1.4.6 Kempens energiehout

1. 4. 6 K EM PEN S EN ERGI E HO UT

AL G E ME E N

Trekker Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Contactpersoon (RLKGN) Joke Maes Partners IOK, Boerennatuur VL, Provincie Antwerpen Doelgroep Landbouwers, gemeenten, scholen, terreinbeheerders Doelstelling Dit project heeft de volgende doelstellingen: (1) houtkantenvisie en bijhorende beheerplannning opstellen ter garantie van een ecologisch en landschappelijk correct beheer; (2) definiëren en kwantificeren van de kritische parameters voor een marktconform buninessmodel bij inzet van houtsnippers uit reststromen als alternatieve energiebron; en (3) activeren van meerdere cases.

OMSCHRIJVING

Projectgebied – Kempens Energiehout Dit project heeft als doel om in de Kempen een werkbaar economisch model op regioniveau te realiseren dat de link legt tussen een duurzame energetische valorisatie van houtige reststromen (hernieuwbare energie) en ecologisch landschapsbeheer. Dit is een hefboom voor de optimalisatie van het landschaps- en biodiversiteitsbeheer en een verbreding binnen de landbouwsector die bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen. De economische opbrengst wordt berekend op basis van zowel de valorisatie van de houtsnippers als de valorisatie van de verschillende ecosysteemdiensten.

De ecologische meerwaarde van het project bestaat uit een goed beheerd landschap met een sterk KLE-netwerk. Voor elke pilotcase wordt een houtkantenvisie en een beheerplanning opgesteld, om zo een goed beheer te garanderen en kaalkap van het landschap voor de economische opbrengsten te vermijden.

AC T IE K W AN T IF IC E R IN G VAN H E T B I O MA SS A-A AN B OD

OMSCHRIJVING

Indien men een precieze berekening wil maken van het te verwachte biomassa-aanbod, dient men te beschikken over een uitgewerkte beheerplanning, met individuele beheermaatregelen. Maar ook in een vroeger stadium is een –iets ruwere- gebiedsdekkende schatting uiterst zinvol om de kansen op Kempen-niveau in kaart te brengen om duurzaam aan de slag te gaan met vragen over de mogelijke valorisatie van houtige reststromen uit landschapsbeheer. Een eerste aanzet voor een gebiedsdekkende schatting van het biomassa-aanbod werd gegeven door Provincie Antwerpen. Voor deze berekening werd de Groenkaart gebruikt. Echter deze gebiedsdekkende kaartanalyse hield geen rekening met de verschillen in beheertypes (bv. volledig hakhoutbeheer, hakhout met overstaanders, bomenrijen, etc.) met bijbehorende verschillen in oogstopbrengsten. De toewijzing van beheertypes aan de KLE’s in het landschap heeft echter een grote impact op oogstopbrengst.

AFGEROND IN 2021

In de loop van het project is een nieuwe databron beschikbaar gesteld die een grote bijdrage heeft geleverd aan de verfijning van de schatting van het biomassa-aanbod. Het Departement Landbouw en Visserij heeft namelijk een GIS shapefile ontwikkeld met landschapselementen in landbouwgebied (de KLE-LiDAR-laag). Deze shapefile is gebaseerd op de LiDAR-data die is omgezet naar KLE-polygonen, welke vervolgens via een automatische classificatie toegewezen werden aan verschillende KLE-klassen. Deze nieuw beschikbare basisdata met verschillende KLE-klassen werd met behulp van de inventarisaties en beheerplannen (grotendeels uitgevoerd in kader van PDPO Kempens Energiehout) getoetst en toegepast in een verfijnde schatting van het biomassa-aanbod. Zie eindrapport hoofdstuk 1: Gebiedsdekkende analyse van het biomassa-aanbodGepland in

AC T IE V IS IE V OR M IN G EN B E H E E R P L AN N I N G

OMSCHRIJVING

Binnen het project zijn de eerste uitgebreide houtkantenbeheerplannen uitwerkt waarbij een integrale landschapsvisie wordt vertaald naar de beheermaatregelen voor de individuele houtkanten: Voorlopig zijn geen van de beheerplannen ingediend als een officieel NBP bij ANB. Voor zover bekend is dit ook nog nooit gedaan voor een beheerplan dat volledig bestaat uit KLE’s. Nochtans zou dit wel voordelen kunnen bieden, niet in het minst om op die manier op een gestandaardiseerde wijze het beheer te toetsen aan ‘ecologisch beheer’ en zo de reststromen te ontdoen van afvalstatuut. Binnen het recent goedgekeurd actieplan van OVAM (voedselverlies en biomassa- (rest)stromen circulair 2021-2021, p79) werd een actie opgenomen voor de ontwikkeling van een dergelijk juridisch verankerd instrument (al dan niet in de vorm van een NBP), met –naar aanleiding van PDPO Kempens Energiehout- RLKGN als trekker. Doorheen de projectduur zijn er verschillende overlegmomenten geweest met ANB, Provincie Antwerpen, INBO en andere RL’en. Met behulp van bovengenoemde beheerplannen werd de methodiek van het beheerplan bijgeschaafd en krijgen de mogelijkheden om een NBP toe te passen op houtkanten vorm. Op basis van alle testcases en brainstormen is een draaiboek opgesteld dat nuttig is voor elk soort houtkantenbeheerplan, ongeacht of het als NBP wordt ingediend of niet. Dit draaiboek bevat ook een leidraad voor inventarisaties. Provincie Antwerpen start met een NBP voor houtkanten in Meerhout. Vanuit de trekkersrol van de actiefiche van OVAM, volgt RLKGN dit en andere toekomstige beheerplannen in de regio op. Zie eindrapport Bijlage: Draaiboek beheerplan.

