Kleinschalige zorg voor mensen met dementie: bijzonder gewoon
De weg naar kleinschalige zorg voor mensen met dementie Binnen Rivas wordt gewerkt volgens de principes van kleinschalige zorg. Hierbij zijn de mogelijkheden, wensen en behoeften van de bewoners leidend. Het alledaagse staat hierbij voorop. Met het project ‘De weg naar kleinschalige zorg voor mensen met dementie’ is binnen Rivas hiervoor een leidraad ontwikkeld. Dit is inmiddels uitgerold in alle verpleeghuizen van Rivas. De leidraad is een uitgebreide omschrijving van wat we binnen Rivas onder kleinschalige zorg voor mensen met dementie verstaan. Met de folder die voor u ligt is een korte samenvatting gemaakt van de
leidraad. Het volledige document is te vinden op Rivas-intranet: Algemeen> Commissies en Projecten> Kleinschalige Zorg> Activiteiten-Producten> Leidraad Kleinschalige Zorg.
Dementie Dementie betekent ‘ontgeesting’ en is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes. De ziekte van Alzheimer is de meestvoorkomende vorm van dementie. Dementie is meer dan vergeten alleen. Mensen met dementie verliezen de grip op de werkelijkheid. Ze reageren daarom veel meer uit reflexen, impulsen en intuïtie. Het verloop en het tempo van het dementeringsproces verschillen van persoon tot persoon. Dat hangt mede af van de ziekte die het demententeringproces veroorzaakt en van de persoonlijke omstandigheden.
Dementie is de ziekte van de toekomst: de algemene verwachting is dat in Nederland steeds meer mensen door een vorm van dementie getroffen zullen worden. Naar schatting hebben een half miljoen Nederlanders in 2050 dementie. In alle gevallen treft dementie niet alleen degene die het krijgt, maar ook zijn of haar familie en naasten. 3
Zo thuis als mogelijk, vertrouwd en veilig Mensen die door dementie niet langer zelfstandig thuis kunnen wonen, voelen zich het meest op hun gemak in een herkenbare, vertrouwde en veilige omgeving. In het wonen en de zorgverlening creëren medewerkers voor bewoners een plek, die voor hen zo thuis als mogelijk aanvoelt. Zo’n plek ontstaat wanneer: • de woongroep bestaat uit een beperkt aantal bewoners; • de bewoners ondersteuning en zorg krijgen van een vast team medewerkers; • het werk van dit team wordt bepaald door de wensen en behoeften van de bewoners; • de woonruimte herkenbaar is als huis; • een huiselijke omgeving lijkt op wat men thuis gewend was; • bewoners hun kamer kunnen inrichten met eigen meubels;
Herkenbare en veilige omgeving Iedereen woont het liefst zo lang mogelijk zelfstandig thuis, ook wanneer zorg nodig is. Voor mensen met dementie kan het moment komen waarop dat niet langer mogelijk is. De overgang van het eigen huis naar het verpleeghuis is voor veel cliënten en hun familie een grote stap. Kleinschalige zorg gaat helemaal uit van het principe ‘zo thuis als mogelijk’, wat terugkomt in de zorgverlening, begeleiding en beleving van onze 4
bewoners. Dit is verpleeghuiszorg met een eigentijdse insteek. Woongroepen Kleinschalige zorg is zorg die geboden wordt in een huiselijke en herkenbare omgeving aan mensen met dementie. Zij wonen in kleine woongroepen. Met elkaar vormen zij een zo gewoon mogelijk huishouden en de bewoners kunnen zelf zoveel mogelijk hun dagelijks leven inrichten zoals zij dit wensen.
• er een gewoon huishouden wordt gevoerd. Bewoners worden daarom betrokken bij bijvoorbeeld het doen van de boodschappen, koken, en afwassen; • bewoners zoveel mogelijk zelf aangeven wanneer zij opstaan en naar bed gaan en welke activiteiten zij overdag willen doen; • familie een belangrijke rol speelt bij de zorgverlening.
