2010-06 Gunju Lulju

Ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin • Ìunju/Lulju 2010 • Sena 61 • Numru 6 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

Alla jitlaq

mal-ewwel mew©a?

Imma kif inhu l-bniedem! Sakemm ˙ajtu tkun sejra tajjeb, forsi ftit jew wisq ja˙seb f’Alla u tant i˙ossu b’sa˙˙tu li ja˙seb li m’g˙andux bΩonnu, anzi jista’ jwarrbu g˙al kollox g˙ax ming˙ajru jg˙addi a˙jar! IΩda, kif xi ˙a©a tmur Ωmerç, allura, hemm iva, inwa˙˙lu fih u niskantaw kif ma ˙arisniex minn dan jew dak il-gwaj.

Meta taqra jew tisma’ b’attakki terroristi, delitti kefrin, familji mkissrin, Ωg˙aΩag˙ meqruda bid-droga, familji mfarrkin, tfal li jittorturaw lil s˙abhom, vandaliΩmu u vjolenza fid-djar jew fuq it-tfal, bosta jistaqsu ‘Imma, kif jista’ Alla j˙alli ˙wejje© b˙al dawn ji©ru?’

Quddiem dawn il-miΩerji u t-tbatijiet Alla, miskin, isib ru˙u b’idu marbuta. Biex jevitalna dan l-u©ig˙ bag˙at lil Ibnu stess biex jie˙u fuqu s-salib tal-bniedem u jipprova jg˙allimna liema triq twassalna g˙al ˙ajja sabi˙a. Imma, s’hemm seta’ jasal. Il-bniedem jibqa’ ˙ieles biex jag˙mel l-g˙aΩliet tieg˙u. Kull bniedem jiddeçiedi hu jridx i˙obb, jirrispetta, jg˙in lil min hu dg˙ajjef u jaqsam ©idu mal-fqir.

A˙na, li nippretendu li a˙na moderni, ddeçidejna li nibnu ˙ajjitna ming˙ajr Alla.

Issa g˙anda l-flus, ix-xjenza, t-teknolo©ija.

Viva l-progress. Allura nistg˙u nfasslu u nibnu ˙ajjitna we˙idna ming˙ajr ma noqog˙du niddependu fuq x’jg˙idilna Alla.

Lil Alla warrabnih g˙ax ming˙alina li kbirna biΩΩejjed biex nistg˙u ng˙addu ming˙ajru. Óajjitna issa niddeçiduha a˙na.

Lil Alla g˙ednilu biex jo˙ro© minn ˙ajjitna, mill-iskejjel tag˙na, millistituzzjonijiet tag˙na. U Alla, li ma jafx jg˙id le, telaq ’il barra bil-mod ’il mod. Imbag˙ad, bil-wiçç tost kollu, nippretendu li meta ma naslux we˙idna, jer©a’ ji©i biex jirrimedja g˙all-gwaj li nkunu ˙laqna b’idejna.

Ara x’©ara f’dawn l-a˙˙ar snin... attakki terroristiçi, sparar fi skejjel, tfal li jittorturaw u joqtlu tfal s˙abhom, vjolenza u gwerer aktar milli rridu, eçç.

Bdejna billi ne˙˙ejna t-talb mill-˙ajja pubblika. Dawk mhux devozzjonijiet vojta.

U rridu nirrispettaw lil min ma jemminx, jew g˙andu twemmin ie˙or. Ma nimponu ru˙na fuq ˙add. Mela dak li nemmnu ejja nΩommu mo˙bi u sieket. U Alla telaq mill-klassi, ilquddies sparixxa mill-iskejjel, il-fidi re©g˙et da˙let fil-kçina ta’ dawk il-ftit li g˙adhom ja˙sbuha la antika.

Wara, bdejna mmorru l-estrem

l-ie˙or fit-trobbija u l-edukazzjoni tat-tfal.

Ng˙allmuhom x’inhuma d-drittijiet tag˙hom, imma qajla ninsistu fuq id-dmirijiet. Ng˙idu, bir-ra©un, li l-korrezzjoni ma ssirx bis-swat, imma nsejna x’inhi dixxiplina. Ng˙idulhom bid-dinjità u l-istima tag˙hom infushom, imma ma ninsistux biΩΩejjed fuq id-dinjità u l-istima ta’ dawk li huma fuqhom jew dawk li huma aktar dg˙ajfin minnhom.

Tajnihom in-numri tat-telefon fejn içemplu jekk ikunu fil-periklu ta’ xi abbuΩ, imma nsejna nuruhom il-kruha ta’ meta jabbuΩaw mill-o˙rajn bil-bullying, meta jabbuΩaw mit-tjubija tal-o˙rajn, meta jie˙du l-©enituri for granted, meta jberbqu l-flus li jkollhom, meta jabbuΩaw mill-kumditajiet li dawwarnihom bihom, mill-a©©e©©i elettroniçi, play-stations, televiΩjoni, ©ugarelli li jqumu ˙afna, ikel u elf mod ta’ fsied li ng˙arrquhom fihom.

Kul˙add ifissed u jrid jipprote©i t-tfal, imma mbag˙ad xejn ma narawha bi kbira li nkissruhom bil-©lied filfamilja, bis-separazzjonijiet, billi nitilquhom we˙idhom u ninsewhom quddiem it-televiΩjoni, biex i˙alluna

bi kwietna u nistg˙u immorru naqalg˙u il-flus bl-overtime esa©erat, biex nistg˙u niddevertu ftit, jew nixtru kumdità vojta o˙ra f’darna.

G˙ax a˙na moderni u progressivi, allura tg˙idx kemm nitbaqbqu fuq il-libertà talindividwu. Ìismi huwa tieg˙i... Mela min jista’ jikkmandani nΩomm it-tarbija li nissilt?

U jekk jien tfajla ta˙t l-età g˙alfejn irrid nie˙u ˙afna pariri bilfors jew nistenna l-permess ta’ min hu akbar minni biex ne˙les mit-tarbija li ma rridx inwelled?

Jekk jien Ωag˙Ωug˙, fl-aqwa tal©ibdiet sesswali tieg˙i, g˙aliex m’g˙andix nesperimenta s-sess. Mhux bl-esperjenza nitg˙allem? Basta ˙add ma joqg˙od jeqred jekk nuΩa l-kotraçettivi. Mhux huma jag˙mluni aktar ‘safe’ u allura jiffrankawli li noqg˙od inraΩΩan jew nikkontrolla dak li t˙oss in-natura tieg˙i! IΩ-Ωog˙Ωija Ωmien qasir. Jekk ma ngawdix issa, meta se ngawdi? G˙andna dritt insibu l-condoms fil-qabda... l-iskola, l-università, fillatrini... L-importanti li ninqdew!

Jekk jien adult... mela min jikkmandani x’nara u x’nag˙mel u x’ng˙id, fejn, fi x˙in... Min jista’

jΩommni milli nkun immatur, bla sinsla u bla prinçipji, biex nista’ nara pornografija kemm irrid, nara films ma˙mu©in, niddisprezza l-persuna tal-mara, nisfruttaha, nuΩaha u narmiha meta nkun issodisfajt ru˙i? Imma nifhem, tafx, a˙jar programmi ma˙mu©in isiru wara d-disg˙a ta’ bil-lejl, biex it-tfal ma jindunawx kemm a˙na l-kbar g˙adna ag˙ar minnhom!

Uffiçjali g˙olja fil-pajjiΩ qalu li ˙add m’g˙andu jinda˙lilna x’nag˙mlu fil-privat.

Il-˙ajja privata hi tag˙na u tag˙na biss. Dak li jsir mill-g˙atba ’l ©ewwa mhu affari ta’ ˙add. Hekk bdejna! Imma fejn spiççajna?

Dak li kien isir ©ewwa, issa g˙andna dritt nag˙mluh barra u fil-bera˙. G˙andna dritt nesprimu ru˙na fil-gazzetti, fuq l-internet, fit-teatri... Jekk xi ˙add joffendi ru˙u, problema tieg˙u. Jekk xi ˙add i˙ossu mkaΩbar, problema tieg˙u jew tag˙ha.

Xbajna mill-kontrolli u d-dittatorjat ta’ min hu mo˙˙u mag˙luq u ja˙sibha la antika.

U bdejna nag˙mlu films u shows fuq it-televiΩjoni li fihom vjolenza u sess sfrenat.

Bdejna niktbu muΩika li tinkora©©ixxi l-istupru, id-drogi, il-qtil, is-suwiçidju u s-sataniΩmu. U a˙na g˙idna, ‘Id-divertiment

issa sar industrija li t˙addem ˙afna nies u ddawwar ˙afna flus.’ U komplejna ng˙idu iva.

Imma x’©ara? Issa qed ingergru u nistaqsu g˙aliex Ωdied in-numru ta’ tfal bi problemi speçjali, tfal b’obesità, bi problemi serji ta’ m©ieba, b’dipressjoni jew rabja enormi fihom. it-tfal tag˙na m’g˙andhomx kuxjenza, g˙aliex mhux kapaçi jag˙rfu x’inhu tajjeb u x’inhu ˙aΩin, g˙aliex ma jimpurtahomx li joqtlu b’g˙emilhom jew bi kliemhom nies li ma jafuhomx, tfal s˙abhom fil-klassi...

L-istess qed ji©ri fid-dinja tal-kbar: is-suwiçidji jiΩdiedu, id-dipressjoni tixtered kullimkien, il-qtig˙ il-qalb dejjem jikber.

Qtilna l-fiduçja f’xulxin.

Sewwa jg˙id il-qawl, “dak li tiΩra’, ta˙sad.” Óa©a ˙afifa g˙all-bniedem li jwarrab lil Alla. Mhux ta’ b’xejn li id-dinja saret infern?

Tg˙id g˙aliex nemmnu kull ma jinkiteb fil-gazzetti, kulma jg˙idulna s-s˙a˙ar, imma niddubitaw dak li jg˙idilna Alla. Min jaf kieku nistednuh jer©a’ jie˙u postu f’˙ajjitna?

Forsi ner©g˙u nie˙du nifs u ner©g˙u nibdew ng˙ixu ˙ajja ta’ veru!

X’irridu: Li jitlaq

jew li jibqa’?

2 • MEjju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2010 • 3

Imhabba fuq

it-Titanic Kemm huma misterjuΩi triqatek, Mulej!

4 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Hekk ©ralha Kelly, tfajla ta’ sittax-il sena, tfajla mfissda. Il-©enituri tag˙ha Rose u Mark xtaqu jmorru cruise biex jiççelebraw l-g˙oxrin anniversarju tat-tie© tag˙hom. Kelly kellha tmur toqg˙od g˙and in-nanna sadattant imma hi ma riedet tisma’ b’xejn!

Gergret li l-post fejn toqg˙od innanna kien post fqir, b’˙afna nies anzjani. Kien ikollha toqg˙od tisma’ l-istejjer ta’ kemm kienu fqar fl-antik, kif kien ikollhom jimxu ˙afna sal-iskola ming˙ajr Ωraben u ˙afna ˙rejjef o˙ra li hi ma kenitx temmen.

Lanqas la˙qet da˙let g˙and in-nanna li Kelly ma staqsithiex jekk kellhiex cable TV u gergret li t-televiΩjoni anqas biss kien tal-kulur kien hemm il-film Titanic u ma riditx titilfu. In-nanna, min-na˙a tag˙ha, tant kienet fer˙ana li Kelly kienet se toqg˙od ftit ©ranet g˙andha li qalet lill-©irien kollha.

Wa˙da mill-©irien, Joanne, ©iet u talbet lil Kelly tag˙mlilha pjaçir u toqg˙od ftit ma’ ommha, li kienet se tag˙laq 104 snin, biex tkun tista’ tmur lezzjoni filg˙axija. Kelly millewwel qabΩet fuqha u qaltilha, “Jekk m’g˙andix immur noqg˙od ma’ mara xi˙a meta nista’ noqg˙od nara l-film!” Joanne offritilha li t˙allasha sew u qaltilha li setg˙et toqg˙od tara t-televiΩjoni, li kien bil-kulur, g˙ax ommha ma kenitx se t˙abbatha. Kif indunat li se tara l-film bil-kulur, Kelly aççettat. Marret id-dar ta’ Joanne fissebg˙a neqsin kwart, kif kienu ftehmu, u xeg˙let it-televiΩjoni. Ódejha kien hemm l-anzjana.

Kelly sellmitilha imma hi ma lissnitx

kelma. Kelly qalet, “Tajjeb. Il-film nista’ narah bil-kwiet, din mhix se titkellem.” Óa©a tal-g˙a©eb, hekk kif beda t-Titanic, il-mara bdiet tpaçpaç! ‘Jien g˙ixt tliet sekli.

Jien rajtu t-Titanic jeg˙req. Jien Ωfint malPresident Kennedy.’ Kelly qaltilha, ‘Intkom ix-xju˙ dejjem tivvintaw l-istejjer. Kif jista’ jkun li g˙ixt tliet sekli meta m’g˙andekx tliet mitt sena? Kif jista’ jkun Ωfint mal-President Kennedy jekk lanqas biss kien g˙adu President?’

Ftit qabel ma ©iet Joanne, l-anzjana qalet lil Kelly, ‘Qalli biex ng˙idlek li j˙obbok, Kelly.’

‘Fuq min qed titkellem? Jien ma rrid lil ˙add min-nies li taf inti j˙obbni! U min qallek li jisimni Kelly?’

Hi rrispondiet, ‘Ìesù.’

‘Mela, jekk jog˙©bok, la ter©a’ tara lil Ìesù, ag˙milli pjaçir u tkellmu fuq xi ˙add ie˙or mhux fuqi.’

‘Kelly, qed narah. Hawn qieg˙ed mag˙na fil-kamra.’ U, kif qalet hekk, g˙alqet g˙ajnejha u waqfet tie˙u n-nifs. Kelly çaqalqitha imma ndunat li kienet mejta.

Qamet biex titlaq ti©ri ’l barra u dak il-˙in waslet Joanne li qaltilha biex tmur iççempel in-numru tal-emer©enza imma hi ppreferiet iççempel ming˙and in-nanna. Baqg˙et fit-tieqa tarahom i©orru lix-xi˙a u rrakkuntat kollox lil nannitha.

