RM2007-10 December

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Sena 58 • NOVEMBRU 2007 • Numru 9 78, Marquis Scicluna Street, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R

Iskot... qisu ma gara xejn P O S T

Grupp Appostolat tat-Talb

Qisu qatt ma gara xejn?

G˙alkemm kont ili mhux ˙aΩin fisservizz, dejjem ˙assejt li g˙adni bil-˙e©©a tal-bidu. Kont nisma’ kull problema mill-a˙jar li nista’ u l-pariri li tajt dejjem kienu g˙all-©id. Il-pazjenti ©ejjin u sejrin bla waqfien, u jien kont nismag˙hom b’paçenzja kbira u ndewwihom, kif inhu d-dmir tieg˙i b˙ala tabib. Dakinhar kienet ©urnata tax-xog˙ol b˙all-o˙rajn, meta da˙let g˙andi it-tifla tas-Sur Pawl, avukat mag˙ruf fir-ra˙al u ˙abib kbir tieg˙i. Ittfajla, Henriette, kellha tmintax-il sena u kont ili nsegwiha minn mindu twieldet.

Kienet tfajla mill-aktar ˙elwa, xi ftit imfissda imma kellha qalb tad-deheb u ˙add ma kellu xi jg˙id fuqha; insomma rifless tat-trobbija li kellha f’ familja b’valuri sodi.

Kif da˙let mill-bieb, ilqajtha b’ton ferrie˙i imma d-da˙ka li tatni kienet pjuttost fittizja. G˙alkemm g˙amlet ta’ biru˙ha li kollox kien tajjeb, wiççha kien jikxef li hemm xi ˙a©a tinkwietha. Wara li tkellimna ftit dwar il-familja, staqsejtha x’kien li ©abha g˙andi. “Dan l-a˙˙ar qed n˙ossni mdardra filg˙odu u qed nirremetti wkoll. Na˙seb g˙andi xi virus fl-istonku g˙ax ma nista’ niekol xejn.”

NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

kienet it-twe©iba tag˙ha. “Niççekkjaw mela”, g˙idtilha jien. Wara li g˙amilt it-testijiet me˙tie©a, ikkonfermajt dak li kont ssuspettajt - Henriette kienet tqila.

Kif tajtha l-a˙bar, id-da˙ka sfurzata sparixxiet u ˙addejha tilfu il-kulur ˙amrani tag˙hom. Qag˙det bilqieg˙da fuq si©©u u dehret ta˙seb. “Ma tantx ilna flimkien. Matthew huwa bniedem mill-a˙jar. Dak li g˙amilt, g˙amiltu g˙ax in˙obbu ˙afna u nixtieq ng˙ix mieg˙u g˙al dejjem. Imma mhux g˙alissa. G˙adna Ωg˙ar biex nag˙mlu pass daqshekk importanti,” qalet b’wiççha j˙ares ‘l isfel. Imbag˙ad g˙olliet wiççha lejja u b’ton imrieg˙ed kompliet: “Il-papà! Dak x’ser jg˙id?

Joqg˙od attent tant biex ma jtebbax ismu u issa kul˙add se jsir jaf li t-tifla tas-Sur Pawl ˙a jkollha tarbija barra Ω-Ωwie©. Dak dejjem igerger dwar ittfajliet li jittaqqlu qabel iΩ-Ωwie© u issa jien wa˙da minnhom!”

Jien stajt nifhem l-inkwiet tat-tfajla waqt li nifhem ukoll lis-Sur Pawl. Is-Sur Pawl hu bniedem ta’ prinçipji sodi u ma kienx se jaççetta façilment li bintu kienet tqila. Fl-istess ˙in, jien missier ukoll u ‘l uliedi n˙obbhom ˙afna. Kont

naf li tarbija tfisser responsabbilta’ kbira, li ˙a ©©ieg˙el lil Henriette tbiddel l-istil tal-˙ajja preΩenti tag˙ha u li forsi mhix kapaçi terfag˙ha wa˙edha. Allura xtaqt nag˙tiha triq façli. Po©©ejt idejja fuq spallejha u ˙arist f’ g˙ajnejha: “Isma’.

Trid ma ninkwetaw xejn lill-papà? Nista’ ntik injezzjoni Ωg˙ira u kollox jg˙addi qisu qatt ma ©ara xejn.” G˙ajnejn Henriette baqg˙u iççassati fuqi, u ˙alqha infeta˙ u ing˙alaq bla ma ˙ar©et kelma minnu. Jekk qabel ˙addejha kienu tilfu l-kulur, issa sfaru g˙all-a˙˙ar.

Spallejha bdejt in˙osshom jitreg˙du u qamet bilwieqfa b˙allikieku l-adrenalina kienet qed twissiha biex ta˙rab millperiklu. “Imma missieri qatt m’g˙allimni hekk.” kienet pronta wie©bet. Tatni dehxa ma’ ©ismi kollu.

Ma niftakarx kif telqet minn quddiemi imma l-bqija tal-©urnata ma stajtx nikkonçentra fuq xog˙li. Ittwe©iba ta’ Henriette baqg˙et iddur ©o mo˙˙i u ma ˙allitnix bi kwieti. Imbasta g˙adni bl-ener©ija tal-bidu! Niftakar dakinhar li ggradwajt kont fer˙an, mimli entuΩjaΩmu g˙all-fatt li kont d˙alt f’ din l-professjoni bl-g˙an nobbli li nsalva l-˙ajja ta’ bniedem. U illum, minkejja li

kont imxejt fil-karriera tieg˙i, dak li kont offrejt kien eΩattament il-kontra ta’ dan.

Offrejt l-abort flok il-˙ajja!

Kemm inbdilt! B˙ala student talmediçina, kont nistinka u nag˙mel ˙ilti, minkejja li xi drabi kien itini li n˙alli kollox g˙ax kont in˙ossni bla nifs u bla çans ta’ mistrie˙. Fil-fatt, su©©etti b˙allbioetika ma kontx inqishom importanti ˙dejn l-anatomija u l-fiΩjolo©ija, u mhux l-ewwel darba li tlift il-lezzjonijiet.

Imbag˙ad ti©i g˙all-prattika - dak li stinkajt fuqu titfg˙u fuq xkaffa u jkollok tuΩa’ dak li qabel ma tajtux importanza!

Kieku apprezzajt iktar l-importanza ta’ dawn is-su©©etti, forsi kont napprezza iktar il-valuri morali fid-deçiΩjonijiet li g˙amilt.

Ikolli nistqarr li din l-esperjenza çaqalqitni mill-qieg˙. Indunajt li l-prinçipji li kont ng˙oΩΩ bdilthom mas-soluzzjonijet façli li toffri d-dinja moderna. Sirt membru attiv f’g˙aqda li tippromovi l-˙ajja, kemm fuq livell ta’ individwi kif ukoll fir-riçerka, u ta˙dem biex l-abort ma ji©ix legalizzat.

Henriette weldet tifla, il-©miel tag˙ha, u qed trabbiha b’ g˙oΩΩa ta’ omm. Kont Ωbaljat dwar is-Sur Pawl g˙ax aççetta kemm lil bintu u kemm lit-tarbija, anke g˙ax Henriette g˙amlitha çara li hi trid it-tarbija akkost li jkollha tmur tg˙ix we˙idha. Henriette u Matthew qeg˙din ikomplu isa˙˙u r-relazzjoni ta’ bejniethom fl-g˙erusija, qabel ma jag˙mlu l-pass taΩ-Ωwie©.

Meta na˙seb x’kont se ntellifhom, jaqbadni l-bard!

Appostolat tat-Talb – Intenzjonijiet Novembru 2007 Ìenerali: Biex, kemm fir-riçerka medika u kemm fil-le©islazzjoni, ma jonqos qatt ir-rispett lejn il-˙ajja umana mit-tnissil sat-tmiem tag˙ha naturali.

Missjunarja: Biex fil-peninsula Koreana jikber l-ispirtu tar-rikonçiljazzjoni u paçi.

Isqfijiet: Sabiex il-fidi u t-tama f’˙ajja eterna, ma jonqsu qatt fina.

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007

Deheb jew Ram Salvu beda jdur mal-˙anut çkejken tieg˙u j˙ares ‘l hinn u ‘l hawn lejn dawk l-o©©etti prezzjuΩi li kienu baqg˙u g˙andu minn nies li f’waqt ta’ bΩonn marru jitkarrbu jirhanuhom, u li minn dak in-nhar qatt aktar ma ra wiççhom.

U˙ud minn dawn in-nies kienu mill-istess ra˙al, o˙rajn ma kien jafhom xejn.

Dan l-a˙˙ar ix-xog˙ol kien batut; g˙alkemm lilu dalfatt ftit kien

imma fi storja, aktarx ta’ qsim il-qalb li kienet tkun il-ka©un li wasslet lil dik jew lil jinkwetah. Hu baqa’ g˙aΩeb u kull ftit dak it-tali g˙andu; imma li fil-biçça l-kbira kien biΩΩejjed g˙alih meta kien la˙aq tag˙hom kienu jkunu nisa. Kellu xi ˙a©a g˙amel sold ©mielu f’Ωg˙oΩitu meta dan Salvu li malli jarawh il-klijenti kienu kien iba˙˙ar mal-Merkantili. Feta˙ dan dritt jift˙u qalbhom mieg˙u u jafdawh il-˙anut biex ibig˙ ˙ajta deheb u jirhan imqar bl-akbar sigrieti ta’ ˙ajjithom, waqt u hekk jehda. Ter©a’, hu kien i˙obb li hu min-na˙a tieg˙u qatt ma feta˙ jiltaqa’ man-nies, u mhux l-ewwel darba fommu dwar dak li kien jisma’; dak kien li minflok g˙amel profitt kien da˙˙al idu sigriet professjonali. f’butu u g˙en lil xi ˙add.

Dak in-nhar kien naddaf u lesta kollox Kien jg˙addi Ω-Ωmien ifarfar kull b’˙erqa akbar minn tas-soltu, infatti o©©ett, jibdillu postu u jiflih sew qisu kellu seba’ mitt sena biex je˙les u jsib qed jarah g˙all-ewwel darba. Din ˙in g˙al dik il-biçça xog˙ol qabel ma ti©i l-operazzjoni kienet te˙odlu biçça sew An©la ma’ wiççu. F’butu, butu tal-lemin, mill-g˙odwa, imbag˙ad er˙ilu jillustra imgeΩwer f’biçça karta strazza qadima l-˙©ie©a ta’ l-armatura Ωg˙ira l-aktar u safranija kellu locket çkejken. Dan ma minn na˙a ta’ barra li dejjem riedx i˙allih fejn iç-çrieket, brazzuletti tkun imdellka minn subg˙ajn u l-©iΩirajjen l-o˙ra. Po©©a bilqieg˙da Ωg˙ar. Wara jiknes u ja˙sel wara l-bank fuq banketta g˙olja, feta˙ l-art kuljum, u fI-a˙˙ar idur il-locket, libes in-nuççali tal-lenti ˙oxna g˙all-gazzetta li tkun ilha u ressqu qrib g˙ajnejh kemm seta’ biex tistennih minn filg˙odu jiflih sew. Kien hemm ©o fih ritratt fa’ kmieni. Hu kien maqtug˙ tfajla simpatika tuq il-lemin waqt li fuq ixftit g˙al rasu u riedet tkun xellug kien hemm ritratt ta’ ©uvni fl-a˙jar il-gazzetta li tinfurmah tieg˙u. x’kien qed ji©ri fid-dinja Xi sag˙tejn qabel kien lema˙ mara ta’ madwaru. quddiem il-vetrina tieg˙u. Kien jinsab fitKull o©©ett ta’ triq ewlenija u nisa kienu jg˙addu u jieqfu quddiemu kien ifakkru l-˙in kollu. Imma mill-bixra ta’ din il-mara mhux biss f’isem ta’ min seta’ jinduna li hi xtaqet tid˙ol g˙andu ˙alla dak l-o©©ett hemm g˙ax bdiet tg˙addi ‘l istel u ‘l fuq minn

? quddiem ˙anutu u kultant tag˙ti dik id-daqqa t’g˙ajn mg˙a©©la u mgerrxa u wara tg˙addas rasha ‘l istel u timxi ‘l hinn. Ma kienx jafha, u bdiet taqbdu l-kurΩita biex jifhem sew min kienet.

Fl-a˙˙ar qisha g˙amlet kura©© u da˙let. Salvu, li sa ftit qabel kien qatag˙ha li ma jafhiex, biddel fehemtu g˙ax wiçç dik il-mara ma kienx ©did g˙al kollox g˙alih. Kellha qrib il-˙amsin sena, liebsa kollox iswed, xag˙ar mi©bud lura kien jag˙tiha bixra ri©ida, bla ebda frug˙a, bla tiΩjin xejn fuq dik il-libsa sewda. Stenna ftit biex forsi tibda titkellem, imma nduna li kellu jkun hu biex jikser is-silenΩju. “Bon©u! Fiex nista’ naqdik, sinjura?”

“D˙alt hawn biss biex nistaqsik... ma nafx jekk tistax tg˙inni... ˙abiba tieg˙i fa˙˙ritek ˙afna mieg˙i, u qalet li inti, barra li taf l-affarijiet tieg˙ek taf t˙enn u tg˙in lil kul˙add... “ waqfet ˙esrem bla ma taf kif ser tkompli.

“G˙idli... g˙idli...” ipprova jg˙inha Salvu.

“G˙ax g˙andi bΩonn xi ˙a©a talflus...” bdiet tlaqlaq u sadattant ˙ar©et minn ©o basket iswed imqaddem xi ˙a©a mgeΩΩwra ©o karta strazza safranija. “Ara g˙andi dan il-locket li ilu g˙andu wie˙ed u g˙oxrin sena. Irrid ng˙idlek ukoll li dan g˙andu valur sentimentali kbir g˙alija g˙ax kien tahuli, Alla ja˙firlu, Ωew©i u qalli li jiswa ˙afna flus. Kien xtrah mill-Amerika, u emminni ma xtaqtx li nasal biex ninfired minnu, imma l-bΩonn...”

Sadattant hi newlitlu l-locket. ˙adu f’idu, libes nuççali o˙xon u mar wara

l-bank fejn dam jeΩaminah mhux ˙aΩin.

Beda jqarras wiççu u jkemmex xuftejh u x’˙in mar quddiem il-mara ma kienx jaf kif ser jibda jag˙tiha I-bxara. Hu xtaq itarfilha li dak l-imbierek locket ma kienx tad-deheb, hi ˙adet xi Ωball. Kien tar-ram miksi b’banju ˙afif tad-deheb.

Il-mara xxukkjat ru˙ha. T˙awdet u bdiet tisfar. Qaltlu g˙al darba tnejn li kienet Ωgura minn dak Ii qed tg˙id u biex issa˙˙ah l-argument tag˙ha fet˙et il-locket u wrietu Ω-Ωew© ritratti Ωg˙ar ovali ta’ hemm ©ew. Issa kien imiss lil Salvu li jin˙asad kif ra r-ritratti. G˙ax lir-ra©el g˙arfu malajr, kien ku©inuh waqt li dik it-tfajla bilfors li kienet dik ilmara li kien hemm quddiemu. F’kelma wa˙da quddiemu kellu ‘l An©la, li darba, Ωmien twil ilu, hu, Salvu kien t˙ajjar g˙aliha, imma kien la˙aqha qablu Pawlinu. Kemm kienet inbidlet miskina!

Xtaq ig˙id xi ˙a©a malajr biex ifittex jg˙atti l-fixla li fiha sab ru˙u u biex hi ma jkollha ebda ˙jiel ta’ dak li kien g˙addej minn mo˙˙u. Beda ja˙seb kif seta’ jo˙ro© minn sitwazzjoni hekk skabruΩa ming˙ajr ma jer©a’ ja˙sad jew b’xi mod iwe©©a’ ‘l An©la.

Imma did-darba kienet hi li fet˙et fommha qablu: “Kien g˙ad g˙andi tlieta u g˙oxrin sena. U dak ara... dak Pawlinu tieg˙i, il-Bambin jag˙tih mitt ©enna. Kien i˙obbni wisq. Konna di©à fil-bΩonn qabel miet, imma kien iwissini li l-locket m’g˙andi nbig˙u qatt. Imma kif ©a g˙idtlek, il-bΩonn i©ieg˙lek tag˙mel kollox. Salvu kien

g˙adu qisu ççassat i˙ares lejn ir-ritratti li baqg˙u f’idu. FI-a˙˙ar ˙asibha. Feta˙ il-kexxun, ˙are© minnu g˙oxrin lira waqt li qalilha: “Na˙seb li g˙andek ra©un, aktarx li Ωbaljajt jien. SkuΩani. Iva, dan il-locket jiswa l-flus. Ûomm dawn il-flus g˙al issa; ag˙tini ftit tal-˙in u er©a’ ejja biex inne˙˙ilek ir-ritratti minn ©o fih, Ωommhom int sa ma l-locket jer©a’ jkun g˙andek.”

An©la ˙adet ir-ru˙ u fis we©bitu: “Jien kont naf li jiswa l-flus g˙ax Pawlinu dejjem hekk kien jg˙idli. G˙all-bΩonnijiet tieg˙ek... xi sag˙tejn o˙ra ng˙addi.”

Fejn qatt kellu jobsor li wara dawk is-snin kollha kellu jer©a’ jara ‘l An©la!

L-a˙˙ar li sema’ b’a˙barha kien meta hi u Ωew©ha parpru lejn l-Amerika, g˙oxrin sena qabel. Salvu kien jafu sew lil ku©inuh Pawlinu, u Pawlinu ma kien xejn kif ippruvat tpin©ih An©la. Hawn Malta qatt ma rnexxielu jibqa’ f’impieg g˙al aktar minn ©img˙a. Kien g˙aΩΩien, i˙obb il-qatra u jilg˙ab kull sold li jsib f’idu. Ma ˙adhiex bi kbira li An©la, ta’ mara twajba li kienet emmnet kull kelma li qalilha Ωew©ha, kif emmnet li l-loçket kien taddeheb.

Kien wasal il-˙in li ter©a’ ti©i An©la u dak il-locket ma xtaqx jitilqu minn idejh.

Ma xtaqx li j˙assrilha l-ftit tifkiriet sbie˙ li kienet tg˙oΩΩ ta’ Ωew©ha Pawlinu. Kien bi˙siebu joffrilha li jekk tkun te˙tie© xi ˙a©a hi kellha tmur g˙andu. Xtaq iΩomm kuntatt mag˙ha, jara li ma jonqosha xejn,u fuq kollox xtaq li hi ma tkunx taf ilverità - jekk il-locket li taha Ωew©ha kienx tad-deheb jew tar-ram.

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007

QALB MUGUGHA

Talba ta’ omm g˙al bintha Ωag˙Ωug˙a Mulej fejn int?

M’intix tismag˙ni?

Mu©ug˙a u’g˙ajjiena M’intix qed tarani?

Rabbejtha u’fissidtha G˙allimtha kif t˙obbok Mulej Xtaqt rajt il-frott ta’ dan kollu, Flok vojt bla sura ta’ xejn Rajt biss fjura sbej˙a mneΩΩg˙a, Ilsien arroganti w’pastaΩ.

Nuqqas ta’ rispett lejn missierha Ddum barra bla xejn tag˙ti kas.

Pruvajt nuriha l-im˙abba G˙annaqtha u staqsejtha bid-dmug˙ U tlabtha bil-˙niena tinbidel Xtaqtha li ter©a` tfu˙.

Flok la˙am ˙assejt ©ebla kies˙a Flok bewsa waqqg˙atni g˙aç-çajt G˙ajnejha minflok ˙arsu lejja Imberrqa ççassati mal-˙ajt Mulej x’g˙amilt ˙aΩin jiena Fejn qieg˙da dik binti ta’ darba?

Fejn qieg˙ed? We©ibni Mulejja.

Possibbli m’intix tisma dil-karba!

Hawn Jien binti smajtek u fhimtek M’intix t˙ossni li qieg˙ed hawn ˙dejk?

Lil bintek ˙allieha f’idejja Ixxotta d-dmug˙ minn g˙ajnejk.

Marie

NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

Ic-Campjin tac-Cess Óajti hi b˙al log˙ba çess.

G˙adni qed nitg˙allem nilg˙abha.

Nixtieq li naf nilg˙abha a˙jar. Óajti b˙al titjira misterjuΩa, Ma nafx eΩatt g˙alfej’, Ma nafx fej’.

Naf, imma x’imkien Fil-bog˙od,Hemm skop, Li minkejja mçajpar, Naf li hemm Ωgur.

Óajti b˙al misteru, Int tajthieli Mulej, Bid-demm tieg˙ek fdejtha, Bid-demm tieg˙ek ˙siltha.

Kalçi mfawwar g˙alija xrobt G˙alija Mulej.

G˙alija biss Mulej Kont tkun lest li tmut fuq salib, Basta tarani kuntent.

Mulej,Umiljawk,

Qeg˙dulek kuruna tax-xewk fuq rasek…

G˙ini biex ma nibqax indifferenti.

G˙al dan kollu Mulej u aktar Ng˙idlek grazzi Mitluf f’din il-log˙ba çess.

G˙allimni Mulej, Nilg˙abha a˙jar, G˙ax Int dejjem, Kont u tibqa’ Iç-Çampjin taç-Çess!

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007

Il-lejl li fih...

Na˙seb Ii kienet it-tisbita fuq il-bieb tal-kamra tas-sodda ta’ David Ii ˙asditni mir-raqda, ming˙ajr, iΩda, ma qajmitni g˙al kollox. Nofsni rieqda, niftakar Ii smajt IiI ommi tinΩel ti©ri t-tara© u ççempel. Il-vuçi tag˙ha, tirtog˙od u ttemtem, t˙alltet f’mo˙˙i mal-memorji ta’ dakinhar Ii fih kien twieled David.

“Dott, skuΩani li qed inçempillek dal-˙in imma David mhux qed jie˙u nifs sew. Ippruvajt inqajmu imma g˙alxejn. Tista’ taqbeΩ qabΩa s’hawn, jekk jog˙©bok, malajr? Inkwetata ˙afna ...Le, r-ra©el mhux hawn. B˙alissa wa˙di qeg˙da mat-tfal. GraΩΩi. GraΩΩi ˙afna. Sa kwarta o˙ra g˙edt? Narawk.”

Smajt il-˙oss tat-telefon x’˙in ommi po©©ietu f’postu u l-˙oss tal-passi mg˙a©©lin tag˙ha hi u tielg˙a t-tara© u da˙let fil-kamra ta’ David. Bin-nag˙as u t-ta˙wid Ii kelli ma stajtx nag˙raf jekk dak Ii kien qed ji©ri kienx ˙olma jew realta.

Na˙seb Ii kienet il-mistura tas-sog˙la Ii kont ˙adt qabel ma rqadt Ii ˙eddlitni daqshekk dak il-Iejl tant Ii ma smajt xejn aktar ...la t-tabib jasal ... la t-telefonata tal-mama lill-papa u lanqas l-ewwel g˙ajta ta’ biki tag˙ha. Bqajt ma naf xejn b’dan sas-sitta ta’ filg˙odu, meta NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

miet hija David I-mama da˙let fil-kamra tieg˙i, inxte˙tet ˙dejja u nfaqg˙et tibki.

Ma kellhiex g˙alfejn tg˙idli r-ra©uni g˙aliex kienet qed tibki. Kont qomt b’toqol kbir f’qalbi u bla ma ˙add kien qalli, ˙assejt li David kien miet. Dak il-˙in ma stajtx nibki. Óassejtni iebsa u kies˙a bix-xokk. Ma stajtx niftakar ismu, ma stajtx niftakar wiççu, ma stajtx nifhem lanqas min kienet dik il-mara li kienet qed tibki ma’ ©enbi, ma stajt nifhem xejn. Kelma wa˙da kenet ittambar f’mo˙˙i u widnejja: Le, le u le!

Mhux veru! l-˙sieb ta’ l-ikel ˙assejtu jdardarli l-istonku, imma b˙al makna, ˙assejtni nqum, nilbes u ninΩel, isfel g˙allbreakfast. Anki meta jkun hemm il-mewt fid-dar, il-˙ajja trid tkompli g˙addejja. Anzi b’xi mod imexxieli nniΩΩel kikkra te u ppruvajt innaqqar biçça ˙obΩ. O˙ti Ω-Ωg˙ira, Katherine, ˙adet skutella s˙i˙a çereali, anzi riedet aktar. Kelli nfakkar lili nnifsi Ii dik ma setg˙etx tifhem x’kien ©ara: Katherine kien g˙ad g˙andha disa’ snin.

Il-mama re©g˙et qabdet it-telefon.

Din id-darba çemplet lin-nanna. Wara, marret ing˙alqet fil-kamra tag˙ha u jien

tlajt f’tieg˙i. Fid-dar waqa’ skiet taqtg˙u b’sikkina. Bejni u bejn ru˙i bdejt ng˙id Ii l-ewwel ˙a©a Ii konna se nimmissjaw f’David kienu se jkunu l-biki u l-˙sejjes Ii kien jag˙mel. Fta˙t il-bieb ta’ kamarti u mxejt inkiss, inkiss lejn il-kamra ta’ David u d˙alt ©ewwa. Il-purtieri kienu mbexxqin u flit Ii xejn dawl kien die˙el fil-kamra.

In-nurse kienet çaqilqet il-benniena ta’ David minn postha, g˙alhekk din kienet tinsab wa˙idha f’nofs il-kamra.

Minn hemm David ma kienx se jkun jista’ jer©a jara’ l-˙ammiem li dak il-˙in di©a kienu qed inaqqru t-tieqa. “Óa nag˙milhielek f’postha,” g˙edtlu.

Imbuttajt il-benniena lura f’postha u ˙arist lejh.

David kien baqa’ l-istess. Kien qisu rieqed fil-fond. Il-pi©ama u l-kutra kienu bla tikmixa. Id wa˙da kienet barra lfriex. Is-swaba’ çkejknin kienu mitluqin.

In-nurse kienet ibbraxxjatlu xag˙ru u nnokkli kienu qeg˙din kollha f’posthom.

“Kellu problem respiratorji,” kont smajt lil ommi tg˙id, meta çemplet lin-nanna.

Kont bΩajt li meta se n˙ares lej˙ mejjet kont se narah b’xi ˙arsa ta’ tbatija li seta’ ˙ass meta kien qed jipprova jie˙u nifs. Imma xejn minn dan. Kien jidher

Óajr lir-rivista Familja Kana g˙al din il-kitba dwar x’i˙ossu t-tfal meta jmut baby fil-familja

mistrie˙, kalm u kuntent.

Dak il-˙in saqajja ˙abtet ma’ xi ˙a©a ratba. Kien is-soft toy favorit tieg˙u. Ìbartu mill-art u po©©ejtu ˙dejh. “Óa,” g˙edtllu. “Ara l-bunny!”

B’idejja mellistlu wiççu. kien kiesa˙.

Dak il-˙in irealiΩΩajt li ma stajtx aktar na˙rab mir-realta. David ma kienx se jqum u jg˙olli jdejh biex nerfg˙u. Dak il˙in g˙araft li kien miet. Imma dak il-˙in kont çerta wkoll li hu kien g˙adu mieg˙I, viçin ˙afna tieg˙I u li kien i˙obbni.

L-ispirtu tieg˙u ˙assejtu mieg˙I b˙alma r-ri˙a tal-fwie˙a tibqa’ fl-arja, anki wara Ii l-persuna tkun telqet mill-kamra. Dak il-˙in inΩilt g˙arkubbtejja ˙dejh u qbadtlu idu bil-˙lewwa. Bdejt inkellmu. G˙edtlu dak kollu Ii ©ieni f’mo˙˙i ... dak Ii ˙assejt l-ewwel darba Ii rajtu u kif kont ˙abbejtu mill-ewwel. G˙edtlu Ii hu kien dak kollu Ii kont nixtieq b˙ala ˙ija u Ii kont se n˙obbu g˙al dejjem.

Umbag˙ad bistu u g˙edtlu Ii kont se mmur. Dak ii-˙in ˙assejt l-g˙oqda kies˙a Ii keIIi f’sidri tibda tin˙aII u tIaqt ni©ri ‘I barra miII-karnra u nfexxejt nibki fuq is-sodda tieg˙i. II-papa sabni, hemm meta wasal lura. Hu u jien bkejna flimkien sakemm ma kienx baqag˙lna aktar dmug˙ xi nxerrdu.

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007

Jumejn qabel iI-funeral sibt IiI o˙ti iΩΩg˙ira Katherine imgeddsa fil-gwardarobba fejn kienet t˙obb tmur kull meta kienet t˙ossha mdejqa. Kienet tidher tant çkejkna u qalbha sewda Ii ˙assejt qalbi ting˙afas g˙aliha.

“X’©aralek?” staqsejtha. Ma we©bitni xejn imma wrietni t-toy favorit tag˙ha - çerv çkejken. Dan it-toy kien l-aktar ˙a©a prezzjuΩa g˙al Catherine. Kienet tag˙tulha n-nanna meta g˙alqet tliet snin. Spiss kienet tg˙id li kieku kellha ssalva xi ˙a©a wa˙da mid-dar f’kaΩ ta’ ˙ruq, Ωgur li kien ikun dak it-toy.

“X’©aralu?” staqsejtha.

“Tqattag˙lek?”

Hi xenglet rasha u allura po©©ejt bilqeg˙da ˙dejha u qg˙adt nistenna.

Kont naf Ii Katherine qatt ma kienet kapaçi ΩΩomm sigriet. Kull ma kellha bΩonn kien ftit ˙in, u mbag˙ad er˙ilha tirrakkonta. Fil-fatt wara ftit bdiet tg˙idli kemm kienet qed t˙ossha ˙atja Ii qatt ma kienet ˙alliet IiI David jilg˙ab bit-toy tag˙ha.

Kienet taf Ii kien ikun jixtiequ, imma hi qatt ma tag˙tulu. Anzi, ©ieli wkoll kienet qag˙det tinkieh bih biex i©©ieg˙lu jibki. Imma issa kienet qed jiddispjaçiha tassew u riedet tpatti billi tag˙tih IiI David biex jie˙du mieg˙u. Jiena n˙sadt u ma ˙assejtx Ii kellha bΩonn tinfired mit-toy favorit tag˙ha, imma hi baqg˙et tibki tant Ii kellu jitla’ l-papa. Meta sema’ x’kienet il-biçça hu qal Ii jaqbel ma’ Katherine u weg˙idha Ii wara nofsinhar kien se je˙odha ˙dejn 10 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

David biex tkun tista’ tag˙tih it-toy prezzjuΩ tag˙ha. Iddeçidejt li mmur mag˙hom jien ukoII. Waqt Ii Katherine kienet qed tpo©©I it-toy fit-tebut ta’ David, jien er©ajt ittawwaltlu. Issa kien inbidel. Óassejt Ii David kien vera ˙alliena. L-Ispirtu tieg˙u kien telaq u b˙al farfett kien tar ‘I bog˙od u kien ˙aIla biss il-qoxra warajh.

Katherine tgeddset mieg˙i u jien g˙annaqtha.

“Issa jien er©ajt sirt iΩ-Ωg˙ira, hux?” staqsietni. Dak il-˙in irrealizzajt Ii g˙al Katherine il-migja ta’ David fil-familja kienet g˙aliha esperjenza diffiçli ˙afna.

G˙al sentejn s˙a˙ hu kien “serqilha” l-attenzjoni tal-mama u I-papa u anki

tieg˙i. U er©ajt g˙annaqtha mieg˙i.

“Ta˙seb Ii jaf Ii jien tajtulu?” staqsietni.

“DaΩ-Ωgur,” we©ibt, u verament emmint Ii hekk kien. “Hu jaf u jinsab kuntent ˙afna. G˙amilt verament biçça xog˙ol kbira u sabi˙a Ii tajtulu!”

Ma tantx niftakar mill-funeral ta’ David. Naf Ii kienet ©urnata sabi˙a.

Niftakar it-tebut çkejken u I-fjuri bojod fil-knisja. Niftakar ukoll li ˙assejt paçi kbira ©o fija. Ir-rabja Ii kienet ©eg˙litni ndur Iejn AlIa u nwerΩaq: “Fejn kont, AlIa, meta ˙ija David kellu bΩonnok?” issa kienet telqet g˙al kollox.

Ma nafx nispjegah, imma ˙assejt Ii kien hemm tifsira g˙al dak kollu Ii kien qed ji©ri. Li xi darba kont se nifhem. Minkejja n-niket, ˙assejt Ii kont ma˙buba u Ii kelli nafda Iil din IIm˙abba u n˙alli IiI David imur f’idejn din I-Im˙abba. Óassejt Ii xi darba jien ukoll kont se mmut f’dawk I-idejn.

FI-a˙˙ar tal-funzjoni s-saçerdot ˙ares Iejna Ikoll u qaI: “Óenjin dawk ta’ qalbhom safja g˙ax huma jaraw ‘I Alla”.

Indunajt Ii kien qed jikkwota millvan©elu. Imma dik is-sentenza kienet tiddiskrivi eΩatt IiI David. Safi f’qalbu ... tassew hekk kien ˙ija David. IImama re©g˙et bdiet tibki u qabdet ma’ drieg˙ iI-papa. Katherine ˙arset Iejja u tbissmitli u dak iI-˙in kont çerta Ii hi kienet qed t˙oss b˙ali ...ji©ifieri Ii David kien issa f’post fejn ma seta’ ji©rilu xejn ˙aΩin jew ikrah. Issa Alla kien miexi mieg˙u u qed jixxottalu kull demg˙a minn g˙ajnejh.

Vaganza g˙al min ma jemmen b’xejn?

Nota ta’ l-Editur: Tajjeb wie˙ed iΩomm f’mo˙˙u li l-iblah mhux min g˙andu diffikulta’ biex jemmen f’Alla, mhux min qed jissielet mad-dubji tal-Fidi, imma min mhux kapaçi jaççetta li ddiffikultajiet tal-˙ajja ma jfissrux li din ma fiha ebda sens. Hemm ˙afna nies li ma j˙addnu ebda reli©jon, imma jemmnu fil-valuri ta’ m˙abba, onestà, ©ustizzja, rispett lejn ˙uthom il-bnedmin.

Huma dawn il-valuri li jag˙tu sens lill-˙ajja. Min jemmen f’dawn il-valuri jkun qed jemmen flIMÓABBA. U Alla huwa l-Im˙abba.

Deher quddiem il-qorti u l-im˙allef Wie˙ed li ma kien jemmen b’xejn u li dejjem qag˙ad jisma’ bil-paçenzja kollha jeqred li l-˙ajja bla sens kien jirrabja mhux ftit dwar il-©ranet ta’ festi reli©juΩi. Kien l-argumenti ta’ l-avukati ta’ dak li ma jemmen b’xejn. Wara li kul˙add kien igerger ma’ kul˙add:

daqsxejn konfuΩ u m˙awwad. Anqas biss inteba˙ li di©à teΩisti l-vaganza li qed jippilla g˙aliha!”

“Sur Im˙allef”, wie©bu l-avukati qal tieg˙u, l-Im˙allef, sabbat il-mazza b’imnie˙er imxammar. “Ti©ix tg˙idilna li fuq il-mejda u qata’ s-sentenza: “KawΩa teΩisti vaganza b˙al din. Kieku a˙na ma “Dan kif il-pajjiΩ irid jieqaf mix-xog˙ol konniex inkunu nafu biha?” g˙ax min jiççelebra l-Milied, min l-G˙id, mitlufa!”

L-avukati qamu b’sa˙na fuqhom: “Mela jkolli ninforma lilkom ukoll u ˙afna ˙merijiet b˙al dawn?

“Sur Im˙allef, kif tista’ twaddab li l-vaganza ti©i regolarment kull sena, U mbag˙ad, din mhix in©ustizzja li ‘il barra kawΩa b˙al din?

L-Insara fl-istess data – l-Ewwel t’April! Skond min jemmen f’xi reli©jon g˙andu l-jiem il-kalendarju pubbliku, l-Ewwel t’April ta’ festa u min ma jemmen b’xejn b˙ali, g˙andhom il-Milied u l-G˙id il-Kbir, il-Lhud g˙andhom l-G˙id tal-Óaruf u huwa çelebrat minn kul˙add b˙ala ‘Jum anqas g˙andu vaganza wa˙da dedikata l-Hanukkah…!

U l-klient tieg˙i u l-atei il-Boloh’ (Salm 53). Issa, skond l-Iskrittura, g˙alih!” b˙alu m’g˙andhom ebda festa publika!” hemm miktub: ‘F’qalbu l-iblah jg˙id: Tant kienet tkiddu dil-biçça li L-Im˙allef qam minn fuq is-sedja m’hemmx Alla. G˙alhekk jekk il-klient ddeçieda li jifta˙ kawΩa kostituzzjonali. u miel ‘il quddiem biex jersaq aktar tag˙kom jg˙odd ru˙u ma’ dawn il-boloh, B˙ala wie˙ed li ma jemmen b’xejn, hu qrib ta’ l-avukati.

“Il-klient tag˙kom hu allura di©à g˙andu l-vaganza li jixtieq’. wkoll kellu dritt g˙al btala pubblika!

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 11

.

Inkwiet fil-Genna– Novella ta’ fantasija

San Pietru deher inkwetat. Kienet çemplet il-qampiena l-kbira, sar il-˙in li jinfeta˙ il-bieb il-kbir tal-Ìenna g˙al dawk li waslu dak il-jum, imma l-bieb kien g˙adu mag˙luq. Mhux soltu.

Hemm fuq mag˙rufa g˙al puntwalità.

Kien hemm qtug˙ fis-sistema ta’ 1elettriku u allura l-ebda kompjuter ma bediex ja˙dem, il-bieb ma©©ur ma setax jinfeta˙ bl-elettriku. Dan kien kaΩ rari, tant rari li Pietru nesa fejn refa’ l-muftie˙ li fiΩ-Ωmien kien juΩa biex jifta˙ dak il-bieb. Jaf li refag˙ha f’post li jsibha Ωgur, imma dan il-post fejn hu?

Fittex f’kull kexxun kbir jew Ωg˙ir ta’ l-iskrivanija, imma l-muftien g˙ab.

Naturalment, f’waqt b˙al dak kien je˙tieg li d-deçiΩjonijiet isiru malajr u bil-galbu. Lil min iqabbad forsi jg˙inu?

Hemm fuq trid toqg˙od seba’ g˙ajnejn biex tkun ©ust, effiçjenti u ma tirfissx kallijiet ta’ ˙add. Aktarx li I-elettriku inqata’ min˙abba sajjetta kbira li faqqg˙et g˙all-g˙arrieda ... u sajjetti dan l-a˙˙ar kien ikun hemm spiss min˙abba xi tilwim li jinqala’

12 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

bejn çittadini anzjani u o˙rajn godda li telg˙in bil-gΩuΩ.

“Mela” beda jirra©una wa˙du Pietru, “din l-affari tas-sajjetti aktarx li taqa’ tant il-ministeru ta’ Santa Barbara, g˙allinqas skond ma jg˙idu l-Mallin, u l-Maltin jafu sew xi jg˙idu. Óalli nibg˙atilha messa©© elettroniku. U x’qed ng˙id, m’hemmx elettriku, forsi bit-telefown ...Le, lanqas g˙ax tieg˙i speçjali u ja˙dem bl-elettriku wkoll. Issa sew! Nibg˙at lis-segretarju tieg˙i u jfittixha. Dik ta˙dem qrib ta’ Pawlu, fid-dipartiment tal-Maltin. Imma, bil˙aqq, dawk amalgamaw ma’ ta’ I-Ewropa u mur sibhom.” Inkella seta’ jfittex lil min hu nkarigat mill-elettriku, mill-kompjuters. Imma ftakar li 1lmg˙allem kien g˙adu ma ddeçidiex ‘l min ser jag˙Ωel b˙ala kap g˙al dawk id-dipartimenti. Kien is-Sajf u l-membri tal-kabinett kienu kollha msiefra. Mela, re©a’ g˙al Barbara.

Deher g˙ajjien. Qam bil-mod minn fuq il-si©©u ta’ quddiem il-kompjuter mitfi, ©abar u gezzez madwaru ˙wejgu tqal u goffi, feta˙ il-bieb ta’ l-uffiççju

x’˙in b’kumbinazzjoni jara ma’ wiççu lis-segretarju. Tg˙arraflu xi ˙aga dwar il-missjoni li kien bi˙siebu jqabbdu u li kienet urgenti. Imma qajla la˙aq feta˙ fommu x’˙in ma waqqfux l-ie˙or u qallu li hu wkoll kellu problema ur©enti li tin˙tieg tissolva malajr kemm jista’ jkun. G˙alhekk ©ie jkellmu.

Dan ©ara li fost il-gemg˙a ta’ wara l-bieb ta’ barra inzerta kien hemm xi Maltin. Dan kien kaΩ rari. Il-Maltin twajba kemm tridhom, qaddisin sa minn ©uf ommhom, purçissjonijiet bil-mijiet, log˙ob tan-nar bl-eluf, weg˙diet bil-miljuni, marçijiet talbaned ma tg˙oddhomx ...imma, ma jirnexxilhomx jiddubaw viΩa tal-Vatikan u din kienet biçça nkwiet ie˙or. Imma forsi mhux ta’ prijorità daqs l-affari tal-bieb ma©©ur. U biex jistqarr kollox, jekk il-bieb idum mag˙luq, il-parruççani jsibu mezz ie˙or biex jid˙lu. Ajma j’ommi! L-aktar il-Mallin, dawk mo˙˙hom jil˙qilhom. Imorru mill-bieb ta’ wara u bi kliem melliesi, (waqt li kellu suspett li jxa˙˙mu wkoll),

jaf jaqdihom ÌuΩeppi u jo˙rog is-sellum it-twil. O˙ra, jekk irnexxielu jitla’ xi Malti, dan kien kaΩ li hu, Pietru, jordna li jinfirxu t-tapiti l-˙omor, i˙ejji biex idoqq il-qniepen kollha tal-Ìenna u jlesti xxampanja g˙al çelebrazzjoni!

Imma sadattant is-segretarju insista li Pietru jisma’ x’qed jg˙id hu. Iva, hemm xi ˙add Malti wara l-bieb. Dan kien jafu mhux g˙ax hu, s-segretarju ttawwal mit-toqba tal-muftieh, le ja˙asra Piet, hu mhux ta’ dawn l-affarijiet. Dak ilMalti tant beda jg˙ajjat u jag˙mel briju li nstema’ sa˙ansitra minn wara l-bieb maghluq. Mela, x’seta’ nqalg˙alu?

Irçieva xi messa©© fuq il-mobile li beda l-inkwiet dwar l-erba’ soldi li ˙alla?

DiΩgwid dwar fejn kellu jindifen? Xejn minn dan kollu.

Aktar serja l-affari. Dan il-klijent beda jinsisti li hu jismu Antonin Borg Abela Grixti Fenech, l-an©lu tal-bieb ta’ barra beda jmerih u wie©bu li fuq ir-re©istru hemm miktub Ninu Borg.

Is-segretarju mar b’˙effa jfittex fuq ir-registru ma©©ur tas-segreterija ta’ l-awla ta’ ©ewwa, ladarba l-kompjuter ma ja˙dimx, u sab li mniΩΩel bhala Antonio sive Ninu Borg. Pietru g˙alaq ghajnejh g˙al kull ma beda jirra©una s-segretarju. Ja˙asra dan kollu telf ta’ hin, dik kwistjoni li setg˙et tissolva wara dik tal-bieb.

FI-a˙˙ar is-segretarju baxxa rasu g˙al dak li qal Pietru u spiççaw biex marru t-tnejn flimkien lejn iddipartiment ta’ Pawlu u Barbara. Tg˙id xejn, g˙allinqas da˙˙luhom millRM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 13

ewwel u kienu lesti li jisimg˙uhom.

Ma tantx deher qed jie˙u pjaçir Pawlu g˙ax qisu lilu warrbuh u bdew jindirizzaw il-problema tal-muftie˙ u tal-kompjuter lil Barbara. Xtaqet tg˙inhom, b’dankollu l-aktar li setg˙et tweg˙edhom kien li sa ma tirran©a ru˙ha s-sistema ta’ l-elettriku ma t˙allix isiru aktar sajjetti. Imma b’daqshekk? Dik mhux soluzzjoni.

FI-a˙˙ar Pawlu li b˙as-soltu kien mehdi jikteb l-ittri, waqt li mo˙˙u kien f’Pietru u li lsienu kien ilu jieklu biex iniggΩu b’xi ˙aga qabeΩ qal: .. Piet, int ja˙asra mo˙˙ok ma t˙addmux; mhux a˙jar issib il-muftie˙ u tfittex tifta˙ dak l-imbierek bieb? Ghax ma tmurx sad-dipartiment ta’ Sant’ Antnin. Dak jaqdik, dak ikun jaf fejnhom l-affarijiet mitlufa kollha, kemm tas-sema u kemm tad-dinja. Isma’ minni u mur s’hemm,” Tg˙idx kemm lebbtu Pietru u s-segretarju u ©ibdu g˙an-na˙a taddipartiment ikkonçernat, u kemm tfixklu f’an©li Ωghar li kienu qed jilag˙bu fuq is-s˙ab Fit-triq waqqfuh bosta qaddisin o˙ra g˙ax qalbhom ˙ebrithom li mill-bixra tieg˙u kellu xi nkwiet serju. Imma hu ma setax jifta˙ qalbu ma’ ˙add u jikxef g˙omtu li kien tilef il-muftieh. Tg˙id isibu hemm lil Toninu jew i˙allihom jistennew xi sieg˙a? Dak kollu sabar u qajla jaf xi tfisser l-g˙agla, g˙alhekk jirnexxilu jsibhom l-affarijiet mitlufin. Fuq kollox dan ma kienx qed jistenniehom dak 14 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

il-˙in, ma kellhomx appuntament mieg˙u, u biex ikun jaf fejn qeg˙din l-affarijiet kollha l-mitlufa jkollu ji©ri, ixuf u jitkixxef u jqasqas ma’ dik u ma’ dak .

Imma b’xorti tajba sabu ‘l Toninu fl-uffiççju g˙alkemm deher li kellu x’jag˙mel mhux ftit. Kellu quddiemu re©istru daqs illum u g˙ada. Bilfors, bl-affarijiet kollha li jinsterqu u jintilfu fid-dinja kollha ... u milli jidher, dan l-a˙˙ar fil-Ìenna wkoll. Bid-differenza li fil-Genna ma jinsterqux affarijiet, jintilfu biss.

“Fiex nista’ naqdik Piet? Lilek rari narak hawn ˙dejja, tg˙idlix li intilfitlek xi ˙a©a.” Qallu kollu ˙lewwa u l-le˙en baxx Toninu waqt li refa’ g˙ajnejh minn fuq ir-re©istru. Imbaghad Pietru er˙ilu jitmas˙an u jirrakkonta l-praspura li ©ratlu.

Toninu ma setax juΩa l-kompjuter g˙ax kieku f’˙akka t’g˙ajn kien isiblu 1-muftieh. Allura beda jikkonsulta r-re©istru kbir ta’ quddiemu. Pietru ˙asel ser jitlag˙lu u beda jserra˙ minn fuq sieq g˙all-o˙ra, waqt li j˙okk rasu u drabi l-barba.

“G˙ax ma tpo©©ix bil-qieghda.” ipprova jg˙inu Toninu. “Toqg˙odx tinnervja g˙ax tfixkilni.”

“M’g˙andix sabar, m’g˙andix sabar.” Wie©bu l-ie˙or.

“Isma’ minni u serra˙, g˙ax dan xoghol jie˙u l-hin.” B’idu urih pultruna kbira u Pietru beda ji©bor il-libsa twila u l-kappa biex ikun jista’ jpo©©i sew

fuq il-pultruna. Waqt li qed jag˙mel hekk idu hasset xi ˙aga iebsa f’wie˙ed mill-bwiet tieghu.

Dak qam jigri biex jara x’kienet. Ma riedx jemrnen li g˙ajnejh meta f’idu lemah il-muftie˙ tal-bieb ma©©ur. “Ma jistax ikun, ma jistax ikun g˙ax jien ©a fittixt hawn ... dawn xi praspar huma!.

Din xi log˙ba tieghek Ton. Ûgur li inti tfajtuli hawn. G˙idli fejn kien? Min kien ˙aduli? Qed narak titbissem u naf li g˙andi ragun. Tkellem!”

“Mhux a˙jar tfittex tmur tifta˙ dak l-imbierek bieb, issa l-importanti hu li sibtlek il-muftieh u mhux fejn kien.”

“Kollu minnu dan ,” gerger Pietru waqt li bil-muftieh f’idu l-wahda u bl-o˙ra jixxotta 1-g˙araq ta’ l-inkwiet li kien xaqq g˙alih, ˙abrek biex jitlaq ‘l barra. “U bil˙aqq nirringrazzjak Ton, talli ˙listni minn dil-bawxata. Ara li kliem ma’ ˙add. Tibqa’ bejnietna din.

Inkun nafulek. U jekk ikollok bΩonn xi ˙a©a ... “ Ûiedlu minn ta˙t l-ilsien u b’nofs qalb Pietru. “Grazzi. Óa©a wa˙da ser nitolbok. Fittex ifta˙ il-bieb u lil dak l-imbierek Malti li jismu Ninu, jew Antonio jew Tony Borg fittex da˙˙lu u toqg˙odx tfettet mieg˙u,” qallu waqt li g˙emzu.

“Amen.” Wie©bu l-iehor b’le˙en Ωorr “Issa qed nifhem ...Issa qed nifhem kollox. Ibqa’ Ωgur li ser iddum ma tarani quddiemek. Sa˙˙a’ Lina Brockdorff

Ma tistax

Ìrajja ta’ tfajla waÓda fost miljuni

tgHix fil biza Jiena tfajla ta’ wie˙ed u g˙oxrin sena. Twelidt u trabbejt fil-Kolombja, pajjiΩ ta’ l-Amerka t’Isfel, li g˙al dawn l-a˙˙ar erbg˙in sena kien ma˙kum minn gwerra ©ivili qerrieda. Dan ifisser li ma kienx hemm imqar jum wie˙ed f’˙ajti li fih pajjiΩi kien fil-paçi. Emmnuni li lanqas naf ng˙idilkom g˙aliex g˙andna din ilgwerilla f’pajjiΩna. Però din ir-realtà qieg˙da titlob prezz g˙oli ˙afna min-nies ta’ pajjiΩi. L-in©ustizzji so©jali enormi huma wa˙da mill-kawΩi ta’ ©lied bejn il-gvern, il-gruppi paramilitari u r-ribelli; iΩda xorta jibqg˙u ˙afna affarijiet li ma tistax tispjegahom. Ma nistax nifhem g˙alfejn din il-vjolenza kollha! Ta’ kuljum isir is-serq, jin˙atfu n-nies. Ma’ dan kollu trid iΩΩid it-traffikar tad-droga u lkorruzzjoni fil-livelli kollha.

Kont noqg˙od f’belt Ωg˙ira. Il-familja tieg˙i la hi sinjura u lanqas fqira.

Kont nistudja l-kimika l-università u kont in˙allas l-istudji tieg˙i billi na˙dem ta’ estetista. Ma kien jonqosni xejn jekk mhux il-paçi u li nkun nista’ ng˙ix ˙ajja normali. Mhux l-ewwel darba li qbadt karozza tal-linja li ©iet imwaqqfa mir-ribelli. Meta ji©ri hekk tistenna minn kollox: passi©©ieri misruqa, nisa vjolentati… Wara li ji©ri dan kollu l-˙ajja tkompli qisu qatt ma ©ara xejn.

Ma tistax tg˙ix fil-biΩa’. Ma tistax tara futur meta tkun dejjem imbeΩΩa’ g˙alik innifsek u g˙all-g˙eΩieΩ tieg˙ek. F’çertu punt fe©©et idea ©o mo˙˙i li nitlaq mill-Kolombja. Fl-a˙˙ar id-de©iΩjoni ˙adtha meta skoprejt li persuna li mag˙ha kont ˙bieb ˙afna kienet hi wkoll tag˙mel parti minn grupp paramilitari.

Missieri g˙enni biex nag˙mel pass kbir b˙al dan. Sa mill-bidunett l-iskop tieg˙i kien li mmur l-Italja, fil-belt tal-Vatikan, il-belt tal-Papa. Billi ma rnexxilix nikseb il-viΩa g˙all-Italja, tlaqt b’arjuplan dirett g˙al Tel Aviv, f’IΩrael. Din hi t-triq li jie˙du ˙afna Kolombjani: jitilqu lejn IΩrael u jieqfu Ruma. Kont naf x’g˙andi nag˙mel: ma’ l-ewwel kontroll tal-pulizija fil-fruntiera nitlob lg˙ajnuna tal-Kumissarju G˙oli g˙ar-Refu©jati tal-Ìnus Mag˙quda. Kelli biΩa’ kbir li ma jaççettawnix.

Issa ili sebg˙a xhur Ruma. It-talba tieg˙i g˙all-kenn ma aççettawhilix iΩda wara dawn l-ewwel problemi sibt g˙ajnuna kbira mill-Jesuit Refugee Service ta’ Ruma. Issa n˙ossni fuduçjuΩa fil-©ejjieni u qieg˙da na˙seb biex inkompli l-istudji fl-università.

Kieku tistaqsuni x’˙olma g˙andi, ng˙idilkom li no˙lom li jum wie˙ed ilfamilja kollha tkun mieg˙i hawn.

15 OTTUBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

RM2000 RM2000Lil-Óbiebna Lil-Óbiebna• NOVEMBRU • OTTUBRU 2007 15

bqajt haj

b’miraklu Wara kull a˙bar li naraw fuq it-TV... hemm bniedem tad-demm u l-la˙am...

B˙ali u B˙alek

16 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

b’miraklu b’miraklu b’miraklu b’miraklu John Dau huwa mag˙ruf b˙ala ‘t-tifel ilmitluf tas-Sudan’. Dan hu wie˙ed minn eluf ta’ ©uvintur li bejn is-snin tmenin u disg˙in ©ew attakkati mill-gvern G˙arbi SudaniΩ. G˙al sittax-il sena dam ja˙rab mill-G˙arab u l-armata SudaniΩa u j˙abbat wiççu m’annimali feroçi, ©u˙ u g˙atx sakemm spiçça f’kamp tarrefu©jati. Fl-2001 kien wie˙ed mill-ftit li ssej˙u biex jemigraw lejn l-Istati Uniti.

Hekk jg˙idilna Dau: ‘Is-Sudan kont in˙obbu. L-art kienet tajba u kellna l-baqar, il-barrin u l-mog˙oΩ. Imma fl-1983 meta kelli biss 10 snin, il-gvern Musulman tat-tramuntana tas-Sudan iddikjara li s-Sudan kellu jkun kollu Musulman. Bdejna nisimg˙u bi ©lied u qtil fl-ir˙ula tal-qrib u xi nies bdew isibu r-refu©ju tag˙hom fil-villa©© tag˙na. L-G˙arab bdew joqtlu l-iktar lis-subien biex ma jing˙aqdux fl-armata kontrihom. L-ikel beda jonqos sakemm darba f’Awissu 1987 qomt u smajt ˙afna sparar, tge©wi© u konfuΩjoni. Óri©t millkamp u rajt nisa u tfal ji©ru u jwerΩqu. Ósibt li l-a˙˙ar tad-dinja veru kienet waslet.

Tlaqt ni©ri mag˙hom g˙ax ˙sibt li kien hemm missieri u n˙bejna qalb il-˙axix twil. Rajna s-suldati ©ejjin u fl-istess ˙in indunajt li dak li kont ©rejt warajh ma kienx missieri imma Abraham, il-©ar. Qabadni f’idu u ©arrni mieg˙u g˙ax is-suldati kienu resqin lejna.

Ma kontx naf x’©ara mill-bqija tal-familja. Fi triqtna ltqajna ma’ mara u Ωew©t ibniet li b˙alna kienu qed

ja˙arbu lejn l-Etijopja. Ma kellna xejn, la ˙wejje©, la ikel, xejn. Konna nieklu l˙axix u bil-lejl in-nemus kien iqattag˙na.

Kemm-il darba qabduna xi suldati iΩda wara ˙afna swat, ma nafx kif u g˙aliex jien u Abraham dejjem irnexxielna na˙arbu. Lill-mara u l-bniet ˙aduhom. Bqajna sejrin g˙al g˙onq it-triq nieklu xi qarg˙a ˙amra u zkuk tal˙axix u nfittxu l-ilma. Dejjem qg˙adna attenti li ma jaqbnuniex is-suldati G˙arab.

Fil-belt Pibor Post iltqajna ma’ grupp ie˙or ta’ refu©jati: Ωew©t ir©iel u sbatax-il tifel. Konna a˙jar imma l-problemi Ωdiedu g˙ax saret iktar diffiçli li nsibu ikel u xorb u li nivvja©©aw bla ma jinduna ˙add bina. Konna nterrqu bil-lejl u nista˙bew fil-foresta bi nhar.

Tlifna xi w˙ud fit-triq bejn l-g˙atx, bl-annimali selva©©i u wkoll g˙ax ©ieli sparaw fuqna. Mill-kbar, Abraham biss baqa’ ˙aj. Tlifna kull tama li nsibu l-ilma u fit-triq xbajna naraw i©sma mejtin.

Spiss konna naqtg˙u qalbna u ridna nieqfu iΩda Abraham dejjem g˙amlilna kura©© biex inkomplu. Kont inkanta innijiet reli©juΩi ta’ talb lil Alla g˙all-ilma u fl-a˙˙ar sibna roqg˙a. Meta qtajna l-g˙atx bdejna nfittxu x’nieklu u hemm sibna fekruna u xwejnieha. Kien l-unika ikel sustanzjuΩ li kilt minn dakinhar li ˙rabna mill-villa©©.

Fl-a˙˙ar wasalna l-Etijopja u hemm laqg˙una u temg˙una. G˙exna hemm g˙al erba’ xhur f’kamp u jien kelli nie˙u ˙sieb mitejn tifel. L-ikel tan-Nazzjonijiet Uniti ma wasalx. KwaΩi ma kellna xejn

x’nieklu jew fejn nistkennu. Kienet ˙afna s˙ana. L-art kienet tixwilna saqajna u konna ni©ru minn ta˙t si©ra g˙all-o˙ra g˙ad-dell. F’dan l-g˙aks kollu faqqg˙et il-kolera u warajha l-˙osba, il-©idri u s-sog˙la konverΩiva.

Qerdu ˙afna minn s˙abna. Ma nafx kif jien bqajt ˙aj. Konna nidfnuhom iΩda spiss rajna l-annimali jieklu l-i©sma ta’ ˙utna u x-xena orribli ma fla˙nihiex.

Wara ˙afna Ωmien, er©ajna ˙adna r-ru˙ u l-grupp kiber g˙al 1200. Bdejna nibnu t-tined. Ìew il˙wejje©, l-ikel u l-˙alib. IΩda issa ©ew jattakkawna n-nies lokali g˙ax qalu li konna qed nisirqulhom ˙wejji©hom.

Xi w˙ud ©ew me˙uda biex iservu ta’ ikel fin-nases ta’ l-annimali selva©©i.

Kellna nitilqu minn hemm u ma kellniex g˙aΩla ˙lief li ner©g˙u mmorru s-Sudan. Óadna l-ikel u 27000 ru˙ re©g˙u bdew il-mixja lura.

Kellna naqsmu x-xmara bil-kukkudrilli u kellna nibqg˙u g˙addejjin g˙ax l-Etijopjani kienu qed ji©ru warajna wkoll. Tlifna fuq 9000 ru˙.

Il-vja©© tag˙na baqa’ sejjer salKenja. Batejna l-©u˙, l-g˙atx u attakki mis-suldati. Fil-Kenja domt 10 snin fejn g˙allmuna naqraw, l-IngliΩ, ilmatematika, il-©ografija u l-istorja’.

Illum Dau qed jistudja fl-Universita’ ta’ SirakuΩa u qed ji©bor il-fondi biex jibni klinika g˙as-‘subien mitlufa’ fis-Sudan. Óafna ˙bieb u familjari ta’ Dau g˙adhom jg˙ixu f’kampijiet tarrefu©jati fil-Lvant ta’ l-Afrika.

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 17

Il-walkman,

Suzanne Vella

id-discman u s-silenzju Kont wa˙da mill-ewwel fost s˙abi li kelli walkman. Tg˙idx kemm kont fer˙ana bih minkejja li kelli biss Ωew© cassettes x’indoqq. Kont g˙adni fil-primarja. Fis-sekondarja mbag˙ad qlajt cassette player bir-radio b’kollox u bdejt nag˙mel anki l-homework bih. `Qas kont no˙lomha li nag˙mel ilhomework ming˙ajr muΩika g˙addejja.

Kont nag˙laq il-bieb tal-kamra biex ma noqg˙odx nisma` dawk l-il˙na antipatki jg˙iduli “baxxilu!”.

Bdejt nikber u l-istorbju u l-muΩika bdejt in˙obbhom dejjem iΩjed. Kif spiççajt mis-sekondarja il-˙ar©a tieg˙i tas-Sibt dejjem kienet tkun ©o diskoteka partikolari, nisma` l-muΩika u niΩfen.

Fl-a˙˙ar wasalt ukoll biex xtrajt discman li tant xtaqt u tant kien ilni nfaddal g˙alih. Inkella s-CDs fuqhiex kont se ndoqqhom?

Kien propju fiΩ-Ωmien li xtrajt iddiscman, taç sittax-il sena, meta fuq din l-istess rivista, qrajt artiklu ta` mara li kienet stramba biΩΩejjed biex waslet biex g˙amlet irtir fis-silenzju ta` xahar! Ma stajtx nifhem kif jistaç xi ˙add jg˙addi xahar wa˙du fil-kwiet, bla storbju u bla muΩika. Fl-istess waqt fil-qieg˙ nett taç qalbi, lil dil-mara ammirajtha, g˙ax kont naf li jien Ωgur li m’g˙andix kura©© 18 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

nag˙mel xi ˙a©a b˙al din.

L-artiklu nsejtu sakemm din l-isfida tas-silenzju re©g˙et tfaççat meta l-università kien se ji©i organizzat irtir taç tlett ijiem fis-silenzju. Ma kellix idea x’joqog˙du jag˙mlu n-nies li jmorru dawn l-irtiri, kif iqattg˙u il-˙in, eçç.

Ma tantx kien jinteressani nkun naf anqas imma xtaqt li nsir kapaçi ng˙ix fis-silenzju biex inkun naf ng˙ix kemm fl-istorbju u l-muΩika u kemm fil-kwiet.

Allura ddeçidejt li napplika u mort.

Ma tantx niftakar x’g˙amilt, naf li l-ikel kien tajjeb, kien hemm mumenti li ma kontx naf x’se nag˙mel bija nnifsi u kien hemm mumenti li fihom tlabt. Insomma, l-isfida mieg˙i innifsi li nag˙mel tlett ijiem fis-silenzju kienet irnexxiet u kultant Ωmien, ng˙idu a˙na kull sena, b˙al bdejt infittex li nag˙mel xi tip ta` rtir jew xi ©urnata fil-kwiet.

Tant kiber fija dan l-g˙atx u sirt nie˙u gost f’dawn il-mumenti ta` kwiet li llum taç ˙amsa u g˙oxrin sena, sirt stramba daqs dik il-mara li kont qrajt l-artiklu tag˙ha disa` snin ilu. Ftit ©img˙at ilu spiççajt jien ukoll irtir ta`

xahar, l-Irtir Injazjan. Irtir li jg˙inek tie˙u gost iktar tg˙ix mieg˙ek innifsek, ma` Alla u ma` l-o˙rajn. Irtir li donnu jibdillek çippa minnek innifsek b˙al meta tibdel xi çippa ta` xi kompjuter.

Nixtieq nie˙u din l-okkaΩjoni biex ng˙id grazzi lid-direttur li kien imexxini u lil Ωew©i li appo©©jani ˙afna minkejja li hu qatt m’g˙amel dawn it-tip ta` esperjenzi. Jekk inti li qed taqra g˙andek nitfa ˙ajra biex tipprova xi ˙a©a hekk, ninkorra©©ik ˙afna, g˙ax worth-it immens!

MAL-HABSIN

il-FIdi taghom

impressjonatni Meta sirt naf li kelli mmur ng˙in f’˙abs ©abet fija ˙afna entuΩjaΩmu bejn g˙ax kienet ix-xewqa tieg˙i li na˙dem ma’ l-imwarrab u l-fqir u ukoll g˙ax dejjem kont kurjuΩ nara u ng˙in lil ˙absin.

Jien student ÌiΩwita li, b˙alissa, ninsab Padova nistudja l-filosofija. Barra l-istudju, ning˙ataw opportunità li nag˙mlu xi xog˙ol pastorali. Tul is-snin fil-formazzjoni tieg˙i ta’ ©iΩwita dejjem ˙assejt il-bΩonn ta’ laqg˙at spissi ma’ min hu fil-bΩonn g˙ax nemmen li huma g˙andhom jie˙du prijorità fil-˙ajja tieg˙i b˙ala reli©juΩ.

Wara xahar nistenna il-burokrazija Taljana biex jkolli il-permess ˙a nid˙ol fil-˙abs waslet il-©urnata li kelli mmur l-ewwel darba il-˙abs. Hekk kif bdejt ng˙addi minn bibien ˙oxnin u minn quddiem ˙afna gwardjani l-entuΩjaΩmu li kelli beda jinbidel ftit ftit f’biΩa’, bdejt ninduna li l-esperjenza ma kinitx se tkun biss avventura ta’ xi ˙add li qed jiskopri dinja fantastika ©dida, imma li fiha kien hemm hafna tbatija u stennija iebsa.

L-idea li kont ˙adt tal-˙abs u l-˙absin minn films bdiet issir iktar konkreta u naΩΩarda ng˙id iktar tieg˙i.

Minn darba g˙al o˙ra b’˙afna g˙ajnuna tal-kappillan tal-˙abs bdejt nitg˙allem kif g˙andi nitkellem, nisma’ 20 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

u kif g˙andi n˙obb bla ma nakkomoda ΩΩejjed lid-detenuti. L-iktar ˙a©a li apprezzajt u g˙adni napprezza fil-˙in li nqatta’ nag˙mel ftit katekiΩmu u kollokji, hi kemm il-˙absin jafdaw li min jafu li jixtieqilhom il-©id anke jekk ˙afna minnhom huma konvinti li wara ir-reati li wettqu ma jist˙oqqilhom l-ebda tip ta’ im˙abba. Inkun dejjem sorpriΩ kemm u˙ud minnhom jkunu qeg˙din jistennew li nasal bix-xewqa li jsibu fija u fil-van©elu li nikkumenta ftit tat-tama f’post u f’sitwazzjoni fejn ˙afna drabi tirba˙ id-disperazzjoni. Meta ni©i biex nitkellem fuq l-esperjenza tal-˙abs tieghi, il-fraΩi ta’ ‘rçevejt iΩjed milli tajt’ ma na˙sibx li tkun sempliçi cliché li wie˙ed jg˙id wara li jkun g˙amel xi att ta karità. Il-fidi li biha jg˙ixu u isibu skop fil-˙ajja w˙ud mill-˙absin li ©ejt f’kuntatt mag˙hom hija xi ˙a©a li tedifikani g˙aliex naf li mhux facli xejn li wie˙ed jafda f’Missier ˙anin u ta’ im˙abba meta il-˙ajja tieg˙u kienet serjé ta’ tra©edji wa˙da ikbar mill-o˙ra sa minn çkunithom.

F’din is-sena li ©ejja nixtieq ˙afna inkompli nitg˙allem kif nista’ nkun ta’ servizz a˙jar g˙al dawn in-nies biex il©ejjieni tag˙hom jkun a˙jar mill-passat li sakkarhom ©ewwa. Nispera ukoll li dan

is-servizz nkun nista’ nag˙mlu ma’ nies li qeg˙din ‘barra’ billi no˙loq ftit kuxjenza li il-problemi tad-detenuti huma tag˙na lkoll, tas–socjetà kollha u a˙na responsabbli ukoll mill-re-integrazzjoni tag˙hom fid-dinja msej˙a normali.

Karl Vella sj

Hajja Gdida

ghall-Mobile Qadim

Kampanja ta’ ©bir ta’ mobiles qodma g˙all-missjoni • G˙andek xi mobile phone qadim, imkisser, jew ta’ mudell antik?

• G˙adek kif xtrajt mobile ©did u ma tafx x’se tag˙mel bil-qadim?

Qatt ˙sibt li l-mobile qadim tieg˙ek jista’ jag˙ti ˙ajja ©dida lil xi ˙add batut jew fil-bΩonn?

Issa tista’ tg˙in li xi ˙add fil-missjoni bil-mobile imwarrab jew imkisser li g˙andek.

L-RM2000-Lil-Óbiebna ing˙aqad ma’ organizzazzjoni tal-ÌiΩwiti Taljani biex ji©bor mobiles uΩati, kemm dawk li g˙adhom ja˙dmu kif ukoll dawk imkissrin. Dawn jintbag˙tu g˙arriçikla©© u l-flus tag˙hom imorru g˙al pro©etti ta’ Ωvilupp fil-missjonijiet tal-ÌiΩwiti.

l-Afrika. In-nisa tad-dar jg˙addu ©ranet ji©bru l-injam u z-zkuk biex jistg˙u isajru g˙all-familja. Óafna tbatija u ˙afna qerda g˙all-ftit si©ar li baqa’ fil-pajjiΩ, li qed isir aktar u aktar qisu deΩert.

L-ener©ija tax-xemx tista’ ssolvi ˙afna minn dawn il-problemi filwaqt li teduka lin-nies fl-uΩu tat-teknolo©ija li t˙ares l-ambjent. Dan il-pro©ett ma˙sub li jg˙in madwar 3000 familja.

X’isir minnhom il-mobiles mi©bura?

Dawn jintbag˙tu l-Ingilterra g˙and kumpanija IngliΩa, CMR Corporate Mobile Recycling Ltd, li tirriçiklahom. Dawk li g˙adhom tajbin isirilhom manteniment jew jissewwew biex ikunu jistgΩ˙u jer©g˙u jintuΩaw. Dawk bil-˙sara jew imkissrin jiΩΩarmaw u l-plastic u materjal ie˙or tag˙hom idewbuh u jirriçiklawh.

Il-flus li jid˙lu minn dan il-pro©ess imorru b˙ala g˙ajnuna g˙al pro©etti ta’ Ωvilupp f’pajjiΩi fqar.

2. Kenya: Orfanatrofju g˙al tfal morda bl-AIDS Id-dar jisimha NYUMBANI. Ìiet imwaqqfa minn missjunarju ÌiΩwita. Tilqa’ madwar 100 tifel u tifla, minn trabi ta’ ftit ©img˙at sa adolexxenti ta’ ˙mistax-il sena. Joffrulhom kura u ambjent familjari f’sistema ta’ ‘homes’. Jag˙tuhom edukazzjoni u kull g˙ajnuna sa ma jo˙or©u millperiklu tal-marda u jistg˙u jibnu l-futur tag˙hom we˙idhom.

X’inhuma l-pro©etti ta’ Ωvilupp li se jgawdu minn din l-g˙ajnuna?

1. Tchad (fl-Africa): Kçejjen li jsajru b’ener©ija tax-xemx It-Tchad huwa wie˙ed mill-ifqar pajjiΩi ta’ 21 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

Kif nista’ nibgg˙at il-mobile jew mobiles tieg˙i?

Jekk g˙andek xi mobile jew mobiles li tixtieq tag˙ti g˙all-missjoni tal-ÌiΩwiti, kull m’g˙andek tag˙mel hu li ççempel: 21412606 mit-tnejn talÌimg˙a, bejn id-9.00 am u 12.30 pm. Nag˙tuk

id-dettalji ta’ x’g˙andek tag˙mel u fejn tista’ tmur.

Nista’ ni©bor ilmobiles ta’ s˙abi jew tal-grupp tieg˙i?

Iva. Óa©a sabi˙a jekk kull wie˙ed ixerred din l-inizjattiva fil-gruppi, post tax-xog˙ol, ˙bieb u familja tieg˙u. Importanti li min jixtieq irçevuta g˙al-mobile tieg˙u jibg˙atilna l-isem, indirizz u telefon flimkien mal-mobile/s li jkun qed joffri.

G˙al aktar informazzjoni ikteb jew çempel: RM2000-Lil-Óbiebna 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna Naxxar NXR 2067 Tel: 21412606 SMS: 79826899 Email: rmlh@jesuit.org.mt

VENDETTA....

Storja vera ta’ karità u qerq, imhabba u reghba Lil binthom Marie missierha u ommha kienu j˙obbuha daqs dawl g˙ajnejhom.

Dispjaçir wie˙ed kellhom, li ma kellhiex o˙tha Ωg˙ira. Tkellmu bejniethom u qatg˙uha li jadottaw tarbija.

Is-sorijiet ta’ l-orfanatrofju ta’ San Vinçens laqg˙uhom u ˙allewhom jimxu tul ir-ringieli ta’ sodod bojod sakemm raw it-tarbija da˙kana b’g˙ajnejha kannella li dehritilhom proprju dik li kellha tkun o˙t Marie u li g˙aliha huma stess kienu jixxennqu. Kien jisimha Helen. Óaduha d-dar u mill-ewwel iΩΩew©t ibniet saru inseparabbli: kumpanji ta’ xulxin fl-iskola, ˙bieb fl-adolexxenza, a˙wa f’kollox ˙lief fid-demm.

Hekk kif waslu fuq l-g˙atba taΩΩog˙Ωija, il-©enituri mietu. Hu miet ˙esrem; hi damet i©©ebbed u mietet we˙idha. Tant kienu jin˙abbu li ma setg˙ux jg˙ixu mifrudin. IΩ-Ωew© tfajliet sabu li l-wirt tag˙hom kien l-edukazzjoni li kienu ˙adu fi skola tas-sorijiet u lpatrimonju kbir li ˙allewlhom il-©enituri, maqsum indaqs bejniethom.

Issa ddeffes bejniethom b˙ala namrat ta’ Marie çertu Brian, impjegat Ωag˙Ωug˙ fil-kumpanija ta’ avukati li 22 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

kienu ˙adu ˙sieb l-assi tal-wirt; dan kien skopra li t-tieni tifla qatt ma kienet ©iet adottata legalment, u g˙alhekk ma kinitx ˙a©a diffiçli te˙dilha l-parti talwirt li kien imiss lilha.

Il-brikkun jaf kif ja˙bi ˙sibijietu u Brian beda ja˙seb biex jirba˙ l-im˙abba ta’ Marie, il-bint vera, u l-˙biberija ta’ Helen, li kienet qisha d-dell tag˙ha.

Brian u Helen iΩΩew©u. Helen kienet bridesmaid ˙elwa fit-tie© ta’ Marie, fer˙ana li tara lil Marie b’©ejjieni sabi˙ quddiemha.

Imma l-brikkun malajr jixba’ jilbes il-maskra. Brian kien iberbaq il-flus fil-log˙ob. Kien jaf kif jinqeda bil-li©i ˙alli jiksirha ming˙ajr ma jitkisser hu, u f’kemm ili ng˙id il-wirt ta’ martu tajru.

Sadattant Helen, il-bint adottata, kienet qieg˙da tistudja l-università fejn spiççat l-edukazzjoni tag˙ha u bdiet t˙ejji ru˙ha g˙al karriera fejjieda jekk ma ssibx ir-ra©el li tkun trid tiΩΩewwe©.

Meta marret lura wara li ggradwat, sabet li matul l-erba’ snin li kienet l-università d-dar kienet inbidlet. Brian u martu ma laqg˙uhiex; bilkemm kienu jittollerawha. Brian g˙amilhielha

çara li kien iqisha ˙alliela tal-wirt li legalment kien ta’ martu. Kif setg˙et tkun taf Helen kemm iljieli kien g˙adda jag˙mel pressjoni fuq Marie, sakemm fl-a˙˙ar tilfet kull interess li tkun taf x’kellu f’mo˙˙u? Il-pass li kien imiss kien sempliçi ˙afna.

Il-qorti li quddiemha Brian ppreΩenta l-kaΩ stqarret li ma setg˙etx tipprote©i l-wirt tat-tifla li ma kinitx ©iet adottata legalment. Skond il-li©i ma kellha l-ebda dritt g˙an-nofs li kien t˙allielha.

Teknikament kienet bla dritt g˙all-wirt, u legalment il-qorti ma setg˙etx tag˙ti sentenza differenti. Brian wera lil Helen is-sentenza tal-qorti u talabha tag˙ti rendikont tal-wirt u tg˙addih minnufih lil martu F’din il-bawxata Helen ma ˙assitx ˙lief mog˙drija g˙al dik li kienet b˙al o˙tha. Ma setg˙etx temmen li s-siekta Marie kellha x’taqsam ma’ dal-qerq.

Imma meta darba Helen iltaqg˙et mag˙ha, Marie dawret wiççha u ma riditx te˙dilha b’idha; ittrattatha qisha Helen kienet tabil˙aqq il-brikkuna li kienet barmitilha dak li kien tag˙ha.

Tiskanta kif xi drabi il-˙ati kapaçi

...hlewwa u tjubija j©ieg˙el lil min hu innoçenti j˙ossu ˙ati.

Helen kienet fiduçjuΩa li tista’ timxi ’l quddiem u g˙osfrot mill-ambjent ta’ dawk li kienu jafuha. Brian, ta’ lag˙abi li kien, malajr ˙arbat it-tieni fortuna ta’ martu u sparixxa. Marie sabet ru˙ha abbandunata b’Ωew©t itfal u ma tafx x’ser taqbad tag˙mel biex issawwar futur g˙aliha u g˙al uliedha, tifel u tifla, li kultant kienet tarahom jixbhu wisq lil missierhom minn wiççhom. Fl-a˙˙ar ˙adet liΩ-Ωew© uliedha fl-orfanatrofju ta’

San Vinçens. Ma setg˙etx tag˙mel mod ie˙or. Kellha t˙allihom hemm waqt li hi tistinka biex issawwar ˙ajja ©dida.

Fil-parlatorju, kamra friska, xi ftit mudlama, bil-qsari bi pjanti u l-pittura ta’ San Vinçens bl-orfni f’dirg˙ajh, Marie rrakkontat l-istorja tag˙ha lis-soru bilqieg˙da wara l-mejda.

Qaltilha li kienet fqira u li ma setg˙etx iΩΩommhom aktar mag˙ha. Id-dmug˙ beda j©elben ma’ ˙addejha u ppruvat tg˙atti wiççha.

Le˙en is-soru kien kalm u ©entili. Iddmug˙ ma ˙allewx lil Marie t˙ares sew lejn wiçç is-soru.

“U Ωgur li nie˙u ˙sieb uliedek,” qaltilha s-soru, “u n˙obbhom b’qalbi kollha, Marie, g˙ax jien ukoll kont orfni meta missierek u ommok ©ew u ˙aduni f’darhom u f’darek.”

Fr Daniel A. Lord S.J.

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 23

ZWIEG

ZWIEG IMKISSER

Father, Jien u r-ra©el iΩΩewwi©na sitt snin ilu wara li konna ilna sitt snin flimkien.

G˙axar xhur wara li ΩΩewi©na kellna l-ewwel baby. Konna close ˙afna ta’ xulxin u nista’ ng˙id li konna fer˙anin ˙afna, g˙alkemm in-na˙a tar-ra©el ma tantx kienu j©ibuni; ©ieli g˙ajruni wkoll u hu qatt ma ddefendieni u dil-˙a©a kienet twe©g˙ani ˙afna.

Meta konna ilna xi sena u erba’ xhur miΩΩew©in kienet çemplitli tfajla fl-10pm u staqsietni g˙ar-ra©el u minn dakinhar bdiet titfarrak ir-relazzjoni tag˙na. Hu kien qal li ma jafx min kienet u wara ˙afna ©lied qal li setg˙et kienet tfajla li filg˙odu kienet qdietu meta mar i©edded l-abbonament ta’ l-internet. Jien kont çempiltilha u ˙taftha wkoll. Sadattant hu qisu qatt ma kien xejn imma jien komplejt nitkisser biçça biçça minn ©ewwa. Kien qabad part-time u jien spiççajt dejjem wa˙di. Il-bniedem li l-aktar kont in˙obb spiçça qisu l-akbar g˙adu tieg˙i. B’dan il-part-time ˙assejt li literalment ‘bidilni’ max-xog˙ol. Darba minnhom sibtlu email ming˙and tfajla li kien iççetja mag˙ha; inqala’ ©lied kbir g˙ax ˙adtha bi kbira li kien taha t-telefon tad-dar biex iççempillu meta kien jaf li mhux se nkun id-dar. Kont ˙adtha bil-kbira ˙afna u spiççajt niççetja jien però aktar biex nifta˙ qalbi u tajt anki 24 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

n-number lil xi nies. Jien kont g˙addejja b’kors l-Università. Bejnietna kien kwaΩi spiçça kollox.

Meta t-tifel kellu sena u disa’ xhur er©ajt ˙ri©t pregnant. G˙alih kien xokk kbir. Kont inwe©©a’ ˙afna meta kont ng˙idlu j˙oss il-baby u nsemmu l-baby u ma kienx jag˙ti kas. (˙alliha li llum kieku jista’ jaduraha). Waqt it-tqala u anki wara r-ra©el mar g˙al ag˙ar. Kien jinjorani 100%; ma jkellimnix u l-anqas iwe©ibni g˙al xi mistoqsija li kont nag˙millu. Sadattant kont qieg˙da l-Università u kelli l-baby. F’daΩ-Ωmien konna niltaqg˙u biss qisu erba’ darbiet f’xahar g˙ax hu ja˙dem xift fil-g˙odu u xift fil-g˙axija u meta kien ikun xog˙ol filg˙odu kien imur il-part-time u konna niltaqg˙u biss dak inhar li kien ikolli lcourse. Kont ng˙idlu li jien kont g˙ajjejt bix-xog˙ol, course, dar u t-tfal dejjem wa˙di iΩda hu qatt ma ta’ kasi. F’dak il-perjodu kont qed naqa’ f’depression u lanqas biss indunajt. Kont nipprova nersaq lejh u nistaqsih x’g˙andu iΩda dejjem qalli li ma kellu xejn u li kont jien li kelli l-problemi. (˙a mmur lura qabel it-tieni baby) Konna tkellimna ma’ Father iΩda kien ta’ xejn. Hu baqa’ xog˙ol, xog˙ol biss.

Sa fl-a˙˙ar tkissirt u biex naqta’ storja twila ˙afna fil-qasir f’April li g˙adda ndunajt li kelli depression. Tlift

7kgs f’©img˙a u minflok inkwieta qalli li kien a˙jar g˙all-figure. Dik il-˙a©a farrkitni iktar. Ftit qabel fi Frar kont bdejt niççettja ma’ ©uvni u sirna ˙bieb ˙afna u f’Marzu konna ltqajna. In©bidt ˙afna lejh u sirt in˙obbu. Fejn qabel kont ninkedd li g˙ar-ra©el ma kontx qisni neΩisti issa sirt ma nag˙tix kasu u kif jg˙idu bdejt nisqih blistess mediçina tieg˙u. Ninjorah, passiva, ma nag˙tix kas eçç.

Wasal l-birthday tieg˙u qisu ma kien xejn eçç. G˙ax hu dejjem kien jg˙idli li cards eçç ˙merijiet meta g˙alija kienu importanti.

F’Lulju kont Sqallija (g˙and ilmamà tieg˙u) u fil-birthday ©ie g˙amilli sorpriΩa u jien qisu ma ©ie ˙add.

Irrealizzajt li dalbniedem ma bqajtx in˙obbu. Minn April sa ftit ©ranet ilu kont niltaqa’ kultant ma dak il-©uvni u rrid nammetti li sirt (jew sirna) in˙obbu lil xulxin. IΩda it-tnejn dejjem bΩajna hu g˙ax ma jridx ikissirli familja u jien g˙ax ma rridx li uliedi jbatu peress li t-tnejn i˙obbuna. Kemm

domt ma dal-©uvni qatt ma ˙assejtni guilty, anzi dejjem g˙idt li, li g˙amilt sforz kemm domt nissaportih, tort taddepression.

Father, b’dan ma rridx nipprova niggustifika ru˙i, però na˙seb veru mo˙˙i kien t˙awwad sew anki g˙ax dal-bniedem sar prijorità f’˙ajti. Ìieli ©ie anki qabel uliedi g˙ax l-ewwel çans li kien ikolli kont nispiçça mieg˙u, iΩda r-ra©el ilu minn Lulju jipprova jirran©a l-affarijiet mieg˙i. Qed isir jie˙u iktar ˙sieb tieg˙i iΩda jien donni sirt ice-berg, u mo˙˙ni biss f’persuna wa˙da. Minn dan ixxahar iddeçidejna li naqtg˙u iΩda nibqg˙u ˙bieb u jien veru nwe©©a’.

Qed nimmisjah ˙afna. Fl-istess ˙in lir-ra©el in˙obbu qisu ˙ija u nixtieqlu ˙afna ©id iΩda spiççat ilpassjoni kollha ta’ bejnietna. Jien spiss ng˙idlu li m’g˙adnix in˙oss li kont in˙oss qabel.

Fat˙er, nixtieq nerga` nsir kif kont imma issa n˙oss li ‘l-vaΩun’ farraktu sew u ©ibtu f’biççiet.

Barra minn hekk miniex lesta ng˙id lilu b’li g˙amilt g˙ax ovvja li kieku aktar ng˙axxaqha. Dak veru li g˙al total forgiveness hu jrid ikun jaf. Nixtieq ukoll ner©a nersaq lejn Alla g˙ax kemm ilni ng˙ix fid-dnub anki Lilu warrabt.

Kultant qas nemmen b’li g˙amilt g˙ax jien kont

dejjem ta’ l-idea li min jitradixxi lil Ωew©u jkun qed jittradixxi lil uliedu.

In˙ossni ntlift. Qed nibΩa’ g˙ax kwaΩi çerta li lir-ra©el mhux se ner©a’ nibda n˙obbu b˙al qabel. Impossibli.

Spiss nist˙i meta niftakar f’dawk l-affarijiet li g˙amilt. In˙ossni Ωibel, im˙awda u mgerrfxa.

Tg˙id Alla ja˙firli? L-aktar meta “Hu” jaf li jien bqajt id-dar min˙abba t-tfal BISS… Qarrejja G˙aΩiΩa qarrejja, Meta qrajt l-ittra laqtuni Ωew© ˙wejje©: kemm tbatija g˙addejtu minnha int u r-ra©el. G˙alkem tieg˙u ma tidhirx çara mill-ittra imma Ωgur li kien qed isofri ˙afna – kif jidher mill-fatt li wara dan iΩΩmien kollu ried jibla’ s-suppervja tieg˙u u jipprova jirran©a.

It-tieni hu n-nuqqas kbir ta’ komunikazzjoni. Forsi l-fatt li hu Sqalli (kif implikajt) kabbar id-diffikulta ta’ djalogu.

Nissuspetta li hu mhux ma riedx jitkellem mieg˙ek, meta çemplet dik it-tfajla, imma ma setax jew ma kienx jaf kif, forsi wkoll g˙ax ˙adtha ˙afna kontra tieg˙u. G˙ax jidher çar li hu baqa’ j˙obbok – kieku ma kienx irid jirran©a wara dawk il-battikati – u int ukoll bqajt t˙obbu, kif stqarrejt.

Forsi li ©ara hu li int ippanikkjajt wara l-ewwel inçident u ma g˙araftx to˙ro© minnu l-fatti kif graw u s-sentimenti veri tieg˙u. Min jaf, kieku stajtu titkellmu aktar forsi l-affarijiet kienu jie˙du linja differenti. Tg˙id g˙alhekk ˙a part-time

job, biex ma jkollux jiffaççjak kuljum?

Dan qed ng˙idu g˙ax kif ©a g˙edt, ittnejn tidhru li bqajtu tin˙abbu minkejja kollox.

L-a˙˙ar biçça ta’ l-ittra tieg˙ek tag˙milli kura©© kbir, g˙ax mhux biss jidher li g˙ad hemm baΩi tajba g˙al Ωwie© sod, imma g˙ax bla dubju intom it-tnejn tridu tibnuh mill-©did.

Naturalment, kif g˙edt int, ma jistax ikun b˙al qabel – imma qabel forsi kien mibni wisq fuq is-sentimenti – waqt li issa jista’ jkun aktar sod g˙ax ikun mibni fuq esperjenza kiefra g˙at-tnejn u iktar tid˙ol il-volontà tajba milli s-sentimenti we˙idhom.

Fl-a˙˙arnett, jidher çar li hu Ìesù, li Ωewwi©kom flimkien, li qed i˙ajjarkom ter©g˙u tibdew. Ìesù qatt ma jaqta’ qalbu minn ˙add – lanqas minnek! Ìa beda ja˙dem fikom: int tlaqt dak il-©uvni, u hu jixtieq jirran©a. Nag˙millek kura©© biex tersqu lejn is-sagramenti mill-©did u titolbu lil Ìesù jg˙inkom ta˙fru mill-qalb. Però a˙sibha sew qabel tiddeçiedi tg˙idlu bl-iΩball tieg˙ek g˙ax jista’ jag˙mel ˙afna ˙sara; forsi a˙jar wie˙ed jidfen kollox fil-˙niena t’Alla u j˙alli f’idejh.

S’intendi dan ng˙idulek minn dak li qrajt fl-ittra tieg˙ek. L-a˙jar ˙a©a hi li tfittex titkellem ma’ xi counsellor biex jg˙inek a˙jar x’g˙andek tag˙mel. Ikun jista’ jifhem a˙jar is-sitwazzjoni u int tispjegalu a˙jar dak li t˙oss u dak li tixtieq tag˙mel.

Inkun nitlob g˙alik.

Fr Paul RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 25

Darba kien hemm tifel Ωg˙ir li kien nervuΩ wisq u jitlag˙lu g˙al kull ˙a©a ta’ xejn. Meta kien jintilef kien jinfexx jg˙id dak li ji©i f’˙alqu. U mhux l-ewwel darba li kien jg˙id kliem iebes lil missieru stess jew lil dawk ta’ madwaru.

Missieru tah borΩa mimlija msiemer u qallu li, kull meta jitlef il-paçenzja, imur u jsammar musmar fiç-çint. L-ewwel ©urnata t-tifel sammar aktar minn tletin musmar fiç-çint. Bdew igerrbu l-©img˙at u t-tifel beda jnaqqas in-numru ta’ msiemer g˙ax beda jitg˙allem jikkontrolla lilu nnifsu. Beda jinduna li kien e˙fef li jikkontrolla lilu nnifsu milli jsammar dawk l-imsiemer kollha.

Waslet il-©urnata meta t-tifel irnexxielu jΩomm kalm g˙al kollox. Mar jg˙id lil missieru; dan qallu li issa jmissu jibda jaqla’ musmar kull meta tg˙addi ©urnata li ma jitlifx ilpaçenzja.

Meta g˙adda ftit taΩ-Ωmien, it-tifel mar jg˙id lil missieru li kien irnexxielu jaqla’ l-imsiemer kollha miç-çint. Il-missier qabad lit-tifel minn idu u ˙adu ˙dejn iç-çint. Qallu, “Tajjeb ˙afna. IΩda, ˙ares lejn it-toqob li hemm fil-˙ajt issa. Iç-çint qatt mhu se jer©a’ ji©i kif kien qabel. Kull meta tg˙id kliem fir-rabja i˙allu marka. Tista’ tinfed ra©el b’sikkina u, wara, to˙ro©ha.

Tg˙idlu kemm tg˙idlu li jiddispjaçik, il-ferita hemm tibqa’. Ferita bil-kliem twe©©a’ daqs wa˙da vera.

26 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

Website tal-ÌiΩwiti Maltin

Dan li qed taqra hu magazin tal-ÌiΩwiti. Imma min huma l-ÌiΩwiti? X’qed jag˙mlu? Kif jg˙ixu? Fejn qeg˙din?

Minn Ωmien g˙al Ωmien se nibdew in©ibu dan il-feature biex il-qarrejja isiru jafuna a˙jar. B˙al Ωew©t i˙bieb, jekk insiru nafu aktar lil xulxin, insiru aktar in˙obbu lil xulxin. Hekk ikun aktar façli li flimkien na˙dmu g˙al skop wie˙ed: li tikber it-tjubija fil-qlub tag˙na u ta’ l-o˙rajn.

Il-Feature semmejnih SJ ON THE MOVE bi skop. Il-ÌiΩwita huwa bniedem dejjem jiççaqlaq. Qisu m’g˙andux kwiet. G˙ax il-bΩonnijiet tal-bnedmin huma bla qies, allura tarah dejjem ifittex fejn jista’ jag˙mel aktar ©id, fejn se jil˙aq aktar nies fil-bΩonn, kif se jwassal a˙jar il-Van©elu u l-im˙abba ta’ Ìesù.

Iva, ÌiΩwita tajjeb qatt ma jg˙id biΩΩejjed. Qatt ma jg˙id ‘˙a nieqfu hawn’. G˙ax l-im˙abba qatt ma tg˙id biΩΩejjed u ma tieqaf qatt. B˙al Alla… dejjem i˙obb, dejjem ifittex kif se jimla’ l-qalb ta’ bniedem ie˙or.

Matul il-vaganzi tas-sajf, l-istudenti ÌiΩwiti Christopher Vella u Anthony Mifsud, meta kienu Malta g˙al btala, ˙admu ˙afna u g˙amlu website ©did tal-ÌiΩwiti Maltin.

F’din il-website www.jesuit.org.mt insibu informazzjoni dwar l-istorja tag˙na fid-dinja u f’Malta, dwar l-appostolati li fihom huma impenjati l-ÌiΩwiti Maltin hawn Malta u barra, kif ukoll a˙barijiet dwar il-ÌiΩwiti.

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK OPPORTUNITAJIET TA’ FORMAZZJONI Gawdi int ukoll minn esperjenza li tkabbrek u tiffurmak. Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex tibbukkja jew tikseb aktar informazzjoni Çentru Spiritwalità Injazjana

DAR MANRESA

Nitolbu bl-EvanÌelju (erba’ Ódud tal-Avvent)

Nersqu lejn Kristu u nsiru nafuÓ aÓjar permezz ta’ San ÌorÌ Preca

Uffiççju: Mount St Joseph Retreat House,Targa Gap Triq il-Missjunarji Maltin, Il-Mosta, MST 9072 Tel: 21 416 016

Dati: 2, 9, 16, 23 ta’ Diçembru 2007 mis-7.00pm sat-8.15pm Imexxi: Fr Paul Sciberras

BODY - MIND - SPIRIT A Psycho-spiritual workshop

Dan il-workshop jkun bil-Malti u jitmexxa mill-Psikolo©u Fr Alfred Darmanin SJ Data: Il--Óamis 13ta’ Diçembru Óin: 9.00 am – 1.00 pm (l-ikel mhux obbligatorju)

Triq Santa Dminka, Victoria, G˙awdex Tel: 21 556 635, Fax 21 559 314

Data : Mill-Ìimg˙a, 2 fis-7.00 ta’ filg˙axija, sal-Óadd, 4 ta’ Novembru wara l-pranzu.

Imexxu: Is-Sur John Formosa, Superjur tas-Soçjeta’ tal-MUSEUM, u s-Sur Natalino Camilleri, soçju tas-Soçjetà tal-MUSEUM.

In˙ejju ruÓna biex nilqgÓu lil Dak li Ìej biex isalvana flimkien ma’ ommu Marija Data: Mill-Ìimg˙a, 14 fis-7.00 pm, sal-Óadd, 16 ta’ Diçembru wara l-pranzu.

Imexxi: Fr. Gerard Buhagiar, S.Th.D, Dip Lit, Dip Arch

Il-P. Ìenerali tal-ÌiΩwiti ji©i Malta g˙aç-Çentenarju tal-Kulle©© San Alwi©i Mitt sena ilu, fit-8 ta’ Ottubru 1907, feta˙ il-Kulle©© ta’ San Alwi©i, Birkirkara. Lewwel studenti kienu 150. Fis-8 t’Ottubru li g˙adda fta˙na ç-Çelebrazzjonijiet tas-Sena Çentenarja. G˙al din l-okkaΩjoni ©ie fostna s-Superjur Ìenerali tal-ÌiΩwiti, Fr Peter-Hans Kolvenbach, flimkien ma’ l-Assistent tieg˙u, Fr Jacques Gellard. Din kienet it-tielet u l-a˙˙ar Ωjara tieg˙u f’Malta b˙ala Ìeneral tal-ÌiΩwiti g˙ax f’Jannar li ©ej g˙andu jag˙ti r-riΩenja tieg˙u min˙abba l-età (80 sena).

Fr Kolvenbach wasal is-Sibt, 7 ta’ Ottubru, wara nofsinhar u kien milqug˙ mill-Provinçjal, Fr Paul Chetcuti, mir-Rettur tal-Kulle©©, Fr Patrick Magro u uffiçjali o˙ra.

Dakinhar filg˙axija, hu Ωar il-ÌiΩwiti morda u anzjani f’Dar Loyola, in-Naxxar.

Wara, kellu laqg˙a mal-ÌiΩwiti l-o˙ra talProvinçja u qasam mag˙hom l-a˙barijiet dwar il-Kumpanija ta’ Ìesù fid-dinja u dwar il-Kongregazzjoni Ìenerali li ©ejja. Is-serata spiççat b’ikla flimkien mal-ÌiΩwiti.

Il-Óadd filg˙odu, il-P. Ìeneral mar iΩur lir-rifu©jati fiç-çentri ta’ detenzjoni, akkompanjat mill-ÌiΩwiti li ja˙dmu mag˙hom.

Wara, Fr Kolvenbach iltaqa’ malKollaboraturi Lajçi li qed jag˙mdu id f’id mal-ÌiΩwiti fl-appstolati li jwettqu hawn Malta, b˙al fil-Kulle©©, fl-Ispiritwalità, mar-rifu©jati, fl-Università u oqsma o˙ra.

Fid-diskors interessanti li g˙amlilhom il-P. Ìeneral tkellem dwar il-vokazzjoni tal-lajçi u l-partnership tag˙hom mal-ÌiΩwiti u talÌiΩwiti mag˙hom, fil-missjoni wa˙danija ta’ Kristu. Waqt riçeviment Ωg˙ir li sar wara, hu

tkellem ma’ ˙afna mill-mistednin. Dakinhar filg˙axija, il-P. Ìeneral mexxa Quddiesa ta’ Radd il-Óajr fil-knisja tal-ÌiΩwiti, il-Belt Valletta. Kienet quddiesa tassew sabi˙a, animata minn muΩika sabi˙a ta’ grupp studenti tal-Kulle©©. Fiha kkonçelebraw bosta ÌiΩwiti, Provinçjali ta’ ordnijiet o˙rajn, saçerdoti ˙bieb tag˙na. Attendew ukoll bosta ex-studenti tal-Kulle©©, fosthom ilPresident ta’ Malta, il-Prim Ministru, il-Prim Im˙allef u l-iSpeaker tal-Kamra tad-Deputati,

u bosta o˙rajn li llum qed jag˙tu servizz importanti f’kull qasam tas-soçjetà Maltija.

S’intendi ma naqsux bosta qraba u ˙bieb tal-ÌiΩwiti.

It-Tnejn, l-a˙˙ar jum tieg˙u fostna, Fr Kolvenbach Ωar il-Kulle©© u kixef u bierek statwa, mog˙tija mill-ex-Studenti tal-Kulle©©, li turi lil San Alwi©i qed i©orr wie˙ed marid bil-pesta. San Alwi©i, ÌiΩwita Ωag˙Ωug˙, miet infettat mill-marda ta’ dawk li kien jaqdi b’tant dedikazzjoni.

Imbag˙ad, studenti, g˙alliema, ˙addiema u familji in©abru fis-Santwarju ta’ Santa TereΩa, B’Kara, g˙all-Quddiesa o˙ra ta’ Radd il-Óajr Ii mexxa r-Rettur tal-Kulle©©. Fl-a˙˙ar tal-Quddiesa il-P. Ìeneral g˙amel messa©© lill-istudenti. Kienet tassew dehra sabi˙a tara s-Santwarju, isfel u fil-gallarija, mimlijin b’dik il-familja kbira li jifforma l-Kulle©© tag˙na.

Wara l-Quddiesa, il-P.Ìeneral iltaqa’ ma’ iktar minn 150 g˙alliem, ˙addiema u ÌiΩwiti li qed jag˙tu sehem fil-formazzjoni reli©juΩa u akkademika fil-Kulle©©. Fid-diskors tieg˙u Fr Kolvenbach tkellem dwar l-edukazzjoni s˙i˙a li mill-bidunett taw il-ÌiΩwiti biex irawmu “Bnedmin g˙all-qadi ta’ l-o˙rajn”.

F’nofsinhar il-P. General kiel malkomunità tal-ÌiΩwiti fil-Kulle©© u xi ftit mistednin. Ftit qabel l-erbg˙a ta’ filg˙axija hu telaq lura lejn Ruma.

Il-preΩenza u l-kliem ta’ inkura©©iment ta’ Fr Kolvenbach imlietna lkoll b’˙afna kura©© u determinazzjoni biex il-Kulle©© ikompli u jiΩviluppa l-missjoni sabi˙a li ilu jwettaq g˙al dawn l-a˙˙ar mitt sena.

Premju Internazzjonali g˙aIl-˙idma tal-JRS L-Avukatessa Katrine Camilleri, Assistent Direttriçi tal-Jesuit Refugee Service hawn Malta u li tmexxi t-tim ta’ avukati u ˙addiema soçjali, ing˙atat il-UNHCR Nansen Refugee Award g˙as-sena 2007.

Dan il-premju presti©juΩ ing˙atalha min˙abba d-dedikazzjoni eççezzjonali tag˙ha g˙all-kawΩa tar-rifu©jati u g˙all-kontribut eççellenti tag˙ha permezz tal-JRS g˙all˙arsien u l-g˙ajnuna lir-rifu©jati.

Dr Camilleri ilha ta˙dem mal-JRS g˙al dawn l-a˙˙ar g˙axar snin. Is-sena l-o˙ra, Dr Camilleri, flimkien mal-familja tag˙ha, g˙addew minn Ωmien tal-biΩa’, meta xi ˙add ˙arqilhom il-faççata ta’ darhom u l-karozza tag˙hom, wara li kienu g˙amlu l-istess ˙a©a lill-ÌiΩwiti, li mag˙hom ta˙dem. Id-Direttur tal-JRS, Fr Paul Pace, qal li dan il-premju hu unur kbir g˙al Dr Camilleri u g˙all-JRS u fl-istess ˙in juri apprezzament kbir g˙all-˙idma ta’ Dr Camilleri u tal-JRS f’Malta b’risq l-immigranti irregolari li jaslu f’pajjiΩna f’çirkustanzi daqshekk koroh u ta’ tbatija.

F’g˙eluq il-mitt sena mit-twelid ta’

Ìeneral tal-ÌiΩwiti mill-1965 sal-1981

“G˙alija Ìesù Kristu huwa kollox… Dejjem kien u g˙adu l-ideal ta’ ˙ajti sa minn meta d˙alt ÌiΩwita.

Kien u jibqa’ t-triq ta’ ˙ajti… is-sa˙˙a tieg˙i…

Ne˙˙ili lil Kristu minn ˙ajti u kollox jaqa’ gozz – b˙al ma jaqa’ gozz ©isem ta’ bniedem jekk minnu tne˙˙ilu l-g˙adam, il-qalb u r-ras.

Illum aktar minn qabel in˙ossni f’idejn Alla!”

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 30

fuq ferrovija ferrovija fuq wara partita football wara football Ìrajja li turi kemm Fr Arrupe kien qrib taΩ-Ωg˙aΩag˙.

Hawn jirrakkonta ftit fuq ˙ajtu u fuq xi tfisser il-vokazzjoni g˙alih.

Ftit ilu kont qed nag˙mel vja©© twil fuq ferrovija. Da˙lu fil-vagun tieg˙i tliet Ωg˙aΩag˙ ta’ xi 18-il sena u mag˙hom ra©el iktar imda˙˙al fiΩ-Ωmien. Wara sirt naf li kien g˙alliem ta’ l-iskola tag˙hom.

Kienu g˙ajjenin. Wara xi ftit kummenti fuq ir-reb˙a li g˙amlu f’partita futbol, bdew jonog˙su, wie˙ed wara l-ie˙or. G˙addew xi sag˙tejn reqdin. Kif qamu bdew mill-©did jitkellmu u jniΩΩlu g˙add mhux ˙aΩin ta’ fliexken tal-Coca Cola, arançati, eçç. Il-konverΩazzjoni sa˙net u bdew i˙arsu lejja b’çerta kurΩità qishom iridu jg˙idu: min jaf min hu dan il-qassis! Jiena ma nd˙altx fid-diskurstata tag˙hom g˙ax kont qed nipprepara lkonferenza li kelli nag˙mel kif nasal. Óin minnhom, meta naqas id-diskors, l-g˙alliem staqsiehom: “Issa, meta to˙or©u mill-iskola, x’ser tag˙mlu?”

Wie˙ed minnhom wie©eb bla tlaqliq: “Ma nafx. Qed nistenna li missieri jg˙idli x’g˙andi nag˙mel. Jien ma n˙abbilx rasi. Min jaf! Biçça kumplikata din: a˙jar jg˙iduli x’g˙andi nag˙mel... ma rridx ninkwieta!”

31 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

It-tieni wkoll wie©eb: “Ili na˙seb, intella’ u nniΩΩel, jaqbillix nid˙ol g˙all-business jew nid˙ol na˙dem f’bank. Ma nafx fejn naqla’ l-iktar flus bl-inqas ta˙bit... L-aqwa g˙alija li ng˙ix tajjeb u fil-kwiet; mill-bqija ma tantx jimpurtani.”

It-tielet baqa’ lura sieket u kien qisu qed ja˙rab minn twe©iba. Imma s˙abu Xi ˙a©a fuq ˙ajtu Fr Pedro Arrupe twieled fi Spanja fl-1927. Da˙al ÌiΩwita u ordna saçerdot fl-1936. Wara xi studju l-Amerika intbag˙at missjunarju filJapan.

Hemm kien jie˙u ˙sieb in-Novizzi ÌiΩwiti u mbag˙ad sar Provinçjal.

Kien jg˙ix f’Hiroshima meta ntlaqtet mill-bomba atomika fl-1945. Billi kien ukoll tabib, beda jikkura l-morda u l-midruba. Sa˙ansitra bidel inNovizzjat fi sptar g˙alihom.

Fl-1965 intg˙aΩel Superjur Ìenerali tal-ÌiΩwiti sa ma marad u miet fl-1981.

bdew i˙arsu lejh b’çerta kurΩità u, biex tag˙qad, it-teacher staqsieh: “U int, Franco, x’ser tag˙mel?”

“Jiena? G˙adni m’iniex Ωgur; imma qed na˙seb immurx inqatta’ sena f’pajjiΩ tat-Tielet Dinja, biex nara ftit ta’ xiex hemm iktar ˙tie©a u, hekk, ng˙in lil ˙afna nies li qeg˙din ibatu fid-dinja ta’ llum.”

Kif ©ietek din l-idea?

It-tnejn l-o˙ra berrqu g˙ajnejhom qishom biex jg˙idulu: “Franco, mela qed ti©©ennen?”

L-g˙alliem staqsieh: “Imma kif ©ietek din l-idea?”

“Ma nafx,”, wie©eb Franco qisu mifxul, “imma dan il-˙sieb ilu x-xhur iberren f’mo˙˙i. Ta˙seb li din xi ©ennata?”

“Le, ©enn le, forsi ftit stramba; imma, Franco, emminni, nammirak.”

Ma stajtx nibqa’ sieket. Lissint dak li kont na˙seb f’qalbi. “Bravu, Franco,” g˙idtlu, “ag˙mel dak li qed tg˙idlek qalbek, g˙ax il-˙sieb tieg˙ek huwa ˙sieb tad-deheb”.

Óarsu lejja l-erbg˙a li kienu... u re©g˙u qabdu jitkellmu dwar ilfootball.

Jiena wkoll ˙allejt id-diskors jaqa’, imma bdejt na˙seb kemm tassew dawk it-tliet Ωg˙aΩag˙ kienu jirrappreΩentaw kif ja˙sbuha ΩΩg˙aΩag˙ ta’ llum.

X’u˙ud ma ja˙sbux; i˙allu ç-çirkustanzi j©orruhom huma; jippruvaw ma j˙abblux rashom.

G˙aliex? G˙ax sabi˙ ma t˙abbilx rasek!

O˙rajn m’g˙andhom ebda ideal ˙lief li jaqilg˙u ˙afna flus, bl-inqas xog˙ol possibbli. Dawn huma dawk li g˙andhom qalb ta’ egoisti: “A˙jar kul˙add ja˙seb g˙al rasu!” Dawk li g˙alihom l-hena jinsab kollu fil-flus, dawk li joqog˙du g˙all-propaganda ta’ ˙wejje© fierg˙a, g˙all-weg˙diet tarreklami, u g˙at-tlellix tal-posters.

Fl-a˙˙arnett hemm dawk ta’ qalbhom ©eneruΩa, li jimxu fuq ixxewqa li jg˙inu lill-o˙rajn, li jfarr©u lil min ibati, li jaqdu, anki b’sagrifiççju tag˙hom infushom. Intom iΩ-Ωg˙aΩag˙ x’qed tistennew: li xi ˙add jg˙idilkom x’g˙andkom tag˙mlu? li taqilg˙u ˙afna flus biex issibu l-hena? li tag˙tu ˙ajjitkom biex taqdu lil ˙utkom?

Forsi ˙add minnkom ma jaf proprju çar x’se jag˙mel b’˙ajtu, imma Ωgur tixbhu ftit jew wisq lil wie˙ed minn dawn it-tliet tipi ta’ Ωg˙aΩag˙... Imma, nixtieq nistqarr , illum b’sempliçità kbira, l-esperjenza tieg˙i ta’ kif iltqajt ma’ Kristu.

32 NOVEMBRU 2007 • RM2000 Lil-Óbiebna

G˙aliex sirt ÌiΩwita?

Ftit ©img˙at ilu, ©ie Ruma jΩurni grupp ta’ pellegrini, ©uvintur u xebbiet, wara l-udjenza ta’ nhar t’Erbg˙a mal-Papa. F’daqqa wa˙da wie˙ed miΩ-Ωg˙aΩag˙, forsi l-iΩg˙ar fosthom, staqsieni.

“G˙aliex sirt ÌiΩwita?”

“G˙ax ˙sibt li dik kienet ilvokazzjoni tieg˙i.” we©ibtu.

“U g˙aliex ˙sibt li dik kienet ilvokazzjoni tieg˙ek?”

“G˙ax ˙assejt li Alla kien qed ikellimni.”

“U g˙aliex kien qed isejja˙lek?”

“G˙aliex il-Mulej ried ikollu lil xi˙add ie˙or li jag˙ti ru˙u g˙alkollox lilu. U g˙al dan g˙aΩel lili.”

“U inti xi ˙sibt?” “Ósibt li kienet ˙a©a iebsa ˙afna n˙alli l-karriera tieg˙i ta’ tabib, imma jekk insir ÌiΩwita nkun nista’ na˙dem iktar g˙all-o˙rajn, biex infejjaq mhux il-©isem biss imma wkoll ir-ru˙.”

G˙aliex ma tuΩawx armi?

Tifel ie˙or qalli: “Smajt li qatlu ˙afna ÌiΩwiti: g˙alhekk din il-vokazzjoni mid-dehra hija wa˙da perikoluΩa ˙afna!”

“Veru: fir-RodeΩja qatlu xi sitt ÌiΩwiti, fil-Lebanon erbg˙a, fiç-Chad u fl-Amerika t’Isfel, tnejn.”

“G˙aliex ma ddefendejtux ru˙kom? G˙aliex ma tuΩawx armi?”

“Inqas biss na˙sbuha: a˙na nippruvaw naqdu lil kul˙add bla preferenzi... ng˙ixu biex naqdu.

Jekk joqtluna g˙aliex naqdu, g˙alina

huwa ta’ ©ie˙ kbir!”

“Imma, biex ma tobg˙odx u biex t˙alli lil min joqtlok, trid tkun tassew qalbieni... ma nistax nifhem!”

“Il-qawwa jag˙tiha l-Mulej, g˙ax a˙na nag˙mluh g˙alih, u hu jag˙tina l-qawwa.”

“Iss ˙ej!” stag˙©eb it-tifel b’wiçç ta’ wie˙ed li ma kien qed jifhem xejn, u b˙alu ˙arsu lejja kwaΩi Ω-Ωg˙aΩag˙ l-o˙ra kollha li baqg˙u siekta... Allura ppruvajt nispjega ru˙i. “Óalli ng˙idlek, a˙na l-ÌiΩwiti, sirna ÌiΩwiti u nibqg˙u ÌiΩwiti biss g˙all-im˙abba ta’ Ìesù Kristu u g˙aliex nixtiequ na˙dmu g˙alih u g˙all-o˙rajn. Ìesù Kristu huwa leali ˙afna u ma jitlaqx lil dawk li jag˙tu ru˙hom g˙as-servizz tieg˙u. Ìesù Kristu g˙ex 2,000 sena ilu, imma g˙adu jg˙ix illum fl-Ewkaristija u filfond ta’ qalbna.

Wie˙ed miΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙ajjat f’daqqa wa˙da: “Hekk a˙jar! Issa qed nifhem inqas u inqas!”

U kul˙add beda jid˙ak.

Intom tifhmuni a˙jar Na˙seb li dan id-djalogu sempliçi u sinçier kien juri kif i˙ossu u kif ja˙sbuha Ω-Ωg˙aΩag˙ ta’ llum. Jiena Ωgur li intom li di©à g˙andkom çerta familjarità ma’ Ìesù. G˙alhekk tifhmuni a˙jar minn dak it-tifel li waqqafni bil-kliem “Issa qed nifhem inqas u inqas!

Naf Ωgur li intom ser tifhmuni.

P. Pedro Arrupe f’wa˙da mill-pa©ni tal-memorji tieg˙u

KONKORS ESPERJENZI u NOVELLI 2008 DIN IS-SENA WKOLL QED NISTIEDNU LILL-QARREJJA JIKTBU NOVELLI, STEJJER U ESPERJENZI BIEX INÌIBUHOM FIL-MAGAZINE TAGÓNA.

Ikteb xi ESPERJENZA li inti jew xi˙add li taf g˙adda minnha.

• L-Esperjenza trid turi xi valur poΩittiv jew uman biex twassal messa©© ta’ fara©, appo©©, u kura©© li min jaqraha.

• Flok issemmi l-ismijiet veri ta’ persuni jew postijiet, uΩa ismijiet o˙ra.

1. L-Esperjenza jew in-Novella trid tkun ori©inali u ma tkunx dehret f’rivista o˙ra f’Malta u G˙awdex 2. Dak li tikteb g˙andu jintbag˙at, jew ittajpjat. jew preferibbilment fuq diskett.

3. Isem il-kittieb/a m’g˙andu jidher imkien ma’ l-Esperjenza jew in-Novella, iΩda g˙andu jing˙ata biss nom-de-plume.

Is-su©©ett tan-NOVELLA jista’ jintg˙aΩel 4. In-numru tal-kliem g˙andu jidher fit-tmien l-Esperjenza jew in-Novella. minn wie˙ed minn dawn l-oqsma: 5. Indirizza l-kitba u / jew id-diskett tieg˙ek lil: • Il-paçi tal-qalb • Il-ma˙fra Konkors Esperjenzi u Novelli 2008 • Il-vokazzjoni • Il-volontarjat RM 2000 - Lill Óbiebna • It-tfal • Il-˙elsien mid-drogi jew xi

78, Marquis Scicluna Str, Naxxar vizzju • L-ambjent • Ir-relazzjonijiet bejn il-©enituri u l-ulied Tista` tibg˙atha bl-email hawn: rmlh@jesuit.org.mt • Ix-xju˙ija • Rispett lejn persuni ta’

reli©jon jew nazzjonalità differenti • Xi tag˙lima kbira li ˙adt mill-˙ajja • Kif tg˙ix it-tbatija b’mod poΩittiv • Xi valur poΩittiv ie˙or Il-Perspettiva tan-Novella trid tkun wa˙da li tag˙ti kura©© u ispirazzjoni u li tirrifletti l-valuri tal-Van©elu.

It-TUL ta’ l-Esperjenza jew tan-Novella g˙andu jkun ta’ bejn id-900 u l-1,000 kelma u mhux iktar.

Kondizzjonijiet biex tie˙u sehem

6.

F’envelop ie˙or ibg˙at: • In-nom-de-plume • Ismek u kunjomok • L-indirizz bil-kodiçi postali

•

Jekk il-kitba hiex Esperjenza jew

novella

7. Kull Esperjenza jew Novella li tintbag˙at g˙all-Konkors tibqa’ proprjetà ta’ Lil Óbiebna u tista’ ti©i ppublikata.

8. L-Esperjenzi jew in-Novelli ji©u eΩaminati minn bord li d-deçiΩjoni tieg˙u titqies finali.

9. Wie˙ed jew iktar mill-premjijiet jistg˙u ma jing˙atawx jekk l-Esperjenzi jew in-Novelli ma jil˙qux il-livell mixtieq.

10. Id-data tal-g˙eluq biex jaslu l-Esperjenzi jew in-Novelli hi t-31 ta’ Diçembru, 2007

Premjijiet L-Ewwel: Lm25

It-Tieni: Lm15

It-Tielet Lm10 Il-Premjijiet ikunu book tokens li jistg˙u

Carpet Zone ©entilment joffri Dirt Controller b˙ala rigal g˙ar-rebbie˙/a tal-Crossword Puzzle

Tisliba Novembru 2007 Mimdudin: 1. Issibu fil –Presepju (6); 4. Tislima bil-Malti (6); 7. Jidwi u jirripeti (3); 8. Dan ©ej minn pajjiΩ viçin tag˙na (6); 9. Membru ta’ l-armata (6); 10. Mhux kul˙add (4); 12. Gerger (4); 14. Tip ta’ xorb (3); 15. L-ittri li jidhru fuq it-TeleviΩjoni Taljana (3); 16./18. Biçça raba (6); 20. “Mat……” isem ta’ film famuΩ (4); 21. Injorant! (4); 24. Ma baqax issikkat (6); 25. Óieles minn taxxa, kontroll, eçç (6); 26. …….., çiçri u karawett – l-g˙ajta tal-bejjieg˙! (3); 27. Ìodda jew g˙adhom kif saru (6); 28. Jekk tarahom bil-lejl Ωgur tin˙asad (6);

REBBIEÓ tat-Tisliba ta’ Settembru/Ottubru 2007, hu s-Sur Tony Azzopardi mill-Furjana.

IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-Lil Óbiena, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067.

It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at cheque, ag˙mlu fuq isem RM2000.

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin San Ìwann Tas-Sliema

Carmelo Zammit Eric Mamo

Weqfin: 1. Cali jew Picasso jew Rubens, eçç. (6); 2. Mag˙mul minn ˙afna skaluni (6); 3. Isem ta’ Re Normann? (4); 4. Wa˙da mid-disa’ allat nisa fil-mitolo©ija griega (4); 5. G˙amel kulur il-˙axix (6); 6. Issibhom fuq il-palk (6); 11. It-tfal ta’ missierha u ommha! (5); 13. Sewwa kif sata’ (5); 16. Ta l-ikel lill-bhejjem (6); 17. Ónejjiet (6); 18. G˙adda xi kumment (6); 19. Ma j©ibux ru˙hom sewwa (psataz!) (6); 22. Post nadif f’Malta (4); 23. Jg˙idu li s-………. Telf (4)

TWEÌIBA TAT-TISLIBA SETTEMBRU/OTTUBRU

MIMDUDIN: 1. Milied; 4. Toninu; 7. Iva; 8. Sansun; 9. Sassla; 10.

I.N.RI.; 12. Trid; 14. N.S.A.; 15.

Ara; 16. Qal; 18. Pat; 20. Abel; 21. Ri˙a; 24. Ikanta; 25. Afdani; 26. Nil; 27. Alessi; 28. Kemuna.

WEQFIN: 1. Mostin; 2. Londra; 3. Dino; 4. Tass; 5. Insara; 6.

Uganda; 11. Nstab; 13. Irba˙; 16. Qasrija; 17. Legali; 18.

Pilatu; 19. Tarifa; 22. Nani; 23. Palk.

BIEX IÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK U TgÓin FIL-ÓIDMA TAL-ÌiÛwiti Ibg˙at ismek, indirizz u telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien maΩ-Ωew© liri (04.66) ta’ l-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar.

G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament.

Biex i©©edded

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE

PERMEZZ TAT-TELEFON

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

ATTARD

BALZAN BAÓRIJA BIRKIRK ARA BIRÛEBBUGIA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ

GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA M’SCALA MANIKATA MELLIEÓA MÌARR MOSTA

MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI

RABAT

50618916 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ Lm 3 50619210 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ Lm 5

e6.99

(li minnhom 30 çenteΩmu e.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

e11.65

(li minnhom 50 e1.16 çenteΩmu jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA. G˙al kull tag˙rif: RM-LIL ÓBIEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 03 Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899 Email: rmlh@jesuit.org.mt

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 9135 2149 2578 2165 4518 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2163 7881 2157 6769 2157 3317 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824

SAFI SENGLEA SIÌÌIEWI

SLIEMA STA LUÇIJA ST. JULIAN’S ST PAUL’S BAY TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ

ÛEJTUN ÛURRIEQ

GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA

XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2167 6824 2169 0019 2146 1377 2146 4804 2133 2375 2189 6093 2133 6914 2157 1854 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2164 0651 2167 5009 2164 9680 2168 2143 2155 2613 2155 5518 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2007 35