Revista Përtej Fjalës Nr. 32

Përtej Fjalës

Revistë Social-Edukative Numri 32 Mars 2017

PATENTA PROGRAMESH TE LICENSUARA ENKAS PER DEGRADIMIN E SHOQERISE SONE

Si të bëhemi të dobishëm për veten dhe të tjerët?

EBU LEHEBI Shqetësimi dhe lutjet e Profetit Ibrahim për pasardhësit e tij

PËRTEJ FJALËS NR 30

PËRMBAJTJA 04 Editorial PATENTA PROGRAMESH TE LICENSUARA ENKAS PER DEGRADIMIN E SHOQERISE SONE

06 Ora e zgjimit

38 Bota me femije

SI TË BËHEMI TË DOBISHËM PËR VETEN DHE TË TJERËT?

PUNA E NËNAVE DHE “BËMAT” E FEMIJËVE TË DËSHIRUAR PËR VËMENDJE

12 Realitete

42 Keshille

EBU LEHEBI

14 Madheshti SHQETËSIMI DHE LUTJET E PROFETIT IBRAHIM PËR PASARDHËSIT E TIJ

22 Dritarja ime GRUAJA MES FAMILJES DHE KARRIERES

26 Kendveshtrim NE KERKIM TE LUMTURISE

PRITSHMËRITË QË TEJKALOJNË AFTËSITË REALE DËMTOJNË ZHVILLIMIN E FËMIJËS

44 Me veten NË KËTË DITË, QË THONË SE QENKA “E JONA”, DUA TË KUJTOJ…

STAFI Kryeredaktore Albana Muja ( CIKU) anabla2004@yahoo.fr

Redaktore letrare A. Muja

Këshilli i redaksisë M. Cota Albana Baholli T. Xeka Aurela Basha K. Ndreu Elfa Kodra Sh. Koçi Miranda Qoshja

Art Grafika Ervin Laci

ORGAN I QENDRES SOCIALE-KULTURORE “FEMRA INVESTIM I FAMILJES” 2008- 2017

EDITORIAL

PATENTA PROGRAMESH TE LICENSUARA ENKAS PER DEGRADIMIN E SHOQERISE SONE

K

ur të tjerët nuk marrin këshillat fetare si të mirëqënë vetëm e vetëm duke u shprehur se unë keshtu kam mënyrën time të jetës , të të besuarit të të jetuarit e të tjera si kwto ose nga fakti se nuk janë ashtu “iks” apo “ypsilon tip” që beson aq thellë, përse të ndodhë që madje edhe prej besimtarëve praktikantë të merren praktika e sjellje të urryera të shoqërisë dhe të bëhen si të zakonshme në mësin e njerëzve te besimit.

Prej vitesh që me ardhjen e demokracisë, rinia shqiptare kryesisht kjo pasi shoqeritë e vendeve të medha ishin njohur më herët me shfaqje të tilla televizive, shoqëria shqiptare u mahnit nga patenta të caktuar programacionesh që përpiqeshin të sillnin të veçantën në video dhe audio, por pa më të voglën vlerë tjetër etike- sociale- formuese dhe edukuese.

Ndër tipiket ka qenë patenta bigbrother, e cila theu rekorde teleshikueshmërie vetëm vitet e para,

4

Përtej Fjalës

por më pas u pa se ishte një servirje histerike dhe brutale e ca sjelljeve njerëzore që ngjanin katercipërisht më ato shtazoret dhe sikur këta të fundit të ishin në shfaqjet e tyre më bruto dhe turpërese për sytë dhe mendjet njerëzore.

Prej vitesh pas dështimit të “njërit dy- apo tre prej audicioneve”, edhe sot kërkohet t’i imponohet sot rinisë dhe kryesisht adoleshentëve si moshe kjo lehtësisht e kompromentueshme një model i ri i sjelljes së figurës së personazhit big brother me skaleta mendësish të çoroditura dhe sjelljesh seksualisht shtazarake. Tendencat e fundit të programeve televizive në maratonë ordinere për të kapur audiencat e mëdha, kanë sjellë pranë syve tanë jo vetëm epideminë e sjelljeve amorale, por mbetjet e lashtësive të largëta kur këto shfaqje deterioruese seksuale u dënuan fort nga Krijuesi i lartë siç qe edhe populli i profetit Lut ( Lotit ).

Dënimi ndaj këtij fenomeni të asaj kohe, dihet se

ishte përmbysja e atij poulli dhe dënimi përmes erës e fortunës duke u shuajtur si popull në tërësi për vetë pafalshmërinë me të cilën refuzohet kjo shfaqje e ulët e sjelljes njerëzore.

Përtej ndikimit në shthyrje, ndarje çiftesh të reja, shkatërrim të familjeve, humbje të dinjitetit njerëzor të vajzës apo djalit , risia që kërkohet të sërviret është azhornimi i pjesëmarrësve me status “ të martuar”.

A thua se do të krijojnë në këtë formë kërshëri tek shikuesit se ëfarë do të ngjajë me to ndryshe nga pjesëmarrësit e edicioneve të tjera.

Më thoni - ju lutem kush është ai që nuk e kupton se çfarë duan dhe ku duan të shkojnë këta me copëzat e deprimuara të jetëve të tyre duan t’i vënë në plane të këtij edicioni. Licensimi i të tilla programeve dhe licensimi nga ana e pjesëmarrësve dhe organizatoreve i të tilla sjelljeve - kini sigurinë se ;- nuk çon as në numrin më të madh të shikuesve, as në dallimin për veçantinë e kësaj

rradhe, as në vlerësimin e ideatorit të parë, por në dekgradimin e sigurtë e të pakthyeshëm që kërkon një organizatë e tillë e rrezikshme siç edhe janë kthyer gati-gati- kompanitë multimedia, në degradimin - pra të fëmijëve, të rinjve e të rejave, të rriturve e deri të të moshuarve tanë.

Ngelet tw mbajturit e një qëndrimi korrekt ndaj këtyre shfaqjeve të refuzuara dhe kërkohet vënia e censurës për çdo ndërhyrje të rrezikshme në thyerje të etikës televizive dhe kornizës së përgjithshme të shfaqjes së programeve të tilla. Shpresohet se do të ketë zëra që do ngrihen sikurse për çdo kauzë tjetër, pasi edhe kjo në vetvete përbën rrezik jo dhe sikurse plehrat kimike që hidhen në një kazan diku afër lagjes apo banesës tënde, por hidhet baltë dhe serviret imoralitet në sytë tanë e të fëmijeve tanë që po rriten mes vështirësish e sfidash në të kuptuarit e sjelljes së duhur në shoqëri.

Shkroi: Albana Muja Përtej Fjalës

5

ORA E ZGJIMIT

Si të bëhemi të dobishëm për veten dhe të tjerët?  Allahu thotë në Kuran: «Ata që besuan dhe bënë vepra të mira, s’ka dyshim se Ne nuk ia humbim shpërblimin atij që është bamirës.» Cfarë duhet të ndëmarrim?  Të nxisim njerëzit për të qenë të dobishëm për veten dhe për vendin tonë.  Frymëzimi dhe motivimi me shpresë i rinisë, larg dëshpërimit dhe zhgënjimit.  Forcimi i devotshmërisë dhe largimi nga mëkatet.  Vullneti i fortë.  Përqendrimi në gjërat e vlefshme dhe largimi nga gjërat e pavlefshme.

Suksesi fillon me ëndrra dhe ide, të cilat më pas zbatohen.

Si ta organizojmë jetën tonë dhe si t’i arrijmë qëllimet?

6

Përtej Fjalës

Disa shembuj të njerëzve të suksesshëm Imam Buhariu, kur ishte 12 vjeç kishte parë veten në ëndërr duke ndjekur gjurmët dhe hapat e Profetit.

Kështu edhe me nxitjen e mësuesit të tij ai shkroi librin më të saktë të haditheve, që përmban më shumë se 7000 transmetime hadithesh, duke ecur shumë dhe duke takuar më shumë se 4000 dijetarë dhe u shqua për gjenialitetin e tij në mbajtjen mend jo vetëm të haditheve, por edhe të transmetuesve të tyre.

Mehmet Fatihu, u inkurajua që në moshë 10 vjeçare nga mësuesi i tij, që të bëhej çliruesi i Kostandinopojës, për të cilin Profeti kishte thënë: «Kostandinopoja do të çlirohet, komandanti i tij do të jetë njeri i mirë, dhe ushtria e tij do të jetë një ushtri e mirë.» Kështu, ai u përgatit ushtarakisht dhe si udhëheqës, mësoi 6 gjuhë të huaja dhe në moshën 26 vjeçare e çliroi atë.

Ibn Sina, u quajt nga evropianët si «Princi i mjekëve». Ai ishte themeluesi i parimeve themelore te mjekësisë moderne.

Ibn Halduni ishte themeluesi i sociologjisë dhe gjeografisë dhe motivimin e mori thellësisht nga ajetet e Kuranit.

Nëna e dr. Ahmed Zuejl, shkencëtar egjiptian, kishte shkruar ne derën e dhomës se tij, kur ky ishte i vogël: «Kjo është dhoma e dr. Ahmedit.» Më pas, ky e arriti atë që deshi.

Tomas Edison, shpikësi i llambës elektrike, bëri 1100 shpikje për 10-15 vjet. Ai thoshte unë kurrë nuk kam qenë gjeni, unë kam 1 % inteligjencë dhe 99 % djersë e vullnet.

se ne duhet të jemi produktivë dhe të punojmë, nëse duam që Islami dhe muslimanët të triumfojnë dhe të jenë njerëzit më të mirë të vendit dhe mbarë njerëzimit.

Le të shohim dy shembuj të ringritjes së popujve  Gjermania u shkatërrua totalisht nga Lufta e II-të Botërore dhe dëshpërimi kaploi vendin në vitin 1945. Ç’ndodhi? Gratë gjermane dolën me idenë se: «Para humbjes së luftës ne ishim popull madhështor, prandaj çfarë na pengon të ngrihemi edhe një herë? Mos i humbni shpresat, ne jemi popull i fortë, ne jemi populli më i mirë.» Me iniciativë dhe përpjekje, populli gjerman arriti të rindërtojë vendin e shkatërruar, dhe për 30 vjet, Gjermania u bë shteti i tretë në botë më i zhvilluar dhe shteti i dytë që eksportonte më shumë. Në çdo fabrikë shkruhej motoja: «Zell - disiplinë – respektim i kohës.»  Japonia u shkatërrua nga bomba atomike.

Ata janë shintoistë (paganë) dhe u ringritën me idenë: «...duhet të punoni, duhet të punoni.»

Pas disa vitesh importet e tyre ishin zero, ndërsa eksportet shkonin në miliarda dollarë.  Në krahasim me gjermanët dhe japonezët, ne muslimanëve nuk na mungon gjë për të punuar dhe për të qenë të suksesshëm. Ne kemi Kuranin si udhërrëfyes, Profetin për shembull, historinë e qytetërimit të madh islam, rininë, por na mungon vullneti. Profeti fuste shpresë dhe besim në zemrat e shokëve të tij dhe i porosiste ata që të këmbëngulnin në kryerjen e detyrave dhe suksesi i tyre ishte i dukshëm në të gjitha shkencat. Libraritë u mbushën plot me libra. Bagdadi kishte më shumë se 2 Ne jemi krijuar për të adhuruar Allahun milionë vëllime dhe dorëshkrime dhe plot spitale.

Pra, dy shekuj pas vdekjes së Profetit, muslimanët Allahu thotë në suren Fatiha: «Vetë Ty të sundonin botën. Allahu i ka përmendur në Kuran adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë shprehjet «Bëni përpjekje» - 250 herë, «Ju do të kërkojmë» dhe ky ajet përshkruhet si përmbledhësi keni sukses dhe do të sundoni botën» - 400 herë, i gjithë fesë Islame. Po kështu, Feja jonë na mëson «Mendo» - 50 herë, etj.

Përtej Fjalës

7

Cfarë duhet të kemi parasysh, për të pasur  sukses në punët tona?    Vullnet   Lexim   Meditim   Punë  Rrënjosja e vlerave të suksesit Përgatitjet për sukses dhe zhvillimi i vetëbesimit         

Përkatësia në Islam Ndjenja e përgjegjësisë Te qenët pozitiv Zelli dhe përpjekja Kuptimi i vlerës së kohës Thellësia intelektuale Kërkimi i përsosmërisë Ruajtja e burimeve Qëllimi në jetë

   

Vullneti Zbulimi i talenteve Kreativiteti Mendimi i organizuar

8

Përtej Fjalës

Kuptimi i vlerës së diturisë Iniciativa Shembujt dhe modelet Përcaktimi i prioriteteve Arti i komunikimit Tejkalimi i sfidave dhe këmbëngulja Planifikimi dhe arritja e një vizioni të qartë

Të jesh i dobishëm dhe me vlerë – pozitivist  Veproni vetë, mos prisni që gjithçka ta bëjnë të tjerët!  Mësoni njerëzit që kanë nevojë për ju!  Pastroni xhaminë apo klasën tuaj!  Kontribuoni me sa të mundeni në projekte të ndryshme sociale!  Largoni plehrat në ambientet e përbashkëta!

