RM2005-10 December

NEWSPAPER POST

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

1

Ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin • 226, St Paul’s Stre., Valletta • Sena 57 • Diçembru 2005 • Numru 10

Niftakarni fl-iskola sekondarja meta xi ˙add tani l-isem u l-indirizz ta’ Camelia. Fost il-penfriends li kelli, Camelia baqg˙et l-unika wa˙da f’kuntatt mieg˙i. Minn dejjem kont in˙obb nirçievi l-ittri tag˙ha. Dak iΩΩmien l-internet u l-email ma kienux jeΩistu u g˙alkemm maΩ-Ωmien dawn da˙lu moda, xorta bqajna napprezzaw l-ittri bil-posta. Issa g˙addew aktar minn g˙oxrin sena, it-tnejn li a˙na ˙adna l-istat tag˙na u l-˙biberija kompliet tikber bl-esperjenzi li qsamna ma’ xulxin.

Iltqajna l-ewwel darba g˙axar snin ilu meta jiena u r-ra©el morna vaganza fl-Iskandinavja. Qattajna xi ©ranet f’darha stess. Daret ˙afna bina. Sirna nafu lil xulxin aktar mill-qrib.

Tg˙allimna dwar il-kultura tag˙hom.

Skoprejna li r-reli©jon ftit jew xejn tag˙mel sens f’˙ajjithom. Sentejn wara Ωaret Malta hi, flimkien mal-familja. Il˙biberija tag˙na kompliet tissa˙˙a˙ u tikber. L-ittri komplew jivvja©©aw fiddistanza ta’ bejnietna u j©orru fihom esperjenzi tal-˙ajja, sew sbie˙ u anke koroh.

F’dawn l-a˙˙ar snin fl-ittri li kienet tirçievi, Camelia segwiet esperjenza speçjali li jien u r-ra©el g˙addejna minnha. Ma nafx kinitx 2

b’kumbinazzjoni nkella l-pjan t’Alla kien li jse˙˙ dan kollu. Konna g˙adna kif ˙adna d-deçiΩjoni li jiena nieqaf mixxog˙ol biex nag˙mel xi xog˙ol volontarju mat-tfal. Wara ˙afna snin miΩΩew©a bqajna bla tfal. Xorta konna kuntenti u ˙assejna li l-im˙abba li kellna stajna noffruha lil tfal o˙ra. Ìiet l-okkaΩjoni li nilqg˙u f’darna Ωew©t itfal ©ejjin minn orfanatrofju fir-Russja.

Dawn Ωaru Malta l-ewwel darba ftit tassnin ilu u baqg˙u x-xhur kollha tas-Sajf mag˙na. G˙exna b˙alha familja, qsamna mag˙hom ˙ajjitna.

Offrejnielhom l-im˙abba, sabu tant bΩonnijiet li kienu neqsin minnhom. Likel u x-xemx Maltija kabbruhom u tawhom aktar sa˙˙a. Integraw irwie˙hom sewwa mal-familja kollha u g˙amlu ˙bieb ©odda. G˙alkemm bilbarriera tal-lingwa bejnietna, rnexxielna ng˙ixu ta˙t saqaf wie˙ed u rnexxielna naqsmu l-im˙abba li Kristu mliena biha. Dwar Kristu dawn it-tfal ftit li xejn jafu iΩda meta kienet ti©i lokkaΩjoni konna nag˙mlu l-a˙jar biex inwasslu messa©© qasir u sempliçi li fih nuru l-im˙abba li l-Mulej kellu anke g˙alihom. Fehemnihom li l-Mulej jibg˙at an©li, persuni speçjali biex jag˙tu lg˙ajnuna lil min ikun fil-bΩonn.

Dawn it-tfal saru parti mill-familja

tag˙na. Irnexxielna nΩommu l-kuntatt mag˙hom permezz tat-telefon anke meta ˙allew Malta. Ma jimpurtax li konna ‘il bog˙od u ma narawx lil xulxin. Konna n˙ossu l-fer˙ fihom meta nçemplulhom.

G˙alihom kien importanti li xi ˙add qed ja˙seb fihom. Aktar ma beda jg˙addi ΩΩmien aktar sar façli nikkomunikaw ma’ xulxin. Sar aktar façli nifhmu lil xulxin filkarattri tag˙na, ˙a©a li kienet diffiçli filbidu meta tikkunsidra d-differenza fillingwa, fil-kulturi, fl-ambjent differenti minn xulxin, fid-diffikultajiet kollha li huma ltaqg˙u mag˙hom fil-˙ajja iΩda minkejja dan kollu a˙na bqajna nemmnu li stajna nag˙mlu l-©id ma’ dawn it-tfal.

Camelia kienet qed taqra b’dan kollu u ˙adet ˙afna nteress. Kienet tistaqsini ˙afna dwar it-tfal. Sveta u Max kellhom iç-çans iΩuruna diversi drabi, sew fi-Sajf u anke filMilied. Irrakkuntajtilha x’emozzjonijiet sbie˙ g˙exna fil-mod kif kienu jafdawna b˙allikieku l-©enituri tag˙hom u bil-mod kif kienu jsej˙ulna ma u pa. X’emozzjonijiet sbie˙ g˙exna meta konna nΩuru l-˙wienet u konna narawhom fer˙ana jistag˙©bu blaffarijiet li jaraw. G˙all-bidu kienu jit˙ajjru jixtru kollox iΩda mbag˙ad kien biΩΩejjed g˙alihom li joqog˙du jaraw u jikkummentaw fuq dak li jog˙©obhom.

Wara kollox dawn huma emozzjonijiet sbie˙ li l-adoloxxenti kollha g˙andhom

jesperjenzaw mal-©enituri tag˙hom.

Iddiskrivejtilha l-esperjenza li kellna biΩ-Ωjara li g˙amilna bla ˙sieb florfanatrofju tag˙hom fejn sirna nafu aktar il-kundizzjonijiet li huma jg˙ixu fihom. Ma kienux kundizzjonijiet sbie˙!

U ma kienitx l-anqas sabi˙a x-xena li ˙allejna warajna; tfal jibku u jg˙idulna li jixtiequ huma wkoll ikollhom familja li tie˙u ˙siebhom u ta˙seb fihom. Iva g˙adha quddiemna l-˙arsa ta’ tfal o˙ra li ma riedux jitilquna bit-tama li ji©u mag˙na lejn Malta. BiΩ-Ωjara tag˙na fosthom Sveta u Max donnhom ikkonfernaw l-interess kbir li a˙na kellna fihom.

Camelia baqg˙et issegwi lesperjenza tag˙na permezz ta’ l-ittri.

Però jien ma kellix ideja x’kien g˙addej minn mo˙˙ha matul dan iΩ-Ωmien u x’effett se t˙alli fuqha.

Din is-sena ma stajniex nilqg˙u

fostna lil Sveta u Max g˙al Milied min˙abba çirkustanzi li huma fehmu.

Xorta Ωammejna l-kuntatt. Huma kontinwament fil-˙sieb tag˙na u ng˙oΩΩu l-mumenti sbie˙ li qattajna mag˙hom f’kull Ωjara li g˙amlu fostna.

Però rçevejt sorpriΩa min-na˙a ta’ Camelia ftit tal-©ranet biss qabel ilMilied meta rçevejt l-awguri minn g˙andha u b˙as-soltu ittra twila u nteressanti... Din id-darba aktar missoltu nteressanti g˙ax kienet ittra li wrietni kemm Alla verament g˙andu modi kif ja˙dem u kif ixerred il-messa©© ta’ l-im˙abba tieg˙u.

Il-©eneroΩità li a˙na wrejna lejn dawn it-tfal u l-ittri mimlija b’dan kollu kienu qed iqanqlu qalb Camelia biex tag˙mel xi ˙a©a. Ìew mumenti fuqha li ma setg˙etx issib ser˙an fil-kuxjenza tag˙ha. U dan xehditu hija stess fla˙˙ar ittra tag˙ha. Hija tikteb hekk:

“Taf li bl-ittri tieg˙ek ispirajtni biex anke jien nag˙mel xi ˙a©a ta’ ©id f’˙ajti? G˙amilt att ©eneruΩ Ωg˙ir ˙dejn dak li qed tag˙mlu intom. G˙addejt mumenti li ma stajtx nistrie˙ tajjeb, qg˙adt inqabbel ˙ajti malkundizzjonijiet li jg˙ixu dawn it-tfal. Issena l-o˙ra kont wasalt biex sibt organiΩΩazzjoni li tag˙ti g˙ajnuna lil tfal fil-bΩonn iΩda s’hemm wasalt. Matul is-sajf irnexxieli nwarrab kaxxa biex fiha nibda nistiva affarijiet li dawn je˙tie©u. Din is-sena ˙sibt kmieni u flimkien ma’ uliedi akkwistajt kull ma talbu fil-lista ta’ bΩonnijiet ma’ xi rigali o˙ra. Kemm ˙adu gost uliedi jippakkjaw l-affarijiet mieg˙i! U rnexxielna nibag˙tuha fil-˙in b˙ala rigal g˙all-Milied. U issa qed na˙sbu biex ng˙inu lil xi tfal o˙ra fil-bΩonn.

Kienu l-ittri tieg˙ek li spirawni biex nag˙mel dan l-att ta’ ©eneroΩità.

Kemm in˙ossni fer˙ana!”

Kliem ˙er©in minn qalb fer˙ana u vvja©©aw tant kilometri biex ferr˙u lili wkoll. Il-messa©© ta’ l-im˙abba li Kristu jrid iwasslilna f’din il-festa tal-Milied kien miktub tant sabi˙ b’din lesperjenza li Camelia bag˙titli. Kristu fdani bil-pinna f’idejja u wΩani b˙ala strument biex inwassal il-messa©© ta’ lim˙abba tieg˙u f’qalb persuna li ftit li xejn taf dwaru. IΩda Ωgur li anke hu kien qed jifra˙ jaraha titqanqal u tie˙u azzjoni.

Kemm opportunitajiet ipo©©ilna quddiemna l-Mulej! Xi pjanijiet straordinarji g˙andu g˙alina bnedmin ordinarji! Min jaf xi pjanijiet o˙ra g˙andu g˙al din il-familja? U min jaf x’hemm lest g˙alija wkoll!!!

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

3

N. Colombo T˙allinix nikber çkejkna tarbija Ag˙llimni nafda f’Alla u mhux fija, Fil-Missier tas-sema kollu tjubija.

T˙allinix nivvinta triq g˙alija, Imma nimxi mal-melodija Li tikkomponi g˙alija.

4

T˙allinix nitolbok bil-kburija, imma ng˙idlek: “Óenn g˙alija”.

Ag˙llimni ng˙ix ˙ajja fqira w mo˙bija, t˙allinix egoist u na˙seb g˙alija, jew ning˙alaq u nibqa’ ©o fija, imma n˙oss g˙all-o˙rajn qisu g˙alija.

T˙allinix inkun iç-çentru imma mog˙dija u qalbi bik biss tkun mimlija.

Ag˙llimni nistag˙©eb bis-sbu˙ija, t’im˙abbtek li g˙amlitek tarbija u Ωammitek Ewkaristija.

Ag˙llimni n˙obb b’im˙abba qawwija u ng˙ix b’rieda qawwija li jibqa’ g˙al dejjem it-tifel ©o fija.

Dil-©img˙a ©iet pazjenta fil-klinika tieg˙i biex neΩaminaha u ner©a’ niktbilha r-riçetta g˙all-pilloli talpressjoni. Qalbi nqasmet x’˙in g˙olliet ˙wejji©ha u rajt biss l-g˙adam mg˙awwe©. Kienet tbati ˙afna bl-artrite’. Xag˙arha kien griΩ fl-abjad u bla sa˙˙a, g˙ajnejha kannella kienu mçajprin bil-katarretti.

Waqt li staqsejtha l-mistoqsijiet tas-soltu, g˙a©©bitni b’kull risposta ssorprendietni.

‘Le, ma tantx jien mu©ug˙a’.

‘Iva, g˙adni nsajjar u nnaddaf dari’.

