RM2012-07 Aug-Sep by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Awwissu/Settembru 2012 • Sena 63 • Numru 7 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

Liema hi l-isbaħ qalb

2 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Liema hi l-isbaħ qalb Ûag˙Ωug˙ kien qieg˙ed ©o nofs villa©© jifta˙ar li g˙andu l-isba˙ qalb. Folla nies in©abret madwaru u kul˙add beda jammira lil qalbu g˙ax kienet tassew perfetta.

Ma kienx hemm l-inqas marka jew girfa wa˙da fiha. Kul˙add qabel li din tieg˙u kienet l-isba˙ qalb li qatt raw. U Ω-Ωag˙Ωug˙ kien kburi mmens b’din il-qalb mill-isba˙. F’daqqa wa˙da ©ie wie˙ed anzjan fuq quddiem u qal: “Is-sbu˙ija ta’ qalbek anqas tibda ma’ tieg˙i. Il-folla u Ω-Ωag˙Ωug˙ ˙arsu lejn qalb ix-xi˙. Kienet qed t˙abbat bil-qawwi imma kienet mimlija grif, brix u xi biçça mtajra wkoll. Kien hemm partijiet fejn kien hemm xi biççiet imne˙˙ija u biççiet o˙ra mraqqg˙in. Imma l-biççiet imwa˙˙la ma kinux jiffittjaw sew. Kien

hemm ukoll ˙ofor u xi biççiet neqsin f’qalb ix-xwejja˙. Il-folla baqg˙et skantata. “Kif jista’ jg˙id li qalbu isba˙?” bdew ja˙sbu. IΩ-Ωag˙Ωug˙ ˙ares lejn l-istat ta’ qalb ix-xwejja˙ u nfaqa’ f’da˙ka ta’ disprezz. “Int bis-serjetà?” qallu. “Trid tqabbel qalbek ma’ qalbi. Tieg˙i perfetta u tieg˙ek ˙lief grif u tkissir m’g˙andhiex.” “Veru!” qabel mieg˙u ix-xwejja˙, “Tieg˙ek perfetta u tieg˙i mimlija we©g˙at. Imma qatt ma nasal li npartat tieg˙i ma’ tieg˙ek, tafx. Ara kull girfa tfisser xi ˙add lil min inkun tajt

im˙abbti. Kull roqg˙a tfisser li tajt biçça minn qalbi lil xi ˙add. Xi w˙ud jag˙tuni biçça minn tag˙om lura u nipprova niffittjaha f’tieg˙i. Imma peress li fiddinja m’hawn xejn pefett, il-biççiet li naqla’ ma jkunux jiffitjaw perfetti u jibqg˙u jidhru xi trufijiet ˙orox. Dawn g˙alija mhumiex difetti imma tixlif li ng˙oΩΩ g˙ax ifakkruni meta qalbi nfet˙et biex tilqa’ qalb o˙ra.” U int, ˙abib, kif inhi qalbek? G˙adha pulita pulita g˙ax qatt ma ˙abbet lil ˙add, jew imraqqg˙a, imtebbg˙a u mxaqqa g˙ax ˙abbet u nfet˙et g˙all-o˙rajn?

RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 3

“HAWN JIEN!” Mark Cachia huwa student ÌiΩwita li g˙adu kif ©ie ordnat saçerdot. Huwa g˙andu tletin sena u da˙al mal-ÌiΩwiti g˙axar snin ilu. G˙amel l-istudji tieg˙u fl-Italja, fi Franza u issa fi Spanja. Fi tmiem dan is-sajf jer©a jmur Spanja biex itemm l-istudji tieg˙u.F’din il-kitba jaqsam mag˙na riflessjoni dwar x’ifisser is-saçerdozju g˙alih. Filwaqt li nawguraw minn qalbna ministeru fejjiedi b˙ala saçerdot, inweg˙duh it-talb tag˙na biex ikompli jwassal lil Kristu permezz ta’ din is-sej˙a.

Fil-quddiesa tal-ordinazzjoni, wara l-qari tal-Evan©elju, l-kandidati g˙as-saçerdozju jissej˙u b’isimhom u huma mitluba jirrispondu b’le˙en g˙oli: “Hawn Jien!”. Nhar id-29 ta’ Ìunju li g˙adda, fil-Kon-Katidral ta’ San Ìwann, meta g˙ajtuli ismi, jien ukoll irrispondejt, “Hawn Jien!”. B’vuçi suda, lissint dan il-kliem, mhux g˙ax na˙seb li jien xi super-hero, a˙jar jew iktar qaddis minn ˙addiehor, imma g˙ax nafda fl-g˙ajnuna ta’ dak li sejja˙li. Xi ftit snin ilu, mitluba jag˙tu definizzjoni ta’ min hu l-ÌiΩwita, numru ta’ ÌiΩwiti mi©bura mid-dinja kollha stqarru li huwa “midneb imma msejja˙”. Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar nag˙raf kemm din id-definizzjoni tg˙odd g˙alija wkoll. Tul is-snin ta’ formazzjoni sirt dejjem iΩjed konxju tad-dg˙jufija tieg˙i minn na˙a wa˙da u tas-sej˙a tieg˙i min-na˙a l-o˙ra. Ironikament it-tnejn imorru f’daqqa, g˙ax l-g˙arfien tad-dg˙ufija tieg˙i jippermettili ng˙ix b’mod a˙jar is-sej˙a tieg˙i. Nifhem a˙jar in-nies li msejja˙ naqdi, bl-umiltà kollha nersaq viçin tag˙hom, u nevita wkoll li nafda wisq fuq is-sa˙˙a tieg˙i. Minflok, nintelaq iktar f’idejn Alla. G˙aldaqstant

l-“Hawn jien!” ta’ jum l-Ordinazzjoni kienet fuq kollox att ta’ fiduçja f’Dak li ma jixbax jg˙idli: “La tibΩax. Jien inkun mieg˙ek”. Imma l “Hawn jien!” lissintha wkoll f’isem dawk kollha li huma g˙atxana g˙all-preΩenza ta’ Alla f’˙ajjithom: dawk li jinsabu wa˙edhom, dawk li j©orru l-piΩ ta’ ˙afna mistoqsijiet ming˙ajr twe©iba, dawk li ja˙sbu li ma jiswew xejn u g˙al xejn, dawk li ja˙sbu li huma minsijin minn kul˙add, dawk li j˙ossuhom i©©udikati u kkundannati minn kul˙add. Jien ma n˙ossx li g˙andi risposti g˙al kollox. Bil-maqlub, iktar ma nistudja iktar ninduna kemm ma naf xejn! U wisq inqas in˙ossni kapaçi nsolvi l-problemi tant ikkumplikati u ta’ qtig˙ il-qalb li ˙afna nies ta’ Ωmienna jridu j˙abbtu wiççhom mag˙hom. Imma li nista’ nag˙mel hu li nipprova nkun preΩenti ma©enb dawn in-nies. Li nixtieq nag˙mel hu li nkun hemm ˙dejhom meta kollox jidher mitluf, li nwie©eb “Hawn jien!” meta huma jsej˙uli. B’dan il-mod nixtieq inkun qaddej fidil ta’ dan Alla tag˙na li kull meta nsej˙ulu dejjem iwie©eb… “Hawn Jien!”. Mark Cachia sj RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 5

il-Gizwiti u l-gwerra fis-sirja

6 Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

“Xena ta’ twerwir...”

Il-ÌiΩwiti fis-Sirja qeg˙din jaqsmu l-martirju tal-gwerra li g˙addejja mal-popolazzjoni kollha. G˙andhom diversi djar, anke fejn jie˙du ˙sieb ta’ tfal, fil-belt ta’ Homs. Din hi l-belt li t-truppi tal-gvern ta’ Assar attakkaw bla ˙niena u kwaΩi qerduha. Kien f’Homs li saru l-akbar protesti kontra l-gvern dittatorjali ta’ Assad. G˙alhekk hi l-belt li l-aktar qed tbati. Qed in©ibu hawn ittra li kiteb Ziyad, ÌiΩwita Sirjan, lis-superjuri tieg˙u fejn jiddeskrivi xi ftit is-sitwazzjoni tat-twerwir li qed jg˙ixu fiha. In˙e©©u l-qarrejja biex jitolbu g˙as-Sirja biex jieqaf it-tixrid ta’ demm innoçenti u jintla˙aq xi tip ta’ ftehim biex ikun hemm ©ustizzja u paçi vera fil-pajjiΩ.

G˙aΩiΩ Provinçjal Qed niktiblek biex ninfurmak fuq issitwazzjoni preΩenti li g˙andna u minn xiex g˙addejjin a˙na b˙alissa f’Homs. Dan l-a˙˙ar bdew gwerer qliel bejn iΩΩew© na˙at rivali u din id-darba l-aktar li morna ˙aΩin fejn noqog˙du a˙na. Ili biex immur nara lil xi Fathers minn tag˙na li joqog˙du f’na˙a o˙ra tal-belt - imma g˙al xejn. Is-sitwazzjoni delikata ˙afna u tkun qed tag˙mel suwiçidju jekk tipprova tid˙ol fil-parti l-qadima tal-belt. Il-©lied ilu g˙addej ming˙ajr ma jieqaf u l-isparar millbog˙od ma j˙allikx tid˙ol fil-parti l-qadima. Kullimkien imfarrak u lanqas tista’ timxi bl-ammont ta’ ©ebel li hemm fit-toroq. G˙adhom kif qatlu ˙ames Insara, biççiet minnhom fi djarhom stess u o˙rajn barra fit-triq. G˙amilna minn kollox biex nevakwaw in-nies li fadal joqog˙du hemm, bil-g˙ajnuna tal-osservaturi tal-UN u tar-Red Cross. Weg˙duna li se jieqaf l-isparar g˙al ftit sig˙at u konna ppreparti, imma l-©lied mhux veru waqaf.