Mos thuaj «Unë nuk mundem»! Po, ti mund ta ndryshosh botën. Dallimi ndërmjet njeriut pasiv dhe atij pozitiv, është si dallimi ndërmjet zeros dhe njëshit, natës dhe ditës, vdekjes dhe jetës.

Në suren Nahl:76, «Allahu sjell shembull dy njerëz, njëri prej tyre është memec që nuk ka aftësi për asgjë (as për vete, as për të tjerët) dhe vetë është barrë për kujdestarin e tij, pse

kudo që ta orientojë, ai nuk sjell ndonjë dobi.

A është ky i barabartë me atë që udhëzon për drejtësi, e edhe vetë është në rrugën e drejtë?»

Testoni edhe ju veten: A jeni njeri pozitivist?

Sa gjëra pozitive keni bërë gjatë kësaj jave?

Sa njerëz keni inkurajuar të bëjnë diçka pozitive gjatë kësaj jave?

Sa njerëzve ju keni propozuar të lexojnë një libër gjatë kësaj jave? Çfarë e pengon vetëveprimin pozitiv?  Muslimanët janë njerëz pozitivistë, sepse Allahu thotë: “Besimtarët dhe besimtaret janë të dashur për njëri-tjetrin, urdhërojnë për të mirë e ndalojnë nga e keqa, e falin namazin dhe japin zekatin, respektojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Të tillët do t’i mëshirojë Allahu. Allahu është ngadhënjyes, i urtë.»

Profeti ka thënë: «Feja është këshillë.»

ndërmerrni iniciativa!  Zhgënjimi pas dështimeve të para.

Tentoni disa herë, mos e humbni shpresën! (shembuj: shpresa e profetit Jakub dhe eksperimenti i Edisonit)  Dëshpërimi nga pengesat e jashtme.

(Profeti Jusuf u sprovua për 40 vjet, por nuk e humbi shpresën) Përsosmëria dhe serioziteti

 Mundohuni që me durim dhe vullnet t’i përsosni adhurimet, punët, marrëdhëniet, arsimimin dhe edukimin tuaj. Mos i bëni punët shkel e shko. Profeti ka thënë: «Me të vërtetë Allahu do nga robi i Tij, që kur ta kryejë një punë, ta përsosë atë.» Nesër ju do të punoni dhe nëse nuk e bëni punën mirë, fitimi juaj mund të jetë i palejuar.  Sot në shoqërinë tonë ne shohim mungesë serioziteti, e cila manifestohet në media, ku Po çfarë e pengon vetëveprimin pozitiv? imoraliteti dhe lakuriqësia e femrës është bërë  Ndrojtja nga njerëzit. Bëhu njeri i fortë normale, ku lajmet flasin për bëmat e artistëve, ku dhe guximtar, për qëllimin qe i ke vënë vetes në jepen emisione ç’edukuese, këndohen këngë me jetë. (shembulli i studentit që nuk pranoi të falej në lloj lloj tekstesh banale dhe nga e gjitha kjo, fitojnë bodrum) shuma të majme financiare drejtuesit e mediave dhe  Frika nga gabimet. Mos hezitoni, shkatërrohen breza të tërë.

Përtej Fjalës

9

Të jemi të përgjegjshëm në luftën kundër duhanit, pijeve alkoolike dhe drogave  Profeti ka thënë: «Mos e dëmtoni veten dhe të tjerët!»  Duhani ka efekte te dëmshme në shëndet dhe në ekonomi,prandaj është haram.  Kërkoni nga të afërmit tuaj të mos e pinë atë, informojini rreth rrezikshmërisë së tij, harxhimit të parave dhe thojuni se ata nuk kanë të drejtë të dëmtojnë të tjerët me duhanin e tyre në hapësirat publike, apo në prani të fëmijëve.  Thuaj Jo alkoolit! Allahu e ka bërë haram atë dhe Profeti i ka mallkuar të gjithë ata që merren me prodhimin dhe servirjen e alkoolit.

Qindra mijëra njerëz vdesin në botë nga alkooli, vuajnë nga sëmundjet e shkaktuara prej tij, kanë varësi ndaj tij, kryejnë krime të ndryshme dhe vetëvrasje duke qenë të alkoolizuar etj. Prandaj nëse ju rrethojnë njerëz që e përdorin alkoolin, këshillojini me mirësjellje dhe butësi, që të largohen nga kjo gjë.

Përdorimi i drogës Shkaqet që i mundësojnë rinisë konsumimin e drogës:  Shoqëria jo e mirë  Familja jo e shëndoshë dhe me probleme, apo interesimi i pakët i prindërve  Papunësia dhe koha e lirë  Mungesa e besimit në Zot Këshilloni të njohurit tuaj, nëse keni prej që mund ta prodhojnë, apo përdorin atë. Tregojuni atyre efektet shkatërrimtare të saj.

Shembull. Pankarta «Nuk duam drogë në lagjen tonë!» dhe shpërndarja e broshurave që tregojnë efektet e dëmshme të saj (shembulli i muslimanëve në një lagje të një qyteti në Sh.B.A, të cilët patën sukses dhe u falënderuan nga policia.

«Kushdo që vesh një musliman, Allahu do ta mbrojë atë, derisa veshja të vjetërsohet.»  Mos shpërdoroni ushqimet, ujin, energjinë elektrike! Ulni shpenzimet që bëni për blerjen e artikujve kozmetikë, apo për ndjekjen e modës.  Ruani ambientin!  Të përpiqemi që të qëndrojmë në vendin tonë, për të kontribuar për të. Largimi i «trurit» nga Shqipëria, e ka dëmtuar zhvillimin e vendit.

Caktimi i qëllimit

 Qëllimi i krijimit të njerëzve është adhurimi i Allahut.

Njerëzit duhet të bëjnë jetë normale, të Ruajtja e pasurive natyrore dhe njerëzore punojnë e të fitojnë, të martohen e të shtohen. Por  Jepni nga pasuria juaj, sadakaja largon mundohuni që në gjithçka që bëni, t’i drejtoni qëllimet te kënaqësia e Allahut dhe adhurimi i Tij. zemërimin e Allahut, sikurse uji shuan zjarrin.

Vërini vetes qëllim, se çfarë dëshironi të  Dhurojuni nga rrobat tuaja të varfërve,  bëni në jetë. Ju duhet të kontribuoni në këtë botë mos e mbingarkoni gardërobën. Profeti ka thënë:

10

Përtej Fjalës

«Shejtani gjen punë për duart e papuna.» Prandaj ju këshillojmë:  Kryeni çdo ditë adhurimet e përcaktuara!  Mësoni dhe ndihmoni familjarët në punët e shtëpisë (largohuni nga gjërat e padobishme, kini kujdes me kohën që kaloni në rrjetet sociale apo telefon)  Merruni me ushtrime gjimnastikore!  Jini të shoqërueshëm!

Uluni me familjen, farefisin apo shoqërinë, diskutoni me ta dhe do të shikoni se do të përmirësohen marrëdhëniet njerëzore.  Pakësoni orët e gjumit!  Largohuni nga njerëzit e papunë dhe të pakujdesshëm!  Shfrytëzojeni kohën e lirë!  Pyeteni veten çfarë keni bërë gjatë ditës dhe planifikoni çfarë do të bëni nesër!

dhe të lini gjurmët tuaja. Sot ka shumë njerëz që nuk kanë asnjë qëllim në jetë. Nëse nuk e keni një qëllim deri më sot, filloni ta mendoni dhe të planifikoni realizimin e tij.  Në perëndim fëmijët e moshës 9-12 vjeç, bëjnë orë javore «Cili është qëllimi juaj në jetë?», ku fëmija pyetet për qëllimin dhe më pas, nxitet të punojë për realizimin e tij.

Me kë do të martoheni? Vërini vetes synimin se ju do të martoheni për të ndërtuar një familje të shëndoshë muslimane, të punoni dhe të edukoni fëmijë muslimanë dhe kështu të arrini qëllimin, me të cilin do të kënaqni Allahun dhe do të fitoni xhenetin.

Vlera e kohës Zoti betohet për kohën. Nëse doni ta dini se a është Allahu i kënaqur me ju, atëherë mendoni: a rrini kot, apo jeni të angazhuar? Një thënie thotë:

.  Profeti ka thënë se «Muslimani është si shiu, kudo që shkon, nga ai ka bereqet.»  Të mendosh dhe të meditosh mbi krijesat e Allahut është obligim në Islam dhe përmendet shumë herë në Kuran. Sot ka gjenerata të rinjsh që nuk mendojnë. Truri duhet vënë në punë si muskujt e trupit. Shfrytëzojeni atë, sepse mund ta humbni.  Shtoni leximin e Kuranit, librave fetarë dhe shkencorë dhe do të keni rezultate të mahnitshme.  Përzgjidhni informacionin që do t’i jepni trurit, në mënyrë që kapaciteti i memories të jetë sa më i madh. Imam Buhariu dinte përmendësh mbi 100 mijë hadithe dhe kur e pyetën se si i mësoi, ai u përgjigj: «Unë nuk e preokupoj mendjen time me asgjë tjetër, përveç hadithit.»  Përdorni imagjinatën!

Shëtisni disa minuta vetëm, në mënyrë që të mendoni në vetmi.

Shkëputur nga libri “Organizimi i Jetës”Amër Halid

Përtej Fjalës

11

REALITETE

EBU LEHEBI S

urah el-Mesed është nga suret e para mekase.

Emrin e ka marrë nga fjala e fundit e saj, e cila i referohet një lloji të veçantë të dënimit në ferr. Ajo ka zbritur në përgjigje të reagimit të xhaxhait të Profetit ‫ﷺ‬, Ebu Lehebit, kur ai shpalli misionin profetik përpara popullit të tij. Fjalëve të Ebu Lehebit: “U shkatërrofsh, a për këtë gjë na thirre dhe na grumbullove?!” Zoti i kundërpërgjigjet me ajetin: “U thafshin duart e Ebu Lehebit dhe u shkatërroftë”!

Sidoqoftë, Ebu Lehebi ishte nipi i Hashimit, pasardhësit të Kurejshit dhe Kinanës. Ky trung familjar është lavdëruar nga Profeti ‫ ﷺ‬në hadithin e transmetuar nga Muslimi, në të cilin ai‫ ﷺ‬thotë: “Allahu përzgjodhi Kinanën prej pasardhësve të Ismailit dhe prej pasardhësve të Kinanës përzgjodhi Kurejshin. Prej Kurejshit përzgjodhi pasardhësit e Hashimit dhe më përzgjodhi mua prej pasardhësve të Hashimit” Shejh Muhammed el-‘Uthejmin ka thënë në lidhje me prejardhjen familjare të Profetit ‫ﷺ‬: “Pasardhësit e Hashimit kanë qenë njerëzit më të mirë dhe më të respektuar nga prejardhja familjare, prej të cilëve doli Profeti‫ ﷺ‬që ishte më i nderuari i njerëzve. Nëse trungu i tyre familjar nuk do të

12

Përtej Fjalës

ishte më fisniku i bijve të Ademit, Profeti nuk do të kishte dalë prej tij, sepse Allahu nuk do ta nxirrte Profetin‫ ﷺ‬vetëm se nga familja më e lartë dhe me prejardhjen më të nderuar”.

Emri i vërtetë i Ebu Lehebit ka qenë ‘Abd el-‘Uzza (literalisht: Robi i ‘Uzza-s, një prej idhujve të arabëve para Islamit). Muhamed Ibën Sa’ad thotë në librin “Kitab et-Tabakat el-Kebir” se ‘Abd elMuttalibi e quajti birin e tij me nofkën Ebu Leheb – Babai i Flakës, për shkak të bukurisë dhe hijeshisë së tij. Lidhja e Ebu Lehebit me Profetin‫ ﷺ‬përpara profetësisë ka qenë e fortë. Dy vajzat e tij Rukajah dhe Um Kulthum ishin martuar me dy djemtë e Ebu Lehebit, ‘Utbeh dhe ‘Utejbeh. Pas zbritjes së sures Mesed, ai kërkon nga djemtë e tij t’i ndajnë vajzat e Profetit‫ ﷺ‬duke u thënë: “Ne nuk kemi më lidhje me njëri-tjetrin nëse nuk i divorconi vajzat e tij”. Të dy djemtë e plotësuan dëshirën e babait të tyre duke i ndarë vajzat e Profetit ‫ﷺ‬.

Ibën Sa’ad tregon se pas vdekjes së Ebu Talibit, kryesinë e fisit të Hashimijve e mori Ebu Lehebi.

Në përputhje me traditën e trashëguar fisnore, kur mori vesh që kurejshët po mendonin se kishte ardhur momenti ta cënonin fizikisht Profetin ‫ ﷺ‬

tani që nuk kishte më mbrojtjen e Ebu Talibit, Ebu Lehebi shkoi te Profeti dhe i tha: “O Muhamed, bëj çfarë të duash dhe çfarë ke bërë kur Ebu Talibi ishte gjallë. Betohem për Lattin (një prej idhujve të arabëve), nuk ka për të të prekur askush deri sa të jem gjallë”.

Një ditë, Ibën el-Ghajtalah e ofendoi Profetin.