‘Le, ma tantx norqod iΩda a˙jar g˙ax b’hekk g˙andi iktar ˙in biex naqra l-Bibbja’.

Kif jista’ jkun li ma tantx kienet mi©ug˙a u kellha s-sa˙˙a ddur biha nnifisha u tnaddaf darha. Ma stajt nifhem xejn g˙ax fiΩikament kienet vera batuta.

Tajtha parir li tne˙˙i l-katarretti u tmur g˙and speçjalista ta’ lartrite’. G˙edtilha wkoll ting˙aqad mal-grupp ta’ l-anzjani li kellna firra˙al biex ikollha l-kumpanija.

Waqt li tbaxxejt biex ng˙inha taqfel il-lazz taΩ-Ωarbun immermer li kellha, komplejt ninsisti li m’g˙andhiex tibqa’ tg˙ix wa˙edha min˙abba l-qag˙da li kienet. IΩda hi ˙aditli idi f’idejha mg˙addmin u qaltli, ‘G˙aΩiΩa tieg˙i, ma temminx f’Alla?’

‘DaΩgur’, g˙edtilha.

‘Tajjeb, mela emmen fih iktar u

ma jkollokx g˙alfejn tinkwieta g˙alija. Sakemm g˙andi lilu mieg˙i jien ma ninkwieta xejn.

Veru li kultant nibda nit˙asseb jien ukoll. X’jista’ ji©ri jekk i˙ossni ˙aΩin... jekk naqa’... jekk nistordi... jekk immut...? Imma mbag˙ad malajr nikkalma, g˙ax in˙oss xi ˙add jg˙idli: “U jekk tmut, mhux lili wkoll

se ssib ˙dejk? Allura, x’se jinbidel bejnietna?” U malajr ner©a’ nsib ilpaçi.’

Telqet tkaxkar u titbandal millklinika tieg˙i ©©orr borΩa tal-karti flok portmoni u g˙al mument deherli li rajtilha l-©wiena˙ ta’ an©lu wara daharha.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

5

Veronica kienet tqum kmieni nhar ta’ Óadd, biex tlesti l-ikel g˙al nofsinhar u wara tlibbes it-tfal g˙al quddies. Ûew©ha Peter, minn na˙a tieg˙u, kien iqum tard u jqatta’ n-nofs ta’ nhar ta’ filg˙odu ixxamplat fuq is-sufan jaqra l-gazzetti.

Kultant Ωmien Veronica kienet tg˙idlu: “G˙alfejn ma ti©ix mag˙na int ukoll illum?”. U r-risposta ta’ Peter (ming˙ajr ma jaqla’ g˙ajnejh minn fuq ilgazzetta) kienet dejjem l-istess: “Inti taf g˙aliex ma ni©ix.”

Fil-fatt, Veronica kienet taf tajjeb kif ja˙sibha Peter... “Jekk Alla huwa daqshekk kbir u perfett, kif jista’ qatt jimpurtah minn dad-daqsxejn ta’ bniedem li hu tant çkejken u dg˙ajjef? U li kieku Alla kien tassew Alla b’sa˙˙tu u jista’ kollox, qatt ma kien se jitbaxxa u jiççekken biex ji©i fid-dinja b’mod daqshekk sempliçi u komuni - biçça ˙obΩ u ftit imbid! Liema Alla se jitbaxxa daqshekk u jsir wie˙ed minna, bniedem b˙alna?” Ìara pero’ li Óadd minnhom, Peter kien b˙as-soltu mix˙ut fuq is-sufan, igawdi ftit tal-mistrie˙ wara ©img˙a xog˙ol, g˙as-s˙ana l-’fireplace’. F’daqqa wa˙da instema’ ˙oss stramb li kien ©ej mill-©nien ta’ wara. Peter mill-ewwel issuspetta li xi ˙alliel kien qed jipprova jid˙ollu fid-dar u b’attenzjoni kbira (u xi ftit biΩa wkoll!) beda jdur mad-dar kollha 6

biex jara x’kien ikkawΩa dak il-˙oss.

Dar il-kmamar kollha tad-dar bla ma sab ebda ˙alliel. Meta kien g˙oddu qata’ qalbu, u kien sejjer lura jintefa’ fuq is-sufan, barra it-tieqa tal-kçina li tag˙ti fuq il-©nien, lema˙ tlitt g˙asafar çkejknin, jirtog˙du bil-bard u bil-biΩa’.

Mifluxin u mitlufin min˙abba ittempesta ta’ borra li kienet ˙akmet dawk l-in˙awi, it-tlitt g˙asafar kienu ippruvaw isibu kenn fid-dar ta’ Peter... u baqg˙u de˙lin fit-tieqa! Peter ©ietu ˙niena minnhom u qatag˙ha li jilqag˙hom f’daru jew a˙jar fil-garaxx, fejn ikunu jistg˙u joqog˙du ftit g˙ass˙ana sakemm tbatti xi ftit il-borra li kienet ksiet kullimkien.

G˙aldaqstant, Peter ˙are© barra u wara li feta˙ il-garaxx, ipprova j©ieg˙el l-g˙asafar jid˙lu fil-post kenni li kien ˙ajja g˙alihom. Ìesti, tisfir, mutetti, biççiet tal-˙obΩ ma’ l-art.

Kien kollu g˙alxejn. L-g˙asafar ma ççaqalqux. Imwerwrin kienu u imwerwrin baqg˙u. Anzi, issa kienu tterrorizzati minn Peter, li g˙alihom

Ωgur kien jidher qisu xi annimal kbir li kellhom quddiemhom! Peter ma kienx jaf x’se jaqbad jag˙mel iΩjed biex jipprova ifehmhom. Óaseb bejnu u bejn ru˙u: “Ja˙asra! Li kieku nista’ nsir g˙asfur b˙alhom, kieku Ωgur jifhmuni, kieku Ωgur jinteb˙u li rridilhom il-©id u mhux id-deni, li nixtieq insalvahom u mhux neqridhom, li rrid ng˙inhom u mhux inbeΩΩag˙hom!”

Kien f’dak il-mument li Peter fehem g˙aliex Alla kien sar bniedem.

It-tlitt Persuni divini jitfg˙u ˙arsithom fuq id-dinja, fil-firxa kollha tag˙ha, mimlija nies. U meta jaraw kif kul˙add qed jintilef, jaqtg˙uha fl-eternità tag˙hom li t-tieni Persuna ssir bniedem biex issalva l-bnedmin kollha. Hekk, meta Ω-Ωminijiet waslu fil-milja tag˙hom, bag˙tu l-An©lu Gabrijel g˙and il-Madonna.

(S. Injazju Loyola)

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

7

L-eta’ ma tipprote©ikx mill-im˙abba.

IΩda l-im˙abba, saçertu punt, tipprote©ik mill-eta’.

Jeanne Moreau.

Kien pittur u professur tal-Istorja tal-Arti.

Tkellimna wkoll fuq il-gwerra u ndunajt li lvaluri tieg˙u kienu eΩatt b˙al tieg˙i.

Tkellimna xi drabi bit-telefon u, darba, inzertajna, biΩ-Ωew© familji, f’kunçert talKien qieg˙ed faççata tieg˙i - ra©el twil, banda tal-pjazza. Binti riditni nag˙mel ilgustuΩ, ta’ wie˙ed u sebg˙in sena. gallettini u tg˙idx kemm ©ew tajbin G˙alkemm kont se nag˙laq is-sebg˙in sena, dakinhar. wiççu mill-ewwel da˙al ©o qalbi. Ìurnata minnhom Bill çempilli u skuΩa Konna qeg˙din ©o sptar Ωg˙ir nistennew ru˙u talli ma kienx wassalni d-dar dik ill-istess tabib. Po©©ejt bilqeg˙da ˙dejh nara lejla. Jien Ωgurajtu li kont kapaçi nie˙u magazin imma lanqas kont naf x’qed naqra. ˙sieb tieg˙i nnifsi u li ma kontx imdorrija bi Sieg˙a wara, skantajt meta mort g˙and lfsied. ispiΩjar u sibtu hemm, mal-bank jixtri l“Le,” qalli, “g˙ax li kieku wassaltek, mediçini. G˙idtlu, “A˙jar ma niltaqg˙ux kont inbusek biex nag˙tik il-lejl it-tajjeb.” aktar.” Sellimli bl-edukazzjoni kollha, u qalli Jg˙idu li l-affarijiet ji©u f’waqthom. Dak li l-ewwel darba lanqas biss kien lema˙ni. iΩ-Ωmien kont qed nie˙u ˙sieb mara li Kien jismu Bill. Bdejna npaçpçu u sirt naf kellha l-marda Alzheimer u kont se nitlaq. li dan ir-ra©el attraenti kien missier lKont qed infittex biex nikri x’imkien g˙ax g˙alliema tan-neputi tieg˙i. In-neputi tieg˙u it-tifel tieg˙i u l-familja tieg˙u ma tantx kien fl-istess klassi u Ω-Ωew©t itfal kienu kellhom wisa’. Mort noqg˙od ma’ Bill g˙al n©ibdu lejn xulxin bla ma jafu g˙aliex. xi ftit ©ranet u darba qalli, “Kemm nie˙du It-tnejn li a˙na konna tlaqna minn fejn pjaçir nirran©aw il-©nien flimkien.” Dan konna noqog˙du biex immorru ng˙ixu kien ifisser li ˙ajjitna kienet qed issir wa˙da ˙dejn it-tfal u n-neputijiet tag˙na. It-tnejn u ma stajtx inkun aktar kuntenta. konna tlaqna warajna stejjer ta’ dwejjaq u Wara ftit, bil-˙lewwa kollha, Bill ˙ajjarni ridna, f’çertu sens, nibdew mill-©did. niΩΩew©u g˙ax inkella n-nies, f’komunita’ Aktar ma sirt naf fuq dan ir-ra©el aktar Ωg˙ira b˙al tag˙na, malajr jitfg˙u dell ikrah bdejt ninteressa ru˙i fih. Meta bena d-dar fuqi. Jien g˙idtlu li ma kienx jimpurtani tieg˙u qag˙ad ferm attent g˙all-ambjent. min-nies. G˙addew ftit ©img˙at li fihom 8

g˙exna kuntenti. Darba, lanqas naf kif, sibt ru˙i f’˙o©ru. Óares lejja, tbissem u qalli bilkwiet, “Nie˙du pjeçir nirran©aw it-tie© flimkien.” Qatt ma kont nobsor li qalbi setg˙et t˙abbat daqshekk. Kif stajt ng˙idlu le?

Ippjanajna tie© sabi˙ g˙al Ìunju f’lejla ta’ qamar kwinta. Tant kien hemm nies li xtaq ji©u li ddeçidejna li nag˙mlu avviΩ fil-gaΩΩetta, f’isem l-erba’ neputijiet, biex jistiednu huma lil kull min ried ji©I g˙at-tie© tan-nanniet.

Waqt it-te© jien stqarrejt, “Kull ma ©ara f’˙ajti kien preparazzjoni g˙al dan il-mument ma©iku.” Veru emmint li ma ©ara xejn ta’ xejn.

Jien u Bill ltqajna fi Ωmien meta t-tnejn li a˙na konna “˙allasna d-dejn”. Konna g˙addejna minn ˙afna tbatija u fer˙ f’˙ajjitna.

It-tnejn konna, fl-a˙˙ar, wasalna fi Ωmien ta’ pa`i, Ωmien li napprezzaw lilna nfusna.

Meta na˙seb fuq ir-relazzjoni tag˙na, ti©i quddiem g˙ajnejja silta li kont qrajt qabel: Hemm bΩonn li nirba˙ is-solitudni wa˙di.

Hemm bΩonn li nkun kuntenta bija nnifsi, inkella m’g˙andi xejn x’noffri. |ew© nofsijiet m’g˙andhom xejn x’jag˙mlu ˙lief jing˙aqdu; U, iva, dawn jag˙mlu o©©ett s˙i˙.

IΩda meta meta tnejn s˙a˙ jiltaqg˙u...

Dak hu l-©miel. Dik hi l-im˙abba.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

9

H

ekk kif Amy Hagadorn ˙ar©et mill-klassi u daret ilkantuniera biex taqsam issala, ˙abtet ma’ tifel twil tal˙ames klassi li kien ©ej minn faççata tag˙ha.

