RM2008-04 April by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Sena 59 • APRIL 2008 • Numru 4 78, Marquis Scicluna Street, Naxxar NXR 2607

Min irridu jçapçapli?

N E W S P A P E R P O S T

Min irridu jçapç Edwin minn çkunitu wera li kellu talent muΩikali mill-aqwa. Avolja tarbija il-muΩika kien i˙ossha u meta tfarfar mill-ewwel in©ibed lejn il-pjanu li l-familja tieg˙u kellha fis-salott. Ta’ ˙ames snin kien di©à kapaçi jdoqq bl-udit kull g˙anja li kien jisma’. Kul˙add kien jiggustah idoqq b’dawk l-idejn çkejknin tieg˙u jipprova jla˙˙aq dawk in-noti li jkun mbieg˙din minn xulxin. Il-©enituri tieg˙u raw kif g˙amlu biex isibulu g˙alliem tal-muΩika biex it-tifel jiΩviluppa t-talent muΩikali tieg˙u. It-tfajjel mexa ‘l quddiem u fl-eΩamijiet dejjem ©ab l-og˙la marki g˙ax il-muΩika fuq il-pjanu kienet g˙al qalbu wisq u tista’ tg˙id li ˙ajtu ntrabtet mal-muΩika g˙al dejjem. Meta kellu tmintax-il sena ˙ajruh biex jag˙ti l-ewwel kunçert b˙ala solista. Kien ilu jdoqq fi swali u teatri ‘l hawn u ‘l hemm. APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Issa kien wasal iΩ-Ωmien li jag˙ti kunçert fl-aqwa teatru tal-pajjiΩ. Li tag˙ti kunçert wa˙dek fuq il-pjanu ma’ orkestra kbira mhix ˙a©a ˙afifa. Is-solista jdoqq bla muΩika quddiemu u dawk il-mijiet ta’ noti jridu jkunu miktubin fil-mo˙˙ tal-muΩiçist. Ftit huma dawk li kapaçI jaslu biex jag˙mlu kunçert b˙al dan quddiem udjenza kolta fejn il-ma©©oranza tan-nies tkun tifhem fil-muΩika. Il-jum mistenni wasal. Edwin ipprepara ru˙u sew g˙al dan l-avveniment hekk importanti f’˙ajtu. Il-kunçert mexa ˙arir. In-nies preΩenti ssa˙˙ru bil˙lewwa u l-qawwa tal-muΩika li ˙ar©et minn idejn Edwin waqt il-kunçert. Kif Edwin daqq la˙˙ar nota, il-pubbliku preΩenti nfexx f’çapçip qawwi u lkoll qamu bil-wieqfa jg˙ajtu ‘Prosit’ u ‘Bravu’. Ra©el xi˙ biss li kien

fuq quddiem ma qamx içapçap. Il-membri ta’ l-orkestra niΩlu minn fuq il-palk. Kul˙add jifra˙lu u jawguralu, iΩda Edwin baqa’ wa˙du u ma niΩilx qalb in-nies. Il-manager tal-kunçert tela’ jfittxu fuq il-palk ˙alli jinΩel jit˙allat man-nies. IΩda Edwin deher inkwetat bil-kbir g˙ax skond hu ma kienx mar tajjeb fil-kunçert. Il-manager ˙atfu filpront u qallu: “Kul˙add qam bil-wieqfa jçapçaplek u tg˙id li ma mortx tajjeb?” “Imma dak ir-ra©el xi˙ fuq quddiem ma qamx içapçap”, wie©eb Edwin. “U dak miskin, lanqas jifla˙ jiççaqlaq u probabbli lanqas jifhem fil-muΩika”. Wie©eb Edwin: “Dak l-aktar persuna importanti li kien hemm fis-sala. Dak l-g˙alliem tieg˙i. Lilu l-aktar li ridt nog˙©ob”.

çapli? U jien fil-kunçert ta’ ˙ajti lil min qed nipprova nog˙©ob? Lil min qed nipprova nimpressjona? Jien g˙aliex nipprova nag˙mel it-tajjeb? Jien konvint li l-aktar persuna importanti f’˙ajti hija Alla? Konvint li lilu g˙andi nog˙©ob f’˙ajti? Jew forsi mo˙˙i biex nog˙©ob lil dawk ta’ madwari? Jien kif jien quddiem Alla? X’ja˙seb fuqi l-Mulej? Nemmen bis-serjetà li meta nog˙©ob lill-Mulej ˙ajti jkollha aktar sens u bilanç? Mhux ta’ b’xejn li San Ìor© Preca kien itambar fuq l-intenzjoni retta. Din hi l-aqwa intenzjoni u motivazzjoni: li kull ma nag˙mel g˙andi nag˙mlu biex nog˙©ob lil Alla Missieri u mhux biex nidher sabi˙ u ˙elu ma’ l-o˙rjan. U int x’ta˙seb? Lil min qed tipprova tog˙©ob b’˙ajtek? Óabib RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008

APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Imma©ina ftit sitwazzjoni b˙ali din. Imma©inak qed tara çorma tfal jilg˙abu f’post fejn jiltaqg˙u Ωew© pari linji tat-tren. Par minnhom jintuΩa spiss, imma l-par l-ie˙or ma jintuΩa qatt. KwaΩi t-tfal kollha qed jilg˙abu fuq il-linji minn fejn tg˙addi tren darba kull tant u li, g˙alhekk, huma perikoluΩi. Tifel wie˙ed biss qieg˙ed jilg˙ab fuq il-linji ming˙ajr periklu g˙ax minnhom qatt ma tg˙addi t-tren. Óin minnhom titfaçça tren ©ejja lejn il-post fejn qed jilg˙abu t-tfal. Int qieg˙ed ˙dejn manivella li tiddeçiedi liema par linji se tg˙addi t-tren. IddeçiΩjoni f’idejk. X’se tag˙mel? Jekk tg˙addiha g˙al fuq il-linji mhux uΩati se ssalva ˙afna tfal. Imma se toqtol lil dak it-tifel jilg˙ab wa˙du u li g˙aΩel il-linji ta’ bla periklu. X’se tag˙mel? A˙seb sewwa, irrifletti… Liema hi l-a˙jar deçiΩjoni: imutu t-tfal li kienu imprudenti u ma ˙asbux fil-

konsegwenzi meta g˙aΩlu fejn jilg˙abu, jew imut dak it-tifel wie˙ed li kien prudenti u g˙aqli u mar jilg˙ab mo˙˙u mistrie˙ fuq il-linji mag˙luqa? Bosta Ωgur jag˙Ωlu li jmut tifel wie˙ed biex ma jmutux ˙afna. Mhux hekk tg˙idlek il-lo©ika? Imma, fil-fatt, dan sewwa li min g˙aΩel li jimxi bil-galbu u bil-g˙aqal i˙allas il-prezz ta’ ˙ajtu g˙al dawk ilboloh li g˙aΩlu li jmorru minn rajhom fil-periklu? Kemm-il darba ji©ri l-istess ˙a©a fil-˙ajja ta’ veru. Biex issalva u tgawdi l-ma©©oranza tal-boloh, i˙allsu l-prezz ilminoranza. X’jiswa li l-biçça l-kbira jkunu g˙amlu l-g˙aΩla l-˙aΩina? Qatt ˙sibt li t-tajjeb u l-˙aΩin ma jiddependix minn dak li temmen jew ma temminx il-ma©©oranza? A˙seb ftit: Min g˙andu ra©un: Min jimxi skond il-moda jew min jimxi skond x’inhu tassew tajjeb?

Min isegwi l-mer˙la jew min ja˙seb b’mo˙˙u? Min lest jissagrifika ru˙u g˙al dak li jemmen jew min jissagrifika lill-o˙rajn biex isalva ©ildu? Min hu popolari g˙ax kapaçi jing˙o©ob mill-folla jew min kapaçi jmur kontra l-kurrent biex jag˙mel dak li hu tassew ©ust u sewwa? “Je˙tie© wie˙ed imut biex isalva lil ˙afna”, hekk qal darba wie˙ed g˙aref tal-li©i meta tkellem fuq Ìesù. G˙ax hu kellu l-kura©© li ma jimxix malmassa, ma jag˙Ωilx li jkun popolari, ma jie˙ux it-triq il-façli u ma jg˙awwi©x l-verità. Miet hu biex isalva lil ˙afna. Forsi bis-sa˙˙a t’hekk ikun hemm o˙rajn b˙alu… Jisfidaw il-massa biex i˙addnu dak li hu sewwa. Jekk g˙andek il-kura©© tkun wie˙ed minn dawn, se tbati u se tissallab. Imma bis-sa˙˙a tieg˙ek ittren tal-˙aΩen se jg˙affe© anqas nies!

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008

X’DIFFERENZA! William kien tabib speçjali. Mhux ta’ b’xejn li sar wie˙ed mill-iktar tobba mag˙rufa flistorja tal-mediçina. Darba da˙al fis-sala tattfal u fera˙ meta nnota littfal kollha mi©burin jilag˙bu f’rokna. Imma stag˙©eb meta dawwar wiççu n-na˙a l-o˙ra u, wa˙edha f’rokna, ra tifla Ωg˙ira bilqieg˙da fuq is-sodda tg˙annaq mag˙ha pupa ˙elwa. Meta staqsa g˙aliex dik it-tifla kienet wa˙edha, linfermiera inkarigata mis-sala we©bitu li dik it-tifla kienet imwarrba mit-tfal l-o˙ra kollha. Ommha kienet mejta u missierha ma kienx ©ie jaraha ˙lief darba biss meta ©ibilha dik il-pupa li kienet iggranfata mag˙ha. Wara dik iΩ-Ωjara ˙add qatt ma ©ie jaraha iΩjed. Min˙abba f’hekk it-tfal l-o˙ra kienu warrbuha g˙ax ˙asbu li kienet xi ftit stramba u t˙obb toqg˙od we˙idha. F’okkaΩjonijiet b˙al dawn, William kien jo˙ro© ilkapaçitajiet kbar tieg˙u. Resaq APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

bil-mod lejn is-sodda tat-tifla u staqsiha “Nista’ noqg˙od ˙dejk?”. G˙amel din il-mistoqsija b’vuçi g˙olja biΩΩejjed biex jisimg˙uh ittfal kollha li kienu jilg˙abu fit-tarf l-ie˙or tas-sala. “Illum ma nistax indum ˙afna,” qalilha, “imma ridt inkun Ωgur li narak.” G˙ajnejn it-tifla xeg˙lu bil-fer˙! It-tabib qatta’ ftit ˙in jitkellem mag˙ha, b’vuçi baxxa, b’ton ta’ segretezza. Staqsiha kif kienet is-sa˙˙a tal-pupa u talabha biex jeΩaminaha, biex jara hix marida. It-tifla da˙let fil-log˙ba tieg˙u. Imbag˙ad qam biex jitlaq. Din id-darba b’vuçi g˙olja, b’mod li kul˙add jista’ jisimg˙u, qal lit-tifla: “Issa tinsiex is-sigriet ta’ bejnietna. Qis li ma tg˙id lil ˙add!” Qabel ˙are© it-tabib re©a’ ˙ares lura. It-tfal kollha kienu di©à daru mag˙ha jistaqsuha x’kien is-sigriet. Kienet saret iç-çentru ta’ l-attenzjoni… X’differenza tag˙mel daqsxejn ta’ delikatezza mat-tfal… u malkbar!