Skont l-istatistiçi, hemm 120 ru˙ joqog˙du fl-in˙awi ta’ madwar u 25 o˙ra fid-dar tag˙na. Hi problema biex tibg˙atilhom il-bΩonnijiet g˙ax it-toroq kollha mag˙luqa. Bahjat, li joqg˙od fid-dar tag˙na hemm, qalli li dawk l-affarijiet ta’ ikel u xorb li bg˙atnilhom l-a˙˙ar darba jistg˙u jservuhom g˙oxrin ©urnata o˙ra. Ìewwa Adawiyye-Nouzha, is-sitwazzjoni hija a˙jar imma ninsabu esposti g˙all-isparar. Fil-fatt kellna tlett itfal miç-çentru tag˙na li sfaw feruti. Daniel, li g˙andu biss tmien snin, g˙adu l-isptar. Di©à operawh darbtejn u, g˙ada, se jer©g˙u jag˙mlulu operazzjoni o˙ra. Line, ta’ sitt snin, intlaqtet minn frak ta’ bomba li splodiet u din kisritilha sieqha imma issa tinsab a˙jar. Zeina, ta’ seba’ snin, ukoll intlaqtet mill-frak ta’ bomba f’partijiet ta’ ©isimha imma ma ©arrbitx ©rie˙i serji. Fl-istess inçident, wie˙ed mill-parruççani tag˙na, Marwan Elias, ©ie ferut u operawh ˙afna drabi imma, sfortunatament, miet ftit ˙in wara. Waqg˙u ftit bombi mhux ˙aΩin fejn noqog˙du a˙na u nqerdu ˙afna djar u

˙wienet. Il-biera˙, kien hawn ˙afna ©lied u waqg˙u Ωew© bombi ˙dejn id-dar tag˙na imma, g˙al grazzja t’Alla, ma kellniex ˙sara ©ewwa. Il-biera˙ ukoll, çemplitli Miss Mirna Kabak minn Sebaa u talbitni mmur ni©bor il-ftit affarijiet li kien baqa’ fil-knisja; mort ni©ri u rajt xena tattwerwir. Il-knisja kellha ˙sarat kbar, speçjalment fis-saqaf, fid-dawl, fl-ikoni u fit-twieqi tal-˙©ie© ikkulurit. L-iktar li t˙assart kien il-biki tal-fidili meta raw l-istat li fih sfat il-knisja tag˙hom. Nitolbu li jieqaf il-©lied ˙alli nkunu nistg˙u naraw lil Fr Frans u lill-o˙rajn. A˙na g˙adna qed nippruvaw nibdew djalogu bejn dawk li qed ji©©ieldu biex nippruvaw nikkalmaw lil kul˙add. Ridt naqsam din l-esperjenza u ninfurmakhom bis-sitwazzjoni tag˙na bit-tama li titolbu g˙al Fr Frans u dawk kollha li jg˙ixu mieg˙u fl-in˙awi, u g˙alina wkoll, u g˙at-tfal li qeg˙din fiççentri tag˙na. Ziyad Nouzha (Homs), Ìunju 16, 2012 RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 7

Sorijietjghinulill-pr Imma©ina Ωew© sorijiet lebsin pajΩana, ˙er©in tard filg˙axija mill-kunvent u jmorru fil-bars u l-burdelli u jippruvaw ikellmu lin-nisa li jkunu qed jistennew il-klijenti. Óafna minn dawn in-nisa jkunu bejn il-15 u l-20 sena. Imma hemm ukoll min ikollu 8 snin. Huma jitkellmu mag˙hom, isiru ˙bieb tag˙hom u jistednuhom jift˙u qalbhom mag˙hom. Imbag˙ad jekk ikunu jixtiequ jinqalg˙u minn dik il-miΩerja, huma j˙allsu lil sid l-istabbiliment biex i˙allihom imorru, permezz ta’ flus mog˙tija minn sponsors. Lil dawn in-nisa msejkna joffrulhom kenn, edukazzjoni, kura medika u ikel fid-dar tas-sorijiet stess. U fl-istess ˙in jg˙allmuhom isibu dak li veru jimla lil qalbhom spiritwalment u psikolo©ikament. Jg˙allmuhom ukoll seng˙a, b˙at-tisjir u l-manifattura tax-xemg˙a. Hekk ikunu jistg˙u jieqfu fuq saqajhom u ma jkollhomx ˙tie©a li jduru g˙all-prostituzzjoni. B˙allikieku dan mhux biΩΩejjed, 8 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

dawn is-sorijiet imorru wkoll fl-ir˙ula remoti fejn il-pimps (dawk li jmexxu l-prostituzzjoni) imorru j˙ajru lit-tfajliet jitilqu lejn il-belt, bir-ri˙a ta’ mpjieg im˙allas tajjeb. Dawn it-tfajliet jew tfal isibu ru˙hom fil-prostituzzjoni, jisfurzawhom biex jkollhom bejn ˙ames u g˙axar klienti sesswali kull lejla u j˙allsuhom $2 kull klient. It-tfajliet ikunu wkoll iddrogati biex jirnexxilhom jissaportu l-orrur u

g˙alhekk ˙afna drabi jkunu wkoll dipendenti fuq id-droga. Meta jmorru ˙dejn il-prostituti dawn is-sorijiet imorru tnejn tnejn, ming˙ajr il-libsa roΩa tipika tal-kongregazzjoni tag˙hom. Wa˙da minnhom tid˙ol flistabbiliment u tibda bil-kwiet titkellem mat-tfajliet u turiha li lesta tismag˙ha b’qalb miftu˙a. Is-soru l-o˙ra toqg˙od barra, toqg˙od ftit g˙assa g˙al min ikun die˙el fl-istabbiliment. Dawn is-sorijiet jaqdu din il-missjoni speçjali b’riskju kbir g˙alihom. Malajr issib xi pimp li jivvendika ru˙u minnhom b’xi attakk vandalu jew b’xi mod ie˙or jew jag˙mel l-g˙assa u jattakkahom fiΩikament fl-istabbilimenti. Minkejja dan ir-riskju kbir g˙alihom, huma xorta jkomplu bix-xog˙ol tag˙hom li ilu g˙addej sa mill-2007 u qed jag˙ti riΩultati tajbin g˙aliex fl-ir˙ula fejn di©à ˙admu, il-prostituzzjoni kwaΩi spiççat g˙al kollox. Huma jg˙idu li

rostituti qed ji©©ieldu lill-prostituzzjoni b’mod mhux vjolenti u s’issa qatt ˙add m’g˙amlilhom ˙sara. Però huma ja˙dmu bil-kwiet ming˙ajr ma l-pimps ikunu jafu. Jekk imbag˙ad ikun hemm xi prostituta ta˙t l-età li tkun tixtieq ta˙rab minn dik il-˙ajja, allura s-sorijiet g˙andhom ftehim minn qabel ma’ orfanatrofju, fejn dik il-minorenni tista’ ssib kura, kenn u m˙abba. Id-dar li g˙andhom fejn jilqg˙u lil dawn it-tfajliet b˙alissa tesa’ 20 ru˙ u hi mimlija. Is-sorijiet g˙andhom ˙olma li jibnu çentru li jkun jista’ jilqa’ madwar 500 ru˙ u li fih persuna tkun tista’ toqg˙od madwar ˙ames snin, sakemm tqum fuq saqajha. Is-sorijiet jaraw kif jistg˙u jifdu l-ispejjeΩ kbar li g˙andhom permezz ta’ xog˙ol ta’ tisjir li huma jag˙mlu u bejg˙ t’o©©etti li jag˙mlu bl-idejn. Naturalment is-sorijiet jilqg˙u ukoll it-tfal li jkollhom dawn il-prostituti.

Il-pjan tag˙hom hu li jibdew korsijiet ta’ mekkaniks g˙as-subien u korsijiet ta’ ˙jata u tisjir g˙an-nisa bl-g˙ajnuna ta’ skejjel u universitajiet fil-qrib. Dawn is-sorijiet huma membri tal-ordni msej˙a Immaculate Mary Queen of Heaven Missionaries. Din hi kongregazzjoni ta’ sorijiet li bdiet filFilippini fl-1996 u li g˙alissa g˙adha limitata g˙al dan il-pajjiΩ. Is-sej˙a tag˙hom hi jie˙du lil Kristu fl-aktar postijiet fejn hemm bΩonnu, fejn hemm nies abbuΩati u abbandunati g˙al ri˙hom. L-aktar li jag˙mlu dan hu fost il-prostituti. Il-Filippini jinsab fir-raba’ posta fost mill-g˙axar pajjiΩi fejn l-iktar hemm prostituzzjoni u

g˙alhekk hemm bΩonn kbir tax-xog˙ol b˙al dan. Barra minn dan ix-xog˙ol, din l-ordni ta˙dem bla heda biex tg˙in tfal Filippini jmorru l-iskola. B˙alissa huma qed jg˙inu madwar 1000 tifel u tifla t’etajiet differenti biex itemmu l-istudji tag˙hom fi skejjel differenti. Trid madwar $25 fixxahar biex teduka tifel jew tifla. Is-sorijiet iqisu ru˙hom l-id tarRag˙aj it-Tajjeb li jo˙ro© ifittex innag˙©a l-mitlufa. Din hi l-kariΩma tag˙hom. B˙alissa g˙addejjin b’˙idma kbira biex il-Kongregazzjoni tinfirex barra mill-Filippini u wkoll biex i©ibu g˙ajnuna finanzjarja g˙ax-xog˙ol li qed iwettqu. RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 9

10 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

KELB GENJU Il-bejjieg˙ tal-la˙am kien qieg˙ed ©ol-˙anut meta ra daqsxejn ta’ kelb b’qoffina f’˙alqu jipponta biex jid˙ol ©ol-˙anut. Ipprova jgerrxu ’l barra imma l-kelb baqa’ jipponta sa ma da˙al ©ewwa. G˙alhekk tal-la˙am resaq qrib il-kelb u nduna li g˙andu karta miktuba fil-qoffa. Óa l-karta u beda jaqra: “Nixtieq tuΩΩana zalzett u sieq ta’ ˙aruf jekk jog˙©bok. Il-kelb g˙andu l-flus ukoll f’˙alqu”. Tal-la˙am ˙ares fil-©enb tal-qoffa u jsib 10 ewro mgeΩwra hemm ©ew. Óa l-flus u tefa’ z-zalzett u l-˙aruf fil-qoffa. Il-kelb dlonk qabad il-qoffa b’˙alqu u telaq lura minn fejn ©ie. Tal-la˙am baqa’ impressjonat u peress li kien g˙oddu sar il-˙in biex

