RM2008-10 December

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Sena 59 • DIÇEMBRU 2008 • Numru 10 78, Marquis Scicluna Street, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R

Il-Milied P O S T

Lejlet il-Milied tas-sena l-o˙ra, g˙a©©ilt lejn is-supermarket biex nixtri l-a˙˙ar ftit rigali li ma l˙aqtx xtrajt qabel. Meta rajt dawk in-nies kollha kienet ser ittini rasi u bdejt ingorr wa˙di, ‘’Nispera li ma ne˙ilx hawn, baqg˙ali tant fejn immur...!

Il-Milied qieg˙ed isir idejjaqni aktar, sena wara l-o˙ra. Wisq ©enn, spejjeΩ, ©iri, tlellix ta’ barra biss…

Nixtieq li norqod u nqum wara li jkun g˙adda kollox!”

Minkejja kollox ersaqt lejn is-sezzjoni tal-©ugarelli. Tg˙idx x’qatg˙a ˙adt meta rajt il-prezzijiet li l-©ugarelli kienu mmarkati bihom.

Possibbli li t-tfal jilag˙bu bihom dawn! Kollox fuq kollox kelli nid˙ol u fil-pront innotajt tifel ta’ madwar ˙ames snin iΩomm pupa ma’ sidru.

Kontinwament kien qieg˙ed imelles xag˙ar il-pupa b’wiçç mimli dieqa.

Min jaf g˙al min riedha dik il-pupa?

Iç-çkejken dar lejn ix-xwej˙a ta’ ˙dejh u staqsieha, “Nanna, inti Ωgurha li m’g˙andix flus biΩΩejjed biex nixtriha?”

Din we©bitu, “Taf li m’g˙andekx biΩΩejjed biex tixtriha din il-pupa, sabi˙ tieg˙i!” Imbag˙ad issoktat

tg˙idlu, ”Stennieni ˙ames minuti hawn. Dalwaqt ni©i.” Dlonk telqet minn ˙dejh. It-tifel kien g˙adu bil-pupa f’idu meta qbadt nersaq lejh.

“G˙al min trid tixtriha dik ilpupa?” staqsejtu.

“Din hija l-pupa li tant xtaqet o˙ti g˙all-Milied ta’ dis-sena.

Kienet çerta li Father Christmas ser i©ibhielha dis-sena.”

“Tinkwetax, forsi j©ibhielha fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar!” lmma t-tfajjel we©ibni kollu dieqa, “Le, fejn qieg˙da issa Ωgur li mhux ser ikun jista’ jag˙tihielha.

Jien ridt nixtriha biex nag˙tiha lil ommi u te˙odhielha hi.” Filwaqt li d-dmug˙ gelgel ma’ wiççu ming˙ajr ma beka, kompla jg˙idli, “O˙ti marret ˙dejn il-Bambin. IdDaddy qalli li l-Mummy ma ddumx ma tmur ˙dejn il-Bambin ukoll.

Allura jien ˙sibt u rajt li nag˙tiha l-pupa biex te˙odhielha hi.”

Qalbi kienet g˙oddha waqfet meta smajtu jΩid, “Jien g˙edt lid-Daddy biex jg˙id lil mummy tistennieni ni©i lura missupermarket bil-pupa qabel titlaq.”

Imbag˙ad ˙are© ritratt sabi˙ li kien juri lilu da˙kan u tahuli biex narah, u qalli, “Nixtieqha tie˙u dan ir-ritratt mag˙ha ukoll, biex ma tinsinix, hux! G˙ax jien in˙obbha l-Mummy u ma nixtiqhiex tmur, imma d-Daddy qalli li jkollha tmur biex tkun tista’ tie˙u ˙sieb o˙ti.”

Imbag˙ad re©a’ ˙ares ‘l isfel, lejn il-pupa li kellu f’idu, kollu dieqa.

Deffist idi fil-but u g˙edtlu, “Tridx ner©g˙u ng˙odduhom forsi ˙adt Ωball u g˙andek flus biΩΩejjed wara kollox?”

“Ok,” qalli, u waqt li tani l-flus li kellu Ωidt mag˙hom xi ˙a©a tal-flus minn tieg˙i ming˙ajr ma ˙allejtu jinteba˙.

“Iva!” qal fer˙an, “issa g˙andi biΩΩejjed u xi ˙a©a Ωejda wkoll!” issokta jg˙idli filwaqt li ˙ares lejja.

“Grazzi, Bambin, talli g˙andi flus biΩΩejjed biex inkun nista’ nixtri lpupa lil o˙ti u ng˙atiha lill-Mummy biex te˙odielha. Qieg˙ed tara, semg˙ani!” Imbag˙ad dar jg˙idli, “Issa nista’ nixtri warda bajda biex ng˙atiha lill-Mummy. Kont qieg˙ed nist˙i ng˙idlu biex itini l-flus g˙allfjura, imma hu xorta jkun qieg˙ed

jisma’ x’qieg˙ed na˙seb jien.

“Il-Mummy t˙obbhom ˙afna l-fjuri bojod, specjalment il-ward,” kompla jg˙idli. Ftit mument wara, ix-xwej˙a li kellu mieg˙u ©iet lura, u jien imxejt lil ‘hinn u komplejt ix-xiri.

Dakinhar ˙ri©t mis-supermarket na˙sibha differenti minn kif d˙alt.

Lil dak it-tifel ma stajtx inne˙˙ih minn quddiem g˙ajnejja. Imbag˙ad ftakart f’artiklu li rajt fuq il-gazzetta xi jumejn qabel. Dan kien dwar sewwieq ta’ trakk li waqt li kien xurban ˙abat ma’ karozza Ωg˙ira li kien fiha mara Ωag˙Ωug˙a u tifla Ωg˙ira. It-tifla mietet fil-pront, imma l-omm kienet qieg˙da tilg˙abha mal-mewt. Il-familja tag˙ha kellhom jiddeçiedu jekk jitfux il-magna li kienet qieg˙da ΩΩommha ˙ajja peress li ma kienx ser ikun possibbli li to˙ro© mill-koma li waqg˙et fiha.

Imma tg˙id din kienet l-istorja ta’ dak it-tfajjel?

Jumejn wara li kont iltqajt ma’ dak it-tifel qrajt li l-mara kienet mietet. Ma stajtx inΩomm lili nnifsi milli mmur nixtri bukkett ward abjad. Mort fil-box room, ˙ri©t issi©ra tal-Milied li kont ili ma narma bosa snin. Armajtha fis-salott u dendilt mag˙ha biss is-sett tal-bozoz jixeg˙lu. Ta˙t is-si©ra qeg˙idt ilbukkett ward abjad li kont xtrajt.

Imbag˙ad ˙adt tnejn minnhom u dendilthom mal-frieg˙i tas-si©ra.

Kont fhimt x’jista’ jfisser il-Milied.

Ma stajtx inΩomm id-demg˙a li qabΩitli minn g˙ajnejja. Óajti kienet inbidlet darba g˙al dejjem.

L-im˙abba li dan it-tifel çkejken kellu g˙al ommu u o˙tu g˙adni sallum ma nistax ninsiha. L-im˙abba li qsamt ma’ dak it-tifel çkejken fejqitni mid-dwejjaq kollu li soltu

kont in˙oss fil-Milied. F’qalbi g˙edt, kieku dal-Milied, ikun hawn aktar im˙abba b˙al din fil-familji, forsi jkun hawn anqas nies li jippruvaw jimlew qalbhom bix-xorb, ikel, infieq u t-tiΩjin vojt. Min jaf, forsi jkun anqas nies jg˙idu, “Uff, xi dwejjaq, ©ej il-Milied!”

Kien il-lejl tal-Milied, lejl xitwi, b’kes˙a xxoqq l-g˙adam u l-art kienet miksija bil-borra li kienet niΩlet dakinhar. Barra kien jinstema’ r-ri˙ jonfo˙ qalb is-si©ar, qiesu biex jg˙idlek tibqa’ ©ewwa g˙all-irdoss, g˙aliex barra ma kienx ta’ min jo˙ro©. Fir-razzett ta’ David, min-na˙a l-o˙ra, kien hemm kenn u s˙ana, bit-tfal jilag˙bu fuq, il-mara tieg˙u Rose tlesti l-ikla ta’ fil-g˙axija u David ˙dejn in-nar, jaqra ktieb u jistrie˙ minn ©urnata iebsa fir-raba’

DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Óin minnhom, ma stag˙©ibx bil-ftit meta lema˙ lil ibnu Michael nieΩel it-tara© liebes libsa bajda t’o˙tu, mi©bura ma’ qaddu b’kurdiçella vjola, u fuq spalltu xall vjola kbir. F’idu tal-lemin kellu kuruna safra mag˙mula mill-kartonçin u mΩejna bi stilel tal-karti kulur id-deheb u f’idu l-o˙ra kellu çensier ukoll mag˙mul mill-kartonçin u mΩejjen kif kien jixraq.

‘Hemm x’int liebes?’, staqsih David.

Rose, bi tbissima fuq wiççha u dik il-˙lewwa li l-omm taf tuΩa biex tiddefendi lil uliedha, we©bitu, ‘Mela nsejt li kont weg˙idt lil Michael li se twassal lilu u lill-a˙wa Stevens, tar-razzett ta’ ˙dejna, sas-sala ta’ l-iskola, fejn se jie˙du parti fid-dramm tal-Milied li se jsir g˙at-tfal taliskola tag˙hom.

David kien daqsxejn biered fejn tid˙ol ir-reli©jon u g˙alhekk ma setax jifhem g˙aliex it-tifel ried imur jie˙u sehem fid-dramm tal-Milied ukoll jekk kien ilmaltemp. Min-na˙a l-o˙ra hu ma xtaqx li jmur lura minn kelmtu, g˙alhekk, libes il©akketta, ix-xalla u l-ingwanti, mar ˙are© il-karrozza antika tag˙hom mill-ma˙Ωen u telaq b’Michael passi©©ier, biex ji©bor l-a˙wa Staevens u jwassalhom it-tlieta l-iskola. Imma l-anqas le˙qu ˙ar©u fit-triq li l-magna tal-karozza ma waqfitx ˙esrem.

Ipprova jqabbadha darba, darbtejn, tlieta, iΩda kien kollu g˙alxejn. Óares lejn Michael u qallu, ‘Mike, jiddispjaçini imma la int u l-anqas s˙abek ma tistg˙u tmorru l-iskola g˙ad-dramm. Taf li missier l-a˙wa Stevens qieg˙ed iΩur lil ommu g˙ax hi marida, g˙alhekk m’hawnx minn jo˙odkom.

Biex immorru bil-mixi mhux galbu f’dan

il-maltemp; ˙eqq m’hemmx x’nag˙mlu’, temm jg˙id David, waqt li pprova jevita l-wiçç imbikkem ta’ Michael, u d-dmug˙ li kien di©a’ jidher ileqq f’g˙ajnejh.

Waqt li Michael beda miexi bil-qajla lejn ir-razzett, David imbotta kif seta’ l-karozza lejn il-ma˙Ωen, fejn ˙allieha quddiem il-bieb, u da˙al ©ewwa. Rose, li kienet rat kollox mit-tieqa tar-razzett ˙arset lejn David biex turih li hi kienet fehmet li hu kien g˙amel li seta’, u t-tnejn li huma ˙arsu lejn Michael, li kien qieg˙ed i˙ares lejn stampa kbira tas-Slaten Ma©i imdawrin mal-Bambin, li kienet imdendla mal-˙ajt, qiesu qieg˙ed jitlob biex ti©ri xi ˙a©a li biha jkun jista’ jΩomm il-weg˙da li kien g˙amel lill-istess Bambin, li ji©ri x’ji©ri hu u s˙abu jmorru biex jie˙du parti fiddramm tal-Milied.

Ftit wara, David li kien re©a’ ntefa’ jaqra, ra lil Rose riesqa lejh u din staqsietu jekk kienx ra lil Michael g˙ax kienet g˙ajtitlu u ma kienx wie©eb. Waqt li David kien qieg˙ed jg˙idilha li lanqas hu ma kien jaf fejn it-tifel kien jinstab, Jane, it-tifla Ω-Ωg˙ira u o˙tha Sarah qalulhom li kienu raw lil ˙uhom ˙iere© mill-bieb ta’ wara.

‘Dak Ωgur li telaq bil-mixi’, lissnet Rose, ˙osbiena g˙all-a˙˙ar.

‘Ming˙ajr l-ebda dubju hekk g˙amel’, wie©eb David, waqt li bil-g˙a©©la re©a’ libes u ˙are© biex jara jekk jirnexxilux iqabbad il-karozza. Beda jittawwal filmagna u pprova jirran©a fejn seta’ ja˙seb li kien il-ka©un li l-karozza ma kenitx tista’ taqbad. Ipprova minn hemm u ipprova minn hawn, fl-a˙˙ar din l-imbierka karozza startjat, u David saq lejn ir-razzett

tal-familja Stevens. Omm it-tfal qaltlu li kien ˙abbat Michael u kontra x-xewqa tag˙ha, it-tfal tag˙ha, li wkoll kienu libsin ta’ Slaten Ma©i, telqu mieg˙u bil-©irja lejn l-iskola.

David basar li t-tfal kienu g˙addew mill-g˙elieqi, biex iqassru. Hu g˙alhekk telaq lejn il-parti tat-triq fejn kien jaf li t-tfal kien se jkollhom jo˙or©u mill-g˙elieqi u jkomplu mat-triq li tag˙ti g˙all-iskola.

Meta wasal, it-tfal ma kinux jidhru, imma m’g˙addewx aktar minn ˙ames minuti meta sama’ xi ©iri u lema˙hom ©ejjin lejh.

Kienu tassew ta’ min jit˙assarhom, kes˙in sil© u b’saqajhom mibruxin, g˙ax kienu libsin is-sandli..

