1.4.3 Intergemeentelijke Onroerende Erfgoeddiensten (IOED

1. 4. 3 I N T ERGEM EEN T EL I J K E ON RO EREN D E E RF GO ED D I EN S T EN ( I O ED )

IOE D L AN D VAN N E TE EN AA

AL G E ME E N

Trekker RLKGN, Erfgoedcel Kempens Karakter Contactpersoon (RLKGN) Els Oostvogels Partners Lille, Grobbendonk, Herentals, Olen, Vorselaar, Herenthout, Doelgroep Doelstelling Gemeenten, middenveld en burgers inventaris, advisering, ontsluiting onroerend erfgoed (archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed)

OMSCHRIJVING

De IOED Land van Nete en Aa werd begin 2017 erkend door de Vlaamse overheid. De IOED bestaat vier jaar, en de werking draait intussen op volle kracht. De missie en visie van IOED Land van Nete werd aangescherpt in het nieuwe beleidsplan 2021-2026, dat ook door de minister werd goedgekeurd. Alle betrokkenen engageren zich om ook de komende zes jaar verder te bouwen op de gelegde funderingen.

Kempens Karakter is de projectvereniging waaronder IOED Land van Nete en Aa werkt. Voor het landschappelijk erfgoed heeft de IOED een structurele samenwerking opgezet met het Regionaal Landschap.

Het beleidsplan 2021-2026 wordt jaarlijks verfijnt in een actieplan en rapportage aan het agentschap onroerend erfgoed.

Toch zijn er heel wat taken die een erkende IOED op zich kan en mag nemen. Op die manier verhoog je de betrokkenheid met het werkingsgebied. Enkele voorbeelden:

 Acties rond inventarisatie opzetten (lokaal erfgoed, landschappen, houtige elementen of bomen met erfgoedwaarde, …)  Beschermingsinitiatieven opstarten samen met de gemeenten  Behandelen van lokale infovragen  Adviezen geven over beschermd en niet beschermd erfgoed waarin dit onroerend erfgoed mee wordt afgewogen  Opstellen van beheersplannen  Uitbouwen van een lokaal consultatienetwerk  Sensibiliseringsacties organiseren

IOED Land van Nete en Aa binnen het werkingsgebied van RLKGN en Kempens Karakter

AD V IE SVE R L E N IN G O N R OE R E N D E R F G OE D

OMSCHRIJVING

De IOED adviseert en begeleidt zowel in bouwkundige, landschappelijke als archeologische dossiers en start eigen projecten op om het lokale erfgoedbeleid uit te bouwen of te versterken. De intensieve samenwerking tussen regionaal landschaps en de IOED maakt dat dossiers integraal bekeken worden. De IOED gaf begeleiding of advies in 150 dossiers in 2021. In een 30-tal dossiers en projecten werd samengewerkt rond landschappelijk erfgoed, of integraal, vanuit landschap, archeologie en/of bouwkunde, een dossier benaderd of behandeld.

Het team IOED Land van Nete en Aa:

 expert bouwkundig en archeologisch erfgoed (Ellen Van de Velde)  expert landschappelijk erfgoed (Els Oostvogels)  expert publiekswerking en communicatie (Tom Dorau)

UITGEVOERD IN 2021

Een greep uit de behandelde/ lopende dossiers:

 partner in implementatie landschapsbiografie en –visie Kempense Heuvelrug en valleien, Herentals en omgeving  partner in PDPO-project OKW-SW ‘Kempense Heuvelrug’  partner in PDPO-project coronaherstelfonds ‘houtig erfgoed’  partner in Recapture the Fortress Cities – Interreg Europe  begeleiding opleiding groen erfgoed, Monumentenwacht Vlaanderen  begeleiding ABO Herentals  begeleiding Beleidsplan Ruimte Herentals (groen en erfgoed)  begeleiding RUP Olen Centrum  begeleiding werkgroep Kruisberg – recreatie vs beschermd erfgoed en confilt MTB