Ebu Lehebi iu afrua Ibën el-Ghajtalas dhe ia ktheu me ofendim. Ai u largua duke thërritur: “O kurejshë, babai i ‘Utbes e ka braktisur fenë tonë”! Kur kurejshët takuan Ebu Lehebin, ai u tha: “Nuk e kam braktisur fenë e ‘Abd el-Muttalibit, por unë kam për ta mbrojtur djalin e vëllait nëse persekutohet, në mënyrë që ai të bëjë çfarë dëshiron”. Ata iu përgjigjën: “Ke vepruar drejt, shumë mirë, ke përmbushur siç duhet detyrimet e lidhjes familjare”! I Dërguari i Allahut‫ ﷺ‬vazhdoi në këtë gjendje për disa ditë. Ai dilte dhe kthehej në shtëpi dhe askush nga kurejshët nuk e pengonte, sepse ata i frikësoheshin Ebu Lehebit.

Për t’ia hequr Profetit‫ ﷺ‬mbrojtjen e xhaxhait të tij dhe për t’ia kundërvënë atë, Ukbah bin Ebi Mua’jti dhe Ebu Xhehli i shkuan Ebu Lehebit dhe i thanë: “A të ka njoftuar djali i vëllait tënd se ku ka përfunduar babai yt”?! Ebu Lehebi kërkoi Profetin ‫ ﷺ‬dhe e pyeti: “O Muhamed, ku është ‘Abd elMuttalib”? Profeti‫ ﷺ‬i tha të vërtetën, por pa i dhënë përgjigjen që kishin synuar ‘Ukbah bin Ebi Mua’jti me Ebu Xhehlin dhe që Ebu Lehebi nuk do të dëshironte të dëgjonte. Përgjigja e Profetit‫ ﷺ‬ishte: “Ai është afër njerëzve të tij”. I kënaqur Ebu Lehebi kthehet dhe u thotë: “E pyeta dhe m’u përgjigj se ai është afër njerëzve të tij”. ‘Ukbah bin Ebi Mua’jti dhe Ebu Xhehli vazhduan: “Ai beson se ‘Abd elMuttalib është në ferr”. Ebu Lehebi u kthye përsëri te Profeti‫ ﷺ‬dhe e pyeti: “O Muhamed, a është në zjarr ‘Abd el-Muttalibi”? Profeti‫ ﷺ‬iu përgjigj: “Po, ashtu sikurse cilido që vdes me fenë në të cilën vdiq ‘Abd el-Muttalibi do të hyjë në ferr”. Atëherë Ebu Lehebi i tha: “Unë nuk do të resht së qenuri armiku yt deri në përjetësi, përderisa ti beson që ‘Abd el-Muttalibi është në ferr”! Prej asaj dite, ai dhe kurejshët nisën të silleshin ashpër ndaj tij ‫ﷺ‬.

Ibën Sa’ad shkruan se Ebu Lehebi shquhej për bujarinë e tij. Ai zotëronte një robëreshë me emrin Thuuejbeh, e cila i dha gji Profetit‫ ﷺ‬për disa ditë deri në shfaqjen e Halimah es-Sa’adijas si mëndeshë.

Profeti‫ ﷺ‬u soll me dashamirësi me Thuuejben sa

kohë qëndroi në Mekë dhe Khadixhah e nderonte atë. Ajo i propozoi Ebu Lehebit që t’ia shiste Thuuejben, në mënyrë që t’i jepte lirinë më pas, por ai refuzoi. Kur Profeti‫ ﷺ‬emigroi në Medineh, Ebu Lehebi i dha lirinë Thuuejbes. Profeti‫ ﷺ‬ vazhdoi t’i dërgonte asaj të holla dhe veshje, derisa u njoftua për vdekjen e saj, kur ishte duke u kthyer nga ekspedita në Khajbar. Buhariu transmeton nga ‘Uruah bin Zubejri se një prej pjesëtarëve të familjes së Ebu Lehebit e pa atë në ëndërr në gjendjen më të keqe dhe e pyeti: “Çfarë ndodhi me ty”? Ebu Lehebi u përgjigj: “Pasi u ndava me ju nuk kam gjetur prehje, me përjashtim të një sasie uji që më është dhënë për shkak të lirimit të Thuuejbes”.

Virtytet morale dhe vlerat familjare të trashëguara nga kurejshët përbënin shtratin mbi të cilin ishte ndërtuar shoqëria arabe paraislame. Edhe armiqtë më të përbetuar të Profetit‫ ﷺ‬i pranonin dhe i respektonin ato, përveç atyre rasteve kur ata i shkelën në marrëdhënien me Profetin‫ ﷺ‬për shkak të urrejtjes që ushqenin ndaj tij. Profeti i është referuar vlerave të ‘Abdu Menafit, gjyshit të ‘Abd el-Muttalibit dhe babait të Hashimit, teksa i ka kërkuar Ebu Lehebit dhe ‘Ukbah bin Ebi Mua’jtit të hiqnin dorë prej lëndimeve që i shkaktonin.

Ibën Sa’ad transmeton nga ‘Aishah që Profeti‫ ﷺ‬i ka treguar se në Mekë e kishte shtëpinë mes dy fqinjëve të këqinj, Ebu Lehebit dhe ‘Ukbah bin Ebi Mua’jtit. Ata merrnin jashtëqitjet dhe zorrët e kafshëve dhe ia hidhnin përpara portës. Profeti ‫ ﷺ‬dilte nga shtëpia dhe u thoshte: “O pasardhës të ‘Abdu Menafit, kjo është mënyra si respektohet fqinji”?!

Mungesa e Islamit te një njeri nuk shoqërohet domosdoshmërisht me mungesën e virtyteteve, ashtu sikurse ekzistenca e Islamit nuk është garanci e shoqërimit të tij me virtyte. Përfytyrimi i mosbesimtarit si një qenie që përmbledh të gjitha veset dhe i besimtarit si qenie e kulluar që zotëron të gjitha virtytet morale është një thjeshtëzim dhe reduktim i realitetit. Ebu Lehebi është shembulli i një jomuslimani të njohur për armiqësinë e skajshme ndaj Profetit‫ ﷺ‬, të cilit nuk i munguan fisnikëria dhe ndershmëria për ta mbrojtur dhe respektuar atë në më shumë se një rast.

Përgatiti: Gerdi Demneri

Përtej Fjalës

13

MADHËSHTI

SHQETËSIMI DHE LUTJET E PROFETIT IBRAHIM PËR PASARDHËSIT E TIJ

14

Përtej Fjalës

Në ajetet 124-129 të sures Bekare, pas shqyrtimit të llojeve të bekimeve që patën bijtë e Izraelit dhe veprave të tyre të shëmtuara ne fé, Zoti i Lartësuar fillon të tregojë historinë e Profetit Ibrahim dhe përjetimet e tij. Urtësia e përmendjes së kësaj historie në këtë kontekst qëndron në faktin se Ibrahimi është një person, meritat e të cilit i vlerësojnë të gjitha grupimet fetare. Ndryshimi i drejtimit të ritualit të lutjes nga Jeruzalemi për në Mekë u rëndoi hebrejve dhe të krishterëve. Atëherë Zoti i Lartësuar qartësoi se faltorja e Mekës është kibla e Ibrahimit, të cilit ia njohin madhështinë dhe detyrimin për ta ndjekur, e kjo duhet t’ua shuante zemërimin që kishin në zemër (Fakhr edDin er-Razi).

Ajeti 124 – Lutja e parë

Ndonëse ajeti për ndërtimin e xhamisë së Qabes do të vijojë pas këtij ajeti dhe lexuesi ende nuk e di se ajo është ndërtuar prej Ibrahimit dhe Ismailit, Zoti e ka përfshirë ajetin e kujdestarisë së Ibrahimit dhe Ismailit për të në mesin e lutjeve të tyre, si për të theksuar rëndësinë e Qabes në lutjet e mëpasshme dhe faktin që Ibrahimi zgjodhi t’i kryente ato pikërisht gjatë ndërtimit të saj.

Ajeti 126 – Lutja e dytë

Sill në mendje se si Ibrahimi tha: “Zot, bëje këtë një vend të sigurt dhe furnizoji banorët e tij me fryte – ata që do të besojnë Allahun dhe Ditën e Fundit.”

Tha: “Sa për atë që do të mohojë besimin, do ta lë të kënaqet pak dhe pastaj do ta shtrëngoj të hyjë në dënimin e Zjarrit. Sa i keq është ai përfundim!

Fakhr ed-Din er-Razi ka pyetur veten: “Ibrahimi ka kërkuar që qyteti të bëhej i sigurt dhe i begatshëm.

Kjo lutje ka të bëjë me të mirat e kësaj bote, si mund t’i ketë hije kjo kërkesë këtij Profeti të madh?” Përgjigja e dhënë po prej tij ka qenë: “Nëse të mirat e kësaj bote kërkohen për t’u forcuar në “Testimi i Ibrahimit i përmendur prej Allahut ishte fé, atëherë ato bëhen nga shtyllat më të mëdha të nëpërmjet detyrimeve që ia bëri të obligueshme fesë. Nëse vendi është i sigurt dhe i begatshëm, dhe urdhëresave me të cilat e urdhëroi. Këto ishin banorët e tij do t’i dedikohen bindjes ndaj Allahut fjalët që ia shpalli dhe e ngarkoi të vepronte sipas të Lartësuar.” tyre, në formë sprove dhe testimi për të” (Ibën Koha kalon dhe Ibrahimi urdhërohet të ndërtojë Xherir et-Tabari).

Qaben. Gjatë kohës që ka kaluar, shqetësimi për “Kuptimi i frazës “Unë do të të bëj prijës për pasardhësit ka qenë i pranishëm në mendimet njerëzit” është: “Ti do t’u prish besimtarëve dhe të e tij. Lutja e parë nuk u pranua plotësisht. Nga Dërguarve të Mi prapa teje, do t’u paraprish atyre përgjigja e Zotit, ai mësoi se jo të gjithë pasardhësit e ata do të ndjekin traditën dhe shembullin tënd. e tij do të jenë besimtarë. Lutja e dytë po ashtu Ndërsa kërkesa “edhe prej pasardhësve të mi” ka nuk u pranua në tërësinë e saj, sepse Zoti e njoftoi kuptimin: “Bëj prej pasardhësve të mi gjithashtu Ibrahimin se edhe pasardhësit e tij jobesimtarë do prijës që të jenë shembull për t’u ndjekur, njësoj siç të kenë furnizim në këtë jetë. Pasi ka kërkuar në më bëre mua prijës” (Fakhr ed-Din er-Razi). lutjen e dytë që pasardhësit e tij të kenë bekimet e kësaj jete që do t’i ndihmojnë t’i përkushtohen Ajeti 125 fesë, në lutjen e tretë ai do të kërkojë bekimin në fé.

Ai përfiton nga rasti ta bëjë këtë lutje kur gjendet në vendin më të bekuar, duke kryer veprën më të Sill në mendje se si e bëmë Shtëpinë një vend madhe. Që lutja të ketë edhe më shumë gjasa të për t’u vizituar nga njerëzit dhe strehë të sigurt. plotësohet, ai merr me vete Ismailin që ta shoqerojë “Bëjeni vendqëndrimin e Ibrahimit një vend si në ndërtimin e Qabes, edhe në kryerjen e lutjes. lutjeje!” Ne e ngarkuam Ibrahimin dhe Ismailin Ajeti 127 – Lutja e tretë që: “Pastrojeni Shtëpinë Time për ata që i vijnë qark, të përkushtuarit, dhe ata që janë përulur e në gjunjë!”

Sill në mendje se si Ibrahimi ngre themelet e Sill ndërmend kur Ibrahimin e testoi Zoti i tij nëpërmjet disa fjalëve, pas përmbushjes së të cilave i tha: “Unë do të të bëj prijës për njerëzit.” Tha: “Edhe prej pasardhësve të mi.” Tha: “Premtimi Im nuk i përfshin të padrejtët.”

Përtej Fjalës

15

Shtëpisë, si dhe Ismaili: “Zoti ynë, pranoje prej Ismailin në një pemë pranë burimit të zemzem-it nesh, Ti, Ti vërtet je Dëgjuesi, i Dituri!” duke mprehur shigjetat e tij. Ai u ngrit në këmbë ta mirëpresë dhe u sollën ashtu siç sillet babai “Ajeti ka një frazë që nënkuptohet nga konteksti, me të birin dhe djali me të atin. Pastaj Ibrahimi e cila është: “luteshin ndërkohë që e ndërtonin tha: “O Ismail, Allahu më ka dhënë një urdhër.”