Tellag˙hom, fil-karozza u ddeçieda li jibqa’ sejjer bihom lejn l-iskola, g˙ax jekk il-fidi tag˙hom kienet wasslithom b’tant sagrifiççju s’hawn, Ωgur li ma kienx se jkun hu li jça˙˙adhom milli jie˙du parti fid-dramm tal-Milied. Qag˙ad jarahom ja˙dmu l-parti tag˙hom b’tant ˙e©©a u dik is-sinçerità li t-tfal ˙afna drabi ti©ihom tant naturali u baqa’ mistag˙©eb b’liema rieda soda kienu attwaw il-weg˙da li kienu g˙amlu mal-Bambin.

Huma u sejrin lura it-tfal bdew ifehmuh minn fejn kienu g˙addew huma u mixjin qalb l-g˙elieqi. L-ewwel ©ibdu lejn ir-razzett tal-familja Thompson fejn Jane u Peter Thompson kienu g˙adhom kif tilfu lil wie˙ed mit-tfal tag˙hom li kien jismu Harry. Ódejn dan ir-razzett kien hemm razzett ie˙or li fih kienet tg˙ix in-nanna Stewart li kienet tilfet lil binha fl-ewwel gwerra dinjija. Mag˙ha kienu jg˙ixu Len Stewart u l-mara tieg˙u u t-tifel tag˙hom George kien g˙adu kif telaq lejn RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008

l-Ewropa biex ji©©ieled fit-tieni gwerra dinjija. Dawn iΩ-Ωew© familji tassew li ma tantx kienu g˙addejjin minn mument feliçi! Imma waqt li David u t-tfal kienu g˙addejjin lura, viçin it-tieni razzett, huma setg˙u jaraw lit-tliet membri ta’ din il-familja mi©bura fil-kçina u jitkellmu b’çertu eçitament waqt li wiççhom kien jidher jiddi fid-dawl tal-fuklar. Kienet tassew ˙a©a kurjuΩa kif, wara tant swied il-qalb, il-familja Stewart kienet tidher filpaçi u s-sabar.

L-g˙ada, f’Jum il-Milied, Martha, ˙abiba ta’ Rose, li kienet toqg˙od f’razzet viçin, ©iet iΩΩurhom, u da˙let ˙dejn Rose li kienet qieg˙da ssajjar l-ikla tal-Milied.

David, li kien ˙dejn il-kçina, deherlu li sema’ ton ta’ kliem eççitat u mhux tassoltu u da˙al biex jara x’kien qieg˙ed ji©ri.

‘Isma’ x’kull wa˙da’, qaltlu Rose, waqt li Martha qabΩet, ‘Mela, x’kull wa˙da tassew, m’intix sejjer temminha. In-nanna Stewart qieg˙da tg˙id li l-biera˙ fil-g˙axija, semg˙et ˙oss barra u marret fil-bieb biex tittawwal. Issa tafu daqsi li, minkejja

DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

li g˙andha Ω-Ωmien, in-nanna Stewart g˙adha tara tassew tajjeb. Insomma, hi qieg˙da tg˙id li lem˙et it-tliet Slaten Ma©i g˙addejjin mg˙a©©la, libsin kif narawhom fil-kartolini, sa˙ansitra bil-kuruni u rrigali…’

G˙ajnejn Rose u David iltaqg˙u f’˙arsa li kienet tiswa daqs il-kliem.

‘Issa, qabel ma tibdew titbissmu jew tid˙ku,’ kompliet Martha, ‘kunu afu li t-tfal tal-familja Thompson, li kif tafu g˙ada kif tilfet it-tifel il-kbir, semg˙u il-kant ta’ l-g˙anja tal-Milied Nin©abru Insara ©ej minn barra u hekk kif ittawlu mit-tieqa, raw lis-Slaten Ma©i g˙addejjin libsin sabi˙ u bil-kuruni.’

Hekk kif spiççat, Martha waqfet g˙al ftit u b’wiçç serju g˙al-a˙˙ar, qaltilhom, ‘Taf x’naf Ωgur, li kemm il-familja Thompson, kif ukoll il-familja Stewart ilhom qalbhom maqsuma, u mbikkmin fuq it-telf tat-tfal tag˙hom, u la riedu jafu b’Milied u l-anqas b’fer˙, mitlufin fid-dwejjaq tag˙hom. Issa, dal-g˙odu Len u Ruth Stewart marru g˙and itThompsons u ˙adulhom xi rigali u ©a

ftiehmu li jag˙mlu l-ikla tal-Milied flimkien u li fil-g˙axija se jmorru g˙all-funzjoni filkappella flimkien. Jien ˙adt gost narahom jifir˙u fil-Jum tal-Milied u jer©g˙u jsibu dik il-paçI li kien ilhom li tilfu.’

IΩ-Ωew© nisa ˙arsu lejn David, qishom biex jisfidawh u staqsewh, ‘U int x’ta˙seb?’

U David ! David ma kienx ra viΩΩjoni ta’ Slaten Ma©i. X’kien ra? Kien ra tlitt itfal Ωg˙ar, li kienu g˙amlu weg˙da malBambin li se jie˙du sehem fid-dramm tal-Milied u b’rieda soda u kura©© kbir telqu bil-mixi fis-sil© u f’kes˙a li xxoqq l-g˙adam biex iwettquha, imsa˙˙in bil-fidi tag˙hom. U g˙alhekk David dar lejn innisa u rrispondihom: ‘Jien nemmen li Alla Hu qrib tag˙na dejjem, imma forsi fil-Milied Hu aktar qrib milli ˙afna minna na˙sbu. U g˙alhekk mhux daqshekk ˙a©a kbira li jinqeda bil˙e©©a ta’ tlitt itfal libsin ta’ Slaten Ma©i, biex isabbar u jferra˙ lil min hu qalbu sewda u b’hekk jer©a’ jfakkru fil-kobor ta’ dan l-avveniment tant kbir u tant mimli m˙abba.’

Bambin Imkisser Storja vera...

Ilma˙tek imkisser, abbandunat Qalb radam li ntrema u kesa l-blat.

Ma sibtx is-sag˙tar jilqg˙ek bil-fjur IΩda bix-xewk u l-g˙ollieq sirt mo˙bi, mistur.

T˙assartek f’dik is-sura, o çkejken Bambin.

Postok ma kienx hemm, mormi mill-bnedmin. Ìbartek mill-art, imfarrak, biççiet U f’idejn l-artist ˙allejt il-˙idmiet.

Madwar ˙ames snin ilu, waqt passi©©ata wa˙di g˙all-kwiet fl-in˙awi taΩÛonqor, Wied il-G˙ajn, sibt Bambin imkisser biççiet. Ma xtaqtx in˙allih fl-art miksur u ppruvajt ni©bor il-biççiet kollha. Óadtu l-iskola fejn ng˙allem fejn l-g˙alliema tal-Arti, is-Sur Lino Bor© u s-Sur Mark Lughermo, b’˙ila artistika kbira rran©awh u g˙amluh mill-isba˙. Kull sena dal-Bambin jiΩΩejjen fl-iskola kif xieraq bid-dwal u l-©ulbiena. Fil-bidu tal-quddiesa tal-Milied, Dun Vinçenz Deguara, direttur spiritwali tal-iskola, jid˙ol proçessjonalment bil-Bambin merfug˙ f’idejh ‘l fuq. Ûgur li mhux se jkun imwarrab aktar dal-Bambin fliskola tag˙na! Imma f’˙ajjitna, lesti li ma nwarrbux lil Ìesu’ tarbija u n˙addnu l-fidi b’g˙oΩΩa fina?

Biex infakkar dil-©rajja ˙elwa ktibt dil-poeΩija.

B’˙afna paçenzja, seng˙a u ˙in Ksibt lura l-©ie˙, sirt l-isba˙ Bambin.

Mhux aktar imwarrab se tkun f’dal-Milied IΩda f’maxtura sabi˙a mdawwar bl-ulied.

In˙ares lejk, O ˙lejju Bambin, U f’qalbi nitolbok li tg˙ammar kull ˙in.

T˙allix li nkun jien li nwarrbek minn ˙ajti.

Ejja, Ìesu, u twieled mill-©did f’qalbi.

Talba O Prinçep tas-Sliem, imliena b’fer˙ qaddis u bil-qawwa ta’ m˙abbtek ag˙mel li nxandru dal-fer˙ lil ˙utna kollha.

Lawrence Darmanin RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008

Parti mill-˙ajt tal-biΩà li jdawwar il-belt ta’ Bethlehem DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Dan is-sajf Fr Paul Chetcuti kien l-Art Imqaddsa. Hawn jikteb xi ˙sibijiet wara li Ωar il-Belt ta’ Bethlehem.

L-ewwel ma lma˙t lil Bethlehem kien minn fuq g˙olja ftit ‘il barra mill˙itan ta’ Ìerusalemm. Kont nistenna li se nara xi ra˙al ‘tal-presepji’, ftit irziezet, xi g˙orfa u kampanja t˙addar.

Minflok rajt belt fuq g˙olja, miΩg˙uda bil-bini wie˙ed fuq l-ie˙or, imgezzin ma’ xulxin, qishom biex ebda dar ma taqa’ jew tiΩΩerΩaq minn fuq dik il-g˙olja.

Imma x-xokk ˙adtu meta ndunajt li din il-belt kienet imdawra mhux b’si©ar, anqas minn xi ˙itan tas-sejjie˙ li ssib fil-kampanja Lhudija (b˙al ma ssib f’dik Maltija). Kienet imdawra minn ˙ajt g˙oli tal-konkrit, swar moderni tas-siment. Kull ftit metri kont tara fil-˙ajt b˙al torri tal-konkrit ukoll – torri ta’ l-g˙assa, g˙ola mill-˙ajt stess. Fuq il-˙ajt kollu, fit-tul kollu tieg˙u, xeblieka ta’ barbed wire, dwawar dwawar ta’ wire b’ponot jaqtg˙u u jniggΩu, im©ebbdin tul il-˙ajt kollu, biex ˙add ma jo˙lom li jixxabbat mieg˙u jew jaΩΩarda jaqbΩu.

Trid u ma tridx tist˙ajlek qed tara l-˙ajt ta’ Berlin, jew il-˙ajt g˙oli li jdawwar xi ˙abs kbir, bl-g˙assiesa mo˙bija ©o dawk it-torrijiet griΩi tal-konkrit, jg˙arrxu biex jiΩguraw li ˙add ma jg˙addi min-na˙a g˙al o˙ra tal-˙ajt. Bethlehem illum mhix presepju ˙elu bin-nag˙a© jirg˙u fl-g˙elieqi, birrag˙ajja jonog˙su ˙dejhom, nisa Ωg˙aΩag˙ itellg˙u l-ilma minn xi bir jew xi furnar ja˙mi l-˙obΩ f’g˙orfa mdawla. Fil-presepju tal-lum ma ssib anqas xabbatur wie˙ed. Il-˙ajt g˙oli u lixx wisq biex tixxabbat u titla’ mieg˙u.

Min ipprova jixxabbat jew ja˙rab, ilu maqful f’xi ˙abs mudlam.

Wara l-˙ajt mhux xi tarbija ˙elwa, mfisqija, ©o g˙ar imsa˙˙an se ssib, imma xi

çorma suldati Israelin Ωg˙aΩag˙, armati sa snienhom, jg˙assu b˙al isqra biex ebda ˙add ma jg˙addi ming˙ajr il-permess tag˙hom.

G˙addejt mal-grupp li kont mag˙hom, kollha barranin, bil-coach tag˙na, miçcheck-point. Is-sewwieq kien Palestinjan, g˙ax il-Lhud m’g˙andhomx permess jid˙lu f’Bethlehem. Dan biex ma jesponux ru˙hom g˙al xi attakk terroristiku u biex ma jinqalax inkwiet bla bΩonn. Sa˙ansitra nbniet triq apposta li ddur madwar Bethlehem li juΩawha biss il-Lhud. Il-Palestinjani obligati juΩaw triq differenti.

G˙ax il-Belt fejn twieled is-Sultan tal-Paçi llum ma tafx x’inhi paçi. Min˙abba tterroriΩmu li Ωdied mal-©lied ta’ l-Intifada (irribelljoni Palestinjana kontra l-Lhud), Israel iddeçidiet li s-soluzzjoni tkun li Bethlehem ting˙alaq u tinqata’ mill-bqija tal-pajjiΩ b’dan il-˙ajt tal-mist˙ija.

Biex jid˙lu u jo˙or©u minn Bethlehem, il-Palestinjani li joqog˙du hemm iridu kull darba jg˙addu minn diversi kontrolli – checkpoints – tas-suldati Israelin. Dawn mhux dejjem ikunu ˙elwin. Anzi wisq drabi jkunu goffi u jag˙mlu li jistg˙u biex jag˙mlu l-˙ajja diffiçli g˙all-G˙arab. Ìieli jg˙addu sieg˙at s˙a˙ jistennew, bi kju enormi ta’ karozzi weqfin, qabel ma j˙alluhom jg˙addu. U n-nies ta’ Bethlehem li jridu jo˙or©u u jid˙lu biex imorru g˙ax-xog˙ol barra l-belt iridu jg˙addu minn dal-martirju darbtejn kuljum.

Xi ˙add irrakkuntalna kif mara tqila, li kienet waslet fl-a˙˙ar, inqabdet f’dak it-traffiku waqt li Ωew©ha kien qed jipprova jwassalha l-isptar b’ur©enza biex twelled.

Minkejja l-insistenza tal-povru missier, is-suldati ma riedux jafu u ©ag˙luhom jirritornaw lura u jg˙addu minn check-point ie˙or xi erbatax-il kilometru aktar ‘il bog˙od.

Telf ta’ ˙in mhux Ωg˙ir f’sitwazzjoni li setg˙et

tfisser ˙ajja jew mewt g˙at-tarbija jew g˙allomm.

Mo˙˙i malajr ftakar f’mara o˙ra li kienet waslet f’Bethlehem fl-a˙˙ar mumenti tat-tqala tag˙ha. Hija wkoll kienet qed tfittex b’ur©enza fejn twelled it-tarbija tag˙ha. Ûew©ha wkoll g˙oddu tag˙tu rasu meta ma setax isib kenn xieraq fejn martu setg˙et twelled b’mod diçenti. Kos, g˙edt f’qalbi, g˙alkemm Bethlehem inbidlet b’mod li anqas tag˙rafha minn Ωmien Kristu, çerti realtajiet ibsin u kiefra donnhom baqg˙u ma nbidlux! Anke llum Kristu g˙adu jbati biex jitwieled g˙ax mhux milqug˙ minn ta’ madwaru! Is-sekli jg˙addu, iΩ-Ωminijiet jinbidlu, imma l-istorja tal-Milied tibqa’ l-istess.