 begeleiding studiedag metaaltijden op Kempense Heuvelrug  adviezen bij meerdere langgevelhoeves Vorselaar, Grobbendonk  Advies bomen Schranshoeve, Vorselaar  Opvolging ontwikkelingen Le Paige en Koetshuis Le Paige, bouw nieuwe kerk  advies sloop en nieuwbouw kerk, Herentals  Begeleiding Wiki Women Design Kempen  Informatie archeologienota Hartjesven  Advies beschermd landschap Graafweide-Schupleer  Advies beschermd landschap Bouwelhoeve en omgeving  Begeleiding publiekswerking Slagmolen, Lille  Begeleiding lokale initiatieven Open Monumentendag  Advies bufferbeplanting crossterrein Lille  Advies omgevingsaanleg hoeve Sassenhout, Vorselaar  Begeleiding opstart restauratie Heggekapel, Heerle, Lille  Wandelverbinding Graafweide – Schupleer centrum Grobbendonk – Kasteelhoeve  Kapel Lovenhoek, advies renovatie  Werkgroep Kruisberg Herentals, problematiek MTB  begeleiding educatief project De Brink  integratie en ontharding Heistraat, Kempense Heuvelrug, Herentals  opvolging en advisering GRUP Leidingsstraat

implementatie landschapsvisie Kempense Heuvelrug begeleiding Le Paige en omgeving

begeleiding bouw nieuwe kerk koesthuis Le Paige ondersteuning landschapsgidsen

GEPLAND IN 2022 SD1 De IOED graaft dieper in het erfgoed van Land van Nete en Aa  OD1 De IOED zet projecten op binnen volgende thema's uit het verbindend of gemeenschappelijk erfogedpakket: ondernemende Kempen, militair erfgoed en vrome Kempen o inventarisatie militair erfgoed, horeca in erfgoed, transformatiehuisjes  OD2 De IOED bouwt de eigen expertise verder uit o studie in functie van lopende dossiers o opstart werkgroep Merovingers in het LNA  OD3 De IOED verdiept en versterkt de kennis over ons erfgoed o Aanvullen onroerenderfgoedinventarissen (archeologische ensembles, Opgevist Verleden, werken in buurten, opmaak kader/methodiek inventariseren bouwkundig erfgoed, opmaak kader/ methodiek inventariseren houtig erfgoed

SD2 Het gaat goed met ons erfgoed  OD1 De IOED neemt 'actief behoud' als uitgangspunt o Advies, begeleidnig of coördinatie dossiers  OD2 De IOED gaat proactief te werk binnen de sector en daarbuiten o Implementatie landschapsbiografie en –visie Kempense Heuvelrug en valleien o expertiseopbouw andere sectoren o Opgevist Verleden als stapsteen voor duurzame controle Neteoevers binnen Herentals o ondersteuning melding toevalsvondsten en metaaldetectie o elk dossier integraal benaderen  OD3 Bouwen aan of versterken van de gemeentelijke erfgoedreflex o doorvertalen en/of opvolgen van plannen voor gemeentelijk erfgoed: beheersplan kerkruïne Onze-Lieve-Vrouw Ten Troon, Grobbendonk, beheersplan kasteel Le Paige, stad Herentals, … o opmaak waardering en randvoorwaarden verbouwingen Olense cité o voorberiden lokaal onroerenderfgoedbeleid o aanschuiven in grotere planprocessen en erfgoed als stapsteen toevoegen

SD3 Onze erfgoedactoren maken het verschil en voelen zich thuis in onze netwerkorganisatie  OD1 De IOED ondersteunt en versterkt lokale vrijwilligerswerking voor onroerend erfgoed  OD2 De IOED faciliteert een actief netwerk rond onroerend erfgoed

SD4 De erfgoedtamtam roffelt en resoneert in het Land van Nete en Aa  OD1 De IOED communiceert op een kwalitatieve manier (eigen kanalen, en kanalen partners, overzicht houden)  OD2 Erfgoed binnen de perimeter van de IOED (her)kenbaar maken o onroerend erfgoed in de etalage zetten o aanvullen nieuw erfgoedpartaal Kempens Erfgoed vanuit lopende en afgesloten dossiers o verder ondersteunen landschapsgidsenwerking Kempense Heuvelrug o opstart archeologisch jaaroverzicht van de Kempen

SD5 Onze IOED staat er OD1 De IOED heeft een heldere organisatiestructuur  OD1 goede opvolging en ondersteuning van personeel  OD2 De IOED is een waardevolle partner in de sector  OD3 De IOED heeft een transparante werking

IOE D STU IF ZAN D

AL G E ME E N

Trekker RLKGN, STUIFZAND Contactpersoon (RLKGN) Els Oostvogels Partners Mol, Balen, Retie, Meerhout, Dessel, Geel Doelgroep Doelstelling Gemeenten, middenveld en burgers inventaris, advisering, ontsluiting onroerend erfgoed (archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed)

OMSCHRIJVING

Regio IOED STUIFZAND

In 2017 diende STUIFZAND (voorheen STUIFZAND) voor de eerste keer een aanvraag in bij de Vlaamse Overheid om erkend te worden als onroerend erfgoeddienst, met succes. De IOED STUIFZAND groeide uit tot een dynamische dienst. In 2019 werd een nieuwe aanvraag ingediend omdat de stad Geel toetreedt tot STUIFZAND, dit plan werd ook goedgekeurd door de minister. De IOED STUIFZAND bestaat nu uit de gemeenten Balen, Dessel, Geel, Meerhout, Mol en Retie.