Joanne ©iet g˙andhom biex t˙allas lil Kelly li ma sabitha xejn bi tqila biex taççetta l-flus; anzi, qalet li jmissha tatha aktar talqatg˙a li kienet ˙adet. Nannitha qaltilha li jmissha tist˙i li ˙adet il-flus.

‘Kienet tkun aktar ˙a©a ta’ Nisranija li kieku rrifjutajt il-flus,’ qaltilha.

‘Imma jien ma rridx inkun Nisranija u lanqas ma rrid ng˙ix f’dan il-post!’ irrispondiet Kelly li aktar kienet iddispjaçuta

L-g˙ada, Joanne ©abet l-ittra li missierha li tilfet nofs il-film milli g˙all-mewt ta’ dik kien kiteb lil ommha qabel ma g˙ereq matil-mara.

Titanic.

L-g˙ada, Joanne ©iet tg˙idilhom il-˙in tal-funeral u n-nanna qaltilha li Ωgur kienu se jattendu. Kelly ma riditx tmur imma Lill-g˙aΩiΩa Mrs Lewis ming˙and n-nanna qaltilha li, jekk ma tmurx, ma kinitx Mr Lewis. se t˙alliha tara televiΩjoni sakemm iddum g˙andha. G˙alhekk, kellha taççetta.

G˙aΩiΩa tieg˙i, qed niktiblek biex Fil-prietka, il-qassis beda jirrakkonta tkun taf li anki fl-a˙˙ar mumenti ta’ ˙ajti l-˙ajja tal-anzjana. kont qed na˙seb fik. Ma jiddispjaçinix ‘Is-sinjura Lewis twieldet l-Ingilterra flli jien qieg˙ed hawn biex kien hemm 1896 u mietet fl-2000, g˙alhekk hi g˙exet post g˙alik fuq id-dg˙ajsa. Bl-akbar fi tliet sekli differenti. Dejjem riedet ti©i g˙oΩΩa niftakar fil-mumenti li kellna l-Amerika. Meta kellha sittax-il sena kien flimkien. Ftit tal-˙in ilu konna qed hemm vapur jismu Titanic li kien se jsalpa nieklu, mur g˙idilna li dik kienet l-a˙˙ar g˙all-Amerika u hi telg˙et ta˙dem fuqu. ikla! Kemm xerqitlek dik il-libsa! Kemm Kienet miΩΩew©a lil Mr Lewis li g˙ereq mal˙assejtni kburi li kont mieg˙ek! Anki vapur. Hu kitbilha ittra hu u nieΩel il-vapur u l-fjuri tal-mejda kienu jidhru isba˙ g˙ax po©©iha ©o flixkun li l-mew© kaxkar ˙dejn kont ˙dejhom int. Il-mejda u l-ward id-dg˙ajsa fejn kien hemm hi. Ming˙ajr issa qeg˙din ta˙t il-ba˙ar u qatt aktar ma kienet taf, kienet tqila. Mrs Lewis qatt mhu se jkollhom mara daqshekk sabi˙a ma ˙abbet lil ˙add ˙lief lir-ra©el tag˙ha u ˙dejhom. ddeçidiet li tag˙ti ˙ajjitha kollha lil Kristu.

Wara l-ikla ©ejna nippassi©©aw, Óadmet ˙afna g˙alih u darba stidnuha eΩatt fejn qieg˙ed jien issa. Jien g˙idtlek l-White House. Hemm Ωifnet mal-President li , kieku l-ba˙ar kellu jiΩvojta mill-ilma, Kennedy.’ l-im˙abba tieg˙i g˙alik kienet timlieh Kelly baqg˙et imbell˙a tisma’ dan u tfawru; jitla’ sa fuq il-muntanji b˙al fi kollu. ‘Mela, kellha ra©un, kienet qed tg˙id Ωmien Noe! Mank id-dinja waqfet dak il-verità u ma vvintat l-ebda storja kif ˙sibt il-˙in! G˙adni n˙oss idek f’idi u nara jien!’ Bdiet tolfoq u tg˙ajjat, ‘Ìesù veru l-˙arsa t’g˙ajnejk meta bistek quddiem j˙obbni.’ kul˙add u niftakar fil-˙in li g˙addejna Il-qassis qal, ‘Mrs Lewis salvat ˙afna flimkien wa˙edna fil-kabina. erwie˙, ˙afna minnhom qeg˙din hawn Dejjem kont nipprova nifhem kemm illum. Li kieku tista’ tkellimna tg˙idilna biex ˙abbna Ìesù meta ta ˙ajtu g˙alina. Issa inwaqqfu nfa˙˙ruha u nie˙du ˙sieb din qed nifhem sew. Meta jisba˙ filg˙odu it-tfajla. Mela, ejjew nitolbu mag˙ha ˙alli u titla’ x-xemx, ©ismi di©à jkun ta˙t ill-Mulej jilqag˙ha.’ ba˙ar imma jien in©orrok f’qalbi dejjem.

Kelly tg˙ammdet fil-©urnata talWaslet is-sieg˙a. Il-vapur nieΩel. Óallini anniversarju tal-©enituri tag˙ha. Meta waslu ng˙idlek g˙al ˙afna drabi li NÓOBBOK lura, hi rrakkuntatilhom kollox u huma INÓOBBOK INÓOBBOK INÓO... qalulha li kienu re©g˙u iΩΩew©u fuq il-vapur.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 5

Sena tas-Saçerdozju – Xhieda numru 11

“Youʼre damn right, father!”

IS‐SAÇERDOZJU TIEGÓI Fr Mario jaqsam mag˙na l-esperjenza tieg˙u tas-saçerdozju. Huwa studja l-Ingilterra u speçjalizza fil-litteratura IngliΩa. G˙allem l-IngliΩ g˙al ˙afna snin, kemm studenti ÌiΩwiti, kif ukoll studenti tal-Kulle©© San Alwi©i. Kien kappillan ma˙bub tal-università u direttur spiritwali ta’ ˙afna nies, barra milli jipprietka u ta irtiri u konferenzi bla g˙add. Mexxa gruppi ta’ talb u Komunitajiet Ta’ Óajja Nisranija.

Nixtieq nag˙ti ˙arsa lura lejn il-˙ajja twila tieg˙i b˙ala saçerdot. Jien kont ordnat saçerdot fl-1957 mill-Arçisqof Edward Hunckeler ta’ Kansas City, Kansas, U.S.A., fejn studjajt it-Teolo©ija. In˙obb na˙seb li l-Mulej tani tant snin fis-saçerdozju (kif taraw iΩjed minn 50 sena) g˙ax ma g˙amiltx biΩΩejjed u g˙alhekk tawwalli Ω-Ωmien ˙alli jag˙tini çans inpatti.

Naturalment l-iΩjed li g˙adhom impressjonati fuq il-memorja tieg˙i huma l-ewwel esperjenzi ta’ saçerdot ÌiΩwita.

Dak iΩ-Ωmien a˙na l-ÌiΩwiti konna nordnaw fit-tielet sena tat-Teolo©ija u g˙alhekk waqt ir-raba’ sena barra mill-istudju kellna Ωmien 6 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

g˙al xi appostolat. Ti©i quddiem g˙ajnejja l-ewwel darba li mort nisma’ l-qrar. Kont imwerwer li ma ji©inix xi wie˙ed minn dawk il-kaΩijiet diffiçli li kienu jqeg˙dulna quddiemna l-professuri tat-Teolo©ija morali.

Sa da˙˙alt mieg˙i xi noti fil-konfessjonarju g˙alli jista’ jkun! Imma l-biΩa’ tieg˙i kienet g˙alxejn, niΩΩi˙ajr ’l Alla. Bqajt mistag˙©eb, anzi, bit-tjubija tan-nies. U din kienet esperjenza li baqg˙et mieg˙i s’issa: kif fil-qrar skoprejt mhux biss il-˙aΩen imma wkoll kemm hawn nies tajba, ˙afna drabi bil-bosta a˙jar minni! In˙ossni umiljat li nies a˙jar minni ji©u g˙arkopptejhom quddiemi biex jistqarru dnubiethom. G˙ax jemmnu

li mhux lili imma lil Alla qed jistqarru dnubiethom. Nikkonferma dak li qal darba il-Kardinal Ersilio Tonini fuq ir-RAI TV, li fil-konfessjonarju nisimg˙u iΩjed dulur milli dnubiet. Fost l-aqwa konsolazzjonijiet tassaçerdozju Ω©ur hemm l-esperjenza ta’ dan is-sagrament tal-konsolazzjoni tal-erwie˙ kif isejja˙lu missierna S. Injazju Loyola. Hawn u fuq l-artal ta’ spiss in˙oss il-paternità spiritwali tieg˙i.

Il-qrar g˙alija huwa mag˙qud malquddies f’dan is-sens: dak li nisma’ filkonfessjonarju jqeg˙dli fi ˙siebi u f’qalbi nies g˙al min nitlob fil-quddiesa u materjal fuqhiex nitlob u ninterçedi. B˙al kull saçerdot ng˙oΩΩ il-quddiesa b˙ala l-iktar ˙a©a g˙aΩiΩa g˙alija. Meta d˙alt novizz ÌiΩwita ta’ 17-il sena, bqajt impressjonat ˙afna bil-mod kif kien jiççelebra l-quddiesa il-Patri Majjistru tag˙na n-Novizzi, P. ÌuΩi Galea S.J. Mhux biss kien devot, imma kif qal wie˙ed minn s˙abi novizzi, qisu jtellg˙ek mieg˙u fuq l-artal. Kien dejjem

il-mod tieg˙u l-ideal kif g˙andi niççelebra l-Quddiesa. Mhux qed ng˙id li rnexxieli.

Imbag˙ad mal-Quddiesa hemm l-omelija li dejjem sibtha diffiçli. Hawn niftakar inçident tad-da˙k. Kont qed nipprietka fil-Quddiesa ta’ nofs il-lejl fil-Milied, f’Burlington, belt Ωg˙ira ©ewwa Kansas. Kien hemm wie˙ed li middehra xorob xi ftit qabel ma ©ie l-knisja. Darra©el f’nofs il-prietka beda jg˙ajjat, “You’re damn right, Father!” Miskin qabdu u ˙aduh ’il-barra. Snin wara meta kont insib xi prietka xi ftit diffiçli, kont ng˙id lili nnifsi, “G˙alhekk lil dak il-povru ra©el xe˙tuh ’il-barra. G˙ax qabel mal-prietka tieg˙i!”

Din tal-prietki kienet g˙alija wie˙ed misslaleb tal-˙ajja saçerdotali tieg˙i. Ìieli tajtha forsi iΩjed importanza milli ˙aqqha g˙ax ©ie li waqqg˙etni f’çertu qtig˙ ta’ qalb u ˙assejt il-ministeru tieg˙i b˙ala sterili. Anzi dan is-sentiment infirex ukoll fuq ˙ajti kollha u bdejt in˙oss iç-çelibat b˙ala sterilità. G˙amilt tieg˙i il-kliem tal-poeta ÌiΩwita IngliΩ, Gerard Manley Hopkins, “l-g˙asafar jibnu - imma jien le nibni... ma nissiltx ˙a©a wa˙da li tg˙ix...”

Imma kliem San Pawl (2 Korintin 12, 10), “Meta nkun dg˙ajjef, inkun qawwi” u kliem ie˙or b˙alu mill-Kelma ta’ Alla baqa’ dejjem jag˙tini kura©©. Sibt ukoll li d-devozzjoni lill-Ispirtu s-Santu hija essenzjali g˙al saçerdot.

Minn dejjem kont in˙obb lill-Ispirtu Qaddis u forsi g˙alhekk mill-ewwel g˙o©obni l-Moviment KariΩmatiku li fih ili kwaΩi millbidu li beda Malta. Nitolbu dejjem, l-iΩjed nhar ta’ Óadd g˙alija u g˙as-saçerdoti u g˙an-nies li jkunu ser jie˙du sehem fil-quddies tag˙hom.

Skoprejt ukoll il-©miel tas-sagrament tad-dlik tal-morda. Jien stess ©ieli ˙adtu qabel xi operazzjoni, imma ©ieli tajtu wkoll. Óasra li g˙ad hawn nies li ja˙sbu li dan huwa sagrament tal-a˙˙ar u fil-fatt i˙alluh g˙alla˙˙ar. Huwa sagrament li jag˙ti kura©© barra

l-ma˙fra tad-dnubiet. Darba, meta kont g˙adni ftit li qaddist kont f’ra˙al Ωg˙ir fejn dlikt u qarbint lil wie˙ed qed imut u qal kliem li qatt ma nsejtu, “It’s a tough Church to live in, but it’s a good Church to die in.” (Il-Knisja hi iebsa biex tg˙ix fiha, imma kemm hi ˙elwa biex tmut fiha). Dar-ra©el mid-dehra sab il-˙ajja Nisranija diffiçli imma kien ikkunslat li qed imut bil-g˙ajnuna tas-sagramenti li Ìesù ˙alla f’idejn il-Knisja tieg˙u. U niftakar ukoll fi sptar ©o Liverpool, l-Ingilterra, tajt l-a˙˙ar sagramenti lil wie˙ed “ex-commander” tan-Navy. Meta lestejt qalli b’im˙abba kbira lissen, “The old Church is always there” kliem diffiçli taqilbu g˙al-Malti imma li jfisser “L-g˙aΩiΩa Knisja dejjem issibha.”

Dawn ftit minn dak li niftakar. U hemm ˙afna li m’g˙andix spazju g˙alih u forsi ˙afna iΩjed li nsejtu. Kultant inkun qed inqalleb xi noti jew nara xi ritratti qodma u niftakar dak li kont g˙amilt: irtiri li tajt jew xi eΩerçizzi jew xi xog˙ol ie˙or li g˙amilt. Il-biçça l-kbira ta’ ˙ajti saçerdotali g˙addejtha maΩ-Ωg˙aΩag˙ jew ng˙allem jew kappillan tal-istudenti, jew mal-grupppi KariΩmatiçi taΩ-Ωg˙aΩag˙. Ma kontx xi wie˙ed minn dawk mag˙rufin li ji©bdu Ω-Ωg˙aΩag˙ u jΩommuhom imsa˙˙rin imma l-istess ˙abbejthom u g˙enthom kemm stajt u g˙adni ng˙inhom. Óafna minnhom insejt wiççhom u ma nag˙rafhomx meta xi kultant niltaqa’ ma’ xi ˙add minnhom, imma kollha g˙adni niftakar fihom fit-talb tieg˙i u fil-quddies.