Z N E

Kont fil-knisja u quddiemi kien hemm tifel Ωg˙ir idur ‘l hawn u ‘l hinn u jitbissem lil kul˙add. Ma kienx qed jag˙mel xi ˙sejjes, jew jag˙ti bis-sieq, jew iqatta’ l-kotba tal-kant, jew iqalleb fil-borΩa ta’ ommu. Sempliçiment kien qed jitbissem lil dawk ta’ madwaru u jie˙u gost ji©bdilhom l-attenzjoni. Fl-a˙˙ar ommu qabditu, dawritu bissa˙˙a u minn ta˙t l-ilsien, kif jag˙mlu fuq il-palk l-atturi biex ma jinstemg˙ux mill-pubbliku, qaltu: “Toqg˙odx titbellah! Qeg˙din fil-knisja!” Kif qalet hekk tag˙tu daqqtejn, u meta d-dmug˙ beda j©elben ma’ ˙addejh, kompliet: “Hekk a˙jar” u kompliet titlob. F’qalbi g˙edt: Ara daqsxejn kif a˙na l-Insara: Inkantaw lil Alla, suppost nifir˙u ma’ Alla, u meta t˙ares lejn wiççna ma tarax ˙lief dwejjaq – qisu mitilna xi ˙add! F’daqqa wa˙da ˙assejt ir-rabja tqum ©o fija. F’mo˙˙i ©ieni l-˙sieb li d-dinja kollha hija mimlija dmug˙. Ridt naqbad lil dak it-tfajjel b’wiççu mdellek bid-dmug˙, in˙addnu mieg˙i u nkellmu fuq Alla tieg˙i, Alla dejjem fer˙an, Alla li jitbissem, Alla li Ωgur jie˙u gost jid˙ak, ladarba ˙alaq ˙lejjaq b˙alna. Ridt ng˙idlu li Alla tag˙na hu kollu mog˙drija, Alla li jifhem lit-tfal Ωg˙ar li jduru ‘l hawn u ‘l hinn fil-knisja u jitbissmu, u anki dawk it-tfal mimlija

! A Z

kurΩità li jqallbu fil-borΩa ta’ ommhom. Ridt ng˙idlu li jien ukoll, meta kont tifla, kont qlajt daqqtejn fuq saqajja g˙ax ma qag˙adtx ‘sew’ fil-knisja waqt il-quddiesa. F’qalbi g˙edt, kemm hi belha din il-mara li kelli quddiemi. Kellha ˙dejha l-a˙˙ar sinjal ta’ tama – l-a˙˙ar miraklu li baqa’ fid-dinja tal-lum: tbissima fuq wiçç tfajjel çkejken. Jekk dak it-tfajjel ma jistax jitbissem fil-knisja, fejn jista’ jitbissem? RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008

Francisco kien sejjer b’pass img˙a©©el lejn l-appartament çkejken li kien kera f’wa˙da miΩΩoni fqajra ta’ Lima (il-belt kapitali tal-Peru). Kien il-15 t’Awissu 2007, madwar is-sitta ta’ filg˙axija, u kif kien jag˙mel kull nhar t’Erbg˙a, kif wasal id-dar po©©a l-kotba ta’ l-Università fuq il-mejda, in˙asel malajr u r˙ielha lejn ir-restaurant fejn kien ja˙dem part-time biex ikun jista’ j˙allas il-miΩata ta’ lUniversità. Ir-restaurant ma kienx bog˙od wisq mid-dar u f’g˙axar minuti kien jasal. IΩda kif dar l-ewwel kantuniera intebah li l-art ta˙t saqajh kienet qed titheΩΩeΩ. G˙all-bidu ma ˙abbilx rasu ΩΩejjed g˙ax il-Perù theΩΩiΩ Ωg˙ir b˙al dan jin˙ass spiss. Imma malajr induna li din id-darba kien differenti. “Terremot!Terremot!” beda jwerΩaq kul˙add. Fi ftit sekondi il-belt in˙akmet minn paniku s˙i˙. Il-karozzi waqfu ˙esrem u n-nies bdew ˙er©in ji©ru mid-djar u mill-appartamenti tag˙hom, b’espressjoni ta’ biΩa’ fuq wiççhom. Biki, g˙ajat u twerΩiq kienu jinstemg˙u kullimkien, filwaqt li l-art kulma jmur bdiet dejjem iΩΩid fit-theΩΩiΩ. Francisco ˙assu mitluf. Telaq ji©ri lejn nofs it-triq, ‘il bog˙od kemm jista’ jkun mill-eqreb blokk ta’ bini, li kull minuta seta’ jikrolla fuqu, u hemmhekk, flimkien ma’ çorma nies o˙ra mrassa ma’ xulxin, qag˙ad jistenna li l-qilla tat-terremot tikkalma. Bla ma nduna xufftejh APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

kienu bdew ilissnu t-talb li xi ˙add kien qed jitlob b’vuçi kwaΩi isterika. “Dios te salve Maria, llena eres de gracia… Sliem g˙alik Marija, bilgrazzja mimlija…” Wara aktar minn Ωew© minuti li dehru donnhom eternità, l-art ikkalmat iΩda ˙add ma ççaqlaq minn fejn kien. Il-biΩa’ li t-terremot ikompli jew li jfaqqa’ ie˙or ag˙ar minnu kien ipparalizza lil kul˙add u ˙add ma kellu l-kura©© imur lura lejn daru. Francisco ta ˙arsa madwaru u nteba˙ li g˙alkemm it-terremot kien qawwi sewwa, ftit kien ikkawΩa ˙sara. Il-bini kien fela˙ g˙at-theΩΩiΩ u tne˙˙i xi arbli tad-dawl li kienu çedew u l-paniku li kien g˙adu jirrenja kulfejn iddawwar ˙arstek, bilkemm kont tinteba˙ kemm kien qawwi t-terremot li kien ˙akem in-na˙a tal-kosta tal-Perù (7.9 fuq liskala Richter). Lanqas l-elettriku ma kien inqata’. Francisco ˙a nifs twil u ˙assu a˙jar iΩda ˙siebu dlonk mar f’ommu, missieru u o˙tu çkejkna li kien ˙alla fil-belt ta’ Pisco, madwar 200 kilometru il bog˙od minn Lima. Quddiem g˙ajnejh seta’ jilma˙ lit-twajba ommu li tant kienet batiet sabiex rabbietu, lil missieru li, minkejja li kien daqsxejn strett, kellu qalbu tad-deheb u liç-çkejkna Pamela, b’dawk g˙ajnejha kbar suwed li tant kienu xerrdu dmug˙ meta g˙arrafha li kien sejjer joqg˙od Lima biex ikun jista’ jistudja flUniversità.

“Min jaf kif inhuma?” tniehed f’qalbu. B’qalbu t˙abbat sitta sitta ˙are© malajr il-mobile mill-but, g˙amel innumru u po©©a l-mobile ma’ widnejh iΩda mill-ewwel inteba˙ li ma kienx hemm linja. Óafna nies o˙ra madwaru kienu frustrati min˙abba l-istess ra©uni. Seta jobsor x’ kien ©ara! Min˙abba li kul˙add beda jçempel flistess ˙in, is-sistema tat-telefon kienet ikkrollat. X’jaqbad jag˙mel? L-unika idea li ©ietu f’rasu kienet li jmur lura lejn l-appartament tieg˙u biex forsi jisma’ l-a˙barijiet. L-istazzjonijiet kollha kienu qed i©ibu edizzjoni speçjali ta’ l-a˙barijiet. Milli jidher il-belt ta’ Lima ma kenitx ©arrbet wisq ˙sara iΩda ˙add ma kien jaf sewwasew xi ˙sarat kienu ©arrbu l-bliet fir-re©juni l-o˙ra. Min˙abba li l-linji ta’ komunikazzjoni kienu waqg˙u, l-informazzjoni dwar x’©ara l-barra minn Lima kienu skarsi ferm. In-natural ottimista li kellu ©ieg˙lu jittama li f’Pisco kollox kien sew iΩda l-a˙bar li l-epiçentru tat-terremot kien fil-ba˙ar, madwar 140km ‘il boghod minn Ica, ir-re©jun li fih kienet tinsab Pisco, qatg˙et ˙esrem kull tip ta’ ottimiΩmu li qabel kien sab post fixxquq ta’ qalbu. “Ma nistax nibqa’ hawn!” ˙aseb bejnu u bejn ru˙u. “Je˙tie© li mmur minnufih!” Imma kif?! Min˙abba t-terremot xejn ma kien qed ja˙dem normali. It-trasport pubbliku kien waqaf jiffunzjona g˙ax it-triq li tie˙u g˙al hemm kienet i©©arrfet.