De IOED speelt een vanuit expertise opgebouwde dienstbare rol, die lokale overheden, het onroerend erfgoedweefsel en bewoners met een relatie tot onroerend erfgoed helpt de juiste beslissingen te nemen in het belang van de rijke bouwkundige, archeologische en landschappelijke kwaliteit van het gebied en de bijhorende beeldkwaliteit. STUIFZAND i.s.m. RLKGN wil daarbij vanuit de IOED tevens de rol van bruggenbouwer tussen verschillende actoren, beleidsdomeinen en beleidsniveaus opnemen.

De IOED STUIFZAND werkt vanuit vijf gemeenschappelijke erfgoedthema’s, die de eigenheid van de regio uitmaken:  het ontginningslandschap  het waterlandschap  het zorglandschap  het religieus en funeraire landschap  het agrarische landschap

Zandlandschap: de duinen van Geel Bel

Waterlandschap: Vallei van de Grote Nete

Agrarisch landschap: beemden met houtkanten van zwarte els in de Vennen in Balen

AD V IE SVE R L E N IN G O N R OE R E N D E R F G OE D

OMSCHRIJVING

De IOED adviseert en begeleidt zowel in bouwkundige, landschappelijke als archeologische dossiers en start eigen projecten op om het lokale erfgoedbeleid uit te bouwen of te versterken. De intensieve samenwerking tussen regionaal landschaps en de IOED maakt dat dossiers integraal bekeken worden. De IOED gaf begeleiding of advies in 150 dossiers in 2021. In een 30-tal dossiers en projecten werd samengewerkt rond landschappelijk erfgoed, of integraal, vanuit landschap, archeologie en/of bouwkunde, een dossier benaderd of behandeld.

Het team van IOED STUIFZAND bestaat uit volgende personen:

 expert bouwkundig erfgoed (Martijn Willems)  expert landschappelijk erfgoed (Els Oostvogels)  expert publiekswerking en communicatie (Thomas Ceusters)

UITGEVOERD IN 2021

Een greep uit de behandelde/ lopende dossiers:

 begeleiding LEADER projecten Koninklijk Domein der Kempen  advisering casino Mol Gompel  begeleiding PDPO-project Houtig Erfgoed  advisering atoomwijk  begeleiding ontsluiting geodetische basis van de Kempen  input en begeleiding gebiedsproject De Put van Rauw  begeleiding heraanleg site Hooibeekhoeve  ondersteuning in behoud Postelse schuren  ondersteuning aanvraag Landschapspark Kleine en Grote Nete  begeleiding herbestemmen en -lokaliseren kanaalburg Meerhout  begeleiding terreinbezoek SCK-bossen i.s.m. AOE : inventaris landschappelijk en archeologisch erfgoed  adviezen en begeleiding bij 15 omgevingsvergunningen en dossiers gelegen in landschappelijk geheel  opvolging en advisering GRUP Leidingsstraat

GEPLAND IN

SD 1 IOED STUIFZAND is een sterke, professionele organisatie met een soepele werking in een geïntegreerd samenwerkingsverband.

 OD 1.1 IOED STUIFZAND zet sterk in op inhoudelijke expertise en dat voor alle deelaspecten van de werking.  OD 1.2 IOED STUIFZAND heeft een duidelijk mandaat van de Raad van Bestuur  OD 1.3 Er is een geïntegreerde samenwerking met erfgoedcel STUIFZAND en Regionaal Landschap

Kleine en Grote Nete. o Samenwerkingsproject 'Koning te Rijk', een onderzoek naar de ontginning van de Kempen door de koninklijke familie en de relicten die daarvan overblijven o Lerend Netwerk 'Archeologie & Postel', naar aanleiding van de bescherming van verschillende grafheuvels in het gebied o Inventariseren van houtig erfgoed – PDPO-project ‘houtig erfgoed’ (ingediend in corona herstelfonds)

SD2 IOED STUIFZAND ondersteunt gemeenten en andere actoren in hun onroerenderfgoedbeleid vanuit een gemeenschappelijk beleidskader

 OD 2.1. Op basis van een grondige waardering van de inventaris bouwkundig erfgoed wordt er een afwegingskader gecreëerd waarop het lokale onroerend erfgoedbeleid zich ent.