Shtëpinë.” Ajeti mbyllet me fjalët: “Ti je vërtet Ismaili tha: “Bëj atë që të ka urdhëruar Zoti Dëgjuesi, i Dituri”. Dëgjuesi, sepse i dëgjon yt.” Ibrahimi vazhdoi: “A do të më ndihmosh?” lutjet, kërkesat dhe fjalët tona. I Dituri, sepse e di Ismaili u përgjigj: “Do të të ndihmoj.” Ibrahimi nënshtrimin dhe bindjen që kemi në ndërgjegje, tha: “Allahu më ka urdhëruar të ndërtoj një Shtëpi si dhe synimin tonë për të Të kënaqur dhe për të këtu” – duke bërë me shenjë nga një kodrinë më e arritur dashurinë Tënde” (Ibën Xherir et-Tabari). lartë se sa vendi përreth saj. Profeti shtoi: “Pas kësaj ata ngritën themelet e Shtëpisë, Ismaili sillte gurët Buhariu transmeton nga Ibën Abbasi se “Ibrahimi dhe Ibrahimi ndërtonte. Kur ndërtimi u lartësua, qëndroi larg Ismailit dhe familjes së tij aq sa Ismaili solli këtë gur dhe ia vuri Ibrahimit që të dëshiroi Allahu dhe pas kësaj i vizitoi ata. Ai e pa hipte mbi të. Ai vazhdonte ndërtimin ndërkohë

16

Përtej Fjalës

që Ismaili i zgjaste gurët dhe të dy thonin: “Zoti përkthyer si ‘na bëj të nënshtruar ndaj Teje’, sepse ynë, pranoje prej nesh, Ti, Ti vërtet je Dëgjuesi, i “fjala ‘islam’ ka ose kuptimin e fesë dhe të besimit, Dituri!” ose të dorëzimit dhe bindjes. Kur fjala përdoret e pashoqëruar me prapashtesë ka domethënien e Ajeti 128 – Lutja e katërt besimit, e nëse pasohet me prapashtesën ‘ndaj’, si në këtë rast, ka kuptimin e dorëzimit, bindjes dhe të kënaqurit me çdo përcaktim/përmasim (“kader”), Zoti ynë, na bëj të nënshtruar ndaj Teje dhe prej si dhe largimin e çdo polemike me dispozitat e pasardhësve tanë nxirr komb të nënshtruar ndaj Allahut dhe gjykimet e Tij. Teje! Na i trego ritualet tona dhe kthehu nga ne!

Sa i takon lutjes “prej pasardhësve tanë nxirr Ti, Ti vërtet kthehesh shumë dhe je Bamirës! komb të nënshtruar ndaj Teje”, ata veçuan me lutje Megjithëse Ibrahimi dhe Ismaili ishin muslimanë, një pjesë të tyre, sepse Zoti i Lartësuar ua kishte ata janë lutur që Zoti t’i bëjë muslimanë kur kanë bërë me dije më parë në ajetin 124 se në brezat thënë “ue xh’alna muslimejni leke.” Kjo frazë është pasardhës do të kishte njerëz të padrejtë. Pyetja që

Përtej Fjalës

17

shtrohet është: “A nuk duket si dorështrëngim në lutje përveçimi i pasardhësve në të? Përgjigja është: Pasardhësit e meritojnë më shumë dhembshurinë dhe përkujdesjen, sepse Allahu i Lartësuar ka thënë në ajetin 6 të sures Tehrim “Ruajeni veten dhe familjen tuaj nga zjarri” (Fakhr ed-Din er-Razi).

Fraza e përkthyer si ‘kthehu nga ne’ në arabisht është “tub ‘alejna”, ndërsa cilësia e Zotit e përkthyer me kuptimin e ‘Atij që kthehet shumë’ është “EtTeuuab”. Rrënja e fjalëve “tub” dhe “teuuab” është e njëjta me atë të fjalës “teubeh”, e cila përktheht zakonisht si pendesë, ndërsa “teuuab” nënkupton atë që bën shumë “teubeh”. Në fakt, “origjina e fjalës “teubeh” është nga “aubeh”, e cila ka kuptimin e të kthyerit nga një gjë e urrejtshme drejt një gjëje të dashur. Kështu, “teubeh” e robit

18

Përtej Fjalës

ndaj Zotit nënkupton kthimin e robit nga gjëja që Allahu e urren tek Ai, pendesa për të, heqja dorë prej saj dhe vendosmëria për të mos iu kthyer më.

Ndërsa “teubeh” e Zotit ndaj robit është kthimi i Tij për tek ai nëpërmjet ndjesës për mëkatin dhe mosdënimit, në shenjë faljeje dhe bujarie” (Ibën Xherir et-Tabari).

Ajeti 129 – Lutja e pestë, ose mënyra e të mësuarit të fesë Zoti ynë, nxirr prej tyre një të dërguar tek ata, që t’u lexojë shenjat e Tua, t’u mësojë Librin dhe Urtësinë, si dhe t’i kultivojë nëpërmjet dëlirësimit.

Ti, Ti vërtet je i Fuqishmi, i Urti.

Nëse komentuesit kanë patur mendim të unifikuar sa i takon kuptimit për Librin, që nënkupton Kuranin në këtë ajet, ata kanë patur mendime të

ndryshme për kuptimin e Urtësisë. “Disa kanë qenë të mendimit se nënkupton shembullin profetik (“sunet”-in). Të tjerë kanë thënë: njohjen (“ma’rifah”) dhe të gjykuarit drejt (“fikh”) në fé; disa të tjerë: arsyetimin (“’akl”) në fé” (Ibën Xherir et-Tabari). Të tjerë kanë qenë të mendimit se nënkupton “të kuptuarit (“fehm”) në fé” (Ismail Ibën Kethir).

Ajo që del në pah nga renditja dhe kuptimet e fjalëve është se dija e Kuranit nuk mjafton për zbatimin e saktë të fesë në rast se ajo nuk shoqërohet me kuptimin e drejtë të fesë dhe arsyetimin rreth saj.

Prandaj, Tabariu ka dalë në përfundimin se kuptimi më i saktë për fjalën “hikmeh” në ajet është “dija mbi dispozitat e Allahut, e cila nuk arrihet vetëm se nëpërmjet shtjellimit të të Dërguarit të Tij ‫ﷺ‬, dhe njohja e tyre. Fjala “hikmeh” rrjedh nga “hukm”– dispozitë, që nënkupton ndarjen e së vërtetës prej

të gënjeshtërtës.”

Fraza e përkthyer si ‘kultivim nëpërmjet dëlirësimit’ në arabisht është “juzek-kihim”. Ajo rrjedh nga folja “zeka”, e cila përmban kuptimet e “pastrimit, rritjes dhe zhvillimit” (Ibën Xherir et-Tabari). Nga kjo folje rrjedh edhe fjala “zekat”, e cila në origjinë nënkupton “rritjen nëpërmjet veprave të mira” (Raghib el-Isfahani).

Në suren e Diellit mësojmë se ajo që duhet purifikuar dhe zhvilluar është vetja: “Betohem në veten dhe Atë që e përsosi, që i qartësoi asaj çfarë është e ligë dhe çfarë është e drejtë për të. Kush e kultivon atë me dëlirësim ka fituar vërtet, e kush e errëson atë ka dështuar vërtet.” (Esh-Shems, 91, 7-10) Fjala e përkthyer si ‘vetja’ në arabisht është “nefs”.

Përtej Fjalës

19

Sipas Imam Gazaliut, “fjala “nefs” ka dy domethënie.

E para i referohet konceptit gjithëpërfshirës të pasionit të zemërimit dhe të epsheve. E përdorur në këtë kuptim, ajo përmbledh gjithë karakteristikat e dënueshme të njeriut. Domethënia e dytë është qenia shpirtërore e quajtur zemra, e cila ka lidhje me zemrën, organin fizik. Kjo qenie është thelbi i vërtetë perceptues, i dijshëm dhe njohës i njeriut.

Ajo karakterizohet me atribute të ndryshme në varësi të ndryshueshmërisë së gjendjeve të saj. Nëse tregon qetësi me urdhërat dhe largon trazimin e shkaktuar nga sulmi i epsheve, quhet ‘vetja e paqtuar’ (“en-nefs el-mutmaineh”). Nëse ajo nuk është e qetësuar, por, nga ana tjetër, lufton me veten epshore dhe e kundërshton atë, quhet ‘vetja qortuese’ (“en-nefs el-leuamah”). Kur ajo heq dorë nga kundërshtimi, i nënshtrohet dhe i bindet epsheve dhe thirrjeve të shejtanit, quhet ‘vetja që urdhëron për keq’ (“en-nefs el-ammarah bis-su”).

Mund të thuhet se vetja që urdhëron për keq është

20

Përtej Fjalës

sinonim i “nefs”-it sipas domethënies së parë, sepse ajo është e qortueshme në maksimum. Sipas domethënies së dytë “nefs”-i është i lavdërueshëm, sepse ai nënkupton esencën e njeriut, thelbin e tij që njeh Allahun e Lartësuar dhe njohuritë e tjera.”

Lutja e Ibrahimit dhe Ismailit është plotësuar nëpërmjet dërgimit të Profetit Muhamed ‫ﷺ‬. Kur i është kërkuar të flasë për veten, ai ‫ ﷺ‬ka thënë: “Unë jam plotësimi i lutjes së babait tim, Ibrahimit, dhe përgëzimit të Isait” (Ibën Xherir et-Tabari). Zoti e përmend lutjen e plotësuar në tre ajete. Fillimisht në ajetin 151 të sures Bekare: “... ashtu sikurse dërguam te ju një të dërguar prej jush, që ju lexon shenjat Tona, ju kultivon nëpërmjet dëlirësimit, ju mëson Librin dhe Urtësinë, si dhe ju mëson gjëra që nuk i dinit”. Më pas në ajetin 164 të sures Ali ‘Imran: “Allahu vërtet tregoi dashamirësi ndaj besimtarëve, teksa nxorri prej tyre një të dërguar për ta, i cili u lexon shenjat e Tij, i kultivon nëpërmjet

dëlirësimit, u mëson Librin dhe Urtësinë, ndonëse më parë ishin vërtet në një devijim të qartë”. E më tej në ajetin e dytë të sures Xhumu’ah: “Ai është, Ai i Cili dërgoi tek analfabetët një të dërguar prej tyre, i cili u lexon shenjat e Tij, i kultivon nëpërmjet dëlirësimit, u mëson Librin dhe Urtësinë, ndonëse më parë ishin vërtet në një devijim të qartë”.

e Allahut në lutjen e plotësuar tregon rolin e kultivimit të vetes nëpërmjet dëlirësimit përpara mësimit të Librit dhe të Urtësisë. Duke qenë se lutja e Ibrahimit dhe Ismailit është bërë në kuadrin e shqetësimit dhe përkujdesjes ndaj pasardhësve, mund të thuhet se mësimi i fesë nga ana e tyre fillon me kultivimin e vetes nëpërmjet dëlirësimit, për të vazhduar pastaj me nxënien e Librit dhe të Funksionet profetike të cituara në lutjen e Urtësisë. Në këtë mënyrë, mësimet e Librit dhe të Ibrahimit dhe Ismailit janë katër: leximi i Urtësisë do të gjejnë një tokë pjellore në veten e shenjave, mësimdhënia e Librit, e Urtësisë, si purifikuar prej ndotjeve të formave të ndryshme dhe kultivimi nëpërmjet dëlirësimit, të cilin të idhujtarisë dhe prej papastërtive morale e ata e kanë përmendur në fund. Jo pa qëllim, në intelektuale, sepse “kur vetja përndritet me dritën e të treja ajetet që përmendin plotësimin e lutjes, së vërtetës dhe stoliset me virtyte të lavdërueshme, Zoti e ka renditur të dytin kultivimin, përpara përgatitet për të përthithur të vërtetat e larta” mësimdhënies së Librit dhe të Urtësisë. Përfshirja (Muhamed Tantauij). e kultivimit nëpërmjet dëlirësimit në lutjen e Ibrahimit dhe Ismailit provon rëndësinë e këtij Përgatiti: Gerdi procesi në metodologjinë profetike të të mësuarit Demneri të fesë. Përmendja e tij në radhë të dytë nga ana

Përtej Fjalës

21

DRITARJA IME

AJO GRUAJA MES FAMILJES DHE

KARRIERËS Puna në shtëpi është një sinonim që lidhet drejtpërsëdrejti me figurën e gruas. Gjithmonë flitet për punën e paguar, për papunësinë, për kushtet e punës, për diferencat në pagë dhe shumë rrallë objektivi vendoset tek puna e papaguar, ajo shtëpiake. E megjithatë, kur një grua kryen këtë punë, ndihet e pavlerësuar si individ dhe më pas nga shoqëria. Por a ka peshë puna e saj në ekonominë e një vendi? Përgjigja do të ishte përfundimisht, PO. Është llogaritur që punët e shtëpisë janë të barasvlefshme me një të tretën e prodhimit të përgjithshëm vjetor të

22

Përtej Fjalës

një ekonomie moderne.

Të gjitha llojet e aktiviteteve, (si rritja dhe përkujdesja ndaj fëmijëve,të qënurit i/e përgjegjëshme për detyrimet familjare) mund të kryhen në mënyrë vullnetare si nga meshkujt ashtu edhe nga femrat, njësoj siç kryhet dhe puna e papaguar.( (Lorber,J.1994 dhe ky nga Daniels 1987). Puna shtëpiake përfshin dy aspekte madhore, prodhimin jetësor dhe riprodhimin social.

Prodhimi jetësor përfshin sigurimin e ushqimit, veshmbathjen dhe gjithçka tjetër që ka të bëjë me jetën e familjarëve si anëtarë të cilët jetojnë në një çati. Prodhimi familjar, kur kryhet nga anëtarët e familjes për nevoja bazike si: ushqimi,veshja, pra nevoja të përditshme jetësore, që zakonisht nuk janë të kompensuara në vlerë monetare apo pagë E njëjta gjë vlen dhe për punët e grave në shtëpi.

Gruaja, si anëtare e familjes bën një punë me vlerë shumë të madhe, madje më të lartën, sepse punon me kohë të plotë, pa orare, pa pagesë dhe si nënë-shtëpiake bën shumë më tepër sesa do të bënte një punonjëse e paguar në vend të saj.

Në përpjekje për të gatuar, larë, pastruar, me përkushtim ndaj fëmijëve, detyrime ndaj shtëpisë, (në cilën përfshihen edukimi i fëmijëve,të ushqyerit e tyre), madje kur janë të rritur, përfshihet dhënia e mbështetjes emocionale, etj.

Kujdesi për shtëpinë, përveç sa më lart, përfshin kujdesin ndaj një anëtari të sëmurë të familjes, ruajtjen e lidhjeve shoqërore, familjare, lidhjeve të gjakut, mikpritjen e miqve. Gruaja kujdeset për prosperitetin e familjes duke shoqëruar fëmijët në institucione kulturore (kurse poezish, gjuhësh të huaja, not) shkollë, kolegje etj.

Përhapja, shtrirja e punës shtëpiake përtej mirëmbajtjes, nënkupton lindjen dhe rritjen e fëmijëve dhe kjo merr trajtën e riprodhimit shoqëror, një lloj “rigjenerim jete”, pra një produkt thelbësor për mbarëvajtjen e shoqërisë.

Përtej Fjalës

23

Riprodhimi social përfshin: Aktivitete, qëndrime, sjellje dhe emocione, përgjegjësi dhe marrwdhënie të cilat përfshihen drejtpërsëdrejti në mbarëvajtjen e jetës, në nevojat bazike dhe intergjeneralizimet. Përveç të tjerash riprodhimi social përfshin ushqimin, veshjen dhe konsumin e përditshëm. E parë në këtë këndvështrim, riprodhimi social përfshin lloje të ndryshme punësh, si mendore, manuale, emocionale e fokusuar në përfitimin historik dhe shoqëror e biologjik, e përcaktuar si kujdes i nevojshëm për vazhdimin e jetës dhe riprodhimin e brezit tjetër.

Riprodhimi social dhe kujdesi për familjen ka përfshirje fizike, emocionale por gjithashtu edhe sociale. Pjesë e riprodhimit social është ruajtja dhe kalimi i kapitalit kulturor nga familja tek fëmijët, stili i jetës-besimi-fetar-ritualet-etnikepozicioni social.

“Mëmësia nuk është një barrë, është një mundësi”..

Por, një vajzë me një CV që nuk ka të sharë vjen dhe paraqitet në një intervistë pune ajo shihet me një sy kritik. Kjo jo për shkak të moshës, as paraqitjes apo gjuhëve të huaja, por për faktin e vetëm se një ditë do të bëhet nënë dhe mëmësia do t’i kushojë kompanisë. Por, sa e frikshme është kjo kosto që drithëron kompanitë, a është llogaritur ndonjëherë kjo gjë, apo çdo konkluzion është nxjerrë në bazë të gjinisë dhe steriotipizimit diskriminues gjinor. Këtyre pyetjeve iu përgjigjet më së miri një kërkim i bërë nga një prej universiteteve më të mira ekonomike: Sa i kushton një kompanie shtatzënia e një gruaje?!

Dhe përgjigjia është: pak më shumë se asgjë. Për më tepër studimi tregon se problemi nuk ekziston dhe treguesit përcaktojnë se ajo që rëndon në koston e përgjithshme të kompanive është shumë e ulët.

“Dihet se sa kushton një fotokopje, një telefon, një dërgesë me postë, por askush më parë nuk kishe llogaritur se sa kushton një mama”,- thotë

24

Përtej Fjalës

drejtuesja e këtij kërkimi gjigant, Cuomo.

Në disa vende të Europës, periudha e mëmësisë shihet si parajsë për femrat. Për shembull në Danimarkë është e mundur të qëndrosh në shtëpi për gjashtë muaj dhe të paguhesh 100 përqind nga kompania ku ti punon, ndërsa në Norvegji ky numër mund të shkojë në dhjetë. Të kufizosh kostot e mëmësisë në universin femëror redukton mundësitë e “rritjes” së vendit.

“Gratë kanë talente që duhen shfrytëzuar dhe të vendosësh t’i nxjerrësh jashtë kompanisë vetëm sepse në një të ardhme do të bëhen nëna do të thotë të heqësh dorë prej kompetencave të tyre”.

Chiara Paolino ka llogaritur koston e mëmësisë dhe tregon se: “..është një kosto qesharake.

Një kuotë që korrespondon me 0.23 për qind të kostove direkte dhe indirekte të personelit”.

Për më tepër, ajo që kushton vërtet është kostoja që rrjedh nga administrimi i pasigurisë dhe riorganizimi i punës nga pjesa tjetër e punonjësve”. Por siç shihet, këto janë variabla që më shumë sesa me pagesën kanë të bëjnë me organizimin e punës.

Gruaja kur rikthehet në punë kthehet si një burim më i pasur, më efeçiente, më produktive. Nëse nëpër kompani do të kalonte ky mendim pozitiv, do të çonte në një pasurim të përgjithshëm. “Të gjesh një zgjidhje pozitive për binomin nënë-punë nuk është vetëm një temë përgjegjësie sociale, por edhe për zhvillimin e kompanive”-tregon Chiara Bisconti, përgjegjëse e burimeve njerëzore të San-Pellegrino-Nestle, edhe ajo nënë e tre fëmijëve”. “Ne kemi vendosur një sërë rregullash që synojnë të bashkojnë nevojat e kompanisë dhe ato të grave: rezultati është pozitiv sepse për

përshtatshëm për meshkujt dhe femra dhe ka një arenë të mbivendosjes, ku individët qofshin burra apo gra, ndërrmarin role që klasifikohen si të veçanta për një gjini në një kulturë ta caktuar.

Ka gjithmonë kufizime në fleksibilitetin mes dy fushave, për shkak të mendësive të mundshme në një shoqëri të caktuar dhe në mënyrën sesi edukohen gjeneratat, (Keesing,R.,Strathern,A.20 08,f.279).

Ndër kohëra, historia shqiptare ka memorizuar faktin e të paturit të një familjeje tradicionale e cila nënkupton bashkëshortin jashtë shtëpisë (breadwinner), ndërsa nëna në rolin kryesor shembull, gratë që kërkojnë të punojnë brenda shtëpisë si (caregiver). Në vetvete, sado part-time arrijnë ta bëjnë në gjashtë orë atë ndryshime dhe pabarazi në ndarjen e roleve dhe që normalisht bëhet për tetë, me rezultatin në ngarkesë, bashkëshortët (burrë grua) mbeten e kursimit dhe shkurtimit të kostos”. mbështetje në çdo fushë të jetës, e sigurisht dhe Shpeshherë, gratë dhe vajzat janë të në karrierën e gruas në rastin tonë. punësuara pa kontrata të rregullta dhe e Glasser formuluesi i teorisë së Realitetit mendonte humbasin vendin e punës qoftë për shkak se njeriu ka nevojë që ta duan. Njeriu që do dhe të lindjes, qoftë të ndërprerjeve të punës e duan të tjerët, është i sigurt, realist dhe ka kur kujdesen për shëndetin e fëmijëve. psikë të shëndetëshme. Ky është një tregues i cili Megjithëse në legjislacionin shqiptar qartëson forcën, kurajën dhe dëshirën e grave ekziston mundësia që leja e lindjes të për të ecur përpara me karrierën dhe për të merret nga të dy prindërit, nuk ka ndodhur përballuar me sukses ngarkesat e roleve në jetën asnjëherë që babai të qëndrojë me fëmijën familjare dhe në atë në punë. në shtëpi për një periudhë të gjatë kohore.

Në këtë rast, përgjithësimi nuk është Është me vend të theksohet se shembulli më i mirë gjithëpërfshirës, sepse jeta familjare po për t’u ndjekur është ai i Profetit (paqja dhe begatia mblidhet e ngushtohet gjithmonë e më shumë e Zotit qoftë me të) i cili pavarësisht misionit të tij rreth dy bashkëshortëve apo një prindi nga të dy, Madhështor dhe punëve të ndryshme, shërbente ose ndonjë të afërm apo bebisiter. dhe ndihmonte familjen e tij. Edhe Hadixhja (Zoti qoftë i kënaqur prej saj), bashkëshortja e të Dërguarit të Zotit, ishte tregëtare e suksesshme Puna e grave-nëna-punonjëse, rrotullohet në një dhe kontribuonte në familjen e saj denjësisht trekëndësh i cili kërkon planifikim, mund dhe me të gjitha rolet duke mos patur divergjenca përpjekje. Një nënë e mirë dhe një punonjëse mes roleve. Nëse ka mirëkuptim dhe ndarje aspirante, ndërkohë që kryen punën e saj të punëve mes bashkëshortëve, secili mund të kujdeset dhe me telefonata për t’u sigururar për përmbushë vetveten, të ndihmojë ekonominë shëndetin e fëmijës, mirushqyerjen e saj etj. Me e familjes dhe mund të përballojë me sukses një fjalë, roli i nënës nuk është i shkëputur nga sfidat e jetës. Suksesi i grave, i bashkëshortëve, i ai i profesionistes edhe pse mjedisi i punës nuk fëmijëve dhe i një familjeje të realizuar është dhe është i njëjtë me atë shtëpiak. Përsëri, kjo gjë nuk mbetet organizimi dhe ndarja e punëve duke marrëpërsipër përgjegjësitë që i takojnë secilit. bëhet shkak për copëzimin e roleve të saj.

Familja është e shenjtë dhe si e tillë ka nevojë për Gjinia është një dimension i rëndësishëm i sakrifica nga të dy bashkëshortët me qëllim që klasifikimit dhe veprimit social në shumë secili të ndjehet i realizuar.. shoqëri, duke përcaktuar detyrat dhe rolet që njerëzit luajnë në shumë sfera të jetës. Ka një variacion të konsiderueshëm në role, që Punoi: Elfa Kodra në kultura të ndryshme konsiderohen si të

Përtej Fjalës

25

KENDVESHTRIM

Në kërkim Para më shumë se gjysëm shekulli në Nju-Jork mijëra vullnetarë trokisnin nëpër dyert e qytetit dhe nxisnin banorët të vaksinoheshin kundër lisë. Njerëz të friksuar qëndronin në rradhë me orë të tëra për t’u vaksinuar. U hapën qëndra vaksinimi jo vetëm në të gjitha spitalet por edhe në repartet zjarrëfikëse, qarqet policore dhe në uzinat e mëdha industriale. Mbi 2000 mjekë dhe infermierë punuan ethshëm natë e ditë. Shkaku i gjithë kësaj lëvizje? Tetë veta në qytetin e NjuJorkut kishin li, 2 kishin vdekur. Dy vdekje në një popullsi tetë milionëshe.

Çdo 140 sekonda nje person cmendet 1.

Stop ankesave… janë të rrezikshme Mos u shoqëroni me njerëz që ankohen

Nga studimet truri nuk e dallon gjendjen reale nga ajo jo reale që do të thotë se nëse dëgjon ankesat e dikujt truri juaj reagon sikur ato t’ju kenë ndodhur juve. Ai cliron serotonin dhe adrenalinë po aq sa të personit që ankohet. Nëse dëgjojmë ankesat e shumë vetave në fund të ditës do të jemi shumë të mërzitur.

A mendoni se Allahu nuk e di gjendjen e atyre që ankohen?! Dhe Ai është më mëshiruesi.

Asnjë vullnetar nuk ka trokitur në dyert tona dhe “Ai i ka çelësat e së padukshmes dhe vetëm Ai i të na lajmëroj për një sëmundje që ka shkaktuar njeh ato. Ai e di ç’ka në tokë dhe në det; asnjë me dhjetra mijëra viktima për shekuj me rradhë. gjethe nuk bie, pa e ditur Ai dhe nuk ekziston Një sëmundje që mbush 80 % të shtretërve të asnjë kokërr në errësirën e tokës, as e njomë, as spitalit. e thatë, që të mos jetë shënuar në Librin e qartë Një sëmundje që me statistika cdo njeri e kalon (Leuhi Mahfudh).” (En’am, 59) 2-3 herë në jetë Lajmi i mirë nuk shet gazeta, përhape ti lajmin e Kjo është një trokitje në dyert tuaj për t’ju zgjuar mirë dhe për tju mësuar ….

E të mirat që të dha Zoti yt tregoi! (kuran 93:11) SI TE RUHEMI NGA SEMUNDJA QE Përhapi lajmet e gëzuara, që ti kënaqësh zemrat KA KAPUR 39% TE SHQIPETAREVE njerzve.

DEPRESIONI Të mbjellësh shpresë aty ku ka kapluar pesimizmi.

Pasojat : Vetëvrasje, Çmeduri, Krimi, Droga, Dhe lumturi aty ku ka kapluar mërzia.

Alkoli, Duhani Përkujto dhe falendero Në SHBA sipas statistikave Çdo 35 minuta një person tetëvritet “Edhe nëse përpiqeni t’i numëroni të mirat e

26

Përtej Fjalës

të lumturisë 3.

Fjala “Sikur” i hap portën të mallkuarit “ Nuk ka fatkeqësi që godet tokën dhe ju, që të mos jetë e shënuar në Libër (Leuhi Mahfûdh) më parë se ta krijojmë atë. Kjo për Allahun është vërtet e lehtë! (Këtë paracaktim e kemi bërë) që ju të mos 2.

Mos harroni qëllimin e kësaj jete dëshpëroheni për atë që ju ka kaluar, por edhe “ Ai është që krijoi vdekjen dhe jetën, për t’ju për të mos u gëzuar së tepërmi për atë që Ai ju ka provuar se cili prej jush është më vepërmirë. Ai dhënë. Allahu nuk i do kryelartët mburravecë!” është ngadhënjyesi, mëkatfalësi.” (kur’an (Hadid, 57/22-23) 67:2) 4.

Mos i përmendni gjynahet tuaja Ajo që kaloi, mbaroi…

Pendohuni tek Allahu me shpejtësi, dhe pa e pranoje caktimin për ty.

Pranimi i asaj të keqe që ju ka ndodhur është hapi munduar veten të gjesh shkaqet që të cuan në gjynah. Pendohu dhe harroje.

I parë i kapërcimit të shqetsimeve.

Mospranimi i realitetit mund ta bëjë një njeri që Jo më kot është gjynah të tregosh gjynahet. Sa të krijojë një botë imagjinare dhe të jetojë në të, që herë që i përmendim gjynahet tonat të tjerve, i kujtojmë vetes se sa të metë jemi duke rënë kështu është ajo që mjekët e quajnë cmendje.

O Zot më jep forcë të pranoj atë që nuk e ndryshoj në pesimizëm.

Mos i lini të tjerët t’ju përmendin gjynahet e tyre. dot !

Do t’ju duket bota një vend ku nuk gjen një njeri të mirë. Do të deprimoheni.

Allahut, s’do mund të arrini t’i përkufizoni” (kur’ani 14:34) Mos u bëj prej atyre “ Ata i njohin të mirat e Allahut, pastaj injorojnë” (kur’an 51:21)

Përtej Fjalës

27

5.

Mos u bëj rob i së ardhmes, prite atë sa vullnetit. Kjo bën që të shtohet urrejtja për njerzit të vijë dhe na përqëndron te fakti se njerët kanë të meta.

Harrojini të metat e tyre dhe Bota do ju duket një Kjo është dita jote,mos prit mbrëmjen por thuaj : vend më i mirë!

Vetëm sot do të jem i gëzuar, do ti përshtatem 7.

Zemërimi ju shkatërron më shumë ju gjërave ashtu siç janë. se armikun tuaj Vetëm sot do të kujdesem për trupin tim dhe do të Depresioni është një mllef që ka vazhduar për një ushtroj mendjen time, të mësoj diçka të dobishme. kohë të gjatë, si një qortim ndaj të tjerëve.

Sot do ta ushqej shpirtin tim me besim, do ta kënaq Krijuesin tim.Vetëm sot do të jem i këndshëm, do Fali njerëzit për hir të shëndetit tënd. vishem bukur,nuk do bëj kritika dhe nuk do t’i kursej lëvdata, do i rregulloj mardhëniet me të Mos harroni atë njeri që Profeti alejhi selam e gjithë përgëzoi me xhenet vetëm sepse sa herë shtrihej Sot do të kem një program dhe do ta ndjek pa për të fjetur i falte të gjithë. kokëçarje dhe pavendosmëri.

Vetëm sot do të gjej një gjysëm ore vetëm për 8.

Ji i sinqertë veten. Do të qetësoj trupin tim dhe trurin tim nga Duaje veten! Asnjë nuk ka qënë, nuk është dhe rutina. nuk do të jetë si ty. Madje me studim edhe sikur të Vetëm sot nuk do të kem frikë e sidomos frikë të kishit 300.000 motra / vëllezër asnjëri/a nuk do të jem i gëzuar. ishte si ju. Atëherë mos imito. Allahu të ka krijuar 6.

Mos përgojo nëse do të jesh i në mënyrë të tillë për arsyet e Tij. Fol me fjalët e suksesshëm tua, ec siç ecën ti, vishu ashtu siç të pëlqen ty.

Dërdëllitjet na bëjnë të ndihemi të zbrazët dhe Mos u përpiq t’ju pëlqesh njerëzve se ata nuk do na shkaterrojnë forcën tonë të veprimit dhe të

28

Përtej Fjalës

të pëlqejnë deri sa ti të bëhesh si ata. Kënaq Zotin dhe Ai do ti bëj njerëzit të të duan.

Bëj atë që i përshtatet aftësive dhe talentit tënd.

Mos gënje qoftë edhe për shaka. Zemrës ia shton të rrahurat dhe trupin e plak më shpejt.

Shumë të rinj në përpjekje për tu ngjarë të tjerëve kanë rënë në zbrazëti dhe janë bërë pre e depresionit.

9.

Mendo për të tjerët që të shërosh veten Profeti Muhamed (s.a.v.s) ka thënë : “shëroini të sëmurët tuaj me sadaka” Bëni dua për të tjerët që tu plotësohen edhe juve Doktor Alfred Adleri u thoshte të semurëve të tij me depresion: “Mund të shërohesh për 14 ditë nëse përpiqeni që të mendoni cdo ditë se si të kënaqni dikë” 10. Profesori Dale Carnegie ofron një cmim prej 200 dollarësh për historinë e vërtetë më frymëzuese se “ Si e mposhta shqetësimin” Ja se çfarë shkruan nxënësi i tij Ralf Bartën…

Nënën e kam humbur kur isha 9 vjeç, ndërsa babanë kur u bëra dymbëdhjetë. Babai u vra kurse nëna doli një ditë nga shtëpia, nëntëmbëdhjet vjet të shkuara dhe që nga ajo kohën nuk e kam parë më. Edhe dy motrat e mia të vogla, që ajo mori me vete s’I pashë më asnjëherë. Megjithëse kaluan shtatë vjet, nuk më shkroi kurrë një letër.

Babai u vra në një aksident 3 vjet pas largimit të nënës. Ndërsa babai ndodhej në një udhëtim pune, ortaku I tij shiti kafenenë se kishte mbetur hollë dhe ja mbathi. Një mik I telefonoi babait që të kthehej menjëherë në shtëpi dhe, nga nxitimi ai bëri aksident me makinë në Salinas, në Kensas.

Dy nga motrat e babait, të cilat ishin të varfra, të moshuara dhe të sëmura, morën tre nga ne fëmijët në shtëpinë e tyre. Askush nuk më donte mua dhe vëllanë tim të vogël.

Na lanë në mëshirë të fatit. Na mundonte frika se mos na quanin jetimë dhe na trajtonin si të tillë.

Për fat të keq shumë shpejt frika jonë u bë realitet.

Për njëfarë kohe, jetova me një familje të varfër të qytetit.

Por ishin kohëra të vështira dhe kryefamiljari mbeti pa punë, kështu që nuk jua mbante xhepi të

Përtej Fjalës

29

më mbanin më me bukë. Më pas zoti Loftin me të shoqen më morën për të jetuar me ta në fermën e tyre, 18 kilometra larg qytetit. Zoti Loftin ishtë 70 vjec dhe lëngonte në shtrat nga herpesi. Më tha se mund të qëndroja atje mjaft që të mos gënjeja të mos vidhja dhe të bëja sic më thonin. Këto 3 urdhëra u bënë Kushtetuta ime. Jetoja duke i respektuar këto rregulla në mënyrë rigoroze.

Fillova shkollën por javën e parë ndenja në shtëpi, duke qarë si fëmijë. Fëijët e tjerë më ngacmuan, u tallën me hundën time të madhe, më thanë se isha i mefshtë dhe më thërrisnin ‘ kalama jetim’.

U lëndova kaq shumë saqë desha të zihem me ta por zoti Loftin më tha “ mos harro kurrë se duhet më shumë kurajë ta shmangësh grindjen sesa të

30

Përtej Fjalës

përfshihesh në të.” Unë nuk u përfshiva në grindje deri ditën kur një fëmijë mori pak pleh pulash nga kopështi I shkollës dhe ma hodhi në fytyrë. Ia nxorra shkumën, dhe pastaj zumë nja 2 miq.

Ata thanë se e meritonte. Krenohesha me kapelën e re që më kishte blerë znj. Lotfin. Një ditë një nga vajzat e mëdha ma tërhoqi nga koka, e mbushi me ujë dhe ma shkatërroi.

Ajo tha se e bëri këtë që uji të më njomte kokën e trrashë dhe të mos I linte kokoshkat që të kërcenin.

Në shkollë nuk kam qarë asnjëherë, por në shtëpi qaja sa enjtesha. Një ditë znj. Loftin me dha një këshillë që m’i largoi të gjitha problemet dhe shqetësimet e mia, dhe armiqtë I ktheu në miq.

Ajo tha “ Ralf, fëmijët nuk do të ngacmojnë më dhe nuk do të të thërrasin më kalama jetim, nëse ti do të shfaqësh interes për ta, dhe do të kuptosh se çfarë mund të bësh për ta”. Ndoqa këshillën e saj.

Studioja shumë dhe ndonëse shumë shpejt u bëra më i miri I klasës, shokët asnjëherë nuk më patëz zili, pasi unë bëja çmos për ti ndihmuar. I kam ndihmuar disa nga djemtë që të bënin hartimet dhe esetë e tyre. Për disa nga ata, kam shkruar dialogë të tërë. Njërit i erdhi turp që t’u thoshte shokëve të tij se po e ndihmoja unë. Kështu i thoshte të ëmës se do të shkonte të gjuante oposum.

mësime. Për një djalë kam shkruar resenca librash, si dhe cdo mbrëmje ndihmoja njërën nga vajzat në matematikë. Në lagjen tonë trokiti vdekja.

Vdiqën dy fermerë të moshuar, ndërsa një grua u braktis nga I shoqi. Isha i vetmi mashkull në katër familje. Dy vjet i ndihmova këto gra të veja.

Rrugës për në shkollë dhe në kthim ndalesha te fermat e tyre, u prisja drutë, u milja lopët, u hidhja ushqim dhe u jepja ujë bagëtive. Tani në vend që të më mallkonin, më bekonin. Të gjithë më pranonin si mik. M’i treguan ndjenjat e tyre të vërteta kur u ktheva në shtëpi nga ushtria. Erdhëm mbi 200 fermerë për të më takuar ditën e parë që Pastaj vinte te shtëpia e zotit Lotfin dhe lidhte u ktheva. Disa prej tyre udhëtuan 128 kilometra, qentë në plevicë ndërsa unë e ndihmoja në dhe kujdesi i tyre për mua ishte vërtet i sinqertë.

Përtej Fjalës

31

Meqënëse kisha qënë i zënë me punë dhe kisha më thërrasin më ‘kalama jetim’. qënë i lumtur kur përpiqesha të ndihmoja të tjerët, kam pasur pak shqetësime, u bënë 13 vjet që nuk Si jetoi Xhon Rokfeleri gjatë 45 viteve me më thërrasin më ‘kalama jetim’. kohë të marrë hua!

Ai e grumbulloi milionin e parë në moshën 32 Pastaj vinte te shtëpia e zotit Lotfin dhe lidhte vjeçare. Kur ishte 43 vjec ngriti monopolin më qentë në plevicë ndërsa unë e ndihmoja në të madh që kishte parë ndonjëherë bota Standart mësime. Për një djalë kam shkruar resenca librash, Oil. Por presioni I madh ja shkatërroi kaq shumë si dhe cdo mbrëmje ndihmoja njërën nga vajzat shëndetin sa në moshën 53 vjecare dukej si mumje. në matematikë. Në lagjen tonë trokiti vdekja. U prek nga sëmundje të paqarta të tretjes dhe I ranë Vdiqën dy fermerë të moshuar, ndërsa një grua flokët dhe qerpikët. Kjo e gjitha sepse ai sa herë u braktis nga I shoqi. Isha i vetmi mashkull në humbte para sëmurej. Edhe pse fitonte 1 milion katër familje. Dy vjet I ndihmova këto gra të veja. dollar në javë sëmurej kur humte 150 dollar.

Rrugës për në shkollë dhe në kthim ndalesha Doktorët i thanë se nëse nuk dilte në pension dhe te fermat e tyre, u prisja drutë, u milja lopët, u ti harronte streset nuk do ta kishte të gjatë. Doli hidhja ushqim dhe u jepja ujë bagëtive. Tani në në pension dhe reflektoi për jetën dhe ndryshoi. vend që të më mallkonin, më bekonin. Të gjithë Filloi ti shpërndante milionat e tij. Ndihmoi të më pranonin si mik. M’i treguan ndjenjat e tyre të varfrit, dhe zezakët, ndërtoi kolegje, dha ndihma vërteta kur u ktheva në shtëpi nga ushtria. Erdhëm për të lufruar glistën. Më pas krijoi fondacionin mbi 200 fermerë për të më takuar ditën e parë që Rokfeler që luftonte sëmundjet dhe padijen në u ktheva. Disa prej tyre udhëtuan 128 kilometra, mbarë botën. Dha ndihma për zbulime të reja dhe kujdesi i tyre për mua ishte vërtet i sinqertë. mjeksore. Edhe pse dështoi me korporatën e tij Meqënëse kisha qënë i zënë me punë dhe kisha dhe pagoi gjobën më të madhe në histori ishte i qënë i lumtur kur përpiqesha të ndihmoja të tjerët, lumtur. Dhe çndodhi : kam pasur pak shqetësime, u bënë 13 vjet që nuk Edhe pse po vdiste në moshën 53 vjeçare ai jetoi

32

Përtej Fjalës

plot 98 vjet.

Mos prit falenderim prej askujt

Me kë do shkoni për xhuma - namazi i ditës së premte?