jag˙laq, g˙amel hekk malajr u ˙are© isegwi lill-kelb. Il-kelb beda miexi u f’mument minnhom ried jaqsam triq traffikuΩa ˙afna. Qrib kien hemm zebra crossing minn fejn taqsam. Il-kelb niΩΩel il-basket ˙dejn l-arblu tad-dawl, qabeΩ qabΩa u g˙afas il-buttuna biex jieqfu l-karozzi. Imbag˙ad stenna li d-dwal jaqilbu biex ikun jista’ jaqsam. Hekk kif qaleb id-dawl, il-kelb qasam u warajh qasam tal-la˙am. Il-kelb imbag˙ad mar fuq l-istej© tal-linja u jibda j˙ares lejn il˙inijiet ta’ x˙in kellha tg˙addi tal-linja ta’ wara. Tal-la˙am baqa’ mbellah! Il-kelb qag˙ad bilqieg˙da fuq wie˙ed mis-sits lil kien hemm u stenna li ti©i tallinja. Ìiet l-ewwel karozza. Il-kelb ˙are© jiççekja n-numru u re©a’ lura lejn postu. Ti©i tal-linja o˙ra. G˙al darb’o˙ra l-kelb ˙ares lejn in-numru, induna li hija tallinja t-tajba u tela’ fuqha. Tal-la˙am baqa’ b’˙alqu miftu˙ isegwih. Meta tal-linja tg˙addi minn ˙dejn il-kampanja, il-kelb kien i˙ares barra mit-tieqa lejn ix-xenarju. Eventwalment il-kelb qam u mar lejn quddiem tal-linja. Tela’ fuq saqajh u g˙afas il-qanpiena biex iwaqqaf tal-linja. Imbag˙ad niΩel minn tal-linja bl-affarijiet tal-ikel f’˙alqu. Il-kelb u tal-la˙am bdew mexjin fit-triq x˙in il-kelb kiser biex jid˙ol f’dar. Ipprova jag˙mel is-sa˙˙a jimbotta

l-bieb biex ikun jista’ jid˙ol imma ma rnexxilux. G˙alhekk je˙odha birrankatura u jaqbeΩ lejn il-bieb biex forsi jift˙u. Peress li ma kienx hemm twe©iba, il-kelb qabeΩ iç-çint ta’ madwar il-©nien biex jista’ jasal sattieqa u beda jsabbat rasu mal-˙©ie©a g˙al ˙afna drabi. Tal-la˙am jara lil ra©el kbir jifta˙ il-bieb, u hekk kif isib il-kelb hemm dan beda ja˙qru, isawtu u jidg˙ilu. Tal-la˙am mar iwaqqaf lir-ra©el u qallu: “X’int tag˙mel? Dal-kelb ©enju. Jista’ jidher fuq it-TV daqs kemm hu bravu!” “Dan ©enju?” iwie©bu r-ra©el. “Din it-tieni darba li nesa jie˙u ç-çavetta warajh!” Çerti nies qatt ma tista’ tikkuntentahom. Tag˙mel x’tag˙mel dejjem isibulek xi difett. Dejjem iridu xi ˙a©a o˙ra. Imsieken anqas jinteb˙u li l-vera problema mhix f’dawk li qed jippruvaw jaqduhom, imma qeg˙da fihom infushom. Ikunu nies li mpossibbli jg˙ixu mag˙hom infushom. G˙alhekk jag˙mluha mpossibbli g˙al ˙addie˙or li jg˙ix mag˙hom. Jekk trid tgawdi lil ta’ madwarek, tg˙allem g˙ix mieg˙ek innifsek u tkunx iebes u eΩi©enti ΩΩejjed. Óobb l-affarijiet tajbin, imma aççetta li l-affarijiet perfetti mhux se ssibhom f’did-dinja – la fik u anqas fl-o˙rajn. RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 11

Ekologija La Antika Jien mara anzjana. Ftit ilu rsaqt fuq ilkaxxiera tas-Supermarket biex in˙allas. Fta˙t basket tal-plastik biex inwaddab ix-xirja fiha. It-tfajla Ωag˙Ωug˙a, li hi membru ta’ g˙aqda favur l-ambjent, qaltli li m’g˙andix nuΩa basktijiet tal-plastik, imma taç-çarruta jew tal-karti, biex nibΩa’ g˙all-ambjent. SkuΩajt ru˙i u g˙edtilha, “Fis-snin ˙amsin, meta kont daqsek qatt ma konna nitkellmu fuq plastik u mhux plastik.” Is-salesgirl malajr we©bitha, “Iva, din problema kbira tag˙na llum. Il©enerazzjoni tag˙kom qatt ma ˙adtu ˙sieb sew tal-ambjent, u ara fiex wasalna llum!” 12 Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Ósibt li forsi kellha ra©un, g˙ax fi Ωmienna ˙add ma kien jit˙asseb fuq ambjent, tni©©is tal-arja u tal-ba˙ar, qerda tal-kampanja, toqob fl-oΩonju u ˙wejje© b˙al dawn. Meta konna Ωg˙ar kul˙add kien jirritorna l-fliexken tal-˙alib, tal-luminata, tal-birra u tal-inbid g˙and tal-grocer. Dan kien jag˙tihom lura lil tal-fabbrika. Kienu jin˙aslu u jer©g˙u jintuΩaw. Imma dak iΩ-Ωmien ma konniex nit˙addtu fuq riçikla©©. Ix-xirja m’g˙and tal-˙axix jew talmerça konna n©orruha fi qfief, basktijiet u ©wielaq mag˙mula mill-qasab jew qanneb. Konna nuΩaw boroΩ tal-brown paper li wara konna nuΩaw biex niksu l-pitazzi u l-kotba tal-iskola biex ma ng˙arrquhomx. Óuna Ω-Ωg˙ar kien ikollhom juΩawhom xi sena, sentejn warajna. Imma, veru, ma konniex nitkellmu fuq l-ambjent. Kull fejn tmur kien ikollok titla’ t-tur©ien b’saqajk. Ma kellniex lifts, escalators u tur©ien mekkaniçi li jtellg˙uk fi pjazez tal-˙©ie© fl-uffiççji u s-supermarkets tal-lum. U biex immorru nixtru bott kunserva ma konniex nirkbu karozza mi©buda minn magna tifla˙ daqs 300 Ωiemel jixorbulek landa petrol biex tasal sal-minimarket li hemm f’tarf ir-ra˙al. Imma veru, ma konniex bdejna ninkwetaw fuq l-ambjent. Kien Ωmien meta konna na˙slu l-˙rieqi tat-trabi flok narmuhom biex nixtru o˙rajn. Konna nnixxfu l-˙wejje© fuq ilbejt jew mal-gallarija, mhux nix˙tuhom ©o magna li tnixxef li ta˙lilek 220 volt

elettriku. L-ener©ija tax-xemx u tar-ri˙ konna nuΩawha direttament u mhux biex inqabbdu magni u apparati li ja˙lu elf ˙a©a o˙ra biex jiffrankaw il-fuel. U t-tfal kienu jirtu l-˙wejje© ta’ xulxin. Dak iΩ-Ωmien kellna aktar tfal u anqas ˙wejje© ©odda. Illum g˙andna ˙afna ˙wejje© ©odda u anqas tfal. Imma dak iΩ-Ωmien ma konniex nibΩg˙u g˙all-ambjent. Illum sirna nibΩg˙u mill-ambjent. Dak iΩ-Ωmien kellna biss daqsxejn ta’ Rediffusion, jew radju wie˙ed. Kien ikollna televixin wie˙ed, bi screen Ωg˙ir, mhux televixin f’kull kamra b’kull screen daqs liΩar. Il-larin© konna nag˙sruh b’idejna u l-kejk konna n˙awduh b’idejna u mhux b’magni tal-elettriku. L-eΩerçizzju konna nag˙mluh meta x-xog˙ol konna nag˙mluh b’idejna, nimxu u ni©ru b’saqajna u n©orru dak li kellna bΩonn fuq daharna jew spallejna. G˙alhekk ma kellniex bΩonn immorru jogging anqas ninkitbu f’xi health club jew gym biex nitilg˙u fuq magna b’tapit li jimxi bla ma jwassalna mkien. Imma veru, kien Ωmien meta ma konniex ninkwitaw fuq il-kont tad-dawl kif ninkwitaw illum. Konna nixorbu billi nqieg˙du jdejna ta˙t il-vit tal-g˙ajn f’tarf it-triq. Qatt ma xtrajna fliexken tal-plastik mimlijin bl-ilma biex narmuhom wara. Il-pinna konna ner©g˙u nimlewha bil-linka minflok ma narmuha u nixtru o˙ra. L-istess konna nag˙mlu bix-xfafar talle˙ja. Nibdluhom u mhux narmu x-xafra bil-manku b’kollox. Imma veru, ˙add ma kien isemmi l-ambjent.

F’dawk iΩ-Ωminijiet it-tfal kienu jmorru l-iskola bil-private jew bil-mixi. Quddiem l-iskola ma kienx ikun hemm serbut ommijiet jissieltu biex isibu jipparkjaw, jistennew fil-karozza lil uliedhom jo˙or©u mill-iskola. Ma kellniex mobiles u computers biex jg˙idulna liema toroq huma bblukkjati mit-traffiku. Kul˙add kien jivvja©©a b’tal-linja u vja©© sal-Mellie˙a kien ikun avventura. Illum sar martirju ta’ traffiku u d˙a˙en. Imma dak iΩ-Ωmien ma konniex nibΩg˙u g˙all-ambjent. Illum sirna aktar konxji millambjent. Nafu eΩattament il-progress x’effetti koroh ˙alla fuq l-arja, l-ba˙ar, il-kampanja, l-annimali u l-bnedmin. Nag˙mlu ˙afna konferenzi u nonfqu flejjes kbar f’kampanji biex insalvaw ilkampanja. Kul˙add ikejjel u jqis it-tni©©is ta’ madwarna u l-qerda tan-natura. Imma kul˙add jibqa’ jixtri l-karozzi, jibni djar ©odda, jimla d-djar bl-airconditioning, jarmi l-platti, frieket, skieken, tazzi talplastik. Dari ma konniex nibΩg˙u g˙allambjent, g˙ax konna nafu ngawduh u nirrispettawh. Illum nitkellmu ˙afna fuq l-ambjent imma kul˙add jistenna li s-sagrifiççju jag˙mlu ˙addie˙or u mhux hu. Jekk inqbadt fit-traffiku, sinjal li qed issuq karozza. U la qieg˙ed f’karozza int parti mill-problema. Óalli l-karozza d-dar u ibda imxi. Tara kif ma te˙el fl-ebda traffic jam u ma jkollokx g˙alfejn tgerger. Tkun sirt parti mis-soluzzjoni. Forsi veru, a˙na x-xju˙ qatt ma bΩajna g˙all-ambjent… konna wisq fer˙anin ingawduh! RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 13

14 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

L-AKTAR MOSSA

IMPORTANTI

Tifel t’g˙axar snin iddeçieda li jibda jitg˙allem il-Judo minkejja l-fatt li kien tilef idu x-xellugija f’inçident tat-traffiku.