A˙na t-turisti-pellegrini ma kellna ebda problema. S’intendi, t-turisti j©ibu l-flus fil-pajjiΩ.

G˙alhekk nittrattawhom b’˙afna ©entilezza.

Quddiem il-flus jinfet˙u l-bibien kollha. Miskin min ikun fqir u dg˙ajjef. G˙alih il-bibien jng˙alqu flok jinfet˙u!

A˙na u g˙addejin stajna naraw l-istat tal-belt. Bosta ˙wienet mag˙luqa, g˙ax l-ekonomija ˙adet daqqa ta’ ˙arta min˙abba l-˙ajt. Djar nofshom kompluti, nies iduru u j˙ufu madwar it-turisti u l-pellegrini jippruvaw ibieg˙u xi ©iΩirana, xall, statwetta, slaleb jiddendlu, presepji ta’ kull daqs u g˙amla, u elf tifkira o˙ra tal-post. Il-faqar tal-belt t˙ossu fl-arja.

Wasalna fil-fet˙a ta’ quddiem il-BaΩilika tattwelid ta’ Kristu. Knisja antikissima li, skond ittradizzjoni, inbniet fuq il-post fejn twieled Ìesù.

Tid˙ol fiha minn bieb baxx ˙afna u çkejken, hekk li trid bilfors tbaxxi rasek biex tg˙addi ©ewwa. Sinjal ta’ umilta’ jew g˙ax iç-çirkustanzi fl-istorja ©abuh hekk dan l-imbierek bieb?

Il-Knisja hi ta’ stil BiΩantin u tmur lura g˙al xi t-tielet jew raba’ seklu wara Kristu, aktarx minn Ωmien Kostantinu. Imma, s’intendi, b˙al RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008

kull post antik ie˙or, l-ori©inal ikun ilu li ndifen ta˙t il-binjiet u t-tibdiliet li saru fis-sekli ta’ wara. Imma, f’rokna tal-BaΩilika hemm nofs tuΩΩana tara© li jekk tinΩel minnhom issib ru˙ek ©o kripta, miksija kollha r˙am, kwadri, lampieri u kull tip ta’ dekorazzjoni o˙ra.

Ri˙a ta’ xemg˙a u Ωjut u nifsijiet ta’ elfu ta’ pellegrini li jinΩlu hemm kuljum.

F’rokna minnhom artal baxx u ta˙tu daqsxejn ta’ r˙ama bi stilla tal-fidda mwa˙˙la fiha. F’nofs l-istilla ˙©ie©a skura Ωg˙ira li minnha xi darba kien jidher il-blat li hemm ta˙tha. Dak il-blat jing˙ad li kien parti millg˙ar ta’ Bethlehem, fil-post fejn twieled Ìesù.

Kemm hu l-post eΩatt jew le, ˙add ma jaf.

Imma t-tradizzjoni antika u l-istorja jindikaw li l-g˙ar ta’ Bethlehem kien f’dawk l-in˙awi.

Kien x’kien, ma tistax ma t˙ossx spirtu qawwi marbut ma’ dak il-post. U l-ispirtu mhux tant il-©ebel u l-blat i©ibuh, imma l-fidi tan-nies u t-tjubija ta’ dawk kollha li ji©u jΩuru l-post b’tant im˙abba u devozzjoni. Ma tistax ma

10 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

titqanqalx meta tara kull tip ta’ persuni, ta’ kull età u kundizzjoni, jinΩlu g˙arkoptejhom, jitolbu b’devozzjoni liema b˙alha u jqimu lil Dak li niΩel fostna u ˙a l-ewwel nifs tieg˙u mill-istess arja li nie˙du nifisna biha a˙na.

Qaddisna f’wie˙ed mill-g˙erien li hemm ta˙t il-BaΩilika. It-tradizzjoni tg˙id li f’dawn lg˙erien kien jg˙ix b˙ala eremit San Ìlormu, li kien l-ewwel studjuΩ li qaleb il-Bibbja mil-Lhudi u l-Grieg g˙al-Latin. Kienu x’kienu dawn l-g˙erien, hu wisq probabbli li kien f’g˙ar b˙alhom li twieled Sidna Ìesù Kristu.

Esperjenza sabi˙a li titlob fuq it-twelid ta’ Ìesù filwaqt li fl-g˙erien ta’ ˙dejk tisma’ lil gruppi o˙rajn jitolbu u jkantaw b’ilsna differenti: Pollakk, IngliΩ, FrançiΩ, ÌermaniΩ, Korean… Ìesù g˙adu sal-lum jg˙aqqad il-©nus biex jag˙mel minnhom ©ens wie˙ed, poplu mag˙Ωul.

U Ìesù g˙adu wkoll jg˙ix f’Bethlehem tal-lum. Il-familja tieg˙u g˙adha tit˙abat biex tg˙ix u tibqa’ mag˙quda minkejja kull

tip ta’ faqar u xkiel ie˙or. Imma llum is-Sagra Familja mhux façli tibqa’ daqshekk qaddisa.

Il-familji tal-lum, anke dawk ta’ Bethlehem, g˙adhom attakkati u assedjati minn elf Erodi.

U llum, f’Bethlehem, l-Erodi li qed joqtol kemm it-tfal kif ukoll il-kbar huwa l-faqar, il-vjolenza, il-mibeg˙da, il-qag˙ad, l-infedeltà fiΩ-Ωwie©, l-illitteriΩmu u n-nuqqas ta’ edukazzjoni, lisfruttament tal-mara…

Imma, g˙all-grazzja t’Alla, f’Bethlehem mhux biss lil Erodi ssib, imma ssib ukoll an©li moderni li j˙abbru u j©ibu l-paçi vera. Huma jkantaw b’g˙emilhom u b’˙ajjithom: “Glorja fis-sema u Paçi fl-art…”. Dawn huma an©li tad-demm u l-la˙am b˙alek u b˙ali. Huma nies b˙al Sister Mary, soru Maltija Fran©iskana, li tat ˙ajjitha biex tg˙in lill-familji Palestinjani f’Bethlehem. Flimkien ma’ ˙utha s-sorijiet u xi lajçi waqqfu çentru ta’ assistenza soçjali g˙allfamilji. Jag˙mlu korsijiet g˙all-ommijiet, jag˙tu terapija u counselling lil-familji, ilaqqg˙u familji b’diffikultajiet u jg˙inuhom finanzjarjament,

Il-post fejn jing˙ad li twieled Ìesù immarkat minn stilla tal-fidda

jo˙olqu impiegi biex familji jistg˙u jg˙ixu…

Elf mod kif iwasslu l-Bxara t-Tajba li s-Salvatur tassew twieled u sar wie˙ed minna l-bnedmin.

B˙alhom ukoll il-patrijiet Fran©iskani li jie˙du ˙sieb il-BaΩilika tan-Natività u tant postijiet qaddisa o˙rajn. Huma jmexxu l-Opra Pontifiçja ta’ l-Art Imqaddsa li tfisser eluf ta’ mpiegi, skejjel, u opri soçjali mal-Palestina kollha. Iva, l-an©li g˙adhom jidhru llum ukoll, mhux aktar lirrag˙ajja ta’ Bethlehem, imma lill-poplu mfaqqar u mjassar li g˙adu jg˙ix hemm.

Wara li dorna l-postijiet qaddisa morna nimxu ta˙t il-˙ajt tal-mist˙ija. Tlabna g˙all-paçi f’din il-belt/˙abs u g˙all-pajjiΩ kollu. Waqt li mxejna tul il-˙ajt ma stajniex ma nieqfux naraw il-kitbiet (graffiti) u tpin©ijiet li jiksu dawn il-˙itan tal-biΩa’. Kitbiet u tpin©ijiet li saru mhux minn xi vandalu, imma minn nies ta’ kull xorta li ©ew hawn mid-dinja kollha biex jaraw b’g˙ajnejhom il-kefrija tas-sitwazzjoni f’Israel tal-lum. Xi w˙ud minnhom politiçi jew artisti jew kittieba mag˙rufa.

Ma tistax ma t˙ossx qalbek titqanqal meta taqra sentenzi b˙al dawn: “Jien ©ej minn Berlin!”; “Min se j©ibli l-ballun min-na˙a l-o˙ra?”; “Mene… Tekel… Phares…”

(Kliem il-Profeta Danjel lil Imperatur li jfisser: Alla se jeqred saltnatek… Fil-miΩien sibtek nieqes…

Saltnatek g˙ad tinqasam… ©Dan 5:26-28˙); Kristu g˙alhekk twieled: g˙ax Alla darba ˙olom ˙olma fuq il-bniedem. Óolom li l-bnedmin fl-a˙˙ar saru jixb˙uh. G˙alkemm differenti minn xulxin, saru ˙a©a wa˙da bejniethom. Minn g˙edewwa saru ˙bieb. Minflok gwerra g˙amlu l-paçi. Flok il-biki sabu l-fer˙.

U meta Alla ˙ares lejn Bethlehem illum, b˙al dakinhar ta’ l-ewwel Milied, ma setax ma jarax ˙ajt g˙oli li jifred il-bnedmin. Imma illum, b˙al dakinhar, ra miktub fuq dak il-˙ajt kiefer il-kelmiet: “Il-˙olma tieg˙i ma tmut qatt…!”

U Ibnu sar bniedem b˙alna, Emmanuel… Alla Mag˙na!

Il-˙ajja tg˙addi ti©ri B˙ar-ri˙ minn fost l-g˙oljiet, U t˙alli lili mbellah, Mifni b’mistoqsijiet.

Ng˙arrex u ndur infittex, Twe©iba fost il-˙ajjin; Imma wisq ninteba˙ Li hawn ˙afna b˙all-mejtin.

G˙al ˙afna il-˙ajja assurda Issabbtek ma’ kull ri˙, G˙alhekk jiddejqu jg˙ixu U jintilfu fil-©rajjjiet.

G˙al dawn it-tama tinxef U d-dlam jirrenja tqil.

Li kieku kellhom jifhmu l-iskop Tal-˙ajja ©ewwa l-wied!

Kultant in˙oss x’ji©bidni Lejn ˙arba mit-tamiet; IΩda qalbi g˙adha t˙abbat, Jien u n˙ares lejn il-wied.

U no˙lom bla waqfien, Li xi darba kul˙add jifhem L-iskop u s-se˙er tal-˙olqien.

Dorian Sciberras RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 11

12 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Dawn iΩ-Ωew© kelmiet jesprimu fil-qasir l-esperjenza ta’ ˙afna drogati li kont niltaqa’ mag˙hom f’Padova. Kont ng˙ix hemm b˙ala student ÌiΩwita u, fil-programm talformazzjoni tag˙na, konna nag˙mlu esperjenzi ta’ servizz ma’ Ωg˙aΩag˙ li jkunu g˙addejin minn problemi kbar f’˙ajjithom.

Flimkien maΩ-Ωjajjar tieg˙i fil-˙abs, darbtejn fil-©img˙a kont mmur infittex u noffri ftit tal-˙in u xi ikel lil persuni, ˙afna minnhom Ωg˙aΩag˙, li da˙lu fiç-çirku qerriedi tad-droga.

B˙al kull esperjenza o˙ra f’˙ajti, din g˙allmitni ˙afna, fuq il-fra©ilità kbira ta’ ˙afna nies u kif il-bniedem jag˙Ωel jew jkun spiss kostrett jirrea©ixxi g˙ad-diffikultajiet billi kontinwament ja˙rab mir-rejaltà ta’ min hu hu u ta’ min huma l-o˙rajn.

Bosta drabi dawn in-nies jinsew id-dinja ta’ madwarhom u ja˙arbu mill-ebusija tal-˙ajja billi jid˙lu f’dinja o˙ra tal-˙olm u l-fantasija, dinja e˙fef u ta’ gost biss. Ir-ra©uni hija li ˙add f’˙ajjithom ma qalilhom kemm huma apprezzati jew uriehom li j˙obbhom kif inhuma.

Paolo, ˙abib tag˙na li jg˙ix fittoroq u ilu jie˙u d-droga tletin sena, spiss kien jistaqsini imbellah, “Tista tg˙idli g˙alfejn ti©u toqog˙du mag˙na meta a˙na ma nag˙tukom xejn g˙ajr iktar inkwiet?”

A˙na u nag˙tu ftit te’ u kejk f’in˙awi fejn kienet ti©i ittraffikata ˙afna droga, spiss kienet ti©ini f’rasi

l-parabbola tan-nag˙©a l-mitlufa. Ilma©©oranza tan-nies b’dan il-viΩΩju huma l-iktar fra©li u vulnerabbli fis-soçjetà u g˙alkemm g˙andhom ˙afna ˙ti©ijiet, ma jaççettawx li jibqg˙u mal-mer˙la u ta˙t il˙arsa tar-rag˙aj it-tajjeb. Jista’ jkun li dawk li suppost tawhom direzzjoni u m˙abba f’˙ajjithom, imponewlhom ˙afna kundizzjonijiet flok g˙enuhom jimxu wara r-Rag˙aj li jie˙u ˙sieb b’im˙abba u kura kbira.

Spiss matul is-sena li g˙addiet kont nidentifika lili nnifsi ma’ dawn id-drogati l-iktar ma’ dawk li ©enwinament kienu jikxfu mag˙na id-dg˙ufijiet tag˙hom u kultant, b’karba ddisprata, jitolbu li jsibu lil xi ˙add li jismag˙hom u j˙obbhom.

Hija kiefra wisq g˙alihom li fl-˙ajja ma sabux im˙abba. G˙alhekk ma jifil˙ux jiffaççjaw il-verità ta’ min huma fir-realtà. Jitwerwru u ma jifil˙ux g˙al-isfida li jfittxu sens veru fil-˙ajja f’im˙abba li qatt ma sabu.