F’˙ajti ppruvajt ma n˙allix l-ispiritwalità tne˙˙ili l-umanità tieg˙i. Xi ˙add qal, “Óafif tkun qaddis, jekk m’g˙andekx ˙ajra tkun uman.” Façli tkun “taparsi” qaddis kien imissu qal. U g˙alhekk dejjem ippruvajt nibqa’ konxu tad-dg˙ufija tieg˙i u g˙oΩΩejt il-kliem li ©a semmejt ta’ San Pawl, “Meta jien dg˙ajjef, jiena qawwi,” g˙ax ikolli l-qawwa ta’ Alla.

Issa meta n˙ares lura, in˙ossni dejjem iΩjed grat lejn il-Mulej u spiss ng˙idlu, “Grazzi Mulej talli l-a˙jar imbid ˙allejtuli g˙all-a˙˙ar.” Saqajja m’g˙adhomx jifil˙u wisq u biex nag˙mel kura©© spiss inlissen il-kliem ta’ innu tal-Knisja, li jg˙idu lil Ìesù “Quaerens me sedisti lassus” li nistg˙u nittraduçuh, “Waqt li kont qed tfittixni, qadt bil-qeg˙da g˙ajjien.” Nixtieq g˙adni nista’ nag˙mel passi©©ati twal fil-kampanja.

Sa ftit snin ilu kont nimxi anki g˙all-mistrie˙.

Waqt il-mixjiet ©ie li kont nieqaf nitkellem ma’ xi bidwi u anki jekk liebes qisni l-˙ajbu g˙all ©ol-kampanja, kienu dejjem jindunaw li jien saçerdot. Ìieli x’u˙ud qaluli, “Int qassis? Óa nqerr mela!” Kif jista’ jixhed kull saçerdot is-sagrament tal-qrar ma tafx fejn jitolbuhulek: fuq vapur, f’karozza tal-linja, fit-triq u f’postijiet l-iΩjed mhux mistennija qisek qieg˙ed xi diskursata imma tkun tqarar.

Meta nirringrazzja lil Alla, nirringrazzjah wkoll g˙al tant nies, b˙al missieri, ommi, is-sitt ˙uti wie˙ed minnhom b˙ali u lil ˙uti ÌiΩwiti li kollha g˙enuni. Nirringrazzjah ukoll g˙al tant ˙bieb li g˙amilt matul is-snin tas-saçerdozju tieg˙i. Imma wkoll niftakar f’dawk li Alla g˙en permezz tieg˙i. Saçerdot huwa saçerdot g˙allo˙rajn u ma jistax ig˙ix ming˙ajr komunità.

In˙ares lura u ng˙id, “G˙al dejjem il˙niena tal-Mulej irrid ng˙anni!”

Fr Mario Jaccarini S.J.

In-nemusa

u l-kurcifiss

Tonina kienet mara ta’ paçenzja. Ma kienet tgorr g˙al xejn. Araha sejra minn xog˙ol g˙all-ie˙or. Difett wie˙ed kellha! Ma kinetx tissaporti n-nemus! Araha tfittex fil-kmamar biex tara jekk tkunx da˙let xi wa˙da mill-©nien li kellha.

G˙alxejn g˙amlet kullimkien bin-nets, u g˙alxejn tag˙laq il-bibien u twieqi g˙ax xi wa˙da tvenven ma’ widnejha kien ikun hemm Ωgur. U meta kienu jinstemg˙u? EΩatt meta ti©i biex torqod! Tkun taf fiç-çert li ma kien hemm xejn fil-kamra g˙ax tkun daritha kollha qabel da˙let torqod, u xorta kif ti©i biex tid˙ol f’xi nag˙sa ˙elwa, er˙ilha tisma’ t-tvenvin tan-nemusa! Issa hi kienet vera tie˙u paçenzja, g˙ax kien jirnexxielha torqod bil-˙sejjes ta’ Ωew©ha meta jibda jon˙or u anki bit-tinbi˙ tal-kelb tal-©ara, imma nemusa kienet tqajjimha!

U miskin Ωew©ha g˙ax kienet tqajmu u er˙ilha ixxejjer l-ixkupa forsa tkeççi in-nemusa minn mas-saqaf, u tibda tgerger biex jaralha fejn kienet l-imbierka nemusa forsi ttektikielha ˙alli ter©a’ tipprova torqod.

Darba wa˙da, Tonina bdiet tong˙os u to˙lom sabi˙. Imma x-xitan m’g˙andux ˙alib, u nemusa sabet propju dak il-˙in biex tmur tvenven ma’ widnejha. U Tonina qamet b’rabja liemha b˙alha!

Xeg˙let il-linfa tal-kamra tas-sodda, qajmet lil Ωew©ha ˙alli jg˙inha u marret fil-kçina g˙all-ixkupa g˙ax bl-ebda mod ma kienet dik l-imbierka nemusa se tg˙addiha lixxa. Minn hemm kellha tg˙addi, g˙ax mnejn sa fejn ti©i u tqajjem lill-imsejkna Tonina? U bdiet tg˙arrex mal-kamra, nofsha

rieqda, u ˙arset lejn kurçifiss li kellha mal-˙ajt.

Lem˙et nemusa kbira ©mielha fid-dell tieg˙u. Hekk le! Din in-nemusa kienet intelli©enti! Tonina ˙arset lejn il-kurçifiss. Le, din in-nemusa ma noqtolhiex sakemm qeg˙da fid-dell tal-kurçifiss!

A˙na, fid-dinja nsibu ˙afna min jipprova jg˙affi©na b˙an-nemusa ta’ Tonina. Meta se nag˙mlu b˙al dik in-nemusa intelli©enti u nistrie˙u fid-dell tal-Kurçifiss? Hawn min qieg˙ed jiddejjaq bis-salib, qed jarah qisu Ωejjed fi stabbilimenti fejn jid˙lu ˙afna nies. Hawn min qed jg˙id li g˙andna nittolleraw l-uΩanzi ta’ kul˙add. Veru, però meta ser nifhmu li Kristu miet g˙al kul˙add? Meta ser nifhmu li kul˙add g˙andu l-istess bΩonn li jsalva ru˙u!

Kieku jkollok tarbija u jkollha bΩonn it-tilqim kontra l-mard, toqg˙od tistenna sakemm tikber biex tara jekk tkunx tridhom, jew g˙all-©id tag˙ha tag˙mel kulma jkun hemm bΩonn? Allura kif tirra©una li t˙alli t-tfal ming˙ajr reli©jon sakemm jikbru! Daqskemm il-bniedem je˙tie© jikber fissa˙˙a u fl-intelli©enza, daqshekk ie˙or je˙tie© jikber fl-g˙arfien t’Alla u fil-valur sbie˙ li g˙allimna Kristu. U, b˙alma qalilna San Ìor© Preca, ilKurçifiss huwa ‘l-Ktieb il-Kbir’ li minnu titg˙allem kulma te˙tie© biex ˙ajtek tkun tassew sabi˙a u fil-paçi.

Mela ejja nag˙mlu b˙an-nemusa li kien hemm fil-kamra ta’ Tonina u nistrie˙u u nsibu l-futur tag˙na fid-dell ta’ Kristu Msallab fuq Kurçifiss.

Anna Maria Pisani RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 9

Haduhulna tas-setta 10 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

IΩ-Ωew© uliedi Rodney u Mark kienu studenti.

Darba ©ie Rod u qalli li Mark kien mar weekend ma’ grupp reli©juΩ u ma re©ax lura l-Università. Kont çerta li kien hemm xi nuqqas ta’ ftehim g˙ax mill-erba’ uliedi Mark kien l-inqas wie˙ed li qatt tani problemi. Kien dejjem galbat u bil-g˙aqal u jien kien mo˙˙ni mistrie˙ li bog˙od minn darna kien Mark li jie˙u ˙sieb Rod u mhux bil-maqlub!

G˙alhekk lil Rod g˙idtlu li Ωgur ma kien hemm xejn serju. Rod ipprotesta u qalli: “Imma, Ma, dan-nies fanatiçi!” Lanqas din ma nkwetatni g˙ax naf li l-fidi u l-Bibbja kienu importanti g˙all-familja tag˙na u kollha kemm a˙na konna nie˙du r-reli©jon Nisranija bis-serjetà.

Imma ming˙and Mark ma smajna xejn.

La l-g˙ada, la l-©img˙a ta’ wara..... Çempilt l-Università, kellimt lill-pulizija li qaluli li ma setg˙u jag˙mlu xejn jekk Mark kien mar ma’ dawn in-nies minn jeddu. Imbag˙ad ©ieni f’rasi li nçempel wie˙ed ˙abib tag˙na li kien jie˙u ˙sieb xi Ωg˙aΩag˙. Hu kien li qalli: “Tista’ tkun xi setta. Fl-età ta’ Mark is-setet jistg˙u façilment ji©bduh lejhom.” Setta? Kont na˙seb li dawn is-setet kienu jmorru fihom Ωg˙aΩag˙ li jkunu ©ejjin minn familji bi problemi, familji mfarrka... mhux minn familja b˙alna; a˙na familja tajba mibnija fuq is-sod...

Sadattant iΩ-Ωmien kien g˙addej ©mielu u l-ebda kelma ma smajna ming˙and Mark. Jien u Ωew©i Bill konna nippruvaw nuru li kollox normali biex uliedna Ω-Ωg˙ar ma jinkwetawx iΩ-Ωejjed, imma bejnietna bdiet tinbet xi tilwima u nuqqas ta’ qbil u konna qed na˙tfu ˙afna lil xulxin. Kont inkwetata bis-s˙i˙ u mhux ˙lief nitlob: “Mulej mhux li kien naf imqar fejn hu!”

Kienu g˙addew xahrejn meta rçevejna ittra ming˙and Mark. Qalilna li kien qed joqg˙od ©o ranch f’post imwarrab u jekk

irridu nistg˙u immorru nΩuruh. L-ittra kienet veru impersonali u kien fiha versi s˙a˙ ikkwotati mill-Bibbja.

Jien u Bill tlewwimna t-triq kollha u domna sejrin sig˙at s˙a˙ f’toroq diΩabitati u ˙dejn bini Ωdingat. Il-propjetà li qalilna biha Mark ma kinitx ˙lief grupp ta’ binjiet ˙dejn xulxin. Kul˙add kien liebes il-jeans, T-shirts u Ωraben tal-©iri. Kul˙add kellu tbissima lesta u g˙ajnejn li kienu donnhom ileqqu ΩΩejjed. Óaduna f’uffiççju Ωg˙ir u ©abulna lil Mark.

Irqiq g˙uda, abjad karti!

G˙annaqtu mieg˙i u stajt in˙oss kull g˙adma li kellu. Kemm xtaqt li nie˙du d-dar.

“Toqg˙odx t˙ajjarni ni©i d-dar” qalli “g˙ax qed niskopri x’ji©ifieri li verament tg˙ix g˙al Kristu.”

“U a˙na? A˙na l-familja tieg˙ek!” g˙idtlu jien. “Ìesù qal li min i˙obb lil ommu u lil missieru iktar milli j˙obb lilu ma jid˙olx fissaltna t’Alla,” we©ibni.

Sadattant kien hemm membru tal-grupp il-˙in kollu mag˙na. “Hawn qisna qeg˙din inΩuru lil xi ˙add f’˙abs” ˙sibt jien.

Fit-triq lura jien u Ωew©i konna siekta.

Konna miblug˙in. Kien qisu xi ˙add ˙araqli stampa ta’ ibni mag˙lub u mçerçer fuq mo˙˙i. M’inhix xi wa˙da li nibki mix-xejn imma dakinhar bkejt bil-qalb u Ωew©i mieg˙i. “Mulej,” tlabt, “jekk veru trid li Mark jimxi warajk, g˙ax ˙adtu minn ˙dan il-familja li tant t˙obbu?”

Issa bdew ©ejjin ittri regolari, ittri mimlija kwotazzjonijiet mill-Bibbja. Ûew©i Bill kien iwie©bu b’siltiet o˙ra mill-Bibbja. Kont in˙oss li dak li kien qed jikteb ibni ma kienx verament ©ej minn qalbu... Darba Mark kiteb li hu u s˙abu ©ejjin fil-viçin tad-dar tieg˙i u jien naturalment stedint lilu u lil

s˙abu ji©u g˙all-ikel. Ippreparajt bis-s˙i˙ g˙all-ikla u sajjart dak kollu li j˙obb. Imma wara l-ikel indunajt li tliet ©uvintur ˙elwin kienu daru ma’ binti u bdew i˙ajruha tmur mag˙hom ukoll. Minnufih, ©bidt lil Mark lejja u g˙idtlu biex itellaqhom ’il barra.

Saqsieni x’©ara imma jien ma stajtx ng˙idlu.

Imma hu nduna li beda j©elben id-dmug˙ ma’ ˙u©bejja. Kif rani hekk qalli: “Ma, qed tibki! Mela veru t˙obbni.” Jien ˙sibt: “Kif seta’ jiddubita li jien in˙obbu? Biex kienu qed jimlewlu mo˙˙u dawk tas-setta?”

Issa ©ie Ωmien meta bdejt nibΩa’ minn kull ©uvni ˙elu li nara jkellem lil binti. Kont nibki mix-xejn u ma ridt nitkellem ma’ ˙add. Ma ridtx nuri li kien hemm problemi fil-familja tag˙na g˙ax bΩajt li xi ˙add ja˙seb li dak li kien ©ara, ©ara min˙abba xi nuqqas min-na˙a tieg˙i. Mark beda jikteb minn Seattle u darba jien u Bill morna narawh.

Kien jidher b’sa˙˙tu u mistrie˙, qisu kif kien qabel. Dakinhar stajna nkellmuh wa˙edna u sirna nafu li kien qed idur mal-belt jipprietka.

Mela g˙alhekk kien jidher b’sa˙˙tu! Kien hemm bΩonn li jidher hekk biex lin-nies i˙ajjarhom imorru mas-setta!

G˙addew sentejn u l-kuntatti li kellna mieg˙u kienu dawk l-ittri, xi telefonata u Ωjarat qosra. Jien kellimt lil terapisti biex nara x’ nista’ nag˙mel imma kul˙add kien jibΩa’ mill-effetti psikolo©içi li jista’ jkun hemm kemm-il darba n©eg˙luh jitlaq mis-setta bilfors. Bill u jien ing˙aqadna ma’ support group ta’ ©enituri b˙alna u konna nitolbu ˙afna g˙al uliedna. Ng˙id g˙alija, iΩda lili kien jikkonfondini l-fatt li Mark kien qed ja˙seb li qieg˙ed jaqdi lil Alla u ma tantx kien ikolli aptit nitlob. G˙oddni tlift il-fiduçja f’Alla.

Darba kellna attività tal-Knisja. Mort ng˙in fl-ikel u ©ie fuqi wie˙ed ra©el, li qalli

li hu tabib, b’Bibbja f’idejh. Ma kellix aptitu g˙ax kont tlift il-fiduçja f’nies li jikkwotaw il-Bibbja. Imma hu baqa’ jsostni u qalli li kien qed i˙oss xi ˙a©a tg˙idlu li jitlob mieg˙i.

Biex ma nag˙milhiex tal-pastaΩa ˙allejtu jitlob fuqi. Bqajt skantata meta l-g˙ada qomt bl-aptit li mmur il-Knisja. U donnu xi ˙a©a ©ag˙litni nitla’ fuq l-altar ma’ nies o˙ra u sibt ru˙i ˙dejn dan it-tabib. U tlabt bilqalb u bkejt. U b˙al ˙assejt ser˙an kbir.

Xi xhur wara çempel Mark u qalli li se jibag˙tuh New Zealand. Saqsieni rridx immur insellimlu l-ajruport. DaΩgur li ridt immur! Imma qabel mort inkellem litterapista li tatni parir biex ma noqg˙odx nitolbu ji©i d-dar imma biss nurih li n˙obbu. Hekk g˙amilt - mort iltqajt mieg˙u, tkellimna fuq ˙afna affarijiet.... Óin minnhom Mark saqsieni jekk hux se jkun hemm kul˙add id-dar g˙all-G˙id il-Kbir. Ûammejt lili nnifsi milli ng˙idlu biex ji©i hu ukoll u g˙idt talba Ωg˙ira.

G˙addew tliet ©img˙at u re©a’ çempel Mark. Did-darba qalli li ried ji©i lura d-dar!

Kemm fra˙t - Grazzi Mulej. Mark g˙adda sena jistudja l-Bibbja u nduna li meta kien mas-setta kollox kien mg˙awwe© u interpretat ˙aΩin. Da˙al l-Università u studja u ggradwa b˙ala tabib. Meta beda ja˙dem qalli li tg˙idx kemm kien sejjer tajjeb ma’ tabib ie˙or li kien hemm. Bqajt imbell˙a mhux ftit meta ndunajt li kien l-istess tabib li darba ©ie jkellimni bil-Bibbja f’idejh!

Imma f’dawk it-8 snin li kienu g˙addew kont tg˙allimt nafda aktar f’Alla u nara l-id tieg˙u f’kull ˙a©a li ti©ri. G˙adni sal-lum ma nafx g˙aliex ibni waqa’ fix-xibka tas-setet imma tg˙allimt lezzjoni Ωgur: g˙andi dejjem nafda f’Alla. Hu biss jista’ jtini l-libertà vera.

Ruth Coleman (isem mibdul) RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2010 • 11

G˙ax ma ng˙idulux “Grazzi”?

Tifel ta’ ˙ames snin jismu John kien, flimkien ma’ ommu, ta’ kull filg˙axija, jg˙id xi talba Ωg˙ira qabel jorqod. Kien hemm xi jiem meta o˙tu iΩg˙ar minnu, Pauline, kienet ma tifla˙x allura ommu ©ag˙litu jitlob din it-talba: Mulej, ag˙mel li Pauline tfiq.

Wara xi ©img˙a John saqsa lil ommu: Mà, g˙aliex m’g˙adniex nitolbu g˙al Pauline?

G˙ax il-Mulej fejjaqha, ibni! Wie©bet l-omm.

Allura g˙ax m’g˙idnilux Grazzi, mà?

Landa vojta

Wie˙ed kappillan tal-armata Amerikana irrakkonta hekk: Matul l-a˙˙ar Gwerra, suldati Amerikani da˙lu f’partijiet minn Franza fejn kien hemm ©u˙ kbir. Tfal kienu ji©©errew barra jfittxu ©ol-laned li kienu jitfg˙u barra l-koki Amerikani.

Kienu jlaqqtu kull loqma li jsibu u ji©bru kull tikka xiropp li jibqa’. Meta kienu jsibu xi ˙a©a, kienu jpo©©u dik il-landa fl-art ˙dejhom, joqog˙du g˙arkupptejhom, iroddu s-salib u jg˙idu t-talba ta’ qabel l-ikel. Is-suldati li kienu jarawhom kien ikollhom i˙arsu n-na˙a l-o˙ra g˙ax jaqbΩilhom id-dmug˙.

Ifittex bl-im˙abba

Tifla Ωg˙ira kienet rieqda fil-kamra ta’ fuq nett ta’ dar li ©©arfet fi ˙bit mill-ajru fuq il-belt ta’ Cardiff f’Wales fl-a˙˙ar Gwerra.

It-tifla ntradmet ta˙t it-terrapien. Matul il-lejl il-˙addiema tas-salvata©© ˙admu fuq li ˙admu imma ma sabuhiex. Filg˙odu wie˙ed warden lema˙ tifel ta’ madwar 12-il sena f’nofs itterrapien. Kien qed jipprova jne˙˙i t-terrapien u jfittex.

Dak it-tifel x’qed jag˙mel hemm?, Staqsa l-warden.

Dak it-tifel? Dak ilu hawn il-lejl kollu.

G˙alxejn ng˙idulu biex iwarrab.

FTIT STEJJER Ftit stejjer... ftit stejjer

Il-warden mar fuq it-tifel u Isma’ int, a˙jar titlaq ‘l hemm, qallu.

Imma t-tifel qallu: Jekk jog˙©bok Sir! Hemm o˙ti hemm ta˙t.

Lil o˙tu sabuha ftit wara.

Hu biss meta n˙arsu lejn il-bnedmin bl-im˙abba li nibdew l-affarijiet nibdew narawhom ur©enti!

Ma setg˙etx tag˙mel il-preçett

Carolyn minn New York, tifla ta’ tmien snin bdiet tmur titg˙allem id-duttrina biex tkun tista’ tag˙mel l-Ewwel Tqarbina. Óabibitha Sandra t˙ajret tmur mag˙ha u marret. Meta wasal iΩ-Ωmien li Carolyn tirçievi l-Ewwel Tqarbina, Sandra ndunat li min˙abba li hi ma kinitx Kattolika, ma setg˙etx tirçievi dan is-Sagrament u g˙amlet ˙afna f’qalbha. Is-saçerdot li kien jie˙u ˙sieb, mar ikellem lil omm Sandra li qaltlu li Sandra biss mit-tfal tag˙ha qatt interessat ru˙ha fir-reli©jon. L-omm tkellmet mal-missier u l-familja kollha ddeçidew li jibdew imorru d-Duttrina. Fil-festa ta’ San Mikiel, Carolyn u Sandra rçevew is-Sagrament it-tnejn li huma - u mag˙hom kien hemm ukoll il-©enituri u a˙wa ta’ Sandra li dakinhar g˙amlu l-Ewwel Tqarbina tag˙hom ukoll!

Il-Mulej iΩomm mag˙na?

Kien mument kritiku fil-Gwerra Çivili Amerikana. Delegazzjoni ta’ qassisin marru g˙and il-President Lincoln u offrew li jg˙inuh. Lincoln qag˙ad jismag˙hom bilpaçenzja u kortesija.

Imma, Sur President, int ta˙seb li l-Mulej qed iΩomm man-na˙a tag˙na?

U qabeΩ Lincoln: Jien mhux dak li jinkwetani! Jinkwetani jekk jien inhix malMulej! Nipprova li dejjem inkun mieg˙u u tieg˙u.

Óbieb jew g˙edewwa?

L-istess President Lincoln, ukoll waqt il-Gwerra Çivili meta hu kien imexxi in-na˙a ta’ fuq tal-Amerika kontra n-na˙a t’isfel, kien qed jitkellem b’mod sabi˙ dwar l-g˙edewwa tan-na˙a t’isfel tal-Amerika.

Kif tista’ titkellem hekk dwar l-g˙edewwa tag˙na? saqsietu mara li ˙assitha rrabjata.

Dawk l-g˙edewwa tag˙na, missek teqridhom!

U jekk jirnexxili nag˙milhom ˙bieb tieg˙i ma nkunx qed neqred l-g˙edewwa tieg˙i? we©ibha Lincoln.

X’qed ji©bed il-˙abel?

Ûew©t itfal subien marru jistadu ma’ missierhom. Id-dg˙ajsa li kienu fuqha kienet marbuta mal-moll. X˙in sar il-˙in biex jirritornaw id-dar, il-missier qal: Aqbdu l-˙abel u i©bdu.

Ibnu Ω-Ωg˙ir obda u qallu: Ara, papà, meta ni©bed, il-moll qed jersaq lejna.

Mhux hekk ibni, il-moll ma jiççaqlaqx. U l-missier beda jg˙in lil ibnu ji©bed id-dg˙ajsa.

Ma nistg˙ux ni©bdu l-moll lejna, imma aktar ma ni©bdu, aktar a˙na nersqu lejn il-moll.

Hekk ukoll it-talb: iktar ma nitolbu, mhux Alla jersaq lejna, imma a˙na nersqu lejn Alla.

Bon©u! qallu Joe. Kont g˙addej minn hawn u...

Mela ibqa’ sejjer, xbin...! Ìralek xi ˙a©a, sie˙bi? saqsieh Joe. Iva. Ìrali ng˙id. Xi wie˙ed iswed xtara dal-farm.....

Joe ˙assu mbarazzat. Óares ‘l isfel u ˙aseb ftit.

Ara, g˙andi messa©© ming˙andu. Jien nafu lil dan ir-ra©el li xtara dal-farm. Bag˙atni ng˙idilkom li jridkom li tibqg˙u hawn, b˙al ma dejjem kontu, sa ma tmutu. U qalli ukoll biex ng˙idilkom li minn issa ‘l quddiem lanqas kera m’g˙andkom g˙alfejn t˙allsu.

Sellem bil-kappell li kellu u telaq lejn triqtu ikanta minn ta˙t l-ilsien.

Rimedju veru

Il-©urnalista Amerikan Heywood Broun jirrakkonta din l-istorja li ©ratlu qabel hu ikkonverta u sar Kattoliku.

Hu u martu, li kienet Kattolika, kienu f’ajruplan u nqabdu f’maltempata kbira.

Qabad il-flixkun tal-whisky u xorob. Imma baqa’ mbeΩΩa’. Óa belg˙a tajba o˙ra u l-istess - il-biΩa’ ma g˙addilux. Óares lejn martu u raha ΩΩebbe© fil-kuruna tar-RuΩarju.

Hawn, qalilha, Ωomm il-flixkun u tini dik li g˙andek f’idek. Ir-rimedju tieg˙i g˙alxejn, ma Imberkin ta’ qalbhom ˙elwa Joe Louis kien ta’ ©ilda sewda u champion ˙adimx, ˙a nipprova tieg˙ek! tal-heavyweight li rtira mill-isport fl-1948 u Kif jitqassmu l-balal? xtara farm kbir. Darba minnhom rikeb iΩKien eΩatt qabel il-Battalja ta’ Trafalgar li Ωiemel u mar idur fuq dan il-farm. uffiççjal ra wie˙ed mill-ba˙rin g˙arkupptejh Ra dar Ωg˙ira mbajda f’rokna tal-farm. ˙dejn l-azzarin tieg˙u.

B˙all-bqija tal-farm din kienet proprjetà Qed titlob biex ma joqtlukx illum? saqsa tieg˙u imma Joe xorta ˙abbat bil-prudenza l-uffiçjal. kollha fuq il-bieb.

Qed nitlob biex il-balal jitqassmu b˙al Ìie jifta˙lu ra©el xi˙ abjad b’martu meta jitqassmu r-rigali - l-uffiçjali jie˙du l-biçça ma©embu. l-kbira tag˙hom! wie©eb il-ba˙ri.

X’g˙andek bΩonn, saqsa bil-herra.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 13

Fil-cubicles Alexei ma tantx kienet tkun ˙erqana g˙axxog˙ol nhar ta’ Sibt filg˙axija g˙ax kienet taf li l-Emer©enza tkun miΩg˙uda bin-nies dakinhar. Tal-lum hija ©urnata minn dawk li g˙al kull pazjent li jlesti, jid˙lu tnejn ©odda fil-waiting room.

Alexei g˙adha kif spiççat teΩamina ra©el xwejja˙ li ©ie l-Emer©enza min˙abba l-qtug˙ ta’ nifs qawwi li qabdu, kawΩa tal-kankru li g˙andu fil-pulmun u li ftit baqag˙lu x’jisliflu ©ranet f’wiçç din iddinja. Alexei, paçenzjuΩa b˙al dejjem u serja f’xog˙olha, preparat l-ossi©nu u l-maskla biex tibda t-trattament lill-anzjan.

IΩda, it-tabib ta’ fuqha ma tahiex çans tlibbes il-maskla lix-xwejja˙ g˙ax kien pront ©ibidha fil-cubicle li jmiss. Hi talbet lit-tabib jag˙tiha minuta çans kemm tlesti lix-xwejja˙, iΩda t-tabib malajr we©ibha: “Lix-xwejja˙ nag˙mlhulu pjaçir jekk in˙alluh imut daqs kemm qed ibati... imma din il-mara tista’ titlef ˙ajjitha u ˙ajjet it-tarbija!”

Fil-cubicle sabet mara ta’ ˙amsa u g˙oxrin sena, bi tletin ©img˙a tqala, li kienet rat xi dmija u telg˙atilha l-pressjoni.

Din kellha bΩonn kura immedjata min˙abba li kienet f’riskju li titlef it-tarbija u jkollha xi kumplikazzjonijiet hi stess.

G˙al mument, Alexei t˙awdet. Ta’ min kienet l-ikbar ur©enza...? L-anzjan

da˙al l-ewwel u jista’ jmut ˙esrem jekk ma ji˙ux ossi©nu, imma mill-banda l-o˙ra dan kien gawda l-˙ajja g˙al tmenin sena s˙a˙ u issa kien qed jitlob ’l Alla jie˙du g˙ax kien meqrud bl-u©ig˙ u ma kienx g˙ad baqag˙lu skop g˙al xiex jg˙ix. Óeqq, bl-ossi©nu sserr˙u g˙al ftit u jumejn o˙ra ter©a’ tarah ©ej, ag˙ar milli bg˙attu d-dar.

Mhux a˙jar tara lill-mara li bilfors riedet l-g˙ajnuna ta’ Alexei g˙ax hi biss kienet speçjalizzata f’dan il-qasam. U dik it-tarbija? Insomma, tkun g˙adha kreatura Ωg˙ira. Jekk t˙alliha tmut, ma jkun ©ara xejn kbir la g˙adha ma twilditx.

Alexei, li dejjem ˙admet bil-qalb g˙all©id tal-pazjenti, ˙assitha mifxula mhux ftit. Però, malajr re©g˙et ˙adet ir-riedni tal-˙sibijiet f’idejha biex ma ta˙lix iktar ˙in. Qabbdet tabib li kien g˙addej filkuritur biex isegwi lix-xwejja˙ minflokha u talbitu jag˙tiha l-a˙barijiet dwar il-qag˙da tieg˙u kull ftit ˙in. Sadanittant, talbet lill-infermiera jlestulha l-apparat biex tibda x-xog˙ol mal-mara t-tqila.

Hekk kif lestiet il-proçedura fuq il-mara b’suççess, li welldet tarbija l-©miel tag˙ha, Alexei telqet dlonk fil-cubicle tax-xwejja˙.

Sabitu bilqieg˙da fuq il-pultruna bi tbissima fuq wiççu. Kif raha, dlonk qalilha: “Kont g˙odni qtajt qalbi li no˙ro© millisptar g˙ax il-qtug˙ ta’ nifs kien wisq aktar

qawwi mis-soltu. Grazzi talli bg˙attli lil Dr Aguis. Tajtuni çans insir buΩnannu!

In-neputija g˙adha kif welldet tifla... filcubicle ta’ ma©enbi!”

Alexei ma setg˙etx temmen lil widnejha... kienet g˙adha kif salvat lillbuΩnannu u l-proneputija tieg˙u!

Grupp Appostolat tat-Talb (Marbuta mal-Intenzjoni Ìenerali g˙al Ìunju)

Appostolat tat-Talb INTENZjONIjIET GÓAL ÌuNju Ìenerali: Biex kull çentru tas-sa˙˙a jassigura r-rispett g˙all-˙ajja umana mill-bidu sat-tmiem naturali tag˙ha.

Missjunarja: Biex il-Knejjes çkejkna fil-kontinent kbir tal-Asja jixhdu l-fer˙ tal-g˙aqda tag˙hom ma’ Kristu.

Isqfijiet: Óalli l-membri tal-familja jfittxu ˙in g˙al xulxin biex, f’ambjent ta’ talb, jaqsmu l-fer˙ u d-diffikultajiet tal-˙ajja.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 15

Smajt fl-a˙barijiet Ii miet ©uvni bid-droga. Dak il-lejl ma stajtx norqod. Mo˙˙i baqa’ jhewden u Luke kien l-unika persuna Ii bdejt in©ib quddiem g˙ajnejja. Komplejt ninkwieta wara skoss telefonati u mesa©©i bla edba twe©iba.

Luke g˙alija ma kienx biss ˙abib.

Kien qisu ˙ija. Konna ilna nafu lil xulxin mill-Primarja. Ma tantx kellu ˙bieb u bir-ra©un, g˙ax ma kienx jag˙ti impressjoni tajba. Kien jidher kiesa˙. Jien kont sirt ˙abiba tieg˙u permezz ta’ pro©ett Ii konna ˙dimna flimkien. Minn dakinhar intba˙t li Luke kien b˙al kelb jinba˙ iΩda ma jigdimx. Kellu rabja kbira ©ewwa fih. Il-familija tieg˙u u n-nies ta’ madwaru ming˙ajr ebda interess fih kienu l-ka©un ta’ kollox. Niftakru jirrepeti l-kliem ta’ ommu bid-dmug˙ f’g˙ajnejh, kienet dejjem tirrepetilu Ii qatt ma riedet tifel b˙alu Ii ma jiswa g˙alxejn iΩda dejjem xtaqet tifla.

Kont nit˙assru u kont nist˙ajlu buffu, dejjem b’xi maskra differenti.

Huwa kien jipprova juri Ii hu ma kien jonqsu xejn; kien jipprova juri li kien ikun fer˙an. IΩda jien wara dawk is-snin kollha kont naqra g˙ajnejh b˙al ktieb tal-letteratura. Xi drabi kont nistaqsi lili nnifsi, g˙aliex ©uvni daqshekk ˙elu kellu jg˙addi minn dan kollu? Nistqarr ukoll Ii kont inkun irrabjata g˙al ommu. Kif tista’ qatt omm dda˙˙al f’mo˙˙ uliedha 16 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Ii m’huma tajbin g˙alxejn u Ii xtaqet a˙jar.

Luke kien jifta˙ qalbu mieg˙i. Kien dejjem jipprova jog˙©ob lil ommu b’kull mod possibbli, iΩda hi qatt ma tat kas. Meta konna no˙or©u ma’ s˙abna, Luke kien ikun persuna differenti. Kien ja˙seb Ii x-xorb kien ser isolvi kollox. Fil-verità x-xorb kien i©ag˙lu j˙ossu fer˙an dak il-˙in iΩda kien iwaqqg˙u iktar ˙aΩin l-g˙ada.

Kien ipejjep ukoll iΩda l-ag˙ar vizzju kienet id-droga. Ma kienx je˙odha regolari, imma kien spjegali Ii ming˙ajrha ma kienx jg˙addi. Ma kienx jie˙u doΩa qawwija. Kemm kemm tnessih ir-realtà. Kont nurih Ii xorta kien qed jag˙mel ˙sara u kien qed jilg˙ab man-nar. Apparti n-nies perikoluΩi li kien qed jag˙milha mag˙hom.

II-˙oss tal-mowbajl ˙asadni u ©abni lura fir-realtà mid-dinja ta’ ˙sibijiet li kont d˙alt fiha. Kien Mark ˙abib kbir tag˙na. Kien joqg˙od vicin ta’ Luke u g˙alhekk kellu l-informazzjoni fuqu. Mark iΩda çempilli biex jikkonferma l-˙sibijiet tieg˙i. Luke ma kienx g˙adu mag˙na.

Kif smajt l-a˙bar donni ma ridtx nemmen, u tlaqt il-mowbajl minn idi.

Kelli dispjaçir kbir fuqi. L-aktar meta niftakar li mumenti qabel Luke kien çempilli biex niltaqg˙u u jien irrifjutajt g˙ax kelli x’nistudja. Kont tajtu dahri u d-dinja kollha tag˙tu

daharha, u l-unika ˙a©a li sab u li offrietlu l-wens spiççat biex qerditu u ˙aditu ’I bog˙od minn din id-dinja u d-dispjaçiri li ©©ib mag˙ha g˙al dejjem.

Ilbist malajr u mort l-isptar.

Ridt narah g˙all-a˙˙ar darba.

X’ironija l-isptar kien hemm omm Luke imbikkma g˙all-a˙˙ar. X’kien jimpurtaha? Min jaf kemm xtaqet iddawwar l-arlo©© lura jew ti©bor ftit mill-kliem iebes li kienet tg˙id lil binha. Imma issa kien tard wisq. Luke ipprova jsib il-wens li suppost sab fina u spiçça ˙aΩin.

D˙alt fil-kamra mortwarja fejn kien hemm Luke. Kien abjad karti u bla ˙ajja iΩda madanakollu xorta kellu wiççu sabi˙ b˙al dejjem. Luke g˙allimni napprezza iktar lil ta’ madwari u tg˙allimt li xejn ma ji©i qabel il-persuni importanti li g˙andi f’˙ajti. Luke persuna li mhux ser ninsa u g˙alkemm ’il-bog˙od ˙afna, hu dejjem f’mo˙˙i u f’qalbi.

Bid-dmug˙ f’g˙ajnejja tlabt f’qalbi sabiex il-Mulej ikollu ˙niena minn ru˙u. Kont çerta li hu biss seta’ jtih l-im˙abba u l-paçi li dejjem xtaq. Issa hu kien fil-paçi. Óri©t minn hemm b’rabja kbira g˙al dawk li jag˙mlu qlig˙ billi jbig˙u l-mewt lil Ωg˙aΩag˙ iddisprati b˙al Luke.

Rosalie Agius

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 17

L-ajkla Nota: Ma stajniex nikkonfermaw xjentifikament dan li qed jing˙ad hawn dwar x’jag˙mlu l-ajkli xju˙. Imma, anke jekk il-fatti fin-natura jistg˙u ikunu xi ftit differenti, it-tag˙lima minn din il-kitba tibqa’ tg˙odd g˙all-˙ajja. L-Editur 18 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Darba kien hemm Ωew© ajkliet Ωg˙ar, kienu ˙bieb ˙afna tista’ tg˙id qishom ˙obΩa u sikkina. Kollox kienu jag˙mlu flimkien, jilag˙bu, ji©ru wara xulxin u anke jikkaççjaw g˙all-ikel flimkien.

Darba ddeçidew li jmorru dawra flimkien fejn iltaqg˙u ma’ Ωew© ajkliet o˙ra, wie˙ed kien jidher li g˙adu fl-aqwa tieg˙u g˙aliex munqaru kien ileqq u dritt, difrejh twal u jaqtg˙u u rixu jidher nadif, ˙afif u lixx. Imma min-na˙a l-o˙ra, l-ajkla sie˙bu kien jidher mg˙obbi biΩ-Ωmien, g˙aliex munqaru kien mg˙awwe© ganç, difrejh imda˙˙lin ’il©ewwa u rixu ma˙mu© u tqil.

IΩ-Ωew© ajkli Ωg˙ar dlok skoprew li dak ilpar ajkli li ltaqg˙u mag˙hom kellhom l-istess età. Tbell˙u u kwaΩi kwaΩi bil-kemm kemm ma bdewx imeruhom. Kif jista’ jkun? Wie˙ed jidher daqshekk Ωg˙ir, sabi˙ u ˙afif u l-ie˙or kien tant jidher anzjan, ikrah u g˙ajjien.

Il-par ajkliet anzjani mill-ewwel fehmu x’kien g˙addej minn mo˙˙ iΩ-Ωew©t i˙bieb Ωg˙ar, u bil-mod il-mod bdew ifehmuhom g˙aliex kien hemm daqshekk differenza bejniethom.

Baqg˙u mistag˙©ba meta l-ajkla s-sabi˙ qalilhom li sa ftit Ωmien ilu hu kellu l-istess dehra li g˙andu l-˙abib tieg˙u. Imma peress li t-tnejn kienu kibru fl-età, ma setax jonqos li l-munqar u d-dwiefer tg˙aw©ulhom, rixhom tqal u ma kinux daqshekk ˙fief biex jinΩlu g˙all-ikel daqskemm kienu qabel. Kienet problema kbira li ma jistg˙ux jaqbdu l-ikel, g˙ax ming˙ajr ikel kien ifisser il-mewt!

L-unika ˙a©a li setg˙u jag˙mlu biex ma jmutux kien li l-ajkla, meta tasal f’dak il-punt,

titla’ fuq muntanja g˙olja ˙afna, issammar munqarha ©ol-blat, taqilg˙u barra u toqg˙od tistenna sakemm jikber. Wara jaqla’ difrejh barra wie˙ed wie˙ed u bl-istess mod joqg˙od jistenna li jer©g˙u jikbru, imbag˙ad jag˙mel l-istess bir-rix, jaqlag˙hom wa˙da wa˙da u bil-paçenzja kollha jistenna li jer©g˙u jtellg˙u l-©did. Huwa proçess li jie˙u madwar ˙ames xhur, li jrid isir ˙a©a ˙a©a u li jinvolvi ˙afna u©ig˙, paçenzja, sagrifiççju u perseveranza.

IΩ-Ωew© ajkliet komplew jg˙idulhom li meta waslu f’dan il-punt kellhom ja˙sbuha sew x’ser jag˙mlu. L-ajkla li kien jidher anzjan din il-biçça xog˙ol raha bi kbira wisq, anzi xi ˙a©a impossibbli. BeΩa’ g˙ax ma riedx ibati, allura rrasenja ru˙u g˙al dak li kien ©ralu. Billi qata’ qalbu g˙all-kollox, l-unika soluzzjoni li ra quddiemu kienet dik li joqg˙od jistenna li l-mewt ti©i g˙alih minn ˙in g˙all-ie˙or.

It-tieni wie˙ed ˙asibha sew ukoll, beΩa’ ˙afna, u ˙abat ser jaqta’ qalbu imma beda jiftakar kif kien i˙ossu qabel: ˙ieles, sabi˙ u kbir. G˙amel il-kura©© g˙ax g˙alkemm kien ser jg˙addi minn ˙afna tbatija, meta ra li din fl-a˙˙ar ser twassal mill-©did g˙all-˙elsien u l-libertà li kellu, wiΩen it-tbatija ma’ dan ilqawmien mill-©did u ˙a d-deçiΩjoni tieg˙u.

U jien meta nsib ostaklu, problema jew diffikultà, x’nista’ nag˙mel? In˙alli l-ostaklu jtaqqalni u jkissirni? Jew naffrontah bil-mod, bil-we©g˙at kollha li dan i©ib mieg˙u imma li wara se no˙ro© rebbie˙ fuqu? Liema ajkla se nag˙Ωel li nkun?

Patrizia Borg RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2010 • 19

MODERNA

jiena Charlene, tifla ta’ 5 snin. B˙alissa ng˙ix ma’ familja li g˙alkemm mhix tieg˙i, tg˙idx kemm t˙obbni u ninsab kuntenta. Ommi ti©i tarani spiss u tifra˙ bija.

Anzi mindu bdejt noqg˙od fid-dar tal-familja l-©dida, ommi bdiet ©ejja ’l quddiem g˙ax minn dejjem kienet marradija u ma tifla˙x tie˙u ˙siebi.

20 • MEjju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Missieri narah g˙al ftit ˙in fil-©img˙a u g˙allewwel kien je˙odni fil-postijiet fejn ja˙dem. Óafna drabi jkun hemm ˙afna r©iel jixorbu fuq imwejjed, ri˙a ta’ sigaretti u du˙˙an ma’ kullimkien. Ma tantx huma nodfa dawn il-postijiet, mhux b˙ad-dar li noqg˙od fiha.

Ommi dejjem issaqsini fejn ˙adni imma jien ma nafx x’jisimhom il-postijiet. Niddiskrivilha mill-a˙jar li nista’; ara missieri qatt ma jsaqsini fuq x’nag˙mel, ma’ min inkun, jew kif immur mal-mamà jew mal-familja li ng˙ix mag˙ha. Jibda jid˙ak u jtaptapli fuq spallti meta nirrepeti xi diskors li jg˙id hu, anki s˙abu jid˙ku u jg˙idulu li nidher li t-tifla tieg˙u. Dan l-a˙˙ar ma baqax je˙odni f’dawn il-postijiet u minflok jarani f’bini bog˙od mid-dar, u mag˙na fil-kamra jkun worker. hemm is-social is-social worker Il-“mummy” l-o˙ra tie˙u ˙siebi ˙afna u tg˙idli biex dawn l-affarijiet ma jinkwetawnix, li xog˙oli b˙alissa hu li nikber b’sa˙˙ti, nie˙u pjaçir l-iskola, nitg˙allem kemm nifla˙ g˙ax it-tag˙lim ˙abib tieg˙i, u li nilg˙ab ma’ ˙uti l-©odda u tfal bil-g˙aqal.

Qaltli biex ma nag˙tix kas jekk xi ˙add jg˙ajjarni bil-©enituri tieg˙i, speçjalment b’missieri. Se niltaqa’ ma’ diskors li jwe©©a’, qaltli l-“mummy”, imma ma jimpurtax g˙ax id-diskors mhu xejn, hu dak li jien nag˙mel tajjeb kuljum li jg˙odd. La nikber nixtieq li jkolli dar sabi˙a b˙al tal-familja l-©dida tieg˙i u nie˙u ˙sieb lill-mamà ˙alli ma ter©ax timrad. Id-dar nag˙milha qisha kastell u nara li jkollha ©nien kbir. Il-papà ma nafx jekk ng˙idlux ji©i joqg˙od mag˙na g˙ax ma tantx narah i˙obbni, la lili u lanqas lillmamà. Naf Ωgur li la nikber m’inhix se mmur na˙dem fil-postijiet fejn ja˙dem hu!

Jiena Claudine, g˙andi 24 sena u omm Charlene. G˙amilt Ωball kbir meta ˙ri©t tqila minn missier it-tifla. Meta bdejt no˙ro©

mieg˙u kien mimli karezzi u diskors sabi˙, rigali ma jispiççaw qatt u flus l-istess. Kien ir-ra©el tal-˙olm tieg˙i, fid-dinja Ωg˙ira u ddisprata li kont ng˙ix fiha. Ma nafx minn fejn kien i©ibhom il-flus u ja˙asra, kieku kelli naqra aktar esperjenza tal-˙ajja, forsi kont ninduna li kien imda˙˙al fid-dinja kriminali. U kieku kelli naqra mel˙ f’rasi ma kontx inçedi la g˙alih u g˙all-ebda ra©el, g˙ax li jkollok tarbija m’hemmx isba˙ milli ©©ibha fid-dinja f’dar mibnija fuq relazzjoni soda u mimlija m˙abba bejn il-©enituri. Mhux g˙ax tant kelli minn fejn nitg˙allem affarijiet b˙al dawn; il-©enituri tieg˙i stess isseparaw meta kont Ωg˙ira. Bqajt m’ommi imma dik ma kellhiex ˙in u ener©ija g˙alija g˙ax mo˙˙ha fix-xorb.

U jien mo˙˙ni li nitlaq ’il barra minn hemm.

Riedni nag˙mel abort barra minn Malta.

Hemmhekk waqg˙et id-dinja g˙alija; kbirt f’daqqa dak il-˙in g˙ax fl-a˙˙ar rajtu ta’ li hu verament. G˙idt li ta˙t l-ebda çirkostanza ma kont se ne˙les minn dik il-˙ajja sabi˙a li kienet ©o fija. Hu g˙amel l-isba˙ parti tat-tqala bog˙od minni u smajt ˙afna stejjer dwaru, li anki kellu nisa o˙rajn. Kien jg˙idli diskors li jwe©©a’, jibbotjali li hemm çans li t-tarbija titwieled sewda. Tfaçça biss meta wellidt lil Charlene, imma malajr re©a’ sparixxa, g˙ax il-biki u d-dedikazzjoni li trid ma’ tarbija Ωg˙ira mill-ewwel dejquh. Lanqas biss ried itiha kunjomu u stri˙ajt li tajtha tieg˙i. “G˙allerwie˙”, ˙sibt, “˙list minnu”. Imma mort Ωmerç, g˙ax wara assenza ta’ 5 snin re©a’ tfaçça f’˙ajjitna ˙abta u sabta. Ried bilfors ibiddel iç-çertifikat tat-twelid ta’ Charlene u sa˙ansitra ©abha Ωew© mal-avukati g˙ax ilqorti qablet li jtiha kunjomu. Tista’ tifhimhom dawn l-affarijiet? G˙adni ma nistax nemmen, imma bil-flus tag˙mel triq fil-ba˙ar. Anzi g˙adha Ωg˙ira u mhux se tag˙mel differenza g˙aliha li filli kellha kunjom u issa ie˙or,

g˙alkemm kelli nag˙ti spjegazzjoni lill-iskola g˙aliex id-dokumenti tat-tifla, inkluΩ il-ktieb tat-tilqim, kellhom kunjom differenti.

X’g˙amilt b’idejja! Ma tg˙addix ©urnata li ma nirrepetix lili nnifsi “kemm kont ba˙nana”.

Flok g˙amilt il-familja ideali l-˙olma tieg˙i, imma©inajt prinçep tal-˙rejjef li se ji©i jsalvani; prinçep li fir-realtà ma kien xejn ˙lief il-lupu.

Jiena Marlene, omm ta’ tliet ibniet u foster mother ta’ Charlene. Mhix l-ewwel darba li flimkien ma’ Ωew©i Jimmy, ˙adna ˙sieb tfal b˙al Charlene. L-isfond li jkunu ©ejjin minnu dejjem fih l-istejjer u fil-kaΩ ta’ Charlene, li missierha kriminal mag˙ruf, kien daqsxejn riskjuΩ g˙alina nilqg˙uha f’darna. Imma tant hi tifla ˙elwa u qalbha sabi˙a li mill-ewwel addattat ru˙ha fl-ambjent tag˙na. B˙ala g˙alliema, jirnexxili nigwidaha u nrawwem fiha sens ta’ avventura g˙all-istudju, g˙allaffarijiet poΩittivi li nista’ nrawwem fiha u li Ωgur se jservuha aktar ’il quddiem. Ommha mara sewwa u g˙alkemm g˙amlet Ωball min˙abba l-frug˙a ta’ Ωg˙oΩitha, nammira l-fatt li Ωammet it-tarbija. Óaddie˙or forsi kien je˙les mill-ewwel. Kultant naraha qeg˙da tistenna lill-fairy godmother li bil-ma©ija tisparixxilha l-inkwiet li g˙andha, u kultant, b˙al Cindirella, t˙ares lejja b’dak il-mod g˙al dak kollu li qeg˙da nag˙mel ma’ bintha!

Ja˙asra, il-˙rejjef mhux dejjem ikollhom tmiemhom tal-˙olm! Óafna drabi l-ma©ija trid to˙loqha inti, bil-˙ila ta’ g˙emilek, g˙ax draguni u lpup mas-saqajn hawn kemm trid!

MIN HU TA’ KULUR

IEHOR? Meta twelidt, kont baby iswed Meta bdejt nikber, sirt tifel iswed, Meta noqg˙od fix-xemx, nibqa’ iswed, Meta nie˙u qatg˙a, nibqa’ iswed, Meta nimrad, wiççi jibqa’ iswed, Meta mmut, immut iswed...

U intom li tissej˙u bojod, Meta titwieldu tkunu roΩa, Meta tikbru ssiru bojod, Meta toqog˙du fix-xemx, issiru ˙omor, Meta tiks˙u, issiru blu, Meta tie˙du qatg˙a, issiru sofor, Meta j˙osskom ˙aΩin, wiççkom isir a˙dar, U meta tmutu, issiru griΩi...

U minkejja dan, lilna s-suwed, intom issej˙ulna ‘ta’ kulur ie˙or’!

Miktuba minn tifel Afrikan

Fejn hemm l-injoranza tahdem il-fantasija Kulma hu ©did dejjem jiççalin©jana u jbeΩΩag˙na. G˙alina l-Maltin din ˙a©a ©dida li naraw nies ta’ ©ilda sewda jew skura fuq tal-linja, fil-˙wienet, fittoroq, fil-pjazez, fil-postijiet tax-xog˙ol tag˙na.

FiΩ-Ωmien konna ng˙idulhom ‘talMissjoni’. G˙alina s-suwed kienu nies li jg˙ixu fil-faqar, f’pajjiΩi mbeg˙da, fejn kienu jmorru l-missjunarji biex jg˙inuhom. Malta dejjem kienet mag˙rufa g˙all-©eneroΩità tag˙ha malfqar tal-missjoni. Mhux biss tat ˙afna missjunarji, imma wkoll tat u tati ˙afna u ˙afna flus.

Il-problema tfaççat meta nies suwed bdew jaslu fuq xtutna, bla ma ˙add stedinhom. Sejja˙nielhom klandestini, illegali, musulmani, rifu©jati, kriminali... Ma konniex nafu min huma u minn fejn u g˙aliex kienu ©ejjin. U, trid u ma tridx, quddiem xi ˙add li jitfaçça ©o darek bla ma tkun stedintu, t˙ossok timtela’ bil-biΩa’.

Dan Ωgur ©ie biex je˙odli xi ˙a©a... U, la ma nafux, min jaf min hu, min jaf x’mard qed i©ib mieg˙u, min jaf x’se jag˙milli?

Ladarba tid˙ol il-biΩa’, allura l-mo˙˙ jitlaq ji©ri u jimma©ina elf ˙a©a, elf periklu, elf problema. Minn hawn jinbet ir-razziΩmu u ˙afna pre©udizzji kontra nies li anqas biss inkunu kellimnihom. Id-dehra ta’ barra,

speçjament fejn jid˙lu s-suwed, donnha we˙idha di©à tbeΩΩg˙ek.

Biex nirb˙u din il-biΩa’ m’hemmx rimedju a˙jar mill-informazzjoni...

Je˙tie© inkunu nafu a˙jar il-verità x’inhi sewwa. Meta ssir taf il-verità, titlaq il-biΩa’ u nistg˙u nibdew in˙arsu lejn l-o˙rajn aktar b˙ala persuni, bnedmin b˙alna, bit-tajjeb u l-˙aΩin tag˙hom veru u mhux bit-tajjeb jew il-˙aΩin li nimma©inaw f’mo˙˙na.

Hawn qed in©ibu xi ftit biΩg˙at jew problemi li ˙afna fostna jimma©inaw dwar dawn l-immigranti li ji©u fostna jfittxu ˙arsien jew g˙ajnuna f’˙ajjithom.

X’na˙sbu: Jie˙du nisa tqal apposta fuq iddg˙ajsa biex isalvawhom malajr.

Il-Fatti: Il-kuntrabandisti ma jkollhomx çans jag˙Ωlu n-nies li jitilg˙u fuq id-dg˙ajsa.

X’na˙sbu: It-tfal tal-emigranti, li jitwieldu Malta, jie˙du ç-çittadinanza Maltija.

Il-Fatti: Tfal li jitwieldu minn emigranti jie˙du l-istess stat legali tal-©enituri tag˙hom. PereΩempju, tarbija li titwieled minn omm bi protezzjoni sussidjarja tie˙u l-istess stat.

g˙al kul˙add. Din il-˙rafa tg˙in biex iΩΩid l-antipatija lejn l-immigranti bla dokumenti u huma ma jkunux jistg˙u jiddefendu ru˙hom.

X’na˙sbu: L-emigranti qed jie˙du x-xog˙ol tal-Maltin.

Il-Fatti: L-immigranti jie˙du xog˙ol li ˙addie˙or ma jkunx irid jag˙mlu. Bosta minnhom jispiççaw jag˙mlu l-aktar xog˙lijiet baxxi u ta’ tbatija g˙ax min jimpjega ma jsibx ˙addiema biΩΩejjed g˙al dan it-tip ta’ xog˙ol. Barra minn hekk X’na˙sbu: L-emigranti qed i©ibu ˙afna mard l-immigranti lesti ja˙dmu b’paga ferm aktar mag˙hom ©o gΩiritna. baxxa u aktar façli jaççettaw kundizzjonijiet Il-Fatti: G˙all-kuntrarju, sakemm jaslu, ˙arxa tax-xog˙ol. Min jittallab ma jistax peress li jg˙ixu ma’ ˙afna nies u min˙abba jag˙mel ˙afna kundizzjonijiet. F’kas li jkunu l-faqar, sa˙˙ithom tiddg˙ajjef. Kull min ji©i jridu inaqqsu n-nies, l-ewwel ma jkeççu minn barra, inkluΩi l-eluf kbar ta’ turisti, jista’ lilhom. jkollu xi mara jew ie˙or. Ma jfissirx li biex in˙arsu sa˙˙itna rridu nag˙lqu l-fruntieri X’na˙sbu: L-emigranti kollha Musulmani.

Il-Fatti: Fl-Afrika, b˙al fl-Ewropa, hemm minn kollox. Veru li hemm immigranti li huma Musulmani, imma hemm o˙rajn li huma ta’ Reli©jonijiet differenti. Óafna minnhom huma Nsara b˙alna.

X’na˙sbu: L-immigranti li ji©u Malta m’g˙andhomx bΩonn ja˙dmu g˙ax jie˙du flus ming˙and il-Gvern Malti.

Il-Fatti: L-immigranti, b˙al kull wie˙ed u wa˙da minna, iridu ja˙dmu biex imantnu l-familji tag˙hom. G˙andhom bΩonn ukoll ja˙dmu regolarment xog˙ol li jirrispettalhom id-drittijiet tag˙hom u d-drittijiet ta’ ˙addiema o˙ra s˙abhom. Filverità, ˙afna immigranti ja˙dmu u j˙allsu t-taxxi, g˙alhekk jag˙tu kontribut anke fis-sistema ta’ g˙ajnuna soçjali.

X’na˙sbu: L-emigranti kollha li jaslu jew li jg˙ixu Malta huma illegali.

Il-Fatti: Ma teΩistix ‘persuna illegali’.

Jekk bniedem jasal Malta ming˙ajr id-dokumenti neçessarji jkun qed jikser l-Att tal-Immigrazzjoni u ma jkunx qed jikkommetti reat. Ladarba japplikaw g˙arrefu©ju huma jkunu qed jirregolarizzaw l-istat legali tag˙hom. Óafna minn dawk li jag˙mlu hekk f’Malta jing˙ataw xi forma ta’ protezzjoni. G˙alhekk m’g˙andhomx jissej˙u ‘illegali’ imma ‘immigranti irregolari’.

X’na˙sbu: L-emigranti kollha g˙andhom livell baxx ta’ edukazzjoni.

Il-Fatti: Dawk l-emigranti li jaslu Malta mill-parti tal-Afrika ’l isfel mis-Sa˙ara huma m˙alltin. Óafna minnhom g˙andhom livell ta’ Università u huma tobba, ekonomisti jew speçjalisti tal-informatika. O˙rajn ikollhom jieqfu milli jistudjaw min˙abba li jkollhom jitilqu minn pajjiΩhom. S’intendi, hemm ukoll dawk li huma bla skola xejn.

B˙alna l-Maltin u b˙al kull pajjiΩ ie˙or, issib fosthom nies ming˙ajr edukazzjoni u o˙rajn bl-og˙la edukazzjoni.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 23

QALB 24 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

taqbad bl-imhabba

Id-Devozzjoni lejn il-Qalb ta’ Ìesù tistieden lin-nisrani biex jifta˙ qalbu g˙all-im˙abba bla qies li Alla wera malbniedem fil-persuna ta’ Kristu. Huwa g˙aΩel li jsir bniedem b˙alna biex a˙na nistg˙u nifhmu kemm hu qrib tag˙na u b’liema m˙abba j˙obbna.

Fi Kristu Alla g˙aΩel li jkollu qalb ta’ bniedem. Kienet din il-qalb li ˙asset g˙all-morda, il-batuti, il-fqar u l-midinbin. Kienet din il-qalb li ˙ennet u ˙afret. L-istess qalb li ©iet minfuda fuq is-salib hekk baqg˙et miftu˙a g˙al dejjem g˙all-bnedmin kollha.

Din id-devozzjoni eΩistiet minn dejjem fil-Knisja. Imma ˙adet ˙afna importanza fis-17-il seklu, meta Santa Margerita Maria Alacoque, esperjenzat mill-qrib il-qawwa u s-sbu˙ija ta’ din l-im˙abba ta’ Kristu fil-qalb tieg˙u.

Ta˙t it-tmexxija tad-direttur spiritwali tag˙ha, li kien il-ÌiΩwita Claude de la Colombière, hi bdiet ixxerred bil-qawwa id-devozzjoni.

Minn dak iΩ-Ωmien il-ÌiΩwiti baqg˙u marbutin ˙afna ma’ din id-devozzjoni u g˙enu mhux ftit biex tixtered fost l-Insara. Malta wkoll il-Ìizwiti ˙admu bis-s˙i˙ biex tixtered u tikber din id-devozzjoni. Ix-xahar ta’ Ìunju sar mag˙ruf b˙ala x-xahar tal-Qalb ta’ Ìesù min˙abba li l-festa tieg˙u issir f’dan ix-xahar. G˙al ˙afna snin kien jo˙ro© magaΩin dedikat g˙al din id-devozzjoni.

Il-Papa tag˙na Benedittu XVI kiteb ittra lill-Ìeneral tal-ÌiΩwiti fl-2006 biex i˙e©©i©na nibqg˙u nwasslu din iddevozzjoni tal-Qalb ta’ Ìesù. Interessanti li f’din l-ittra l-Papa ma jag˙mel ebda

referenza g˙ad-dehriet ta’ S. Margerita Marija Alacoque. Minflok il-Papa jibqa’ marbut mal-Van©elu u jirrikmanda x-xbieha biblika tal-Kustat minfud ta’ Kristu li minnu ˙are© demm u ilma.

Ix-xewqa ta’ dan il-Papa, b˙al dawk ta’ qablu, hija li din id-devozzjoni norbtuha mhux mar-rivelazzjonijiet privati ta’ S. Margerita iΩda mal-Van©elu. Ilkontemplazzjoni tax-xbieha tal-Van©elu twassal b’qawwa kbira l-messa©© talim˙abba bla tarf ta’ Alla li wriena Ìesù fuq is-salib.

Wa˙da mid-devozzjonijiet l-aktar importanti kienet dik tal-ewwel Ìimg˙a tax-xahar. G˙al disa’ xhur wara xulxin, il-Knisja ˙e©©et lill-Insara biex jitqarbnu kull l-ewwel Ìimg˙a tax-xahar. Dan l-impenn kien marbut ma’ weg˙diet li Santa Margerita ˙asset li Kristu g˙amlilha.

S’intendi dawn il-weg˙diet, b˙allweg˙diet kollha li g˙amel Ìesù (jew li nag˙mlu a˙na m’Alla) mhumiex xi formoli ma©içi li min jag˙milhom sewwa se jmur il-©enna Ωgur. Huma devozzjonijiet li jg˙inuna ng˙ixu l-˙ajja Nisranija b’aktar fedeltà lejn il-Van©elu.

Hekk, g˙ax ng˙ixu kif iridna Alla, nkunu nistg˙u ngawdu l-paçi, l-fer˙ u l-˙ajja kif jixtieqna hu, kemm f’did-dinja kif ukoll fl-o˙ra.

Nota: G˙al aktar tag˙rif dwar din iddevozzjoni ikkuntattja lil Fr Ray Pace sj, Mt St joseph Retreat House, Tar©a Gap, Mosta.

Tel: 2141 6916 | www.attmalta.org RM2000-LilÓbiebna • MEjju 2010 • 25

a j i h u b S Isri t a n-N u m

ti nt lill-istuden e m a z z re p p ni u a -numri B’dedikazzjo min i˙obb in ll u k l li u a k ti tal-matema

Ara ftit dawn is-si©ar ta’ numri. Meta wie˙ed ja˙dem il-kalkoli tax-xellug jasal g˙al riΩultati b’numri li jinbnew b’ordni u simetrija tal-g˙a©eb.

Ammira kif anke fil-matematika ssib sbu˙ija kbira u sens ta’ ordni meraviljuΩ.

Hemm lo©ika mo˙bija li twasslek biex tara finnumri l-kobor tal-Óallieq.

26 • MEjju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

1x8+1=9 12 x 8 + 2 = 98 123 x 8 + 3 = 987 1234 x 8 + 4 = 9876 12345 x 8 + 5 = 98765 123456 x 8 + 6 = 987654 1234567 x 8 + 7 = 9876543 12345678 x 8 + 8 = 98765432 123456789 x 8 + 9 = 987654321 1 x 9 + 2 = 11 12 x 9 + 3 = 111 123 x 9 + 4 = 1111 1234 x 9 + 5 = 11111 12345 x 9 + 6 = 111111 123456 x 9 + 7 = 1111111 1234567 x 9 + 8 = 11111111 12345678 x 9 + 9 = 111111111 123456789 x 9 +10= 1111111111 9 x 9 + 7 = 88 98 x 9 + 6 = 888 987 x 9 + 5 = 8888 9876 x 9 + 4 = 88888 98765 x 9 + 3 = 888888 987654 x 9 + 2 = 8888888 9876543 x 9 + 1 = 88888888 98765432 x 9 + 0 = 888888888 1x1=1 11 x 11 = 121 111 x 111 = 12321 1111 x 1111 = 1234321 11111 x 11111 = 123454321 111111 x 111111 = 12345654321 1111111 x 1111111 = 1234567654321 11111111 x 11111111 = 123456787654321 111111111 x 111111111 = 12345678987654321

I WENT TO A PARTY I went to a party And remembered what you said.

You told me not to drink, Mum So I had a Sprite instead.

I’m sure the guy had no idea, While he was flying high, Because he chose to drink and drive, Now I would have to die.

My breath is getting shorter, Mum I’m getting really scared.

These are my final moments, And I’m so unprepared.

I felt proud of myself, The way you said I would, That I didn’t drink and drive, Though some friends said I should.

So why do people do it, Mum Knowing that it ruins lives?

And now the pain is cutting me, Like a hundred stabbing knives.

I wish that you could hold me Mum, As I lie here and die.

I wish that I could say, ‘I love you, Mum!’ So I love you and good-bye.

I made a healthy choice, And your advice to me was right, The party finally ended, And the kids drove out of sight.

Someone should have taught him, That it’s wrong to drink and drive.

Maybe if his parents had, I’d still be alive.

Nota: L-awtur ta’ din il-poeΩija mhux mag˙ruf. Qed in©ibuha bl-IngliΩ biex inΩommu l-ori©inalità tal-kitba fis-sbu˙ija u l-qawwa tag˙ha.

I got into my car, Sure to get home in one piece, I never knew what was coming, Mum Something I expected least.

Now I’m lying on the pavement, And I hear the policeman say, The kid that caused this wreck was drunk, Mum, his voice seems far away.

My own blood’s all around me, As I try hard not to cry.

I can hear the paramedic say, This girl is going to die.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju/LuLju 2010 • 27

Immur il-©enna fuq ir-roti

28 • Ìunju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Ftit ©ranet ilu kelli konversazzjoni ma’ Ωg˙aΩug˙ li f’waqt minnha qalli dawn il-kelmiet li ˙asduni mill-qieg˙ ta’ qalbi: “Father, intom il-qassisin tal-lum, tist˙u tipprietkaw fuq il-vokazzjonijiet g˙al ˙ajja saçerdotali u reli©juΩa!” Ma kellix risposta xi ntih g˙ax dak li qal huwa veru u ma tistax tiskuΩah.

Permezz ta’ dan iΩ-Ωag˙Ωug˙, qed in˙oss lill-Ìesù j˙ares lejja b’˙arsa ta’ ur©enza jindikali li jien, b˙ala reli©juΩ anzjan, g˙andi nag˙mel il-parti tieg˙i possibli biex inkellem liΩ-Ωg˙aΩag˙ dwar is-sbu˙ija u n-neçessità tal-vokazzjonijiet.

Fil-preΩent jiena ma nistax nipprietka g˙ax ninsab f’wheelchair, u ma nistax nieqaf fuq saqajja. G˙alhekk iddecçidejt li nag˙mel dan bil-kitba. Sakemm sa˙˙ti tippermettili, u jdejja jibqg˙u kapaçi jiktbu, sa nikkomunika mag˙kom b’artikli qosra fl-RM2000 Lil Óbiebna. Il-kura©© u l-qawwa li qed jimbuttawni g˙al dan huwa l-fatt li issa, wara 52 sena ÌiΩwita ninsab tant kuntent li nixtieq naqsam dan it-teΩor maΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin u G˙awdxin kollha.

L-ewwel artiklu tieg˙i huwa biex nintroduçi lili nnifsi u l-vokazzjoni Reli©juΩa tieg˙i fil-qosor. Il-formazzjoni reli©juΩa tieg˙i bdiet fil-muΩew ta’ Dun Ìor© fl-Imsida. Kont membru ta’ din is-soçjetà sakemm kelli 17-il sena. Ftit wara li ˙allejtha, ing˙aqadt malmoviment taΩ-Ûg˙aΩag˙ Óaddiema Nsara u bqajt fih sakemm d˙alt ÌiΩwita. Il-konvinzjoni li tnisslet f’qalbi minn dawn iΩ-Ωew© g˙aqdiet hija li m’g˙andix in˙alli ©urnata tg˙addi f’˙ajti bla ma nattendi g˙all-Ewkaristija kuljum. Fil-˙ajja soçjali speçjalizzajt fl-istudju tal-In©inerija sakemm fl-età ta’ 21 sena l˙aqt il-professjoni ta’ Shift Engineer fil-Power Station ta’ Malta li dak iΩ-Ωmien kienet ta˙t in-niΩla tal-Kurçifiss, il-Furjana. Dak iΩ-Ωmien kienet bdiet tinbena l-Power Station tal-Marsa.

Kelli 23 sena meta g˙aΩilt it-tfajla li kont iddeçidejt li nqatta’ ˙ajti mag˙ha. Meta wasal iΩ-Ωmien li kelli ninforma lill-familja dwar dan, kont darba filg˙odu, mort fuq missieri, u wara li ppreΩentajtlu ritratt tattfajla, g˙idtlu: “Pa, bi ˙siebni nitg˙arras lil din it-tfajla”. Missieri, b˙al qisu n˙asad u qalli, “Ibni, int l-iΩg˙ar wie˙ed fost ˙utek u se tkun l-ewwel wie˙ed li se t˙alli l-familja!” Jien we©ibtu: “Pa, jien g˙andi 24 sena u hi 18-il sena, it-tnejn maturi biΩΩejjed! Barra minn hekk jien g˙andi job tajjeb u stabbilit!” Rajtu ftit kommoss u g˙alhekk ma g˙idtlu xejn iΩjed. Anke hu ma fela˙ jg˙idli xejn.

Madwar 9 xhur wara din il-laqg˙a ma’ missieri, re©a’ kelli laqg˙a o˙ra straordinarja.

Lanqas temmnuni meta ng˙idilkom x’intqal!

G˙idtlu: “Pa, iddeçidejt li nsir ÌiΩwita u nitlob biex nintbag˙at fil-missjoni tal-Indja!”

Missieri nfexx jibki u beda ji©ri mad-dar, issejja˙ lil ˙uti u jg˙ajjat: “Nerik se jsir Qassis!” Intom Ωgur qed tiskantaw kif f’9 xhur mo˙˙i u qalbi nbidlu b’dak il-mod. Ìesù lil San Pawl bidlu fit-triq lejn Damasku

Henry Schembri sj

u lili fit-triq lejn iΩ-Ωwie©! Inweg˙edkom li nirrakontalkom, bid-dettajli, dwar din is-sej˙a sabi˙a f’artiklu ie˙or. Jin˙tie© li nifhmu x’inhi l-vokazzjoni ©enwina Reli©juΩa u saçerdotali.

G˙al-lum nag˙laq bil-konkluΩjoni tal-introduzzjoni tieg˙i nnifsi. D˙alt filKumpanija ta’ Ìesù fil-1957. Qattajt l-ewwel 3 snin f’Loyola House in-Naxxar. Fl-1960 bag˙tuni l-Indja fejn, wara l-formazzjoni u l-ordinazzjoni Saçerdotali tieg˙i, g˙amilt kull xorta ta’ Appostolat. Wara 30 sena u 4 xhur sa˙˙ti ma fel˙itx aktar il-klima u x-xog˙ol talIndja. Fil-1990 irritornajt lejn Malta.

Fl-1993 mort g˙all-Appostolat flIngilterra, fl-Arçidjoçesi ta’ Southwark, li tinfirex minn Londra sat-truf ta’ Kent kollu.

Fl-2006 ma fla˙tx na˙dem iΩjed u ©ejt Malta g˙al kollox. Wara 3 xhur biss marda serja ©abitni bla forza minn qaddi ’l-isfel. U issa, ta’ 77 sena ninsab fil-wheelchair biex immur il-©enna fuq ir-roti. Aktar ma niddg˙ajjef fil-©isem aktar in˙osni nitqawwa fl-Ispirtu.

Sakemm ner©g˙u niltaqg˙u nitlob lill- Ìesù jberikkom.

Ìimg˙a Biblika fuq il -Van©elu skont San Luqa • • • •

?

preƒentazzjoni ta’ xi siltiet workshops interattivi ˙in ta’ riflesjoni u talb personali çelebrazzjoni flimkien tal-Kelma u tal-Ewkaristija • stil ta’ ˙ajja sempliçi u komunitarja

Kont tibΩa’, mà, meta ibnek kien jitbieg˙ed, idallam u jishar bla ma taf fejn?

Kont tibΩa’, mà, meta ibnek kien jibΩa’ jara kollox imsawwar kbir?

Kont tibΩa’, mà, meta ibnek hemm rama g˙al rasu u telaq g˙al dejjem ‘il bog˙od?

Kont tibΩa’, mà, Kont tibΩa’, mà, meta ibnek hemm wa˙du kien jirtog˙od meta ibnek g˙ajjattlu quddiem karta t’eΩami daqshiex? u hu ma semg˙ekx?

30 • Ìunju/LuLju 2010 • RM2000-LilÓbiebna

Qatt bΩajt, mà?

Jien bΩajt, mà, meta dort lura, fittixtek u ma sibtekx. jose

G˙andek xi mobile phone qadim (ja˙dem jew imkisser)?

Qatt ˙sibt li bih tista’ tag˙ti ˙ajja ©dida lil xi ˙add batut jew fil-bΩonn?

G˙at-tieni darba l-RM2000-LilÓbiebna qed ing˙aqad ma’ organiΩΩazzjoni tal-ÌiΩwiti Taljani biex ji©bor mobiles uΩati (ja˙dmu jew imkissrin). Il-flus tag˙hom imorru g˙al pro©etti ta’ Ωvilupp fil-missjonijiet tal-ÌiΩwiti. Fl-ewwel kampanja in©abru aktar minn €9,000.

Il-flus li jin©abru minn dawn il-mobiles imorru g˙al Ωew© pro©etti fl-Afrika

KONT TIBÛA’, MÀ Kont tibΩa’, mà, meta ibnek ta’ tfajjel kien jibki u ma kontx taf xi jrid?

Óajja Ìdida g˙all‐Mobiles Qodma

1. Tchad (fl-Africa): Kçejjen li jsajru b’ener©ija tax-xemx It-Tchad huwa wie˙ed mill-ifqar pajjiΩi. In-nisa tad-dar jg˙addu ©ranet ji©bru l-injam biex jistg˙u isajru. Óafna tbatija u qerda g˙all-ftit si©ar li baqa’ fil-pajjiΩ. L-ener©ija tax-xemx tista’ ssolvi ˙afna minn dawn il-problemi filwaqt li teduka lin-nies fl-uΩu tat-teknolo©ija li t˙ares l-ambjent. Dan il-pro©ett ma˙sub li jg˙in madwar 3000 familja.

9 sa 12 t’Awwissu 2010 Monserrat, Dar Loyola, Naxxar imexxu Josef Mario Briffa SJ u Mark Cachia SJ G˙al ƒg˙aƒag˙ bejn 17 u 25 sena G˙al iƒjed tag˙rif: inygo@jesuit.org.mt Fr Jimmy Bartolo sj: Tel: 7928 1101

2. Kenya: Orfanatrofju g˙al tfal morda bl-AIDS Dan jismu NYUMBANI. Ìie mwaqqaf minn missjunarju ÌiΩwita biex ilqa’ madwar 100 tifel u tifla li ˙adu l-AIDS minn çkunithom. Joffrulhom kura u ambjent familjari f’sistema ta’ ‘homes’. It-tfal isibu edukazzjoni u g˙ajnuna sa ma jo˙or©u mill-periklu tal-marda u jistg˙u jibnu futur.

Kif nista’ nibgg˙at il-mobile jew mobiles tieg˙i?

• Wassal il-mobile qadim tieg˙ek f’xi dar tal-ÌiΩwiti.

• Óallih g˙and il-Kappillan tieg˙ek fl-uffiççju parrokkjali.

• Çempel: 21420610 mit-Tnejn tal-Ìimg˙a, bejn id-9:00am u 12:30pm. Nag˙tuk id-dettalji ta’ x’g˙andek tag˙mel biex tag˙ti l-mobiles tieg˙ek.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-5.00 tal-abbonament regolari.

Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON ATTARD BALZAn BAÓRIjA BIRKIRKARA BIRÛEBBuGIA BORMLA BuRMARRAD BuSKETT DInGLI FGuRA FLORIAnA GÓARGÓuR GÓAXAQ GuDjA GÛIRA KIRKOP LuQA MAnIKATA MÌARR MOSTA MQABBA MSIDA nAXXAR QORMI RABAT SAFI

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 6760 2149 2578 2165 4518 2720 6840 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824

SEnGLEA SIÌÌIEWI SAn PAWL IL-BAÓAR SAn ÌILjAn STA LuÇIjA TARXIEn XGÓAjRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBuÌ ÛEjTun ÛuRRIEQ

PERMEZZ TAL-MOBILE 2169 0019 2146 1377 2146 4804 2157 1854 2133 6914 2189 6093 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2168 5963 2168 2143

GÓAWDEX GÓASRI GÓAjnSIELEM KERÇEM MunXAR nADuR QALA SAn LAWREnZ VICTORIA XAGÓRA XEWKIjA ÛEBBuÌ

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 4993

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ 6.99 (li minnhom 0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ 11.66 (li minnhom 1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar.

G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna In-Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA

Carpet Zone ©entilment joffri Dirt Controller b˙ala rigal g˙ar-rebbie˙/a tal-Crossword Puzzle

Tisliba Ìunju/Lulju

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Mejju 2010 Mr G. Baldacchino mill-Gudja.

IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LilÓbiebna, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067.

It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar.

Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

Mimdudin: 1. Daqq il-qanpiena (6); 4. G˙afas il-˙orn (6); 7. Ikxef (3); 8. Dabbar rasu (6); 9. Ditta ta’ karozzi mill-Ìappun (6); 10. Minn dan tkun taf x’temp ©ej (6); 12. Çilindru li ja˙dem bin-neon (4); 14. Sitta Taljani (3); 15. G˙ajjat lil Rodney (3); 16. Passat jew dam (3); 18. Il-˙ames nota muzikali (3); 20. Issibu fil-mizwed (4); 21. Ix-xog˙ol ta’ 25 MIMDUDIN, forsi ssibu f’ri˙a mizza (4); 24. Imantni lilu nnifsu (6); 25. Jag˙idulu wkoll “tal-forn” (6); 26. Biex ninqdew a˙jar noqog˙du hekk, wie˙ed wara l-ie˙or (3); 27. Virtu sabi˙a kontra s-suppervja (6); 28. Il-kap tal-kulle©© jew università (6); Weqfin: 1. Dellek jew çallas (6); 2. Inqatlu g˙all-fidi tag˙hom (6); 3. Mhux ‘il quddiem (4); 4. Sejja˙ lil Filippu (4); 5. Statwa g˙al ©ol-presepju (6); 6. Annimal miksi lanzit (6); 11. Jag˙mlu hekk bil-kolla (5); 13. Fihom issajjar jew tg˙alli xi ˙a©a (5); 16. It-tobba hekk jag˙mlu (6); 17. It-tfal tieg˙i (6); 18. Ra˙al qrib ta’ Çenç (6); 19. Isellef jew ibieg˙ il-kotba (6); 22. Óaxix f’qieg˙ il-ba˙ar (4); 23. Jaqbes ix-xfar (4)

Disinn • Outlook Coop

TWEÌIBA TAT-TISLIBA mejju 2010 Naxxar

Br Emmanuel Calleja sj

St. Julians

Dr Francis Cachia

Rabat

Francesca Borg

Victoria G˙awdex Guzeppa Mizzi

MIMDUDIN: 1. Ambone, 4. AmoruΩ, 7. Bir, 8. Wa˙˙ad, 9. Mi©bur, 10. Tnax, 12. Issa, 14. Tin, 15. Tar, 16. Ìej, 18. Tre, 20. Eden, 21. Trab, 24. Naspli, 25. Mdawra, 26. Emm, 27. Baqbaq, 28. Attakk WEQFIN: 1. Alwett, 2. Ba˙nan, 3. Ebda, 4. Armi, 5. Robust, 6. Zarmar, 11. Nifed, 13. Satra, 16. Ìenneb, 17. Jersaq, 18. Trawma, 19. Ebrajk, 22. Fieq, 23. Emma

STEDINA g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Das-sajf tixtieq tag˙mel esperjenza speçjali?

Tixtieq tiskopri x’jag˙ti sens lil ˙ajtek flimkien ma’ Ωg˙aΩag˙ b˙alek f’ambjent ta’ fer˙, ˙biberija u talb?

It-Tim tal-Vokazzjonijiet tal-ÌiΩwiti jixtieq jistiednek g˙al

Irtiri f’Dar Manresa - G˙awdex

NISTENNEWK!!

Dati

15-16 ta’ Ìunju: G˙al studenti li • Óin ta’ mistrie˙ ma’ s˙abek • Dan mhux live-in imma rtir. Jekk g˙adhom kif spiççaw il-Form 5 • Tieqaf u ta˙seb dwar ix-xewqat tixtieq tistieden lil xi ˙bieb tieg˙ek Imexxu: Fr. Jimmy Bartolo sj u Bro. Karl Vella sj tieg˙ek minn skejjel o˙ra tista’ tag˙mel • T˙ares ‘il quddiem lejn l-isfidi li dan.

5-6 ta’ Lulju: G˙al Sixth Formers hemm jistennewk b˙ala Ωag˙Ωug˙ • Ólas: €30 Imexxu: Fr. Jimmy Bartolo sj • T˙ares lura u tirringrazzja, ’il • Ìib mieg˙ek: LoΩor, Bibbja, noteu Fr. Michael Bugeja sj quddiem u tafda lil Mulej li lest book fejn tista’ tie˙u xi noti, malja imexxik lejn toroq kbar u sbie˙ u nuççali tax-xemx.

7-8 ta’ Lulju: G˙al studenti li g˙alik. g˙adhom kif spiççaw il-Form 4 Imexxu: Fr. Josef Briffa sj Applikazzjoni (Biex timtela’ mill-©enituri g˙al dawk li g˙adhom ta˙t l-età) u Fr. Jimmy Bartolo sj Jiena, is-Sinjur/Sinjura nag˙ti permess lit-tifel tieg˙i li g˙adu kif spiçça l-Form

jattendi g˙all-irtir tas-Sajf li se jsir f’ Manresa House, G˙awdex

Nru tat-telefon/mobile tal-istudent: Nru. tal-mobile tal-©enitur/i: Ikteb hawn xi informazzjoni importanti dwar ibnek (e.g. isegwix xi dieta speçjali, ibatix minn xi aller©ija jew kundizzjoni o˙ra, g˙andux bΩonn ta’ xi attenzjoni partikolari, eçç.)

Din l-informazzjoni tg˙inna biex l-esperjenza ta’ ibnek tkun wa˙da tajba minn kull aspett:

Firma L-irtir jibda fil-10:30am fl-ewwel jum u jispiçça fil-5.00pm l-g˙ada.

G˙al aktar tag˙rif çempel lil Fr. Jimmy Bartolo sj fuq 99281101 jew iktiblu fuq welcome@jesuit.org.mt

13-14 ta’ Lulju: G˙al studenti li g˙adhom kif spiççaw il-Form 3 Imexxu: Fr. Josef Briffa sj u Fr. Paul Zammit sj