AFGEROND IN 2021

 Beheerplan Kasterlee: eigendommen gemeente  Beheerplan Mol-Sluis: eigendommen Pidpa  Onderzoekende fase beheerplan (alle houtkanten in deelgebied) Meerhout (in kader van Bachelor Thesis)  Opstart beheerplan Ravels (inventarisatie afgerond: zie bijlage 4, beheerplan in opmaak, einde voorzien in 2022)  Ontwikkeling van 3 filmpjes:

Filmpje 1: ecosysteemdiensten: https://www.youtube.com/watch?v=gIwQVVOJLHw

Filmpje 2: Houtkantenbeheer: https://www.youtube.com/watch?v=K6YChbiNUMA

Filmpje 3: Houtkanten in de praktijk: https://www.youtube.com/watch?v=UgAoWRCWhAM

AC T IE B U SIN E S SM OD E L OP S TE L L E N E N A AN B E VEL IN G G E W E N STE SC H A AL / SC H A L E N

OMSCHRIJVING

In het eindrapport worden aanbevelingen gemaakt met betrekking tot het economisch model, voor zowel kleine als grote biomassa-ketens en voor verschillende valorisatietoepassingen. Om eigenaars van houtkanten te helpen met hun houtkantenbeheer, werd een rekentool opgemaakt die helpt met het inschatten van de kosten. Deze tool

houdt rekening met de lengte en breedte van de houtkant, plantdichtheid, de gebruikte machines waarmee het beheer uitgevoerd zal worden en de valorisatie die de gebruiker wenst te geven aan het beheerhout. Bij het kiezen van een valorisatie voor de houtige beheerrest dient rekening gehouden te worden met het (lokale) aanbod van houtsnippers. Enkele valorisatiemogelijkheden werden onderzocht en de bevindingen werden neergeschreven. Ook de inpassing van beschikbare/gewenste logistieke faciliteiten werden financieel bekeken. Niet alle eigenaars van houtkanten of uitvoerders van houtkantenbeheer hebben nl. de mogelijkheden om zelf het beheerhout te valoriseren. Daarnaast is er ook een vraag naar houtsnippers waar het lokaal aanbod onbekend is. Een Kempense biomassahub kan hierop een antwoord bieden.

AC T IE OP T IM AL IS AT IE E N AC T IV A TIE V AN C A SE S

Hoewel er naar gestreefd werd, werd er binnen de projectduur van PDPO Kempens Energiehout geen nieuwe biomassa-ketens geactiveerd of biomassaketels aangekocht. Hier zijn verschillende redenen voor:

•Terughoudendheid van de mogelijke afnemers om te investeren in een biomassa-ketel. Bv. Meerhout besliste, naar aanleiding van een nieuwe haalbaarheidsstudie die de kostprijs hoger inschatte, om voorlopig toch niet te investeren in een biomassa-ketel. Sint-Pietersinstituut was enthousiast over de resultaten van de haalbaarheidsstudie, maar wacht liever mogelijke aanpassing van de voorwaarden van Call groene warmte af. Deze subsidie zou een grote impact hebben op de terugverdientijd van de installatie.

•Rendabiliteit van beheer van minder toegankelijke houtkanten: binnen dit project wilden we ons bovendien niet enkel richten op de houtkanten op gemeente-eigendommen, maar ook een businessmodel uitwerken voor particuliere houtkanten. Deze liggen vaak op minder toegankelijke locaties, wat een ontzettend grote impact bleek te hebben op de beheerkosten.

•Afvalstatus houtsnippers: zowel voor het gebruik van snippers voor verbranding als andere toepassingen bleek er nog veel onduidelijkheid over het statuut ervan en de voorwaarden gesteld rond ‘ecologisch beheer’ door OVAM.

•Gebrek aan kennis over de juiste beheerkeuzes en dus ook een gebrek aan een realistische schatting van de lokale houtopbrengst.

UITGEVOERD IN 2021

Binnen het project zijn verschillende acties uitgevoerd om bovenstaande knelpunten/obstakels weg te werken (ontwikkeling en uitrol van methodiek ‘houtkantenbeheerplannen, overlegstructuur met ANB en OVAM om deze methodiek juridisch te verankeren en als instrument te gebruiken ipv grondstoffenverklaring, gedetailleerde schattingen van biomassa-aanbod, plus verfijning van gebiedsdekkende beschikbaarheid, kostenanalyse tool om kosten per ton snippers bloot te leggen en te modelleren op verschillende schalen, etc.) Op deze manier bereiden we de betreffende cases in die mate voor dat ze snel kunnen schakelen, mochten de omstandigheden (bv. beschikbare subsidies of gasprijzen) wijzigen. In het eindrapport vatten we voor de verschillende cases onze resultaten en aanbevelingen samen: Zie eindrapport hoofdstuk 3: Cases

OP V OL G IN G P R O JE C T

GEPLAND IN 2022

 Begeleiding bij uitvoer beheerplannen en uitrol nieuwe beheerplannen (eventueekl ingebed in LOB)  Opvolging beleid en wetgeving rond instrument houtkantenbeheerplan in de vorm van NBP  Doorlopend kennisuitwisseling met geïnteresseerde actoren