Kemm nitlob biex nies li b˙al dawn jaslu biex jemmnu li huma ma˙buba u g˙aldaqstant i˙obbu!

Imma kif jaslu g˙al dan jekk ma jsibux min iwasslilhom din lim˙abba? G˙alhekk mat-talb tieg˙i g˙alihom inΩid talba o˙ra: Mulej ibg˙at qlub kbar biex iwasslu l-kura u l-im˙bba tieg˙ek lejn ˙uthom imkissra u mg˙aff©a mit-toqol tal˙ajja!

Karl Vella sj

Nota fuq il-kittieb:

Karl huwa student ÌiΩwita li g˙adu kif spiçça l-istudji talfilosofija f’Padova, l-Italja. B˙alissa qieg˙ed jag˙mel esperjenza ta’ servizz u ˙idma pastorali fiç-Chaplaincy ta’ l-Università, flimkien mal-komunità ta’ ÌiΩwiti ta’ Dar Manwel Magri, tal-Qroqq.

L-esperjenza li kiseb fil-˙idma tieg˙u ma’ Ωg˙aΩag˙ ˙absin u drogati f’Padova Ωgur li issa jsibha ta’ g˙ajnuna kbira fil-˙idma sabi˙a li qed iwettaq fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ studenti f’Malta. Dan li qed jag˙mel huwa parti mit-t˙ejjija tieg˙u biex ftit snin o˙ra jsir Saçerdot ÌiΩwita. Nawgurawlu u nitolbu g˙alih.

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 13

14 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Imma©ina li hemm bank li kull filg˙odu jiddepoΩitalek 86,400 ewro fil-kont tieg˙ek.

Il-kundizzjoni hija li l-flus ma jittrasferixxux ru˙hom minn ©urnata g˙all-o˙ra. Ikollok kemm ikollok, il-bilanç ji©i dejjem Ωero malli jdoqq nofsilejl Int x’tag˙mel kieku? Ovvja hux… ti©bed sal-inqas çenteΩmu, kuljum!!

Kull wie˙ed u wa˙da minna g˙andna kont f’dan il-Bank! Jismu ÓIN Kull filg˙odu jiddepoΩitalek 86,400 sekonda. Kull filg˙axija, je˙odlok dak kollu li ma jkunx irnexxielek tinvesti f’affarijiet tajbin. Illum ma tistax tissellef minn tal-biera˙. Il-˙in iservi g˙al dak il-jum biss. Tal-biera˙ ma jg˙oddx g˙allum. Minn ©urnata g˙all-o˙ra titlef kollox. Kull filg˙odu, jinfeta˙lek kont ©did.

Jekk ma tuΩax id-depoΩitu tal©urnata, it-telfa hija tieg˙ek.

Mela g˙ix il-preΩent biddepoΩitu tal-lum. Investi b’attenzjoni ˙alli jkollok kemm tista’ fer˙, suççess u sa˙˙a. Larlo©© g˙addej…

Biex tifhem kemm tiswa sena, a˙seb fl-istudent li tilef sena g˙ax we˙el f’eΩami wie˙ed.

Biex tifhem kemm jiswa xahar, staqsi lil dik l-omm li tilfet lil bintha g˙ax ©iet xahar qabel iΩΩmien.

Biex tifhem xi tfisser ©img˙a, staqsi lil familja fqira, tg˙ix biddejn, tistenna l-paga fi tmiem il-©img˙a.

Biex tifhem kemm tiswa sieg˙a, staqsi lil min g˙al sieg˙a ma jil˙aqx lil ommu qieg˙da tmut.

Biex tifhem kemm tiswa minuta, po©©i lil min jasal minuta wara li jkun telaq it-tren bilma˙buba tieg˙u.

Biex tifhem kemm tiswa sekonda, staqsi li dak li ˙elisha ˙afif f’inçident tat-traffiku g˙ax la˙aq Ωgiçça min ta˙t tyre ta’ trakk.

Biex tifhem kemm tiswa elf parti ta’ sekonda, staqsi lil min reba˙ il-medalja tad-deheb u rekord tad-dinja fil-log˙ob Olimpiku.

G˙alhekk, ag˙raf g˙oΩΩ kull sekonda u kull mument ta’ ˙ajtek.

Il-jum tal-biera˙ g˙adda u mar.

Il-Jum t’g˙ada ma wasalx. Illum huwa RIGAL ming˙and Alla. G˙ix tajjeb illum. G˙ada er©a’ ibda.

“BiΩΩejjed g˙all-jum it-ta˙bit tieg˙u… Fittxu l-ewwel is-Saltna t’Alla u l-bqija jing˙atalkom b’Ωieda!” (Ìesù) Biex tg˙ix tajjeb is-Sena l-Ìdida, ftakar li mhux sena g˙andek quddiemek, iΩda minuta… Kif se tg˙ixha?

Iç-Çentru ta’ Spiritwalità Injazjana Joffrilek opportunitajiet ta’ formazzjoni

Mount St Joseph Retreat House Tar©a Gap, Mosta. Tel:2141 6916 Nitolbu bl-EvanÌelju (Is-Sibtijiet ta’ matul l-Avvent) Dati: Is-Sibtijiet: 29 ta’ Novembru, 6, 13, u 20 ta’ Diçembru 2008 mill-4.00 sat-8.00p.m.

Imexxu: Fr Alfred Micallef, SJ. u Fr Mario Jaccarini, SJ. Irtir ta’ ‘Weekend’ gÓall-MiÛÛewÌin Il-Weekend huwa okkaΩjoni g˙all-dawk il-koppji miΩΩew©a li jixtiequ j©eddu u jiççelebraw ilweg˙ediet taΩ-Ωwie© tag˙hom. Din hija esperjenza spiritwali b’differenza. Il-Weekend huwa mfassal li jkun kreattiv fejn il-partners jirriflettu u jitolbu flimkien. Ikun hemm ˙in ta’ sharing fi grupp mag˙mul minn 8 koppji. Dan il-Weekend joffri opportunità lill-koppji parteçipanti sabiex jiskopru dejjem aktar l-im˙abba li Alla g˙andu g˙allmiΩΩew©in u l-familji tag˙hom.

Dati: Mill-Ìimg˙a 12 ta’ Diçembru 2008, fis-6.00 p.m. sal-Óadd 14 ta’ Diçembru, fil-5.00 p.m.

Imexxu: Fr Vince Magri, SJ flimkien ma’ Carmel u Carmen Conti

DAR MANRESA Rabat, G˙awdex. Tel:2155 6635 InÓejju ruÓna biex nilqgÓu lil Dak li Ìej Nixtieq nistiednek biex ti©i ghal dan l-irtir bi t˙ejjija ghaç-çelebrazzjoni tal-©rajja l-aktar importanti fl-istorja tal-bniedem, it-Twelid tal-Iben ta’ Alla, il-Feddej. Ejja mhux biex tisma’ tag˙rif ©did iΩda biex titlob, g˙ax fit-talb biss nistg˙u nilqg˙u lill-Mulej Ìesù kif jixraqlu.

Data: Mill-Ìimg˙a, 12 ta’ Diçembru 2008 fis-7.00 p.m., sal-Óadd, 14 ta’ Diçembru wara l-pranzu.

Imexxi: Fr Victor Degabriele, S.J. RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 15

16 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

QATLULNA ÛEWÌ ÌIÛWITI… L-a˙bar laqtitna b˙al sajjetta. Nhar il-25 t’Ottubru li g˙adda, Fr Victor Betancourt, ÌiΩwita li jg˙allem it-teolo©ija, da˙al lura d-dar wara ©urnata xog˙ol b˙as-soltu.

Fl-appartament sab lil min kien qieg˙ed jistennieh. B’daqqiet ta’ o©©ett iebes farraklu rasu u qatlu.

Il-qattiel jew qattelin baqg˙u fl-appartament g˙al jumejn s˙a˙ jistennew ÌiΩwita ie˙or li kien jg˙ix fl-istess appartament. Dan kien Fr Otto Messmer, il-Provinçjal tal-Ìizwiti fir-Russja.

Fr Otto kien imsiefer dawk il©ranet g˙al laqg˙a tal-Provincjali tal-Ewropa f’Madrid. Meta wasal lura f’daru, il-qattiel jew qattiela ˙abtu g˙alih u qatluh bl-istess mod kif qatlu lil sie˙bu Fr Victor. Óadd ma jaf eΩatt g˙aliex qatluhom. Mill-appartament ma nsteraq xejn. Il-ÌiΩwiti ma kellhom ebda kwistjoni la mal-politika u lanqas ma’ xi ˙add ie˙or. Kienu biss jg˙allmu fl-Istitut tat-Teolo©ija San Tumas li g˙andhom f’Moska.

Xi ftit snin ilu Fr Paul Chetcuti, li kien sar ˙abib ta’ Fr Otto b˙ala Provinçjal, Ωar lil dawn il-ÌiΩwiti fl-istess appartament f’Moska fejn inqatlu. Hawn jikteb xi riflessjonijiet fuq il-ÌiΩwiti u x-xog˙ol tag˙hom fir-Russja, kif ukoll fuq il-kundizzjonijiet diffiçli li l-Kattoliçi jg˙ixu fihom f’dak il-pajjiΩ.

Xi ˙ames jew g˙axar snin ilu, mal˙ajt ta’ knisja Ortodossa, f’ra˙al ir-Russja, kien hemm imwa˙˙la lista ta’ dnubiet li wie˙ed suppost iqerr. Fost id-dnubiet imsemmija hemm wie˙ed speçjali: li tkellem jew tikkuntattja lil xi ÌiΩwita!

Din hi l-fama li kellhom – u g˙ad g˙andhom – il-ÌiΩwiti fir-Russja.

Kul˙add jaf bihom il-ÌiΩwiti. Imma bosta g˙adhom bl-idea li ÌiΩwita huwa dak il-bniedem li b’mod makakk i˙addem mo˙˙u biex iqarraq b’dawk ta’ madwaru, bniedem faççol li jwaddab il-©ebla u ja˙bi idu.

Meta kont Moska ltqajt ma’ xi novizzi ÌiΩwiti u staqsejt lil wie˙ed minnhom kif ©ietu l-vokazzjoni. Qalli li kien meta beda jfittex fuq ençiklopedija dwar it-tifsira tal-kelma ÌiΩwita li, b’xi mod, beda jinteressa ru˙u fihom.

Xtaq isir jaf min huma dawn il-faççoli, makakki u qarrieqa li tkellem fuqhom il-ktieb.

Dan in-novizz kien wie˙ed minn disa’ Ωg˙aΩag˙ li kienu se jibdew innovizzjat. Iltqajt mieg˙u fl-appartament tal-Provinçjal f’Moska, flimkien ma’ novizz ie˙or u Ωew© patrijiet ÌiΩwiti o˙rajn. Hemm il-ÌiΩwiti ma jg˙ixux f’kunventi jew djar kbar. Flimkien malProvinçjal, dawn l-erba’ ÌiΩwiti kienu jiffurmaw komunità çkejkna fil-qalba ta’ din il-belt hekk kbira. Mort inΩurhom wara li ltqajt ma’ ÌiΩwita Bel©jan li kont naf u li issa jinsab missjunarju fir-Russja.

Il-Provinçja ÌiΩwita Russa hija çkejkna fin-numru, imma kbira fil-©eneroΩità u d-dedikazzjoni.

F’din il-komunita’ l-ÌiΩwiti jg˙ixu b’mod sempliçi g˙all-a˙˙ar. Joqog˙du fi flett qadim – erba’ kmamar çkejknin. Isajru huma stess fi kçina li bilkemm tista’ ddur fiha.

Inaddfu u jie˙du ˙sieb kollox huma stess, bil-Provinçjal b’kollox. Il-Provinçjal, Fr Otto, kien minn Kazakhstan, stat eksSovjetiku. Kien bniedem d˙uli, sempliçi g˙all-a˙˙ar, kwiet u riservat u ta’ tjubija liema b˙alha. Laqag˙ni bil-fer˙ ˙dejn is-subway ta’ Moska, u fit-triq lejn il-flett g˙amel ix-xirja biex ikollna x’nieklu filg˙axija. Fil-komunita’ kien hemm ukoll patri ie˙or missjunarju mill-Ecuador – Fr Victor Betancourt li safa maqtul flimkien mal-Provincjal….

F’Moska hemm ukoll komunità o˙ra çkejkna fejn joqg˙od il-ÌiΩwita Bel©jan ˙abib tieg˙i. In-novizzjat jinsab f’Novosibirsk, belt fit-Tramuntana tar-Russja. G˙andhom xi komunitajiet o˙rajn imxerrdin fl-Ukrajna u postijiet o˙rajn. B’kollox hemm madwar tmienja u tletin ÌiΩwita, kollha jg˙ixu f’komunitajiet Ωg˙ar imxerrdin mal-erbat irjie˙ tar-Russja.

Ix-xog˙ol l-aktar importanti talÌiΩwiti f’Moska huwa li jmexxu istitut tat-teolo©ija u l-filosofija – l-Istitut San Tumas. Huwa istitut rispettat ˙afna u mfittex minn numru ta’ studenti li huma bil-g˙atx g˙al studju b˙al dan.

Jiddependu g˙al kollox mill-g˙ajnuna finanzjarja mog˙tija minn ÌiΩwiti barranin. Il-ÌiΩwiti fir-Russja huma fqar.

M’g˙ad fadlilhom xejn, la flus u lanqas propjetà. G˙al ˙afna snin kellhom RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 17

jg˙ixu l-vokazzjoni tag˙hom fil-mo˙bi ta˙t persekuzzjoni qawwija min˙abba l-KomuniΩmu.

Ftit çil bog˙od mill-flett fejn mort narahom jien, tara l-bini kbir ta’ Lubjanka. Dan kien il-Headquarters tal-pulizija sigrieta u l-aktar ˙abs talbiΩa’ ta’ Ωmien Stalin. Hemm ˙allew ˙ajjithom jew inqaflu diversi saçerdoti, fosthom ÌiΩwiti b˙al Fr Walter Ciscek, saçerdot Pollakk Amerikan, li ddedika ˙ajtu b˙ala missjunarju fir-Russja Komunista.