Kush do të na forcojë, kur të ndihemi të dobët?

Një burrë i la në testament të afërmeve të tij 1 milion Kush do të na mësojë kur nuk dimë? dollar dhe a e falenderuan ata?!.. E mallkonin nga mëngjesi deri në darkë sepse 375 milion dollar të 11. Mos u shqetësoni për orët e gjumit tjerë i kishte lënë për bamirësi. Mesa duket është në Eshtë praktikë në spitalet psikiatrike që të sëmurët natyrën njerëzore mosmirënjohja. Madje Alia(r.a) i zgjojnë për disa orë në një pjesë të natës pasi ka thënë: “Nëse do të dish kush të ka bërë keq shih qetësohen. tek ata që ju ke bërë mirë” Profeti (s.a.v.s) ka thene:“Falni namaz nate, se Mos e mundo veten nga mosmirënjohjet e tyre. është traditë e të devotshmëve para jush e afrim tek Allahu e din punën tënde dhe me siguri Ai do të Allahu për ju, ju ndalon nga mëkatet, jua shlyen shpërblej për të. mëkatet si dhe largon sëmundjen nga trupi juaj.”

Mbani lidhejt farefisnore Profeti (a.s) ka thënë se kush mban lidhjet Gjithashtu nga studimet të flesh 7 orë me ndërprerje farefisnore i zgjatet jeta. Dhe kjo nuk është të çlodh më shumë se 9 orë pa ndërprerje. cudi sepse ata që mbajnë lidhjet farefsinore nuk Kështu që herë tjetër që të shkon mendja për vuajne nga vetmia dhe kanë njerëz me të cilët ti namaz nate, mos u shqetëso për orët e gjumit. ndajnë ditët e vështira , për pasoj nuk vuajnë nga 12. Nëse keni një mendim të keq,një stres depresioni dhe kështu kanë shëndet të mirë e apo një problem… jetojnë gjatë.

Arratise mendjen…

Mos ju ndani nga shoqëria Argjëro !

Me kë do ta festoni Bajramin?

Me kë do ta hani iftarin?

Do të shihni se vëmendja do tju përqëndrohet tek Kush do t’ju zgjojë për falje? argjërimi duke ju larguar brengës që ju shqetëson.

Përtej Fjalës

33

Nëse keni një mendim të keq,një stres apo një problem…

Do të shihni se vëmndja do tju përqëndrohet tek argjërimi duke ju larguar brengës që ju shqetëson.

E nëse keni nevoj për një dozë të lartë për të ripërtërirë shpirtin bëni udhëtimin e jetës …

13. Fto për tek Zoti yt, shëro shpirtat e njerëzve Dr Karl Jung thoshte : “Gjatë këtyre 30 vjetëve, me mua janë këshilluar njerëz nga të gjitha vendet e qytetëruara të globit.

Kam kuruar me qindra të sëmurë. Në gjysmën e dytë të jetës, mbi 35 vjec, problemi I gjithë pacientëve të mi, pa përjashtim, ka qënë gjetja e një prespektive fetare në jetë. Nuk gaboj kur them se secili prej tyre u sëmur se kishte humbur atë që fetë e cdo epoke u kanë dhënë ithtarëve të tyre dhe askush që nuk rifitoi këndvështrimin e tij fetar

34

Përtej Fjalës

nuk u shërua plotësisht.”

14. Mos e mëshironi veten, është deprimuese Borgild Dal ishte një grua që shihte vetëm pak përqind nga njëri sy. Për të lexuar i duhej ta afronte librin sa I cakiste qerpikët. A e mëshiroi veten ajo?

Mori 2 diploma kolegji njërën me titull Doktor në letërsi. Nga mësuese fshati u bë pedagoge e gazetarisë dhe e letërsisë në Dakota ku dha mësim për 30 vjet.

Në 1943 një operacion në sy ja forcoi shikimin mbi 40 herë se me parë. Ajo thoshte “ Tani larja e enëve në lavaman më duket ngazëlluese. I zhys duart dhe nxjerr flluska sapuni dhe në to shoh ngjyrat e ndritshme të një ylberi të vogël.

Dr.Frenk Lupe kishte qënë invalid për 23 vjet. Ai nuk u ankua, nuk kërkoj nga të tjerët që të ishte në qëndër të vëmendjes dhe të gjithë të kujdeseshin për të. Ai eci me moton “unë shërbej” dhe mblodhi emrat dhe adresat e invalidëve të tjerë dhe

u shkruante atyre letra inkurajuese, siguroi radio dhe libra për të nguajuarit dhe formoi organizatën “ shoqata e të ngujuarve” Zhan domenik Bobi, kryeredaktot i një reviste në moshën 43 vjecare pësoi një goditje, ra në koma dhe kur u zgjua ai mund të lëvizte nga I gjith trupi I tij I paralizuar vetëm njërin sy. Për të komunikuar ai mbyllte syrin për të treguar gërmat e alfabetit.

Me këtë kod komunikimi ai shkroi një libër “Zilja e zhytur dhe flutura” me 114 faqe që fliste për lumturinë. Vdiq pas 2 ditësh që doli në botim libri pasi ishte mbajtur 2 vjet vetëm me sorume sepse nuk mund të hante.

Largoje zbrazëtinë me punë Kur njeriu mendon të pushojë trupin, është

mendja ajo që sna lë të qetë dhe na fillojnë mendimet e këqija prandaj…

Bëj çdo ditë një program edhe nëse je shtëpiake.

Vendosi vetes detyra, ji gjithmonë e angazhuar me diçka.

Cakto libra për të lexuar, sure për të mesuar, kurse për të ndjekur etj Dhe nëse i ke mbaruar punët e tua, mendo për punët e një tjetri…

Mos tju thyejnë gjërat e pavlefa Nuk është as rruga me gropa, as koha e keqe, as njerëzit të mërzitshëm, as gjella e nxehtë, as shtëpia e ftohtë, po janë gjynahet që na helmojnë shqisat…

Bëj paqe me Zotin që të ëmbëlsohet shija e të jetuarit.

15. Kalite zemrën “Ne do t’ju sprovojmë me ndonjë frikë, uri, humbje nga pasuria e nga jeta, si dhe nga frytet,

Përtej Fjalës

35

po ti jepju myzhde durimtarëve. .. “ Vërtet pas vështirësisë vjen lehtësimi” bëj durim… mbahu edhe pak… do vij ndihma e Zotit Me të përmendurin stabilizohen........

e

Allahut

zemrat

Kur ta godasë njeriun e keqja e rëndë, që s’të lejon të bësh lëvizje, s’ke c‘bën tjetër përsos të thërrasësh: O Zoti im!

Kur mbyllen dyert përpara syve, e nuk ka rrugëdalje tjetër pos të mbështetesh i shtangur pas dere njeriu bërtet : O Zoti im!

Kur ngushtohet rruga e ju vë kurthe, ju ndërpriten shpresat e ju këputet litari-ju thërrisni me zë të

36

Përtej Fjalës

lartë: O Zoti im!

O Zoti ynë, na i zbut zemrat, na shndërro tmerrin e brengave në hare, na bëj sypatrembur kur na kaplon frika!

O Zoti ynë, freskoji shpirtrat tanë me bindje të paluhatshme, dhe shuaje prushin e shpirtrave të ndezur me ujin e besimit!

O Zoti ynë, largoje prej nesh mërzinë dhe pikëllimin, lësho mbi sytë tanë të frikësuar siguri, mbi shpirtrat e shqetësuar qetësi, dhe hapi dyert e zgjidhjes me shpejtësi!

O ju që keni besuar, kërkoni ndihmë me durim e me namaz...

Te Krijuesi ështe fjala më e mirë, arrin lutja e sinqertë, lidhja e vërtetë, Ai sheh lotin tënd të pastër kur ti e derdh diku ne qoshe, ta di fshehtësirën e brendeshme ku ti e struk sekretin.

Drejt Allahut shrihen duart në mesnatë, duart që nuk do të mbeten të thara, por do të kthehen me atë që kërkove, sepse Allahu është Qetësuesi i përpiktë i zemrës tënde kundrejt fatkeqësisë që të goditi.

Me emrin dhe mbrojtjen e Tij dëbohen dhe largohen të këqijat rreth teje.

Me përkujtimin e emrit të Tij të qetësohet zemra dhe të freskohet shpirti, të shuhet flaka e zemërimit, kthehet mendja dhe zë vend bidja.

“Allahu është shumë Bamirës ndaj robërve të Vet”(kur’an 42:19) Kur ke shumë punë për të bërë, gjej kohë…për të çlodhur trurin Trupin e lodhin punët dhe ai ëlodhet me një të dremitur por trurin e lodhin ankthi,stresi dhe

mërzia dhe e clodh kënaqësia … kështu mos të të mashtroj ora. Kohën e ka në dorë Allahu.

Kur ke shumë punë për të bërë gjej kohë…për të çlodhur trurin.

Trupin e lodhin punët dhe ai çlodhet me një të dremitur por trurin e lodhin ankthi,stresi dhe mërzia dhe e clodh kënaqësia … kështu mos të të mashtroj ora. Kohën e ka në dorë Zoti.

Mbyll facebook-un dhe hap një libër. Sipas studimeve leximi na bën më të lumtur, dhe sa herë mësojmë diçka të re në tru bëhet një lidhje neuronesh që nuk ka ekzistuar më parë.

SHKROI: Adela Sinanaj

Përtej Fjalës

37

BOTA ME FEMIJE

PUNA E NËNAVE

DHE “BËMAT” E FEMIJËVE

TË DËSHIRUAR PËR

VËMENDJE K

ohëve të fundit në vendin tonë,si edhe në shumë vende të tjera të botës së ….,po rritet krahas meshkujve dhe numri I femrave që punojnë me orare të zgjatura në profesionet e tyre,ose nënave në karrierë,të cilat janë thuajse të munguara në pjesën më të madhe të dites për edukimin e fëmijëve të tyre. Përvec kohës normale që kalojnë në kopshte apo në shkolla, fëmijët e këtyre prindërve e kalojnë pjesën tjetër të ditës të mbyllur në shtëpi përpara kompjuterit, ku luajnë video games për moshat pak më të rritura,apo duke ndjekur për kohë të gjatë filma të animuar për moshat më të vogla.

prindërve.Pra si të thuash edukatori i tyre i parë pas mësuesit nuk është prindi, por kompjuteri apo filmat e animuar. Nuk jam kundër idesë se fëmija duhet të shohë filma të animuar për të zhvilluar trurin e tij,por këto lojra duhen parë me nje orar të kufizuar me qëllim që fëmija të mos humbasë interesin për botën reale,thënë ndryshe lojën në natyrë.

Familja është grupi i parë social, ku individi fiton shprehitë dhe vlerat e sjelljes njerëzore,ndaj quhet “Qeliza” bazë e shoqërisë. Kur prindi që është alfa dhe omega e edukimit dhe urdhërues i butë i asaj ç’ka fëmija duhet të bëjë në kohën e lirë , është vazhdimisht i munguar dhe fëmija vepron sipas komandave të mendjes së tij,atëherë Oraret që kalojnë duke parë filma të animuar këtu diçka nuk shkon. Një fëmijë i vetmuar ,me mund të kalojnë edhe tri orë ne ditë. Loja në prindër në karrierë është gjithnjë i prirur të jetë natyrë ekziston për ta fare pak ,ose për të mos mbret i çdo lloj situate që ka të bëjë me jetën thënë tepër rrallë, për shkak të natyrës së punës së e tij. Ai mund të rrijë përpara televizorit sa të

38

Përtej Fjalës

dojë dhe kur të ndodhet mes fëmijësh të tjerë në një lojë të improvizuar me ajër të pastër ,jo vetëm të mos jetë një fëmijë bashkëpunues ,por edhe të shfaq shenja të një fëmije asocial. Filmat e animuar nxisin kureshtjen, plotësojnë atë që mund ta quajmë “fantazi dembele”, po kurrsesi nuk krijojnë tek një fëmijë personalitetin dhe karakterin që ndihmon të krijojë loja në natyrë.

Loja në natyrë ka në brendinë e saj fantazinë aktive,që zhvillon tek fëmija përfytyrime për gjera që do të jenë nesër të domosdoshme për fëmijën.

Loja e futbollit për djemtë nxit në shpirtin e tyre konkurrencën,dëshirën për të qën fitimtarë dhe të dëshiruar nga një publik që ka zënë rrënjë në mendjen e tyre ndërkohë që “harrohen” pas topit.

Loja me litar,pafka,shtëpia,mësuese,loja e nënave etj etj nxisin tek vazjat e vogla dëshirën për të qën bashkëpunuese,ëndrrën për tu bër dikushi në jetë. Kështu themi se qëndrimet e formuara nga përvoja e drejtëpërdrejtë,apo në natyrë janë

rezistente ,më të forta dhe më efikase,atom und të kujtohen më lehtë dhe në të nuk ka ndjenjë të fortë kushtëzimi.

Kushtëzimi është i brendshëm dhe bindës ,përandaj efikasiteti i ketyre qëndrimeve është më i lartë. Më thjeshtë një koncept të tillë e ndeshim me termin “përvojë në terren të hapur”,të cilën e fitojmë pragmatikisht e logjikisht me veten tonë,ose me fëmijët tanë në ajër të pastër. Ndërsa qëndrimet dhe ndikimet e fituara nga ndërmjetësia e lojërave me video game apo filmave të animuar janë shumë më pak efikase dhe prodhimtare për rritjen e një fëmije të qetë dhe me mendje të shëndoshë.

Jo rallë personaliteti i fëmijëve, të cilët rrinë me orë të zgjatura duke ndjekur filma të animuar fillon të luhatet, nga rastet më të thjeshta deri në nivelet e autizmit. Rastet e thjeshta janë ato të fëmijëve që nuk përdorin gjuhën e një fëmije normal,por në komunikimin e tyre me prindërit,mësuesit e

Përtej Fjalës

39

shokët flasinnjësoj si kukullat të cilat I shohin me orë të tëra. Përdorin një lloj fjalori standart ,larg gjuhës plot plasticitet të fëmijës ,aq sa shpesh të duket se je duke pasur para teje një fëmijërobot. Shprehje të tilla si; unë jam një robot i vogël dhe shumë inteligjent,sytë e mi janë dy raketa të mëdha që lëshojnë zjarr,e di ti mami që unë jam një super fëmijë,do të bëhem aq i zgjuar sa do të zbuloj dimensionin e katërt të botës ,ai shoku im është i fortë si një supermen etj etj, janë shprehje që mund ti degjosh rëndom te fëmijët të cilët rrinë me orare të zgjatura para kompjuterit apo televizorit. Një veprim mëse i vertetuar është edhe ai i edukatoreve të çerdheve dhe kopshteve si private ashtu dhe shtetërorë të cilat shpesh për ti lënën fëmijët “në punën e tyre” mund tu ndodhë që tu vënë per të parë dy apo tre filma të animuar që mund të zgjasin deri në një orë ë gjysmë.

40

Përtej Fjalës

Personaliteti i referohet një modeli kompleks karakteristikash të ngritura thellë dhe që shprehen në mënyrë automatike në pothuajse të gjitha fushat e funksionimit psikologjik njerëzor.

Kështu ka fëmijë që humbasin aq shumë sensin e realitetit ,sa shfaqen si fëmijë të vetmuar,tepër të ditur për moshën e tyre, pasi informacioni me të cilin e kanë bombarduar trurin për një kohë të gjatë mund të jetë i jashtzakoshëm, por marrdhëniet e tyre me të tjerë janë shumë pak aktive ose ne disa raste fatkeqe të pamundura.

Nga natyra fëmijët janë miqsorë dhe e kërkojnë praninë e fëmijëve të tjerë si një domosdoshmëri të vetën,ndërsa këta fëmijë që e gjejnë kënaqsinë e tyre vetëm në filmat e animuar bezdisen nga moshatarët e tyre ,e jo rallë shfaqen agresivë ndaj tyre.

Psikologia Teuta Hoxha e shpjegon në këtë

mënyrë natyrën e veçuar dhe shpesh agresive të këtyre fëmijëve me bashkëmoshatarët e tyre: “Loja në natyrë ndërthur në vetvete shumë elementë, pafajsinë,”rrëmujën e çastit” aq shumë të nevojshme për një qënie në rritje ,fantazinë për gjëra që do t’ju vlejnë nesër në jetë,ndërsa parja vetëm e filmave të animuar sjell dëmtime shumë të rënda të personalitëtit ,jo rallë deri në nivelet e autizmit.

Përveç autizmit të lindur ,nënat harrojnë se ka dhe një autizëm te fituar nga mosvëmendja e tyre ndaj fëmijëve. Vetë nënat duhet të organizojnë lojëra me fëmijët e tyre ne natyrë ,sepse kjo lojë është e artë dhe jo të lënë mënjanë edukimin e tyre vetëm për hir të karrierës.

Pestaloci shprehet se motorri i parë i proçesit të edukimit është nëna. Ai gjithashtu shkruan: “Principi im i parë qëndron në faktin se ne mund

të edukojmë mirë fëmijën, vetëm në atë masë,në të cilën e njohim dhe e dimë se çfarë ndjen ai, për çfarë është i aftë, çfarë dëshiron ai dhe më tej shton se duhet “njohja e thellë e psikologjisë”(3).

Atëherë si mund ta njohim ne psikologjinë e një fëmije ndaj të cilit ndodhemi përherë larg,dhe për më tepër truri i të cilit nuk ushqehet me ushqim natyror siç është loja në natyrë,por vetëm me mjete të tilla që në një masë të tepruar e dëmton personalitetin e tij? Nënat duhen të jenë me pak egoiste dhe të dinë të ndajnë karrierën nga rritja dhe edukimi I fëmijëve ,duke mos bërë që karriera t’ju vijë si një ndëshkim për ardhmërinë e gjës më të çmuar dhe më të pafajshme në jetë:fëmijëve.

SHKROI: Blerina Memaj

Përtej Fjalës

41

KESHILLE

PRITSHMËRITË QË TEJKALOJNË AFTËSITË REALE DËMTOJNË

ZHVILLIMIN E FËMIJËS

Fëmijëve u duhen disa vite për të mësuar si të shumë sesa tek të ndaluarat kuptojnë emocionet. Kur bëhet fjalë për të treguar durim, për të ndjekur udhëzime, për tu marrë me detyra më të vështira, për të kujtuar 2) Flisni me fëmijët rreth ndjesive plane dhe për të kontrolluar impulset e tyre, ata janë në disavantazh sepse truri i tyre është akoma në zhvillim e sipër.

3) Mos u përpiqni të impononi ritmin e të rriturit Çfarë ndodh kur ne e harrojmë këtë fakt? Kur tek një fëmijë që nuk arrin dot ne harrojmë që fëmija është akoma duke u zhvilluar, ne vendosim kërkesa dhe pritshmëri që i tejkalojnë aftësitë e tyre. Nëse fëmijët ndeshen 4) Identifikoni dhe largoni situatat apo objektet shpesh me kërkesa dhe pritshmëri të tilla joreale, që ju i parashikoni se do të sjellin shqetësime apo ata e humbin drejtimin në proçesin e tyre të konflikte zhvillimit. Fëmijët kanë nevojë për një atmosferë të përgjithshme pozitive për të qënë të pranishëm, të motivuar dhe të vëmendshëm.

5) Përgëzojini fëmijët kur arrijnë t’i bëjnë gjërat Studiuesit dhe terapistët rekomandojnë këto në mënyrën e duhur teknika sensitive të zhvillimt:

1) Shprehni pritshmëritë tuaja qartë dhe me qetësi dhe vendoseni fokusin në zgjedhjet pozitive më

42

Përtej Fjalës

6) Hiqni shpërqëndruesit panevojshme

dhe

joshjet

e

Zënkat mes motrave dhe vëllezërve A është agresioni mes motrave dhe vëllezërve pjesë normale e rritjes? Shumica e studimeve përgjigjet “jo”. Studiuesit kanë vëzhguar se agresioni mes fëmijëve në familje ka po të njëjtat efekte negative si çdo lloj tjetër agresioni. (Buist et al 2013; Tucker 2013). Kur fëmijët zihen me njëri-tjetrin, cilësia e prindërimit vihet në pikëpyetje. Prindërit e stresuar tentojnë të përdorin më shumë teknika të ashpra, të marrin vendime subjektive dhe të padrejta, ose të përfshihen më pak në shqetësimet e fëmijëve. (Feinberg et al 2012).

Mirësjellja dhe bashkëpunimi duhet të fillojë në shtëpi. Marrëdhënja mes fëmijëve të një familje përmirësohet kur ne u mësojmë dhe u përforcojmë parimet e të qënurit të drejtë me tjetrin. (Feinberg et al 2013). Kur u tregojmë fëmijëve se si të qasen në mënyrën e duhur dhe kur ndërhyjmë në momentin që kjo nuk po ndodh, ne ndërtojmë një ambjent që mbështet zhvillimin e vetëkontrollit.

Duke u treguar fëmijëve më të mëdhenj limitimet e zhvillimit të fëmiëjve të vegjël, dhe duke i përgëzuar kur ata sillen mirë dhe me përgjegjësi, ne mund të sheshojmë xhelozitë.

10 këshilla për të reduktuar stresin gjatë prindërimit 1. Mbani nën kontroll ekspozimin tuaj ndaj mendimeve negative dhe lajmeve të këqija 2. Jini një person “i lajmeve të mira” 3. Përdorni informacion nga psikologjia për të ndihmuar vetveten 4. Merrni më shumë kohë për të arritur gjërat 5. Kur ndodhin gjëra të këqija, rivlerësoni situatën 6. Balanconi ndjenjat e empatisë me qartësinë dhe zgjidhjet praktike të problemeve 7. Kërkoni zgjidhje praktike për një gjumë të mirë, por mos u stresoni për pagjumësinë dhe lodhjen 8. Ndihmoni fëmijët të përballojnë streset e tyre dhe edukoni ata të respektojnë ndryshimet mes tyre 9. Krijojini vetes kohë për frymëzim 10. Dilni dhe ushtrohuni fizikisht, por si mënyrë dëfrimi

Gjumi i keq ndikon në sjelljen e fëmijës Gjumi ndikon në humorin tonë dhe një gjumë i keq jo vetëm që bën që të jemi të acaruar gjatë ditës, por ul dhe aftësinë për të lexuar shprehjet e fytyrës tek të tjerët. Këto rrjedhimisht sjellin keqkuptime dhe konflikte. (Soffer-Dudek et al 2011). Studiuesit vazhdimisht kanë sjelle prova për lidhjen që qëndron mes gjumit të shqetësuar dhe sjelljeve të padëshiruara.

Përgatiti: Elona Çeco

Lidhja mes cilësisë së gjumit dhe sjelljeve shqetësuese vihet re edhe tek fëmijët e spektrit autik ku studiuesit kanë gjetur se ata me më shumë probleme gjumi shfaqin më shumë agresivitet, acarim dhe shpërqëndrim. (Mazurek and Sohl 2016). Po ashtu fëmijët e parashkollorit dhe ata me ADHD (Çrregullim i Hiperaktivitetit dhe Mungesës së Vëmendjes) kanë treguar një përkeqësim të sjelljes kur nuk kanë marrë sasinë e duhur të gjumit.

Studimet sugjerojnë se ne mund të ndihmojmë në përmirësimin e sjelljes së fëmijëve duke u kujdesur fillimisht që ata të bejnë një gjumë të mirë.

Përtej Fjalës

43

ME VETEN...

NË KËTË DITË, QË THONË SE QENKA “E JONA”, DUA TË KUJTOJ… Gruan, që nuk ka kohë të shkruajë statuse në fb të tjerëve, ndonëse brenda vetes motivi i është si unë e si ti. Atë mund ta ketë zënë gjumi diku te venitur… këmbët e krevatit nga drobitja e një nate më parë duke mbajtur fëmijën e grindur në krahët e saj… Dua të kujtoj veten dhe ju për gjithçka të jashtëzakonshme që bëjmë çdo ditë, pavarësisht Dua të kujtoj gruan që dëshiron me shpirt t’ia pengesave, presionit, vështirësive e pamundësive…. mbathë, të heqë dorë nga gjithçka, por që s’e di se Ne vlejmë dhe çdo histori e jona, e mirë a e si mund ta bëjë e se ku mund të shkojë… keqe qoftë, vlen të dëgjohet e të kujtohet në Dua të kujtoj atë grua që po lufton me kancerin, vazhdimësi… për të gëzuar edhe disa ditë më shumë me të shtrenjtët e saj…

Dua të kujtoj gruan, të cilën s’e beson më askush Ja si shërohet një zemër e sëmurë... e me të cilën nuk shoqërohet më askush, se na Një ditë, një njeri bujar vendosi të bënte një vepër paska një të shkuar të errët… bamirësie për fshatin e tij.

Dua të kujtoj gruan, e cila do të donte fort që I thirri punëtorët dhe i urdhëroi të ndërtonin një fëmijët e saj të jetonin në një tjetër vend, në një çezme publike, në mënyrë që të gjithë fshatarët ta tjetër lagje, ku të kishin mundësi të shkonin në përdornin ujin e saj sa herë të kishin nevojë. një shkollë më të mirë…

Banorët e fshatit u gëzuan shumë për çezmën dhe Dua të kujtoj gruan që s’arriti dot të vazhdonte i bënë lutje Zotit që t’ia shpërblente me të mira studimet e larta, e që pavarësisht aftësive të saj, këtij bamirësi. ëndrrën ia vranë anëtarët meshkuj të familjes a Për fat të keq, pas disa ditësh, fshatarët e gjetën lekët që s’i pati kurrë. çezmën të shkatërruar dhe të mbuluar me plehra.

Dua të kujtoj gruan që shkroi një artikull, që bëri Të keqardhur, ata lajmëruan bamirësin, i cili i punën kryesore në një projekt, që hodhi mund urdhëroi punëtorët e tij që ta ndërtonin çezmën me vite në një punë, por që në fund një koleg sërish. mashkull ia mori të gjitha meritat dhe idetë…

Por ditën tjetër ndodhi e njëjta gjë. Çezma u gjet Dua të kujtoj gruan, që për shkak të asaj çka veshi, prapë e shkatërruar. e shndërruan në pre’ ngacmimesh e fyerjesh…

Pas kësaj, bamirësi përveçse urdhëroi që çezma të Dua të kujtoj atë gruan e fortë, që u jep zemër

44

Përtej Fjalës