“Ara fejn int sejra,” g˙ajjat ittifel waqt li mbotta lil din it-tifla tat-tielet klassi. Imbag˙ad , bi tbissima fuq fommu, qabad siequ lleminija u beda jimxi jzappap b˙alha. Amy g˙ajnejha mtlew biddmug˙.

Injorah, qalet f’qalbha u bdiet miexja lejn il-klassi. Imma Amy baqg˙et ta˙seb fuq dik l-inkejja tat-tifel sa filg˙axija. Però dan ma kienx l-ewwel wie˙ed. Kemm kienet ilha fit-tielet klassi kwaΩi kuljum kien ikun hemm xi ˙add li jinkiha. It-tfal kienu jinkuha g˙ax kienet tlaqlaq u g˙ax kienet izzappap. Amy ma kenitx tifla˙ aktar. Min˙abba din l-inkejja tag˙hom anki fi klassi mimlija tfal kienet t˙ossha wa˙edha.

Dak inhar filg˙axija, meta waslet id-dar, ma qaletx kelma.

Ommha kienet indunat li laffarijiet ma kenux sejrin sew liskola. IΩda l-omm kellha a˙bar 10

tajba x’tag˙ti lil bintha. “Fuq irradju hemm kompetizzjoni taxxewqat tal- Milied,” qaltilha ommha. “Jekk tikteb ittra lillFather Christmas tista’ tirba˙ xi premju. Jien na˙seb li xi ˙add b’xag˙arha isfar innukklat li qieg˙da hawn g˙andha tid˙ol g˙aliha.”

Amy bdiet tid˙ak. Kienet tidher interessanti. Malajr bdiet ta˙seb x’kienet tixtieq dak il-Milied.

Tbissmet kif ©ietha l-ideja. Óarget karta u lapes u bdiet tikteb l-ittra.

“G˙aΩiΩ Santa Claus,” bdiet tikteb mill-iktar pulit.

Sadattant, il-familja kollha bdiet tipprova taqta’ x’kienet se titlob Amy lil Santa... Óuha Jamie u ommha ˙asbu li l-ewwel ma kienet se titolbu kienet pupa kbira Barbie.

Missierha ˙aseb fi ktieb mimli stampi. Imma Amy riedet iΩΩomm kollox sigriet. L-ittra li Amy kitbet dak il-lejl kienet din:G˙aziz Santa Claus, Jien jisimni Amy. G˙andi disa’ snin.

Jien g˙andi problema l-iskola. Ta˙seb li tista’ tg˙ini? It-tfal jid˙ku bija, bilmod li nimxi, ni©ri u nitkellem. Jien

inbati ˙afna. Kull ma nixtieq hu li jkolli ©urnata wa˙da biss fejn ˙add ma jid˙aq jew jg˙addi Ω-Ωmien bija...

Dejjem tieg˙ek, Amy. Ir-radju tal-belt ta’ Amy, tg˙idx kemm irçieva ittri g˙allKompetizzjoni tax-xewqat talMilied. Dawk li kienu ja˙dmu hemm tg˙idx kemm ˙adu pjaçir jaqraw dak li t-tfal, subien u bniet, riedu g˙all-Milied. Meta waslet littra ta’ Amy, il-manager qraha b’attenzjoni kbira. Hu kien jaf li s˙ab Amy ma kenux jifhmu lkundizzjoni li kellha. Óaseb li tkun tajba li n-nies isiru jafu bix-xewqa speçjali ta’ din it-tifla li kienet g˙adha fit-tielet klassi. Malajr çempel lill-gaΩΩetta tal-post.

L-g˙ada, ritratt ta’ Amy u l-ittra tagh˙a deheru fil-pa©na ta’ quddiem tal-gaΩΩettal. L-a˙bar malajr ©riet ma’ kullimkien. FilpajjiΩ kollu, ir-radjijiet u l-gaΩΩetti kollha rrapurtaw l-istorja ta’ din ittifla Ωg˙ira li talbet rigal daqshekk sempliçi u speçjali - ©urnata bla nkejja.

F’temp ta’ ftit ©ranet, fid-dar tal-familja ta’ Amy bdew jaslu ˙afna ittri. Envelopes ta’ kull daqs kienu jaslu kuljum minn g˙and tfal u kbar, mill-pajjiΩ kollu. Kien ikun fihom tislijiet u kliem ta’ inkura©©ament.

Dan kien Milied li Ωgur ma setg˙ux jinsewh g˙ax kienu rçevew aktar minn elfejn ittra.

Amy u l-familja tag˙ha qrawhom wa˙da wa˙da. Xi w˙ud minn dawk li kitbu kellhom huma wkoll xi diΩabbiltà; huma wkoll kienu jinkuhom meta kienu tfal. Minn dawn il-kartolini u ittri, Amy saret taf li fid-dinja hawn nies li jag˙tu kaΩ ta’ ˙addie˙or. Bdiet tirrealiΩΩa li issa, jinkuha kemm jinkuha, m’hiex se t˙ossa we˙idha aktar. Óafna nies irringrazzjaw lil Amy talli kellha l-kura©© titkellem. O˙rajn ˙ajruha ma tag˙tix kaΩ tal-inkejja u tibqa’ g˙addeja. Tifla tas-sitt klassi kitbitilha hekk: “Nixtieq insir ˙abiba tieg˙ek. Jekk trid ti©i g˙andi, nie˙du gost Ωgur. Óadd ma jinkina, g˙ax jekk jag˙mlu hekk ma nisimg˙uhomx. Jien nieqsa mis-smig˙!”

Amy qatg˙et xewqitha g˙ax fl-iskola kellha ©urnata ming˙ajr inkejja. Sew l-g˙alliema kif ukoll l-istudenti bdew jiddiskutu fuq kemm tag˙mel ˙sara l-inkejja.

Alan D. Schultz RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

11

Da˙˙luh l-emer©enza fis-sezzjoni talmard tal-qalb. Kellu xag˙aru twil, mimli le˙ja, ma˙mu©, ta’ ˙xuna esa©erata; fittarf ta’ li-stretcher kellu ©akketta sewda tas-sewwieqa tal-muturi. Lanqas qatt ˙olom li setg˙et teΩisti dinja nadifa ta’ art tleqq, nies effiçjenti libsin uniformi bajda u ambjent kontrollat kontra linfezzjonijiet. Óadd ma ssogra jmissu.

L-infermieri li kienu xog˙ol baqg˙u ççassati j˙arsu lejn dan il-bniedem li kienu g˙adhom kif da˙˙lu. Qishom riedu jitolbu lil ta’ fuqhom, ‘Tg˙idx lili biex nie˙u ˙siebu, na˙slu...’

Wa˙da mill-kwalitajiet veru ta’ mexxej, ta’ bniedem professjonista, hija li tag˙mel xi ˙a©a li lanqas ta˙seb li tista’ ssir, li tag˙mel limpossibli, li tmiss dak li

˙add ma jrid imiss. Ta’ fuqhom kienet nurse ta’ esperjenza jisimha Bonnie.

QabΩet u qalet, “Dan il-pazjent irrid nie˙u ˙siebu jien.” Ma kenitx ˙a©a li ssoltu tag˙mel head nurse imma...

Imma Bonnie, quddiem dak il-bniedem imkisser uj ma˙mu©, ftakret fi kliem li kienet qrat xi ftit jiem qabel: Li kelli ng˙in pitirross wie˙ed g˙ajjien, jer©a’ jid˙ol ©ol-bejta, innaqqas it-tbatija ta’ ˙ajja wa˙da, jew intaffi u©ig˙ wie˙ed... ma nkunx g˙ixt g˙al xejn.

Libset l-ingwanti u qalbha nqasmet meta kienet qed tipprepara biex ta˙sel dan ir-ra©el daqshiex, ma˙mu© jinten.

Fejn kienu talfamilja tieg˙u?

Min kienet ommu? Min jaf kif kien b˙ala tifel? Bdiet tkanta bil-mod waqt li tag˙mel ix-

xog˙ol u dan g˙en ˙afna biex il-povru marid inaqqas il-biΩa’ u l-mist˙ija li Ωgur kien qed i˙oss.

Imbag˙ad f’daqqa wa˙da, qalet, “Ma tantx sar g˙andna ˙in g˙all-˙asil daΩΩmien ©ewwa l-isptarijiet, imma l-indafa nofs il-fejqan. Jg˙inek ukoll tirrilassa lmuskoli u tibda tfieq. Wara kollox dan ilpost g˙alhekk qieg˙ed, biex ifejjaq.”

Mill-©ilda ˙arxa li kellu wie˙ed seta’ jinduna x’˙ajja bla raΩan kellu dan ilbniedem, probabbli ikel, xorb u drogi bladdo“. Filwaqt li bdiet tog˙rok dawk ilmuskoli ibsin, bdiet tkanta u titlob. Bdiet titlob g˙ar-ru˙ ta’ tifel Ωg˙ir li l-˙ajja ˙aqritu u li kien t˙abat biex din id-dinja kattiva ta’ ettah.

L-a˙˙ar ˙a©a li g˙amlet kienet li delkitu u g˙amlitlu t-terra tat-trabi.

KwaΩi tad-da˙k,meta t˙ares lejn dak ilbniedem daqshiex. Hekk kif dar, qabiΩlu d-dmug˙ u beda jirtog˙od. Tbissem u waqt li ˙ares lejha b’g˙ajnejn kannella ta’ ©miel li ma b˙alhom qalilha, “G˙al snin twal qatt ˙add ma missni. Grazzi.

Bdejt infieq.”

Naomi Rhode

12

Darba wa˙da kien hemm Flixkun ilma tassew egoist. Ried dejjem l-a˙jar affarijiet g˙alih biss: l-a˙jar post fuq lixkaffa, l-a˙jar ilma, l-isba˙ tikketta eçç eçç. F’˙ajtu qatt m’g˙amel xejn g˙al ˙addie˙or u qatt ma ried jag˙ti xejn minn tieg˙u lil ˙addie˙or.

Pero’ ©ara, li jum minnhom, da˙al klijent fis-Supermarket u qabel ma kellu cans jirreja©ixxi, il-Flixkun sab ru˙u f’borΩa tal-plastik! Il-Flixkun ippanikkja u g˙amel dwejjaq kbar g˙ax l-unika xewqa ta’ ˙ajtu kienet li jibqa’ dejjem fejn kien: Fl-ewwel ringiela ta’ l-a˙jar xkaffa fejn kul˙add seta’ jammirah!

Imma g˙andkom tkunu tafu li minbarra li kien egoist, il-Flixkun kien ukoll rasu iebsa. G˙alhekk meta xi ˙add ipprova jifta˙ il-Flixkun, dan ta’ la˙˙ar irribella, tant li ˙add mill-membri tal-familja fejn kien spiçça ma rnexxilu jift˙u! Wara diversi tentattivi, kellhom jaqtg˙u qalbhom u ddeçidew li jer©g˙u jie˙du l-Flixkun lura sSupermarket. Tg˙idx kemm fera˙ il˙abib egoist tag˙na meta re©g˙u po©©ewh fl-iktar post presti©juΩ tal˙anut kollu! Imma dik tal-flixkun kienet fer˙a bla temma g˙ax jekk ipo©©uk fliktar post presti©juΩ tas-Supermarket, xi darba jew o˙ra, ter©a’ tispiçça ©o trolley. U fil-fatt hekk ©ara. Imma g˙al

darb’ohra, il-Flixkun re©a’ uΩa t-tattika tar-reΩistenza u tal-˙anut malajr re©g˙u sabuh ma’ wiççhom! G˙al numru ta’ snin, il-Flixkun baqa’ ©ej u sejjer b’dan il-mod, sakemm fl-a˙˙ar salesgirl minnhom indunat li l-ilma ta’ ©olflixkun kien qed jiddardar u meta qrat it-tikketta inteb˙et li l-expiry date kienet ilha li g˙addiet! Minnufih qabdet il-Flixkun u tefg˙etu ©oΩ-Ωibel.