It-tifel beda l-lezzjonijiet ma’ g˙alliem tal-Judo. It-tifel kien sejjer tajjeb u g˙alhekk ma setax jifhem g˙ala wara tliet xhur ta’ ta˙ri©, l-g˙alliem kien g˙allmu biss kif jag˙mel mossa wa˙da. “Mg˙allem,” qallu fl-a˙˙ar it-tifel, “Kif mhux qed nitg˙allem iktar mossi?” “Veru, din hija l-unika mossa li taf, imma din hija l-unika mossa li g˙andek bΩonn tkun taf!” wie©eb l-g˙alliem. G˙alkemm ma fehmux, it-tifel kien jemmen fl-g˙alliem tieg˙u, g˙alhekk baqa’ jsegwi dak li kien qed jitg˙allem. Ftit tax-xhur wara, l-g˙alliem ˙a littifel g˙all-ewwel tournament. It-tifel stag˙©eb kif ra li kien reba˙ l-ewwel Ωew© partiti. It-tielet partita kienet iktar diffiçli, imma permezz ta’ din il-mossa, it-tifel re©a’ rnexxielu jirba˙. Imbellah bis-suççess tieg˙u stess, it-tifel issa kien wasal fil-finali. Din id-darba, l-avversarju kien ikbar u iktar b’sa˙htu minnu. G˙al mument, it-tifel kien jidher li qed jitlef. Ir-referee g˙ajjat “Time-out” g˙ax beda jibΩa’ li t-tifel kien se jwe©©a’ serjament ta˙t idejn dak li kien qed jissielet mieg˙u. Il-partita kienet kwaΩi se tieqaf meta

l-g˙alliem qal: “Le, ˙allih ikompli.” Wara li l-partita kompliet, l-avversarju g˙amel Ωball hekk kif kien inqas attent. Millewwel it-tifel uΩa l-unika mossa li kien sar espert tag˙ha biex reba˙lu. U fil-fatt ittifel reba˙ il-partita u t-tournament ukoll. Kien iç-champion! Meta kienu sejrin lura d-dar it-tifel u l-g˙alliem tieg˙u bdew jiddiskutu l-mossi li ntuΩaw fil-partiti. Imbag˙ad it-tifel saqsa lill-g˙alliem dak li kien ilu jberren f’mo˙˙u. “Mg˙allem, kif irnexxieli nirba˙ it-tournament b’mossa wa˙da biss?” “Irba˙t g˙al Ωew© ra©unijiet. L-ewwel nett g˙allimtek l-iktar mossa li kienet diffiçli biex taqbad. U t-tieni, l-unika difiΩa g˙al dik il-mossa hi li l-avversarju jaqbadlek idek ix-xellugija.” Id-dg˙ufija tat-tifel serviet b˙ala l-ikbar qawwa tieg˙u. Kultant in˙ossuna dg˙ajfin wisq u na˙sbu li t-tort huwa t’Alla, taç-çirkostanzi jew tag˙na nfusna. Ma nag˙rfux li d-dg˙ufijiet tag˙na jistg˙u jkunu l-akbar qawwa tag˙na. A˙na rridu nkunu li niddeçiedu nibdlu d-dg˙ufijiet tag˙na f’qawwiet g˙alina.

Il Bahar

Zaqqu Ratba U Rasu Iebsa Kumbinazzjoni, m’ilux g˙adni kif ˙adt l-ewwel g˙awma ta’ dan is-sajf. Bqajt mistg˙a©ba kif il-ba˙ar kien qisu Ωejt, qisu mera! F’daqqa wa˙da ©iet xena quddiem g˙ajnejja tax-xitwa li g˙addiet. Kien ikun hemm ©ranet fejn ma kontx tkun tista’ tg˙araf il-ba˙ar mill-art! Il-ba˙ar nistg˙u nqabbluh maççirkostanzi li ji©rulna fil-˙ajja tag˙na. Filwaqt li d-dg˙ajsa nqabbluha ma’ ˙ajjitna. L-ebda ˙a©a minn dawn iΩ-Ωew© affarijiet ma’ tista’ tibqa’ wieqfa u ma tiççalaqx! Propju, fil-perjodi fejn kollox jidher li ©ej favur tag˙na, lanqas biss jg˙addilna minn mo˙˙na li ma jistax ikun li l-˙ajja tid˙qilna dejjem. Tant hu hekk li a˙na rridu u nippretendu li kollox ˙a jibqa’ dejjem bla nkwiet u nibΩg˙u mill-bidla! Ilkoll nafu li llum jew g˙ada, rridu jew ma rridux, bilfors ikollna niffaççjaw xi tip ta’ bidla f’˙ajjitna! Biex din il-bidla ma tkissirniex, importanti li dejjem inkunu preparati g˙al dak li jista’ 16 Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

jinqala’. Il-Malti jg˙id: bniedem armat nofsu avΩat! B˙alma d-dg˙ajsa tirkeb u teg˙leb il-mew©, hekk ukoll a˙na rridu nitg˙allmu u naraw kif u b’liema mod ˙a neg˙lbu l-imwie© kollha tal-˙ajja. Ovvjament meta l-ba˙ar ikun kalm wie˙ed ma jistax jitg˙allem u jo˙ro© il-potenzjal kollu tieg˙u biex juri lil kul˙add kemm jaf imexxi d-dg˙ajsa. L-istess ji©ri fil-˙ajja, jekk ma jkollniex diffikultajiet ma nkunux nistg˙u niskopru s-sa˙˙a li g˙andna ©o fina! Hu g˙alhekk li Ìesù ‘raqad’, biex l-appostli jkollhom aktar fiduçja fihom innfushom u jemmnu fih bla ma jiddependu fuqu. Hemm differenza kbira bejn tiddependi fuq xi ˙add u titlob ll-

g˙ajnuna ming˙andu. G˙alkemm li tiddependi fuq l-o˙rajn hi ˙afna e˙fef, g˙ax ma jkollokx g˙alfejn t˙abbel mo˙˙ok minn xejn imma jekk dak ix-xi ˙add ji©rillu xi ˙a©a u jg˙ib minn ˙ajtek, imbag˙ad ˙a tkun diffiçli g˙alik tiffaççja l-isfida! Id-dipendenza ma t˙allikx tibni l-karattru u l-identita’ tieg˙ek, filwaqt li meta titlob l-g˙ajnuna b’fiduçja u responsabiltà, l-identita’ tieg˙ek tissa˙˙a˙ g˙ax tg˙araf int min int. TibΩax mill-bidla imma g˙eleb il-biΩa’ ˙alli b’hekk tara s-sbu˙ija tal-˙ajja. Il-fidi ssir isba˙ u akbar jekk tkun kapaçi tg˙addi millprovi u tibqa’ temmen! Lynn Aquilina

RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 17

Fi Ωmien is-seklu ˙mistax, fir-ra˙al Ωg˙ir ta’ Nuremberg, kienet tg˙ix familja bi tmintax-il tifel u tifla. Tmintax! Sabiex dejjem jipprovdi l-ikel fuq il-mejda, il-missier kien ja˙dem b˙ala ar©entier g˙al kwaΩi tmintax-il sieg˙a fil-©urnata. G˙alkemm kienu f’sitwazzjoni kwaΩi bla tama, Ωew©t itfal mit-tmintax, kellhom ˙olma. It-tnejn li huma riedu jkomplu jistudjaw l-arti. Però kienu jafu li missierhom ma kienx jista’ j˙allsilhom biex jattendu fl-Akkademja.

18 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Spiss kienu jit˙addtu dwar dan qabel jorqdu. Kif setg˙u jaslu biex jistudjaw dak li tant xtaqu. IΩ-Ωew© ulied fl-a˙˙ar g˙amlu patt bejniethom. Kellhom jaqtg˙u x-xorti u min jitlef kellu jmur ja˙dem fil-minjiera li kien hemm qrib ir-ra˙al u b’dak li jaqla’ kellu jmantni lil ˙uh i˙allaslu l-istudji fl-Akkademja. Min jirba˙, imbag˙ad, kellu jmur l-Akkademja u jistudja g˙al erba’ snin u wara dawn is-snin kellu ja˙dem biex ˙uh ukoll ikun jista’ jibda jattendi l-Akkademja. Qatg˙u x-xorti l-Óadd filg˙odu wara l-quddiesa. Ix-xorti waqg˙et fuq Albrecht, il-famuΩ Albrecht Durer, mag˙ruf g˙all-inçiΩjonijiet u pitturi tieg˙u. Wara aktar minn 450 sena, il-kapolavuri artistiçi ta’ Albrecht Durer jinsabu tista’ tg˙id f’kull muΩew kbir tal-arti. Kien hu li mar l-ewwel wie˙ed jistudja l-arti. Sadattant ˙uh Albert mar

fil-minjieri riskjuΩi ja˙dem bi tbatija kibra g˙al erba’ snin u biex i˙allas l-istudji ta’ ˙uh. Il-kapolavuri tal-arti ta’ Albrecht kienu aqwa minn dawk talg˙alliema tieg˙u u hekk kif iggradwa beda jaqla’ ˙afna flus mix-xog˙lijiet tieg˙u. Meta l-artist Ωag˙Ωug˙ irritorna fil-villa©©, il-familja Durer iççelebrat il-wasla ta’ Albrecht b’ikla. Wara l-festa, Albrecht qam minn ras il-mejda biex jirringrazzja lil ˙uh g˙as-snin ta’ tbatija kien g˙adda biex jg˙inu jil˙aq il-˙olma tieg˙u. Fl-a˙˙ar qal: “Issa Albert, imiss lilek li twettaq il-˙olma tieg˙ek waqt li jien nie˙u ˙sieb in˙allaslek bil-˙idma tieg˙i”. Kul˙add dar i˙ares ˙erqan lejn fejn kien bilqieg˙da Albert, li, bid-dmug˙ f’g˙ajnejh u b’wiççu abjad karti nfexx jg˙id u jirrepeti: “Le, le, le, le…” Fla˙˙ar Albert qam u mesa˙ id-dmug˙

minn ma’ ˙addejh, ˙ares lejn il-mejda twila, lejn l-uçuh li tant kien i˙obb, u dar lejn ˙uh u qallu: “Le, g˙aΩiΩ ˙ija, ma nistax immur Nuremberg biex inwettaq il-˙olma tieg˙i… ara, ara x’ikkawΩawli l-minjieri f’erba’ snin! L-g˙adam ta’ kull seba hu sfrakassat. L-artrite, tant ˙akmitni, li ma nistax inΩomm imqar tazza biex nirrikonoxxi l-©est tieg˙ek, a˙seb u ara kemm nista’ nag˙mel linji rqaq fuq xi parçmina jew xi tila b’pinna jew pinzell. Le g˙aΩiΩ ˙ija, issa g˙alija tard wisq.” Darba, Albrecht, biex jirrikonoxxi s-sagrifiççju ta’ ˙uh Albert, pin©a l-idejn maltrattati ta’ ˙uh ma’ xulxin bis-swaba’ j˙arsu ’l fuq. Semma din ittpin©ija tant espressiva “Idejn”, imma d-dinja kollha fet˙et qalbha g˙al dan il-kapolavur u semmiet din it-tpin©ija: “Idejn Jitolbu”.

RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 19

N I M Ù S GE HU

G˙all-artist huwa dak li hu sabi˙ G˙all-arkitett huwa l-pedament G˙all-furnar huwa l-˙obΩ tal-˙ajja G˙all-bankier huwa t-teΩor mo˙bi G˙all-biologu huwa l-˙ajja G˙all-bennej huwa l-©ebla tax-xewka G˙all-mastrudaxxa huwa l-bieb G˙at-tabib huwa l-ikbar speçjalist G˙all-edukatur huwa l-ikbar g˙alliem G˙all-in©inier huwa s-soluzzjoni G˙al tal-fjuri huwa l-bukkett G˙all-©ardinier huwa l-fjura tal-wied G˙all-©eologu huwa l-blata taΩ-Ωminijiet G˙all-im˙allef huwa l-©ustizzja vera G˙all-©urija huwa l-prim im˙allef G˙al tal-©ojjelli huwa l-perla prezzjuΩa G˙all-avukat huwa kaΩ speçjali G˙all-filosfu huwa l-g˙erf t’Alla G˙all-iskultur huwa l-©ebla ˙ajja G˙all-qaddej huwa s-sid it-tajjeb G˙at-teologu huwa l-awtur tal-fidi G˙all-˙addiem huwa l-aqwa ˙las G˙all-midneb huwa l-ma˙fra G˙all-bnedmin huwa s-Salvatur G˙al Alla huwa Ibnu l-g˙aΩiΩ li fih isib il-g˙axqa tieg˙u.

Anon

taÓt saqaf wieÓed Kont qed nipprepara g˙allBirthday Party ta’ ibni. G˙alkemm i©ibuli ˙afna xog˙ol u ˙afna ©iri, dawn il-parties in˙obbhom ˙afna g˙ax ji©bru l-familja kollha flimkien u, g˙al ftit ˙in ta˙t saqaf wie˙ed, ikun hemm il-persuni g˙eΩieΩ g˙alija kollha mi©burin id-dar. Hekk kont qed na˙seb jum minnhom jien u g˙addejja mg˙a©©la mill-kuritur, meta g˙ajnejja waqg˙u fuq ritratt ta’ missieri, li miet ˙ames snin ilu. ‘Le, mhux il-persuni g˙eΩieΩ tieg˙i kollha jkunu ta˙t saqaf wie˙ed filparty,’ g˙idt bejni u bejn ru˙i. ‘Ikun jonqos min m’g˙adux mag˙na.’ Waqaft quddiem ir-ritratt inkellem lil missieri. ‘Kemm nixtieq li qieg˙ed hawn, pa,’ g˙idtlu. ‘Ara kieku kif i©ennuk it-tfal blistorbju! Ara kieku kemm tog˙xa tg˙allimhom u turihom affarijiet ©odda u tispjegalhom! Kif int pa? Fejn qieg˙ed? Nispera li tinsab tajjeb u a˙jar milli kont hawn. Almenu hemm er©ajt qieg˙ed m’o˙tok, iz-zija favorita tieg˙i, u

m’o˙tok l-o˙ra li kienet dejjem idda˙˙akna.’ U mbag˙ad daqqli! Ìie f’mo˙˙i li, meta jmiss lili li nitlaq minn hawn u ng˙addi g˙all-˙ajja l-o˙ra, jien ukoll se ner©a’ nara u niltaqa’ mal-familja kollha tieg˙i. Se niltaqa’ man-nanniet li qatt ma rajt, imma li g˙andi xi ftit mill-karattru tag˙hom. Se nara liz-zijiet kollha, li kollha kienu j˙obbuni ˙afna. U mhux biss se narahom u niltaqa’ mag˙hom u daqshekk, imma se nqatta’ mag˙hom l-eternità! U b˙allikieku dan mhux biΩΩejjed, g˙araft ukoll li barra l-familja tieg˙i kollha kollha, bl-antenati u l-arblu tarrazza kollu, se jkun hemm ukoll tant ˙bieb u nies li kont naf. U naturalment, warajja, se ji©u ˙dejna u mag˙na wkoll dawk ilfamiljari u ˙bieb li jmutu warajja. U se nibqg˙u flimkien g˙al dejjem! KwaΩi kwaΩi xtaqt immur hemm minn dak il-˙in stess. Bqajt nifra˙ kull x˙in bdejt niftakar f’dan.

U mbag˙ad g˙araft li l-mewt ta’ xi ˙add g˙aΩiΩ tfisser li qed innaqqsu mill-grupp ta’ nies g˙eΩieΩ li g˙andna hawn fiddinja, u nΩidu xi ˙add ie˙or mal-grupp ta’ g˙eΩieΩ li se nsibu n-na˙a l-o˙ra. U sakemm g˙anda fid-dinja? Ba˙ar ta’ m˙abba g˙addej bejnhom u bejna, ba˙ar li jg˙aqqadna flimkien, kif ukoll ˙afna g˙ajnuna u talb. Jien naf, g˙ax lil missieri n˙ossu mieg˙i il-˙in kollu, Ωgur qieg˙ed miexi mieg˙i jum wara jum. U emmnuni, jag˙milli differenza kbira! RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 21

KUMBINAZ

Imma, kif ji©ru l-affarijiet fil-˙ajja!

Dak li jidher diΩastru jista’ jkun barka. U dak li jidher barka jista’ jkun diΩastru. Donnu m’hemmx regola biex wie˙ed jifhem. Imma quddiem il-fatti u l-inçidenti tal-˙ajja kif se n˙arsu g˙al dak li ji©rilna? Kumbinazzjoni g˙amja? Xi destin ikrah jew sabi˙ li jkun miktbu xi mkien fil-mo˙bi? Alla li jiddeçiedi min se jsalva u min se jkorri jew imut? Dawn huma kollha ideat foloz. Veru li xi affarijiet nistg˙u in©ibuhom b’idejna, nevitawhom jew intaffuhom jekk nuΩaw l-intelli©enza, l-esperjenza u l-kapaçitajiet tag˙na b˙ala bnedmin. Imma ˙afna aktar importanti mhux kif se nispjegaw dak li ji©ri, imma x’se nag˙mlu bih dak li ji©ri lilna jew madwarna. Il-˙ajja tiddependi minn 10 filmija ta’ ˙wejje© li ji©rulna bla ma g˙andna kontroll fuqhom u 90 filmija minn dak li nag˙mlu a˙na b’dak li ji©rilna. A˙seb ftit f’dawn ilkumbinazzjonijiet li salvaw il-˙ajja ta’ diversi nies meta splodew it-Twin Towers. Wie˙ed jista’ jiskanta kif il-˙ajja ta’ dawn in-nies ©iet salvata minn kumbinazzjonijiet li ©rawlhom dakinhar. Imma ferm aktar importanti 22 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

wie˙ed jistaqsi, “X’g˙amlu dawn innies bil-˙ajja li ng˙atatilhom?” Dawn xi w˙ud li ˙elsuha g˙ax iç-çirkostanzi ma ˙allewhomx jaslu sat-Twin Towers. • Kap ta’ kumpanija g˙ax ibnu beda l-kindergarden u kellu jmur iwasslu. • Ra©el ie˙or baqa’ ˙aj g˙ax kien imiss lilu jo˙ro© i©ib id-donuts. • Wa˙da mara qamet tard g˙ax l-iΩveljarin ma daqqx fil-˙in. • Ie˙or tilef tal-linja. • Wa˙da waqqg˙et l-ikel fuq ˙wejji©ha u kellha tmur tbiddel kollox. • Wie˙ed ma riditx taqbadlu l-karozza u ma setax jaqbad taxi. • Wie˙ed libes par Ωarbun ©did u beda jwe©©g˙u u kellu jieqaf g˙and l-ispiΩjar biex idewwi l-©er˙a.

Meta l-iΩveljarin ma jdoqqx jew ma ssibx mis˙un fil-geyser u l-l©urnata tibda ˙aΩin. Meta t-tfal qed idumu biex jilbsu u l-˙obΩ mixwi jin˙araqlek u ma tistax issib iç-çwievet tal-karozza... Meta tinqabad fit-traffiku jew jinqala’ xi kuntlarju titlifx is-sabar malajr wisq. Iqaf a˙seb u g˙id f’qalbek, “Issa l-˙ajja dan qed titlob minni. Mhux a˙jar ng˙ix diç-çirkostanza bil-paçi u ming˙ajr ˙afna nervi? F’dan ilmument ukoll Alla qed jie˙u ˙siebi. U, forsi, ma tkunx idea ˙aΩina ΩΩid, mhux a˙jar hekk inkella ag˙ar? B˙alissa Alla hawn iridni. Tg˙allem g˙id “IVA” minn qalbek g˙al kull mument u g˙al kull ma ji©rilek. U tara kif dawk l-10 fil-mija jsirulek 90 fil-mija ta’ sliem u paçi f’qalbek.