Malajr ippakkja xi affarijiet li seta’ ji©i bΩonn u qabad taxi. “Sie˙eb, it-triq im©arrfa,” qallu tat-taxi. “Ma nafx sa fejn jirnexxielna naslu.” “Ma jimpurtax,” wie©bu Francisco. “Naslu safejn nistg˙u. Imbag˙ad inkompli bil-mixi. Forsi l-Mulej jipprovdili xi lift.” Hekk g˙amlu. Irnexxielhom jaslu sa madwar mitt kilometru bog˙od iΩda min˙abba l-qag˙da kritika tattriq, sid it-taxi ma riedx isuq aktar. “S’hawn naslu ˙abib,” qallu. “Jekk nibqa’ g˙addej nag˙mel il-˙sara lill-karozza u din hi l-uniku mezz ta’ g˙ixien li g˙andi.” Francisco ˙allsu u niΩel. Kienu madwar l-erba’ u nofs ta’ filg˙odu. Ir˙ielha bil-mixi, jg˙a©©el kemm jifla˙. B’qalbu beda jitlob bil-˙erqa li jitfaçça xi ˙add li jag˙tih lift, iΩda kien jaf li ried ikun miraklu biex ise˙˙ dan. “Mulej minn mindu tlaqt mid-dar ta’ ommi traskurajtek sewwa, u qatt ma rfist l-g˙atba talknisja imma nitolbok, ikollok ˙niena minni!!” talab b’fidi li qatt ma kien ˙ass qabel. Kompla g˙addej fid-dlam. Mhux l-ewwel darba li tfixkel f’xi ©ebla jew fi’xi parti tat-triq li kienet iççaqilqet minn postha. F’˙in bla waqt dawl ta’ karozza beda riesaq lejh. Bla ma ˙asibha darbtejn, ˙are© f’nofs ta’ triq biex iwaqqafha. Kienet landrover. Ix-xufier waqqaf ˙esrem u mg˙addab infexx jg˙ajjat ma’ Francisco, iΩda dan b’vuçi mnikkta talbu jwasslu safejn kien sejjer. RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008

sliem ghal Donnu kontra qalbu x-xufier qallu biex jitla’ u Francisco inteba˙ li l-Mulej veru kien ˙abbu!! Fil-Landrover kien hemm Ωew© ©urnalisti u Ωew© cameramen ta’ l-istazzjon nazzjonali tat-Television, li kienu sejrin biex jirrapurtaw minn fuq il-post. Francisco approfitta ru˙u biex isir jaf l-a˙˙ar a˙barijiet. “Il-belt ta’ Pisco intlaqtet sewwa mit-terremot,” qaltlu l-©urnalista. “Óafna bini waqa’ u hemm ˙afna nies mejta u feruti. Óadd ma jaf eΩattament kemm. Minn tag˙rif mhux ikkonfirmat sirna nafu li l-knisja tal-Virgen del Carmen (Madonna tal-Karmnu) sfrundat proprju waqt li n-nies kienu mi©bura g˙all-quddiesa tas-sitta. Propju hemm sejrin l-ewwel.” Francisco ˙ass demmu jiksa˙. Il-knisja tal-Virgen del Carmen kienet pass il bog˙od mid-dar tieg˙u u ommu, flimkien ma’ o˙tu ç-çkejkna, qatt ma kienet titlef il-quddiesa ta’ filg˙axija, anke meta tkun marida. Jum wie˙ed, meta kienet qed itterter bid-deni, Francisco kien ipprova jikkonvinçiha biex tibqa’ d-dar iΩda hi kienet we©bitu: “Ibni, ommna Marija bag˙tiet tant g˙alina, kif nista’ n˙alli ©urnata tg˙addi bla ma mmur insellmilha? Il-ftit li nbatu mag˙ha tibqa’ tafulna Ωgur.” Il-Landrover kompliet g˙addejja. Il-qag˙da tat-triq kienet imwieghra u x-xufier kellu jsuq bil-mod. “Ma jistax ikun li ommi mietet,” beda jipprova jikkonvinçi ru˙u. “Ma jistax ikun li wara li g˙amlet tant sagrifiççji, wara li baqg˙et soda fil-fidi

10 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

tag˙ha minkejja li rat tant ma’ wiççha, tispiçça mg˙aff©a propju fil-post fejn kienet talbet tant bil-˙erqa filmumenti l-aktar diffiçli ta’ ˙ajjitha!” X’˙in waslu fil-belt ta’ Pisco kien di©à beda jisba˙. Francisco nteba˙ li l-ag˙ar biΩa’ tieg˙u kien sar realtà. Donnu Pisco kienet g˙adha kif ©iet ibbumbardjata fi gwerra l-aktar qalila minn xi g˙adu inviΩibbli li Ωera’ mewt u destruzzjoni kullimkien. Anke lcameramen, li xog˙olhom kien ˙adhom f’bosta postijiet ta’ tra©edja, kienu jidhru impressjonati. Marru dritt fejn il-Knisja tal-Virgen del Carmen u sabu tistennihom xena li taqsamlek qalbek. Mill-knisja kollha kien fadal biss il-faççata barokka. Is-saqaf kien çeda u l-bqija tal-˙itan kienu krollaw. Ge©wi©ija ta’ nies kienu qeg˙din iqallbu fit-terrapien, u˙ud minnhom bil-pali u o˙rajn b’idejhom stess, jittamaw li jsibu l-fdalijiet ta’ xi ˙add g˙aΩiΩ. “Francisco! Francisco!” g˙ajjat le˙en fgat minn warajh. Francisco dawwar ˙arstu u jilma˙ lil missieru. Id-dehra ta’ missieru xxukkkjatu. Kienu donnu xjie˙ f’daqqa. “Fejn hi ommi? Fejn hi Pamela?” staqsie˙ Francisco b’vuçi ddisprata. Il-˙arsa mbikkma ta’ missieru kienet biΩΩejjed biex jinteba˙ li ommu u o˙tu kienu jinsabu x’imkien ta˙t dak il-munzell terrapien. Francisco malajr ing˙aqad ma’ dak il-grupp imdaqqas ta’ nies li kienu qed ine˙˙u ©ebla wara ©ebla bit-tama li jsibu lil xi ˙add g˙adu ˙aj.

Minn ˙in g˙al ˙in g˙ajta ta’ “Hawn xi ˙add!” kienet tg˙arraf lil kul˙add li kienet instabet xi persuna. Darba minnhom kien Francisco stess li wara li ne˙˙a ©ebla mdaqqsa jilma˙ il-©ilda ka˙lanija ta’ tifla ta’ xi 10 snin. Itterremot ma kien wera ˙niena ma’ ˙add, lanqas ma’ l-aktar innoçenti. Meta omm dik it-tifla nteb˙et li bintha kienet bla ˙ajja nfexxet tibki u tolfoq u xejn ma seta’ jsabbarha. Francisco ˙ass qalbu tinqasam u ma rnexxielu jg˙id l-ebda kelma ta’ fara© lil dik l-imsejkna omm. Xi drabi kien ji©ri li l-katavru ma kienx ji©i identifikat u allura kien jittie˙ed fil-pjazza çentrali u jit˙alla fuq il-bankina ma©enb g˙exieren ta’ katavri o˙ra, biex forsi xi ˙add jag˙raf min ikun. Meta bdew igerbu s-sig˙at, it-tama li jinstab xi ˙add ˙aj bdiet dejjem tonqos. Di©à kienu g˙addew erba’ u g˙oxrin sieg˙a u l-lejl li kien riesaq, bid-dlam u l-kes˙a li j©ib mieg˙u, xejn ma kien ta’ g˙ajnuna. Francisco kiel malajr biçça ˙obΩ li newwillu xi ˙add u baqa’ jfittex bla heda fid-dawl ta’ xi torça jew ta’ xi fjakkla, g˙ax il-qtug˙ ta’ l-elettriku kien ˙alla l-belt fi dlam taqtg˙u b’sikkina. Ir-ra©uni kienet il-˙in kollu tg˙idlu li dak li kien qed jag˙mel kien kollu g˙alxejn imma l-qalb, li g˙andha ra©unijiet li r-ra©uni ma tistax tifhem, baqg˙et t˙e©©u biex jibqa jne˙˙i ©ebla wara l-o˙ra, ©ebla wara lo˙ra, bit-tama li... Milli jidher ˙afna nies madwaru kellhom l-istess tama mkebbsa f’qalbhom g˙ax l-g˙add ta’

lik marija nies li kien qed ifittxu ma kien waqaf xejn. Anke l-lejl tgerbeb u l-ewwel sinjali ta’ sbi˙ il-jum kienu ©a bdew jag˙tu lewn lil dak il-kwadru makabru. B’kollox matul il-lejl kienu nstabu 10 persuni; u kollha bla sinjal ta’ ˙ajja. Francisco ˙ass sa˙˙tu dejjem tonqos. F’˙in bla waqt xi ˙add ftit metri ‘l bog˙od minnu g˙ajjat “Hawn xi ˙add ˙aj!” Francisco tar g˙al ˙dejh. Minn ©o dak it-terrapien kien tiela l-ilfiq maqtug˙ li kemm kemm kien jinstema’. IΩda malajr inteba˙ li ma kenitx ser tkun biçça xog˙ol façli biex jaqilg˙u lil min kien hemm midfun ˙aj. Dik il-vuçi dg˙ajfa kienet tielg˙a minn ta˙t travu tal-konkrit im©arraf li l-biçça l-kbira tieg˙u kien midfun fit-terrapien. “Óabib, it-travu tqil wisq biex inçaqilquh,” qallu xi ˙add mill-©emg˙a nies li kienet in©abret. Qalb Francisco bdiet t˙abbat sitta sitta. “Forsi...” beda jitniehed, “forsi dak l-ilfiq dg˙ajjef…” F’daqqa wa˙da, hekk kif ne˙˙ew ©ebla mdaqqsa, inteba˙ li ta˙t dak it-travu kien hemm fet˙a, b˙al g˙ar li kien ifforma bit-travu b˙ala lqug˙. U f’dak l-ispazju seta jilma˙ omm b’tifla ta’ madwar seba’ snin mg˙annqa mag˙ha. Il-kulur tal-©ilda kien kwaΩi ka˙lani u ma kien hemm ebda sinjal ta’ moviment. F’idejha kellha kuruna tar-ruΩarju. Francisco ma riedx jemmen lil g˙ajnejh. ‘Ma!!’ g˙ajjat b’le˙en fgat.