Praktisch en concreet: het alledaagse als leidraad Het lukt bewoners niet meer om zelfstandig te wonen. De verleiding is dan groot om hen alles uit handen te nemen, omdat we voor hen willen zorgen. Maar waarom? Iemand die niet weet wat de datum is of wat voor dag het is, kan nog zoveel wĂŠl. Bewoners, hun naasten en medewerkers richten zich daar liever op: het leven gaat gewoon door. Zoals thuis Bij kleinschalige zorg gaat het erom dat bewoners zo gewoon mogelijk kunnen leven. Bewoners kijken televisie, maken een wandeling, doen boodschappen, koken en eten samen. Precies de dingen die zij thuis ook
deden. De medewerkers zijn onderdeel van het huishouden. Het belangrijkste van de kleinschalige zorg is dat de wensen, behoeften, leefstijl en gewoonten van bewoners centraal staan. Dat is bij Rivas het uitgangspunt.
Handvatten voor medewerkers Bij kleinschalige zorg volgt een medewerker de bewoner. Het is dus niet zo dat de medewerker alles bepaalt. Voor een juiste invulling van kleinschalige zorg helpt het medewerkers om zichzelf bij alles wat ze doen de volgende vragen te stellen: Waarom doe ik wat ik doe? Volg ik mijn norm of die van de bewoner? Hoe zou ik het vinden om toestemming te moeten vragen bij dingen die ik wil doen?
Open communicatie binnen het team is belangrijk, net zoals vertrouwen hebben in elkaar. Daar begint het.
7
De meerwaarde van familie en vrienden De bijdrage van familie en vrienden aan de huiselijke omgeving is belangrijk, zo niet onmisbaar voor bewoners. Familie en vrienden kunnen altijd op bezoek komen, maar ook een deel van de dagelijkse verzorging op zich nemen, meehelpen met de boodschappen of koken of bewoners begeleiden bij bijvoorbeeld een bezoek aan de kapper of wandeling maken. Het zijn voorbeelden van eenvoudige dingen, maar ze maken juist hét verschil voor de bewoner en openen de deur naar het leven dat een bewoner thuis gewend was. Aan medewerkers de uitdaging om familie en vrienden op een natuurlijke manier bij het leven van de bewoner te betrekken.
Rol in de zorg Familie wordt gezien als een belangrijke schakel in de gehele zorg en begeleiding. Daarbij zijn zij een gelijkwaardige partner. Zij kennen de bewoner en zijn levensverhaal en vormen daarmee een belangrijke informatiebron voor de medewerkers. Daarnaast heeft de familie een aandeel in het vinden van een oplossingen bij bepaald gedrag van de bewoner. De familie speelt ook een rol in het gestalte geven van de bewonersgerichte zorgverlening. De naasten hebben een aandeel in de sociale activiteiten die bijdragen aan het welzijn van de bewoner net zoals het uitvoeren van directe zorgtaken wanneer hij/zij dit wenst.
Kleinschalige zorg en Planetree Planetree is de basis voor het handelen en daarom worden de bijbehorende principes binnen heel Rivas doorgevoerd. En met succes. Inmiddels heeft een flink aantal woonlocaties al het internationaal erkende Planetree-label behaald. De principes van kleinschalige zorg passen volledig binnen de Planetreevisie. Elke bewoner is een uniek mens met eigen wensen en behoeften. In de zorg en benadering hanteren medewerkers daarom een mensgerichte aanpak. Ze leven zich voor de volle honderd procent in de situatie van elke bewoner in. Dit alles vanuit hun passie voor mensen. Vooral de manier waarop kleinschalige
zorg wordt ingericht, draagt de kenmerken van Planetree. Zelfredzaamheid, welbevinden, keuzevrijheid, eigen regie en verantwoordelijkheid van de bewoner hebben de volle aandacht. Dit gebeurt op een manier waarop mensen met dementie dit aankunnen. Ook het begrip ‘zo thuis als mogelijk’ sluit hierop aan. Het vormt een belangrijk uitgangspunt bij het wonen, de zorg en het welzijn van de bewoners. 9
Zorgprofessionals uit het goede hout gesneden Werken in een kleinschalige woongroep gaat anders dan werken in een traditioneel verpleeghuis. Niet het afwerken van de takenlijst, maar de bewoners en hun wensen en behoeften staan centraal. Het accent ligt op de kwaliteit van leven, waarbij de juiste zorg natuurlijk belangrijk is maar niet een dominerende rol speelt.
Begeleiding In een kleinschalige woongroep kunnen bewoners 24 uur per dag, 7 dagen per week een beroep doen op deskundige zorg en begeleiding. De uitdaging voor het vaste team van medewerkers en ondersteuners zoals de fysiotherapeut en de specialist ouderengeneeskunde is om hierbij de zelfstandigheid van bewoners te stimuleren. Precies zoals een goede coach of ondersteuner zou doen. Dit vraagt naast training, ook een flinke dosis flexibiliteit, creativiteit, improvisatievermogen en eigen zelfstandigheid. Kleinschalige zorg maakt iedere dag anders en afwisselend en daarmee dynamisch. Samenwerking 10
Huishouden Een duidelijk criterium dat wij daarbij stellen is: als de bewoner door de medewerker wordt begeleid bij het doen van een huishoudelijk taak, doen de medewerkers van de woongroep deze taak zelf. Als de woongroepmedewerker de taak geheel overneemt en dat gaat ten koste van de aandacht voor de bewoners, dan wordt de huishoudelijke taak uitbesteed. Dan kunnen de medewerkers hun aandacht volledig richten op de bewoners. Als onderdelen van de huishoudelijke taken worden uitbesteed is het van groot belang om goede afspraken te maken met de ondersteunende medewerkers. De regie ligt bij de woongroep en de ondersteuner past zich aan aan het
leefritme van de bewoners en de woongroep. Omgevingszorg Mensen met dementie verliezen de grip op de werkelijkheid. Ze reageren daarom veel meer uit reflexen, impulsen en intuĂŻtie dan mensen met gezonde hersenen. De omgeving waarin mensen met dementie wonen, dient daarom zo gunstig mogelijk te worden ingericht. Zo kunnen zij zo optimaal mogelijk blijven functioneren. De benadering van de bewoners en communicatie met hen vormen een groot onderdeel van de omgeving. Daarom zijn en worden medewerkers getraind om een zo gunstige mogelijk leefomgeving te creĂŤren. Omgevingszorgcoaches adviseren hen hierover.
in het team van collega’s, vrijwilligers en familie van bewoners is daarbij belangrijk. Met juiste ondersteuning De samenwerking met de diverse ondersteunende diensten van Rivas is belangrijk om kleinschalige zorg mogelijk te maken. Elke woongroep runt zelf het huishouden. Deze medewerkers doen dat waar mogelijk samen met de bewoners. Wanneer echter geen van de bewoners daar meerwaarde aan ontleent, worden deze werkzaamheden uitbesteed binnen de organisatie. 11
RIVAS1454 - 13/05 Š Rivas Zorggroep / Reclamebureau DplusM
Bij de kleinschalige zorg voor bewoners met dementie gaan we uit van de mogelijkheden, wensen en behoeften van bewoners. In kleine woongroepen vormen de bewoners met elkaar een zo gewoon mogelijk huishouden. Het alledaagse is daarbij leidraad. De bewoners krijgen alle ruimte om het leven te leiden dat zij wensen. Hiervoor bieden we hen een huiselijke, vertrouwde en veilige omgeving.
FL346
Rivas Zorggroep Rivas Zorglijn 0900-8440 (lokaal tarief) www.rivas.nl
Als bewoners zorg, begeleiding of ondersteuning nodig hebben, staan medewerkers 24 uur per dag, zeven dagen in de week voor hen klaar. Het ritme van de bewoners is daarbij leidend. Familie en naasten worden door onze medewerkers volop betrokken bij het leven van de bewoner. De familieband is tenslotte onvervangbaar en goud waard.