 OD 2.2 IOED STUIFZAND adviseert en ondersteunt zowel lokale besturen als verenigingen en privéactoren bij beheersplannen, herbestemmings- en restauratiedossiers.

o Advisering en doorverwijzing naar studiebureaus voor beheersplannen. Lopende en op te starten trajecten: Kerkhof en St.-Trudokerk Meerhout, dorpsgezicht Gestel, abdijsite Postel, … o Ondersteuning herbestemmings- en activeringstrajecten: Leaderproject levend erfgoed op den

Bogaert Geel (oude landbouwschool), Casino Mol Gompel (culturele ontmoetingsplek, feestzaal), …

 OD 2.3 IOED STUIFZAND bouwt bruggen over verschillende gemeentelijke diensten en beleidsdomeinen heen om een geïntegreerde en integrale benadering van onroerend erfgoed mogelijk te maken. o Faciliteren van overleg tussen verschillende diensten (stuurgroepen, projectgroepen): Lerend netwerk 'Archeologie Postel' i.s.m. AOE, verschillende gemeentelijke diensten, ANB, lokale experts, overlegplatform WOII-erfgoed, LEADER ‘Vele graantjes’ o Ondersteunen voorbeeldtrajecten onroerend erfgoed i.s.m. andere beleidsdomeinen (landbouw, cultuur, toerisme, educatie)

SD 3 IOED STUIFZAND laat het lokale onroerend erfgoed én de erfgoedgemeenschappen errond schitteren

 OD 3.1 Integrale thematische projecten brengen erfgoedgemeenschappen samen en bereiken een nieuw publiek o AGRARISCH & ONTGINNING | Project Koning te Rijk o ZORG | Ondersteuning herbestemming Gasthuisschuur door Gasthuismuseum Geel, Waaiburg Geel o RELIGIEUS | Trajecten begraafplaatsen in Mol, Geel, Meerhout aan elkaar verbinden (lerend netwerk, publieksmomenten) o Gezamenlijk communicatietraject archeologie Kempense IOED’s  OD 3.2 IOED STUIFZAND betrekt erfgoedgemeenschappen en vrijwilligersorganisaties bij de eigen werking en biedt inhoudelijke ondersteuning. o Inventariseringstrajecten i.s.m. vrijwilligers: Koning te rijk | inventariseren relicten en archiefonderzoek 'koninklijk' erfgoed in Dessel, Geel, Retie en Mol, kapellen in Mol en Meerhout o Ondersteunen lokale kerkbesturen bij herbestemmings- en restauratiedossiers  OD 3.3 IOED STUIFZAND zet voor haar publiekswerking in op sterke, positieve erfgoedverhalen die zorgen voor fiere erfgoedgemeenschappen én een fier publiek. o Begeleiden van organisaties bij het zoeken naar samenwerking of schaalvergroting (bv. casino Gompel) o Regionale communicatie erfgoedactiviteiten (erfgoednacht, archeologiedagen, OMD, week van de begraafplaatsen) o Blog voor/door/met mensen met een hart voor hun onroerend erfgoedpand o.a. op onze eigen website en sociale media o Actieve samenwerking aan het online Kempens Erfgoedportaal met o.a. online thematische expo's  OD 3.4 Kinderen worden gesensibiliseerd over onroerend erfgoedwaarden om hen heen

SD 4 IOED STUIFZAND functioneert als een kennisknooppunt rond onroerend erfgoed in de regio en bouwt het eigen consultatienetwerk steeds verder en breder uit.

 OD 4.1 De IOED verknoopt de eigen werking met een breder netwerk (Kempenoverleg, NOE, deelname netwerkmomenten AOE voor Vlaamse IOED’s)  OD 4.2 IOED STUIFZAND neemt een loketfunctie op met betrekking tot onroerend erfgoed voor zowel de lokale besturen als het brede publiek.

o Beantwoorden vragen rond onroerend erfgoedbeleid o Doorverwijzen naar ons netwerk o Opvolgen van subsidielijnen en andere financieringskanalen  OD 4.3 IOED STUIFZAND actualiseert de bestaande kennis over het onroerend erfgoed en maakt deze beschikbaar (kennisdeling studiedagen, workshops, lijst thesisonderwerpen, …)  OD 4.4 Er wordt breed en laagdrempelig gecommuniceerd over erfgoeddienst STUIFZAND, waardoor de IOED haar rol als kennisknooppunt voluit kan opnemen.

Prospectie herbestemming kanaalbrug Meerhout Grafheuvelcomplex Postel

Inventaris erfgoed SCK-bossen De put van Rauw