Kif semg˙et dik il-vuçi t-tifla fet˙et g˙ajnejha bil-mod. “Francisco,” tniehdet, “Francisco, il-Mamà . .” Francisco ˙ass g˙oqla fi griΩmejh. Ma setax ikun li kienet mietet. Ma setax ikun li l-Ver©ni Mbierka setg˙et tkun daqshekk indifferenti ma’ min ˙abbha tant. “Warrab ftit ˙abib!” qallu b’©entilezza xi ˙add minn warajh. Ra©el qsajjar b’attaché case kollha trab, g˙adda minn ˙dejh. Francisco nteba˙ li kien tabib. It-tabib niΩel fuq irkubbtejh u pprova jara jekk kienx hemm polz. “Din il-mara ti©i minnek ˙abib?” staqsih it-tabib.

“Dik… ommi,” tniehed Francisco. It-tabib sforza tbissima. “Milli jidher g˙andha min jaqbeΩ g˙aliha fis-sema, ˙abib.” G˙ajnejn Francisco xeg˙lu. “Ji©ifieri…” irnexxielu jtemtem. “Iva,” qatag˙lu kliemu t-tabib. “G˙andha l-polz dg˙ajjef ˙afna iΩda ˙ajja. Kellna qalbna maqtug˙a li ser insibu xi ˙add ˙aj f’dan it-ti©rif.” Francisco niΩel g˙arkubbtejh u bid-dmug˙ f’g˙ajnejh lissen: “Kellek ra©un Ma, kellek ra©un. G˙al dak kollu li nag˙mlu mag˙ha, il-Ver©ni Mbierka tibqa’ tafhulna. A˙firli li ddubitajt kliemek.”

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 11

Zifna bejn Tnejn L-im˙abba qisha Ωeffiena u Ωeffien, li jiddeçiedu li jiΩfnu flimkien! Hija Ωifna elaborata, ming˙ajr ma kienet studjata jew ippjanata. Ìieli na˙a twieΩen o˙ra, ©ieli ji©bdu lil xulxin, ©ieli ftit mbieg˙din, ©ieli qishom de˙lin ©o xulxin biex isiru mwa˙˙din. U jin˙olqu passi o˙rajn kumplikati, g˙ax qatt ma kienu pjanati. G˙ax iΩ-Ωifna spontanja miΩfuna minn tnejn separati li jo˙olqu passi elaborati biçça spontanji o˙rajn reazzjoni g˙al dawn lispontanji. G˙alhekk diΩ-Ωifna hi riskjuΩa tajba g˙all-mi©nun g˙ax ma tafx fejn se tkun. Imma xorta tattirak u bir-ra©un g˙ax taf li jekk tiΩfinha ˙ajtek ma tibqax li tkun. 12 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

ALLA MHUX SE JISTAQSIK… L-aqwa eΩami hu dak li se jkollna meta niltaqg˙u m’Alla. U l-mistoqsijiet di©à nafuhom. Alla mhux se jistaqsik x’karozza kellek, imma kemm wassalt nies biha u fejn. Alla mhux se jistaqsik kemm kienet kbira jew mg˙ammra tajjeb id-dar tieg˙ek, imma lil min ilqajt fiha u kif. Alla mhux se jistaqsik kemm kellek ˙wejje© fil-gwardarobba, imma kemm libbist lil min ma kellux x’jilbes. Alla mhux se jistaqsik kemm taqla’ paga, imma x’g˙amilt bil-flus li qlajt.

Alla mhux se jistaqsik f’liema kwartier tal-belt kont toqg˙od, imma kif ©ibt ru˙ek mal-©irien? Alla mhux se jistaqsik ta’ liema kulur int, imma x’tip ta’ çittadin kont. Alla mhux se jistaqsik jekk kontx tmur il-Knisja, imma jekk kontx tg˙ix dak li tisma’ fil-Knisja. Alla mhux se jistaqsik liema Kmandamenti ksirt, imma liema Kmandamenti osservajt.

Alla mhux se jistaqsik kemm irnexxejt fl-istudji, imma kemm qdejt lil ˙utek b’dak li sutdjajt. Alla mhux se jistaqsik kemm kont popolari, imma kemm g˙ent lil min kien jafek. Alla mhux se jistaqsik kemm-il sena g˙ext fid-dinja, imma kif g˙ext kull ©urnata li domt fid-dinja.

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 13

Globalizzazzjoni din xi tkun? Taf xi tfisser il-Globalizzazzjoni? Tfisser affarijiet b˙all-inçident li fih mietet il-Prinçipessa Diana. Fih kien hemm involuti: • Prinçipessa IngliΩa, • Ma’ boyfriend E©iΩzjan • F’inçident ©o tunnel FrançiΩa • B’karozza Ìermaniza • B’magna OlandiΩa. • Sewwieq Bel©jan • Fis-sakra b’whiskey SkoççiΩ. • Persegwitati minn Paparazzi Taljani • Jsuqu muturi ÌappuniΩi; • Kura tag˙ha f’idejn tabib Amerikan • B’mediçina BraΩiljana. Din l-informazzjoni waslitilna permezz ta’ computer li ja˙dem b’çippi mitTaiwan, b’monitor mag˙mul il-Korea, ma˙duma minn ˙addiema Indjani f’Singapor. F’kelma wa˙da il-globalizzazzjoni tfisser li d-dinja m’g˙adhiex mag˙mula minn ˙afna pajjiΩi differenti u separati minn xulxin. Illum id-dinja saret b˙al pajjiΩ wie˙ed. Dak li ji©ri na˙a jiddependi 14 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

minn dak li jkun isir band’o˙ra. Dak li qed jintuΩa f’pajjiΩ ikun in˙adem f’pajjiΩ ie˙or. Jekk f’pajjiΩ ikun hemm il-©id, dan se jin˙ass u se jgawdu minnu nies f’pajjiΩ ie˙or. Jekk issir gwerra f’na˙a tad-dinja se jbatu n-na˙at l-o˙ra. Illum bit-teknolo©ija, bl-elettronika u l-ivvja©©ar façli kollox jin˙ass kullimkien u ikollox jeffettwa lil kul˙add. A˙bar tixtered mad-dinja f’le˙˙a ta’ berqa. Kul˙add jista’ jkun jaf x’qed isir kullimkien. Kul˙add jiddependi fuq kul˙add. Óadd ma jista’ jg˙id ‘Ma jimpurtanix’ g˙al dak li qed isir f’na˙a o˙ra tad-dinja. Dak li llum qed isir l-Afrika, g˙ada se jolqot lil min jg˙ix fl-Ewropa. Il-gwerra fl-Iraq teffettwa l-prezz tal-˙ajja f’Malta. Jekk hemm nixfa fiç-Çina, se teffettwa l-ekonomija ta’ l-Amerika. Darba, Ìesù qal: “Dan nitolbok, Missier: li jkunu ˙a©a wa˙da…” Tg˙id il-globalizzazzjoni tfisser li din il-˙olma qed issir realtà? Mhux li kien! Imma mhux daqshekk sempliçi.

Mhux biΩΩejjed li nkun naf x’qed isir f’parti o˙ra tad-dinja jekk ma ninteressax ru˙i tassew u jibda jimpurtani minn ˙uti li qed jg˙ixu hemm. Mhux biΩΩejjed inkun naf li t-tin©is ta’ l-ambjent qed ibiddel il-klima tad-dinja u jikka©una diΩastri kbar fl-Indonesja, jekk ma nkunx jien li ma na˙lix u nabbuΩax mir-riΩorsi naturali. Mhux biΩΩejjed li nara n-nies imutu min˙abba gwerer f’pajjiΩi o˙ra, jekk ma nibdiex jien in©ib il-paçi f’dari u f’pajjiΩi. Id-dinja ssir ˙a©a wa˙da mhux meta dak li jag˙mel wie˙ed jibda jeffettwa lil ie˙or, imma meta kull bniedem jibda JIMPURTAH minn dawk li jinsabu qrib u dawk li jinsabu l-bog˙od. Min jimpurtah, ja˙seb sew qabel ma jitkellem, qabel ma jixtri, qabel ma jarmi, qabel ma jkisser u qabel ma ja˙li. Ftakar… Dak li tag˙mel int Ωgur li x’imkien… xi darba… se jeffettwa lil xi ˙add! Illum aktar minn qabel ÓADD MA JISTA’ JGÓIX F’DINJA GÓALIH!

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 15

Traxxixa ta’ fidi Jiktbulna l-Qarrejja

Ittra ta’ omm lil bintha li waslet biex tag˙mel l-ewwel tqarbina

G˙aΩiΩa Meghan,

Çkejkna tieg˙i! Lanqas nista’ nemmen Ii m’g˙adekx tarbija iΩjed. Kemm kbirt! Illum sirt tfajla Ωg˙ira bl-oriΩΩonti tal-˙ajja kollha quddiemek. Meghan taf Ii inti msemmija g˙alija? Niftakarni, qabel ma twelidt, naqra fi ktieb Ii I-isem Rita huwa forma mqassra ta’ l-isem Margarita. Dan huwa isem antik popolari ma’ l-Ewropa kollha. ItTaljani g˙o©obhom iqassruh g˙al Rita, I-IngliΩi bidluh g˙al Margaret u I-IrlandiΩi dawwruh g˙al Megan. Meta qasam I-Atlantiku, I-Amerikani Ωiedu ittra o˙ra u ©abu ismek Meghan. B˙ali allura il-qaddisa tieg˙ek hija wkoll Santa Rita, il-qaddisa ta’ l-impossibbli! U veru Ii inti ta’ l-impossibbli, g˙aliex it-tobba, missierek wie˙ed minnhom, kienu 16 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

wissewni Ii seta’ jkun ta’ periklu g˙al sa˙˙ti Ii n©ibek fid-dinja. Imma Alla kellu pjan ie˙or. Biex ng˙idlek g˙o©obni ˙afna dan il-pjan avolja ma nist˙ix ng˙id Ii bΩajt mhux naqra. G˙al Alla xejn mhu impossibbli u issa dik Ii suppost qatt ma twieldet se tag˙mel l-ewwel tqarbina tag˙ha. Sikwit tistaqsini g˙aliex niççelebraw I-Ewwel Tqarbina? G˙aliex n˙obbu Iil Ìesù? Dawn huma mistoqsijiet importanti u aktar ma tikber aktar tibda tifhem. Kull m’g˙andek bΩonn hu traxxixa fidi, mg˙arfa tama u ˙afna u ˙afna m˙abba. G˙alhekk itlob g˙al dawn il-grazzji. G˙alissa iΩda, trid tkun taf Ii g˙alkemm I-Ewkaristija tidher Ωg˙ira b˙alek, taf tag˙mel differenza kbira f’˙ajtek. Dik