Il-˙©ie© inqassam f’elf biçça u l-ilma kollu inxtered fil-landa taΩ-Ωibel.

Tg˙idx kemm beka l-Flixkun. Hu li

kien l-a˙jar u l-isba˙ flixkun tad-dinja kien spiçça ©oΩ-Ωibel u fl-a˙˙ar milla˙˙ar ma kien sewa g˙al xejn g˙ax ˙add ma kien qata’ l-g˙atx bl-ilma tant tajjeb ta’ ©ol-Flixkun. Imfarrak, mg˙otti bit-trab u mirdum ta˙t munzell Ωibel, il-Flixkun iddispjaçih ferm ta’ l-opportunitajiet li kien tilef u li qatt ma kienu se jer©g˙u ji©u lura.

Xtaq li nduna qabel li dak kollu li f’˙ajjitna ma naqsmux ma’ ˙addie˙or, jintilef... GÓAL DEJJEM! Imma issa kien tard wisq.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

13

Kont f’sodda l-isptar. Magna kienet qed tie˙u n-nifs g˙alija u s-sodda titbandal minn na˙a g˙al o˙ra biex il-pulmun ma jimteliex bl-ilma. Min jaf kif in˙ossni jekk immut, ˙sibt.

Daqqejt l-alarm u ©iet in-ners. Mrs Skinner, m’intix qed tag˙mel l-almu tieg˙ek! qaltli. G∆andi pazjenti o˙ra u rrid nie˙u ˙siebhom ukoll! Kont insejt nikkonçentra fuq in-nifs u g˙alhekk kont tappant l-apparat li kelli ma’ wiççi u hi kellha toqg˙od ter©a’ ti©i u tirran©ahuli. Óassejtni tant irrabjata. Mhux manners imma ma’ din il-marda misterjuΩa li kienet ˙akmitni: marda li ma jafux minn fejn ti©i, imma li tiekol il-kisja li g˙andna fuq in-nervituri. Din marda li taffettwa persuna jew tnejn kull 100,000.

Minn daqs dawk nies kienet laqtet lili, bniedma indipendenti ˙afna. Sa ftit ©img˙at ilu kont b’sa˙˙ti, indur malfarm kbir tieg˙i, inrabbi l-baqar, inkabbar il-˙xejjex, naqta’ s-si©ar u nibni g˙orfa bihom...

Issa kont paralizzat minn g˙onqi ‘l isfel. Kelli wires ma’ idejja, tubu f’imnie˙ri, catheter, u wires ma’ qalbi u tubu ie˙or imda˙˙al fi griΩmejja biex nie˙u n-nifs.

Darba meta kont ilni xi xahar l-isptar bdejt ninkwieta bis-serjetà dwar Ωew©i.

Hu wkoll kien g˙adu ©ej minn operazzjoni u kien jonqsu ©imag˙tejn o˙ra biex iqum fuq saqajh. U ˙sibt: Kif issaportieni dawn is-snin kollha? Jien ma kontx nittrattah tajjeb. U issa ma stajtx 14

inpattilu. Ûew©i kien içempel kuljum biex jistaqsi g˙alija u biex jg˙idli li t˙obbni.

Jien ukoll kont in˙obbu, imma kelli dubji serji jekk qatt kontx se no˙ro© ˙aj mit-taqsima tal-kura intensiva ta’ l-isptar.

Pazjenti o˙ra kienu jwerΩqu u jg˙ajtu l©urnata kollha u xi w˙ud minnhom mietu wkoll. Óassejt li jien kont qed nissara g˙all-˙ajja f’post il-mewt!

Ommi rabbietni nisranija imma meta kbirt kont kburjai wisq bl-indipendenza tieg˙i. Iddeçidejt li ma kontx bΩonn qassisin jew knejjes. Issa fl-isptar kelli ˙afna ˙in biex na˙seb fuq dan. Beda jiddispjaçini. Bdejt nirrabja u ng˙id lillMulej: Jekk m’iniex se nfiq, ˙allini ˙a mmut. Ma nistax nibqa’ sejjer hekk.

G˙addew ˙afna ©ranet u jien dejjem fl-istess poΩizzjoni, b’dawk il-wires kollha, bis-sodda titbandal. Kont qisni ˙axixa. Luniku solliev kienu l-˙bieb li kienu ji©u jarawni. L-iktar li kien ji©i, kien ˙ija Glynn, li kien ji©i kuljum. Ìieni f’mo˙˙i li forsi ˙ija je˙lisni minn dan is-saram. U darba g˙edtlu: ‘Ói, ne˙˙ili l-wires.’ Óija ˙ares lejja u g˙amel ta’ bir-ru˙u li mhux qed jifhimni. Qalli, ‘Kellimt lil Ωew©ek il-biera˙. Daqt ikun fuq saqajh. Qed i˙osshu tajjeb.’ U malajr telaq.

Domt erba’ xhur l-ITU. Imma f’mument minnhom bag˙tuni fi sptar ie˙or g˙at-terapija. Kelli dwejjaq iktar minn qabel. Terapija kuljum, nimbotta, ni©©ebbed, inçaqlaq subg˙ajja... Imma jien lanqas biss ridt nipprova.

Kien l-a˙˙ar ta’ Frar, kont g˙adni kemm g˙alaqt 41 sena, u kont ilni sitt xhur marida. Issa stajt inçaqlaq Ωew©t iswaba’. L-g˙ada çaqlaqt idi. U bil-mod il-mod bdejt nirkupra.

Kien Marzu l-ewwel darba li ˙ri©t barra. Kont insejt kif tkun is-s˙ana taxxemx. U hekk, barra, ˙assejt b˙al fer˙ kbir. Óassejtni b˙al pri©unier bla ˙tija li fl-a˙˙ar jin˙eles mill-˙abs. Kollox u kul˙add kien jidher ˙aj u liberu: fjuri, si©ar, tfal ji©ru fuq ir-roti, l-ilma blu u sabi˙ u d-dg˙ajjes fuq l-g˙adira tant kienu sbie˙. Bdejt nara kemm kollox hu sabi˙ u kif kollox jiççedded.

Wara, l-isptar ˙assejtu mag˙luq u jdejjaqni. Imma kont doqt ˙ajja o˙ra... u din l-esperjenza kienet biddlitni.

F’April sirt naf li ma tantx kien hemm çans li nimxi u li kelli mmur f’dar o˙ra tal-kura. Ma kinux a˙barijiet inkora©©anti. It-terapija kienet aggressiva ˙afna imma saqajja u idejja ma ridux jafu. Tg˙id kellhom ra©un ittobba? Imma f’mo˙˙i issa ©ew dawk ix-

xeni li kont rajt fil-˙ar©a: ix-xemx, ilkuluri, il-fwie˙a, it-tfal. U g˙amilt kura©© u g˙edt lili nnifsi: ‘Inti wkoll se ti©©edded!’

Fuq soddti fl-isptar bdejt nirringrazzja lil Alla li Ωammni ˙ajja u tlabtu skuΩa li kont daqshekk egoista. U komplejt ng˙idlu: U jekk hemm bΩonn li nibqa’ f’dan il-wheelchair g˙al g˙omri, grazzi xorta. Jien fer˙ana li g˙adni ˙ajja.

L-g˙ada t-terapija g˙amiltha b’iktar entuΩjaΩmu, b’˙arsti barra mit-tieqa nara l-˙ajja quddiemi. Fil-passat ma kontx nag˙ti kas tal-pazjenti l-o˙ra. Issa bdejt inkellimhom u nag˙mlilhom kura©©. U lil Alla bdejt nirringrazzjah kull darba li jirnexxili n˙aqlaq xi mkien.

Mort lura d-dar wara sena u dsatax-il ©urnata l-isptar. Lil Ωew©i u lil ibni g˙edtilhom: Insewni kif kont sena ilu!

Jien bniedma ©dida u na˙seb li se nog©©obkom iktar hekk. Il-Óadd ta’ wara morna l-knisja, post li kont ili ma nid˙ol fih Ωmien twil, imma fejn issa qed immorru regolarment.

U t-tabib ma kellux ra©un li jien m’iniex se nimxi wa˙di. Komplejt bitterapija u g˙alkemm g˙ad g˙andi xi problema b’idejja, illum nimxi tajjeb.

In˙obb immur l-isptar inkellem u nag˙mel kura©© lil pazjenti o˙ra li laqtithom l-istess marda tieg˙i. Ma nafx x’se tkun ix-xorti tag˙hom imma dejjem ng˙idilhom: Intelqu fil-Mulej u Ωgur li jkollkom il-fejqan tal-qalb. Ûgur daqskemm hu Ωgur li r-rebbieg˙a ti©i wara x-xitwa.

K. L. Skinner

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

15

Jien u ommi konna mag˙mulin mill-istess g˙a©na. It-tnejn kellna xag˙arna lixx u qastni, g˙ajnejn kannella u l-istess tip ta’ persuna. Ommi kienet il-bastun tieg˙i. G˙alkemm l-iskola kont immur tajjeb u kont nie˙u sehem f’˙afna attivitajiet, kont mist˙ija ˙afna u xejn çerta minni nnifsi. Imma ommi kienet dejjem lesta li tg˙inni. Hi kienet ti©i fl-iskola tieg˙i stess g˙al kors ta’ studju, u ˙biebi kollha kienu jafuha u j˙obbuha wkoll.

Kelli ˙mistax-il sena meta qalulna li ommi kienet marida. Kellha marda jg˙idulha ‘lupus’ u zammewha l-isptar g˙al ˙ames xhur s˙a˙. Meta g˙addielha re©g˙et marret lura l-iskola u donnu kollox kien ©ie lura g˙an-normal. Sena wara qabadha ri˙ u dan Ωviluppa fi pneumonia serja. F’temp ta’ ©img˙a ˙allietna. F’daqqa wa˙da d-dinja tieg˙i tfarrket g˙al kollox. Ing˙alquli ˙afna bibien ma’ wiççi. Kelli ˙afna mistoqsijiet f’mo˙˙i. “Kif kienet t˙ossha ommi? X’se ji©ri minni issa li qed nikber? Min se jag˙tini r-riçetti tal-gallettini tal-Milied u tal-Lemon Meringue Pie li tant kienet t˙obb tag˙mel?” Issa Ωgur mhux se jkolli risposti g˙alihom. Ommi qatt mhu se ti©i lura u tant ˙assejtni wa˙di u mdejqa.

Il-personalità tieg˙i tbiddlet kollha kemm hi. Qabel kont idealista, issa kont qed insir qarsa u sarkastika. Donnha qalbi kienet imdawra biss min-niket u sens ta’ ˙tija. Il-˙in kollu kienet ti©i quddiem g˙ajnejja ommi mdejqa. Bdejt 16

niftakarha bil-qieg˙da fuq is-sodda tibki, waqt li l-membri l-o˙ra tal-familja kienu jargumentaw. Bdejt niftakar fi drabi meta na˙seb li stajt g˙amilt xi ˙a©a biex insabbarha.

Fit-tieni sena li kont il-kulle©© tg˙allimt na˙seb fil-fond u, ftit ftit, bdejt inwaqqa’ dak il-˙ajt li kont bnejt madwari. B’din il-meditazzjoni tg˙allimt niffaççja d-dwejjaq tieg˙i. Kont nag˙laq g˙ajnejja u d-dmug˙ igelgel ma’ ˙addejja kien ifejjaqni.

G˙odwa wa˙da, waqt mument b˙al dan, ftakart meta kelli ndur b’ommi wara li kienet ˙ar©et mill-isptar. Kont niddejjaq ninfaxxalha l-feriti u kont nippreferi no˙ro© ma’ s˙abi. Indunajt kemm kont egoista u ˙akimni sens kbir ta’ mist˙ija.

F’daqqa wa˙da ©ieni ˙sieb. Ftakart fi ©rajja li kienet irrakontatli ommi stess.

Meta hi kellha tmien snin, missierha ˙ari©lu kançer f’g˙onqu. Qabel ma miet kien qalilha, “Evelyn, ftakar dan li se ng˙idlek: jekk ikollok bΩonni, sejja˙li u

jien inkun hemm g˙alik.”