ZZJONI

Jiktbu l-Qarrejja

is sangisugi G˙eΩieΩ, L-ewwelnett prosit tal-magaΩin. Qrajt l-istorja/kitba Sangisugi fil-˙ar©a ta’ Ìunju-Lulju 2012, u tassew hija utli. Tiswa’ ç-çapep g˙all-˙ajja. Eççezzjonali. IΩda ˙ej, g˙aldaqsxejn ma qbiΩthiex, g˙ax dawk l-istampi tad-dud sangisugi skuΩi qallag˙ni u bdejt kull darba naqbeΩ il-pa©na. Fl-a˙˙ar g˙amilt kura©© u qrajtha u alla˙ares qbiΩtha g˙ax kont nitlef dak l-g˙erf kollu li hemm miktub. G˙alhekk, jekk jog˙©bok, stampa a˙jar kienet forsi tg˙ini mmur g˙aliha qabel. J. Camilleri, Ûabbar

Segwi l-esperjenzi u l-avventuri ta’ ˙utna l-Maltin u l-G˙awdxin fl-artijiet tal-missjoni; esperjenzi li j˙alluk bla nifs u bla kliem iΩda li jimlewk b’ammirazzjoni g˙all-kura©© ta’ dawn l-eroj tas-skiet! Kun af bil-pro©etti ta’ fejda li huma qed iwettqu g˙all-miljuni ta’ nies filbΩonn imxerrda fl-erba’ na˙at tad-dinja. Issir taf dan kollu u aktar fil-programm VUÇI MISSJUNARJA li jixxandar kull nhar ta’ ©img˙a fid-9:00p.m. fuq RADJU MARIJA (102.3 FM g˙al Malta u 107.8 FM g˙al G˙awdex) b’ripetizzjoni kull nhar ta’ Tlieta f' 6:00am, bi produzzjoni u preΩentazzjoni ta’ Dr. Frank Cassar u Helena Sammut. RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 23

Jiktbu l-Qarrejja

Ittra lin-nanna G˙aΩiΩ Fr Paul Jiena s‑sinjura Catherine Aquilina li qed nibg˙atlek din l‑ittra, f’isem in‑neputija tieg˙i Desirèe Dimech u n‑neputijiet l-o˙ra kollha.

Desirèe kitbet ittra li hi veru sabi˙a lin‑nanna tag˙ha Angela Mangion(il‑mamà tieg˙i), li ˙alliet did‑dinja fis‑16 ta’ Marzu 2012. B’im˙abba kbira u b’apprezzament mist˙oqq lejn nannithom, Desirèe u Christabel u Maria po©©ew din l‑ittra flimkien mal‑kuruna f’idejha ftit qabel ma ©iet midfuna. Dan kien ©est veru sabi˙ g˙ax Angela kienet omm u nanna li taf t˙obb u tag˙der lil kul˙add. B’hekk nixtiequ li tippublika fil‑magaΩin. Grazzi Catherine Aquilina (F’isem ˙uti kollha) 24 Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Óelwa kienet it‑tifkira tieg˙ek, nann It‑tbissima, l‑ispontanjetà, l‑intelli©enza u t‑tjubija tieg˙ek. Kienu jsawruk f’mara b’kura©© ta’ sur, dejjem ˙ienja dejjem ferrie˙a. Bl‑ikbar g˙oΩΩa, i©©edded u tirrakonta l‑isba˙ esperjenzi li g˙addejt mal‑familja. Tiftakar u titbissem u tid˙ak. Kemm kienu ˙elwin it‑tifkiriet ta’ meta konna ni©u nqattg˙u jiem s˙a˙ mieg˙ek fil‑vaganzi tas‑sajf. Óelwa t‑tifkira ta’ meta konna nqaxxru l‑mandolin fil‑kçina waqt li a˙na konna nirrakontaw xi praspar li g˙amilna l‑iskola jew id‑dar u inti tid˙aq. Óelwa t‑tifkira ta’ meta Desirèe u Christabel kienu jimitaw lill‑bejjieg˙ tal‑˙ut jew tal‑bigilla u jo˙or©u z‑zija Manann u z‑zija Rita b’˙effa liema b˙ala, ming˙alihom li ©ew tassew, u inti tid˙ak. Jew meta konna nimitaw lil xi w˙ud mill‑g˙alliema tal‑Form 1 u inti tid˙ak. Jew meta Brandon kien jg˙id xi çajta tajba u int er˙ilek tid˙ak bla ma tieqaf. Óelwa t‑tifkira ta’ meta Simon, Mark u Maria kienu jg˙idulek kif u x’g˙andek tiekol a˙jar, biex iΩΩomm f’sa˙˙tek u int tiggustahom u tid˙ak. Óelwa t‑tifkira ta’ meta konna nibΩg˙u minn xi wirdiena u wara li nag˙tuk qatg˙a bit‑twerΩiqa tag˙na kont tid˙ak bil‑mod ta’ kif irrea©ixxejna. Óelwa t‑tifkira ta’ kemm‑il darba fakkart u

semmejt lin‑nannu bl‑ikbar im˙abba u tirrakonta l‑esperjenzi tan‑namur, taΩ‑Ωwie©, tat‑twelid u t‑tkabbir ta’ wliedkom l‑g˙eΩieΩ u inti bid‑dmug˙ f’g˙ajnejk tibda’ tid˙ak. Óelwa t‑tifkira li minn mindu konna tfal sal‑lum bqajt tgerfex isimna. Lil Desirèe tg˙idilha Bell u lil Christabelle issej˙ilha Disere u lkoll nid˙ku. Óelwa kienet it‑tifkira ta’ kemm fra˙t meta g˙addejna mill‑eΩamijiet u esperjenzajt mag˙na d‑d˙ul fil Junior College jew fl‑MCAST u fl‑Università. Ta’ kemm fra˙t meta Jonathan, Christabel, Glenn, Ioni u Christian ©abu l‑liçenzja tal‑karozza. Ta’ kemm ˙adt gost kull darba li ©ejna nΩuruk, mit‑tfulija g˙aΩ‑Ωg˙oΩija bqajna n©eg˙luk iΩΩomm dik it‑tbissima, dik id‑da˙ka gustuΩa fuq wiççek ˙lejju u sbejja˙ li minn dejjem kien jitfa’ d‑dawl. Kienet l‑g˙axqa tag˙na nisimg˙uk tg˙anni, taqra poeΩija darba u titg˙allimha bl-amment. U kemm-il darba ©ejna norqdu g˙andek, nann. Qabel ma nitilqu ming˙andek kont tberikna u kont dejjem tg˙idilna, “Meta tridu ejjew oqog˙du, hawn inkun jien’. Minn dejjem kont trid il‑kumpanija u a˙na stajna ntaffulek ftit mis‑solitudni. U kemm il‑mug te ˙adt nann. Niftakru ng˙oddulek in‑numru ta’ kemm‑il darba ˙adt it‑te. L‑ikbar ©ojja ta’ tfulitna kienet g˙andek, nann. Daqqa na˙slu l‑art u nolqtu xi qasrija, daqqa ni©©ieldu min se joqg˙od fuq is‑sufan. Jew

Jamie jilg˙ab bil‑ballun fil‑kuritur u int tkompli mieg˙u. Daqqa no˙or©u ˙ar©a flimkien u mitt elf ˙a©a o˙ra. Rajtna nitwieldu, nikbru, nimmaturaw u ninnamraw. Rajtna nibku u nifir˙u. Il‑Bambin irregalalna lilek fl‑isba˙ Ωminijiet ta’ ˙ajjitna biex inqattg˙uhom mieg˙ek u bil‑barka tieg˙u g˙addejniehom fis‑sliem. Konna niggustawk dejjem fil‑©nien tieg˙ek imdawra bil‑fjuri sbie˙ u t˙ossok titwa˙˙ad mag˙hom. Issa l‑Bambin g˙o©bu jie˙u l‑isba˙ fjura mill‑©nien tieg˙u. Fjura li minkejja bdiet tmut bil‑mod il‑mod ftit tal‑©ranet ilu, re©g˙et ˙adet ˙ajjitha mill‑©did u li Ωgur se tibqa’ tg˙ix. Fjura li llum iltaqg˙et ma’ fjura o˙ra li nqatg˙et mill‑©nien 17‑il sena ilu u llum jag˙mlu l‑isba˙ bukkett mill‑©nien kollu, nann... Grazzi tal‑˙lewwa li kien fik, ta’ kull lezzjoni li g˙allimtna u baqg˙et isservi tul ˙ajjitna; ta’ kemm‑il darba staqsejniek xi kelma antika biex tispjegahielna u int ssib it‑tifsira tag˙ha mill‑ewwel; tal‑paçenzja u tal‑˙in li ddedikajt g˙alina biex tie˙u ˙siebna u rawwimtna fi tfal u adulti maturi. Issa gawdi lill-g˙aΩiΩ nannu fil‑glorja tal‑©enna. Ilu ˙afna jistenniek u jistaqsi g˙alik u llum er©ajtu tg˙annaqtu g˙al dejjem . Dejjem tieg˙ek, Desirèe Dimech u n‑neputijiet RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 25

Kitbilna qarrej dwar l-artiklu li deher fil-˙ar©a ta’ Marzu li g˙adda bit-titlu: Il-Ìenna u l-Infern – x’differenza! Staqsiena biex nispjegaw dak li hu ra b˙ala kontradizzjoni bejn dak li ktibna a˙na u dak li qalet Suor Faustina li rat fil-viΩjonijiet tag˙ha dwar l-Infern. Il-qarrej bag˙atilna silta mill-kitbiet ta’ Suor Faustina fejn tirrakkonta d-dehriet li kellha tal-Infern. In©ibu hawn ©abra ta’ dak li tg˙id f’dawn is-siltiet. Hi tag˙mel lista s˙i˙a ta’ tbatijiet u torturi li jsofru l-ikkundannati. Fosthom issemmi dawn: (1) It-telfa ta’ Alla. (2) Rimors etern tal-kuxjenza. (3) Il-fatt li d-destin tal-ikkundannat huwa g˙al dejjem. (4) In-nar li jinfed ir-ru˙ ming˙ajr ma jeqridha. Nar spiritwali. (5) Dlam kontinwu li ma jg˙attix il-˙aΩen kollu li hemm fl-indannati u x-xjaten. (6) Ilkumpanija ta’ Satana. (7) Disperazzjoni, mibeg˙da t’Alla, kliem ˙aΩin u dag˙a. Barra minn dan, skont Suor Faustina, fl-Infern ikun hemm tbatijiet partikolari ta’ kull persuna marbuta mas-sensi li bihom ikunu dinbu l-ikkundannati. Hi tg˙id li kellha dal-viΩjonijiet biex ˙add ma jkun jista’ jg˙id li ma nafux x’hemm fl-Infern g˙ax ˙add ma ©ie lura. Il-qarrej tag˙na jara li hemm kuntradizzjoni bejn dak li ktibna fl-artiklu 26 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

u dak li qalet Suor Faustina. Fl-artiklu tag˙na ktibna li meta nitkellmu fuq nar, d˙a˙en, xjaten bil-foxxna, eçç: “Din hi l-imma©inazzjoni tag˙na l-bnedmin. IlÌenna u l-Infern huma realtajiet spiritwali u mhux ‘postijiet’.” Hawn jidher li Suor Faustina qalet l-istess ˙a©a meta tiddeskrivi s-seba’ torturi li jbatu l-indannati. Filprattika, dawn huma kollha tbatijiet tar-ru˙ u mhux tal-©isem – firda minn Alla, dlam, mibeg˙da, rimors, eçç. Sakemm g˙adna fid-dinja g˙andna bΩonn x-xbihat u l-imma©inazzjoni biex nesprimu l-esperjenzi li ng˙ixu fir-ru˙ tag˙na. Hekk, pereΩempju, ng˙idu: “Óassejtni fis-seba’ sema, daqs kemm kont fer˙an”, jew “Qalbi sewda g˙all-a˙˙ar bid-dwejjaq li qed in˙oss”. Ûgur li min jg˙id dal-kliem ma jkunx qed jifhem li nqata’ mill-art u tela’ fis-sema jittajjar malg˙asafar jew i˙abbat rasu mas-s˙ab tassema. Anqas min hu mdejjaq ma jifhem li l-qalb tieg˙u hija sewda fa˙ma, flok ˙amra b˙all-bqija tal-intern ta’ ©isimna. Dawn huma biss xbihat biex infehmu u nesprimu dak li nkunu qed in˙ossu. L-istess meta nitkellmu fuq il-Ìenna u l-Infern. Meta no˙or©u minn ©isimna m’g˙andniex aktar bΩonn g˙ajnejna biex naraw id-dawl, imma r-ru˙ fer˙ana t˙ossha imdawla bid-dawl jiddi ta’ Alla. Lanqas ikollna ©isem li jinxtewa jew jinstamat b’xi nar fiΩiku jekk immorru

l-Infern. In-nar huwa xbiha ta’ tbatija li, sakemm g˙adna fil-©isem, inqabbluha mal-˙ruq tal-la˙am tag˙na biex nifhmu x’irridu ng˙idu. Hekk g˙amel Ìesù. Kien jg˙allem bil-parabboli u x-xbihat. M’hemmx g˙alfejn nitfixklu. Ixxbihat g˙andna bΩonnhom, imma rridu nkunu maturi biΩΩejjed fil-fidi tag˙na li ma nieqfux fix-xbihat u na˙sbu li l-Ìenna hi xi post kbir, mimli dawl u an©li jtiru bil-©wiena˙ miftu˙a u jdoqqu t-trombi, kif narawhom fil-pitturi u l-istatwi. Dawk xbihat umani li nuΩaw biex nesprimu l-esperjenza sabi˙a ta’ fer˙, libertà, im˙abba u g˙aqda li n˙ossu meta nkunu qrib t’Alla li huwa M˙abba. L-istess ˙a©a dwar l-Infern. Ix-xjaten mhumiex xi r©iel (˙add ma jimma©ina x-xjaten b˙ala nisa!) suwed fa˙ma, bil-qrun u denb ta’ ©urdien bil-vle©©a, li jniggΩu l-indannati. Dawn huma biss xbihat biex nesprimu l-kruha tal-˙aΩen li jeqred, iniggeΩ u jittortura lil min jaççettah u jag˙Ωlu g˙ax irid hu. Lil dan il-qarrej, jippermettilna ng˙idulu li, le, ˙abib, ma na˙sibx li dak li tg˙id Suor Faustina jikkontradixxi dak li ktibna. Meta ng˙idu li l-qaddisin kellhom viΩjonijiet ma jfissirx li raw xi film jew dokumentarju fuq il-Ìenna jew l-Infern. Dak li jg˙idulna ma rridux ne˙duh b’mod litterali. Il-qaddisin huma wkoll g˙andhom bΩonn, b˙alma kellu Kristu,

Jiktbu l-Qarrejja

li juΩa x-xbihat u l-esperjenzi tag˙na ta’ bnedmin li ng˙ixu f’din id-dinja, biex jg˙inuna nifhmu x’inhi r-realtà spiritwali li a˙na msej˙in g˙aliha. Veru li l-Infern jeΩisti u l-Ìenna wkoll. Imma ejja ma noqog˙dux nistennew li mmutu biex induquhom. BiΩΩejjed t˙obb minn qalbek biex tifhem xi jfisser tg˙ix fil-Ìenna. BiΩΩejjed tbejjet il-mibeg˙da f’qalbek biex tifhem xi jfisser tg˙ix fl-Infern. Mhux a˙jar nikkonçentraw fuq kif qed ng˙ixu ˙ajjitna llum milli nistennew li nkunu mitna biex nindunaw x’inhu l-fer˙ u x’inhu d-disprament? U, l-a˙˙ar kelma – ˙abib, x’ta˙seb li se jg˙inek l-aktar biex tg˙ix tassew tajjeb kif irid Alla u tag˙mel is-sagrifiççji li hemm bΩonn biex tg˙ix sewwa, il-biΩa’ tal-Infern, jew il-fer˙ u l-paçi li ©©ib mag˙ha l-im˙abba? Ejja ma nag˙mlux mir-reli©jon xi sistema ta’ biΩa’ b˙at-tfal Ωg˙ar li joqog˙du kwieti jekk tbeΩΩag˙hom minn xi kastig. Ejja nikbru u nkunu r©iel u nisa maturi li n˙obbu lil Alla mhux g˙ax nibΩg˙u li jibg˙atna l-Infern, imma g˙ax hu Missier li j˙obbna u jg˙oΩΩna. Jalla l-viΩjonijiet tal-qaddisin nifhmuhom b’mod li nikbru fl-im˙abba t’Alla u mhux fil-biΩa’ mill-Infern.

Mhux a˙jar nikkonçentraw fuq kif qed ng˙ixu ˙ajjitna llum milli nistennew li nkunu mitna biex nindunaw x’inhu l-fer˙ u x’inhu d-disprament?

Fr Paul RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 27

L“ -Afrika ommnA

id-dar taGHnA

Hekk iddeskriva lil dan il-kontinent il-Provinçjal ÌiΩwiti tal-Afrika tal-Lvant fil-bidu ta’ laqg˙a mportanti ˙afna li saret dan l-a˙˙ar g˙al ÌiΩwiti mid-dinja kollha f’Nairobi, il-Kenya. Il-ÌiΩwiti li attendew g˙al din il-laqg˙a intg˙aΩlu minn kull Provinçja biex jiddiskutu l-˙idma u l-˙ajja tal-ordni mad-dinja kollha u jiddeçiedu g˙andhiex titlaqqa’ Kongregazzjoni Ìenerali (speçi ta’ Kapitlu Ìenerali) biex jie˙u d-deçiΩjonijiet me˙tie©a. Biex jirrappreΩenta l-ÌiΩwiti Maltin intg˙aΩel Fr Joe Cassar. Bg˙atilna diversi a˙barijiet dwar x’sar f’din illaqg˙a. Fost affarijiet o˙ra ddeskriva l-atmosfera straordinarja fil-quddiesa speçjali li saret fi tmiem il-laqg˙a. Quddiesa Afrikana hi ferm differenti minn dik imdorrijin biha a˙na fil-knejjes tag˙na. Kul˙add ikanta, jçapçap, jiΩfen. Knejjes imballati bin-nies u jiççelebraw f’fer˙ u entuΩjaΩmu meraviljuΩ.

Fuq din il-Quddiesa Fr Joe qalilna hekk: “Tnabar, muΩika, Ωfin, kant u ˙afna ˙ajja kkaratterizzaw il-Quddiesa tal-g˙eluq tal-Kongregazzjoni talProkuraturi dag˙odu fil-Kappella tal-Pedro Arrupe Community fi Mwangaza, iç-Çentru ta’ Spiritwalità tal-ÌiΩwiti f’Nairobi. L-g˙axar novizzi tat-tieni sena flimkien ma’ numru ta’ skolastiçi re©g˙u g˙al darb’o˙ra b˙ala kor Ωammew lill-Ìeneral u l-konçelebranti kollha u xi ÌiΩwiti, sorijiet minn Mwangaza u l-lajçi fl-istaff organizzattiv tal-Kongregazzjoni f’ritmu koordinat ta’ çapçip u jdejn merfug˙a u jxejru f’mew©a wara l-o˙ra minn tarf g˙all-ie˙or tal-Kappella.” San Alwi©i re©a’ g˙amilha Waqt li kien hemmhekk, Fr Joe Cassar, li din l-a˙˙ar sena kien direttur spiritwali tal-istudenti tas-6th From ta’ San Alwi©i, B’Kara, Ωar skola o˙ra tal-ÌiΩwiti li

28 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

©©ib l-istess isem, skola li nbniet ©dida fl-ambjent ta’ faqar tremend li hemm fis-slum ta’ Kibera. Konna ©ibna appell fuq l-RM2000-LilÓbiebna u bosta qarrejja g˙enu b’©eneroΩità fil-bini ta’ din l-iskola. Illum infet˙et u qed toffri edukazzjoni lil mijiet ta’ tfal fqar Afrikani. Fr Cassar jiddeskrivi din l-iskola. “San Alwi©i re©a’ g˙amilha! Skola ©dida g˙at-tfal mis-slum ta’ Kibera li l-©enituri tag˙hom morda bl-HIV/AIDS jew li spiççaw orfni g˙ax mitulhom iΩ-Ωew© ©enituri. Illum wara nofsinhar mort hemm biex nara u nitg˙allem. Óadd ma jaf eΩatt kemm joqog˙du nies f’Kibera imma sikwit jintqal li madwar miljun ru˙... nies fqar ˙afna: ˙addiema li jaqilg˙u ftit jew xejn, jew li m’g˙andhomx xog˙ol. Kibera differenti ˙afna mill-in˙awi sbie˙ ˙afna ta’ Nairobi. ‘Djar’ iffullati fuq xulxin. Familja ta’ tmienja joqog˙du f’kamra bil-˙itan tat-tajn u s-saqaf tal-landa, 10 piedi x 10 piedi.

F’dan l-ambjent bdiet g˙al ftit tfal l-iskola ta’ San Alwi©i Gonzaga fl-2003, b’inizjattiva tas-CLC (Christian Life Communities) mal-ÌiΩwiti. Fl2010, fet˙et l-iskola l-©dida, mibnija f’Langata Estate, in-na˙a l-o˙ra ta’ Kibera. Kibera kien iffullat iΩΩejjed biex tinstab roqg˙a art, u d-distanza Ωg˙ira bil-mixi li tifred l-iskola minn Kibera to˙ro© it-tfal mill-iffullar li jg˙ixu fih. L-iskola tibda fis-7.00am, imma l-ewwel tfal jaslu mal-5.00am – forsi g˙ax m’g˙andhomx fejn jorqdu. Filg˙axija ma jkunux iridu jmorru d-dar u jistennew sa eΩatt qabel ma jidlam. L-iskola sekondarja tipprovdi edukazzjoni s˙i˙a g˙at-tfal minn Form 1 sa Form 4 (sistema Kenjana): su©©etti, tag˙lim g˙all-˙ajja, formazzjoni fil-fidi, attivitajiet ta’ kull xorta. L-istudenti jing˙ataw breakfast tajjeb u ikla tajba f’nofsinhar – kollox

b’xejn. Minn dak il-˙in sa ma jer©g˙u jaslu l-iskola l-g˙ada ma jieklu xejn. Iltqajt ma’ tfal fer˙anin, edukati u ˙erqanin biex jitg˙allmu. Meta jispiççaw l-iskola sekondarja, l-istudenti jid˙lu fil-“Graduate Programme”, imma qabel iridu jag˙mlu sitt xhur ta’ servizz lillkomunità (Community Service): jag˙tu servizz bla ˙las fis-slum ta’ Kibera stess jew fl-iskola. Illum hemm 280 tifel u tifla fl-iskola. Ûg˙aΩag˙ u g˙alliema barranin ji©u hawn u jag˙tu Ωmien ta’ servizz flimkien malistaff iddedikat. San Alwi©i hu l-qaddis patrun taΩΩg˙aΩag˙, ta’ dawk morda bl-AIDS u ta’ dawk li jie˙du ˙siebhom. G˙at-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ (˙afna orfni bla familja) ta’ St Aloysius Gonzaga School, San Alwi©i huwa l-familja, il-wens, it-tama ta’ futur a˙jar u bid-dinjità.”

RM2000-LilÓbiebna • Awwissu/Settemrbu 2012 • 29

qum u imxi Jiktbu l-Qarrejja

Ma, g˙alfejn ©ibtni fil-˙ajja? G˙ajjejt nitla’ dawn it-tlajja’. Nipprova kuljum Biex fis ner©a’ nqum. Il-fidi telqitli G˙ax il-˙ajja berrqitli, Imma fis jiena nittama Biex ma nkunx b˙all-g˙ama Li dawl ma jarax Jew b˙all-ateu li f’Alla ma jittamax. Nixtieq inkun kuntenta, Imma naf li jekk ma noqg˙odx attenta Façli nitlef l-iskop. Nixtieq nixbah lil Ìob, Li minkejja l-inkwiet Fis sab is-sigriet U mexa sew Biex x˙in s˙abu nsew X’kien g˙amel Alla mieg˙u Fakkarhom li l-mertu hu tieg˙u. 30 • Awwissu/Settemrbu 2012 • RM2000-LilÓbiebna

G˙alkemm Huwa jiddisponi Il-bniedem qas biss jissoponi Li ming˙ajru ma jista’ jag˙mel xej U li jekk jag˙laq l-g˙ajnej Li fuqna jitfa’, A˙na nsiru daqs nitfa. Mela aqbadli jdejja U ismag˙ha ©ejja. Qatt taqta’ qalbek G˙ax minkejja li l-˙ajja ssabtek Int qatt m’int wa˙dek. G˙ix bit-tbissima U ˙u t-tag˙lima Li ta’ did-dinja effimeru U fil-˙ajja l-o˙ra int tkun liberu. Il-paçi ssib u mieg˙ek ikollok l-aqwa ˙abib. SB

Ulied il-Missier L-istorja tal-Holqien bl-istampi 16

Kain, fejn int sejjer?

...u, g˙alhekk, ma nistax nibqa’ hawn

Il-mara ta’ Kain Isa, ejja mieg˙i. Kemm nixtieqek tkun marti.

Ibqg˙u segwuhom. Komplu x-xog˙ol tag˙kom u nfurmawni.

Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi. Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista. Hemm huma, telqu. Tliet uliedna – kollha telqu!

Imma xi stajna nag˙mlu aktar?

Qsim ta’ qalb Mhux li kieku, ja˙asra… Missier, arahom qalbhom maqsuma. Iva, naf!

Dak iΩ-Ωmien in-nies kienu jg˙ixu mijiet ta’ snin. Meta Adam kellu 130 sena…

Mag˙hom il-qalb tag˙na wkol tinsab maqsuma!

Fil-punent tal-Eden Adam, Alla bg˙atilna lil Seth biex ipatti g˙at-telfa ta’ Abel.

Iva. Kemm hu tajjeb Alla mag˙na!

Sadanittant, Kain u martu ssetiljaw fl-art ta’ Nod, fil-punent tal-Eden. Kellhom it-tfal u bnew belt li Kain semmiha Enok, l-isem tal-ewwel iben tieg˙u.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 (li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-Internet mur fuq il-website www.rm2000.org Tista' t˙allas permezz tal-PayPal

WK KOLLHA GRAZZI MILL-QALB LIL DA GÓAJNUNA IU LI QED JIBGÓATU OFFERT RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

SFORZ BIEX NFAKKRU… Nirringrazzjaw lill-qarrejja tag˙na g˙all-g˙ajnuna biex l-RM2000-LilÓbiebna ikompli l-missjoni tieg˙u. Ming˙ajr il-˙las tal-abbonamenti u l-offerti tag˙kom dan mhux possibbli. G˙alhekk qed nag˙mlu aktar sforz biex infakkru l-qarrejja meta g˙andhom jibg˙atu l-˙las tag˙hom. Qed nibdew sistema ©dida li nfakkrukom meta l-abbonament tag˙kom ikun wasal biex jag˙laq. F’Marzu, Ìunju u Settembru ta’ kull sena l-abbonati, li j˙allsu bil-posta jew bl-sms u li l-abbonament tag˙hom jag˙laq f’dak iΩ-Ωmien, se jbdew jirçievu nota li tfakkarhom biex i©eddu l-abbonament g˙as-sena ta’ wara. F’Diçembru ma jintbag˙tux noti personali, imma jkun hemm, b˙as-soltu, formoli biex wie˙ed i©edded l-abbonament. Nirringrazzjaw lill-Qarrejja li jibg˙atu l-˙las fil-˙in. Jekk dan ma jsirx qed ikollna diffikultajiet biex in˙allsu l-kontijiet kbar li jkollna kull xahar. INFAKKRU LI L-ABBONAMENT TA’ S5 FIS-SENA HUWA BAXX WISQ. MA NGÓOLLUHX BIEX KULÓADD IÓOSSU KOMDU LI JIBGÓAT L-OFFERTA LI JIXTIEQ MAL-ÓLAS. IRRIDU LI NIDDEPENDU FUQ IL-ÌENOROÛITÀ TAL-QARREJJA. Nirringrazzjaw lill-abbonati li di©à qed jibg˙atu offerta mal-abbonament tag˙hom. Fr Paul Editur

Tisliba AWWISSU/SETTEMBRU Mimdudin: 1. Pjanta safranija (6) 4. Ix-xorb hekk tajjeb fis-sajf (6) 7. Dan jirrepeti warajk (3) 8. Tajr li jaf jer©a’ lura d-dar (6) 9. Óuta kbira ˙abiba tal-bniedem (6) 10. Vittma ta’ l-ewwel delitt (4) 12. GΩira kbira li l-belt kapitali tag˙ha hija Havana (4) 14. Mario Thomas Tabone (1,1,1) 15. G˙ajjat lil Natalino (3) 16. Is-sema u l-ba˙ar hekk ikunu f’dan l-ista©un (3) 18. Pamela fil-qosor (3) 20. Mhux komuni (4) 21. Min-nofs lura (4) 24. Qasqus (6) 25. Bajja lejn il-Mellie˙a imfittxa ˙afna g˙all-g˙awm (6) 26. Xorta ta’ tisjir f’xatt il-ba˙ar (1,1,1)

27. Irçevejna (6) 28. Annimal li j˙obb jilg˙aq lil 3WEQFIN (6) Weqfin: 1. Hekk g˙amel Alla bil-kustilja ta’ Adam biex jo˙loq lil Eva (6) 2. Rat (6) 3. Tisre© ˙afna dan ix-xahar (4) 4. Tarf ta’ mant jew libsa twila (4) 5. Jekk jog˙dos sinjal li qbadt ˙uta (6) 6. Qieg˙ed l-ingredjenti flimkien (6) 11. Óafna jag˙mluha f’dawn il-vaganzi (5) 13. Post frekwentat biex niffriskaw (5) 16. It-tfal jilag˙bu bihom fir-ramel (6) 17. Indikajna (6) 18. Dan imsemmi g˙al Battista (6) 19. Belt fl-Indja ssibha f’arma drastika (6) 22. GΩira assoçjata ma’ Napuljun (4) 23. Dari kien ifaqqas ˙afna fl-imtiera˙ fis-sajf (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Mejju 2012 hija Familja Calleja minn Birkirkara IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LIL ÓBIEBNA, 78 Marquis Scicluna Str, Naxxar NXR 2067 It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEÌIBA TAT-TISLIBA Ìunju/lulju MIMDUDIN: 1. Rikkeb, 4. Trabbi, 7. Ite, 8. Venjali, 9. Mitra˙, 10. Unur, 12. Qatt, 14. Lin, 15. Lot, 16 u 18. Iççara, 20. Vara, 21. Ltim, 24. Rurali, 25. Abbati, 26. Nil, 27. Attent, 28. Londra WEQFIN: 1. Ravjul, 2. Kantun, 3. Bill, 4.Temi, 5. Birbal, 6. In˙ott, 11. Niçça, 13. Torri, 16. Ivarja, 17. Çraret, 18. Attard, 19. Ammira, 22. Bint, 23. Óall

Disinn • Outlook Coop

GRAZZI

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

lil dawk kollha li kkontribwew g˙all-KAMPANJA TA' ÌBIR TA' MOBILES g˙all-Missjoni. In©abret is-somma sabi˙a ta' €4,400. Dawn il-flus se jmorru g˙all-˙idma tal-Ìiwiti mal-fqar fl-Afrika

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin Naxxar Naxxar

Salvina Agius Victoria Azzopardi

Lejn Is-Sema ’L fuq lejn is-sema ka˙lani Óarsti ti©ri marret fih Fe©©ew g˙addejja ji©ru mar-ri˙ S˙ab bajdani iΩi©© qatig˙

Ried jara ftit id-dinja Dik li g˙amel Hu b’idejh Il-˙abib li b’nifsu n˙oloq Ma’ bidla ltaqa’, xejn g˙o©bitu. Bqajt ’il fuq in˙ares Ósibijiet ferm bija ©rew G˙adda s-s˙ab u mieg˙u Hu Baqa biss l-ik˙al tas-smewwiet. Charles Grech

Jiktbu l-Qarrejja