I-ostja Ωg˙ira Ii jag˙tik is-saçerdot hija I-Ìisem, id-Demm, ir-Ru˙ u d-Divinità ta’ Ìesù. Kristu veru Ii telaq min din id-dinja imma b’din it-Tqarbina jibqa’ dejjem mieg˙ek, viçin daqs kemm hija viçin ilqalb t˙abbat ©ewwa ©ismek. Meta g˙andek bΩonnu mhux ser jg˙idlek: “Ma g˙andix çans g˙alik” jew “Stenna ftit” jew “Jien g˙ajjien”. Dejjem se ssibu, jistenna lilek u lilek biss. Óabib g˙al dejjem kull meta tridu. Tiftakar kif fI-istorja ta’ Hansel u Gretel, Hansel ˙alla warajh frak tal-˙obΩ biex jer©a’ jsib triqtu Iura g˙al daru? Il-˙obΩ tat-Tqarbin jag˙mel l-istess ˙a©a. Imma kontra dak Ii ©ara Iil Hansel, l-Ewkaristija ssibha dejjem u twasslek lejn Ìesù Ii huwa t-triq il-tajba. Huwa qatt mhu ser i˙allik tintilef.

Óares ’il quddiem. TibΩa’ minn xejn u minn ˙add u jekk taqa’ ma jimpurtax. Hawn jien, missierek, ˙utek u I-˙bieb tieg˙ek biex ng˙inuk tqum, infarfruk u nag˙tuk il-kura©© biex tkompli I-avventura tieg˙ek ma’ Ìesù. Taf kemm in˙obbuk a˙na… iΩda Ìesù j˙obbok ˙afna aktar minna Ikoll flimkien. Ûommlu jdejh u tasal Ωgur. Qed tara kif I-impossibbi jista’ jsir. Biss biss ˙ares lejn din l-ittra. Na˙seb Ii I-Ispirtu s-Santu tani ddon tal-lingwi llum, g˙ax Hu biss seta’ jispirani nikteb dan Ii qed in˙oss ©ewwa fija b˙alissa. Inti taf kemm insibha diffiçli biex nikteb bil-Malti, lingwa Ii ma trabbejtx fiha! Dak il-˙obΩ ˙aj Ii ser tirçievi fI-Ewwel Tqarbina tieg˙ek huwa Ìesù ©ej biex jag˙tik I-energija g˙al ˙ajtek u biex temmen Ii xejn ma huwa mpossibbli. In˙obbok g˙al dejjem g˙ax I-im˙abba hija g˙al dejjem.

II-Mummy tieg˙ek Rita RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 17

min jispiçça mdejjaq ˙afna u jkun diffiçli ˙afna g˙alih biex jo˙ro© lilu nnifsu mill-ba˙ar ta’ dwejjaq li jkun jinsab fih. Wa˙da mill-pazjenti li tant kienet g˙al qalbi kienet Catherine. Din kienet marida Qatt ma stajt nifhem bid-dementia, iΩda minkejja kif Ωew© persuni bl-istess l-problemi ta’ memorja u kundizzjoni u sintomi jistg˙u konfuΩjoni relatati mali˙arsu lejn is-sitwazzjoni kundizzjoni, Catherine personali tag˙hom minn lenti kienet mara d˙ulija ˙afna. totalment differenti minn ta’ Dejjem kienet tkun lesta biex xulxin, sakemm, fix-xog˙ol tag˙tik xi tg˙annieqa u turi tieg˙i b˙ala terapista, bdejt l-apprezzament tag˙ha g˙allniltaqa’ ma’ ˙afna nies li isforz li konna qed nag˙mlu jkollhom diversi problemi ta’ sa˙˙a. BiΩ-Ωmien skoprejt kemm biex ng˙inuha. Tant kienet kull persuna ©©ib ru˙ha b’mod mara ferri˙ija li qatt ma kien differenti quddiem il-problemi. jg˙addili minn mo˙˙i li din il-mara kienet batiet daqstant, Hemm min jibqa’ jaffronta lproblemi tieg˙u b’mod pjuttost sakemm, darba waqt li kont qed nag˙mel sezzjoni ta’ seren. Madankollu, hemm

terapija mag˙ha, hi bdiet tirrakkontali l-istorja ta’ ˙ajjitha. Catherine kienet iΩΩew©et u kellha erbat itfal. Ûew©ha tiddeskrivih b˙ala ra©el twajjeb li kien jag˙mel ˙iltu kollha biex jaqdi lil dawk ta’ madwaru. Mir-ritratti li wrietni, kien jidher çar li kienu koppja mag˙quda ˙afna. Bid-dmug˙ f’g˙ajnejha, Catherine irrakkontatli li sfortunatament Ωew©ha kien marad u miet meta t-tifel iΩ-Ωg˙ir tag˙hom kellu biss sena u nofs. B’hekk hi kellha tkompli trabbi u tie˙u ˙sieb lil uliedha wa˙edha mill-a˙jar li setg˙et. G˙alkemm Catherine kienet qed tiftakar fil-passat iebes tag˙ha, kienet qed

X’hemm m 18 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

tag˙mel dan b’çerta serenità u m˙abba. Imma kif? Ma tantx damet ma tatni ra©uni g˙all-˙sieb li kien g˙addej minn mo˙˙i meta qaltli: “Bil-grazzja t’Alla dejjem komplejt g˙addejja. Kien Ωmien diffiçli ˙afna g˙alija, però dejjem kont nitlob lil Ìesù. Ìesù, rebbie˙ fuq il-mewt, dejjem qawwieni bit-tama li hu se jiggwidani lejn dak li hu l-a˙jar g˙alija u g˙all-familja tieg˙i. G˙alhekk dejjem fittixt li nrabbi lil uliedi f’valuri nsara.” Fl-a˙˙ar qaltli: “Binti, jekk inti jkollok lill Alla f’˙ajtek, ma’ jkun jonqsok xejn”. Catherine ˙asditini mhux ftit b’dawn il-kelmiet. Minkejja l-passat kiefer u

s-sofferenza tal-marda preΩenti, xorta wa˙da baqg˙et iΩΩomm lil Alla b˙ala ç-çentru ta’ ˙ajjitha. U dan ma kienx biΩΩejjed g˙ax Catherine g˙aΩlet li tag˙mel pass ie˙or. Hi tatni xiehda ˙ajja ta’ dak li temmen - kemm it-tama ta’ Ìesù, imqajjem mill-imwiet, kapaçi tfarrak il-blat tas-sofferenza u l-iebes tal-˙ajja. X’ifisser g˙alija l-qawmien ta’ Ìesù mill-imwiet? Kif naffaççja l-problemi f’˙ajti? Forsi hemm xi ˙a©a poΩittiva, mo˙bija wara l-problemi tieg˙i? Kif nista’ ng˙in lil ˙addie˙or jag˙raf lil Ìesù Salvatur aktar mill-qrib?

Intenzzjonijiet Issie˙eb int ukoll ma’ l-eluf ta’ Insara mad-dinja kollha li flimkien joffru ttalb tag˙hom skond l-intenzzjonijiet li kull xahar il-Papa u l-Isqfijiet jag˙\ lu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar jisma’ it-talb tag˙na lkoll flimkien. April, 2008 Ìenerali: Biex l-insara ma jaqtg˙ux qalbhom i˙abbru bix-xiehda ta’ ˙ajjithom li lQawmien mill-mewt tal-Mulej huwa g˙ajn ta’ tama u paçi. Missjunarja: Biex dawk li qed i˙ejju ru˙hom g˙assaçerdozju fil-missjonijiet jirçievu formazzjoni kulturali u spiritwali xierqa, li tg˙inhom jevan©elizzaw il-pajjiΩi tag˙hom.

mohbi wara? Grupp Appostolat tat-Talb

Isqfijiet: G˙all-parrini ta’ dawk li ser jirçievu s-Sagrament tal-GriΩma ta’ l-Isqof biex jid˙lu g˙al din ir-responsabilitá bl-akbar ˙e©©a spiritwali.

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 19

“Indunajt li l-età hija rigal”

20 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Bdejt Nikber… Indunajt li l-età hija rigal. G˙all-ewwel darba f’˙ajti, issa li qbiΩt il-˙amsin, in˙oss li jien il-bniedem li dejjem ridt inkun. G˙all-ebda ra©uni ma jiena se nibdel il-˙bieb, il-˙ajja meraviljuΩa u l-familja li t˙obbni ma’ ftit xag˙ar inqas griΩ jew ma’ figure iktar misluta. Illum naf x’inhu tassew importanti fil-˙ajja. Issa li bdejt nikber, in˙oss li sirt iktar ©entili u inqas kritiku tieg˙i nnifsi. Sirt ˙abib tieg˙i nnifsi! Ma nçanfarx iΩjed lili nnifsi g˙aliex niekol dik il-gallettina Ωejda, jew g˙ax ma nag˙milx is-sodda filg˙odu, jew g˙ax nixtri dak il-mudell stupidu ta’ gremxula tal-plastik li ma g˙andix bΩonnu iΩda li jag˙ti xejra ©dida lill-passa©© fil-©nien tieg˙i. G˙andi dritt g˙al dik ix-xi ˙a©a Ωejda, dritt li nkun xi ftit diΩordnat, xi ftit ˙ali. Rajt wisq minn ˙biebi l-g˙eΩieΩ i˙allu din id-dinja kmieni ΩΩejjed, qabel ma kellhom iç-çans jinteb˙u kemm t˙ossok ˙ieles meta tibda tikber fl-età u taççetta l-˙ajja b’dak li int u b’dak li tag˙tik.