Il-persekuzzjoni tal-Komunisti issa spiççat. Imma bdiet persekuzzjoni ©dida, aktar fina imma xejn inqas diffiçli. Fit-teorija fir-Russja tal-lum hemm il-libertà reli©juΩa. Kul˙add jista’ jipprattika r-reli©jon tieg˙u bla diffikultà.

Imma fil-prattika, il-gvern, g˙ax jaf x’influwenza qawwija g˙andhom fuq il-poplu, ifittex li jing˙o©ob kemm jista’ mill-awtoritajiet tal-Knisja Ortodossa Russa. Dawn m’g˙andhom xejn grazzja mal-Kattoliçi. Anzi jag˙mlu ‘gwerra bierda’ kontrihom. B’elf mod jaraw kif ifixklu x-xog˙ol tal-Kattoliçi. Huma mwerwrin li n-nies jaqilbu mir-reli©jon tag˙hom g˙al dik Kattolika. Dan barra mill-fatt li storikament, minn sekli ilu, dejjem kien hemm tikketta kerha bejn Ortodossi u Kattoliçi.

Min˙abba dan kollu l-gvern jo˙loq kull diffikultà. G˙all-inqas ˙a©a trid permessi kontra permessi. Meta lOrtodossi jiksru xi li©i jew regolament, l-uffiçjali jag˙lqu g˙ajn wa˙da u, ˙afna drabi, g˙ajnejhom it-tnejn; imma 18 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

joqog˙du b˙al seqer fuq il-Kattoliçi biex jaraw li josservaw ir-regolamenti kollha. Hekk, pereΩempju, fl-Istitut San Tumas tal-ÌiΩwiti, jag˙mlulhom kontrolli kontinwi fuq l-indafa tal-post, fuq kemm hemm mezzi ta’ sigurtà fiddar, il-˙xuna tal-bibien u t-twieqi, u elf regolament ie˙or li biex tosservahom kollha trid ˙afna u ˙afna flus. Barra minn hekk, diversi saçerdoti u reli©juΩi barranin, jitte˙dilhom il-permess li joqog˙du fir-Russja jew inkella j©eg˙luhom imorru lura pajjiΩhom kull tliet xhur biex ikunu jistg˙u j©eddulhom il-permessi li hemm bΩonn biex ja˙dmu fir-Russja.

Minkejja dawn id-diffikultajiet, il-ÌiΩwiti jistinkaw u ja˙dmu fi spirtu ta’ fer˙ li tassew jolqtok. L-Istitut tatTeolo©ija San Tumas qieg˙ed ikun aktar u aktar imfittex minn studenti li jg˙idu çar kemm ix-xog˙ol hemm isir b’mod ferm aktar serju milli f’istituti o˙rajn immexxijin minn Ortodossi.

Hemm sa˙ansitra wie˙ed monaku Ortodoss li qieg˙ed ji©i g˙all-korsijiet hemm. Dan jg˙id çar u tond li fl-Istitut tal-Ìizwiti jsib dak li ma jsibx fil-knisja tieg˙u stess. Hija xorti kbira li dan l-Istitut huwa rikonoxxut mill-gvern u hekk jista’ jaqdi l-missjoni tieg˙u b’˙afna sagrifiççju ta’ dawn il-ÌiΩwiti dedikati.

Din id-daqsxejn ta’ mawra tieg˙i f’Moska g˙enitni niskopri ftit aktar irrealtà tal-fidi fir-Russja u dak li qeg˙din jag˙mlu l-ÌiΩwiti ˙utna biex ixerrdu l-Van©elu fir-Russja. Dan il-pajjiΩ kbir u

tant g˙ani fil-kultura u l-istorja tieg˙u g˙adu mben©el minn snin twal ta’ tbatijiet u oppressjonijiet kbar, mhux l-anqas dik tal-KomuniΩmu. Tara kif in-nies g˙adhom donnhom jibΩg˙u minn xulxin. Il-korruzzjoni hija l-˙obΩ ta’ kuljum. In-nies g˙adha tibΩa’ mill-pulizija li, bosta drabi, jfittxu kif se jisol˙u ftit flus ming˙and dak is-sewwieq li dar ˙aΩin, ming˙and dik il-mara li ma kellhiex passaport fuqha, u l-bqija.

Malli to˙ro© imqar ftit miç–çentru turistiku ta’ Moska malajr tinduna kemm in-nies g˙adhom fqar u bla kumditajiet ta’ xejn. Fl-istess ˙in g˙adhom bil-mentalità li dak li hu tal-gvern mhu ta’ ˙add. G˙alhekk tara ˙afna telqa fl-affarijiet pubbliçi: toroq, ©onna, bankini mkissrin, blokok enormi ta’ fletts li ilhom g˙omor ma jaraw ftit tibjid u tiswijiet, u l-bqija.

Fl-istess ˙in malli tid˙ol fi knisja Ortodossa ma tistax ma tissa˙˙arx bin-numru ta’ nies li jid˙lu jitolbu f’atmosfera tassew sabi˙a, b’elf ikona (xbihat qaddisa) li jiksu l-˙itan u dehbijiet li jag˙mlu l-post tassew jixraq lil Alla. Il-kant litur©iku Russu jsa˙˙rek bis-sbu˙ija tieg˙u, u r-rispett li n-nies g˙andhom lejn id-dar t’Alla huwa tassew tal-g˙a©eb. Imma fl-istess ˙in m’hemmx dak is-sens ta’ komunità li tin©abar flimkien biex tqim lill-Mulej.

Kul˙add die˙el u ˙iere©, jixg˙el ix-xemg˙at quddiem xi ikona, irodd ruxxmata slaleb u jag˙mel inkini, u kul˙add iqis il-qies tieg˙u biss. Is-

saçerdoti jkunu maqtug˙in g˙alihom fuq l-artal u n-nies tag˙mel fattiha fil-bqija tal-knisja. Mhux ta’ b’xejn li meta xi w˙ud jiskopru l-KattoliçeΩimu jin©ibdu lejn is-sens ta’ komunità u rabta kbira li hemm bejn il-kleru u l-poplu t’Alla b˙ala familja wa˙da.

Kien hemm Ωmien meta konna nitolbu g˙all-konverΩjoni tar-Russja millKomuniΩmu. Illum je˙tie© li nkomplu nitolbu g˙all-konverΩjoni tar-Russja,

mhux tant mill-KomuniΩmu, daqskemm mill-effetti tieg˙u fil-qlub tan-nies li tant minnhom jg˙ixu ming˙ajr Alla, g˙ax hekk trabbew u dak biss jafu!

Tajjeb nitolbu wkoll g˙all-ÌiΩwiti li b˙al ˙uthom ta’ qabilhom qeg˙din jing˙ataw b’˙ilithom kollha biex jg˙inu lir-Russja tiskopri lil Alla mill-©did – Alla li mhux xi propjetà privata tal-Ortodossi jew tal-Kattoliçi, imma Alla li huwa Missier u Sid ta’ kul˙add. U, minkejja

dak li jg˙idu l-kotba u l-ençiklopediji, il-Ìizwiti fir-Russja altru li mhumiex makakki u qarrieqa. Huma nies li qeg˙din jag˙tu servizz umli u mo˙bi bit-tjubija u s-sagrifiççju tag˙hom.

Issa, g˙al darb’o˙ra, il-ÌiΩwiti g˙amlu l-akbar sagrifiççju, ˙allsu l-og˙la prezz - taw ˙ajjithom waqt li kienu jag˙tu xhieda li Alla qieg˙ed jg˙ix ukoll fir-Russja.

Pawlu Chetcuti SJ

Fr Paul waqt iΩ-Ωjara tieg˙u lill-ÌiΩwiti maqtula: Fr Otto Messmer (xellug), Fr Viktor Betancourt (tieni mix-xellug).

Fuq il-lemin wie˙ed mill-kandidati g˙an-novizzjat mal-ÌiΩwiti.

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 19

Xahar

Qassis ©did ÌiΩwita jirrakkonta…

maz-Zabbarin

20 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Dan is-sajf wara li g˙addiet il-burraxka ˙elwa tal-Ordinazzjoni u l-Ewwel Quddiesa, xtaqt nibda l-esperjenza pastorali tieg˙i b˙ala qassis ©did b’xahar ta’ ˙idma f’parroçça f’Malta. G˙alkemm li tkun qassis ta˙dem full time f’parroçça mhux l-uniku mod kif tg˙ix vokazzjoni g˙as-saçerdozju xtaqt li jkolli kuntatt b˙ala qassis novell mar-realtà Maltija fil-qawsalla ta’ lwien li fihom tippreΩenta ru˙ha fl-ambjent ta’parroçça kbira, varjata u ˙ajja b˙al dik ta’ ÓaΩÛabbar u x-Xg˙ajra. Parroçça ta’ ra˙al, u parroçça ta’ ville©©jatura; 17,000 ru˙ u ˙ames Ωoni pastorali; bini ©did b’˙afna koppji Ωg˙ar, Ωg˙aΩag˙ u tfal, iΩda wkoll djar qodma li fihom issib ˙afna anΩjani; familji mag˙qudin u mpenjati fil-Knisja, iΩda wkoll ˙afna koppji separati; ˙addiema tal-id u nies sempliçi, iΩda wkoll professjonisti u ne©ozjanti Ωg˙ar: f’kelma wa˙da parroçça mΩewqa li tag˙tik idduq mid-dinamiΩmu tas-soçjetà Maltija.

G˙alija, li g˙ixt l-a˙˙ar 11-il sena f’˙amest ibliet Ewropej barranin, b’perjodu ta’ sentejn fil-Kulle©© San Alwigi (realtà tabil˙aqq Maltija, iΩda rappreΩentattiva ta’ parti limitata tas-soçjetà Maltija), din kienet okkaΩΩjoni sabi˙a biex nag˙raf kemm is-sitwazzjoni reli©juΩa f’Malta hi simili u fl-istess ˙in differenti minn dik fit-tramuntana tal-Italja u ta’ Spanja, f’Londra u f’Pari©i.

Ser nipproponilkom pellegrina©© çkejken madwar ÓaΩ-Ûabbar sabiex naqsam mag˙kom din l-esperjenza.

Il-vann l-abjad Il-vann tal-kappillan hu mag˙ruf sew f’ÓaΩ-Ûabbar. Ma jiddejjaqx jara si©©ijiet bir-roti, lawdspijkers, ramel tal-ba˙ar, xkejjer taz-zokkor jew dami©©jani tal-inbid. Ma©enb mibdel il-gerijiet, issib teka li f’xi ©ranet timtela b’xi 22 ostja ikkonsagrata u tg˙addi minn xi 18-il dar, u ma©enbha s-soltu jitqieg˙ed il-brevjarju talkappillan. Wara s-si©©u tas-sewwieq, ta’ sikwit issib leptop u data projector, g˙aliex fi tlieta miΩ-Ωoni parrokjali il-qari tal-Óadd ji©i ipprojettat fuq skrin, u l-avviΩi parrokjali wkoll, jkunu mΩejna bi xbihat imlewna. Iç-çintorin tan-na˙a tal-passi©©ier, imwessa’ skont ma je˙tie© id-daqs tieg˙i, ma damx ma dara lil Ωaqqi u lil kuxtejja.

Wa˙da mill-ewwel dawriet li ˙adni l-kappillan fil-vann l-abjad kienet tinkludi Ωjara fiΩ-Ωoni tal-parroçça: iç-Çentru (bil-knisja l-kbira mag˙rufa b˙ala “is-Santwarju”), Sant’ Andrija (Knisja tas-Salib Imqaddes), Il-Qasam tad-djar (Çentru Nazzaret), ix-Xg˙ajra (San Ìakbu) u l-parti li tag˙ti fuq it-triq il-qadima ta’ Wied il-G˙ajn (Çentru Marija Bambina), kif ukoll iΩ-Ωona ta’ misra˙ San Ìakbu (kappella ta’ Santa Marija). Il-Ódud filg˙axija, wara jumejn quddies u qrar (fiΩ-Ωoni kollha, jkun hemm xi 18-il quddiesa tal-Óadd), il-vann issibu ipparkjat fil-parking tal-isptar Mater Dei, fejn il-kappillan imur iΩur liΩ-Ûabbarin morda. Dun Bastjan ma tonqsux ˙e©©a u ener©ija biex jiltaqa’ man-nies u jinvolvihom f’xi pro©ett parrokjali ©did li jkun qed iberren f’mo˙˙u (ukoll f’nofs ta’ triq... staqsu lill-pedala

tal-brejk!) u jien li ridt esperjenza ta’ ‘full immersion’ fil-parroçça kelli nidra nqatta’ jiem twal mieg˙u, ©ranet mimlijin u mΩewqin. Minn quddiesa f’xi Ωona, kont titlaq g˙al xi live-in fis-Seminajru, g˙al ikla fniek ˙dejn ilba˙ar, g˙all-istamperija bil-programm tal-festa, g˙al fuq xi dg˙ajsa biex tberikha, g˙al g˙and xi anΩjan bit-tqarbin, u wara xi laqg˙a ta’ xi kummissjoni parrokkjali f’xi Ωona, jew xi tombla f’Ωona o˙ra ta’ sikwit kont tag˙laq il-©urnata b’˙arba lejn San Tumas jew BirΩebbu©a g˙al xi barbikju tal-abbatini.

L-“altar-mejda” tas-Santwarju Ma domtx ma ˙adt il-kunfidenza mal-altar, g˙alkemm nammetti li g˙adni bla grazzja fil-mod ta’kif ninçensa. Fl-ewwel quddiesa tieg˙i kont irrifjutajt li jkun hemm l-inçens, iΩda fis-Santwarju ma domtx ma bdejt nuΩa ç-çensier. Niftakarni, darba s-Sibt filg˙odu, nasal fis-sagristija u nsib re©iment abbatini. “Illum quddiesa speçjali tal-abbatini”, qaluli... u minn ta˙t l-ilsien tarrfuli li kienu qed jistennew xi pontifikal... jew kwaΩi.

Insomma, g˙addiet, u wara dan kelli nippresiedi Ωew© funerali, mag˙mudija ta’ ˙ames trabi, u sa˙ansitra lquddiesa tal-ftu˙ tan-novena tal-festa, bil-barka kantata bil-latin, ji©ifieri bil-velumeral u bix-xinxilli barokki li tant huma g˙al qalbna a˙na l-Maltin... u li, f’çerti pajjiΩi tal-Ewropa fejn kont, ja˙sbu li g˙adhom jeΩistu biss fil-films u f’xi quddisiet speçjali f’Ruma.

Ikun hemm min ja˙seb li l-qassisin jag˙mlu seba’ snin jew iΩjed jistudjaw RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 21

biex “jg˙idu l-quddiesa”, ji©ifieri jistudjaw il-manwal ta’ kif tqaddes il-quddies (dak li teknikament jissejja˙ l-istudju tar-rubriki). Jien, li n˙obb tabil˙aqq il-litur©ija fis-sens s˙i˙ tag˙ha, m’g˙amiltx aktar minn sag˙tejn ‘crash course’ biex nitg˙allem nuΩa l-missal (FrançiΩ) qabel ma ˙adt il-quddiesa u qaddist l-ewwel quddiesa tieg˙i wara l-ordinazzjoni f’kappella privata (bl-IngliΩ). Ma nemminx li tag˙mel differenza jekk tifta˙x idejk ˙amsin çentimetru jew sittin. IΩda il-missal ta’fuq l-altarmejda tas-Santwarju ©ieli fta˙tu f’pa©ni fejn rari jinfeta˙. Ma kontx niddejjaq nag˙mel xi quddiesa votiva g˙ar-Rikonçiljazzjoni wara xi weekend nisma’ fil-qrar fuq kwistjonijiet ta’ wirt u fuq tensjonijet bejn il-qraba, jew wara li kont naqra xi a˙bar fuq is-Sudan jew is-Somalja jew iç-Çad fuq France24, Al Jezeera, jew il-BBC World Service. Kont ta’ sikwit nuΩa t-talbiet ewkaristiçi tal-quddies mat-tfal, jew ir-raba’ talba ewkaristika meta l-Van©elu tal-©urnata kien ifakkarni fiha. Drajt ng˙id kelmtejn dwar ilVan©elu tal-jum; fil-bidu kont nitlob lin-nies ipo©©u bilqieg˙da sabiex ikunu komdi, iΩda imbag˙ad skoprejt li minkejja l-iskumdità, a˙jar t˙allihom bilwieqfa g˙aliex hekk jarawha iqsar.

Fil-weekends drajt ninΩel indur bilmikrofonu cordless waqt l-omelija.

Kont irrid noqg˙od attent g˙at-tul: l-ideali g˙alija hu seba’ minuti, iΩda ©ieli domt id-doppju; fuq l-ambone kien hemm stopwatch, iΩda fil-kursija kont trid taqra l-˙in minn fuq l-uçu˙ tan-nies.

22 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Is-si©©u tas-sagristija Kont nie˙u gost insa˙˙an issi©©ijet tas-sagristija nhar ta’ Sibt filg˙axija u matul il-©urnata tal-Óadd.

Ovvjament, kont nisma’ xi affarjiet fil-qrar li kienu j˙allu fija dieqa kbira, iΩda kont ta’ sikwit nithenna x˙in nara kif il-Mulej ja˙dem mill-persuni u kemm jag˙tihom ˙ila biex jg˙ixu sitwazzjonijiet diffiçli u sa˙ansitra insopportabbli, g˙al snin twal.

It-ta˙ri© tieg˙i g˙all-qrar ˙adtu fi Franza, fejn (fil-knejjes tal-©iΩwiti u f’bosta mill-parroççi) in-nies ma jqerrux spiss, iΩda meta jittawlu fissagristija jew fil-kappellun irriservat g˙all-qrar, jafu jie˙du l-˙in tag˙hom biex jift˙u qalbhom ma’ qassis wara bosta ©img˙at jew xhur. Hemmhekk, normalment, qrara iddum xi 15-il minuta jew aktar. F’Malta issib ˙afna nies li jag˙tuk l-impressjoni li ©ew ja˙slu snienhom g˙andek qabel ma jmorru jisimg˙u quddiesa, u l-ag˙ar meta tara li xi tfal ji©u g˙aliex bag˙tuhom il-©enituri bilfors u ma jafux eΩatt x’ser jaqbdu jg˙idulek.

Bil-mod il-mod bdejt ng˙aqqad it-teoriji FrançiΩi mar-realtà ra˙lija f’Malta, u bdejt insib l-istil tieg˙i biex ng˙in lin-nies jid˙lu fil-qrar bil-kalma, billi jroddu s-salib bil-qalb, u jibdew billi jifhmu li l-qalba tas-sagrament tinsab fl-istqarrija tal-im˙abba ta’ Alla u mhux daqstant fl-iskumdità li wie˙ed jammetti g˙eltu u dnubietu.

Fuq kollox fil-qrar nistqarru l-fatt li a˙na midinbin fil-mod ta’ kif AÓNA, u mhux biss fl-affarjiet li NAGÓMLU, g˙alhekk id-dnub imiss l-aspetti kollha tal-˙ajja... mill-mod ta’kif nag˙Ωel

il-butir li nixtri fil-growser sal-mod ta’ kif nuΩa l-elettriku u nissepara liskart... u jinkludi ovvjamenti l-irçevuti tal-VAT, il-tul tal-brejk waqt ix-xog˙ol u l-kwalità tas-siment li nxappap wara l-madum fuq il-lant tax-xog˙ol, kif ukoll il-kwalità (u l-kwantità) tassi©©ijiet li g˙andi fil-waiting room tal-klinika u n-numri li jfi©©u fuq lispidomiter tal-karozza wara li naqbeΩ il-kamera tal-veloçità. Xi nies kienu jibqg˙u mag˙luqin fil-listi “tas-soltu”, mo˙˙om biex “jiskorru u je˙ilsu”, iΩda o˙rajn kienu jift˙u qalbhom u joffru lil Alla fil-persuna tieg˙i l-iebes u l-morr ta’ ˙ajjithom, ix-xewqa li jibdlu çerti aspetti ta’ ˙ajjithom, iddwejjaq li bl-isforz kollu ta’ bosta snin qajla rnexxielhom jimxu ‘l quddiem.

Niftakar darba kont tkellimt fuq ilqrar, u xi Ωg˙aΩag˙ ©ew g˙andi wara u ˙adu l-˙in tag˙hom biex jaqsmu mieg˙i kif id-dnub da˙˙al denbu f’˙afna aspetti tal-˙ajja tag˙hom.

Xi kultant ikun hemm min iqerr il-piraterija di©itali u l-peer-to-peer, u mhux biss il-famuΩi Ωjajjar fis-siti pornografiçi... u hawnhekk tg˙id f’qalbek “g˙all-erwie˙... jeΩistu nies li jafu bi kmandamenti o˙ra barra t-tieni u s-sitta”.

Fil-qrar drajt ukoll insaqsi lin-nies fuq kif jitolbu, u n˙e©©i©hom ikomplu jikbru fir-relazzjoni ma’Alla. Lillpersuni anzjani kont nissu©©erilhom i˙allu l-kurunelli u l-©akolatorji u jkellmu lil Alla f’qalbhom b˙al ˙abib.

LiΩ-Ωg˙aΩag˙ u lil nies li kellhom çertu livell ta’skola kont ng˙idilhom jitolbu bil-Bibbja, u jaqraw il-Van©elu naqra naqra, kuljum. Lill-©enituri li

ma jafux kif jitolbu ma’ uliedhom jekk mhux bir-RuΩarju, kont nissu©erilhom is-Salmi u t-Testment il-Ìdid. Ma nemminx li biΩΩejjed “tg˙id Sliema u Qaddisa” biex tid˙ol f’dinamika ta’ talb li jΩommok mg˙annaq ma’Alla fil-grazzja tal-Mag˙mudija. Il-quddiesa ta’kuljum tg˙in, iΩda ir-riskju hu li ssir drawwa.

Il-kçina u s-sala tad-dar tal-Kappillan Ìieli sajjart wara nofsinhar g˙allqassisin li kienu joqog˙du g˙all-ikel, u barra mid-diskussjonijiet fuq lOlimpijadi taç-Çina ta’ sikwit il-˙in tal-ikel kien ikun mument fejn konna naqsmu idejat, impressjonijiet, aneddoti, problemi prattiçi, u bosta ˙wejje© o˙ra. Titg˙allem fuq spejjeΩ, kuntratturi, kaΩini, permessi talMEPA, kaΩi psikjatriçi, sitwazzjonijiet ta’ mard u ta’ faqar, drogi u nies bi qraba fil-˙abs, ix-xnihat li jqumu fuq dak u fuq l-ie˙or... iΩda ukoll tibda tifhem kif ta˙dem il-Kurja, kif qed ji©i implimentat is-Sinodu, jekk g˙andhomx ji©u ordnati djakni permanenti, kif teg˙leb it-tensjonijiet fost grupp Ωg˙aΩag˙ li jmorru barra minn Malta g˙al pro©ett ta’ volontarjat...

Fis-sala tal-laqg˙at jiltaqg˙u ˙afna gruppi u kummissjonijiet. Fost l-aktar interessanti hi l-laqg˙a talkummissjoni tat-tfal. Qeg˙din xi tmint itfal ta˙t it-12-il sena li jiltaqg˙u kull xahar biex jorganizzaw log˙ob u attivitajiet g˙al tfal o˙ra waqt xi Lejla Maltija jew xi tombla li jorganizza l-kappillan. Isibu r-rigali, jivvintaw il-log˙biet, jistampaw il-biljetti, ji©bru

l-flus... tibqa’ impressjonat mill-g˙aqal ser ng˙idilkom, biex nag˙laq, hu li u s-serjetà li bihom jiddiskutu, jie˙du l- tkomplu titolbu g˙alija u g˙al s˙abi minuti u jimxu mal-a©enda tal-laqg˙a. li ordnaw mieg˙i. TibΩg˙ux tkunu esi©enti mill-qassisin, iΩda fittxu li L-uffiççju parrokkjali tipparteçipaw fil-˙ajja tal-parroçça Ukoll jekk mhux l-aktar xog˙ol g˙aliex it-talenti ta’ kulhadd huma entuΩjaΩmanti, dak li jsir fl-uffiççju tal- siewja. Fittxu li tikbru fil-fidi, u ˙udu parroçça wkoll hu siewi u importanti. l-okkaΩΩjoni biex tiffurmaw rwie˙kom.

EΩamijiet taΩ-Ωwie©, mili ta’ formoli, Ifhmu ukoll li l-qassisin fil-parroççi çertifikati, tqassim ta’ biljetti, riçerki huma mtaqqlin b’˙afna attivitajiet f’re©istri qodma bil-Latin... dan ukoll u mhux façli jne˙˙u ˙a©a biex jag˙mel parti mill-˙ajja tal-parroçça. jibdew jew isa˙˙u o˙ra. U fuq kollox U tibda tisma’ kemm ibatu n-nies ng˙idilkom (bla ma n˙arrku wisq liskull fejn din il-burokrazija issir b’nofs Sur Kennedy fil-qabar tieg˙u): fittxu kedda jew ti©i njurata. dak li tistg˙u tag˙mlu intom g˙allSer nieqaf hawn, g˙aliex ˙ames parroçça, qabel ma tistaqsu x’jista’ stazzjonjiet biΩΩejjed biex idduqu ftit jag˙mel g˙alikom il-kappillan. xi tfisser tkun qassis novell u tag˙mel esperjenza pastorali f’parroçça. Li René Micallef sj

Tliet saçerdoti ÌiΩwiti Ωg˙aΩag˙. Fr Patrick Magro u Fr Michael Bugeja qed jifir˙u bis-saçerdot ©did Fr René Micallef wara l-ewwel quddiesa tieg˙u RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 23

Kien Settembru tal-1960. Darba wa˙da sba˙t filg˙odu b’sitt itrabi bil-©u˙ u 75 çenteΩmi biss fil-but.

Missierhom kien telaq u ˙alliena b˙al erba’ fost il-©img˙a. Is-subien kellhom minn tliet xhur sa seba’ snin; o˙thom kellha sentejn. Missierhom kien ghalihom biss bniedem li jibΩg˙u minnu. Meta kienu jisimg˙u l-˙oss talkarozza tieg˙u kienu jmorru jista˙bew ta˙t is-sodda. Kien i˙allili ˙mistax-il dollaru fil-©img˙a biex nixtrilhom x’jieklu. Meta ddeçieda li jitlaq ma kienx hemm aktar swat ,imma lanqas 24 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

ikel ma kien hemm. Jekk kien hemm xi g˙ajnuna mill-gvern g˙al kaΩi b˙al tieg˙i dak iΩ-Ωmien, jien Ωgur ma kontx naf biha. Ósilt lit-tfal sew, ilbist l-a˙jar libsa li kelli u li kont g˙amilt jien stess, g˙abbejthom ©ol-karozza qadima u imsadda li kellna u soqt bix immur insib ix-xog˙ol. Is-sebg˙a li a˙na dorna l-fabriki, ir-ristoranti u l-˙wienet kollha li kien hemm fil-belt Ωg˙ira tag˙na imma kollu g˙al xejn. It-tfal baqg˙u mgeddsin ©ol-karozza sakemm kont nipprova nipperswadi lin-nies li kont lesta nitg˙allem kollox g˙aliex kelli bΩonn ix-xog˙ol. IΩda kollu g˙al xejn. Óri©na mill-belt u morna f’post fejn jieqfu t-trakkijiet. Kien hemm bar u take away li kien jismu “BIG WHEELS”.

Is-sewwieqa tat-trakkijiet kienu jieqfu hemm jitrejqu u jistrie˙u fti mill-vja©©i twal tag˙hom. Il-propjetarja, li kienet mara xi˙a jisimha Granny, bdiet tittawwal mit-tieqa u t˙ares lejn it-tfal.

Kellha bΩonn lil xi ˙add fil-Bar mill-˙dax ta’ filg˙axija sa filg˙odu. Kienet t˙allas 65 çentezmu fis-sieg˙a u stajt nibda dak il-lejl stess. Ìrejt lejn id-dar u çempilt lil wa˙da Ωag˙Ωug˙a li kienet toqg˙od fittriq tag˙na biex nara tistax te˙odli ˙sieb it-tfal. Irran©ajt mag˙ha li ti©i torqod fuq is-sufan u nag˙tiha dollaru g˙al kull lejl. Tista’ ti©i lesta bil-pi©ama g˙ax ittfal ikunu di©a raqdu. G˙o©bitha l-ideja u l-ftehim sar.

Dak inhar, meta jien u t-tfal inΩilna g˙arkoptejna biex nitolbu, irringrazzjajna lil Alla li kien sab ix-

xog˙ol g˙all-mummy. U hekk bdejt na˙dem fil-“BIG WHEELS”. Meta kont ni©i lura mix-xog˙ol, filg˙odu, kont inqajjem lill-baby-sitter u nibg˙atha d-dar wara li nag˙tiha dollaru mit-tips li kont naqla’ – nofs dak li kont naqla’ kull lejl. Wara ftit taΩ-Ωmien, dak li kont qed nonfoq biex insa˙˙an id-dar kien wisq u bilkemm stajt inla˙˙aq mieg˙u mill-paga Ωg˙ira li kelli.

It-tires tal-karrakka li kelli issa kienu irqaqu u bdew jitilfu l-arja. Kien ikolli nonfo˙hom jien u sejra g˙ax-xog˙ol u ner©a’ nonfo˙hom qabel ma mmur lura d-dar. G˙odwa wa˙da, meta d˙alt g˙ajjiena fil-karozza biex immur id-dar, sibt erba’ tires fuq is-seat ta’ wara. Kienu tires ©odda! Ma kien hemm l-ebda nota, biss dawk it-tires sbie˙, ©odda. Ma ridtx nemmen lil g˙ajnejja. Donnhom issa bdew jidhru l-an©li? Mort g˙and tal-©araxx u rran©ajt li nnaddaflu l-uffiççju jekk ibiddilli t-tires. Niftakar li aktar domt innaddaf jien milli dam hu biex ibiddilhom. Issa kont bdejt na˙dem sitt iljieli, minflok ˙amsa fil-©img˙a u xorta ma kontx qed inla˙˙aq ma’ l-ispejjeΩ. Sitt itfal iridu wisq biex trabbihom. A˙seb u ara b’paga miserabbli wa˙da kif kelli jien!

Kien ©ej il-Milied u kont naf li ma kienx se jkolli flus biex nixtri xi ©ugarelli g˙at-tfal. Sibt landa Ωebg˙a ˙amra u bdejt niΩbo˙ u nirran©a xi ©ugarelli qodma. Meta lestejthom, ˙bejthom fil-kantina biex, fil-Milied, Il-Father Christmas ikollu xi j©ibilhom.

Anki l-˙wejje© kienu biçça u©ig˙ ta’ ras. Kont ili nag˙mel roqg˙a fuq o˙ra fil-qliezet tas-subien u kienu waslu fi stat li ma stajtx insewwihom aktar. Lejlet ilMilied kien hemm l–istess nies tas-soltu jixorbu l-kafe fil-Big Wheel. Kien hemm is-sewwieqa tat-trakkijiet, Les, Frank, Jim u ie˙or jismu Joe. Kien hemm ukoll xi erba’ muΩiçisti li kienu qed jitfg˙u xi flus fil-magna tal-log˙ob. Dawk tas-soltu baqg˙u hemm bil-qieg˙da jitkellmu u, meta kien se jisba˙, telqu lura d-dar.

Fis-sebg˙a ta’ filg˙odu wasal il˙in biex jien ukoll immur lura d-dar g˙all-Milied. Bqajt imbell˙a meta rajt il-karozza qadima tieg˙i mimlija kollha kaxxi ta’ kull daqs u g˙amla. D˙alt kif stajt u fta˙t il-kaxxa ta’ fuq. Kienet mimlija jeans ta’ qisien bejn 2 u 10!

Fta˙t il-kaxxa l-o˙ra. Kienet mimlija qomos biex jintlibsu fuq il-jeans. Bqajt nifta˙ il-kaxxi li kienu mimlija ˙elu, banana u basktijiet b’xirjiet s˙a˙. Kien hemm perΩuta kbira g˙at-tisjir, bottijiet tal- ˙axix u patata. Kien hemm pudini, dqiq u mili g˙at-torti. U kien hemm ˙ames trakkijiet tal-log˙ob u pupa Ωg˙ira u sabi˙a. Jien u nsuq fit-toroq vojta, waqt li x-xemx kienet tielg˙a fuq l-isba˙ Milied ta’ ˙ajti, bdejt nolfoq u ng˙id grazzi lill-an©li li kienu da˙lu f’˙ajti.

Qatt ma nista’ ninsa l-uçu˙ fer˙ana tat-tfal f’dik il-g˙odwa g˙aΩiΩa talMilied. Iva, l-an©li kienu jeΩistu. U kienu kollha jkunu fejn jieqfu s-sewwieqa tattrakkijiet – fil-“BIG WHEELS”...

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 25

Liema Kultura Appostolat tat-Talb

Ìenerali: Biex bil-kura©© kollu l-Knisja tippromovi l-kultura tal-˙ajja fl-attivitajiet kollha tag˙ha.

Missjunarja: Biex fil-pajjiΩi tal-missjoni lIssie˙eb bint ukoll ma’ l-eluf ta’ Insara insara jag˙tu xiehda li l-Bambin Ìesù huwa mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb t-Tama g˙ad-dinja kollha. tag˙hom skond l-intenzjonijiet li kull xahar Isqfijiet: G˙al dawk li ma jemmnux biex il-Papa u l-Isqfijiet jag˙Ωlu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar f’dan il-Milied jiskopru l-Im˙abba ta’ Alla li dehret fi Kristu f’Betlem. jisma’ dak tag˙na lkoll flimkien!

26 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Iktar ma nikber, il-˙ajja aktar turini li avolja l-popolazzjoni tad-dinja qabΩet is-sitt biljun ru˙, wie˙ed jista’ jaqsamhom sempliçiment ta˙t Ωew© kategoriji: dawk li jfittxu l-mibeg˙da, ilfirda u l-mewt b˙ala l-istil ta’ ˙ajja tag˙hom, u dawk li jo˙olqu, isebb˙u u jag˙tu l-˙ajja.

Fi ftit kliem ippruvajt ni©bor l-attitudnijiet u l-filosofiji ta’ dawn iΩ-Ωew© tipi ta’ nies. Ta’ min wie˙ed i˙ares ©ewwa fih u jsaqsi lilu nnifsu f’liema na˙a jinsab.

X’ja˙seb min jinqabad fil-kultura ta’ mewt

Uff kif xbajt ng˙ix!

X’ja˙seb min jag˙Ωel kultura ta’ ˙ajja

X’sens hemm fil-˙ajja meta wie˙ed jaf li ser imut minn ˙in g˙all-iea˙or?

Óbieb? Xi ˙bieb huma? Kul˙add jipprova jara kif ser jag˙mel biex ji©bed g˙alih innifsu!

G˙alfejn g˙andi ng˙in lil ˙addie˙or? Il-problemi tieg˙i huma kbar biΩΩejjed! Nitg˙abba bilproblemi ta’ ˙addie˙or jonqosni!

Xi kultant nilma˙ tbissima ta’ persuna li ma nafhiex u dlonk il-©urnata ssir isba˙ milli kienet.

Mhux darba jew tnejn li tiltaqa’ ma’ nies li ja˙sbu li l-˙ajja ideali hija dik ta’ ming˙ajr problemi. Óajja ming˙ajr sfidi, x’˙ajja hi?

Wara kollox, meta xbejba tinqabad tqila bi Ωball, mhux kemm tmur g˙and tabib u jne˙˙ilha dak it-tumur li jkun qieg˙ed jikber fiha?

Meta n˙ares lura ng˙id kemm kbirt minn dawk l-ostakli, li avolja kienu tefg˙uni pass lura, illum imxejt mitt pass ‘il quddiem.

Jekk Ωag˙Ωug˙ g˙andu problemi m’ommu, mhux kemm imur jittaqqab u jsir Ωibel biex i˙ossu a˙jar?

U kemm hi ˙a©a sabi˙a meta taqsam dak li taf ma’ ˙addie˙or? Li tg˙in lil ˙addie˙or u tixtieq li g˙ajrek jil˙aq il-milja tieg˙u wkoll?

M’hemmx g˙alfejn inkun omm biex nag˙ti l-˙ajja. Meta nag˙ti widen lil dik il-persuna li t˙ossha we˙idha wkoll inkun qieg˙ed nag˙tiha l-˙ajja; il-˙ajja tal-ispirtu.

U meta ji©i l-jum, m’g˙andix g˙alfejn nibΩa’ mill-mewt. Kull ma kont naf u tg˙allimt tajtu lil ˙addie˙or u l-memorja tieg˙i tibqa tg˙ix. U ©ismi meta jsir trab ser jag˙ti l-˙ajja wkoll.

U x’ser ji©ri minni wara, Alla biss jaf. Il-fidi tieg˙i, çkejkna kemm hi çkejkna, tg˙idli li ser insir ˙a©a wa˙da mal-Missier.

X’sens hemm fil-˙ajja? A˙jar immut… xbajt!

Ma nixba’ qatt nitg˙allem... Ma nixba’ qatt niskopri kemm hawn affarijiet sbie˙ f’din il˙ajja.

X’talenti huma li jifta˙ru bihom in-nies? G˙alija dawn kollha ˙merijiet!

Is-soluzzjoni hija l-mewt g˙ax b’hekk jispiçça kollox. Lanqas ˙aqq kemm inbati f’din il-˙ajja bla sens.

Jekk hemm Alla, ma tantx qieg˙ed jag˙mel xi biçça xog˙ol siewja g˙ax ˙lief tra©edji u diΩgrazzji ma tarax.

Il-bniedem ˙alaq dan Alla biex ming˙alih i˙ossu a˙jar u jikkonvinçi ru˙u li ser jg˙ix ˙ajja isba˙ wara l-mewt! L-akbar gidba fa˙xija li qatt smajt!

X’hemm isba˙ minn hekk?

A˙jar immut! Imma fl-istess ˙in, nibΩa’…

Grupp Appostolat tat-Talb Marbuta mal-Intenzjoni Ìenerali g˙al Diçembru RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 27

WiÇÇ imbWiÇÇ

28 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

INYGO – in-Network Injazjan g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙, fis-serje WIÇÇ IMB’WIÇÇ ikompli ilaqqag˙na ma’ nies bi stejjer, esperjenzi u g˙aΩliet li jag˙mlu l-˙ajja sabi˙a u bis-sens Sikwit nisimg˙u stejjer u rakkonti dwar Ωg˙aΩag˙ li ma jemmnux fiΩ-Ωwie©, jew jg˙idu li Ωmien iΩ-Ωwie© g˙adda. G˙al din l-edizzjoni ta’ WIÇÇ IMB’WIÇÇ niltaqg˙u ma’ Maria Frendo Cumbo, Ωg˙aΩug˙a ferri˙ija ta’ 24 sena li minn din is-sena qieg˙da tg˙allem il-Matematika fi Skola Sekondarja.

Ser insaqsuha ftit mistoqsijiet dwar iΩ-Ωwie©, u xi jfisser g˙aliha filkuntest taΩ-Ωminijiet ta’ llum.

G˙idilna ftit dwarek u x’qed tag˙mel f’˙ajtek

Jiena Maria, g˙alliema talMatematika fi Skola Sekondarja.

Wara li ggradwajt g˙amilt sena na˙dem ma’ tim fi pro©ett volontarju li l-g˙an prinçipali tieg˙u kien li jwassal lil Ìesù g˙and studenti fi skejjel tassekondarja, permezz ta’ programmi adattati g˙al tfal ta’ dik l-età. Issa, f’Settembru bdejt na˙dem, izda limpenji li kelli fid-diversi g˙aqdiet li jiena msie˙ba fihom ma waqfux.

Nipprova nie˙u kollox bi tbissima, u din it-tbissima nipprova nΩomma tul il-©urnata kollha g˙ax nemmen li permezz tag˙ha nista’ nibdel il-©urnata tan-nies ta’ madwari. Nemmen ukoll fl-

im˙abba lejn il-proxxmu, u kont ixxurtjata li sibt din l-istess im˙abba fir-ra©el li fi Ωmien sena se niΩΩewwe©.

X’ifisser g˙alik iΩ-Ûwie©?

IΩ-Ωwie© ifisser wieg˙da, quddiem Alla, li l-im˙abba tag˙na tibqa’ g˙al dejjem. FiΩ-Ωwie© nag˙raf ˙afna dimensjonijiet: il-fatt li ng˙ix mal-ma˙bub tieg˙i bl-g˙arfien li j˙obbni u jirispettani g˙al dak li verament jien. Ir-rispett lejn xulxin jag˙mel id-differenza kollha. U mbag˙ad l-iktar ˙a©a importanti hija l-fatt li Alla g˙aqqadna flimkien u Hu jkun mag˙na kuljum u jΩommna mag˙qudin.

Liema hi l-esperjenza li ˙alliet likbar impatt fuq ˙ajtek?

Hemm ˙afna esperjenzi li ˙allew impatt kbir f’˙ajti, u kull wahda minnom biddlitni xi ftit. Probabbli l-itkar wa˙da hi l-esperjenza tieg˙i fl-Etjopja f’Awissu ta’ l-2007. Tlajt hemm bix-xewqa li naqsam minn dak li g˙andi ma’ dawk li g˙andom iktar bΩonnijiet minni... Fl-istess ˙in kont beΩg˙ana g˙ax ma kontx nafx x’se nsib hemmhekk fil-verità. Ir-riΩultat però kien paçi u fer˙ kbir li diffiçli tispjegah, flimkien max-xewqa li ner©a’ mmur hemm. T˙ares lejn in-nies u tinduna li g˙andhom fer˙ li

ma ji©ix minn affarjiet superfiçjali.

M’g˙andhom xejn, imma lesti jag˙tuk kollox - it-tbissima! Óassejtni sinjura ˙dejhom u kont nist˙i, iΩda huma kienu ˙afna iktar sinjuri minni, fil-gratitudni g˙al kull ˙a©a çkejkna li konna nag˙mlu, anke sempliçiment tghidilhom “hello”.

G˙aliex ta˙seb, li f’dawn iΩ-Ωminijiet, ˙afna nies jag˙Ωlu li jg˙ixu flimkien ming˙ajr ma jiΩΩew©u?

Sinçerament na˙seb li dan ji©ri g˙ax ma jemmnux fl-im˙abba!

Jista’ jkun ukoll g˙ax kellhom xi esperjenza negattiva u allura ma jixtiequx jingidmu darbtejn. Ikunu jibΩg˙u jintelqu kompletament u jafdaw li xi ˙add li jista’ j˙obbhom verament.

Temmen li llum il-©urnata huwa possibli li t˙obb lil xi ˙add g˙al dejjem?

Na˙seb li l-problema li g˙andna llum hija li tant a˙na distratti bl-affarjiet li ji©ru madwarna u bl-affarijiet materjali, li ma niqfux na˙sbu fuq dak li g˙andna, fuq nnies importanti ta’ madwarna, u li napprezzaw dak li jag˙mlu mag˙na.

B’hekk nindunaw li l-˙ajja hija sabi˙a u “worth it”!

L-im˙abba ma tintemmx, jekk tibqa’ ta˙dem g˙aliha, jekk titg˙allem iççedi u titlob lil Alla, li Hu M˙abba, jg˙inek t˙obb!

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 29

InhabbatInpaqpaq jew jew

G˙oxrin sena ilu kont xufier ta’ taksi. Lejl minnhom kelli telefonata g˙al kirja fis-sag˙tejn u nofs ta’ bil-lejl.

Meta wasalt fil-post kollox kien fid-dlam ˙lief g˙al dawl f’tieqa fis-sular ta’ isfel.

Is-soltu, ix-xufiera l-o˙ra jdoqqu l-˙orn darba. IΩda jien kont iltqajt ma’ ˙afna nies li kienu jiddependu minn taksi g˙ax kellhom diffikultà biex jimxu. G˙alhekk, jekk ma kontx nissuspetta li hemm xi periklu, kont immur wara l-bieb ta’ dak li jkun, g˙al li jista’ jkun, forsi dan ilpassi©©ier g˙andu bΩonn li ng˙inu.

Ersaqt lejn il-bieb u ˙abbatt.

“Minuta,” qal le˙en ta’ anzjana.

Stajt nisma’ ˙oss ta’ xi ˙a©a titkaxkar ma’ l-art. Wara ˙afna infeta˙ il-bieb.

Quddiemi kien hemm mara ta’ fuq it-tmenin sena. Kienet liebsa libsa ffjurita u kappell b’velu , qisha xi ˙add minn xi film tal-erbg˙inijiet. Ódejha kien hemm bagalja Ωg˙ira.

30 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

L-appartament kien qisu ilhom ma jg˙ixu nies ©o fih g˙al ˙afna snin g˙ax kollox kien mg˙otti bil-loΩor. Ma kien hemm la arlo©©i u lanqas affarijiet o˙ra mwa˙˙lin mal-˙ajt. Fir-rokna kien hemm kaxxa tal-kartun mimlija ritratti u affarijiet tal-˙©ie©.

“Tista’ ©©orrli l-bagalja salkarozza?” staqsiet. Óadt il-bagalja fil-karozza u mort biex ng˙in lillmara. Qabditni labranzetta u mxejna bil-mod lejn il-karozza. Kienet il-˙in kollu tirringrazzjani tal-©entilezza tieg˙i. “M’g˙andekx g˙alfejn,” bdejt ng˙idilha, “g˙ax jien nipprova nittratta lill-passi©©ieri tieg˙i b˙al ma rrid li ti©i ttrattata ommi.” “Kemm inti tifel tajjeb,” qaltli.

Meta d˙alna fil-karozza tatni indirizz u staqsietni, “Tista’ tg˙addini millbelt?” “Dik mhix l-iqsar triq,” g˙idtilha.

“Ma jimpurtax,” qalet “M’g˙andix

g˙a©la. Jien sejra l-ospizju.” U semmietli fejn riedet tmur. Kont naf li din kienet dar li tilqa’ lill-morda b’mard terminali, bla tama ta’ fejqan.”

Ittawwalt fil-mera biex nara wara; g˙ajnejha kienu jleqqu. “Ma fadalli lil ˙add mill-familja. It-tabib qalli li ma fadallix ˙afna ˙ajja.” Jien waqqaft il-meter. “Xi triq trid li naqbdu?” staqsejtha.

Domna nduru mal-belt g˙al sag˙tejn s˙a˙. Urietni l-bini fejn hi kienet ta˙dem b˙ala operator tal-lift.

Dorna mal-post fejn kienet toqg˙od mar-ra©el tag˙ha meta ΩΩew©u.

Talbitni nieqaf ˙dejn ma˙Ωen talg˙amara li qabel kien sala taΩ-Ωfin fejn kienet tmur tiΩfen meta kienet tifla.

Kultant kienet titlobni nieqaf quddiem xi bini jew f’xi kantuniera u tibqa’ t˙ares çassa fid-dlam ming˙ajr ma tg˙id xejn. Hekk kif bdiet tidher

ix-xemx fuq ix-xefaq qaltli, “G˙ajjejt. A˙jar immorru.”

Soqna fis-skiet lejn l-indirizz li kienet tatni.

Kien bini baxx, qisu dar ta’ konvalexxenza. Kif waqafna, Ωew© infermiera ©ew ˙dejn il-karozza.

Kienu siekta u attenti g˙al kull mossa li kienet tag˙mel. Na˙seb li kienu qed jistennewha. Fta˙t il-kompartiment ta’ wara u ©arrejt il-bagalja Ω-Ωg˙ira sa ˙dejn il-bieb. Kienu di©a’ po©©ew lill-mara ©o si©©u tar-roti.

“Kemm g˙andi nag˙tik?” staqsietni filwaqt li fet˙et il-portmoni. “Xejn,” g˙idtilha. “Imma int trid taqla’ x’tiekol,” qaltli. “Hemm passi©©ieri o˙rajn,” irrispondejt jien. Ming˙ajr ma qg˙adt na˙seb, tbaxxejt u g˙annaqtha mieg˙i. Ûammitni marsus mag˙ha.

“Tajt mara xi˙a ftit mumenti ta’ fer˙,” qaltli.

“Grazzi.” G˙afastilha idha u dort lura . Warajja ng˙alaq bieb. Kien ˙oss ta’ g˙eluq ta’ ˙ajja.

Ma ©arrejtx passi©©ieri o˙ra dakinhar. Bdejt insuq mitluf fil-˙sibijiet. Il-©urnata kollha lanqas kelli sa˙˙a nitkellem. X’kien ji©ri li kieku dik il-mara sabet xufier nervuΩ jew wie˙ed li kellu ©enn biex jispiçça x-xog˙ol?

X’kien ji©ri li kieku jien m’aççettajtx il-kirja jew li kieku daqqejt il-˙orn darba u tlaqt?

Kemm kien importanti dak iddaqsxejn ©est li, g˙al bosta, jidher Ωejjed u forsi anke perikoluΩ. Kemm nies jiddependu minn ©est li jidher Ωejjed u bla bΩonn!

Min jaf x’ji©ri kieku nibdew nissugraw nag˙mlu l-affarijiet b’inqas kalkoli u b’aktar im˙abba!

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 31

Carpet Zone ©entilment joffri Dirt Controller b˙ala rigal g˙ar-rebbie˙/a tal-Crossword Puzzle

Tisliba DIÇEMBRU Mimdudin: 1. Dan jag˙ti tog˙ma tajba lill-brodu (6) 4. Dawn kienu ji©©ieldu bihom il-kavalieri (6); 7. Ìnien kollu si©ar (3); 8. Óawwad xi ˙a©a (6); 9. Meta jing˙ata dan tkun ©rat xi wa˙da serja (6); 10 u 20. M’g˙andhomx kwiet qishom g˙andhom il-labar ©o nofshom! (8); 12. EΩatt u preçiΩ (4); 14 u 15. Bnedmin avΩati nofshom... (6); 15. ara 14 mimduda 16 u 18. Ipponta l-ixkubetta fuq xi ˙a©a (6); 18. ara 16 mimduda 20. ara 20 mimduda 21. M’g˙andux tog˙ma tajba – sar tog˙ma ta’ lumi? (4); 24. Dan tag˙mlu l-pulizija (6); 25. L....... hija l-belt kapitali l-antika (6); 26. “..... Maria” – Sliem g˙alik Maria (3) 27. Dawn isiru lill-morda f’xi sptar (6); 28. B˙al dan tara ˙afna fi 25 mimduda (6);

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Ottubru 2008, hu xxxxxxxxxxxxxxxx IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-Lil Óbiena, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067.

It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000. Tinsiex tikteb l-ammont bl-Ewro u tiffirma ˙dejn kull bidla li tag˙mel fuq iç-çekk.

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

Weqfin: 1. Din nixorbu t-te jew il-kafe minnha (6); 2. Kabbar (6); 3 u 23. Baqg˙et tinsisti (8); 4. Wera r-rieda (4); 5. Ma tlaqniex (6) 6. Min jaqbeΩ dawn jag˙mel ˙aΩin (6); 11. Min jag˙mel hekk ikun ˙awwad xi wa˙da gwappa (5); 13. Din jag˙tiehelek tal-posta (5); 16.……dan taqfel iΩ-Ωarbun bih (2, 4); 17. Din juΩawha n-na©©ara (6); 18. Dawn isiru sabiex wie˙ed joqg˙od jitlob u jimmedita (6); 19. Attakk (6); 22. PajjiΩ (4); 23. ara 3 wieqfa

TWEÌIBA TAT-TISLIBA NOVEMBRU 2008

Disinn • Outlook Coop

MIMDUDIN: 1. Jikness; 4. Seftur; 7. Fin; 8. Sassla; 9. Innota; 10. Abel; 12. Óru©; 14. Dar; 15. Ina; 16. Ort; 18. Ara; 20. Lava; 21.Ftit ; 24. Norbot; 25. Spjuni; 26. Ass; 27. Alwett; 28. Re©ina

Il-Mosta

32 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Ìamri Camilleri Antonia Galea

WEQFIN: 1. Tistad; 2. Kisser; 3. Sfar; 4. Snin; 5. Tkorri; 6. Rran©a; 11. Baqra; 13. Unuri; 16. Olanda; 17. Tvaraw; 18. Atturi; 19. AttiΩa; 22. Stat; 23. U.S.S.R

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 33

ÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, indirizz u telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien 04.66 ta’ l-abbonament regolari.

Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija

Biex i©©edded

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON

PERMEZZ TAL-MOBILE

ATTARD

BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ

GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA MANIKATA MÌARR MOSTA

MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI

RABAT SAFI

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 9135 2149 2578 2165 4518 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824

SENGLEA SIÌÌIEWI

SLIEMA STA LUÇIJA ST. JULIAN’S ST PAUL’S BAY TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ

ÛEJTUN ÛURRIEQ

GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA

XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2169 0019 2146 1377 2146 4804 2133 2375 2189 6093 2133 6914 2157 1854 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2164 9680 2168 2143 2155 2613 2155 5518 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

(li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu labbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar.

G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA

RM-LIL ÓBIEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt 34 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99

Paçi fl-Art...

Fit-toroq ta’ Ìerusalemm, minn fejn g˙adda Kristu, it-tfal tal-lum jehdew b’azzarini tal-log˙ob.

Il-kbar g˙andhom dawk ta’ veru.

Meta se jieqaf il-qtil tal-innoçenti?

“Ninni, Ninni... la tibkix iΩjed...”

IL-MILIED IT-TAJJEB

Dal-MILIED mhux nixtiequ biss.

Ejja nitolbu u na˙dmu biex il-bnedmin jift˙u qalbhom g˙at-Tarbija ta’ Bethlehem.

Lill-qarejja kollha

RM2000 Lil-Óbiebna • DIÇEMBRU 2008 35

BETHLEHEM 2008 Ir-Rahal fejn twieled Gesù...

Illum imdawwar b’hajt tal-biza’

Dan il-˙ajt inbena min˙abba l-vjolenza u l-attakki terroristi bejn il-Palestinjani u l-Lhud

Il-ftit insara li baqa’ qed ja˙arbu... ifittxu l-paçi x’imkien ie˙or Trid tg˙inhom isibuha billi jaqalg˙u g˙ixien xieraq?

Dan il-Milied ixtri o©©ett mag˙mul bl-idejn minn Bethlehem. Rigal sabi˙ g˙al min t˙obb. G˙ixien g˙al min ja˙dem dawn l-o©©etti mill-injam taΩ-Ωebbu©. Fl-istess ˙in tkun qed tg˙in il-˙idma tal-ÌiΩwiti Maltin.

1

2 Sagra familja (16X8cm) Prezz: e15

Slaleb jintlibsu (3.5X2.5cm) Prezz: e1-il wie˙ed

5 Salib (9X9cm) Prezz: e4

3 Ornament jiddendel (11X6.5cm) Prezz: e4

6 Presepju (10X9cm) Prezz: e6

4 Kuruni tar-RuΩarju 10 posti: e2 • Posta wa˙da: e1

7 Set i©mla (20X8cm) Prezz: e10

8 Ornament jiddendel (7X5cm) Prezz: e1

VAT mhux inkluΩa fil-prezzijiet. Jekk tixtieq tordna ikteb: EDITUR RM2000 LIL ÓBIEBNA, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607 36 DIÇEMBRU 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna jew Çempel 2141 2606 u SMS fuq 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt