, создающие себе работу сами, пенсионеры, инвалиды и т.д. В 2008 году правительство утвердило программу внедрения многоступенчатой пенсионной системы. Из реализуемых в республике реформ второго поколения эта — одна из важнейших. С одной стороны, она направлена на решение сегодняшних проблем пенсионеров, с другой — предопределяет будущую модель системы социального обеспечения в Армении, поскольку около 80% финансовых ресурсов, выделяемых на социальное обеспечение в РА, направлено на пенсионное обеспечение. За последний год была проделана большая работа по уточнению общего числа пенсионеров, внедрению новой информационной системы, в рамках которой стало возможным начинать выплату пенсий одновременно по всей республике, более целевыми стали платежи и увеличился размер пенсий и денежных пособий. Сегодня перед нами встали существенные демографические проблемы, например, старение населения, обусловленное увеличением продолжительности жизни

и падением рождаемости. Все это приводит к кризису пенсионной системы даже в странах с состоявшимися социальными структурами. Сегодня под угрозой финансовая устойчивость системы, действующей по «принципу солидарности поколений», что означает, что нынешнее молодое поколение оплачивает пенсии людей пенсионного возраста. Естественно, чем больше количественный дисбаланс между поколениями, тем больше нагрузка на работающее поколение и тем меньше вероятность платить пенсионерам достойную пенсию. Согласно предложенному проекту, каждый человек станет как бы и ответчиком, и в то же время истцом в вопросе обеспечения своей старости. Пенсионные реформы были бы невозможны без командной работы, поскольку они несут всеобъемлющий характер, и отдельная структура или отдельное ответственное лицо не могут разрешить все возможные проблемы. Именно поэтому был создан Совет управления, в который вошли представители всех тех органов государственного управления, которые связаны с пенсионными реформами. Естественно, в результате обсуждения важнейших вопросов и всего рабочего процесса в целом накапливается огромный опыт управления, ведения дискуссий и принятия решений. Чтобы достичь успеха в такой работе, крайне важно взаимное уважение, доверительная атмосфера, взаимопонимание и сознание, что работа направлена на общую цель

— успех реформ, а значит, благополучие человека, гражданина РА. В число реформ, которые реализуются сейчас, входит внедрение интегрированной системы социальных служб, которая позволит давать комплексные решения социальным проблемам социально незащищенных слоев общества. С помощью института социальных работников будут выявлены потребности в социальной защите и государственная поддержка будет направлена именно тем, кто не в состоянии самостоятельно решить свои проблемы. А для остальных будут созданы соответствующие условия, чтобы работоспособные граждане смогли сами себя обеспечить. Другими словами, будут осуществлены персональные восстановительные программы, основанные на оценке нужд, в которых будут заняты и соответствующие специалисты, и сами граждане. Недалек тот день, когда будет возможно удовлетворить потребности граждан при помощи этих методов. Конечно, ничего не происходит сразу, но главное то, что взято верное направление и делается все для достижения общей цели. Думаю, результаты этой работы будут существенны и станут очевидны уже в этом году, поскольку правительство выделило помещения, необходимые для осуществления интегрированных социальных услуг. Предоставление услуг в таких центрах будет доступным, приемлемым и понятным для наших граждан.

Հատուկ թողարկում

Արտեմ Ասատրյան ՀՀ Աշխատանքի եվ սոցիալական հարցերի փոխնախարար

ետական կառավարման համակարգում աշխատում եմ 1998թ-ից: Եղել եմ կառավարման դպրոցի առաջին շրջանավարտներից և որպես պետական ծառայող գործուղվել եմ պետական կառավարման մարմիններ: Այս ճանապարհով հայտնվել եմ սոցիալական ապահովության ոլորտում: Առաջին աշխատանքս պետական կառավարման համակարգում եղել է կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամում, ինչից հետո էլ նշանակվել եմ նախարարության կենսաթոշակային վարչության պետ: 2007թ-ից նշանակվել եմ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ և համակարգում եմ կենսաթոշակային ապահովության ու սոցիալական աջակցության ոլորտները: Կարևորագույն ծրագրերից կցանկանայի առանձնացնել կենսաթոշակային բարեփոխումները, որոնք առնչվում են մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական կյանքի գրեթե բոլոր բնագավառներին` սոցիալական ապահովության համակարգ, աշխատաշուկա, հարկային համակարգ, ֆինանսական շուկաներ և այլն, և բոլոր քաղաքացիներին` աշխատող, գործազուրկ, ինքնուրույնաբար իրեն աշխատանքով ապահոված անձ, կենսաթոշակառու, հաշմանդամ և այլն: 2008թ. կառավարության կողմից հաստատվեց Հայաստանում «բազմաստիճան կենսաթոշակային համակարգի» ներդրման ծրագիրը: Դա հանրապետությունում իրականացվող երկրորդ սերնդի բարեփոխումներից կարևորագույններից մեկն է, որը մի կողմից` ուղղված է ներկայիս կենսաթոշակառուների այսօրվա խնդիրների լուծմանը, մյուս կողմից` կանխորոշում է սոցիալական պաշտպանության համակարգի ապագա մոդելը ՀՀ-ում, քանի որ ՀՀ սոցիալական պաշտպանության համար հատկացվող ռեսուրսների շուրջ 80%-ն ուղղվում է կենսաթոշակային ապահովությանը: Վերջին մեկ տարվա ընթացքում մեծ ծավալի աշխատանք է կատարվել կենսաթոշակառուների թվաքանակի ճշգրտման, նոր

տեղեկատվական համակարգի ներդրման ուղղությամբ, որի շրջանակներում հնարավորություն ստեղծվեց կենսաթոշակները միաժամանակ սկսել վճարել ամբողջ հանրապետությունում, ավելի հասցեական դարձնել վճարումները և բարձրացնել կենսաթոշակների և դրամական օգնության չափերը: Այսօր առարկայական են դարձել ժողովրդագրական խնդիրները` բնակչության ծերացումը, կյանքի տևողության ավելացումը, ծնելիության անկումը, որոնց հետևանքով տեղի են ունենում կենսաթոշակային համակարգերի ճգնաժամեր նույնիսկ կայացած սոցիալական համակարգ ունեցող երկրներում: Ներկայումս խաթարվում է «սերունդների համերաշխության սկզբունքով» (ինչը ենթադրում է, որ այսօրվա երիտասարդ սերունդը վճարում է տարեցների համար) գործող համակարգի ֆինանսական կայունությունը: Բնական է, որքան մեծանում է սերունդների դիսբալանսը, այդքան մեծանում է տվ յալ ժամանակահատվածում ծանրաբեռնվածությունը աշխատող սերնդի վրա և նվազում հնարավորությունը կենսաթոշակառուներին արժանապատիվ թոշակ վճարելու: Համաձայն ծրագրի, հասարակության յուրաքանչյուր անհատ դառնում է պատասխանատու և միևնույն ժամանակ պահանջատեր իր ծերության ապահովման նկատմամբ: Կենսաթոշակային բարեփոխումների իրականացումը անհնար կլինի առանց միասնական թիմային աշխատանքի, քանի որ խնդիրը կրում է համընդգրկուն բնույթ, և մեկ ոլորտ կամ մեկ պատասխանատու չի կարող լուծում տալ բազմաբնույթ հարցերին: Այդ իսկ պատճառով ստեղծվեց կառավարման խորհուրդ պետական կառավարման բոլոր այն մարմինների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ, ովքեր առնչվում են կենսաթոշակային բարեփոխումների հետ: Բնական է` այս աշխատանքների, կարևորագույն խնդիրների քննարկումների և ամբողջ ընթացքի արդյունքում ձեռք է բերվում մեծ փորձ թե՛ կառավար-

ման, թե՛ խնդիրների քննարկման և թե՛ որոշումների կայացման հարցում: Աշխատանքներում հաջողության հասնելու համար շատ կարևոր է փոխադարձ հարգանքը, վստահությունը, գործընկերային միջավայրը, գիտակցումը, որ աշխատանքը ուղղված է մեկ ընդհանուր նպատակի` բարեփոխումների հաջողությանը, որի հիմքում մարդն է` ՀՀ քաղաքացին: Զուգահեռաբար իրականացվող բարեփոխումների շարքից է ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների համակարգի ներդրումը, որը հնարավորություն կտա հասարակության սոցիալապես խոցելի խավերի սոցիալական խնդիրներին տալ համալիր լուծումներ. սոցիալական աշխատողների ինստիտուտի միջոցով կբացահայտվեն սոցիալական աջակցության կարիքները և պետության օժանդակությունն ուղղված կլինի միայն նրանց, ովքեր ի վիճակի չեն լինի սեփական ուժերով լուծել իրենց խնդիրները, իսկ մյուսների համար պետք է ստեղծվեն համապատասխան պայմաններ, որպեսզի մեր աշխատունակ քաղաքացիները իրենց ուժերով բավարարեն իրենց կարիքները: Այլ կերպ ասած, կիրականացվեն կարիքի գնահատման վրա հիմնված անհատական վերականգնողական ծրագրեր, որոնցում ներգրավված կլինեն համապատասխան մասնագետներ և հենց ինքը` քաղաքացին: Հեռու չէ այն օրը, երբ քաղաքացու կարիքները հնարավոր կլինի այս մեթոդներով բավարարել: Իհարկե, ոչինչ միանգամից չի լինում, բայց կարևորը այն է, որ մենք ճիշտ ուղու վրա ենք, և քայլերը տանում են դեպի նպատակը: Կարծում եմ, նույնիսկ այս տարվանից արդյունքները կդառնան առարկայական ու տեսանելի, քանի որ կառավարությունն առաջին անգամ քսան տարվա մեջ հատկացրել է համապատասխան տարածքներ, որտեղ պետք է տեղակայվեն ինտեգրված սոցիալական ծառայությունները: Այս կենտրոններում ծառայությունների մատուցումը կլինի մատչելի, ընդունելի և հասկանալի մեր քաղաքացիների համար:

Специальный выпуск

Вардан Арамян заместитель министра финансов РА

начал свою карьеру в Центральном банке. В то время там создавалась новая команда, и во время учебной практики, мне предложили остаться и работать в департаменте контроля. После службы в Вооруженных силах РА я вернулся в Центральный банк. На сей раз на конкурсной основе перешел на работу в департамент финансовокредитной политики. Я проработал практически во всех отделах, сделав карьеру от специалиста первого класса до начальника отдела. Тигран Саркисян, будучи руководителем Центрального банка, всегда учил нас, что в нашей среде должны работать исключительно умные люди, и в результате все, в том числе и я, старались добиваться все новых успехов. Когда он стал премьер-министром, то предложил мне присоединиться к команде правительства и заниматься программами реформ. Эта команда отличается уникальным образом мышления, который, я думаю, был бы полезен и служил бы хорошим примером для многих. Надо быть автором и распространителем новаторских идей, а не следовать проторенным кем-то путем.

Мы обречены быть продуктивным обществом. Не надо быть просто специалистом, надо быть хорошим специалистом. Такое мышление — залог побед нашей команды, потому что мы стремимся к тому, чтобы наша страна была не рядовой, а хорошей. Из реализованных за эти годы проектов хотелось бы выделить пенсионные реформы. Они не только направлены на решение проблем пенсионеров, но и формируют достаточно деликатную культуру. Идеология этой программы в том, что государство должно создать платформу, на которой любой человек сам будет способен защитить свои права, и в результате мы будем иметь более здоровое общество. На данный момент в моем ведении находятся реформы по усовершенствованию бизнес-среды, облегчению процессов лицензирования, регулированию деятельности казино. Последнее — очень деликатный вопрос, поскольку, с одной стороны, мы говорим о развитии туризма, а с другой — понимаем, что есть и социальные угрозы и надо определить механизмы, которые сделают эту сферу более управляемой.

Культура работы в правительстве резко отличается от моего предыдущего опыта — здесь велико общение с народом. Это позволяет видеть реальное состояние экономики и общества, понимать, какие проблемы требуют срочного решения. Реформы — это сложный процесс, который всегда влечет за собой изменение в поведении. А это, в свою очередь, постоянно наталкивается на сопротивление. В этом смысле важно, чтобы у членов команды восприятие реальности было одинаковым, что придаст мужества для преодоления сопротивления и движения вперед. Тем не менее, когда осуществляется реформа, надо немного подождать, чтобы общество успело почувствовать позитивные изменения. Я верю в философию Гегеля, который утверждает, что все в мире постоянно. Если мы вложили столько сил и энергии в эту работу, то она непременно должна принести плоды. Мы обречены стать конкурентоспособным обществом за счет нашего научного потенциала, потому что мы не имеем естественных экономических преимуществ. Мы должны быть более продуктивными.

Հատուկ թողարկում

Վարդան Արամյան ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալ

մ կարիերան սկսել եմ Կենտրոնական բանկից: Այդ ժամանակ այնտեղ նոր թիմ էր ձևավորվում և ուսումնական պրակտիկայի ժամանակ ինձ առաջարկեցին մնալ վերահսկողության դեպարտամենտում: ՀՀ զինված ուժերում ծառայությունիցս հետո նորից վերադարձա Կենտրոնական բանկ` այս անգամ մրցութային կարգով աշխատելով դրամավարկային քաղաքականության բաժնում: Կարիերայիս ընթացքում աշխատել եմ գրեթե բոլոր բաժիններում` զբաղեցնելով առաջին կարգի մասնագետից մինչև բաժնի պետի պաշտոն: Տիգրան Սարգսյանը, ղեկավարելով Կենտրոնական բանկը, միշտ սովորեցնում էր մեզ, որ մեր կյանքում խելացի մարդը պետք է իր տեղը ունենա, և դրա արդյունքում բոլորը` այդ թվում և ես, ձգտում էինք ցուցաբերել նորանոր հաջողություններ: Երբ նա դարձավ վարչապետ, ինձ առաջարկեց միանալ կառավարության թիմին և իրականացնել բարեփոխումների ծրագրեր: Այս թիմն ունի յուրահատուկ մտածելակերպ, ինչը, կարծում եմ, օգտակար կլիներ որպես օրինակ ծառայեր նաև շատերի համար: Պետք է լինել նորարարական մտքերի ստեղծող և տարածող, այլ ոչ թե ընդօրինակել կամ կրկնել ուրիշների ճանապարհը:

Մենք դատապարտված ենք լինել արտադրողական հասարակություն: Պետք չէ լինել ուղղակի մասնագետ, պետք է լինել լավ մասնագետ: Այս մտածելակերպը թիմի կարևորագույն հաղթանակներից է, քանի որ մենք ջանում ենք, որ մեր երկիրը լինի ոչ թե շարքային, այլ լավ երկիր: Այս տարիների ընթացքում իրականացված ծրագրերից կառանձնացնեի կենսաթոշակային բարեփոխումները: Այն ոչ միայն ուղղված է կենսաթոշակառուների խնդիրների լուծմանը, այլև մի նուրբ մշակույթ է ձևավորում: Այս ծրագրի գաղափարախոսությունը նա է, որ պետությունը պետք է ստեղծի մի հարթակ, որտեղ մարդիկ կկարողանան իրենք պաշտպանել իրենց իրավունքները: Արդյունքում կունենանք ավելի առողջ հասարակություն: Այժմ իմ կոորդինացման ներքո են գտնվում ընդհանուր բիզնես միջավայրի կատարելագործման բարեփոխումները, լիցենզավորման գործընթացների դյուրինացումը, խաղատների և շահումով խաղերի ոլորտի կարգավորումը: Վերջինը շատ նուրբ խնդիր է, քանի որ մի կողմից՝ խոսում ենք տուրիզմի զարգացման մասին, սակայն մյուս կողմից՝ առկա են նաև սոցիալական սպառնալիքներ և պետք է սահմանել մեխանիզմներ, որոնք վերահսկելի կդարձնեն ոլորտը:

Կառավարությունում աշխատելու մշակույթը խիստ տարբերվում է իմ նախկին փորձից. այստեղ մեծ է ժողովրդի հետ շփումը: Դա հնարավորություն է տալիս տեսնել տնտեսության և հասարակության իրական վիճակը, հասկանում ես, ինչ խնդիրներ կան, որոնք պահանջում են հրատապ լուծումներ: Բարեփոխումը շատ բարդ գործընթաց է, որը միշտ ենթադրում է վարքագծի փոփոխություն: Սա էլ իր հերթին մշտապես հանդիպում է դիմադրության: Այս առումով կարևոր է, որ թիմի ներսում իրողության ըմբռնումը լինի միևնույնը, ինչը կհաղորդի քաջություն` դիմադրությունը հաղթահարելու և առաջ շարժվելու համար: Այնուամենայնիվ, երբ իրականացվում է բարեփոխում, հարկավոր է մի փոքր սպասել, որպեսզի մարդը կարողանա զգալ դրական փոփոխությունը: Ես հավատում եմ Հեգելի փիլիսոփայությանը: Նա ասում է, որ աշխարհում ամեն ինչ հաստատուն է: Եթե մենք այսքան ջանք ու եռանդ ենք ներդրել այս աշխատանքներում, ապա սա անպայման պետք է ունենա իր արդյունքը: Մենք դատապարտված ենք լինելու մրցունակ հասարակություն` ի հաշիվ մեր գիտուժի, քանի որ չունենք բնական տնտեսական առավելություններ: Անհրաժեշտ է լինել ավելի արտադրողական:

Специальный выпуск

Арташес Аветисян заместитель министра транспорта и связи РА

еред тем, как перейти в 2009 году в Министерство транспорта и связи, я в течение десяти лет работал на различных должностях в Центральном банке. Центральный банк для меня был местом наиболее успешной командной работы. С годами каждый в жизни добивается определенных успехов, однако наступает момент, когда вы понимаете: больше этого в одиночку уже не сделать. В то же время вы видите, что вокруг есть единомышленники, представляющие самые различные сферы, с которыми можно смело идти вперед. Именно это и называется командой, именно это и привело меня сюда, в Министерство транспорта и связи. Как уже упоминалось, я стал членом команды намного раньше, чем пришел в правительство. Успех нашей команды обусловлен еще и тем, что все ее члены выдвигают собственные идеи и задумки, ведущие к достижению цели. Говоря о моей работе в Министерстве транспорта и связи, выделю несколько достижений, благодаря которым значительно улучшилась ситуация во вверенной мне сфере транспорта. Прежде всего мы приступили к реализации комплексной программы реформ, в том числе существенно упростили и облегчили порядок лицензирования и проведения тендеров. В частности, значительно сокращено количество документов, необходимых для лицензирования, а также упрощен сам процесс получения лицензии: сегодня лицензирование может осуществляться посредством электронной системы. В результате значительно снижается влияние человеческого фактора. Постепенно мы начали либерализировать процедуру техосмотра автомобилей. Во-первых, были сняты ограничения относительно количества станций, имеющих право проведения техосмотра,

то есть каждый человек, приобретший соответствующее оборудование, может иметь станцию техосмотра. Кроме того, водители получили право проводить техосмотр на любой станции, независимо от места жительства. И самое главное: чтобы избежать коррупции, правительство приняло постановление, согласно которому владельцы частных автомобилей будут получать талоны техосмотра не на станциях, а в банках, сделав соответствующие платежи. Одним из важнейших проектов, реализованных в сфере транспорта, стало внедрение в Республике Армения системы цифровых тахографов. Таким образом, владельцы и водители всех транспортных средств, осуществляющих межгосударственные грузовые перевозки, должны иметь карты цифровых тахографов. Цифровые тахографы будут регистрировать скорость транспортного средства, пройденный путь и, самое главное, режим вождения и отдыха водителя. Внедрение этой системы будет способствовать повышению безопасности и приведению в соответствие с международными стандартами грузоперевозок в Республике Армения и межгосударственных грузоперевозок. Необходимость установки цифровых тахографов обусловлена требованиями соглашения «О работе экипажей транспортных средств, осуществляющих международные автомобильные перевозки», к которому Армения присоединилась

в 2006-м. Одним из пунктов соглашения является внедрение цифровых тахографов в странах — участницах соглашения с целью обеспечения единой системы работы водителей, задействованных в межгосударственных грузоперевозках. Внедрение системы продиктовано и тем, что транспортные средства, зарегистрированные в Республике Армения, с 2011 года не имели бы возможности въезжать на территорию стран — участниц вышеуказанного соглашения. Хочу с радостью отметить, что из стран Южного Кавказа Армения первой внедряет систему цифровых тахографов. Проделанной работы, конечно, недостаточно для того, чтобы иметь в стране нормальный транспорт, и, естественно, многое еще необходимо сделать, в том числе в сфере пассажирских перевозок. Я согласен с теми гражданами, которые жалуются на плохое состояние транспорта. Систему надо полностью менять, поэтому мы начали масштабную программу реформ, для полной реализации которой необходимо некоторое время. На будущее также есть много проектов, и то, что мы смогли изменить, — лишь небольшая часть всего, что еще предстоит реализовать. Наша команда является гибкой, инициативной и грамотной. Она составлена из понимающих и поддерживающих друг друга людей, умеющих и работать, и дружить. Поэтому я уверен в нашем успехе. Я убежден, что талант выиграет игру, а команда — чемпионат.

Հատուկ թողարկում

Արտաշես Ավետիսյան ՀՀ տրանսպորտի եվ կապի փոխնախարար

ինչ 2009թ. Տրանսպորտի և կապի նախարարություն տեղափոխվելը տասը տարի անընդմեջ աշխատել եմ Կենտրոնական բանկում` զբաղեցնելով տարբեր պաշտոններ: Կենտրոնական բանկը ինձ համար, կարելի է ասել, ամենահաջողված թիմային աշխատանքի վայրն է եղել: Յուրաքանչյուր անհատ տարիների ընթացքում հասնում է որոշակի հաջողությունների, սակայն գալիս է մի պահ, երբ հասկանում ես, որ դրանից ավելի այլևս միայնակ ոչինչ անել չես կարող: Միևնույն ժամանակ տեսնում ես, որ շուրջդ կան տարբեր ոլորտները ներկայացնող գաղափարակիցներ, որոնց հետ միասին կարելի է առաջ գնալ և չսխալվել: Հենց սա էլ կոչվում է թիմ, որն էլ ինձ բերել է այստեղ` տրանսպորտի և կապի նախարարություն: Ինչպես նշեցի արդեն, թիմի անդամ դարձել եմ շատ ավելի վաղ, քան կառավարություն տեղափոխվելը: Մեր թիմի հաջողությունը նրանում է, որ նրա բոլոր անդամներն ունեն նպատակին հասնելու իրենց սեփական գաղափարները և մտահղացումները: Վերադառնալով Տրանսպորտի և կապի նախարարությունում իմ աշխատանքին` մի քանի կարևոր ձեռքբերումներ առանձնացնեմ, որոնց շնորհիվ էապես բարելավվել է ինձ վերապահված ոլորտը` տրանսպորտը: Առաջին հերթին սկսեցինք իրականացնել համակարգի բարեփոխումների ընդգրկուն ծրագիր, այդ թվում զգալիորեն ազատականացրեցինք և հեշտացրեցինք լիցենզավորման և մրցութային կարգերը: Մասնավորապես կրճատեցինք լիցենզավորման համար պահանջվող փաստաթղթերի քանակը, ինչպես նաև հեշտացրեցինք լիզենցիա ստանալու ձևը. ներկայումս լիցենզավորումը կարող է իրականացվել նաև էլեկտրոնային համակարգի միջոցով: Արդյունքում մրցութային և լիցենզավորման գործընթացի ժամանակ էապես կրճատվել է մարդկային գործոնի ազդեցությունը:

Աստիճանաբար սկսեցինք ազատականացնել տեխնիկական զննման գործընթացը. նախ տեխնիկական զննում անցկացնելու իրավունք ունեցող կայանների քանակի նկատմամբ սահմանափակումները հանվեցին, այսինքն` յուրաքանչ յուր ոք, ձեռք բերելով տեխնիկական զննություն անցնելու համար համապատասխան սարքավորումներ, կարող է ունենալ տեխզննության կայան: Բացի այդ, վարորդներին իրավունք տրվեց մեքենաները տեխզննություն անցկացնել ցանկացած կայանում` անկախ բնակության վայրից: Եվ ամենակարևորը` կոռուպցիայից խուսափելու համար կառավարությունը որոշում ընդունեց, ըստ որի ավտոմեքենաների մասնավոր սեփականատերերը տեխզննման կտրոնները պետք է ստանան ոչ թե տեխզննման կայաններից, այլ բանկերից` համապատասխան վճարումները կատարելով: Տրանսպորտի ոլորտում իրականացրած կարևորագույն ծրագրերից է Հայաստանի Հանրապետությունում թվային տախոգրաֆի համակարգի ներդրումը: Այսպիսով, ՀՀ միջպետական բեռնափոխադրումներ իրականացնող բոլոր տրանսպորտային միջոցների սեփականատերերը և վարորդները պետք է ունենան թվային տախոգրաֆների (հսկիչ սարքերի) քարտեր: Թվային տախոգրաֆն արձանագրելու է բեռնատար տրանսպորտային միջոցի արագությունը, անցած ճանապարհը և ամենակարևորը` վարորդի վարելու և հանգստի ռեժիմները: Համակարգի ներդնումը կնպաստի Հայաստանի Հանրապետությունում և հանրապետության տարածքից իրականացվող միջպետական բեռնափոխադրումների անվտանգության բարձրացմանը և միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցմանը: Թվային տախոգրաֆների տեղադրման անհրաժեշտությունը բխում է «Միջազգային ավտոճանապարհային փոխադրումներ կատարող տրանսպոր-

տային միջոցների անձնակազմի աշխատանքի մասին» համաձայնագրի պահանջներից, որին Հայաստանը միացել է 2006թ-ին: Համաձայանագրի բաղկացուցիչ մասերից է թվային տախոգրաֆի ներդրումը համաձայնագրի անդամ պետություններում, որպեսզի հնարավոր լինի ապահովել միջպետական բեռնափոխադրումներում ներգրավված վարորդների աշխատանքի միասնական համակարգը: Համակարգի ներդրումը պայմանավորված է նաև նրանով, որ Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված բեռնատար տրանսպորտային միջոցները 2011 թվականից հնարավորություն չէին ունենա մուտք գործել վերը նշված համաձայնագրի կողմ պետությունները: Ուրախությամբ կարող եմ նշել, որ Հարավային Կովկասի երկրներից թվային տախոգրաֆի համակարգն առաջին անգամ ներդրվում է Հայաստանում: Կատարված աշխատանքները իհարկե բավարար չեն նորմալ տրանսպորտ ունենալու համար, և բնականաբար շատ անելիքներ կան, այդ թվում ուղևորափոխադրումների ոլորտում: Ես համամիտ եմ այն քաղաքացիների հետ, ովքեր դժգոհում են տրանսպորտի վատ վիճակից. պետք է համակարգն ամբողջությամբ փոխել: Այդ իսկ պատճառով մենք սկսեցինք համակարգի բարեփոխումների մեծ ծրագիր, որի իրականացման համար նաև ժամանակ է անհրաժեշտ: Հետագայի համար ևս շատ ծրագրեր կան, և այն, ինչ մենք կարողացել ենք փոփոխել, ընդամենը փոքր մասն է այն ամենի, ինչը վստահ եմ՝ դեռ պետք է իրականացվի: Մեր թիմը ճկուն, նախաձեռնողական և գրագետ թիմ է` կազմված միմյանց լավ հասկացող և աջակցող մարդկանցից: Այս թիմը ունակ է և՛ աշխատելու, և՛ ընկերություն անելու, ուստի ես համոզված եմ մեր հաջողության մեջ: Համոզված եմ, որ տաղանդը կհաղթի խաղը, իսկ թիմը` առաջնությունը:

Специальный выпуск

Абрам Бахчагулян начальник государственной службы безопасности пищевых продуктов

ачальником Государственной службы безопасности пищевых продуктов я был назначен 13 июля 2011 года, а  до этого работал в банковской сфере, в НИИ экономических реформ РА, в Центральной избирательной комиссии РА, был помощником премьерминистра Андраника Маргаряна. Отмечу также, что с 2004 года и по сей день по совместительству преподаю в Армянском государственном экономическом университете. Сфера безопасности пищевых продуктов сама по себе имеет большое значение. Приятно сознавать, что имеешь дело с ответственной работой, имеющей значение для национальной безопасности. И в то же время это обязывает. Наверное, именно поэтому весь персонал службы не жалеет усилий, чтобы исключить нежелательные явления и как можно скорее нормализовать ситуацию в данной сфере. В рабочей команде ценю именно это командное мышление, которое сформировалось среди наших сотрудников в течение всего лишь одного года работы. В сфере — программ множество, и они многогранны: начиная с проблемы урегулирования правовой среды и 34

заканчивая программами укрепления связей служба — общество. Чтобы привести наше законодательство в соответствие с европейскими стандартами, служба сотрудничает с соответствующими европейскими структурами, в результате чего была принята стратегия продовольственной безопасности и разработаны последующие действия. Нами были осуществлены законодательные изменения, разработаны новые инструменты для выполнения инспекционной функции службы, в том числе постоянное наблюдение. Для укрепления связей с общественностью был сформирован Общественный комитет, в котором представлено около двух десятков общественных организаций, профессиональных союзов, экспертов и т.д. Из упомянутых программ все считаю важными, поскольку от их реализации зависит эффективная работа службы. Служба — это организм, и для его нормального функционирования необходимо нормальное функционирование всех органов. Это касается также командной работы, одним из лучших ее подтверждений является то, что многие из нас часто вынуждены работать сверхурочно, чтобы достойно выпол-

нить поставленные перед нами задачи. При работе в команде одним из главных условий является умение слушать. Я этому научился у бывшего премьерминистра Андраника Маргаряна, и это очень помогает в моей работе. В команде правительства есть много людей, способных предложить интересные и эффективные решения, а для того чтобы их сделать предметными, надо уметь слушать. Наша среда очень быстро трансформируется, и мы должны адекватно реагировать на эти изменения и на создание противовеса возможным рискам. Думаю, нам еще многое предстоит сделать. Наша деятельность направлена на обеспечение здоровья и безопасности общества, и без общественной поддержки наши усилия обречены на провал. Именно поэтому мне хотелось бы, чтобы гражданское сознание у нас было на таком высоком уровне, чтобы в результате активного сотрудничества службы с населением решение вопросов имело «мгновенный» характер. Именно на это направлена наша работа с общественностью — чтобы служба получала все более и более широкую общественную поддержку. И выгодно это для обеих сторон.

Հատուկ թողարկում

Աբրամ Բախչագուլյան Սննդամթերքի անվտանգության պետական ծառայության պետ

շանակվել եմ ՀՀ ԳՆ սննդամթերքի անվտանգության պետական ծառայության պետ 2011թ. հուլիսի 13-ին, իսկ մինչ այդ աշխատել եմ բանկային համակարգում, ՀՀ տնտեսական բարեփոխումների գիտահետազոտական ինստիտուտում, ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովում, եղել եմ ՀՀ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանի օգնականը: Նշեմ նաև, որ 2004թ-ից մինչ օրս, համատեղության կարգով, դասավանդում եմ Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանում: Սննդամթերքի անվտանգության ոլորտը ինքնին մեծ կարևորություն ունեցող ոլորտ է: Հաճելի է, երբ հասկանում ես, որ գործ ունես ազգային անվտանգության նշանակություն ունեցող պատասխանատու աշխատանքի հետ: Հաճելի է և միաժամանակ՝ պարտավորեցնող: Դա է, թերևս, պատճառներից մեկը, որ ծառայության ողջ աշխատակազմը ջանք ու եռանդ չի խնայում անցանկալի երևույթները բացառելու և ոլորտը հնարավորինս արագ կարգավորելու նպատակով: Աշխատանքային թիմում գնահատում եմ հենց այդ թիմային մտածելակերպը, որը ձևավորվել է մեր աշխատակիցների շրջանում ծառայության ընդամենը 1 տարվա գործունեության ընթացքում: Ոլորտում ծրագրերը բազմաթիվ են ու բազմաբովանդակ: Սկսած դաշտի իրավական կարգավորման խնդրից վերջացրած ծառայություն–հասարակություն կապի ամրապնդմանն ուղղված բազմաթիվ ծրագրերով: Օրենսդրական

դաշտի եվրոպական չափանիշներին համապատասխանեցման նպատակով Ծառայությունը համագործակցում է եվրոպական համապատասխան կառույցների հետ, ինչի արդյունքում ընդունվել է «Սննդամթերքի անվտանգության ռազմավարության» և դրանից բխող գործողությունների ծրագիրը: Իրականացվել են օրենսդրական փոփոխություններ: Մշակվել են ծառայության տեսչական գործառույթներն իրականացնելու համար նոր գործիքներ, որոնց թվում՝ մշտադիտարկումը: Հասարակության հետ մեր կապն ամրապնդելու նպատակով ծառայությանը կից ձևավորվել է հանրային կոմիտե, որում ընդգրկված են ոլորտի հետ առնչվող մոտ 2 տասնյակ ՀԿ-ներ, մասնագիտական միավորումներ, փորձագետներ և այլն: Վերը նշված ծրագրերից կարևորում եմ բացառապես բոլորը, քանի որ համոզմունք ունեմ, որ այդ բոլոր ծրագրերի իրականացումից է կախված ծառայության արդյունավետ գործառնությունը: Չեմ կարծում, որ կարելի է ծրագրերը դասակարգել ըստ կարևորության, քանի որ ծառայությունն օրգանիզմ է, որի նորմալ գործունեության համար անհրաժեշտ է դրա բոլոր օրգանների արդյունավետ գործառնումը: Սա վերաբերում է նաև թիմային աշխատանքին, և վերջինիս լավագույն վկայություններից մեկն այն է, որ հաճախ ստիպված ենք լինում արտաժամյա աշխատել, որպեսզի մեր առջև դրված խնդիրները կատարվեն ըստ արժանվույն:

Թիմում աշխատելու գլխավոր նախապայմաններից մեկը լսելու ունակությունն է, իսկ լուսահոգի Վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանից ես սովորել եմ լսել: Թիմում կան բազմաթիվ մարդիկ, ովքեր կարող են հետաքրքիր ու արդյունավետ լուծումներ առաջարկել, իսկ դրանք առարկայական դարձնելու համար առաջին հերթին պետք է կարողանալ լսել, վերլուծել և գնահատել: Այդպիսի մարդկանց շրջապատում աշխատելը ինքնին մեծ փորձ է: Առհասարակ այսօր մեր միջավայրը շատ արագ է տրանսֆորմացվում և մեր գործունեությունն էլ միտված է այդ արագ փոփոխություններին համարժեք պատասխանելուն, հնարավոր ռիսկերին հակակշիռներ ստեղծելուն: Կարծում եմ՝ ոլորտում դեռ շատ անելիքներ կան: Սակայն մի բան կարող եմ ասել: Մեր գործունեությունն ուղղված է կոնկրետ բնագավառում հասարակության առողջ և անվտանգ կեցության ապահովմանը: Եթե մենք չունենանք հասարակական աջակցություն, ապա մեր բոլոր աշխատանքները դատապարտված են լինելու: Այդ պատճառով էլ կցանկանայի, որ մեր հասարակության քաղաքացիական գիտակցությունը այնքան բարձր լիներ, որ ակտիվ համագործակցության արդյունքում ոլորտում խնդիրների կարգավորումն ունենար «րոպեական» բնույթ: Հենց դրան էլ ուղղված է մեր աշխատանքը հասարակության հետ, որպեսզի ծառայությունն ավելի ու ավելի մեծ հասարակական աջակցություն ստանա: Դա երկուստեք ձեռնտու է:

Специальный выпуск

Егише Киракосян заместитель министра юстиции РА

еред тем как вступить в должность заместителя министра юстиции, я был в той же команде, только помощником премьер-министра. Мой приход в правительство был очень неожиданным. В тот момент я работал в Конституционном суде и узнал, что в правительстве требуется юрист для работы непосредственно с премьерминистром. Вообще, я считаю, что для карьерного развития время от времени необходимы перемены, поэтому и решил попробовать себя на новом поприще. Больше всего в нашей команде мне нравится то, что здесь отношение к людям в значительной степени основывается на оценке их знаний и интеллектуальных способностей, которые можно использовать для достижения поставленных целей. Мой опыт в конституционном суде был очень важен, однако работа в правительстве — более практическая, 36

активная и энергичная. Именно этим она мне больше по душе, а значит — выше мой интерес к работе, эффективность и, наконец, настроение от полученных результатов. Я координировал реализацию программ по борьбе с коррупцией. Кроме того, я предоставлял юридическую консультацию по разнообразным вопросам, занимался разработкой программ и концепций. Для организации моей работы считаю очень важным вклад команды. Говоря о команде, подразумеваю группу людей, которые понимают и поддерживают друг друга. Любая успешная командная работа начинается с коллективного мышления, что на самом деле и является залогом успеха. В период работы в правительстве я успел пообщаться со многими людьми, благодаря чему приобрел новые качества. Я развивался, знакомился с новыми идеями и подходами и стремился двигаться дальше.

Работая в команде правительства и общаясь со своими коллегами, я приобрел существенные практические знания, получил новый опыт. Накопление опыта — одно из важнейших условий в становлении профессионала, и за последние годы мне представилась такая возможность. Заглядывая вперед, хочу сказать, что в Министерстве юстиции среди многих других проектов мы планируем утвердить программу реформ судебной системы. Она должна очертить совокупность мероприятий, которые будут реализованы в течение нескольких лет, включая инновации и укрепление системы. Будут также продолжены работы по борьбе с коррупцией. В рамках систематизации международных правовых отношений сегодня уже ведутся переговоры с Евросоюзом по упрощению процессов получения виз и соглашениям о реадмиссии. Я считаю это интересным и позитивным процессом, результаты которого мы увидим в самом ближайшем будущем.

Հատուկ թողարկում

Եղիշե Կիրակոսյան ՀՀ արդարադատության փոխնախարար

ինչև արդարադատության փոխնախարար նշանակվելը, ես աշխատում էի կառավարության թիմում` որպես վարչապետի օգնական: Կառավարություն իմ գալը եղավ շատ հանկարծակի: Երբ դեռևս աշխատում էի Սահմանադրական դատարանում, տեղեկացա, որ կառավարությունում փնտրում են իրավաբան, ով պետք է անմիջականորեն աշխատի վարչապետի հետ: Կարիերային կյանքում զարգանալու համար ժամանակ առ ժամանակ հարկավոր են փոփոխություններ, դրա համար որոշեցի դիմել այս աշխատատեղի համար: Մասնակցեցի հարցազրույցների, և որոշվեց, որ ես սկսելու եմ աշխատել այս կազմում: Այս թիմում ամենակարևորն ինձ համար այն է, որ մարդկանց նկատմամբ վերաբերմունքը հիմնված է մեծապես գիտելիքների և ինտելեկտուալ կարողությունների գնահատման վրա: Ինտելեկտուալ ներուժը պետք է օգտագործել թիմի առջև դրված նպատակները իրականացնելու և հաջողությունների հասնելու համար: Սահմանադրական դատարանում ունեցածս փորձը շատ կարևոր էր, սակայն կառավարությունում աշխատանքս ավելի գործնական, ակտիվ և եռանդուն բնույթ է կրում,

ինչը ինձ ավելի հոգեհարազատ է: Դրա շնորհիվ բարձրանում է աշխատանքի նկատմամբ ունեցած հետաքրքրությունը, խտությունը և արդյունքների նկատմամբ դրական վերաբերմունքը: Համակարգել եմ կոռուպցիայի դեմ պայքարի ծրագրերի իրականացումը: Բացի այդ, զբաղվել եմ նաև տարբեր տեսակի իրավական խորհրդատվությամբ, նախագծերի և հայեցակարգերի նախագծմամբ: Աշխատանքը կազմակերպելու համար կարևորում եմ թիմային ներդրումը: Թիմ ասելով հասկանում եմ մարդկանց խումբ, ովքեր ճիշտ են ընկալում և աջակցում են միմյանց: Ցանկացած թիմի հաջող աշխատանքը սկսվում է կոլեկտիվ մտածողության առկայությունից, որն էլ, ըստ էության, հանդիսանում է հաջողության գրավականը: Կառավարության կազմում աշխատելու ընթացքում հասցրել եմ շփվել բազմաթիվ մարդկանց հետ, որի շնորհիվ, զարգացել եմ, ձեռք բերել նոր որակներ, ապա ձգտել գնալ ավելի առաջ: Աշխատելով այս թիմում և շփվելով գործընկերներիս հետ` ձեռք եմ բերել առարկայական գիտելիքներ, ստացել նոր պատկերացումներ: Որպես մասնագետ կայանալու համար փորձի կուտակումը ամենակարևոր

նախապայմաններից է, իսկ վերջին տարիներին այստեղ աշխատելը տվել է այդ փորձը հավաքելու հնարավորություն: Առաջ նայելով, կցանկանայի ասել, որ Արդարադատության նախարարության շրջանակներում, ի թիվս բազմաթիվ ծրագրերի, առաջիկայում պլանավորում ենք հաստատել դատաիրավական բարեփոխումների ծրագիրը: Այն պետք է կանխորոշի ապագա մի քանի տարիների ընթացքում այս նախարարության իրավասությանն առնչվող ոլորտներում իրագործվելիք միջոցառումների ամբողջությունը, որը ներառում է նորարարությունները և համակարգի ամրապնդումը: Շարունակվելու են կոռուպցիայի դեմ պայքարի աշխատանքները, մշակվելու են նոր ռազմավարություն և գործողությունների ծրագիր: Միջազգային-իրավական հարաբերությունների համակարգման շրջանակներում այսօր արդեն ԵՄ հետ բանակցություններ են վարվում վիզաների գործընթացների դյուրինացման և հետընդունման համաձայնագրերի վերաբերյալ, որը, կարծում եմ, բավական հետաքրքիր և դրական զարգացում է, և որը կտա իր արդյունքները շատ մոտ ապագայում:

Специальный выпуск

Карине Минасян первый заместитель министра экономики РА

команду правительства я пришла из Центрального банка, где мы во главе с Тиграном Саркисяном в течение 10 лет реализовывали реформы финансового сектора. В 1998 году, когда мы начинали, толпы обманутых вкладчиков собирались у ЦБ, обоснованно требуя возврата вложенных средств. А когда мы уходили из ЦБ, финансовая система Армении считалась одной из самых надежных, стабильных и продвинутых на всем постсоветском пространстве. В правительстве работаю около трех лет. Первый опыт связан с работой в Комитете государственных доходов. За короткое время работы в этом учреждении мне удалось начать реализацию 2—3 проектов, основным из которых считаю проект по внедрению системы планирования и осуществления налогового надзора на основе оценки рисков налогоплательщиков. Все мои начинания сегодня в КГД реализованы, и я благодарна тем сотрудникам, которые довели начатое дело до конца. В настоящее время работаю в Министерстве экономики, где занимаюсь многочисленными проектами по совершенствованию бизнес-среды и созданию благоприятных условий для привлечения инвестиций в экономику Армении. Совершенствование бизнес-среды является одним из основных приоритетов Правительства

Армении, а Министерство экономики курирует большинство проектов в этом направлении. Сегодня в регионе конкуренция за привлечение инвестиций настолько усилилась, что при выборе страны для инвестиций учитываются все нюансы. Наша основная цель — изменить поведение, прежде всего чиновников, которые работают с бизнесом, а затем и самого бизнеса путем формирования атмосферы взаимного доверия. В процессе работы я часто наблюдаю жесткое противостояние между бизнесом и государством, но мы понимаем, что эффективную экономическую систему невозможно выстроить на подобном фундаменте. Сейчас мы занимаемся тем, что пытаемся поставить систему с головы на ноги, выстроить ее таким образом, чтобы она генерировала равные, выгодные условия для всех, работала на общее благо. Я сторонник проектного и командного подхода. Не признаю жестких иерархических управленческих структур, подобных конвейеру. Задача развития предполагает творчество, а творчество в неволе или умирает, или приобретает форму протеста.

Команда — это люди, которые «больны» одной идеей и доверяют друг другу без оговорок. Один в поле не воин, и каждый из нас в одиночку не смог бы реализовать проекты, которые уже стали реальностью. Мы — команда развития, члены которой постоянно чувствуют беспокойство и неудовлетворенность существующей ситуацией. Мы верим, что перемены к лучшему возможны, и их надо осуществлять, в противном случае перспективы слишком печальны. Когда ты знаешь, что и как надо делать — делаешь это, и появляются силы идти вперед, решать новые ребусы и головоломки государственного управления и регулирования. Нашей команде свойственно искать смыслы, верить, не останавливаться на достигнутом, использовать грамотный методологический подход к решению проблем, что является основным залогом успеха. Работать в этой команде очень интересно, хотя и нелегко. Одним из моих любимых произведений является повесть Ричарда Баха «Чайка по имени Джонатан Ливингстон» — там все про это написано. Кто не читал, настоятельно рекомендую!

Հատուկ թողարկում

Կարինե Մինասյան ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարի առաջին տեղակալ

առավարության թիմ եմ եկել Կենտրոնական բանկից, որտեղ մենք Տիգրան Սարգսյանի գլխավորությամբ 10 տարի շարունակ իրականացնում էինք ֆինանսական ոլորտի բարեփոխումները: 1998-ին, երբ մենք նոր էինք սկսում, խաբված ավանդատուների բազմություն էր հավաքվում Կենտրոնական բանկի մոտ՝ արդարացիորեն պահանջելով վերադարձնել իրենց գումարները: Երբ տարիներ անց մենք գնում էինք Կենտրոնական բանկից, Հայաստանի ֆինանսական համակարգը ամենավստահելի, ամենակայուն և ամենազարգացածներից մեկն էր համարվում ողջ հետխորհրդային տարածքում: Կառավարությունում աշխատում եմ մոտ երեք տարի: Առաջին փորձը կապված է պետական եկամուտների կոմիտեում աշխատելու հետ: Այդ կառույցում աշխատելիս կարճ ժամանակահատվածում ինձ հաջողվեց սկսել 2-3 ծրագրերի իրականացումը, որոնցից գլխավորն եմ համարում հարկատուների ռիսկերի գնահատման վրա հիմնված հարկային հսկողության պլանավորման և իրականացման համակարգի ներդրման ծրագիրը: Այսօր իմ բոլոր նախաձեռնությունները ՊԵԿ-ում իրականացած են, և ես շնորհակալ եմ այն աշխատակիցներին, ովքեր սկսած գործը հասցրին ավարտին: Ներկայումս աշխատում եմ Էկոնոմիկայի նախարարությունում, որտեղ զբաղվում

եմ գործարար միջավայրի բարելավման և Հայաստանի տնտեսության մեջ ներդրումներ ներգրավելու համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծելու բազմաթիվ ծրագրերով: Գործարար միջավայրի բարելավումը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության հիմնական առաջնահերթություններից մեկն է, իսկ էկոնոմիկայի նախարարությունը պատասխանատու է այս ուղղությամբ իրականացվող նախագծերի մեծամասնության համար: Այսօր ներդրումներ ներգրավելու համար մրցակցությունը տարածաշրջանում այնքան խստացել է, որ ներդրումների համար երկրի ընտրության հարցում հաշվի են առնվում բոլոր նրբությունները: Մեր հիմնական նպատակն է փոխել վարքագիծը, առաջին հերթին պաշտոնյաների, ովքեր աշխատում են բիզնեսի հետ, ապա հենց բիզնեսի` ստեղծելով փոխվստահության մթնոլորտ: Աշխատանքի ընթացքում հաճախ նկատում եմ բիզնեսի և պետության առճակատում, սակայն մենք հասկանում ենք, որ նման հիմքերի վրա արդյունավետ տնտեսական համակարգ հնարավոր չէ կառուցել: Այժմ մենք փորձում ենք փոխել համակարգը, վերակառուցել այն, որպեսզի այն ստեղծի հավասար պայմաններ բոլորի համար, աշխատի բոլորի օգտին: Ես ծրագրային և թիմային մոտեցման կողմնակից եմ: Չեմ ընդունում խիստ հիերարխիկ կառավարման կառույցներ: Զարգացման խնդիրը ենթադրում

է ստեղծագործական աշխատանք, իսկ ստեղծագործական միտքն անազատության մեջ կամ մեռնում է, կամ բողոքի տեսք ընդունում: Թիմը մարդիկ են, ովքեր «հիվանդ» են ընդհանուր գաղափարով և վստահում են միմյանց, առանց վերապահումների: Մեզնից և ոչ ոք միայնակ ի վիճակի չէր լինի իրականացնել այն ծրագրերը, որոնք այսօր արդեն իրականություն են դարձել: Մենք զարգացման թիմ ենք, որի անդամները մշտապես անհանգստություն և անբավարարվածություն են զգում առկա իրավիճակից: Մենք հավատում ենք, որ դրական փոփոխությունները հնարավոր են, և դրանք պետք է իրականացնել, հակառակ դեպքում հեռանկարները շատ տխուր կլինեն: Երբ գիտես, թե ինչպես և ինչ անել, ապա անում ես դա, և ուժ է հայտնվում առաջ շարժվելու համար` լուծելու պետական կառավարման և կարգավորման նոր հանելուկներ և խնդիրներ: Մեր թիմին բնորոշ է որոնել իմաստը, հավատալ, չբավարարվել ձեռք բերվածով, խնդրին գրագետ մեթոդոլոգիական մոտեցում ցուցաբերել, ինչը հաջողության հիմնական գրավականն է: Այս թիմում աշխատելը շատ հետաքրքիր է, սակայն ոչ դյուրին: Իմ սիրած ստեղծագործություններից է Ռիչարդ Բախի «Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայը»՝ այնտեղ ամեն ինչ դրա մասին գրված է: Ով չի կարդացել, խորհուրդ եմ տալիս:

Специальный выпуск

Манук Мкртчян заместитель министра образования и науки

всегда работал в сфере образования, например, в Национальном институте образования, Центре оценки и тестирования и т.д. С 2009 года я начал работать в правительстве в качестве заместителя министра образования и науки. Впрочем, независимо от места моей работы, я всегда был членом команды правительства. Есть несколько принципов, которые характерны для этой команды и очень близки мне. В их числе, например, инновационный подход, который является очень важным фактором в армянской реальности и, в частности, в решении различных задач. Причем это инновация, а не нововведение, что предполагает очень ответственный подход и требует знания мирового опыта и культуры. Такой подход, с одной стороны, обеспечивает решение проблемы, с другой — формирует новые ценности. Премьер-министра Армении Тиграна Саркисяна я знаю уже давно. Он один из лидеров методологического движения, в котором коллективное мышление — одно из наиболее важных методов. Как сторонник коллективного мышления Тигран Саркисян освоил такой стиль работы еще до того, как его назначили премьер-министром. А позже он стал применять принципы командной работы в правительстве, распространяя их на метод организации труда. Основным итогом нашей деятельности в области образования является то, что мы смогли разработать план развития, который будет реализовываться независимо от особенностей управляющих 40

лиц. В числе этих программ — переход на двенадцатилетнее образование, создание отдельной сети старших школ, создание системы внешней и внутренней оценки и т.д. Я всегда в большей степени был представителем области науки. Эта должность стала для меня новой реальностью, в которой я столкнулся с политическими и административными вопросами. Наша команда помогла мне освоить необходимые механизмы и обеспечить независимость сферы, которой я руководил, от политики. Это очень важно, поскольку сфера образования вхожа в каждую семью и, по сути, мы имеем дело со всем населением РА. Передо мной никогда не стояли краткосрочные цели. Пусть не прозвучит нескромно, но у меня есть серьезные программы и четкое представление о том, какой должна быть сфера общего образования, и мои цели — далеко идущие. Этими вопросами я занимаюсь давно и продолжаю реализовывать свои проекты. Занимая должность заместителя министра и находясь в этой команде, я обладаю большими возможностями для их осуществления. Впрочем, я буду продолжать заниматься своими проектами, где бы ни работал. Меня радует, что наши задачи постепенно

решаются. Но этот процесс не имеет конца. Общее образование означает, что каждый ребенок должен иметь возможность получить качественное образование и слово «каждый» здесь ключевое. Каждый из них может достичь больших результатов и, если ему это не удается, значит — в сфере есть над чем работать, потому что изначально все дети имеют потенциал. Я — сторонник принципов сотрудничества в работе. Человеческая цивилизация сегодня развивается в этом направлении. Сфера должна быть лишена конкурентных отношений, которые изжили себя как основной инструмент общественного развития. Сотрудничество как ценность уже принято человечеством, но его нужно еще и освоить как образ жизни. Тот, кто строит свое будущее в этом направлении, добьется больших успехов. В этом смысле в мои долгосрочные планы входит внедрить сотруднический образ жизни в Армении и пропагандировать его как главную ценность во всех сферах. Не случайно, что мне по душе работать в этой команде, потому что здесь очень серьезно относятся к этим вопросам. Вот почему я в этой команде, вот почему я хочу остаться в этой команде и почему я уверен в этой команде.

Հատուկ թողարկում

Մանուկ Մկրտչյան ՀՀ կրթության եվ գիտության փոխնախարար

ս միշտ աշխատել եմ կրթության ոլորտի տարբեր կառույցներում՝ Կրթության ազգային ինստիտուտում, Գնահատման և թեստավորման կենտրոնում և այլն: 2009 թվականից տեղափոխվել եմ կառավարություն` որպես Կրթության և գիտության փոխնախարար: Անկախ նրանից, թե որտեղ եմ աշխատել, ես միշտ էլ եղել եմ կառավարության թիմի անդամ: Կան մի քանի սկզբունքներ, որոնք բնորոշ են այս թիմին և շատ հոգեհարազատ ինձ համար: Դրանցից է, օրինակ, նորարարական մոտեցումը, որը շատ կարևոր հանգամանք է հայկական իրողության և խնդիրների լուծման ճանապարհը հարթելու համար: Ընդ որում, սա նորարարություն է, այլ ոչ նորամուծություն, ինչը շատ պատասխանատու սկզբունք է և պահանջում է համաշխարհային փորձի և մշակույթի իմացություն: Այս մոտեցումը մի կողմից` ապահովում է խնդրի լուծում, մյուս կողմից՝ ձևավորում նոր արժեք: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին ճանաչել եմ վաղ ժամանակվանից: Նա հանդիսանում է մեթոդաբանական շարժման առաջնորդներից, որի կարևորագույն մեթոդներից է կոլեկտիվ մտածողությունը: Լինելով կոլեկտիվ մտածողության ջատագով` Տիգրան Սարգսյանը այս աշխատելաոճը որդեգրել է մինչև վարչապետ դառնալը և հետագայում սկսել է կիրառել նաև կառավարությունում` տարածելով այդ սկզբունքները թիմի աշխատանքի կազմակերպման սկզբունքների վրա: Կրթության ոլորտում աշխատանքի հիմնական արդյունքը այն է, որ մենք կարողացանք մշակել զարգացման

ծրագիր, որը կգործի անկախ կառավարողների յուրահատկություններից: Այս ծրագրերից է անցումը տասներկուամյա կրթությանը, առանձնացված ավագ դպրոցների ցանցի ստեղծումը, արտաքին և ներքին գնահատման համակարգի ստեղծումը և այլն: Ես միշտ եղել եմ առավելապես գիտական ոլորտի ներկայացուցիչ: Այս պաշտոնը ինձ համար նոր իրողություն էր, որը պահանջում էր առնչվել քաղաքական և վարչական խնդիրների հետ: Այս թիմը ինձ օգնեց յուրացնել այս մեխանիզմները և ոլորտը անմասն պահել քաղաքականությունից: Կրթության ոլորտը մուտք ունի ՀՀ ցանկացած ընտանիք և, ըստ էության, մենք առնչվում ենք ՀՀ բոլոր բնակիչներին, հետևապես նաև բոլոր շարժումներին, և շատ կարևոր է այս առումով կրթության ոլորտը զերծ պահել քաղաքական կողմնորոշումներից: Ես երբեք չեմ ունեցել կարճաժամկետ նպատակներ: Անհամեստ թող չհնչի, բայց մշտապես ունենալով հեռահար նպատակներ, ես ունեմ հստակ պատկերացումներ և լուրջ ծրագրեր, թե հանրակրթության ոլորտը ինչպիսին պետք է լինի: Այս հարցերով ես շատ վաղուց եմ զբաղվել և մինչ օրս շարունակում եմ իրականացնել իմ ծրագրերը: Աշխատելով փոխնախարար և լինելով թիմի անդամ` ես ավելի շատ հնարավորություններ եմ ունենում իմ ծրագրերը իրականացնելու: Չնայած դրան, ես շարունակելու եմ այդ ծրագրերը անկախ նրանից, թե որտեղ կաշխատեմ: Ուրախացնում է այն, որ մեր խնդիրները հետզհետե լուծում են ստանում: Այնուամենայնիվ, դա վերջ

չունի: Հանրակրթություն նշանակում է, որ յուրաքանչ յուր երեխա պետք է հնարավորություն ունենա որակյալ կրթություն ստանալու, և այստեղ հանգուցային է յուրաքանչ յուր բառը: Նրանցից յուրաքանչ յուրը կարող է հասնել շատ բարձր արդյունքների և, եթե նա այդ հարցում հաջողակ չի, ուրեմն ոլորտը դեռ անելիք ունի, քանի որ, ի սկզբանե, բոլոր երեխաները ունեն այս պոտենցիալը: Մեր ծրագրերը ուղղված են հենց այս հարցերի բացահայտմանը և լուծմանը: Ես կողմնակից եմ համագործակցային ապրելակերպի: Ոլորտը պետք է զուրկ լինի մրցակցային հարաբերություններից, որոնք սպառել են իրենց բոլոր հնարավորությունները հանդիսանալու հասարակության զարգացման հիմնական լծակ: Մարդկային քաղաքակրթությունը այսօր այդ ուղղությամբ է զարգանում: Համագործակցությունը որպես արժեք արդեն իսկ ընդունված է մարդկության կողմից, սակայն այն դեռևս պետք է յուրացնել և դարձնել ապրելակերպի հիմք: Նրանք, ովքեր այս ուղղությամբ կկառուցեն իրենց հեռանկարները, կունենան մեծ հաջողություններ: Այս առումով իմ հեռահար նպատակներից են համագործակցային ապրելակերպի հաստատումը Հայաստանում և քարոզել համագործակցությունը որպես գլխավոր արժեք բոլոր ոլորտներում: Պատահական չէ, որ ինձ չափազանց հաճելի է այս թիմում աշխատելը, քանի որ այն շատ լուրջ է վերաբերվում այս հարցերին: Ահա թե ինչու եմ ես հայտնվել թիմում, ահա թե ինչու եմ ես ուզում այս թիմում մնալ և ինչու եմ ես վստահ այս թիմի վրա:

Специальный выпуск

Ваан Погосян заместитель министра здравоохранения РА

меня большой опыт работы в системе здравоохранения. В Министерство здравоохранения РА, где я работаю по сей день, я пришел в 2001 году, когда был назначен начальником Управления организации медицинской помощи. Начиная с 2010 года начал меняться род моей работы и, соответственно, должности. В настоящее время я являюсь заместителем министра здравоохранения. В первую очередь я считаю себя гражданином Республики Армения, членом Республиканской партии и, соответственно, одним из ответственных за команду, реализующую проекты этой партии. Именно это обязывает меня направлять усилия во благо моего государства, нации, команды, семьи. Основные результаты работы команды всегда более эффективны и заметны. По стечению обстоятельств я работал с тремя министрами, которые представляли разные партии, и, к счастью, никогда не чувствовал этой разницы в политических взглядах, потому что сфера здравоохранения имеет отношение к программам, призванным решить социальные проблемы самых широких слоев населения. Политика может только помешать. На своей должности я систематизирую также лечебную работу, требующую юридических знаний, которые я приобрел за это время. Когда человек — знаток своего дела и своевременно, добросовестно исполняет обязанности, 42

то, естественно, он достигает успеха. Здравоохранение — та сфера, в которой нет важного и неважного, больших и мелких дел. Многолетний опыт работы позволил мне внести определенный вклад в дело систематизации нашей сферы. Я — автор и соавтор многих правовых документов, регулирующих в системе здравоохранения государственные заказы, лицензирование, родовспоможение и другие процессы. Мое постепенное продвижение по служебной лестнице, так же как и других членов команды, обусловлено результатами нашей работы. Я воспринимаю это и как оценку команды. За годы работы в Министерстве здравоохранения я накопил большой опыт не только в формировании правильного подхода, развитии способности принимать правильные решения, но в аспекте работы с людьми и с системой, построения продуктивных взаимоотношений. Все это было обусловлено активным человеческим общением, большими потоками информации, которые способствуют профессиональному росту. Если с коллегами из других сфер у нас и возникали какие-то спорные вопросы, то в процессе обсуждений принималось мнение большинства.

Я не могу сказать, что смог осуществить все свои планы. В рамках моего знания этой сферы я всегда озвучивал такие предложения, которые, будучи реализованными, оказывались довольно успешными. Перемены всегда даются нелегко. Любой проект, прежде чем быть успешно реализованным, сначала должен пройти стадию разработки. Не менее важно предварительно оценить его влияние на систему, людей и медицинские показатели. Я считаю себя членом команды Правительства РА, а в человеческом смысле — коллегой для всех. Очень важно, что есть команда — рабочая группа, которая способна видеть проблемы, обсуждать их, дискутировать и достигать желаемого результата. В последние годы мы стремились осуществлять в сфере здравоохранения инновации, в частности, внедряли международные компоненты и осуществляли управление ими для того, чтобы сделать систему более современной. В сфере есть еще много проблем. И я уверен, что их можно решить и реализовать реформы благодаря систематизированной командной работе.

Հատուկ թողարկում

Վահան Պողոսյան ՀՀ առողջապահության փոխնախարար

ռողջապահության համակարգում աշխատանքի երկար տարիների փորձ ունեմ: ՀՀ առողջապահության նախարարություն, ուր աշխատում եմ առ այսօր, իմ մուտքը եղել է 2001թ-ին, երբ նշանակվել եմ բժշկական օգնության կազմակերպման վարչության պետ։ Առողջապահության նախարարությունում 2010թ-ից սկսած կատարվել են աշխատանքի բնույթի և պաշտոնի փոփոխություններ։ Ներկայումս զբաղեցնում եմ Առողջապահության փոխնախարարի պաշտոնը: Առաջին հերթին ես ինձ համարում եմ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության անդամ, և, բնականաբար, այդ կուսակցության ծրագրերն իրականացնող թիմի պատասխանատվությունը կրողներից մեկը: Հենց դա էլ ինձ պարտադրում է աշխատանքային գործունեությունս ուղղել ի նպաստ իմ պետության, ազգի, թիմի և ընտանիքի: Թիմային աշխատանքների արդյունքներն, անտարակույս, միշտ էլ առավել արդյունավետ ու տեսանելի են լինում: Հանգամանքների բերումով ես աշխատել եմ երեք նախարարների հետ, ովքեր տարբեր կուսակցություններ են ներկայացրել: Բարեբախտաբար, աշխատանքի ընթացքում երբեք չեմ զգացել քաղաքական կողմնորոշումների տարբերությունը։ Գերակա այս ոլորտում բարեփոխումներն ու ծրագրերը միտված են լուծելու մեր հասարակության ամենալայն շերտերի սոցիալական կարիքները։ Եվ քաղաքականացվածությունը միայն խոչընդոտներ կարող էր հարուցել: Ի պաշտոնե ես համակարգում եմ նաև

բուժական գործը, որը պահանջում է նաև իրավաբանական գիտելիքներ, որոնք փորձել եմ այս տարիների ընթացքում ձեռք բերել: Քանզի համոզված եմ, որ ցանկացած մարդ հաջողությունների կարող է հասնել, երբ իր գործի գիտակն է և պատասխանատվության բարձր գիտակցություն ունի։ Այս մոտեցումն ինձ մշտապես պարտադրել է ժամանակին և պարտաճանաչորեն կատարել իմ բոլոր պարտականությունները: Առողջապահությունն այն ոլորտն է, որտեղ կարևոր ու անկարևոր, փոքր կամ մեծ գործեր չկան։ Աշխատանքային երկարամյա իմ փորձի շնորհիվ կարողացել եմ որոշակի ներդրում ունենալ նաև ոլորտի կանոնակարգման գործում։ Հեղինակ և համահեղինակ եմ իրավական բազմաթիվ փաստաթղթերի, որոնք կարգավորում են առողջապահության համակարգի պետական պատվերի, լիցենզավորման, ծննդօգնության և այլ գործընթացները: Աշխատանքի արդյունքով է պայմանավորված ինչպես մյուսների, այնպես էլ իմ աստիճանական առաջընթացը։ Ես դա ընկալում եմ որպես թիմի գնահատական իմ գործունեության նկատմամբ: ՀՀ առողջապահության նախարարությունում աշխատած տարիների ընթացքում, անտարակույս, բավական մեծ փորձ եմ ձեռք բերել ոչ միայն մոտեցումների ձևավորման, ճիշտ որոշումներ կայացնելու ունակության զարգացման, այլև մարդկանց և համակարգի հետ աշխատելու, արդյունավետ փոխհարաբերություններ կառուցելու ուղղությամբ: Այս ամենը պայմանավորված է եղել մարդկային ակտիվ շփումներով, տեղեկատվության լայնածավալ հոսքով, որոնք միաժամանակ նպաստում են պաշտոնյայի աճին:

Տարբեր ոլորտների մեր գործընկերների հետ եթե որոշակի վիճարկելի հարցեր են եղել, ապա քննարկումների արդյունքում առաջնորդվել ենք մեծամասնության կարծիքով: Չեմ կարող փաստել, թե ինձ հաջողվել է իրականացնել բոլոր ծրագրերս: Սակայն կարող եմ վստահաբար ասել, որ ոլորտի իմ իմացության շրջանակներում միշտ հնչեցրել եմ այնպիսի առաջարկներ, որոնց կյանքի կոչելով որոշակի հաջողություններ են արձանագրվել: Իսկ ցանկացած նորություն կամ փոփոխություն դժվար ճանապարհով է իրականացվում: Ցանկացած ծրագիր մինչ հաջողությամբ ներդնելը նախ մշակման փուլ է անցնում։ Պակաս կարևոր չէ համակարգի, բնակչի և առողջապահական ցուցանիշների վրա դրա ազդեցության նախնական ճիշտ գնահատումը: Ինձ համարում եմ ՀՀ կառավարության թիմի անդամ, մարդկայնորեն` բոլորի գործընկերը: Շատ կարևոր է, որ կա թիմ` աշխատանքային խումբ, որը կարողանում է խնդիրները տեսնել, բանավիճել, ապա հասնել ցանկալի արդյունքների: Թեև մշտապես վստահել եմ իմ գիտելիքներին, սակայն ցանկացած հարցի քննարկմանը կամ որևէ փաստաթղթի ստեղծմանը լրջորեն նախախապատրաստվել եմ: Վերջին տարիներին ձգտել ենք առողջապահության բնագավառում իրականացնել համակարգն առավել ժամանակակից դարձնելուն միտված նորամուծություններ, որոնց մասն են կազմում միջազգային բաղադրիչների ներդրումը, կառավարումը: Ոլորտում դեռևս առկա են բազմաթիվ խնդիրներ։ Առողջապահական համակարգն այս խնդիրները և բարեփոխումները կարծում եմ կարող է իրականացնել թիմային համակարգված աշխատանքով:

Специальный выпуск

Шаварш Кочарян заместитель министра иностранных дел

режде чем стать заместителем министра иностранных дел, я семнадцать лет был депутатом Национального Собрания и представлял Армению в межпарламентских ассамблеях СНГ, ОБСЕ и Совета Европы. Приступив к работе в исполнительной власти, был приятно удивлен, обнаружив в правительстве круг единомышленников. В жизни не часто встречаются интеллектуальные и порядочные люди, тем более занимающие высокие должности и при этом не имеющие собственного бизнеса, не являющиеся крышей для чужого бизнеса, а в первую очередь преданные своему делу, программам, нацеленным на развитие страны. Не случайно, что сформированная из представителей должностных лиц команда удачно принимает участие в игре «Что? Где? Когда?». Это также является свидетельством того, что в правительстве интеллект, знания и способность быстро ориентироваться находятся на высоком уровне. 44

Благодаря премьер-министру Тиграну Саркисяну сформировалось глубинное отношение к обсуждаемым вопросам, взаимное доверие и уважение. По одной из программ, утвержденных премьер-министром, Министерство иностранных дел совместно с аппаратом правительства осуществляет реформу консульской службы. Благодаря реформе и внедрению новейших технологий уже сократились сроки обслуживания граждан в дипломатических представительствах Армении за рубежом, упростились процедуры оформления и выдачи документов, повысилось качество обслуживания граждан. Попытаюсь охарактеризовать внешнюю политику Армении в нашем, пока полном противоречий, регионе на примере восприятия наших отношений с соседями — Грузией и Ираном со стороны таких держав, как Россия и США. Мы развиваем дружественные отношения с Грузией, и Россия относится к этому с пониманием. В свою очередь США с пониманием относятся к сложивше-

муся между Арменией и Ираном многостороннему сотрудничеству, которое, кстати, может служить удачным примером диалога цивилизаций. Осуществляемая под руководством президента Армении, Министерством иностранных дел и правительством в целом внешняя политика является инициативной и честной. Это касается как политического диалога, так и экономического и культурного сотрудничества. За три с половиной года работы я приобрел опыт более глубокого восприятия проблем и научился смотреть на них с разных точек зрения. Это важно для того, чтобы решения были обоснованными, а их осуществление и результаты более предсказуемыми. Как человек, пришедший из области науки, считаю, что любая проблема может получить решение благодаря дискуссиям, представлению непредвзятых точек зрения и новых подходов. Именно такую творческую атмосферу и круг единомышленников я считаю своим ценным приобретением.

Հատուկ թողարկում

Շավարշ Քոչարյան ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարար

ախքան ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարար նշանակվելը ես 17 տարի եղել եմ Ազգային ժողովի պատգամավոր և ներկայացրել եմ Հայաստանը ԱՊՀ, ԵԱՀԿ և Եվրոպայի խորհրդի միջխորհրդարանական վեհաժողովներում: Գործադիր իշխանությունում աշխատանքի անցնելով՝ հաճելիորեն զարմացա, կառավարությունում գտնելով համախոհների: Կյանքում հաճախ չեն հանդիպում խելացի ու պարկեշտ մարդիկ, առավել ևս բարձրաստիճան պաշտոններ զբաղեցնող և դրա հետ մեկտեղ սեփական բիզնես չունեցող, ուրիշի բիզնեսի համար «տանիք» չհանդիսացող, այլ առաջին հերթին, սեփական գործին, երկրի զարգացմանն ուղղված ծրագրերին նվիրված: Պատահական չէ, որ կառավարության ներսում պաշտոնյաներից ձևավորված թիմը հաջողությամբ մասնակցում է «Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ» խաղին: Դա նույնպես վկայում է, որ կառավարությունում ինտելեկտը, գիտելիքներն ու արագ կողմնորոշվելու ունակությունը բարձր մակարդակի վրա են: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի շնորհիվ ձևավորվել

է խոր վերաբերմունք քննարկվող հարցերի նկատմամբ, փոխադարձ վստահություն և հարգանք: ՀՀ վարչապետի կողմից հաստատված ծրագրերից մեկի համաձայն, Արտաքին գործերի նախարարությունը կառավարության աշխատակազմի հետ համատեղ իրականացնում է հյուպատոսական ծառայութան բարեփոխում: Բարեփոխման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման շնորհիվ արդեն կրճատվել են քաղաքացիների սպասարկման ժամկետները արտասահմանում Հայաստանի դիվանագիտական ներկայացուցչություններում, պարզեցվել են փաստաթղթերի ձևակերպման և տրամադրման ընթացակարգերը, բարձրացել է քաղաքացիների սպասարկման որակը: Փորձեմ բնութագրել Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը մեր, դեռևս հակասություններով լի տարածաշրջանում՝ օրինակ վերցնելով մեր հարևանների՝ Վրաստանի և Իրանի հետ մեր հարաբերությունների ընկալումը Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի կողմից: Մենք զարգացնում ենք բարեկամական հարաբերությունները Վրաստանի հետ, և Ռուսաստանը ըմբռնումով է դրան մոտենում: Իր հերթին, Միացյալ Նահանգները

ըմբռնումով է մոտենում Հայաստանի և Իրանի միջև բազմակողմանի համագործակցությանը, որն, ի դեպ, կարող է քաղաքակրթությունների երկխոսության լավ օրինակ ծառայել: ՀՀ Նախագահի ղեկավարությամբ Հայաստանի արտգործնախարարության և կառավարության կողմից իրականացվող արտաքին քաղաքականությունը նախաձեռնողական է ու ազնիվ: Սա վերաբերում է և՛ քաղաքական երկխոսությանը, և՛ տնտեսական ու մշակութային համագործակցությանը: Երեք ու կես տարվա աշխատանքի ընթացքում ես ձեռք բերեցի խնդիրների ավելի խոր ընկալման փորձ և դրանց տարբեր տեսակետներից նայելու ունակություն: Դա կարևոր է, որպեսզի որոշումները լինեն հիմնավորված, իսկ դրանց իրականացումն ու արդյունքները ավելի կանխատեսելի: Որպես գիտության ոլորտից եկած մարդ, կարծում եմ, որ ցանկացած խնդիր կարող է լուծում ստանալ բանավեճերի, անաչառ տեսակետների և նոր մոտեցումների ներկայացման շնորհիվ: Հենց այդպիսի ստեղծագործական մթնոլորտը և համախոհների շրջանակը ես համարում եմ իմ ամենաթանկ ձեռքբերումը:

Специальный выпуск

Тигран Геворкян заместитель руководителя аппарата Правительства РА

начал свою трудовую деятельность около семнадцати лет назад именно в аппарате Правительства РА. Почти всегда работал в системе государственного управления, а позицию заместителя руководителя аппарата Правительства РА занял два года назад. У нас в правительстве сложилась высокопрофессиональная команда. А что значит команда? Это группа людей, которые имеют единую систему ценностей, схожие политические взгляды, у которых есть лидер и инструментарий, при помощи которого коллективно воплощаются в жизнь политические и экономические программы и идеи. Говоря о единой системе ценностей, я имею в виду, что, хотя у нас разные профессии и опыт, нас объединяет правильная мотивация для достижения общей цели — модернизировать нашу страну и улучшить жизнь граждан в рамках европейской системы ценностей. В течениe четырех лет наша команда достигла серьезных успехов в управлении и политической, и экономической сферами страны. Были осуществлены реформы по более чем двадцати направлениям. В плане достижений я с гордостью хотел бы отметить внедре46

ние электронной системы управления в нашей стране. На днях, побывав в командировке, я узнал, что такая развитая страна, как Швейцария, не имеет подобной системы. Они выразили желание изучить наш опыт. В течение двух лет, что я работаю в этой команде, я осуществил и довел до конца ряд проектов. Отмечу последние два из них. Во-первых, в сотрудничестве с нашими партнерами мы подготовили проект Плана действий Армении в рамках «Партнерства открытого правительства» (OGP), и в апреле этого года Армения присоединится к этой инициативе Соединенных Штатов и Бразилии. Я думаю, это замечательная платформа для представления мировой общественности реформ нашего правительства, направленных на повышение прозрачности. Во-вторых, как вы уже знаете, в июне 2012 года будет проведен саммит ООН по устойчивому развитию в Рио-де-Жанейро (Рио +20), в котором Армения будет участвовать со своим национальным докладом, с которым выступит президент. Мы представили нашу работу на подготовительном совещании саммита, в результате чего Армения получила право провести side event. Это большая честь для нас,

потому что такое право предоставлено лишь нескольким развитым странам. Это уникальная возможность поделиться своим опытом, в частности, методологией расчета индекса устойчивого развития. Несмотря на свой опыт государственного служащего, именно на этой должности и в особенности в этой команде, я приобрел огромный новый опыт. Работа в этой команде дала мне возможность большей самореализации. Во время этой короткой, но в то же время содержательной практики я обрел навыки управления и организации труда, правильную мотивацию для работы. Я думаю, что сегодня мы довели все программы до их логического завершения, и уверен, что эта команда способна достичь еще больших успехов, сделать жизнь наших граждан еще лучше. Мы любим свою работу и верим в будущее, к которому стремимся и которое приближаем нашими действиями. Возможно, именно это ведет нашу команду к успеху. Относительно ближайших личных планов: хочу второго сына, а что касается рабочих программ, то здесь я загадывать не люблю. Я работаю, предан команде, и она добивается успехов. А что будет дальше, покажет время.

Հատուկ թողարկում

Տիգրան Գեվորգյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ

շխատանքային գերծունեությունս սկսել եմ մոտ տասնյոթ տարի առաջ հենց կառավարության աշխատակազմում: Ընդհանուր առմամբ գրեթե միշտ աշխատել եմ պետական կառավարման համակարգում: Արդեն երկու տարի է, ինչ զբաղեցնում եմ ներկայիս պաշտոնը: Համարում եմ, որ մեր կառավարության թիմը պրոֆեսիոնալ թիմ է: Իսկ ի՞նչ ասել է թիմ. սա միևնույն քաղաքական գաղափարներ կրող և միանման արժեքային համակարգ ունեցող գործիչների խումբ է, որն ունի քաղաքական առաջնորդ և իր գործիքակազմի միջոցով համախմբված կարգով կյանքի է կոչում իր քաղաքական և տնտեսական ծրագրերն ու գաղափարները: Միասնական արժեքային համակարգ ասելով, հասկանում եմ, որ թեև ունենք տարբեր մասնագիտություններ և փորձ` մեզ միավորում է ընդհանուր նպատակի նկատմամբ ունեցած մոտիվացիան, այն է` եվրոպական արժեքային համակարգի շրջանակներում մոդեռնիզացնել մեր երկիրը և բարելավել քաղաքացու կյանքը: Մեր թիմը այս չորս տարիների ընթացքում լուրջ հաջողություններ է արձանագրել երկրի կառավարման թե՛ քաղաքական և թե՛ տնտեսական ասպարեզում: Բարեփոխումներ իրականացվել են ավելի քան քսան ուղղություններով: Ձեռքբերումների մասին խոսելիս՝ հպարտությամբ ցանկանում եմ առանձնացնել էլեկտրոնային կառավարման համա-

կարգի ներդրումը մեր երկրում: Վերջերս գործուղման ժամանակ պարզեցի, որ Շվեյցարիայի նման զարգացած երկիրը դեռ չունի նման համակարգ: Իրենք էլ իրենց հերթին ցանկություն հայտնեցին ուսումնասիրել մեր փորձը: Այս երկու տարիների ընթացքում, ինչ աշխատում եմ այստեղ, իրականացրել եմ մի շարք պրոյեկտներ և հասցրել իրենց ավարտին, որոնցից վերջին երկուսը կցանկանայի հիշատակել: Մեր գործընկերների հետ միասին պատրաստել ենք «Բաց կառավարման գործընկերություն» (OGP) նախաձեռնության շրջանակներում Հայաստանի գործողությունների ծրագրի նախագիծը և այս ապրիլին Հայաստանը կմիանա հիշ յալ նախաձեռնությանը, որի նախաձեռնողն են ԱՄՆ-ն և Բրազիլիան: Կարծում եմ սա հրաշալի հարթակ է մեր կառավարության բարեփոխումները աշխատանքի թափանցիկության իմաստով ներկայացնել միջազգային հանրությանը: Ինչպես գիտեք, 2012թ. հունիսին Ռիո դե Ժանեյրոյում կայանալու է ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման (Ռիո + 20) գագաթաժողովը, որին Հայաստանը մասնակցելու է իր ազգային զեկույցով՝ հանրապետության Նախագահի մակարդակով: Գագաթաժողովի նախապատրաստական նիստին Ժնևում, ներկայացնելով մեր աշխատանքը, Հայաստանին ընձեռվեց side event անցկացնելու իրավունք, որը մեծ պատիվ է մեր երկրի համար, քանի որ այդ իռավունքը ստացել են ընդամենը

մի քանի զարգացած պետություններ: Սա բացառիկ հնարավորություն է կիսել մեր փորձը, մասնավորապես, կայուն զարգացման ինդեքսի հաշվարկման մեթոդիկայի մասով: Չնայած իմ` պետական աշխատանքի ունեցած որոշակի փորձին, անմիջականորեն այս պաշտոնում և, առավել ևս այս թիմում աշխատելիս, ձեռք եմ բերել հսկայական փորձ: Այս թիմի հետ աշխատելը ինձ ինքնիրացման մեծ հնարավորություն տվեց, աշխատանքային այս կարճ, սակայն բովանդակալից պրակտիկայում ձեռք եմ բերել կառավարչական և աշխատանքի կազմակերպման հմտություններ, աշխատանքի ճիշտ մոտիվացիա: Կարծում եմ, որ այսօր բոլոր ծրագրերը հասցրել ենք իրենց տրամաբանական ավարտին և համոզված եմ, որ այս թիմը ունակ է նորանոր հաջողություններ գրանցել՝ բարելավելով մեր քաղաքացու կյանքը: Մենք սիրում ենք մեր աշխատանքը և հավատում այն ապագային, որին ձգտում ենք մեր աշխատանքով: Թերևս հենց սա է մեր թիմին բերում հաջողության: Որպես առաջիկա անձնական նպատակ՝ ուզում եմ երկրորդ զավակը ունենալ, իսկ աշխատանքային ծրագրերի առումով գուշակել չեմ սիրում: Ես աշխատում եմ նվիրված թիմին, և այն ունենում է հաջողություններ, իսկ ինչ կլինի ապագայում` ցույց կտա ժամանակը:

Специальный выпуск

Грачья Тащян начальник управления внешних связей аппарата Правительства РА

о профессии я карьерный дипломат и последние восемнадцать лет работал в системе Министерства иностранных дел Армении. Занимал различные должности, работал в Брюсселе, НьюЙорке. В последние годы занимался вопросами взаимоотношений с НАТО, ООН, а потом и ЕС. Прежде чем перейти на нынешнюю должность в аппарате правительства, работал в центральном аппарате Министерства иностранных дел Армении в качестве советника. Спустя несколько месяцев после возвращения из Нью-Йорка был приглашен на собеседование. Оценив мои знания и навыки, премьер-министр Тигран Саркисян назначил меня начальником Управления внешних связей аппарата Правительства Армении. В этой работе мне нравится многое. Если очень коротко, то — динамичность, темп и то прекрасное чувство, что твоя работа наверняка приносит пользу Армении. Здесь ты в полной мере ощущаешь результаты своей деятельности. Кроме того, здесь я многому научился и определенно обогатил свои знания. 48

В некоторой степени изменился характер моей деятельности. Так как в настоящее время я занимаюсь внешними связями премьер-министра, то в моей работе основной акцент сделан на внешнеэкономические связи Армении. В результате всего этого у меня сегодня лучшее представление об экономической ситуации в Армении, о внешнеэкономических проблемах, о факторах, влияющих на развитие страны. Все это дало мне возможность по-новому, под иным углом зрения взглянуть на внешнюю политику Армении. У премьер-министра Тиграна Саркисяна разноплановая и насыщенная повестка дня в области внешних связей. За 2011 год у него было 11 зарубежных поездок. Важное место здесь занимают отношения с международными финансовыми организациями. В центре постоянного внимания находятся отношения с Российской Федерацией. Премьер-министр является сопредеседателем Армянороссийской межправительственной комиссии, и наше управление занимается практически всеми вопросами двусторонних отношений с Россией.

Тоже самое относится и к Грузии. В последние годы интенсивно развиваются отношения с Европейским союзом. Важное место в повестке дня премьерминистра занимают также отношения с США, Китаем, Индией, а также нашим непосредственным соседом Ираном. Темп работы в аппарате правительства очень высокий. Я работаю здесь два с половиной года, в течение которых на моих глазах произошло много ощутимых перемен в самом аппарате: кадры стали моложе, вырос их профессиональный уровень. Многие молодые специалисты за этот короткий срок значительно выросли и в профессиональном, и карьерном планах. Аппарат правительства нацелен на реформы, что обусловлено и вдохновлено деятельностью премьер-министра. Аппарат имеет персонал, который способен воспринимать перемены, и стремится к переменам. В дополнение хочу отметить профессионализм и преданность сотрудников делу проведения реформ и их стремление превратить Армению в более современную и конкурентноспособную страну.

Հատուկ թողարկում

Հրաչյա Թաշչյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի արտաքին կապերի վարչության պետ

ս իմ մասնագիտությամբ դիվանագետ եմ և վերջին տասնութ տարիների ընթացքում աշխատել եմ Արտաքին գործերի նախարարության համակարգում: Զբաղեցրել եմ տարբեր պաշտոններ, աշխատել եմ Բրյուսելում, Նյու Յորքում: Վերջին տարիներին զբաղվել եմ ՆԱՏՕ-ի, ՄԱԿ-ի և հետո էլ Եվրոպական միությանը վերաբերող հարցերով: Կառավարությունում ներկայիս պաշտոնին անցնելուց առաջ աշխատում էի Արտաքին գործերի նախարարության կենտրոնական ապարատում որպես խորհրդական: Նյու Յորքից վերադառնալուց մի քանի ամիս հետո ինձ հրավիրեցին հարցազրույցի: Հավանության արժանացնելով իմ գիտելիքներն ու հմտությունները, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը ինձ նշանակեց ՀՀ կառավարության աշխատակազմի արտաքին կապերի վարչության պետ: Այս աշխատանքում ինձ շատ բան է դուր գալիս: Շատ հակիրճ` աշխատանքի դինամիզմը, տեմպն է ինձ ամենից հաճելի և այն արտակարգ զգացումը, որ կատարածդ աշխատանքը վստահորեն օգուտ է բերում Հայաստանին: Այստեղ դու առարկայորեն տեսնում ես աշխատանքիդ արդյուքնենրը: Բացի այդ, այստեղ ես շատ նոր բաներ սովորեցի և հարստացրեցի իմ գիտելիքները: Որոշ առումով փոխվել է աշխատանքիս

բնույթը: Քանի որ ես զբաղված եմ վարչապետի արտաքին կապերի օրակարգով, ուստի իմ աշխատանքի մեջ հիմնական շեշտադրումը այսօր Հայաստանի արտաքին տնտեսական կապերի վրա է: Այս ամենի արդյունքում ավելի լավ պատկերացում եմ ձեռք բերել Հայաստանի տնտեսական իրավիճակի, երկրի զարգացման վրա ազդեցություն ունեցող գործոնների մասին: Սա ինձ հնարավորություն է տվել ուրիշ դիտանկյունից նայել Հայաստանի արտաքին քաղաքականությանը: Շատ ավելի լավ պատկերացում եմ կազմել Հայաստանի արտաքին տնտեսական հարցերի վերաբերյալ: Կառավարության աշխատանքի տեմպը շատ արագ է: Աշխատում եմ այստեղ երկուսուկես տարի, որոնց ընթացքում աչքիս առջև շատ փոփոխություններ են տեղի ունեցել հենց կառուցվածքի ներսում` կադրերը երիտասարդացել են, բարձրացել է նրանց մասնագիտական մակարդակը: Կան երիտասարդ մասնագետներ, ովքեր այս կարճ ժամանակահատվածում հասցրել են բավական աճել և արդեն հասնել հաջողությունների: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանն ունի արտաքին կապերի բավականին հագեցված և բազմաբնույթ օրակարգ: 2011 թվականի ընթացքում նա ունեցել է 11 արտասահմանյան ուղևորություն: Այդ օրակարգում կարևոր տեղ են

զբաղեցնում հարաբերությունները միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների հետ: Ամենօրյա ուշադրության կենտրոնում է համագործակցությունը Ռուսաստանի Դաշնության հետ: Վարչապետը hայ-ռուսական միջկառավարական համատեղ հանձնաժողովի համանախագահն է, և մեր վարչությունն իր գործունեության մեջ առնչվում է հայռուսական հարաբերությունների գրեթե բոլոր հարցերին: Նույնը վերաբերում է նաև Վրաստանին: Վերջին տարիներին ինտենսիվ զարգացում են ապրում հարաբերությունները Եվրոպական միությւան հետ: Վարչապետի արտաքին կապերի օրակարգում կարևոր տեղ են զբաղեցնում հարաբերությունները նաև այնպիսի երկրների հետ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ն, Չինաստանը, Հնդկաստանը և մեր անմիջական հարևան Իրանը: Աշխատակազմն ունի բարեփոխումներին միտված ընկալումներ, որոնք լիցքավորված և պայմանավորված են վարչապետի գործունեությամբ: Կառավարության աշխատակազմն ունի փոփոխություններին ընդունակ և փոփոխությունների ձգտող անձնակազմ և գործելաոճ: Կցանկանայի ավելացնել նաև անձնակազմի պրոֆեսիոնալիզմը և նվիրվածությունը խնդրին` բարեփոխումներ իրականացնելուն, և Հայաստանը ավելի ժամանակակից, ավելի մրցունակ երկիր դարձնելու ձգտումը:

Специальный выпуск

Алина Худоян руководитель телевизионной программы правительства «На площади»

есмотря на то, что я закончила ЕГУ по специальности «журналист-международник», практическaя работa увела меня в экономическую журналистику. Вначале я работала на государственном телевидении, потом в информационной программе «Лрабер» на частном канале h2. В Швеции я специализировалась на журналистских расследованиях и жанре больших репортажей. Была автором программы «Специальный корреспондент» на канале h2. После этого я работала пресс-секретарем Государственной налоговой службы. Присоединилась к команде правительства в марте 2009 года. Наверное, наша «встреча» была неслучайной, поскольку цели совпадали. Объясню. Я и коллеги из Клуба экономических журналистов хотели запустить телепередачу об экономике. Оказалось, примерно такие планы имело новое правительство — необходимо было верно представить обществу программы реформ. Формат обычных информационных программ не позволял довести до общества такие посылы. С другой стороны, программа была призвана довести до правитель50

ства настроения общества. Вот по этой формуле и создаем программу «На площади» уже три года. Если честно, то перспектива работы в правительстве сначала меня не привлекала. Казалось, это может положить конец моей журналистской, свободно-творческой жизни. Но такого не произошло. Кроме детального представления деятельности правительства, мы периодически транслируем в эфир программы, содержащие почти скандальные расследования. Скажем, о том, кто виноват, что в той или иной сфере поднялись цены, или чем недоволен бизнесмен при общении с каким-то звеном в правительстве, или почему иногда не достигают цели программы правительства и кто в этом виноват. Критика в такой ситуации очень кстати: с одной стороны, обретаешь доверие телезрителя, с другой — видишь, где реальные промахи. В здании правительства есть что-то интересное — сочетание таинственной старины и современного управления. Я вовсе не имею в виду систему электронного управления Mulberry, речь идет о человеческих отношениях.

В этой команде поощряется инициативность, высокое чувство ответственности, профессиональные качества. Как команда достигает своей цели?.. Не знаю, есть ли рецепт, но, думаю, в первую очередь ставится высокая планка. Очень важно и то, что есть вера в свою работу, целеустремленность, необходимое поощрение... Скажу только об одном небольшом нюансе: у нашей команды есть уникальное отношение к понятию дедлайн — конечный срок. Очень часто, когда пытаешься выяснить сроки на выполнение полученного задания, в ответ слышишь: это надо было сделать вчера. И это закон для всех, кто принял командные правила игры. Телепрограмма правительства в общем параде армянских программ занимает одно из первых мест в рейтинге. Наверное, это является показателем успешности нашей программы. В то же время есть понимание того, что удержать этот успех еще труднее, то есть надо постоянно придумывать новые способы для поддержания моста между обществом и правительством. У нас смелые и креативные планы, и мы должны их реализовать.

Հատուկ թողարկում

Ալինա Խուդոյան Կառավարության «Հրապարակում» հեռուստածրագրի ղեկավար

նայած ԵՊՀ-ն ավարտեցի լրագրող միջազգայնագետի որակավորմամբ, սակայն գործնական աշխատանքն ինձ տարավ դեպի տնտեսական ժուռնալիստիկա: Աշխատել եմ սկզբում հանրային հեռուստատեսությունում, ապա «հ2» մասնավոր հեռուստաալիքում «Լրաբեր» ինֆորմացիոն ծրագրում որպես լրագրող: Իսկ Շվեդիայում մասնագիտացա լրագրողական հետաքննության, մեծ ռեպորտաժների ժանրում: «հ2»-ի «Հատուկ թղթակից» հաղորդաշարի հեղինակն էի: Այնուհետև աշխատեցի Հարկային պետական ծառայությունում որպես մամուլի քարտուղար: Կառավարության թիմին միացա 2009-ի մարտից: Երևի պատահական չէր մեր հանդիպումը: Մեր նպատակները համընկնում էին: Տնտեսական լրագրողների ակումբով ցանկություն ունեինք տնտեսական հեռուստաժամ ունենալ: Մոտավորապես այդպիսի ծրագիր ուներ նորանշանակ կառավարությունը, որը բարեփոխումների ծրագրեր էր սկսել, և անհրաժեշտ էր դրանք պատշաճ ներկայացնել հասարակությանը: Սովորական տեղեկատվական ծրագրերի ձևաչափը թույլ չէր տալու կառավարության ազդակները ճշգրիտ հասցնել հասարակությանը: Մյուս կողմից՝ հաղորդումը նպատակ ուներ

նաև կառավարությանը հասցնել հասարակության տրամադրությունները: Ահա այս բանաձևով էլ աշխատում ենք «Հրապարակում» արդեն երեք տարի: Անկեղծ ասած, կառավարությունում աշխատելու հեռանկարը սկզբում այդպես գայթակղիչ չթվաց: Կար գիտակցում, որ դա կարող էր լինել իմ լրագրողական ազատ ստեղծագործ կյանքի վերջը... Բայց այդպես չեղավ: Կառավարության գործունեության մանրամասները ներկայացնելուց զատ պարբերաբար եթեր ենք հեռարձակում գրեթե աղմկահարույց բացահայտումներ պարունակող ծրագրեր, որոնք օգնում են կառավարության թիմին հասկանալ, թե ով է մեղավոր, օրինակ, այս կամ այն ոլորտում գների բարձրացման համար, կամ, ասենք, ինչու է դժգոհում գործարարը կառավարման որևէ օղակի առնչվելիս, ինչու երբեմն նպատակին չեն հասնում կառավարության ծրագրերը, ով է այդ օղակում թերացել… Ինքնաքննադատությունը տվ յալ պարագայում շատ տեղին է. մի կողմից՝ հեռուստադիտողի վստահությունն ես շահում, մյուս կողմից՝ տեսնում, թե որտեղ են իրական բացերը: Այս շենքում խորհրդավոր հնությունը համադրված է ժամանակակից կառավարման հետ: Նկատի չունեմ էլեկտրոնային կառավարման «Մալբրի» համա-

կարգը: Խոսքը մարդկային հարաբերությունների մասին է: Այս թիմում խրախուսվում է նախաձեռնողականությունը, պատասխանատվության բարձր զգացումը, մասնագիտական որակները: Ինչպես է թիմը հասնում իր նպատակին... Չգիտեմ, կա՞ արդյոք պատրաստի դեղատոմս, բայց կարծում եմ նախևառաջ բարձր նշաձող է դրվում, հետո շատ կարևոր է, որ կա հավատ աշխատանքիդ նկատմամբ, նպատակասլացություն, անհրաժեշտ խրախուսում: «Վերջնաժամկետ» հասկացության յուրահատուկ ըմբռնում կա այստեղ. շատ հաճախ, երբ ճշտում ես ստացածդ հանձնարարությունը կատարելու ժամկետը, պատասխանը հետևյալն է ` «երեկ պիտի դա արվեր»: Եվ սա օրենք է թիմային այս խաղի կանոններն ընդունած յուրաքանչ յուրի համար: Կառավարության հեռուստաժամը հայաստանյան հեռուստահաղորդումների ընդհանուր շքերթում վարկանիշային լավագույն տեղերից մեկն է զբաղեցնում: Սա, երևի թե, հաղորդման հաջողության մասին է վկայում: Կա նաև գիտակցում, որ այս մակարդակը պահելը ավելի բարդ է: Միշտ պետք է կարողանալ նոր հնարքներով ամուր պահել հասարակություն-կառավարություն կապը: Համարձակ ու ստեղծագործ ծրագրեր ունենք ու պիտի դրանք իրականացնենք:

Специальный выпуск

Лиана Унанян начальник финансовоэкономического управления аппарата правительства ра

ое сотрудничество с Правительством Республики Армения началось в 2008 году, когда я занималась рейтингами организаций, будучи финансовым аналитиком в Центральном банке. Международный финансовый кризис поставил нашу страну перед рядом вызовов, и с целью поддержки реальному сектору экономики в декабре 2008 года был создан оперативный штаб, возглавляемый премьер-министром Республики Армения. Штаб обсуждал полученные от частного сектора бизнес-проекты и определял формат их поддержки. В этих условиях возникла необходимость в проведении анализа предприятий, оценке бизнес-проектов и предоставлении аналитических отчетов в штаб. Я была задействована в этой работе как финансовый аналитик ЦБ и до сих пор с гордостью вспоминаю, с какой эффективностью работал штаб и какие серьезные шаги были предприняты, чтобы удержать экономику от краха. Год спустя я получила предложение работать в аппарате Правительства Армении в качестве заместителя начальника финансово-экономического управления. А еще шесть месяцев спустя мне доверили ответственный пост начальника управления. В структуре Правительства Армении наше управление является звеном, которое обеспечивает эффективную связь между правительством и министерствами. Мы следим, чтобы мероприятия, осуществляемые другими звеньями системы, были созвучны программам правительства и максимально способствовали их эффективной реализации. Естественно, мы реагируем и вмешиваемся в процесс, в случае какихлибо отклонений, снижая потенциальные риски. Кроме того, совместно с министерствами наше управление осуществляет множество программ, относящихся к различным сферам экономики. Здесь я хотела бы выделить программу реформ, разработанную Правительством Армении и направленную на повышение качества и эффективности государственных услуг, которую мы совместно с министерствами успешно претворили в жизнь.

Более того, мы часто становимся непосредственными участниками процесса разработки программ различных министерств, что позволяет избежать отклонений от программы правительства, правильно оценить предпочтения и приоритеты, сэкономить время и другие ресурсы и, самое главное, сделать процесс реформ максимально эффективным и ощутимым. Хочу с гордостью отметить, что финансовоэкономическому управлению было доверено составить отчет о деятельности Правительства Республики Армения в 2008—2011 гг. Это была серьезная, объемная и чрезвычайно ответственная работа, которую мы успешно выполнили благодаря максимальным усилиям нашей команды. Я хотела бы отметить, что при работе в аппарате правительства очень важен принцип сотрудничества, командной работы и стремления к единой цели. Это позволяет не только экономить ресурсы и обеспечивать оперативность процессов, но и создает платформу для взаимопонимания между всеми звеньями системы государственного управления. Тесное сотрудничество, развитие эффективного мышления и реформаторское видение ситуации были наиболее важными достижениями нашей команды. Необходимо, чтобы каждый член команды четко представлял конечную цель, постоянно нес в себе понимание важности этой цели и неуклонно двигался к достижению тех результатов, к которым мы все стремимся.

Еще одним важным достижением считаю гибкость общения с коллегами. Она должна играть приоритетную роль в нашей повседневной работе, поскольку мы ежедневно общаемся с разными людьми и должны уметь донести до других мысли и слова максимально эффективно. Очень важным я считаю, особенно в практической работе, учиться на чужих и своих ошибках и совершенствовать этот опыт. Современный мир меняется так быстро, что многие блестящие теоретические идеи по разным причинам не работают на практике, и указанный опыт является неким фильтром, позволяет направлять ресурсы только на реально осуществимые цели. У нас нет лишнего времени, ресурсов и, главное, права на ошибку, поэтому я думаю, что опыт является самым ценным достижением этой команды. Путь, который мы прошли, научил нас находить оптимальные варианты решения проблем, способных долго оставаться актуальными. Мое видение будущего связано с рядом проектов, основы которых мы уже заложили, а некоторые уже успешно реализовали. Но надо быть последовательными в доведении этих хороших проектов до их логического завершения, в вопросах реализации новых инициатив. Сегодня самое главное — не отклонять вектор и шаг за шагом довести программы до победного конца, чтобы проделанная работа и приложенные усилия послужили своей цели.

Հատուկ թողարկում

Լիանա Հունանյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի Ֆինանսատնտեսագիտական վարչության պետ

այաստանի Հանրապետության կառավարության հետ իմ համագործակցությունը սկսվել է դեռևս 2008-ից, երբ, որպես ձեռնարկությունների վարկանշմամբ զբաղվող ֆինանսական վերլուծաբան, աշխատում էի ՀՀ կենտրոնական բանկում: Միջազգային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը մեր երկրի առջև դրեց մի շարք մարտահրավերներ, և տնտեսության իրական հատվածին ուղղակիորեն նպաստելու նպատակով 2008-ի դեկտեմբերին ՀՀ վարչապետի գլխավորությամբ ձևավորվեց օպերատիվ շտաբ, որը քննարկում էր մասնավոր հատվածից ստացված բիզնես նախագծերը և որոշում աջակցության ձևաչափը: Այդ պայմաններում ձեռնարկությունների վերլուծություն իրականացնելու, բիզնես ծրագրերը գնահատելու և օպերատիվ շտաբ վերլուծական հաշվետվություններ ներկայացնելու անհրաժեշտություն առաջացավ: Ես ընդգրկվեցի այդ աշխատանքներում՝ որպես Կենտրոնական բանկի ֆինանսական վերլուծաբան և մինչև օրս էլ հպարտությամբ եմ հիշում, թե ինչ արդյունավետությամբ էր աշխատում շտաբը և ինչ լրջագույն քայլեր կատարվեցին տնտեսությունը փլուզումից զերծ պահելու համար: Մեկ տարի անց առաջարկ ստացա աշխատելու ՀՀ կառավարության աշխատակազմում՝ որպես ֆինանսատնտեսագիտական վարչության պետի տեղակալ, իսկ վեց ամիս անց արդեն ինձ վստահվեց վարչության պետի պատասխանատու պաշտոնը: Մեր վարչությունը ՀՀ կառավարության համակարգում մի օղակ է, որն ապահովում է արդյունավետ կապը նախարարությունների և կառավարության միջև: Մենք հետևում ենք, որպեսզի համակարգի մյուս օղակների կողմից իրականացվող միջոցառումները լինեն համահունչ կառավարության ծրագրերին և առավելագույնս նպաստեն դրանց արդյունավետ իրագործմանը: Բնականաբար, արձագանքում և միջամտում ենք՝ ցանկացած շեղումների դեպքում նվազեցնելով հետագայում առաջացող հնարավոր ռիսկերը: Բացի դրանից՝ նախարարությունների հետ

համատեղ ֆինանսատնտեսագիտական վարչությունն իրականացնում է տնտեսության տարբեր ոլորտներին վերաբերող բազմաթիվ ծրագրեր: Այստեղ ես կցանկանայի առանձնացնել պետության կողմից մատուցվող ծառայությունների որակի և արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված՝ ՀՀ կառավարության կողմից իրականացված բարեփոխումների ծրագիրը, որը մենք նախարարությունների հետ համատեղ հաջողությամբ կյանքի կոչեցինք: Ավելին, հաճախ մենք անմիջական մասնակիցն ենք դառնում տարբեր նախարարությունների կողմից ծրագրերի մշակման գործընթացին, ինչը նախ հնարավորություն է տալիս խուսափելու կառավարության ծրագրի շեղումներից, ճիշտ գնահատելու նախապատվություններն ու գերակայությունները, խնայելու ժամանակային և այլ ռեսուրսներ, և, որ ամենակարևորն է, բարեփոխումների գործընթացը դարձնելու առավել արդյունավետ և շոշափելի: Հպարտությամբ պետք է նշեմ, որ ֆինանսատնտեսագիտական վարչությանն էր վստահվել կազմելու ՀՀ կառավարության 2008-2011 թվականների գործունեության արդյունքների մասին հաշվետվությունը: Սա բավականին լուրջ, ծավալուն և ծայրահեղ պատասխանատու աշխատանք էր, որի մեջ մեր թիմի կողմից ներդրված առավելագույն ջանքի շնորհիվ հաջողության հասանք: Ուզում եմ նշել, որ, կառավարության աշխատակազմում աշխատելիս շատ կարևոր է համագործակցության, թիմային աշխատանքի և միևնույն նպատակին ձգտելու սկզբունքը: Դա հնարավորություն է տալիս ոչ միայն խնայելու ռեսուրսները, ապահովելու գործընթացների օպերատիվությունը, այլև ստեղծում է փոխըմբռնման լայն պլատֆորմ պետական կառավարման համակարգի բոլոր օղակների միջև: Սերտ համագործակցությունը, արդյունավետ մտածելակերպի զարգացումը և ռեֆորմատիվ տեսլականի կրումը մեր թիմի կարևորագույն ձեռքբերումներից են: Անհրաժեշտ է, որպեսզի թիմի յուրաքանչյուր անդամ հստակ պատկերացնի վերջնական նպատակը, այդ նպատակի

իրագործման կարևորությունն իրապես կրի իր մեջ և անշեղորեն ընթանա դեպի այն ցուցանիշների իրագործումը, որոնց մենք բոլորս փորձում ենք հասնել: Մեկ այլ կարևոր ձեռքբերում եմ համարում գործընկերների հետ շփման ճկունությունը: Այն մեր ամենօրյա աշխատանքում առաջնային տեղ պետք է զբաղեցնի, քանի որ մենք ամեն օր շփվում ենք տարբեր մարդկանց հետ և պետք է կարողանանք միտքն ու ասելիքն առավել արդյունավետ տեղ հասցնել: Ես շատ եմ կարևորում, հատկապես գործնական աշխատանքում, ուրիշների, ինչու չէ, նաև սեփական սխալներից ձեռք բերված փորձառությունը և դրա շարունակական կատարելագործումը: Ժամանակակից աշխարհն այնքան արագ է փոխվում, որ նույնիսկ փայլուն տեսական գաղափարներ գործնականում չեն աշխատում բազմաթիվ պատճառներով, և նշածս փորձառությունն է, որ հնարավորություն է տալիս մի տեսակ ֆիլտրելու և ռեսուրսներն ուղղելու հենց իրագործելի նպատակներին: Մենք չունենք այդքան ժամանակ, ռեսուրսներ և, ամենակարևորը, չունենք իրավունք սխալվելու, հետևաբար, կարծում եմ, որ փորձառությունն ամենաթանկ ու առանցքային ձեռքբերումն է, որին տիրապետում է այս թիմը: Այն ճանապարհը, որը մենք անցել ենք, սովորեցրել է գտնել խնդրի լուծման հնարավորինս օպտիմալ տարբերակը, որպեսզի այն չհասցնի դառնալ ժամանակավրեպ և մնա իր տեսակի մեջ արդիական: Ապագայի իմ տեսլականը կապված է բազմաթիվ ծրագրերի հետ, որոնց հիմքերը մենք այսօր արդեն իսկ դրել ենք, իսկ մի մասն էլ հաջողությամբ իրագործել: Սակայն անհրաժեշտ է հետևողական լինել այդ լավ նախաձեռնություններն իրենց տրամաբանական ավարտին հասցնելու, նոր նախաձեռնությունների իրականացման հարցերում: Ես կարծում եմ, որ այսօր ամենակարևորն է՝ չշեղել վեկտորը և հետևողականորեն ավարտին հասցնել ընթացքի մեջ գտնվող ծրագրերը, որպեսզի կատարված աշխատանքը և ներդրված ջանքերը ծառայեն իրենց նպատակին:

Специальный выпуск

Астхик Мирзаханян начальник социального управления аппарата правительства ра

ачиная с 1991 года, то есть с обретения страной независимости, я решала задачи, стоящие перед правительством, вне зависимости от должности и места работы. В то время это была новая команда, команда реформ, которая занималась насущно необходимым делом — строила государственность в области экономики: регулировала законодательное поле и разрабатывала программные подходы. До того как присоединиться к нынешней команде правительства, я работала в ООН, Верховном Совете, в аппарате президента РА и в Министерстве статистики, анализа и государственного регистра. Моя работа всегда была связана с правительством, и никаких проблем в этом плане у меня практически не было. Я думаю, что если человек обосновывает свои слова, поддерживает команду, то проблем не возникает и слова достигают цели. В этом смысле я считаю себя удачливой, потому что всегда умела довести свои проекты до конца. Возможно, это связано с моим упрямым характером, знаниями, умением оценивать ситуацию и сильной интуицией. Что касается нынешней правительственной команды, то я 54

присоединилась к ней, когда в то время еще председатель Центрального банка Тигран Саркисян пригласил меня для разработки программы пенсионной реформы. Несмотря на то, что считаю себя самостоятельной личностью, я с удовольствием присоединилась к этой команде, поскольку разделяю идеи ее членов. Я думаю, что команда не может состояться, если ее члены не являются единомышленниками. Для успешной работы они прежде всего должны иметь общую точку зрения, следовать единому принципу и стремиться к одной цели, прилагая все силы для ее достижения. Кроме того, для командного успеха необходима синхронизация. Это означает, что должен быть лидер команды, который ставит цели и задачи, определяет методы их достижения, приводя к синергическим результатам. Все это в совокупности и есть, по моему мнению, залог успеха команды. Мы реализовали ряд программ в области образования, здравоохранения, социального обеспечения и страхования, спорта, вопросов молодежи, диаспоры, культуры и других сферах. Лучшими программами я считаю оптимизацию системы образования, восстановление

ее средне-специального звена, основанные на оценке конкретных нужд населения интегрированные социальные программы, пенсионную реформу. При разработке проектов мы уделяем большое внимание тому, чтобы они соответствовали друг другу, в противном случае они не смогут осуществиться. Социальная политика является спутником рыночной экономики, это очень важно, и не следует путать это с социалистическими идеями. Любая страна с рыночной экономикой должна уделять должное внимание развитию социальных программ. В этом смысле я считаю, что в Армении еще многое предстоит сделать. Например, в число реформ, проводимых правительством, должно войти обязательное медицинское страхование. В секторе спорта надо принять меры для привлечения частных средств и грантов. Сама я — экономист, но считаю культуру фундаментом любого государства. Как говорится, есть три составляющие становления государственности — экономика, которая кормит, как мать, политика, которая охраняет, как отец, и культура — душа, которую мы унаследовали и несем в себе.

Հատուկ թողարկում

Աստղիկ Միրզախանյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի Սոցիալական վարչության պետ

կսած 1991-ից աշխատել եմ կառավարության հետ բարեփոխումների շրջանակներում, անկախ պաշտոնից և աշխատանքիս վայրից: Այդ ժամանակ մենք նոր թիմ էինք` «բարեփոխողների թիմ», որը անում էր անհրաժեշտը, այսինքն, տնտեսության ոլորտում կառուցում պետականությունը` կարգավորում օրենսդրական դաշտը և ծրագրային մոտեցումները: Մինչ ներկայիս կառավարության թիմին միանալը աշխատել եմ ՄԱԿ-ում, Գերագույն խորհրդում, նախագահական համակարգում, Վիճակագրության, վերլուծության և պետական ռեգիստրի նախարարությունում: Ամբողջ կյանքիս ընթացքում աշխատել եմ կառավարության հետ և գրեթե խնդիր չեմ ունեցել: Կարծում եմ, որ եթե հիմնավորում ես խոսքդ, աջակցում թիմին, ապա խնդիրների դեմ չես առնի և խոսքդ նպատակին կհասցնես: Ես ինձ այս առումով հաջողակ եմ համարում, քանի որ միշտ կարողացել եմ իմ ծրագրերը առաջ տանել: Թերևս սա կապված է եղել իմ համառ բնավորության, գիտելիքների, իրավիճակների գնահատման և ներըմբռնման ուժեղ զգացողության հետ: Ինչ վերաբերում է ներկայիս կառավարության թիմին, ապա դրան միացա, երբ դեռևս Կենտրոնական բանկի նախագահ Տիգրան Սարգսյանը

հրավիրեց ինձ նախապատրաստելու կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագիրը: Չնայած համարում եմ ինձ ինքնուրույն անհատականություն, թիմին միացել եմ հաճույքով, քանի որ դրա մասնակիցների հետ կիսել եմ գաղափարներս: Կարծում եմ թիմը երբևիցե չի կարող կայանալ, եթե նրա անդամները համախոհ չեն: Ավելին, որպեսզի թիմը հասնի հաջողության, անհրաժեշտ են մի քանի գործոններ: Նախևառաջ այն պետք է ունենա մեկ ասելիք, մեկ սկզբունք և մեկ նպատակ, որին ամեն գնով ուզում ես հասնել: Բացի այդ, որպեսզի թիմը հասնի հաջողության, անհրաժեշտ է սինխրոնիզացիա: Սա նշանակում է լսել միևնույն աղբյուրին` թիմի առաջնորդին, որը ցույց կտա նպատակները, դրանց հասնելու միջոցները և կապահովի սիներգիկ արդյունք: Ահա սա է ինձ համար թիմի հաջողության գրավականը: Մենք իրականացրել ենք ծրագրեր կրթության, առողջապահության, սոցիալական ապահովության և ապահովագրության, սպորտի, երիտասարդության, սփյուռքի, մշակույթի և մի շարք այլ բնագավառներում: Լավագույններից եմ համարում կրթության օպտիմիզացիայի, միջին մասնագիտական կրթահամակարգի վերականգնման, կարիքների վրա հիմնված սոցիալական ծառայություն-

ների նոր համակարգի ստեղծման, կենսաթոշակային բարեփոխումներին ուղղված ծրագրերը: Մեր ծրագրերը իրականացնելիս մեծ ուշադրություն ենք դարձնում, որպեսզի բոլորը համահունչ լինեն, հակառակ դեպքում դրանք չեն գործի: Սոցիալական քաղաքականությունը շուկայական տնտեսության արբանյակն է, այն շատ կարևոր է և պետք չէ այն խառնել սոցիալիստական գաղափարների հետ: Ցանկացած շուկայական տնտեսություն ունեցող երկիր պետք է պատշաճ ուշադրություն դարձնի սոցիալական ծրագրերի զարգացմանը: Այդ կտրվածքով ես համարում եմ, որ Հայաստանում դեռ շատ անելիք կա: Օրինակ, կառավարության շրջանակներում իրականացվելիք բարեփոխումների թվին պետք է դասվի պարտադիր առողջապահական ապահովագրության ներդրումը: Մեկ ուրիշ ուղղություն է սպորտի բնագավառում մասնավոր դրամահոսքերի բարձրացմանն ուղված միջոցառումների ձեռնարկումը: Չնայած ինքս տնտեսագետ եմ, համարում եմ, որ պետության հիմքը մշակույթն է: Ինչպես ասում են, պետականության կայացման երեք գործոն կա. տնտեսությունը, որ մոր նման կերակրում է, քաղաքականությունը, որ հոր նման պաշտպանում է և մշակույթը, որը հոգին է և որը մենք ժառանգում ենք և տանում մեզ հետ:

Специальный выпуск

Сона Гарибян начальник финансового управления Министерства финансов ра

режде чем перейти на работу в правительствo в 2008 году, я была главным бухгалтером Ассоциации банков. После работала руководителем департамента контроля Центрального банка. Все это время занималась организацией работ в финансовой сфере. На нынешней должности я осуществляю финансовый контроль за выполнением государственного бюджета. Это — моя сфера деятельности, где у меня есть возможность в рамках финансового контроля выявлять важные риски с целью контроля за государственным бюджетом и решения проблем, стоящих перед нашим обществом. В работе с этой командой для меня привлекательно то, что я чувствую себя свободной и легче решаю поставленные передо мной задачи. Управление командой осуществляется организованно благодаря четко намеченным направлениям и тому, что все проблемы решаются путем коллегиальных обсуждений. Этот подход изначально был близок мне по духу и совпал с настроем других членов команды, что способствовало нашему сплоченному движению вперед. Первым изменением, произошедшим в нашем управлении после моего прихода, было прекращение функции проверки внутреннего аудита, что, на мой взгляд, было правильным, потому что это является обязанностью структуры, осуществляющей внешний аудит. Я принимала участие во внедрении внутреннего аудита в органах государственной власти и местного самоуправления, организовывала работы по формированию (согласно рискам) перечня контролируемых объектов, разработке программ проверки отдельных сфер и осуществлению последовательных стабилизирующих действий после прове56

дения проверок. Считаю очень важным также инспекционные реформы, способствующие прозрачности контроля. Примечательно, что в течение трех последних лет сократилось число объектов, подлежащих контролю со стороны финансового управления. В одно время оно достигало трехсот, а в последние два года сократилось в пять раз. В то же время они обеспечивают в 10 раз большие поступления средств в госбюджет. Это является следствием того, что мы теперь изначально выбираем наиболее рискованные объекты. В частности, в результате масштабных исследований в течение 2011 года нам удалось сэкономить в сфере социального обеспечения более десяти миллиардов драмов в пользу безналичной пенсионной системы, внедрения автоматизированной базы данных и прочих мероприятий. Многолетний опыт показывает, что командной работой можно достичь более высоких результатов. Безусловно и то, что, принимая решение единолично, можно создать непредсказуемые риски, а в командной работе минимизация таких рисков однозначна. Здесь, от формулировки проблемы до ее решения, все действия имеют командный характер. Команда, в первую очередь, правильно оценивает проблему, что

является необходимым условием для того, чтобы понять ее и разрешить. И именно метод управления командой приносит нам успех. Я начала работать с премьер-министром Тиграном Саркисяном с самого начала моей карьеры и приобрела опыт в основном благодаря ему, поскольку моя подготовка как специалиста проходила непосредственно под его руководством. В то же время я высоко ценю индивидуальность каждого члена команды, потому что каждый должен стараться перенять у других хорошее. В этой команде, я думаю, все к этому стремятся и постоянно работают над повышением уровня знаний и профессионализма. Придя на эту должность, я считала основной задачей сдерживание коррупционных рисков, для чего необходимо было изменить наши методы работы. При осуществлении контроля все, что выявляется, надо протоколизировать и принимать соответствующие меры. Сегодня мы уже добились определенных успехов, и это ценится нашими руководящими органами. Здесь работают люди, которые долгие годы посвятили своему делу, и они с пониманием отнеслись к необходимым для совершенствования системы переменам. Основной переменой и был переход на командный метод работы, который стал залогом нашего успеха.

Հատուկ թողարկում

Սոնա Ղարիբյան ՀՀ ֆինանսների նախարարության ֆինանսական վերահսկողության տեսչության պետ

ինչ 2008 թվականը` կառավարությունում աշխատանքի անցնելը, եղել եմ Բանկերի ասոցիացիայի գլխավոր հաշվապահ, այնուհետև աշխատել եմ Կենտրոնական բանկի վերահսկողության վարչությունում` ստանձնելով ղեկավարի պաշտոն: Այս ամբողջ ընթացքում զբաղվել եմ ֆինանսական ոլորտի աշխատանքների կազմակերպմամբ: Այսօր ի պաշտոնե իրականացնում եմ պետական բյուջեի կատարման նկատմամբ ֆինանսական վերահսկողություն: Վերահսկողությունը իմ ոլորտն է, որտեղ ես հնարավորություն ունեմ ֆինանսական վերահսկողության շրջանակներում ի հայտ բերել կարևորագույն ռիսկեր թե՛ բյուջեի հսկողության և թե՛ մեր հասարակության խնդիրների լուծման նպատակով: Այս թիմում աշխատելու ամենադրական կողմը նա է, որ ինձ շատ ազատ եմ զգում, իմ առջև դրված խնդիրներն ավելի սահուն ճանապարհով եմ լուծում: Մեր թիմի կառավարումը կազմակերպված է ընթանում, քանի որ կառավարման մեթոդը իր հստակ ուղղություններն ունի, և մեր առջև ծառացած խնդիրները մինչև վերջ լուծվում են կոլեգիալ քննարկումների արդյունքում: Այս մոտեցումն ի սկզբանե ինձ համար հոգեհարազատ է եղել և համընկել է նաև թիմի անդամների մոտեցումների հետ, որը նպաստել է մեր քայլերի միահամուռ իրականացմանը: Իմ աշխատանքի ընթացքում առաջին փոփոխությունը, որը տեղի ունեցավ տեսչության ներսում, ներքին աուդիտի գնահատման գործառույթի դադարեցումն էր, ինչը, կարծում եմ, ճիշտ էր, քանի որ այն հանդիսանում է արտաքին աուդիտ իրականացնող կառույցի պարտականությունը: Ես մասնակցել եմ պետական և ինքնակառավարման մարմիններում

ներքին աուդիտի ներդրման գործընթացին: Կազմակերպել եմ ըստ ռիսկայնության վերահսկվող օբյեկտների շրջանակի ձևավորման, առանձին ոլորտների ստուգման ծրագրերի մշակման և հետստուգումային փուլի հետևողական կարգավորման աշխատանքները: Շատ կարևորում եմ թափանցիկ վերահսկողությանը միտված տեսչական բարեփոխումները: Հատկանշական է այն փաստը, որ վերջին երեք տարիների հետ մեկտեղ կրճատվել է ֆինանսական վերահսկողության տեսչության կողմից վերահսկման ենթակա ստուգման օբյեկտների քանակը: Ժամանակին դրանց թիվը մոտ երեք հարյուր էր, իսկ վերջին երկու տարիների ընթացքում այս թիվը կրճատվել է հինգ անգամ, միևնույն ժամանակ ապահովելով տասն անգամ ավելի մեծ ծավալի պետական բյուջե վերականգնման գումարներ: Դա հետևանք է այն հանգամանքի, որ մենք արդեն ստուգման դիտակետում ընտրում ենք առավել խիստ ռիսկային օբյեկտները: Մասնավորապես 2011թ. լայնածավալ ուսումնասիրություններից հետո տարվա ընթացքում հնարավոր եղավ սոցիալական ապահովության ոլորտում տնտեսել ավելի քան տասը միլիարդ դրամ` ի հաշիվ ՀՀ կառավարության կողմից կենսաթոշակային անկանխիկ համակարգի, կենտրոնացված բազայի, տվ յալների ինքնաշխատ համակարգի ներդրման և այլ միջոցառումների: Տարիների փորձը ցույց է տալիս, որ թիմային աշխատանքով ավելի բարձր արդյունքների կարելի է հասնել: Միանշանակ է նաև այն, որ միանձնյա որոշում կայացնելիս հնարավոր է անկանխատեսելի ռիսկեր ձևավորել, իսկ թիմային աշխատանքում նման ռիսկերը ակնհայտ նվազում են: Այստեղ

խնդրի ձևավորումից մինչև դրա լուծման ավարտը աշխատանքները տարվում են թիմային սկզբունքով: Թիմը նախևառաջ ճիշտ է գնահատում խնդիրը, ինչը նախապայման է այն հասկանալու և լուծելու համար: Եվ հենց թիմի կառավարման մեթոդն է մեզ բերում հաջողության: Ես ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հետ սկսել եմ աշխատել իմ աշխատանքային կարիերայի առաջին օրերից և փորձս առավելապես ձեռք եմ բերել իր շնորհիվ` անմիջապես իր կառավարման ներքո պատրաստվելով որպես մասնագետ: Միաժամանակ ես կարևորում եմ թիմում յուրաքանչ յուր անձի անհատականությունը, քանի որ յուրաքանչ յուրը պետք է ձգտի ընդօրինակելու դրականը: Այս թիմում ես կարծում եմ բոլորը ունեն այդ ձգտումը և բոլորը շարունակում են աշխատել գիտելիքների և մասնագիտացման մակարդակի բարձրացման վրա: Աշխատելով ՀՀ ֆինանսների նախարարությունում` հիմնական խնդիր եմ համարել զսպել կոռուպցիոն ռիսկերը, ինչի համար անհրաժեշտ էր փոխել աշխատանքի մեթոդները: Ռիսկերի վրա հիմնված վերահսկողության իրականացման պայմաններում այն ինչ բացահայտվում է, պետք է արձանագրել և ձեռնարկել միջոցառումներ` դրանց կանխման ուղղությամբ: Այսօր մենք արդեն հասել ենք որոշակի հաջողությունների, իսկ արդյունքը գնահատվում է ղեկավար մարմինների կողմից: Այստեղ աշխատում են մարդիկ, ովքեր երկար տարիներ նվիրվել են իրենց աշխատանքին, և նրանք ըմբռնումով են մոտեցել համակարգը բարելավելու համար իրականացվող անհրաժեշտ փոփոխություններին: Հիմնական փոփոխությունը հենց անցումն էր թիմային աշխատանքի մեթոդի, որն էլ դարձավ մեր հաջողության գրավականը:

Специальный выпуск

Артур Саркисян начальник юридического управления аппарата правительства ра

еред назначением на эту должность я работал в отделе экспертизы правовых актов в Министерстве юстиции РА, а в аппарат правительства перешел в 2005 году. Работа начальника юридического управления дала мне возможность представить глубину многих проблем, существующих в различных областях, которые являются или должны стать предметом правового регулирования. Я старался использовать опыт, приобретенный во время работы, и думаю, это удалось. Ярким тому примером могут служить реформы в ряде законодательных актов, которые проводились при активном участии управления. В их числе — постановление правительства №1158-Ն от 18 сентября 2008 года «Об утверждении порядка приема экзаменов на получение водительских прав и выдачи водительских прав, перечня документов, в обязательном порядке предоставляемых для получения водительских прав, а также форм и описаний национальных и международных водительских прав». Благодаря этим изменениям существенно сократился перечень документов, обязательных для предоставления, сократились платежи, сроки выдачи водительских прав. Была создана единая система, в которой применен принцип одного окна, что упростило общую процедуру и увеличило вероятность получения прав водителями-самоучками. Очень важным также считаю изменения, 58

произошедшие в системе государственной регистрации имущественных прав, в результате которых больше не требуется обязательный обмер. Кроме вышесказанного, считаю важным также отмену требования обязательного нотариального заверения сделок по аренде и безвозмездному использованию пастбищ и сенокосов и государственной регистрации соответствующих прав. Все эти сложные процедуры приводили к потере времени и финансовых ресурсов. С целью упрощения процедур, сокращения затрат и экономии времени при заключении договоров с органами государственной власти и местного самоуправления в рамках гражданско-правовых отношений был сокращен перечень документов, требуемых со стороны государства, разработаны типовые формы договоров, применимые в большинстве случаев и позволяющие без нотариального заверения регистрировать в кадастре недвижимости имущественные права, вытекающие из договоров. Все реформы были так или иначе связаны с деятельностью других министерств и ведомств, и важную роль в работе играл принцип сотрудничества. Я считал и считаю важным все рабочие и конструктивные обсуждения, в результате

которых можно обеспечить реформы вышеназванного типа. При осуществлении реформ мы придаем большое значение следующему принципу: по возможности сократить контакты граждан с государственными организациями и должностными лицами, а процедуры сделать максимально простыми и ясными. Я уверен, что эффективность нашей деятельности во многом обусловлена командной работой, которая позволяет обеспечить продуктивные дискуссии и найти логические решения. Ведь во время обсуждений все мнения, в том числе взаимоисключающие, учитываются и подвергаются анализу. Считаю, что все, запланированное на конкретный отрезок времени, в основном сделано, но было бы неправильно считать все проекты завершенными, поскольку наша работа интересна еще и тем, что в процессе вскрываются новые проблемы и рождаются новые подходы и программы. В будущем, думаю, услуги государственной системы должны выйти на такой уровень, чтобы граждане имели возможность в полной мере ими воспользоваться, имея только паспорт. Я уверен, что в не слишком далеком будущем это станет реальностью и пополнит ряд многих других реализованных программ.

Հատուկ թողարկում

Արթուր Սարգսյան ՀՀ կառավարության աշխատակազմի Իրավաբանական վարչության պետ

ինչև ՀՀ կառավարության աշխատակազմի իրավաբանական վարչության պետ նշանակվելը աշխատել եմ ՀՀ արդարադատության նախարարության աշխատակազմի իրավական ակտերի փորձաքննության վարչությունում, իսկ ՀՀ կառավարության աշխատակազմ տեղափոխվել եմ 2005-ին: ՀՀ կառավարության աշխատակազմի իրավաբանական վարչության պետի աշխատանքը հնարավորություն է տվել խորությամբ պատկերացնել տարբեր ոլորտներում գոյություն ունեցող շատ խնդիրներ, որոնք ենթարկվում են կամ պետք է ենթարկվեն իրավակարգավորման: Աշխատանքային փորձով ձեռք բերված այդ պաշարը փորձել եմ օգտագործել աշխատանքիս ընթացքում, ինչը, կարծում եմ, ստացվել է: Ասածիս վառ օրինակ կարող են համարվել մի շարք իրավական ակտերում կատարված բարեփոխումները, որոնք իրականացվել են վարչության ակտիվ մասնակցությամբ: Դրանց թվում է ՀՀ կառավարության 2008 թվականի սեպտեմբերի 18-ի «Վարորդական վկայական uտանալու համար քննություններ ընդունելու և վարորդական վկայական տալու կարգը, վարորդական վկայական uտանալու համար պարտադիր ներկայացնելու ենթակա փաuտաթղթերի ցանկը, ինչպեu նաև ազգային ու միջազգային վարորդական վկայականների ձևերն ու նկարագրերը uահմանելու մաuին» N 1158-Ն որոշումը: Այդ փոփոխություններով էապես կրճատվել է այն փաստաթղթերի ցանկը, որոնք ենթակա էին պարտադիր ներկայացման, կատարվող վճարումները, վարորդական վկայականի տրամադրման ժամկետները: Ստեղծվել է միասնական համակարգ,

որտեղ կիրառվել է մեկ պատուհանի սկզբունքը, ինչը, համոզված եմ, բարելավել է ընդհանուր ընթացակարգը և մեծացրել ինքնուս վարորդների վկայական ստանալու հավանականությունը: Շատ եմ կարևորում նաև գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման համակարգում կատարված փոփոխությունները, որոնց արդյունքում չափագրման պարտադիր պահանջը հանվել է: Բացի վերոնշյալից, կարևորում եմ նաև արոտավայրերի և խոտհարքների վարձակալության ու անհատույց օգտագործման տրամադրման գործարքների նկատմամբ պարտադիր նոտարական վավերացման և համապատասխան իրավունքների պետական գրանցման պահանջը հանելը, քանի որ դրանք, պայմանավորված բարդ ընթացակարգերով, հանգեցնում էին ֆինանսական միջոցների ու ժամանակի կորստի: Ընթացակարգերը պարզեցնելու, ֆինանսական միջոցների ծախսը կրճատելու և ժամանակի խնայողության նկատառումներից ելնելով` քաղաքացիական իրավահարաբերությունների շրջանակում պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ տարբեր պայմանագրեր կնքելիս, կրճատվեց պետության կողմից պահանջվող պարտադիր փաստաթղթերի ցանկը, մշակվեցին պայմանագրերի օրինակելի ձևեր, որոնք կիրառելի են գործարքների մեծամասնության պարագայում և հնարավորություն են տալիս առանց նոտարական վավերացման պայմանագրերից ծագող գույքային իրավունքները գրանցել անշարժ գույքի կադաստրում: Բոլոր բարեփոխումներն էլ այսպես թե այնպես առնչվել են այլ նախարարությունների և գերատեսչությունների գործունեության հետ, ինչի համար

կարևորվել է համագործակցային հարաբերությունների դերը: Ես կարևորել և կարևորում եմ բոլոր այն աշխատանքային և առարկայական քննարկումները, որոնց արդյունքում հնարավոր է ապահովել վերը թվարկված բնույթի բարեփոխումներ: Բարեփոխումներն իրականացնելիս շատ ենք կարևորում մեկ սկզբունք` հնարավորինս կրճատել քաղաքացիների շփումները պետական մարմինների ու պաշտոնատար անձանց հետ, իսկ ընթացակարգերը հնարավորինս պարզեցնել և հստակեցնել: Համոզված եմ, որ աշխատանքների արդյունավետությունը մեծապես պայմանավորված է թիմային աշխատանքով, որը հնարավորություն է տալիս ապահովել արդյունավետ քննարկումներ և գտնել տրամաբանական լուծումներ, քանի որ քննարկումների ժամանակ բոլոր կարծիքները, այդ թվում` իրարամերժ, հաշվի են առնվում և ենթարկվում վերլուծության: Գտնում եմ, որ այն, ինչ ծրագրվել է որոշակի ժամանակի համար, հիմնականում կատարվել է, սակայն համարել ավարտված բոլոր ծրագրերը, ճիշտ չէ, քանի որ այս աշխատանքը հետաքրքիր է նաև նրանով, որ ընթացքում բացահայտվում են նոր խնդիրներ և ծնվում են նոր մոտեցումներ ու ծրագրեր: Ապագայում, կարծում եմ, պետական համակարգի ծառայությունները պետք է հասնեն այն մակարդակի, որ միայն անձնագրով քաղաքացին հնարավորություն ունենա ամբողջ ծավալով օգտվել դրանցից: Եվ վստահ եմ, որ դա ոչ շատ հեռու ապագայում կդառնա իրականություն և կհամալրի մնացած ավարտուն ծրագրերի շարքը:

Арт-директор НОННА ИСАДЖАНЯН Редакторы Анаит Оганесян, Артавазд Егиазарян Литературный редактор ТАТЬЯНА МАРТИРОСЯН Служба проверки Сона Парсаданян Корректура МАРИАННА НИКОГОСЯН Выпускающий редактор Армен Еолян Верстка АРТАК САРГСЯН Директор по съемкам МАРИАННА ИСКАНДАРЯН Фоторедакторы Айк Мелконян, Мариам Лорецян Фотокорректоры АРМЕН АЙРАПЕТЯН, Армине Гесиян, Давид Гюмишян Бренд-менеджер Анна Захарян Менеджер проекта Алена Стратан URL: www.rw.am

ЗАО «ЕРЕВАН Продакшнс» Директор издательства Эдуард Аянян Арт-директор издательства Арсен Киракосян Руководитель департамента по работе с клиентами и развитию бизнеса Григор Ханджян Тел.: +374 (10) 20 26 89 доп. 212 Служба распространения Ашот Кочоян Тел.: +374 (10) 20 26 89 доп. 121 Республика Армения, 0037, Ереван, ул. Бабаяна, 2 Тел.: +374(10) 202689, +7(495)6277846; Факс: +374(10) 202589 E-mail: info@e-productions.am Над номером работали: Лидия Черкезян, Гаяне Ананян (арм. корректор) Фотографии: Арнос Мартиросян Иллюстрации: Вильям Карапетян Шрифты компании «ПараТайп» © 2012 Review Любое использование материалов или фрагментов из них на любом языке допускается исключительно с письменного разрешения «Ереван Продакшнс». Номер сдан в печать 17.04.2012 Отпечатано в типографии ООО «Антенор» г. Ереван, ул. Тпагричнери, д. 8-8; +374 (10) 585304 Тираж 3 000 экземпляров Լրատվական գործունեություն իրականացնող` §Երևան Փրոդաքշնս¦ ՓԲԸ Վկայական 03 Ա 078229 տրված 02.10.2007թ. Իրավ. հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, Կորյունի 21 Գործ.հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, Բաբայան 2. Հեռ: (010) 202689, 202289 Համարի թողարկման պատասխանատու` Էդուաևդ Այանյան Խմբագրեր` Անահիտ Հովհաննիսյան, Արտավազդ Եղիազարյան Տպաքանակը` 3000 հատ Թողարկման ամսաթիվը` 17.04.2012 Անվանումը §ՌԵՎՅՈՒ¦