Ommi qaltli li, meta kienet il-kulle©©, ˙adet grazzja ma’ ©uvni u dan qasmilha qalbha. Tant ˙aditha bi kbira li, f’qalbha, sej˙et lil missierha. Qaltli, “Dak il-˙in ˙assejtu bil-wieqfa ˙dejja fil-kamra. Tant ˙assejtu j˙obbni li kont çerta li kollox kien se jkun sew.”

Iddeçidejt li nipprova jien ukoll nag˙mel l-istess ˙a©a. G˙alhekk, f’mo˙˙i sejja˙t lil ommi. “Jiddispjaçini,” u nfqajt nibki. Il-kamra mbidlet, il-˙in waqaf u ˙assejt il-paçi fija. F’qalb smajt ‘l ommi tg˙idli, “Fhimt kollox. Ófirt kollox.

Mg˙andux g˙alfejn jiddispjaçik.” Dak ittoqol li kont ili n©orr fuqi dawk is-snin kollha sparixxa f’daqqa. F’dak il-mument ˙assejtni ˙ielsa b˙al qatt qabel.

Xi snin wara, lejlet it-tie© tieg˙i ma’ ra©el mimli tjubija jismu Tony, ˙assejt ittelfa t’ommi aktar minn qabel. Xtaqtha tkun hawn g˙all-festa. Kelli bΩonn l-g˙erf u l-barka tag˙ha. Er©ajt sejja˙tilha.

Dak inhar tat-tie© ˙ar©et ©urnata sabi˙a - aljenajt ru˙i bil-festa. Wara ftit,

˙abiba tieg˙i, Marilyn, resqet lejja biddmug˙ f’g˙ajnejha. Qaltli li ma kenitx imdejqa; sempliçement riedet tkellimni.

Ersaqna fir-rokna tas-sala.

Marilyn baxxiet le˙inha. “Waqt iççerimonja tat-tie© ©rat xi ˙a©a li ma titwemminx. Rajt lilek u lil Tony mdawrin b’dawl u kien hemm xi ˙add ma©enbkom. Tant kienet sabi˙a d-dehra li qabiΩli d-dmug˙. U bdejt in˙oss li kien hemm l-ispirtu t’ommok imda˙˙al b’xi mod.”

Lanqas fla˙t inlissen kelma. Marilyn kompliet tg˙idli, “U kien hemm messa©© g˙alik. Qisu ommok riedet tg˙idlek li se tkun dejjem mieg˙ek, g˙ax im˙abbitha lejk mhi se tmut qatt.”

Issa anki jien bdejt nibki u g˙annaqt

mieg˙i lil Marilyn. Fl-a˙˙ar fhimt li lmewt ma tistax tkisser l-im˙abba.

G˙adni s’issa, meta nilma˙ xi ˙arsa ta’ m˙abba f’g˙ajnejn xi ˙abiba jew xi ˙add li n˙obb, nemmen li ommi g˙adha hawn u g˙adha t˙obbni.

S.T. Lawlor.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

17

Lejlet il-Milied tas-sena l-o˙ra, g˙aggilt lejn is-supermarket biex nixtri l-a˙˙ar ftit ri©ali li ma l˙aqtx xtrajt qabel. Meta rajt dawk in-nies kollha kienet ser ittini rasi u bdejt in©orr wa˙di. Nispera li ma ne˙ilx hawn, baqg˙ali tant fejn immur...!’

“Il-Milied qed isir idejjaqni

18

aktar, sena wara l-o˙ra. Nixtieq li norqod u nqum wara li jkun g˙adda kollox!”

Minkejja kollox ersaqt lejn issezzjoni tal-©ugarelli. Tg˙idx x’qata’ ˙adt meta rajt il-prezzijiet li l-©ugarelli kienu mmarkati bihom.

Possibbli li t-fal jilg˙abu bihom

dawn!

Kollox fuq kollox kelli nid˙ol u fil-pront innotajt tifel ta’ madwar 5 snin izomm pupa ma’ sidru.

Kontinwament kien qieg˙ed imelles xag˙ar il-pupa b’wiçç mimli dieqa.

‘Min jaf g˙al min riedha dik ilpupa?’

Iç-çkejken dar lejn ix-xwejha ta’ ˙dejh u staqsieha, “Nanna, inti Ω©urha li m’g˙andix flus bizzejjed biex nixtriha?” Din wegbitu, “Taf li m’g˙andekx biΩΩejjed biex tixtrieha din il-pupa, sabi˙ tieg˙i!”

Imbag˙ad issoktat tg˙idlu stennieni ˙ames minuti hawn, dalwaqt ni©i.

Dlonk telqet minn ˙dejh. It-tifel kien g˙adu bil-pupa f’idu meta qbadt nersaq lejh. “G˙al min trid tixtriha dik il-pupa?” staqsejtu. Din hija lpupa li tant xtaqet o˙ti g˙allMilied ta’ dis-sena. Kienet çerta li Father Christmas ser igibhielha dissena. “Tinkwetax, forsi jgibhielha fla˙˙ar mill-a˙˙ar!” g˙edtlu jien. lmma t-tfajjel we©ibni kollu dieqa, “Le, fejn qeg˙da issa Ωgur li mhux ser ikun jista’ jg˙atihiela. Jien ridt nixtriha biex nag˙tiha lill-ommi u te˙odhielha hi,” kompla jg˙idli biddmugh i©el©el ma’ wiççu ming˙ajr ma beka. “O˙ti marret hdejn ilBambin.”

Id-Daddy qalli li l-Mummy ma ddumx ma tmur hdejn il-Bambin ukoll, allura jien ˙sibt u rajt li nag˙tiha l-pupa biex tehodhielha hi.

Qalbi kienet ghodda waqfet meta smajtu jid, “Jien g˙edt lidDaddy biex jg˙id lil mummy tistennieni ni©i lura missupermarket bil-pupa qabel titlaq” Imbag˙ad ˙areg ritratt sabi˙ li kien juri lilu dahkan u tahuli biex narah, u qalli, “Nixtieqha tiehu dan

ir-ritratt mag˙ha ukoll, biex ma tinsinix hux! G˙ax jien n˙obbha lMummy u ma nixtieqhiex tmur, imma d-Daddy qalli li jkollha tmur biex tkun tista’ tiehu ˙sieb o˙ti.

Imbaghad re©a’ ˙ares ‘l isfel, lejn il-pupa li kellu f’idu, kollu dieqa.

Deffist idi fil-but u g˙edtlu, “Tridx ner©g˙u ng˙odduhom forsi ˙adt Ωball u g˙andek flus biΩΩejjed wara kollox?” “Ok” qalli, u waqt li tani l-flus li kellu Ωidt mag˙hom xi ˙a©a tal-flus minn tieg˙i ming˙ajr ma ˙allejtu jintebah.

“Iva!” qal ferhan, “Issa g˙andi biΩΩejjed u xi ˙a©a zejda wkoll!” issokta jg˙idli j˙ares lejja, “Grazzi Bambin talli g˙andi flus biΩΩejjed biex inkun nista’ nixtri l-pupa lillo˙ti u nag˙tiha lill-Mummy biex tehodielha.”

“Qed tara, semg˙ani!” dar jg˙idli, “Issa nista’ nixtri warda bajda biex nag˙tiha lill-Mummy.

Kont qed nisthi ng˙idlu biex itini lflus g˙all-fjura, imma hu xorta jkun qed jisma’ x’qed nahseb jien.”

“Il-Mummy t˙obbhom ˙afna lfjuri bojod, speçjalment il-ward” kompla jg˙idli. Ftit mumenti wara ix-xwejha li kellu mieg˙u giet lura u jien imxejt lil ‘hinn u komplejt ixxiri.

Dakinhar ˙ri©t mis-supermarket na˙sibha differenti minn kif d˙alt.

Lil dak it-tifel ma stajtx innehhieh minn quddiem g˙ajnejja. Imbag˙ad

ftakart f’artiklu li rajt fuq ilgazzetta xi jumejn qabel. Dan kien dwar sewwieq ta’ trakk li waqt li kien xurban ˙abat ma karozza Ωg˙ira li kien fiha mara Ωag˙Ωug˙a u tifla Ωg˙ira go fiha. It-tifla mietet fil-pront, imma l-omm kienet qed tilg˙abha mal-mewt. Il-familja tag˙ha kellhom jiddeçiedu jekk jitfux il-ma©na li kienet qed izzommha ˙ajja peress ma kienx ser ikun possibbli li to˙ro© mill-koma li waqghet fiha. Imma tg˙id din kienet l-istorja ta’ dak it-tfajjel?

Jumejn wara li ltqajt ma’ dak ittifel qrajt li l-mara kienet mietet.

Ma stajtx inΩomm lilin nifsi milli mmur nixtri bukkett ward abjad u mmur bih il-mortwarju fejn kienet esposta biex in-nies jarawha u jitolbu g˙aliha qabel id-difna.

Hemm kienet, fit-tebut tag˙ha, izzomm f’idejha l-isbah warda bajda. Fuq sidirha kien hemm ilpupa li xtara dak it-tifel u r-ritratt li kien urieni.

Tlaqt minn hemm nibki, in˙oss li ˙ajti kienet imbidlet darba g˙al dejjem. L-im˙abba li dan it-tifel çkejken kellu g˙al ommu u o˙tu jibqg˙u l-isba˙ ri©al li rçevejt g˙al dak il-Milied. U sal-lum g˙adni ma nifhimx g˙aliex fi ftit sekondi ra©el xurban jista’ jisraq sbuhija b˙al din!

IL-ÓBIEB HUMA BÓAL ANÌLI, LI JGÓINUNA NTIRU META ÌWENHAJNA JKUNU NSEW KIF. RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

19

A˙na wkoll bnedmin

Emigrazzjoni li trid ti©©edded kull xahar.

U xahar wara ie˙or, jien u l-familja Jien Raynold Bordette, ta’ 44 sena, nibqg˙u ng˙ixu fil-faqar u l-miΩerja studjajt il-kummerç u ksibt çertifikati millfilwaqt li jittamawna li sax-xahar ta’ wara Jamaica u l-Istati Uniti. Ili miΩΩewwe© kollox ikun solvut. seba’ snin u g˙andi tifla ta’ sitt snin.

Waqt dawn ix-xhur kollha, kellna G˙al snin s˙a˙ kont na˙dem fil-Haiti ma’ niddependu fuq g˙ajnuniet umanitarji gruppi politiçi u organizzazzjonijiet fosthom il-JRS li kienu jag˙tuna l-ikel, ilumanitarji li kienu ja˙dmu biex jg˙inu u mediçina, g˙ajnuna legali u g˙ajnuna filjiddefendu lill-foqra, nies bla ikel, bla lingwa. L-UNHCR tawna l-flus tal-kera djar, bla xog˙ol u ‘l dawk li kienu filtad-dar g˙al dawn ix-xahrejn; ma nafx ˙absijiet in©ustament. minn fejn se ji©u l-flus jekk dawn lMin˙abba dan ix-xog˙ol ©ejt mixli li g˙ajnuniet jieqfu. M’g˙andi l-ebda qed inxewwex lill-komunità kontra ldokument biex nibqa’ ng˙ix hawn jew gvern u ©ejt mhedded li joqtluni. Bdejt biex na˙dem. Darba qaluli li kelli nirçievi telefonati anonimi li heddewni li nistenna tliet xhur sakemm jo˙or©u djoqtluni u meta kont inkun g˙ax-xog˙ol dokumenti me˙tie©a iΩda jien ©a ili marti wkoll kienet tirçievi dawn ittmien xhur hawn u naf min ilu sentejn u telefonati. Ma xtaqtx nitlaq minn Haiti, g˙ad m’g˙andu l-ebda dokument nitlaq dari u art twelidi. Imma f’Awissu f’idejh. ta’ l-2001 indunajt li kelli nitlaq biex Nixtieq na˙dem u naqla’ l-g˙ixien nie˙u ˙sieb tal-familja tieg˙i u tieg˙i g˙alija u g˙all-familja tieg˙i, b˙al ma stess. jag˙mel kul˙add. Ma rridx nibqa’ ng˙ix Xtaqt nibda ˙ajja ©dida firnittallab il-karità. Nittama li l-qag˙da filRepubblika Domenikana iΩda minn malli Haiti titjieb biex inkunu nistg˙u ner©g˙u wasalna ma laqg˙una xejn tajjeb. Lmmorru f’darna. M’hemm imkien isba˙ awtoritajiet tal-post m’g˙amlu xejn biex mill-pajjiΩ fejn twelidt u trabbejt. Ninsab jg˙inuna. Il-©irien sa˙ansitra attakkaw lil hawn g˙ax bilfors. F’pajjiΩi hemm ˙abs u binti u sofriet ©rie˙i f’rasha. G˙adkom torturi jistennewni b˙alissa. Dan kollu, ma tistg˙ux tifhmu dak li wie˙ed i˙oss g˙ax ippruvajt nag˙mel xi ˙a©a biex meta jmur f’post pubbliku u ˙add ma ng˙in lil min kien batut aktar minni. jkun irid ipo©©i ˙dejh. Ilna hawn ©a Nistenna bil-˙erqa l-mument meta tmien xhur u l-gvern g˙adu f’pajjiΩi tinbet il-vera ©ustizzja. Dakinhar li m’g˙arafniex b˙ala refu©jati. ji©ri dan, jien se nkun hemm!

Kull m’g˙andi dokument wie˙ed biss Veru li a˙na refu©jati iΩda fuq kollox li hu biçça karta mid-Dipartiment ta’ la˙na xorta bnedmin! Tg˙id insibu bnedmin o˙ra li jaççettawna?

20

Kelli xi tmien snin meta l-g˙alliema qabbditna niktbu x’nixtiequ nsiru jew nag˙mlu la nikbru. Missieri kien ja˙dem ma’ kumpanija tal-ajru, jnaddaf l-ajruplani. Ma kellux xi xog˙ol stmat jew li kien jaqla’ paga tajba ferm imma kien kburi b’xog˙olu u j˙obb jag˙milha man-nies.

Allura, jien ta’ tifla kburija b’missieri, ridt insir b˙alu la nikber. Ktibt li l-ewwel xtaqt nitla’ fuq l-ajruplani u nie˙u ˙sieb l-indafa imbag˙ad nistudja u nil˙aq pilota.

Meta ˙adna lura ir-riΩultat tal-kitba li ktibna, sibt li l-g˙alliema tatni marka ˙aΩina ˙afna. Qaltli li ma kontx realistika u li kont ktibt ˙olma g˙aliex mara ma setg˙et qatt til˙aq pilota fi Ωminijiet b˙al dawk fejn in-nisa kellhom xorti jitg˙allmu ftit skola qabel ma jiΩΩew©u.

Qtajt qalbi li nil˙aq pilota talajruplani g˙aliex maΩ-Ωmien in-nies iktar qatg˙uli qalbi li stajt xi darba nil˙aq liskop tieg˙i. Missieri ried iΩommni liskola b˙alma Ωamm lil ˙uti is-subien u wasalt biex ©ibt xi eΩamijiet tajbin ˙afna.

Fl-a˙˙ar sena tal-iskola, kelli g˙alliema li qatt ma rajt jew iltqajt mag˙ha qabel.

Kienet mara b’le˙enha Ωorr, iebsa fi kliemha meta konna in©ibu ru˙na ˙aΩin jew infallu xi eΩami.

Darba riditna niktbu dak li xtaqna nsiru fi Ωmien g˙axar snin. Mo˙˙i re©a’ mar g˙al dik l-g˙alliema li qaltli li mara ma tista’ qatt til˙aq fejn jil˙aq ra©el, allura jien er©ajt warrabt il-˙olma li minn dejjem kelli u bdejt na˙seb liema xog˙ol

stajt nag˙mel fi Ωmien g˙axar snin. Insir g˙alliema! Le, ma kellix biΩΩejjed paçenΩja! Insir assistenta tal-ajru! Le ma kontx biΩΩejjed ˙elwa u pulita! Immur na˙dem f’xi restorant, inservi fuq limwejjed jew innaddaf wara l-kok! Dan lunika xog˙ol li stajt nag˙mel, li ˙afna nisa kienu jispiççaw jag˙mlu qabel ma jiΩΩeww©u u jag˙mlu g˙omorhom irabbu t-tfal u jservu lil Ωwie©hom.

Xi ©img˙a wara, Ms Lara talbitna ner©g˙u niktbu xi ˙a©a o˙ra, dejjem biex nipprattikaw il-lingwa ingliΩa u staqsietna x’ridna nag˙mlu kieku kellna flus u possibiltajiet li rridu. Ktibt dak li dejjem xtaqt, li nistudja u nsir pilota talajru ˙alli nara lil missieri iktar kuntent bija. Bil-flus li naqla’, nixtri ˙afna rigali lit-tfal ta’ ˙uti, inwaqqaf lil ommi mixxog˙ol u nixtri karozza lil missieri.

Kul˙add mar tajjeb dak in-nhar fixxog˙ol li tatna tant li rajniha g˙all-ewwel darba titbissem u tifir˙ilna. “Dak li tixtieq tag˙mlu u dak li ser tag˙mlu kif titilqu

minn din l-iskola bl-eΩamijiet iridu jkunu listess inkella jiddispja`ikhom g˙al g˙omorkom! Intix twil jew qasir, mara jew ra©el, o˙xon jew irqiq, sinjur jew fqir, kollha g˙andna dritt no˙olmu u naqdfu g˙al dak li rridu li jsir realtà’. Min jaqtg˙alna qalbna jag˙mel hekk g˙aliex ikun qata’ qalbu hu qabilna. Ix-xewqat u l-˙olm tag˙kom intom tridu taqdfu biex takkwistawhom g˙ax ˙add mhu ˙a jag˙mlilkom xog˙olkom!”.

Kliem Ms Lara g˙adu jidwi f’mo˙˙i, anki issa li l˙aqt co-pilota, u wasalt biex nibda intir wa˙di. IΩ-Ωminijiet inbidlu, ilmara irnexxielha temançipa ru˙ha u beda jkollna opportunitajiet kwaΩi daqs l-ir©iel.

Il˙aqt xtrajt dar ©dida, fejn qed ng˙ix fiha ma’ Ωew©i Manuel u ma’ missieri li issa xja˙ u niΩel ˙afna wara l-mewt t’ommi.

G˙andi lil missieri u lil Ωew©i jinkura©©uni ˙afna u b’hekk iktar tg˙allimt ma naqtax qalbi biex nakkwista dak li nistinka g˙alih.

G˙aΩilt li nkun libera f’g˙emili b˙alma jien libera f’mo˙˙i.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

21

Xog˙olha kien jog˙©obha lil Mandy g˙aliex kien ilaqqag˙ha ma’ ˙afna nies li kienu jg˙inuha tne˙˙i dejjem iΩjed il-mist˙ija li kienet fnietha meta kienet ferm iΩg˙ar.

Xog˙olha ma kienx wie˙ed komuni imma xejn ta’ barra minn hawn. Kienet tittrenja lil managers il-©odda permezz ta’ seminars. Liktar li kienet tistaqsihom kien x’wassalhom biex jil˙qu fejn la˙qu. Tawha ˙afna risposti kwaΩi kollha l-istess; min g˙ax irid jil˙aq dejjem iktar, min g˙ax missieru riedu jil˙aq hemm b˙alu, min g˙ax kien imsallab bla flus bil-paga ta’ qabel u min g˙ax i˙obb jimpika mieg˙u innifsu u g˙ax qatt mhu kuntent b’li jakkwista.

Tfajla g˙adha Ωg˙ira, g˙olliet ftit le˙inha, miksur bil-mist˙ija u qalet: “Jien il˙aqt manager min˙abba karozza tixg˙el u titfi...

G˙andi tifel bΩonn ftit speçjali g˙aliex ma jismax u ma jitkellimx. Dejjem ˙dimt g˙alih, biex in˙allaslu t-terapiji u l-visti kontinwi tat-tobba, imma qatt ma qtajt qalbi jew gergirt. Waqaft mill-istudji tieg˙i biex inrabbih u sibt xog˙ol f’lukanda bil-lejl biex matul il-©urnata noqg˙od mieg˙u. Bdejt nitkisser. Ridt inla˙˙aq ma’ kollox u, fuq kollox, nistinka biex Ωgur ma nitlifx ix-xog˙ol.

Il-paga qatt ma kienet isservini. Bejn lispejjeΩ tad-dar u it-terapiji, ftit kien jibqag˙li flus g˙all-kappriççi b˙al li mmur nag˙mel darba fill xag˙ri jew nixtri xi karozza tal-log˙ob g˙at-tfal li tiswa ˙afna flus. Lil ibni ppruvajt ma n˙allih nieqes minn xejn. Imma meta kien jitlobni nixtrilu xi ˙a©a, jew kont naqtag˙lu qalbu minnha jew nixtrihielu wara xi sitt xhur meta ma jkunx g˙adu jridha.

Kien hemm l-opportunità fil-lukanda biex min irid japplika g˙al manager fir-restorant. Applikajt biex ng˙id g˙amilt l-g˙almu tieg˙i biex forsi niççaqlaq minn fejn kont. Omar kien g˙adu kemm

talabni karozza kbira tixg˙el u titfi. Flus biΩΩejjed g˙al dik il-©img˙a bil-kemm kelli a˙seb u ara kemm kelli biex nixtrihielu.

IppreΩentajt il-ftit eΩamijiet li kelli lill-board tad-diretturi tal-lukanda u g˙amilt lintervista tajba kemm jista’ jkun. Intg˙aΩilt biex nag˙mel l-eΩami u mort tajjeb.

L-ewwel ˙a©a li xtrajt bl-ewwel paga kienet il-karozza tixg˙el u titfi! Dik ilkarozza li tant xtaq ibni l-iΩjed li inkura©©ietni biex napplika g˙allmanager.” Qalet it-tfajla Ωag˙Ωug˙a.

G˙axar snin wara kelli niltaqa’ mag˙ha f’restorant esklussiv li kien g˙adu jifta˙. Ìiet fuqi u bil-kemm g˙araftha tant kemm kienet inbidlet u kienet liebsa pulit.

Staqsejtha g˙at-tifel u qaltli li kien da˙al luniversità biex jistudja g˙al perit u li kienet g˙amlitlu operazzjoni fejn beda jisma ftit u b’hekk seta’ jitg˙allem jitkellem.

Qabel ma telqet minn ˙dejja, g˙a©©bitni b’li qaltli: “Meta trid ejja, dan ir-restorant dejjem miftu˙ g˙alik u tkun lospiti tieg˙i... Taf inti, wara li xtrajtlu lkarozza Ω-Ωg˙ira titfi u tixg˙el, ridt nibda in©emmag˙lu g˙al karozza ta’ vera, b’hekk fta˙t dan ir-restorant, biex inkompli nag˙tih dak li meta kien iΩg˙ar ma stajtx nag˙tih!”

G˙al darb’o˙ra er©ajt ammirajtha g˙aliex bl-im˙abba kbira li kellha lejn binha, kienet kapaçi tasal kullimkien.

J. Grima Falzon

22

Ra©el li kien imur il-knisja kull n˙ar ta’ Óadd kiteb ittra lill-editur ta’ ©urnal fejn qallu li ma kienx g˙adu jag˙mel sens li nibqghu immorru l-Quddiesa. “Ili mmur 30 sena issa,” kiteb, “Nikkalkula li smajt madwar 3 000 priedka, imma f’gie˙ kemm hemm, ma niftakarx priedka wa˙da. Issa wasalt filkonkluzjoni li ma nitlifx Ωmien iΩjed, u lanqas il-qassisin m’g˙andhom ikomplu jitilfu Ωmien

fi priedki li ma jiftakar ˙add!”

Din l-ittra ˙olqot kontroversja s˙i˙a fil-pagni tal-©urnali. L-edituri ˙adu gost g˙ax damet sejra ©img˙at s˙a˙. Imbaghad xi ˙add kiteb dan hekk: “Jien ili mizzewweg 30 sena, F’daΩ-Ωmien kollu il-mara tieg˙i sajritli madwar 32,000 ikla, imma f’gie˙ kemm hemm, anqas niftakar x’kilt il-biera˙. A˙seb u ara x’kien fihom dawk l-ikliet

kollha. Imma ˙a©a wa˙da naf: likliet kollha li g˙amlitli marti Ωammewni ˙aj u f’sa˙˙ti das-snin kollha. Kieku hija ma sajritlix, kieku llum mejjet. L-istess kieku ma mortx nisma’ l-kelma t’Alla u nie˙u n-nutriment tag˙ha, kieku ru˙i illum mejta.

Meta ma jibqaghlna XEJN lejn xiex in˙arsu... Alla jista’ jurina lessenzjal. U l-essenzjal m˙ux niftakruh irridu, imma ng˙ixu bih!

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

23

Il-muΩika ‘country’ kienet ˙ajti. Imma, sirt naf min jien meta tlift il-vuçi.

Rosanne Cash

kantant li kelli mieg˙i, beda jipprova jag˙milli l-kura©©.

“Tinkwetax, meta to˙ro© hemm barra ji©ik il-le˙en,” qalli. Imma l-le˙en ma ©iex.

Erba’ snin u nofs ilu tlift il- Il-fama tant tg˙ajjik li ssir F’nofs it-tieni kanzunetta vuçi. G˙al sitta u g˙oxrin tiddependi minn mediçini waqaft u g˙idt b˙ala çajta, xahar s˙a˙ bilkemm stajt g˙ax ikollok bΩonn çerti nitkellem u ma stajt inkanta sustanzi biex teg˙leb l-g˙ejja “Hawn xi tabib g˙al li jista’ jkun?” It-tobba kollha qabdu xejn. F’daqqa wa˙da ˙assejt tax-xog˙ol bla waqfien. jid˙ku. Komplejt niççajta u vojt kbir ©ewwa fija. Jien X’g˙andek bΩonn dan kollu? x’kont ming˙ajr il-vuçi tieg˙i?

Meta kelli tmintax-il sena, nkanta fuq tliet noti, imma Issa, x’kont se nag˙mel bilmort tour ma’ missieri - mhux wara qabadni paniku s˙i˙. bqija ta’ ˙ajti? biex insir kantanta imma biex X’kien qieg˙ed ji©rili?

Ma stajtx naççetta l-fatt li Óa©a ta’ l-iskantament, inkun mieg˙u. Spiççajt sirt stajt biss nitkellem bil-mod. sakemm ©ratli din il-biçça ma bniedma tal-palk u kittieba Mort nag˙mel vizta g˙and Dr kontx nara lili nnifsi b˙ala tal-kanzunetti. Imma dil-˙a©a Karovin, li kienet it-tabiba ta’ kantanta. Anki meta rba˙t domt ma aççettajtha g˙al Pavarotti u ta’ Celine Dion.

Grammy emmint li dan ˙adtu g˙oxrin sena. Meta kelli fuq lDan ©ara eΩatt wara li ˙ar©et b˙ala kittieba tal-kanzunetta. g˙oxrin sena, g˙amilt xi l-a˙bar li Julie Andrews kienet Meta kelli disa’ snin irba˙t Ωmien nie˙u d-drogi wkoll. tilfet le˙enha wara kompetizzjoni g˙all-a˙jar Anki Ω-Ωwie© tieg˙i - Ωwie© li poeΩija u minn dak inhar minnu kelli erbat itfal - tfarrak operazzjoni. Waqt li kont qed nistenna ndunajt li Julie dejjem ridt insir kittieba. wara tnax-il sena.

Peress li kont it-tifla ta’ Darba minnhom, ˙assejtni Andrews kien imissha eΩatt Johnny Cash, kont na˙seb li l- naqra ma˙nuqa imma ˙sibtha warajja. Bdejt nara l-kamra ddur bija. Din kienet it-tabiba kant ifisser fama u li l-fama aller©ija tas-Sajf. IΩda wara tag˙ha? hija l-ag˙ar ˙a©a li jista’ xahar mort g˙all-ag˙ar li It-tabiba eΩaminatli jkollok, skond dak li kont nara kultant lanqas kien jo˙ro© griΩmejja.

Dak li rat ©eg˙ilha minn missieri. Kif kont naraha ˙oss minn fommi. Kelli nkanta tmur pass lura. “Qatt ma rajt jien, il-fama tkissirlek iΩ-Ωwie© fi sptar waqt kunçert g˙allçesta daqs din jekk mhux fuq (il-©enituri tieg˙i iddivorzjaw karità. In-nofs ta’ nhar kollu xi ˙add li ilu jpejjep erbg˙in meta jien kelli ˙dax-il sena). Il- g˙addejtu nixrob it-te, nie˙u sena,” qaltli.

Qabel ma fama ΩΩommok ‘il bog˙od l-lozenges, niggargarizza u sa g˙alaqt l-g˙oxrin sena kont mid-dar 300 ©urnata fis-sena. ˙adt shower fil-fwar. John, il24

inpejjep, imma issa kont ili snin twal li qtajt.

Ftit qabel kelli tarbija u, peress li kont g˙adni nradda’, ma setg˙etx tag˙tini loppju g˙ax kien jag˙mel ˙sara littarbija. G˙alhekk, iddeççidiet li tne˙˙ili ç-çesta wara li nieqaf inradda’.

Din l-operazzjoni kienu g˙amluha ˙afna kantanti.

James Taylor g˙amilha darbtejn u sab li l-vuçi tieg˙u kienet ˙afna a˙jar wara.

Imma veru ˙adt ir-ru˙ meta, ftit xhur qabel l-operazzjoni, çemplitli Dr Korovin u qaltli li l-operazzjoni t˙assret. Hi kienet g˙adha ©ejja minn Pari©i fejn saret taf li sabu li hemm relazzjoni bejn iç-çesta u l-ormoni. Ittamat li sitt xhur wara li nieqaf inradda’ il-livell ta’ l-ormoni jer©a’ g˙annormal u ç-çetsa tmur we˙edha.

Jien xorta ddeçidejt li nkompli nradda’ lil ibni kemm irrid jien u domt hekk g˙al erbatax-il xahar. L-aktar ˙a©a tqila kienet li ma kontx inkantalu biex jorqod. Kif waqaft stennejt li le˙ni se jer©a’ mill-ewwel g˙an-

normal. Imma ma kienx hekk. Stennejt ftit xhur u mbag˙ad bdejt ninkwieta.

G˙alkemm kelli sodisfazzjon kbir li kont mara tad-dar u omm, ming˙ajr vuçi kont qisni ma nafx min jien. Óassejt telfa kbira u waqajt fi dwejjaq li ma b˙alhom.

Kont sirt kantanta bla ma ndunajt. Issa li tlift le˙ni irrealizzajt x’kont tlift.

Kont imwerwra li l-vuçi qatt mhi se ti©ini lura. Imma aktar ma g˙adda Ω-Ωmien aktar bdejt ninnota bidla. Sa sitt xhur wara kwaΩi stajt inkanta kollox. Iç-çesta kienet g˙ebet. Er©ajt d˙alt fl-istudjo biex niorrikordja dak li kont warrabt qabel.

Jien u missieri kantajna flimkien kanzunetta li ktibt jien fuq id-djufija tag˙na lbnedmin: “September When It Comes”. Missieri ma tantx kien f’siktu imma morna flistudjo Ωg˙ir li kellu fil-bosk.

Kif beda jkanta re©a’ ˙a l˙ajja. Tant ˙assejt li g˙addejt in-nofs ta’ nhar kollu nixxotta d-dmug˙.

Kemm hu veru li ma tapprezzax dak li g˙andek qabel ma titilfu. G˙andi’l fuq minn erbg˙in sena u, g˙allewwel darba f’˙ajti, qed nie˙u gost b’dak li nag˙mel.

Jien mara, omm u kantanta u n-nies jg˙idu li jien kantanta tajba!

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

25

Marine Lance Cpl Trevor Farley kien qieg˙ed fil-parke©© ta’ Camp Pendleton jistenna l-˙in biex jid˙ol. Kull ˙olma li kellu ta’ karriera fil-korp issa spiççat.

Sena qabel kien we©©a’ rkobbtu f’aççident tal-karozza. Kienu operawh u g˙amlulu t-reapija wkoll, imma ma kienx biΩΩejjed. G˙alkemm kellu biss g˙oxrin sena, ma setax ila˙˙aq ma’ s˙abu l-Marines.

Kif kien qed i˙ares lejn iç-çint li kien imiss mal-highway, induna li waqfet Cadillac blu ma’ ©enb ta’ din it-triq traffikuΩa. Óaseb li forsi jista’ jkun ta’ g˙ajnuna. IΩda dak il-˙in waqaf trakk tat-towing eΩatt wara dik il-karozza.

B˙ala servizz bla ˙las, California kienet toffri g˙ajnuna lis-sewwieqa li tifqilhom il-karozza. Kien jie˙u ˙sieb Brian Naylor u, is-soltu, kul˙add kien jie˙u r-ru˙ kif jarah u dejjem kienu jirringrazzjawh. Imma llum mhux hekk ©ara. Is-sewwieq tal-Caddy ˙are© mill-karozza u mar sparat lejn it-tieqa ta’ Naylor. Irrabjat qallu: “M’g˙andi bΩonn ta’ ebda g˙ajnuna.”

Dan x’tah? Bl-edukazzjoni kollha Naylor qallu li, jekk m’g˙andu bΩonn 26

xejn, kien se jibqa’ sejjer.

“M’g˙andekx çans!” g˙ajjat irrabjat is-sewwieq tal-Caddy, filwaqt li beda jidg˙i u ppontalu pistola mittieqa.

Naylor malajr g˙olla drieg˙u biex jilqag˙lu. Splodiet balla mill-arma u g˙addiet dritt minn drieg˙u g˙al ©o nofsu. Seba’ sparaturi o˙ra mlewlu ©ismu bit-toqob.

L-isparaturi nstemg˙u ˙amsin jarda ‘l bog˙od sa ©o Camp Pendleton. Farley g˙arfu mill-ewwel il-˙oss u nduna minn fejn kien ©ej: kien dak iΩ-Ωag˙Ωug˙ liebes ©akketta sewda. Óa©a ta’ l-iskantament kienet li dak li spara, kalm kalm, re˙a’ mar lura filkarozza tieg˙u. Imbellah u ferut, Naylor ˙are© kif seta’ mit-trakk qalb dawk il-karozzi kollha, beda jxejjer idejh u jg˙ajjat, “Sparawli!” Óadd ma waqaf. Imma dan ma kienx biΩΩejjed. Dak li spara kien re©a’ ©ej g˙al Naylor.

Naylor qal f’qalbu: Hawn jien.

Re©a’ ©ej biex Ωgur joqtolni. |amm mat-trakk, g˙ajnejh bdew jiççajpru u ©ew quddiem g˙ajnejh martu u ΩΩew© uliedu çkejknin.

F’anqas minn minuta, Farley qabeΩ Iç-çint u wasal ˙dejn it-trakk.

L-u©ig˙ ta’ rkobbtu sparixxa. Ìie minn wara biex dak ir-ra©el ma jkunx jista’ jolqtu. “Irridu nitilqu minn hawn,” qal lil Naylor li issa kien stordut.

Ma kienx jaf eΩatt kif kienu se je˙ilsuha. Is-sewwieq tat-trakk kien fih aktar piΩ minnu, g˙alhekk, ma setax jerfg˙u. Pero’ kien çert li se jirnexxielu je˙ilsu. Dan il-˙a©a kienet ©iet mag˙©una ©o fih fil-kamp: lanqas jekk tkun fin-nar g˙and lg˙adu tieg˙ek, trid tag˙mel minn kollox biex kul˙add imur lura d-dar.

Refa’ kemm seta’ minn dak il©isem ferut fuq daharu u hekk seta’ ji©ri mhux ˙azin. Beda miexi lejn kaxxa tat-telefon biex içempel 911.

Kif waslu kwaΩi nofs triq, Naylor g˙otor minn saqajh u beda jg˙ajjat:

“Arah ©ej!” Farley kompla jkaxkru ftit ie˙or.

Meta ˙ares lura, ra lir-ra©el l-ie˙or jimmira l-pistola. G˙addiet sparatura viçin tag˙hom imma Farley baqa’ sejjer.

Sparatura o˙ra g˙al naqra ma laqtitux f’rasu. Din kienet veru viçin.

F’daqqa wa˙da, ir-ra©el dar ji©ri lejn ittrakk ta’ Naylor, donnu biex ja˙rab. Meta pprova jsuq, it-trakk ma qabadlux. QabeΩ ‘l barra, ©era kemm kellu sa˙˙a lejn Iç-çint, qabΩu u baqa’ sejjer lejn il-kamp.

Farley medd lir-ra©el ferut nal-©enb tattriq u talbu bil-˙niena, waqt li ©era lejn ittelefon, “Ibqa’ kalm.”

Meta waslu l-puizija, farley uriohom li dak li kien spara u li issa kien wasal filparke©© ta’ Camp pendleton. “Dak hu,” qal Farley. Fi ftit minuti ken hemm sensiela ta’ sparar. Imbag˙ad waqa’ skiet.

Dak li kien attakka lil Naylor kien Henry Enciso Jr. Ma ried içedi b’xejn u safa’ maqtul mill-pulizija militari. Kien barra ‘on parole’ u kien qed jie˙u lmethamphetamine.

Farley kien jaf li kellu jΩomm lil Naylor jitkellem, iΩommu jie˙u n-nifs u jΩommu f’sensieh. G˙alhekk, beda jkellmu fuq kollox sakemm, fl-a˙˙ar, sema’ helicopter nieΩel f’nofs Interstate 5.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

27

Wie˙ed ©uvni kien wasal biex jiggradwa. Kien ilu xhur jieqaf quddiem ˙anut i˙ares u jammira karozza sabi˙a.

Peress li kien jaf li missieru kien sinjur, qallu li xtaq li jag˙tihielu b˙ala rigal.

Kien dejjem jistenna li missieru jg˙idlu li xtrahielu dik ‘l-isports car’. Waslet il-festa tal-gradwazzjoni u l-missier qal lil ibnu biex imur mieg˙u fl-istudju. Beda jg˙idlu kemm kien i˙obbu, kemm kien kuntent li g˙andu lilu b˙ala ibnu u tah f’idejh kaxxa mgeΩwra sabi˙. Kellu kurΩità jkun jaf x’kien fiha u tg˙idx kemm kien diΩappuntat meta feta˙ha u sab Bibbja sabi˙a tal-©ilda. Beda 28

jg˙ajjat, irrabjat, “Dawk il-flus kollha li g˙andek, u tag˙tini Bibbja?” Qabad u telaq il-barra mid-dar u ˙alla l-Bibbja warajh. G˙addew ˙afna snin u dan iΩΩag˙Ωug˙ sar negozjant kbir. Kellu dar mill-isba˙ u familja ˙elwa. Ìieh il-˙sieb li, peress li missieru kien xja˙ sew, a˙jar imur jarah g˙ax qatt ma kien rah minn dik il-©urnata tal-gradwazzjoni. IΩda ©ara li, qabel ma beda jirran©a biex imur, ir`ieva telegramma li kienet tg˙id li missieru miet u ˙alla kull ma kellu lilu.

Kien hemm bΩonn li jmur id-dar malajr biex jie˙u ˙sieb l-affarijiet. Meta wasal id-dar, qalbu ntliet bin-niket u

ddispjeçieh ˙afna talli kien g˙amel.

Meta beda jqalleb il-karti importanti ta’ missieru lema˙ il-Bibbja fl-istess post li kien ˙alliha hu qabel. Bid-dmug˙ f’g˙ajnejh beda jdawwar il-folji. Hu u jaqra waqg˙et çavetta ta’ karozza minn envelope li kien imwa˙˙al mal-qoxra talBibbja. Maç-çavetta kien hemm karta blisem tal-˙anut li fih kien jara l-karozza; id-data kienet tal-gradwazzjoni tieg˙u u kien hemm il-kelmiet: IMÓALLSA KOLLHA. Kemm-il darba ma nilqg˙ux ir-rigali li jag˙tina Alla g˙aliex ma jag˙tihomlniex meta u kif nixtiquhom a˙na!

Ninni la tibkix izjed Ninni Gesu Bambim Hallih ghalina l-biki Ghax ahna mahqurin.

Minflok id biex tmellisni sibt min bil-ponn itini.

‘Flok bewsa li thannini sibt min jikkorrompini.

Ninni la tibkix izjed Ninni Gesu Bambin Hallih ghalina l-biki Ghax ahna mahqurin.

Ippruvajt nigdem xuftejja Ha ntaffi ftit l-ugiegh.

Ghalxejn jien ftaht ghajnejja

M’hemm hadd biex nafda fih.

Ninnni la tibkix izjed Ninni Gesu bambin Hallih ghalina l-biki Ghax ahna mahqurin.

Serquli l-innocenza Tghid nasal sal-

pracett?

Uzawni u hassruni Qabel ma sirt farfett.

Ejjew, ejjew ja angli Mis-sema mija, mija Huduni u wassluni ghand Gesu, ckejken tarbija.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

29

Werrej sena s˙i˙a

30

Werrej sena s˙i˙a

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

31

32

AVVIÛ IMPORTANTI L-ISPEJJEÛ GÓOLEW ÓAFNA, IMMA MA NIXTIEQUX NGÓOLLU L-PREZZ TA’ LABBONAMENT. QED INÓALLUH LM2 BISS, FILWAQT LI NITOLBU OFFERTA LIBERA LIL MIN JISTA’ JAGÓTI AKTAR MINN ÛEWÌ LIRI. NIXTIEQU NIBQGÓU NIDDEPENDU MILL-ÌENEROÛITA’ TAL-QARREJJA. • TINSIEX IÌÌEDDED LABBONAMENT TIEGÓEK • SIBILNA ABBONATI ÌODDA • DAL-MILIED AGÓTI ABBONAMENT RIGAL LIL XI ÓADD LI TÓOBB • OFFRI DONAZZJONI MAÛ-ÛEWÌ LIRI TA’ L-ABBONAMENT TIEGÓEK ILLUM AKTAR MINN QABEL NIDDEPENDU MILL-ABBONAMENTI U MID-DONAZZJONIJIET LI TIBGÓATU MAGÓHOM. IL-MAGAZIN MA JISTAX IKOMPLI MINGÓAJR L-GÓAJNUNA ÌENERUÛA TIEGÓEK.

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA. RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

33

Ingredjenti g˙al madwar 200gr pâté ♥ 125gr ©obon artab (plain low fat spread) ♥ Kuççarina kappar, imla˙la˙ sewwa u mqatta’ rqiq ˙afna ♥ 2 inçoviet, imqattg˙in irqaq ˙afna ♥ Sinna tewm, imqaxxra u mis˙uqa ♥ Tadama mqadda (sundried), imqattg˙a rqiq ˙afna ♥ Kuççarina meraq tal-lumi ♥ Ponta ta’ kuççarina bΩar iswed mit˙un Metodu: Ag˙mel l-ingredjenti kollha ©o skutella u permezz ta’ furketta g˙affe© sewwa kollox flimkien. Imbag˙ad, g˙atti l-iskutella u po©©iha ©ol-fri©© g˙al ta’ l-anqas sieg˙a qabel tuΩa biex l-ingredjenti joqog˙du u t-tog˙ma tiΩdied.

Nota: Dan il-©obon imur tajjeb ˙afna midluk fuq ˙obΩ Malti jew ismar mixwi, fuq ˙axix mg˙olli jew jintuΩa b˙ala dipp. F’kaΩ li tiddeçiedi li tuΩah b˙ala dipp tista’ ΩΩidlu daqs 3 mg˙aref majoneΩ light. Minna˙a l-o˙ra jekk g˙andek il-˙sieb li tuΩa din ir-riçetta b˙ala spread fuq ˙obΩ mixwi jew ˙axix mg˙olli, jekk trid, minflok ©obon tista’ tuΩa mar©erina polyunsaturated.

TISLIBA DIÇEMBRU

IMPORTANTI: Ibg˙atu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000 Lil Óbiebna, 78, Marquis Scicluna Str, Naxxar.

It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin:

34

Riçetta offruta mill-ktieb Dieta tad-Deheb ta’ Anthony Micallef

Carpet ZONE ©entilment joffri Dirt Controller b˙ala rigal g˙ar-rebbie˙/a tal-Crossword Puzzle

Pâté tal-Ìobon Im˙awwar

KONKORS ESPERJENZI u NOVELLI 2006 DIN IS-SENA WKOLL QED NISTIEDNU LILL-QARREJJA JIKTBU NOVELLI, STEJJER U ESPERJENZI BIEX INÌIBUHOM FIL-MAGAZINE TAGÓNA. Ikteb xi ESPERJENZA li inti jew xi˙add li taf g˙adda minnha.

• L-Esperjenza trid turi xi valur poΩittiv jew uman biex twassal messa©© ta’ fara©, appo©©, u kura©© li min jaqraha.

• Flok issemmi l-ismijiet veri ta’ persuni jew postijiet, uΩa ismijiet o˙ra.

Is-su©©ett tan-NOVELLA jista’ jintg˙aΩel minn wie˙ed minn dawn loqsma: • Il-paçi tal-qalb • Il-ma˙fra • Il-vokazzjoni • Il-volontarjat • It-tfal • Il-˙elsien mid-drogi jew xi vizzju • L-ambjent • Ir-relazzjonijiet bejn il-©enituri u l-ulied • Ix-xju˙ija • Rispett lejn persuni ta’ reli©jon jew nazzjonalità differenti • Xi tag˙lima kbira li ˙adt mill-˙ajja • Kif tg˙ix it-tbatija b’mod poΩittiv • Xi valur poΩittiv ie˙or

Kondizzjonijiet biex tie˙u sehem 1. L-Esperjenza jew in-Novella trid tkun ori©inali u ma tkunx dehret f’rivista o˙ra f’Malta u G˙awdex

7. Kull Esperjenza jew Novella li tintbag˙at g˙all-Konkors tibqa’ proprjetà ta’ Lil Óbiebna u tista’ ti©i ppublikata.

2. Dak li tikteb g˙andu jintbag˙at, jew ittajpjat. jew preferibbilment fuq diskett.

8. L-Esperjenzi jew in-Novelli ji©u eΩaminati minn bord li d-deçiΩjoni tieg˙u titqies finali.

3. Isem il-kittieb/a m’g˙andu jidher imkien ma’ l-Esperjenza jew in-Novella, iΩda g˙andu jing˙ata biss nom-de-plume.

9. Wie˙ed jew iktar mill-premjijiet jistg˙u ma jing˙atawx jekk l-Esperjenzi jew in-Novelli ma jil˙qux il-livell mixtieq.

4. In-numru tal-kliem g˙andu jidher fit-tmien 10. Id-data tal-g˙eluq biex jaslu l-Esperjenzi jew in-Novelli hi t-30 ta’ Novembru, 2005 l-Esperjenza jew in-Novella.

5. Indirizza l-kitba u / jew id-diskett tieg˙ek lil: Konkors Esperjenzi u Novelli 2006 RM 2000 - Lill Óbiebna 78, Marquis Scicluna Str, Naxxar 6. F’envelop ie˙or ibg˙at: • In-nom-de-plume • Ismek u kunjomok • L-indirizz bil-kodiçi postali • Jekk il-kitba hiex Esperjenza jew novella

Premjijiet

L-Ewwel: Lm25 It-Tieni: Lm15 It-Tielet Lm10 Il-Premjijiet ikunu book tokens li jistg˙u jissarfu fil-Librerija Preca, il-Blata l-Bajda.

Il-Perspettiva tan-Novella trid tkun wa˙da li tag˙ti kura©© u ispirazzjoni u li tirrifletti lvaluri tal-Van©elu.

It-TUL ta’ l-Esperjenza jew tan-Novella g˙andu jkun ta’ bejn id-900 u l-1,000 kelma u mhux iktar.

RM2000 LIL-ÓBIEBNA • Diçembru 2005

35

36