Illum min hu sidi jekk irrid nibqa’ naqra jew nilg˙ab bil-kompjuter sa l-erba’ ta’ filg˙odu? Nista’ noqg˙od niΩfen wa˙di kemm irrid jiena u nisma’ nisma’ dawk id-diski tas-snin sittin u sebg˙in. Jekk irrid nista’ wkoll nibki lim˙abba li ©arrabt f’dawk iΩ-Ωminijiet… Dejjem jekk irrid! Meta rrid immur ng˙um b’malja li ti©ini daqsxejn inkaxxata g˙aliex Ωaqqi kibret, naqbeΩ fil-mew©, avolja ΩΩg˙aΩag˙ li jg˙addu bil-“jet ski” ji˙arsu lejja kwaΩi bi ˙niena meta jarawni b’Ωaqqi daqshekk kbira. TibΩax… anki huma g˙ad jixjie˙u! Veru li kultant bdejt ninsa. Imma anki din hija grazzja g˙aliex hemm ˙afna affarijiet fil-˙ajja li a˙jar tinsiehom. L-aqwa li g˙adni niftakar il-©rajjiet importanti. Veru wkoll li matul is-snin, kemm-il darba qsamt qalbi. Kif jista’ jkun li ma tinqasamlekx qalbek meta titlef lil xi persuna li t˙obb, jew meta tara t-tfal ibatu, jew meta xi karozza ttajjarlek il-kelb jew il-qattus li tant t˙obb? IΩda l-qlub maqsuma huma dawk li jag˙tu l-kura©© lill-o˙rajn, li jifhmu u li jag˙dru. Qalb li qatt ma

nqasmet ma tissaffiex u tibqa’ niexfa. Qatt ma t˙oss il-fer˙ li taççetta li ma tkunx perfett f’kollox! In˙ossni tant ixxurtjat li g˙ext biΩΩejjed snin biex xag˙ri jibda jsir griΩ, u biex ikolli mnaqqxin fit-tikmix ta’ wiççi d-da˙k ta’ Ωg˙oΩiti. Hawn tant nies li qatt ma da˙ku u li mietu qabel ma xag˙arhom sar lewn il-fidda. Iktar ma tixjie˙, jekk tag˙raf tixjie˙, iktar issibha façli li tkun poΩittiv. Inqas tag˙ti kas ta’ x’ja˙sbu l-o˙rajn. Ma g˙adnix noqg˙od ng˙arbel lili nnifsi; anzi n˙oss li g˙andi d-dritt li niΩbalja. L-età g˙amlitni iktar ˙ieles. Jiena illum n˙ossni kuntent bil-bniedem li sirt. Miniex se ng˙ix g˙al dejjem, u g˙alhekk sakemm g˙adni hawn, miniex se noqg˙od na˙li Ω-Ωmien nitbekka fuq dak li stajt kont, jew nit˙asseb fuq x’se jsir minni. Le, kuljum se niekol id-diΩerta bl-aptit… jekk tog˙©obni! Jalla jkollok dejjem it-tbissima fuq wiççek u f’qalbek. Il-miskin mhux min jixjie˙ u jiblieh, imma min jixjie˙ u jikrieh! Óabib RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 21

Kultant in©ibu xi çajt, b˙al dawn t’hawn ta˙t, li jkunu jag˙tu xi tag˙lima fl-istess ˙in. Billi jkun diffiçli taqlibhom bil-Malti u t˙alli s-sens tag˙hom, in˙alluhom bl-IngliΩ kif jg˙adduhomlna l-qarrejja HONESTY: My son Zachary, 4, came screaming out of the bathroom to tell me he’d dropped his toothbrush in the toilet. So I fished it out and threw it in the garbage. Zachary stood there thinking for a moment, then ran to my bathroom and came out with my toothbrush. He held it up and said with a charming little smile, “We better throw this one out too then, ‘cause it fell in the toilet a few days ago. OPINIONS: On the first day of school, a first-grader handed his teacher a note from his mother. The note read, “The opinions expressed by this child are not necessarily those of his parents.” 22 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

KETCHUP: A woman was trying hard to get the ketchup to come out of the jar. During her struggle the phone rang so she asked her 4-yearold daughter to answer the phone. “It’s the minister, Mommy,” the child said to her mother. Then she added, “Mommy can’t come to the phone to talk to you right now.. She’s hitting the bottle.”

DRESS-UP: A little girl was watching her parents dress for a party. When she saw her dad donning his tuxedo, she warned, “Daddy, you shouldn’t wear that suit.” “And why not, darling?” “You know that it always gives you a headache the next morning.”

DEATH: While walking along ELDERLY: While working for an the sidewalk in front of his church, organization that delivers lunches to our minister heard the intoning of elderly shut-ins, I used to take my 4- a prayer that nearly made his collar year-old daughter on my afternoon wilt. rounds. The various appliances Apparently, his 5-year-old son of old age, particularly the canes, and his playmates had found a walkers and wheelchairs, unfailingly dead robin. Feeling that proper intrigued her. One day I found her burial should be performed, they staring at a pair of false teeth soaking had secured a small box and cotton in a glass. batting, then dug a hole and As I braced myself for the made ready for the disposal of the inevitable barrage of questions, she deceased. The minister’s son was merely turned and whispered, “The chosen to say the appropriate prayer tooth fairy will never believe this!” s and with sonorous dignity intoned

his version of what he thought his Father always said: “Glory be unto the Faaaather, and unto the Sonnn .. and into the hole he gooooes.” SCHOOL: A little girl had just finished her first week of school. “I’m just wasting my time,” she said to her mother. “I can’t read, I can’t write and they won’t let me talk!” BIBLE: A little boy opened the big family bible. He was fascinated as he fingered through the old pages. Suddenly, something fell out of the Bible. He picked up the object and looked at it. What he saw was an old leaf that had been pressed in between the pages. “Mama, look what I found”, the boy called out.” What have you got there, dear?” With astonishment in the young boy’s voice, he answered, “I think it’s Adam’s underwear!” RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 23

Ghaliex..?

24 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Kien hemm mara li ˙ar©ulha kull fer˙ u hena minn qalbha meta mitilha Ωew©ha, ra©el mill-a˙jar u li hi kienet t˙obb b’im˙abba tal-©enn. Kollha mnikkta kienet ssejja˙ lil Alla u tg˙idlu: “G˙aliex?” IΩda meta g˙al din il-mistoqsija mtennija ma rçeviet ebda twe©iba qatg˙etha li to˙ro© u tmur tfittex twe©iba

x’imkien ie˙or. Ma kenitx marret ‘il bog˙od wisq meta ltaqg˙et ma’ ra©el xwejja˙ bilqieg˙da fuq bank. Kien qed jibki. “Ìarrabt telfa kbira,” qalilha. “Jiena pittur u tlift id-dawl ta’ g˙ajnejja.” G˙alhekk hu wkoll kien qed ifittex twe©iba g˙allmistoqsija “G˙aliex?” Ilmara stednitu jmur mag˙ha, qabditu minn dirg˙ajh, u t-tnejn li huma telqu çeklem çeklem g˙al g˙onq it-triq. Wara biss ftit tal-˙in jiltaqg˙u ma’ ra©el Ωag˙Ωug˙ miexi jitbandal ‘l hawn u ‘l hinn donnu ma jafx fejn kien sejjer. Kienet g˙adha kif telqitu l-mara, li kienet il-mimmi ta’ g˙ajnejh, biex tmur ma’ ra©el ie˙or. G˙alhekk hu wkoll issie˙eb mag˙hom fit-tfittxija tattwe©iba g˙all-mistoqsija “G˙aliex?” Dawn it-tlieta ma damux wisq ma ltaqg˙u ma’ omm Ωag˙Ωug˙a li kienet g˙adha kif tilfet it-tarbija tag˙ha. Hi wkoll marret mag˙hom; iΩda ˙add minnhom ma seta’ jsib

it-twe©iba g˙all-mistoqsija “G˙aliex?” F’daqqa wa˙da jiltaqg˙u ma’ Ìesù Kristu. Ilkoll marru fuqu u bdew jag˙mlulu lmistoqsijiet tag˙hom. Ìesù ma wie©eb xejn. Minflok, hu beda jibki filwaqt li qalilhom: “Qed in©orr it-toqol ta’ mara li tilfet lil Ωew©ha, ta’ omm Ωag˙Ωug˙a li tilfet it-tarbija tag˙ha, ta’ pittur li tilef id-dawl ta’ g˙ajnejh, u ta’ Ωag˙Ωug˙ li ˙allietu l-mara li tant kien i˙obb.” Huwa u jitkellem, l-erbg˙a li kienu, resqu iktar lejn xulxin u bdew jitg˙annqu. Ilkoll qabdu idejn Ìesù. Mill-©did Ìesù re©a’ beda jitkellem: “Is-Saltna tieg˙i tinΩera’ fil-qalb. L-u©ieg˙ ma nispjegahx u anqas inwaqqfu qabel ise˙˙. Nista’ biss intaffih u nibdlu f’barka.” “Kif?”, staqsiet il-mara. “Billi nag˙mlu tieg˙i u n©orru mag˙kom fis-skiet.” we©ibha Ìesù. U g˙osfor. U baqg˙u hemm l-erbg˙a li kienu… iΩommu idejn xulxin. RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 25

Iç-Çentru ta’ Spiritwalità Injazjana joffrulek opportunitajiet ta’ formazzjoni Gawdi int ukoll minn esperjenza li tkabbrek u tiffurmak. Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex tibbukkja jew tikseb aktar informazzjoni. Mount St Joseph Retreat House, Targa Gap, Triq il-Missjunarji Maltin, Il-Mosta, MST 9072 Tel: 2141 6916 Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©in Data: Mill-Ìimg˙a 25 ta’ April, fis-6.00pm sal-Óadd 27, fil-5.00pm Jiffaçillitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti u Fr. Vince Magri S.J. Irtir fuq il-Quddiesa Data: Mill-Ìimg˙a 16 ta’ Mejju filg˙axija sal-Óadd 18, ara nofs in-nhar Imexxi: Fr Mario Jaccarini S.J. Personalità, Spiritwalità u Talb Data: Mill-Ìimg˙a 13 ta’ Ìunju filg˙axija sal-15, wara nofs in-nhar. Imexxi: Fr Alfred Micallef S.J. DAR MANRESA Triq Santa Duminka Victoria, G˙awdex Tel: 21 556 635 Fax 21 559 314 26 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

‘Lectio Divina’ Dan se jkun irtir fis-silenzju li fih nitg˙allem nitlob bil-‘Lectio Divina’. Data: Mill-Ìimg˙a, 25 ta’ April, 2008 fis-7.00 ta’ filg˙axija sal-Óadd, 27 ta’ April wara l-pranzu. Imexxi Fr. Alex Refalo A˙na ulied id-Dawl Data: Mill-Gimgha, 23 ta’ Mejju, 2008 fis-7.00 ta’ filghaxija sal-Hadd, 25 ta’ Mejju wara l-pranzu. Imexxu: Dr. Edward Warrington u Fr. Paul Zammit, SJ Post: Dar Manresa, Victoria, Ghawdex.

Korrezzjoni Fl-a˙˙ar ˙ar©a ta’ l-RM 2000 lil Óbiebna, sar Ωball fid-data tal-mewt ta’ San Fran©isk Saverju. Dan miet fit3 ta’ Diçembru 1552 u mhux 1522. Nie˙du l-okkaΩΩjoni biex nirringrazzjaw lil Alison Vella li ˙ejjiet u ddisinjat din il-˙ar©a kollha ta’ l-RM 2000 tax-xahar li g˙adda.

Talba Qabel Norqod O Ver©ni Marija, sar il-˙in, u kollox fid-dinja qieg˙ed jorqod; sar il-˙in tal-mistrie˙, g˙alhekk Omm ˙anina, ibqa’ mieg˙i u t˙allinix! Po©©i idejk fuq g˙ajnejja, u ta’ Omm twajba li int, g˙alaqhomli g˙all-˙wejje© ta’ did-dinja. In˙ossni g˙ajjiena, u ru˙i mnikkta. Po©©i idek fuq mo˙˙i, u waqqaf il-˙sibijiet tieg˙i kollha, ˙alli jkolli mistrie˙ tajjeb, g˙aliex imbierek minnek; u g˙ada nqum g˙al jum ©did, b’sa˙˙ti u mimli/mimlija ˙e©©a! Po©©i idejk, dan il-lejl, fuq qalbi, ˙alli din tkun ta’ Alla biss, u lilu biss inwieg˙ed IMÓABBA GÓALL-ETERNITÀ AMEN.. Annelise Galea RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 27

Ja g˙asfur dejjem issa˙˙arni! Ng˙ir g˙al ˙fufitek li terfg˙ek ‘l fuq u turik il-bera˙ miftug˙! Donnu xejn ma jinkwetak; dejjem taqbeΩ narak! Ix-xita u r-ri˙ qishom ˙merija ; u noqg˙od nammira, dik surtek fra©lija waqt it-titjira tiΩΩerΩaq u tirkeb dik l-arja qawwija! L-g˙ana u l-ottimiΩmu tieg˙ek jimlewni bil-˙e©©a u x-xewqa biex ng˙ix! Juruni l-poΩittiv tal-fatt li jien ˙aj! Imbag˙ad fuq kollox tassew nammirak meta tibni darek narak, tie˙u ˙sieb il-mara u t-tfal! Kemm nixtieq li kont b˙alek g˙asfur g˙ax g˙alik m’hemmx waqg˙at! taqbeΩ ©ol-wied u wara ftit tarak tiela’ sparat! Tog˙©obni din qalbek kollha kapriçç ta’ qbiΩ u titjir! Tog˙©obni g˙all-˙ajja ˙erqana dejjem ˙afifa u fer˙ana bil-fer˙ li jo˙ro© fil-g˙ana bi gratitudni g˙all-©miel li hawn mag˙na! G˙alkemm ma jistax ikolli ©wiena˙ u rix Qalbi rridha b˙al tieg˙ek: ittir imfawra bil-g˙ana turi s-sempliçità fer˙ana. 28 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 29

Tg˙allimt ma ngorrx

30 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Kemm-il darba nirrabja g˙ax in˙ossni maqful ©ewwa dal-pajjiΩ bi fruntieri limitatissimi u li ma nistax na˙rab minnu jekk mhux b’vapur jew b’ajruplan? Barra minn xtutna kulma jkollok bΩonn hija karozza. Jekk ma t˙ossokx komdu ssuq tista’ taqbad it-tren li jie˙dok fi ftit sig˙at mijiet ta’ kilometri ’l bog˙od minn darek biex ta˙rab ftit mir-rutina ta’ kuljum Ftit tal-©img˙at ilu ©ietni lopportunità li nitlaq g˙al ©img˙a ’l bog˙od minn dil-gΩira skoll. Tbeg˙idt minn marti u miΩ-Ωew© uliedi u g˙al waqtiet ˙assejtni ˙ieles b˙al meta kont g˙adni student bla rbit ta’ xejn nistudja barra. Er©ajt ˙assejt l-eççitament tattakeoff u ta’ l-inΩul f’ajruport barrani, ta’ l-istennija tal-bagalja, jien u die˙el f’pajjiΩ li mhux tieg˙i. Imbag˙ad il-vja©© bil-kowç lejn il-lukanda, l-iskoperta ta’ l-istaff u ta’ l-ambjent il-©did. U

fl-a˙˙ar, ©ewwa l-kamra fejn kelli nallo©©ja g˙al ftit jiem. U quddiemi sebat ijiem ta’ pellegrina©© u ta’ skoperta f’wa˙da mill-bliet l-aktar iffullati ta’ l-Ewropa. G˙all-ewwel g˙edt, “G˙all-erwie˙!”. Stajt immur fejn ridt u fejn g˙o©obni, inΩur postijiet, pjazez, swieq, muΩewijiet, wirjiet ta’ kull tip, u monumenti storiçi u millisba˙, ingawdi l-meravilji ta’ arkitettura, skultura u arti tal-post. Terraqt f’toroq wiesg˙a u ffullati, mimlijin vetrini mill-isba˙ jifta˙ru bil-lussu ta’ o©©etti ta’ kull tip - minn ©ojjelli sa lbies, minn ©ugarelli sa fwejja˙, minn fajjenza sa o©©etti ta’ l-arti li trid seba’ g˙ajnejn biex tiflihom. Fit-toroq karozzi sportivi u lussuΩi, u fil-©nub lukandi b’isimhom fuq plakek lewn id-deheb stampat ma©enb ˙ames u sitt stilel, ˙wienet tal-˙elu u tal-kafé b’ri˙a ˙elwa taqsam ˙ier©a minnhom, u ristoranti b’imwejjed armati biex jilqg˙u lil min jista’ jippermetti ikla kif xieraq. Din kienet anki dinja mg˙a©©la mag˙mula minn uçuh vagi li j˙arsu lejk u fl-istess ˙in ma j˙arsux, g˙ax jinfduk u xi drabi j©ag˙luk t˙ossok trasparenti. Xi w˙ud kienu uçuh li jifluk biex fi ftit sekondi jaraw x’jistg˙u jew x’ma jistg˙ux jie˙du ming˙andek. Imbag˙ad hemm isfel fil-metropolitana mdawla minn dwal artifiçjali b’tur©ien awtomatiçi u bi skrijns jippro©ettaw bla waqfien riklami ta’ kull tip ˙alli j˙ajruk dejjem tonfoq u tixtri, hemm, bosta metri ta˙t l-art, tren ie˙or li jaqsam il-belt fi ftit minuti bla ma jkollha t˙abbat wiççha ma’ traffiku u waqfien Ωejjed. F’dak it-tubu dejjaq, twil, imma modern u effiçjenti, kienu jin©abru mijiet

f’waqt wie˙ed biex jitilg˙u u jinΩlu f’na˙at partikolari tal-belt. U matul il-vja©© qasir x’u˙ud kienu jintasbu bilqieg˙da jiflu ’l dak u ’l dik, o˙rajn kienu jaqraw ftit pa©ni minn xi ktieb mitwi f’idhom, u o˙rajn kienu jazzardaw ukoll jag˙lqu ftit g˙ajnejhom biex jistrie˙u mill-©enn tal-jum. Kull ftit minuti l-lawdspijker kien i˙abbar il-waqfa li jmiss u hekk ix-xmara ta’ nies telg˙in u neΩlin kienet tkompli minn qabel tlug˙ sa wara nΩul ix-xemx... Indunajt imbag˙ad li barra minn Malta mhux kollox ward u Ωahar. Anki hemmhekk it-traffiku huwa konfuΩjoni s˙i˙a, aktar minn dak tal-gΩira li fuqha ng˙ix. Indunajt li hemm bosta li m’g˙andhomx g˙axja ta’ jum, jg˙ixu fuq il-bankini u ta˙t il-pontijiet jew qrib ix-xmara, f’irkejjen imdallmin u ma˙mu©in, u f’bini abbandunat. Il-jum jg˙adduh iduru l-kantunieri vanta©©juΩi talbelt jittallbu ftit muniti, jirreçtaw monologi li ilhom snin li tg˙allmu bl-amment u b’hekk illum jo˙or©u awtomatikament kwaΩi mneΩΩg˙in minn kull sentiment tal-qalb. Kien hemm fosthom min kellu tarbija fi ˙danu, o˙rajn mitfug˙in fuq g˙atba ta’ knisja mag˙luqa, b’xi ©eru ˙dejhom, o˙rajn mix˙utin minn tulhom fl-art b’kull tip ta’ mankament fiΩiku mberra˙ g˙ad-dawl taljum kiesa˙ jew s˙un. Kien hemm tallaba jawguraw lil kul˙add is-sliem u s-sa˙˙a ˙dejn bwieb il-BaΩiliki, b’idhom miftu˙a quddiemhom jaraw jiddubbawx xi ˙a©a, o˙rajn b’xi strument tal-muΩika j˙anxru xi silta popolari li minn ta˙t idejhom irqaq u mg˙addma tinstema’ stunata. X’u˙ud kienu jippreferu jo˙olqu xi tpin©ija spirtupront fuq kartuna kbira

mifruxa fuq xi bankna wiesg˙a. Kemm hu tajjeb li, xi mindaqqiet, dak li jkun jitbieg˙ed minn fejn jg˙ix relattivament komdu u jara x’joffru artijiet o˙ra u ˙afna akbar minn gΩira b˙alma hija dik tag˙na. Il-pellegrina©© solitarju tieg˙i ˙adni sekli lura fiΩ-Ωmien u firixli quddiemi l-meravilji klassiçi, medjevali, barokki, rinaxximentali u anki moderni u kontemporanji. Laqqag˙ni ma’ bosta persona©©i li llum m’g˙adhomx mag˙na imma baqg˙u ˙ajjin min˙abba dak li g˙amlu jew ˙allew warajhom waqt ˙ajjithom. Imma laqqag˙ni wkoll ma’ dramm uman frott il-preΩent, dramm li g˙andu mill-isba˙ ilwien, imma anki mill-griΩ u mill-iswed, li g˙andu kemm mil-lussu sfrenat kif ukoll mill-miΩerja, mill-faqar u mit-tbatija…; dramm li hu mag˙mul anki minn uçuh anonimi li trid jew ma tridx qatt ma tista’ tinsihom jew twarrabhom minn quddiemek, uçuh li jkellmuk anki jekk qatt ma lissnu xejn jew jekk lissnu kien b’ilsien differenti minn tieg˙ek, imma lsien li jmur lilhinn minn kull fruntiera g˙ax jesprimi ti©rib. Lura fiç-çokon ta’ gΩirti ˙assejtni kuntent aktar minn qatt qabel. Óaddant aktar minn qatt qabel lil marti u liΩ-Ωew© uliedi u rringrazzjajt lil Dik il-forza ˙afna ikbar u eg˙ref minna g˙ax-xorti li ninsab imdawwar biha. G˙amilt riΩoluzzjoni li nag˙mel sforz biex ingorr inqas u, minflok, niftakar f’dawk il-bnedmin, li mhumiex minoranza, li ta’ kuljum tbati u tumilja ru˙ha biex tara d-dawl tal-jum li jmiss. Patrick Sammut RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 31

Tisliba April 2008 Mimdudin: 1. L-Isem Malti ta’ Theodore Sterne (6); 4. Mara mill-Bolivja (6); 7. Warrab minn nofs! (3); 8. Isem ie˙or ta’ mara – anagramma ta’ Danita (6); 9. Kutra forsi! 10. Fond (bl-ingliΩ) (4); 12. Ipprova aqbad il-˙ut (4); 14. Partita suldati!; 15. Ara 14; 16. Sejja˙ lil Massimo hekk fil-qosor (3); 18. Mhux sejjer g˙al kollox? (4); 20. UΩa l-imqass jew sikkina; (4); 21. Kunjom ta’ ˙afna nies qsar? 24. Il-mostru li hemm id-Dragunara? (6); 25. Jista’ jkun tal-fqar jew tax-xitan (6); 26. Wie˙ed minn 13 wieqfa li ma ©iex komplut? (3); 27. Ag˙tu qima; (6); 28. Óudu dak li mhux tag˙kom (6);

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Jannar 2008, hu Mr Christian Caruana, Ûejtun IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-Lil Óbiena, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000. Tinsiex tikteb l-ammont bl-Ewro u tiffirma ˙dejn kull bidla li tag˙mel fuq iç-çekk.

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

32 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Karmenu Attard Anthony Frendo Therese Mallia Manwel Zammit Giorgina Zahra Joe Catania Joe Falzon Emmanuel Bonnici Charles Cassar Ersilia Galea MaryAnne Tabone Helena Attard Lina Consiglio

Weqfin: 1. 0 Metall! – pajjiΩ fl-Ewropa (6); 2. Mhux paçifist u lanqas tat-triq tan-nofs (6); 3 u 22. Flew bir-reqqa (8); 4. Lago – mibdul f’isem ta’ mara (4); 5. ImniΩΩla l-ba˙ar (6); 6. Ma-na-da..... u nsibu isem ie˙or ta’ mara! (6); 11. Avviçina (5); 13 u 23. Assalti, provi, sforzi (9); 16. Fejn irabbu l-majjali per eΩempju (6); 17. IrpuΩaw fuq is-sodda (6); 18. G˙alaq ©ewwa u ©ieg˙el lil min jixrob ˙afna nbid (6); 19. Dawn Ωgur ma jfu˙ux (6); 22. Ara 3 wieqfa (4); 23. Ara 13 wieqfa (4);

TWEÌIBA TAT-TISLIBA MARZU 2008

MIMDUDIN: 1. Sulari; 4. Ballut; 7. Nol; 8. Astuti; 9. Aringa; 10. Tond; 12. Twal; 14. Ali; 15. IΩi; 16. Ind; 18. Rat; 20. Ddub; 21. Torn; 24. Qattus; 25. Nerba˙; 26. An©; 27. Óarist; 28. Assumi WEQFIN: 1. Skarta; 2. Latini; 3. Jnin; 4. Blat; 5. Lingwi; 6. Tfalli; 11. OlandiΩi; 13. Azzar; 16. Iduquh; 17. Duttur; 18. Romblu; 19. Tne˙˙i; 22. Ssat; 23. Ingassat

BIEX IÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK U TgÓin FIL-ÓIDMA TAL-ÌiÛwiti Ibg˙at ismek, indirizz u telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien 04.66 (Lm2) ta’ l-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija. NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE

PERMEZZ TAT-TELEFON

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA M’SCALA MANIKATA MELLIEÓA MÌARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT

50618916 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 50619210 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e0.70 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

(li minnhom e1.16 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

Lm3 Lm5

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA. G˙al kull tag˙rif: RM-LIL ÓBIEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899 Email: rmlh@jesuit.org.mt

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 9135 2149 2578 2165 4518 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2163 7881 2157 6769 2157 3317 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824

SAFI SENGLEA SIÌÌIEWI SLIEMA STA LUÇIJA ST. JULIAN’S ST PAUL’S BAY TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ ÛEJTUN ÛURRIEQ GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2167 6824 2169 0019 2146 1377 2146 4804 2133 2375 2189 6093 2133 6914 2157 1854 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2164 0651 2167 5009 2164 9680 2168 2143 2155 2613 2155 5518 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

Jekk tibg˙at çekk, importanti li tiktbu f’Ewros u mhux f’Liri Maltin. Inkella ma jissarrafx

RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 33

Ir-Rebbiegha Jiktbulna l-Qarrejja

Beda sta©un ©did tarRebbieg˙a. F’dan iΩ-Ωmien sabi˙ il-kampanja Maltija tie˙u l-˙ajja – kif jixhdu dawn ir-ritratti li ˙adt riçenti. Nispera jog˙©bukom. Sliem Lawrence Darmanin Nota ta’ l-Editur: Grazzi u proset lil dan il-qarrej li bag˙tilna r-ritratti li ˙a hu. Napprezzaw l-iniΩjattiva u nistiednu lill-qarrejja biex jibag˙tulna ritratti sbie˙ jew ta’ nteress partikolari biex in©ibuhom fir-rivista. Nirriservaw id-dritt li nag˙Ωlu r-ritratti.

34 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Hajja Gdida • G˙andek xi mobile phone qadim, imkisser, jew ta’ mudell antik? • G˙adek kif xtrajt mobile ©did u ma tafx x’se tag˙mel bil-qadim?

Il-Kampanja ta’ ©bir ta’ mobiles qodma g˙all-missjoni tal-ÌiΩwiti g˙adha sejra. Óajjar lil s˙abek u lil kul min taf biex jag˙ti il-mobiles qodma g˙al din il-kawΩa. Issa tista’ tg˙in li xi ˙add fil-missjoni bil-mobile imwarrab jew imkisser li g˙andek. L-RM2000-Lil-Óbiebna ing˙aqad ma’ organizzazzjoni tal-ÌiΩwiti Taljani biex ji©bor mobiles uΩati, kemm dawk li g˙adhom ja˙dmu kif ukoll dawk imkissrin. Dawn jintbag˙tu g˙arriçikla©© u l-flus tag˙hom imorru g˙al pro©etti ta’ Ωvilupp fil-missjonijiet tal-ÌiΩwiti. X’isir minnhom il-mobiles mi©bura? Dawn jintbag˙tu l-Italja lil organizzazzjoni tal-ÌiΩwiti li g˙andhom mezzi kif ibieg˙uhom. Il-flus li jid˙lu minn dan il-proçess imorru b˙ala g˙ajnuna g˙al pro©etti ta’ Ωvilupp f’pajjiΩi fqar.

1. Tchad (fl-Africa): Kçejjen li jsajru b’ener©ija tax-xemx 2. Kenya: Orfanatrofju g˙al tfal morda bl-AIDS Kif nista’ nibg˙at il-mobile jew mobiles tieg˙i? Jekk g˙andek xi mobile jew mobiles li tixtieq tag˙ti g˙all-missjoni tal-ÌiΩwiti, kull m’g˙andek tag˙mel hu li tg˙addihom lill-Kappillan tieg˙ek fl-uffiççju parrokkjali jew f’xi dar tal-ÌiΩwiti. Tista’ wkoll iççempel: 21412606 mit-Tnejn tal-Ìimg˙a, bejn id9.00 am u 12.30 pm. Nag˙tuk id-dettalji ta’ x’g˙andek tag˙mel u fejn tista’ tmur.

G˙al aktar informazzjoni ikteb jew çempel: RM2000-Lil-Óbiebna 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna Naxxar NXR 2067 Tel: 21412606 SMS: 79826899 Email: rmlh@jesuit.org.mt RM2000 Lil-Óbiebna • APRIL 2008 35

36 APRIL 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna