RM2008-01 January by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Sena 59 • JANNAR 2008 • Numru 1 78, Marquis Scicluna Street, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

Cosy, Cosy…

Cosy

Cosy, Cosy… Issa beda l-ksie˙. It-temp iffriska, xita, bard… Kowtijiet, mufflers, xalel, ingwanti, kpiepel u brieret, wind-cheaters u sweaters, boots u raincoats… Kull xorta ta’ ilbies biex ma n˙ossux bard, ma nixxarbux… U d-djar tag˙na l-istess. Nifirxu t-twapet fil-kmamar, il-quilts fuq issodod, nixeg˙lu l-heaters jew il-fireplace u nag˙lqu l-purtieri… Ix-xitwa hi Ωmien meta wie˙ed jitgeddes, ifittex aktar li jkun ©ewwa g˙ar-rdoss. G˙ax barra hemm il-ksie˙! Min ma jie˙ux gost jitgeddes ta˙t il-kutri f’lejla xitwija. Kul˙add jiftakar il-gost ta’ meta, ta’ tfal li konna, kienet ti©i ommna, jew missierna, ida˙˙alna fis-sodda u igeddisna ta˙t il-kutri. F’mo˙˙na jibqa’ stampat il-gost ta dik is-s˙ana li naqra naqra twarrab id-daqsxejn reΩ˙a talloΩor kes˙in, ˙addejna li jindifnu fl-im˙added rotba u wiçç ommna joqrob ma’ tag˙na biex b’bewsa s˙una s˙una tixtieqilna l-lejl it-tajjeb. X’inhu dan il-gost? Minn fejn ©ej? Hemm dinja ta’ barra u dinja ta’ ©ewwa. Ilkoll bdejna neΩistu f’post s˙un, mag˙luq, aktarx imdallam,

Tgeddes Tgeddes Sew… imma komdu u seren. Ilkoll bdejna ˙ajjitna f’post ©ewwa – ©uf ommna. Hemm ©ew konna mgeddsin, komdi, bla nkwiet u t˙assib. Konna nsibu kollox lest u l-˙ti©ijiet tag˙na moqdija – ikel ji©i wa˙du, trasport b’xejn, heating u air-conditioning, ambjent artab u kwiet, problemi ta’ xejn. Fuq kollox konna m˙arsa mill-perikli tad-dinja ta’ barra. Ûvanta©© wie˙ed kellu ©uf ommna: fih ma stajniex inkomplu nikbru kemm xtaqna. Kien Ωg˙ir wisq. Biex tg˙ix trid tikber. U kemm tifla˙ tikber ©o daqsxejn ©uf çkejken! U l-˙ajja bdiet timbuttana ‘l barra. BΩajna, rreΩistejna, we©©ajna, bkejna. Imma kellna nitilqu ‘l barra u n˙allu warajna dik il-kumdità t’hemm ©ew biex naffaççjaw il-perikli u l-inçertezzi ta’ barra - mard, nuqqas ta’ kumdità, ma tafx meta u fejn se ssib l-ikel u x-xorb li g˙andek bΩonn, trid issib triqtek int u ssib il-forza biex timxiha… U, fuq kollox, trid taffaççja bnedmin o˙rajn, li ma tafx min huma u jekk i˙obbukx jew le! Mhux ta’ b’xejn li sa minn çkunitna dejjem ˙abbejna s-sodda s˙una, lag˙abna fil-kampijiet,

morna nibku ma’ djul ommna meta mwe©©g˙in… Id-dinja ta’ barra fiha wisq perikli, wisq inçertezzi. Id-dinja ta’ ©ewwa sser˙ilna mo˙˙na, t˙arisna. Fiha nsibu l-paçi u l-mistrie˙. Imma x’se nag˙mlu? Nibqg˙u dejjem ©ewwa u nispiççaw ma nikbru qatt? No˙or©u dejjem barra u nirriskjaw li nintilfu? Fl-istess ˙in, jekk ma no˙or©ux, jekk ma nirriskjawx, jekk ma niskoprux il-kobor tad-dinja ta’ barra u dak li hu ©did, ma nikbru qatt u nibqg˙u imsakkrin f’˙abs komdu imma qerriedi fl-istess ˙in. Is-soluzzjoni teΩisti. Iva, tista’ to˙ro© u tiffaççja d-dinja ta’ barra b’kura©© u determinazzjoni. Tista’ to˙ro© timxi u ti©ri fil-bard, il-ksie˙ u tiffaççja l-we©g˙at ta’ dinja ©dida u kbira. Tista’ tikber u tg˙ix l-avventura tal-˙ajja, tiskopri l-univers bi sbu˙itu kollha. Tista’ tafda u tag˙mel ˙bieb ©odda, tilqa’ f’qalbek bnedmin differenti minnek. Iva, tista’… Basta f’˙ajtek ikollok dejjem dinja ta’ ©ewwa, daqsxejn ta’ kamra s˙una fejn tista’ tirtira wara t-taqtieg˙a tal-©urnata. Basta jkollok post, ˙in, qalb o˙ra fejn tista’

tirritorna wara l-battikata u t-ta˙bit. Basta taf li hemm xi ˙add, li jista’ jdewwilek il-©rie˙i, igeddsek ta˙t il-kutri s˙an, jag˙tik bewsa ta’ fara© u jisimg˙ek tirrakonta dak li tkun skoprejt mid-dinja iebsa imma sabi˙a li tkun terraqt fiha. Dan ix-xi ˙add qed jistennik. Huwa Alla li ˙alqek fil-©uf u lest jilqg˙ek f’kull mument. Qieg˙ed hemm fil-kamra ta’ ©ewwa, b’tapit o˙xon komdu u s˙un jistenna li titfaçça mill-bieb imbexxaq g˙alik. Qalbu hija l-fireplace b’˙u©©ie©a ta’ m˙abba li tixtieq tg˙annqek mag˙ha u tiksik bil-bews. Bdejna sena ©dida. Min jaf fejn se tie˙dok din is-sena? Min jaf f’liema triq se tmexxik? Imbierek int jekk tag˙raf timxi l-itwal triq, tmur fl-aktar postijiet imbieg˙da, titla’ l-og˙la muntanja u tinΩel fil-fond nett ta’ qieg˙ il-ba˙ar. Basta, fl-istess ˙in, tkun kapaçi f’kull ˙in u f’kull post tid˙ol titgeddes fil-kamra ta’ ©ewwa. Hemm tiltaqa’ ma’ mal-Óallieq u mal-Ma˙bub. U l-bard, il-ksie˙, il-maltemp u l-u©ieg˙ ta’ barra jsiru ˙bieb li jg˙inuk tikber, mhux g˙edewwa li jfarrkuk. Is-Sena t-Tajba!

Guzeppi

“

JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

jirrakkonta

“

Ili ˙afna biex nifta˙ qalbi ma’ Xi ˙add u nirrakkont minn xiex g˙addejt. Ftit nies jirrealizzaw minn xiex kelli ng˙addi. Ja˙sbu li kollox kien ˙afif g˙alija. Jarawni bil-wieqfa, ©wejjed ©wejjed, ni©bed ˙mara mir-riedni tag˙ha b’mara tqila fuqha, jew ma©enb il-maxtura f’xi presepju, jew b’xi çana jew serrieq f’idejja bit-tfajjel Ìesù j˙ares lejja na˙dem. Imma l-biçça ma kinitx daqshekk sempliçi g˙alija. Lil Marija kont in˙obbha daqs il-mimmi t’g˙ajnejja sa minn meta konna g˙adna qed nitfarfru u ni©ru fil-mog˙dijiet tar-ra˙al tag˙na. Ommi kienet spiss ti©bidli saqajja meta kienet taqbadni niççassa lejn it-tfajla speçjali. Il-familji tag˙na kienu ˙bieb sew u konna spiss inkunu g˙and xulxin. Kul˙add fera˙ meta l-affarijiet saru uffiçjali u jien u Marija tg˙arrasna. Jien kelli g˙oxrin. Hi kellha biss ˙mistax-il sena u nofs. Issa uffiçjalment konna weg˙dna li ©urnata konna se nkunu ta’ xulxin. Kollox kien miexi ˙arir bejnietna u jien kont in˙ossni fis-seba’ sema. G˙addiet sena hekk, donni fil-©enna, meta ˙abta u sabta, Marija sparixxiet mir-ra˙al tag˙na u marret toqg˙od ma’ ku©initha, EliΩabetta, fil-Ìudea. Tliet xhur s˙a˙, u la a˙bar u anqas kelma dwar x’kien g˙addej minnha. Imbag˙ad tfaççat lura fir-ra˙al. Ilsien in-nies malajr beda jtaqtaq. “Imma Marija qisha tqila. Dan kif? X’©ara f’dawn it-tliet xhur li ilha nieqsa minn fostna?

Din qatt ma bsarniha minnha? Illum ma tista’ tafda lil ˙add!” Ma fla˙tx aktar u affrontajt lil Marija. “Taf x’qed jg˙idu n-nies fuqek? Imma possibbli, int tqila?” Refg˙et g˙ajnejha Ωoroq li malajr bdew jg˙umu fid-dmug˙. Óarset lejja b’dik il-˙arsa li kienet sa˙˙ritni sa minn tfuliti. Ming˙ajr ma lissnet kelma, baxxiet kemxejn rasha ‘l isfel. Qalbi riedet tieqaf t˙abbat dak il-˙in. Ma kontx naf x’se naqbad ng˙id. “Imma, min? Kif?” bdejt intemtem u nxengel rasi biex forsi ntajjar dik il-fawra li kienet se tifqag˙li mo˙˙i. Elf emozjoni. Ma nistax nemmen, ma nistax nifhem. Fl-a˙˙ar qabditli idi jirtog˙du. Bexxqet xufftejha ˙omor peprin u lissnet b’le˙en kemm kemm jinstema’: “ÌuΩeppi, bl-ebda mod ma nista’ nispjega. Ma tista’ tifhem qatt. Ng˙idlek biss li jien ma ttradejt la lill-Mulej Alla tieg˙i u lanqas lilek… Isir minni li jrid hu…” U refg˙etli idi t-tnejn ma’ xufftejha u bisithomli qisha dik kienet l-a˙˙ar darba li kienet se tbushom. Daret u b’pass meqjus imxiet lejn darha. Kont naf li minn ©ewwa kienet imfarrka. Jien, minn ©ewwa, ˙assejtni qed immut. L-g˙ada fta˙t il-˙anut b˙as-soltu. Imma ma kontx naf x’qed nag˙mel. Ma nafx kif ma korrejtx. Bdejt niΩvoga r-rabja ta’ ©o fija fid-daqqiet tal-mazza u l-martell. Mo˙˙i ©era bija f’©irja tal-wa˙x. Triq wa˙da kelli quddiemi. Lil Marija kont in˙obbha wisq. Ma ridtx biss no˙lom x’seta ji©rilha jekk

minn ilsien in-nies tispiçça f’idejn il-kbarat. Il-li©i kienet ˙arxa daqs kemm kien a˙rax iz-zekzik tan-nies. M’hemmx ˙niena g˙al min jiΩbalja. Imma Marija Ωgur ma Ωbaljatx. Kif setg˙et qatt tiΩbalja dik li kienet safja daqs il-©ilju u twajba daqs an©lu tas-sema? Triq wa˙da kelli quddiemi. A˙jar in-nies ji©©udikaw lili milli lilha. Nitlaq jien, nisparixxi jien, b˙al min tefa’ l-©ebla u ˙eba idu. Óallihom jg˙idu kontrija. Basta ma ti©ri ebda ˙sara lil Marija tieg˙i. Inwarrab… Nitlef lilha u nitlef lili nnifsi. Kif stajt ng˙ix ming˙ajrha ma©enbi? Ippruvajt norqod dak il-lejl… Imma g˙alxejn. Kliem Marija baqa’ jidwi f’widnejja: “…jien ma ttradejt la lill-Mulej Alla tieg˙i u lanqas lilek… Isir minni li jrid hu…” Kemm xtaqt nifhem. Kemm xtaqt nemmen. Fl-a˙˙ar l-g˙ajja g˙amlet tag˙ha. G˙ajnejja ma fel˙ux jibqg˙u miftu˙a u l-irqad ©ie fuqi biex je˙lisni minn dak it-turment. Id-dawl b˙al g˙amieni. Quddiemi rajt b˙al dija kbira u wiçç ta’ sbu˙ija liema b˙alha. Il-le˙en kien çar u sieket fl-istess ˙in. Qisu xi ˙add jitkellem bla kliem. ‘TibΩax, ÌuΩeppi… I©borha mieg˙ek f’darek. Marija tkun martek. Imma tkun ukoll omm ta’ dak li hu. Ru˙ il-qdusija ˙adem fiha u hi twelled bin il-g˙oli. Ismu ji©i minnek. Semmih Ìesù, il-˙ellies tal-kotra.” Ma nafx kontx rieqed jew kontx imqajjem. Naf biss li sidri mtela’ b’forz u b’˙e©©a li ma nafx minn fejn ©ew. RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008

Id-dawl tqawwa u ddg˙ajjef. Id-dawl tbissem u s-sliem re©a’ lura f’ru˙i. Sibt ru˙i miexi ta˙t sema iswed imtaqqab b’elf ponta ta’ dawl. Ûiffa ˙elwa mellsitli wiççi u lag˙bet ma’ xag˙ri ma˙lul. U hemm, fl-g˙elieqi mnixxfa minn sajf ja˙raq, ˙assejt il-balzmu ta’ l-ispirtu t’Alla jimlini u jsaqqi b’nida ta’ fer˙ in-nixfa ta’ ©o fija. Nibet il-fer˙. Bdejt inkanta qisni tifel çkejken u bid-dmug˙ f’g˙ajnejja ferrajt g˙anja ta’ min re©a’ sab lil missieru. “Iva, iva… Lil Marija nie˙u ˙siebha jien. Binha jkun ibni. Dak li ji©ri lilha ji©ri lili. Il-weg˙da tieg˙i inΩommha, jkun xi jkun, jg˙idu x’jg˙idu n-nies. Grazzi Mulej li r©ajt tajthieli. Grazzi li tafdani. Grazzi! Grazzi!”. Bqajt nimxi u nkanta, ni©ri u naqbeΩ minn mog˙dija g˙al o˙ra, sa ma xirfet ixxemx ©dida minn wara l-g˙oljiet li, sa ftit ilu, kienu mkebba fi dlam sfiq. Kien g˙adu bilkemm bexbex li ma ©rejtx lura g˙and ommi, qajjimtha u b’nifsi maqtug˙ g˙edtilha: “Ma, irrid ng˙idlek xi ˙a©a.” Ìbidtha ˙dejn il-mejda u ˙abbartilha blaktar ton solenni: “Ma, se n©ib lil Marija toqg˙od mag˙na, hawn, b˙ala marti. Tg˙inni nirran©aw rokna g˙aliha?” G˙adni niftakar il-˙arsa tal-povra ommi li baqg˙et imsammra fuq dak is-si©©u b’g˙a©eb fuqha. “Ma tafx, ibni, x’qed jg˙idu n-nies fuqha?” Xenglet rasha u g˙ajnejha bdew jilmaw u jleqqu. Ma setg˙etx ta˙bi l-inkwiet kbir li kellha fuqha. “Kollox naf, Ma!” we©ibt b’determinazzjoni kbira. Kont lest g˙al kollox. “Alla˙ares kien g˙adu ˙aj missierek. Kont toqtlu bl-inkwiet. Ma tafx xi tfisser g˙alina dil-˙a©a. Qatt ma ©rawlna affarijiet JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

hekk fil-familja. Óutek u qrabatek qatt ma ˙ammru wiçç ˙add. Kollha ΩΩew©u kif irid Alla qabel ma ©abu tfal fid-dinja. U issa trid i©©ibha hawn f’dari!” Bqajt in˙ares lejn ommi b’˙arsa ta’ ˙niena u ta’ fiduçja fl-istess ˙in. Kif stajt nispjegalha? Kif setg˙et tifhem? Min qatt ma sema an©lu jitkellem, kif jista’ jifhem u jemmen? Bqajt sieket hemm quddiemha, in˙alli l-im˙abba kollha li kien hemm bejnietna titkellem hi. Fl-a˙˙ar jien ukoll çaqlaqt xufftejja u b’le˙en sieket g˙edtilha: “Ma, g˙inni!” Kont naf li b˙al kull omm, ommi kienet t˙obb wisq biex tg˙id le. Qabditli wiççi bejn idejha ˙arxa bix-xog˙ol, bisitli ©bini u qaltli: “Serra˙ rasek, ibni. Jien mieg˙ek.” U ˙addnitni mag˙ha b˙al ma kienet tag˙mel meta, ta’ tifel Ωg˙ir li kont kont nag˙mel xi wa˙da minn tieg˙i u mmur nibki g˙andha. Liema mara ma tixtieqx li jkollha kunjata tajba daqshekk! Tirt minn ˙dejn ommi u tlaqt bil-©irja f’dar Marija. Fet˙itli ommha. Tatni ˙arsa minn dawk li jinfdu l-azzar, mhux il-qlub biss. “Hawn ÌuΩeppi,” g˙ajtet, b’ton ta’ xi ˙add li qed isemmi isemm xi brigant jew ˙alliel mill-ag˙ar. Marija ˙ar©et b˙al wa˙da mgerrxa u mbeΩΩg˙a. Ma kienetx taf x’tista’ tistenna ming˙andi. “Marija, aqbad ˙wej©ek u ejja f’dari. Irrid niΩΩew©ek.” Ma stajtx naqlag˙ha minn ma’ g˙onqi tant g˙annqitni bil-qalb waqt li mlietli spallejja bi dmug˙ ta’ fer˙. Ng˙id is-sew, qatt ma ssoponejt li tfajla hekk Ωag˙Ωug˙a u li tidher delikata, setg˙et kienet daqshekk b’sa˙˙itha. Marija kienet mara ta’ sa˙˙a kbira! U mhux f’dirg˙ajha biss…

Il-pjan tieg˙i kien lest. “Dil-©img˙a stess immorru g˙and Rabbi BeneΩer u nitolbuh iberkilna Ω–Ωwie© tag˙na.” Kont naf li kollox kien se jkun ta’ l-g˙a©la. Imma hekk kien hemm bΩonn. Ma kellniex Ωmien x’nitilfu. “X’ta˙seb, Marija?” komplejt. “Tinkwetax jekk ma jkollniex ˙afna mistednin. L-importanti li nkunu int u jien quddiem Alla. Forsi ti©i ˙abibtek Rebecca, jekk i˙alliha missierha. U missierek u ommok…” Stajt in˙oss ©isem Marija jirtog˙od, hekk kif kienet g˙adha mqabbda mieg˙i. G˙amilt il-kura©© u komplejt inferra’ dak li kien hemm f’qalbi g˙aliha. “Marija, x’jimporta dak li jg˙idu n-nies? Jien fer˙an se ntir li int tkun marti. Nie˙u ˙siebek Ωgur… Hekk weg˙idtu lil Alla. Hu xhud tieg˙i!” Dawret ftit wiççha u ˙arset f’g˙ajnejja. F’widnejha, minn ta˙t l-ilsien, g˙edtilha: “Dal-lejl ©ie l-an©lu… Jien ukoll naf! Naf kollox!” Wiççha xeg˙el u n-niket g˙eb minn g˙ajnejha. Bdejn mixjin flimkien lejn l-g˙olja qrib, it-tnejn siekta, g˙ajnejna mxarrbin, b’idi wa˙da f’idejha filwaqt li b’id l-o˙ra bdejt inweΩinha b’kemm kelli m˙abba. Kont di©a’ bdejt in˙ossni risponsabbli tag˙ha. Ridt in˙arisha u nkun il-bastun tag˙ha. Issa Marija dalwaqt kienet se ssir marti... u ttarbija li kienet i©©orr kienet se tkun daqs li kieku ibni stess. Konna mxejna biss ftit passi ‘l bog˙od mid-dar, li ma ˙ar©itx omm Marija ssej˙ilna. Hi wkoll kellha wiççha mibdul. “Stennew, stennew… Óalli nsib lil missierek,” bdiet tg˙id b’le˙en g˙oli. U filwaqt li bdiet issejja˙lu, bdiet tg˙ajjat b’le˙en g˙oli, kwaΩi biex tg˙id lil Ωew©ha u lir-ra˙al kollu fl-istess ˙in: “Isma’, isma’… It-tie© dil-©img˙a, it-tie© dil-©img˙a…!”

IKTBULNA L-ESPERJENZI TAGÓKOM Il-Magazin huwa mod sabi˙ biex il-qarrejja jaqsmu ma’ xulxin l-esperjenzi, il-˙sibijiet, problemi u su©©erimenti tag˙hom. Dak li qed tg˙ix int, jew li tg˙allimt int fil-˙ajja jista’ jkun ta’ g˙ajnuna kbira g˙al xi ˙add li jaqra l-Magazin tag˙na. G˙alhekk nistiednu lill-qarrejja biex jiktbulna l-˙sibijiet, l-istejjer, l-esperjenzi tag˙hom. Nirringrazzjaw lil dawk li di©à qed jag˙mlu hekk. Bosta poeΩiji li n©ibu huma miktuba minn qarrejja. Meta tiktbu xi esperjenza g˙idulna jekk tixtiequx nippublikawha ta˙ti isimkom, inkella ta˙t nom de plume, biex tinΩamm il-kunfidenzjalità. Xi drabi, biex in˙arsu l-privatezza ta’ min jikteb, nibdlu xi dettalji ta’ ismijiet u postijiet. Imma jista’ ji©ri li xi dettalji jaqblu eΩatt mas-sitwazzjoni ta’ xi qarrej ie˙or. Meta ji©ri dan kull xebh mar-realtà jkun kollu kemm hu b’kumbinazzjoni. G˙alhekk wie˙ed m’g˙andux ja˙seb f’xi persuna jew persuni reali jista’ jkun jaf huwa jew hija. Dan importanti biex nirrispettaw il-privatezza ta’ min jikteb u biex kul˙add i˙ossu ˙ieles li jista’ jaqsam mal-qarrejja l-esperjenzi u l-istejjer tag˙hom. L-Edituri

EWRO FLOK IL-LIRA MALTIJA

Minn Jannar mhux se nibqg˙u nirreferu g˙all-munita tal-Lira Maltija, imma biss g˙all-Ewro.

ÇEKKIJIET Jekk tibg˙at il-˙las jew offerta tieg˙ek b’hekk aççerta ru˙ek li:

jibqa’ l-ekwivalenti g˙al Lm2, i©ifieri e4.66. 1. Is-somma indikata tkun bl-EWRO Infakkru li l-Magazine tag˙na (e) u mhux Lira Maltija (Lm). JIDDEPENDI GÓAL KOLLOX 2. Jekk tuΩa çekkijiet li MILL-OFFERTI ÌENERUÛI li g˙adhom stampati bisl-qarrejja jibg˙atu ma’ lsimbolu LM, aqta’ dan abbonament tag˙hom. Ming˙ajr is-simbolu u minfloku dawn l-offerti ma nkunux nistg˙u ikteb b’idek is-simbolu ta’ l-Ewro (€). Hdejn din inla˙˙qu ma’l-ispejjeΩ ta’ listampar u tal-posta. il-korrezzjoni tinsiex Ntiolbukom g˙alhekk tibqg˙u tiffirma jew tniΩΩel l©eneruΩi mal-Magazin tag˙kom, inizjali tieg˙ek. L-abbonament se anke jekk il-munita tinbidel. GRAZZI lil kull min jibg˙at offerti. RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008

LIL MIN SE TISTIEDEN ? JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

arba, wa˙da mara, xirfet ‘il barra minn darha wara li kienet semg˙et xi ˙add jiççaqlaq fil-fet˙a ta’ quddiem il-bieb ta’ barra. Rat tliet ixju˙, b’le˙ja twila bajda u libsin xi ftit differenti wie˙ed mill-ie˙or. Kien hemm bilqeg˙da fuq l-g˙atba. Qatt ma kienet rathom qabel. “Jien ma nafkomx”, qaltilhom, “Imma tidhru g˙ajjenin u g˙andkom ©u˙ klubi fuqkom. G˙addu ©ew ˙alli nag˙mlilkom xi ˙a©a x’tieklu.” “Ûew©ek id-dar?” staqsewha. “Le”, qaltilhom, “b˙alissa jkun g˙adu ma da˙alx.” “Mela ma nistg˙ux nid˙lu”, we©buha. “Lesti nistennewh!” U hekk g˙amlu. Re©g˙u intasbu fuq lg˙atba u bla kliem xejn qag˙du hemm jistennew. Filg˙axija ir-ra©el wasal lura d-dar. Da˙al mill-bieb ta’ wara u xejn ma nteba˙ li quddiem biebu kien hemm tliet ixju˙, b’xag˙arhom abjad, bilqieg˙da fuq l-g˙atba jistennewh. Il-mara malajr irrakuntatlu l-istorja u qaltlu bihom. “Mela, x’qed tistenna,” qalilha. “G˙idilhom jid˙lu mill-aktar fis. Dawk ibbiesu hemm!” U l-mara ˙ar©et issej˙ilhom. “Isa, ir-ra©el wasal. G˙ax ma tid˙lux issa!” “Le,” qabeΩ wie˙ed minnhom. “A˙na ma nistg˙ux nid˙lu t-tlieta f’daqqa ©o darek!” “U g˙aliex le?” staqsiet mistag˙©ba l-mara. Dak malajr ipponta subg˙ajh lejn wie˙ed minn s˙abu x-xju˙ u qalilha: “Ara, dak jismu Ìid. U dan sie˙bi l-ie˙or jismu Suççess. Jien jisimni M˙abba. Issa mur ˙dejn Ωew©ek u ftiehem mieg˙u liema wie˙ed minna tridu li jid˙ol f’darkom. Hekk it-tlieta f’daqqa ma nid˙lux, imma wie˙ed wie˙ed biss!”

U l-mara da˙let malajr qrib Ωew©ha u qaltlu b’dan kollu. Wiçç ir-ra©el xeg˙el bil-fer˙. “Mela, jekk hu hekk”, qalilha b’˙afna eçitament fuqu, “ejja nistiednu lil Ìid. G˙idlu jid˙ol ©o darna biex jimlihielna bil-©id!” Il-mara ma qablitx. “Imma, g˙aΩiΩ tieg˙i, g˙aliex ma nistiednux lil Suççess?” Binthom kienet fil-kamra l-o˙ra tissemma’ kollox. Malajr tfaççat ˙dejn missierha u ommha. Riedet tg˙id tag˙ha wkoll: “Mhux a˙jar nistiednu Im˙abba? Hekk darna timtela’ bl-im˙abba, li hi l-aqwa ˙a©a!” “Iva, kos!”, kompla l-missier. “Ara fittex mur tihom risposta. G˙idilhom li l-ewwel wie˙ed li nistiednu g˙andu jkun Im˙abba. Nixtiequh ikun il-mistieden ta’ l-unur f’darna.” Il-mara hekk g˙amlet. Óar©et u staqsiet: “Min minnkom hu Im˙abba? Ejja id˙ol f’darna. Int il-mistieden ta’ l-unur!” Ix-xwejja˙ li kien jismu Im˙abba, qam minn fejn kien u beda die˙el lejn id-dar. Óin bla waqt, iΩ-Ωew©t ixju˙ l-o˙ra, qamu wkoll u taw is-salt biex jid˙lu warajh. Il-mara n˙asdet. Daret fuqhom u qaltilhom: “Jien lil Im˙abba stedint u mhux lilkom. Dan kif se taqbdu u tid˙lu f’dari! Intom m’g˙edtux li ma tistg˙ux tid˙lu t-tlieta f’daqqa?” U t-tlieta we©buha b’le˙en wie˙ed: “Kieku stedint lil Ìid jew lis Suççess, it-tnejn l-o˙ra kienu jibqg˙u barra. Imma la stedint l-Im˙abba, ikollna nid˙lu mieg˙u. G˙ax fejn tid˙ol l-Im˙abba, l-Ìid u s-Suççess jimxu warajh.” U tul din is-sena l-©dida lil min se tistieden f’˙ajtek u f’darek? RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008

Ghaziz Patrick, Jien ma kien jonqosni xejn g˙ax kont l-uniku wild tal-familja. IΩda, anki tifla sinjura u mfissda t˙oss ru˙ha wa˙edha xi kultant; g˙alhekk, meta ommi qaltli li kienet tqila, ridt intir bil-fer˙. Bdejt nimma©ina kemm se tkun gustuΩ u kemm se tkun tixbahni. Meta twelidt bqajt iççassata n˙ares lejn idejk u saqajk Ωg˙ar u stag˙©ibt kemm kont ˙elu. Óadnik id-dar u

10 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

tant ˙assejtni kburija meta bdejt nurik lil s˙abi. Kienu jmissuk u xi kultant anki joqorsuk, imma int qatt ma g˙amilt reazzjoni. Meta kellek ˙ames xhur kien hemm xi affarijiet li bdew jinkwetaw lil ommi. Ma kontx tiççaqlaq u l-biki tieg˙ek kien stramb, qisu ta’ qattus. G˙alhekk, ©ibnilek ˙afna tobba. It-tlettax-il tabib li nvistak qal li int kellek sintomi ta’ kundizzjoni li l-FrançiΩi jsej˙ulha “cri du chat”, g˙ajta ta’ qattus. Meta jien staqsejtu xi tfisser ˙ares lejja bi ˙niena u qalli, “Óuk qatt mhu se jimxi jew jitkellem,” It-tabib qalilna li kienet kundizzjoni li taqbad lil wie˙ed minn kull 500,000 tarbija u li t˙alli lill-vittmi lura fl-iΩvilupp tag˙hom. Ommi kellha xokk fuqha u jien ˙assejt rabja kbira. Bdejt in˙oss li ma kenitx ˙a©a ©usta. Meta morna d-dar ommi ˙aditek ©o dirg˙ajha u bdiet tibki. Jien ˙arist lejk u rrealiΩΩajt li ma

ddumx ma ti©ri l-kelma li m’intix normali. G˙alhekk, biex ma nitlifx il-popolarità tieg˙i g˙amilt dak li qatt ma bsart li nag˙mel – ma ridtx naf bik aktar! Ommi u missieri ma kienu jafu b’xejn, imma jien g˙amilt minn kollox biex ma n˙obbokx int u tikber. Huma kienu dejjem iduru mieg˙ek u jien kont nirrabja g˙alihom sakemm, matul is-snin, din ir-rabja nbidlet f’mibeg˙da. Ommi qatt ma qatg˙et qalbha minnek g˙aliex kienet taf li kellha tag˙mel hekk g˙al-©id tieg˙ek stess. Kull meta kienet tpo©©ilek il-©ugarelli fl-art, int kont titgerbeb minflok titkaxkar fuq Ωaqqek. Kont ninduna li, b’qalbha maqsuma, kienet tag˙millek ftit foam madwarek biex ma ddurx. Kont tit˙abat u tibki bil-˙niena, b’dik il-bikja ta’ qattus. Imma xorta qatt ma qatg˙et qalbha. Ìurnata wa˙da inti sfidajt dak li kienu qalu t-tobba u tkaxkart fuq Ωaqqek.

Meta ommi ratek tag˙mel hekk ˙asbet li, allura, tista’ timxi wkoll. Meta kellek erba’ snin kont g˙adek titkaxkar fuq Ωaqqek u ommi kienet tpo©©ik fuq il-˙axix. Kienet tlibbsek il-˙arqa biss u kienet titbissem tarak tiddejjaq t˙oss il-˙axix ta˙tek. Kont titkaxkar sal-bankina u hi kienet ti©brok u tpo©©ik lura. Kienet tirrepeti din il-˙a©a ˙afna drabi sakemm, darba minnhom, ratek tqum u ti©ri fuq il-˙axix. Bejn tibki u tid˙aq, g˙ajtet lil missieri u lili biex ni©u narawk. Missieri g˙annqek mieg˙u jibki kemm jifla˙. Jien bqajt fil-kamra tieg˙i nosserva mit-tieqa din ix-xena ta’ qsim il-qalb. Int u tikber ommi g˙allmitek titkellem, tikteb u taqra. Jien kont narak timxi barra, ixxomm il-fjuri, tiskanta lejn l-g˙asafar u, xi kultant, titbissem wa˙dek. Bdejt nara s-sbu˙ija tad-dinja ta’ madwari, is-sempliçità tal-˙ajja, l-g˙e©ubijiet ta’ din id-dinja, eΩatt b˙al ma kont tarahom int. Bdejt nirrealiΩΩa li int ˙ija u g˙alxejn nipprova nobog˙dok. Sibt ru˙i qed in˙obbok. Bil-mod il-mod er©ajt sirt mid˙la tieg˙ek. Bdejt nixtrilek ©ugarelli u nag˙tik l-im˙abba kollha li o˙t setg˙et qatt tag˙ti

lil ˙uha. Int kont tirringrazzjani billi titbissimli u tg˙annaqni. IΩda, na˙seb li int qatt ma kellek tkun g˙alina. Meta g˙alaqt g˙axar snin bdejt tbati minn u©ig˙at ta’ ras qawwija. It-tabib qalilna li kellek illeukemia. Ommi baqg˙et iççassata. Missieri ˙addanha mieg˙u u jien g˙amilt mill-a˙jar biex inΩomm id-dmug˙. Qatt ma ˙assejtni n˙obbok daqs dak il-˙in. Lanqas stajt niççaqlaq minn ˙dejk. It-tobba qalulna li l-unika speranza kienet li jinbidel il-mudullun. Bdejna nfittxu li xi ˙add mad-dinja kollha li seta’ jag˙tik mill-mudullun tieg˙u. Meta fl-a˙˙ar sibna lil xi ˙add, int kont ma tifla˙x u t-tabib, b’nofs qalb, ˙assar l-operazzjoni. Wara bdewlek il-kemoterapija. Int bqajt sa l-a˙˙ar ti©©ieled g˙all-˙ajja. Xahar biss qabel ma mitt, tlabtni niktiblek lista ta’ l-affarijiet kollha li xtaqt tag˙mel meta to˙ro© mill-isptar. Jumejn wara li lestejna l-lista tlabt littobba biex jibag˙tuk id-dar. Morna u kilna l-©elat u l-kejkijiet, ©rejna fuq il-˙axix, tajjarna t-tajr, morna nistag˙du, ˙adna ˙afna ritratti u tajjarna anki bΩieΩaq. Niftakar sew l-a˙˙ar diskursata li kellna. Int g˙idtli li, jekk tmut u jien ikolli bΩonn xi ˙a©a, kelli

nikteb nota, norbotha ma’ spaga ta’ buΩΩieqa u m˙alliha ttir lejn issema. Meta g˙idtli dan jien infqajt nibki. Int g˙annaqtni mieg˙ek. Wara, er©ajt ˙assejtek ma tifla˙x. L-a˙˙ar lejl tlabtna ftit ilma, ridtna nog˙rkulek daharek u ng˙annquk. Fl-a˙˙ar intlift, b’g˙ajnejk mimlijin dmug˙. Meta ˙adnik l-isptar ippruvajt titkellem imma ma rnexxielekx. Jien naf xi xtaqt tg˙id. “Jien qed nisimg˙ek,” g˙idtlek u, g˙all-a˙˙ar darba, g˙idtlek, “Dejjem nibqa’ n˙obbok u ma ninsik qatt. TibΩax. Dalwaqt tkun ˙dejn il-Bambin fil-©enna.” B’g˙ajnejja mimlijin dmug˙ rajt lill-aktar tifel qalbieni jieqaf jie˙u n-nifs. Missieri, ommi u jien tant bkejna li ma baqg˙alniex aktar dmug˙. Patrick fl-a˙˙ar kien telaq u ˙alla lilna warajh. Minn dak inhar int kont l-ispirazzjoni tieg˙i. Kont urejtni kif in˙obb il-˙ajja u ng˙ixha bis-s˙i˙. Bis-sempliçità u l-onesta tieg˙ek kont urejtni dinja mimlija im˙abba. U ©eg˙iltni nirrealiΩΩa li laktar ˙a©a importanti fil-˙ajja hi li tkompli t˙obb ming˙ajr ma tistaqsi g˙aliex u kif, u t˙obb ming˙ajr limitu. Grazzi, ˙ija Ω-Ωg˙ir, talli g˙allimtni dan kollu. Ohtok, Sarah

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 11

Il-Fidi u r-Raguni:

Hbieb jew Ghedewwa? 12 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

“Caroline, g˙aliex iΩΩewwi©tni?”, staqsa Kevin b’ton nibbiexi, u b’˙arsa mqarba. “Dan biex ©ej dalg˙odu?”, ˙asbet bejnha u bejn ru˙ha, u wara pawΩa çkejkna: “G˙ax jien belha… vera belha”, we©bitu, b’˙arsa taparsi mqita. “Mhux qed ng˙addik biΩ-Ωmien… g˙idli g˙aliex!”, tkarrbilha Kevin. “Fejn naf jien? Forsi g˙ax kellek dik il-goatee, u Melanie qalti li ΩΩomm mal-Juve,... u kellek mod ta’ kif t˙ares f’g˙ajnejja… u meta kont tibda titkellem fuq xi ˙a©a li kienet tappassjonak, qatt ma kont nixba’ nisimg˙ek… Imbag˙ad meta bdejna no˙or©u flimkien…˙eqq, taf int…”, laqalqet Caroline, b’g˙ajnejha jibbru. “IΩda dan kollu beda jog˙©bok fija wara li ˙adt grazzja mieg˙i, jew ˙adt grazzja mieg˙i min˙abba dan kollu?”, insista Kevin. Din x’mistoqsija hi, nist˙ajjilkom tg˙iduli. Il-proçess, kif nafu lkoll, qisu jdur b˙al f’çirku: tie˙u grazzja ma’ xi ˙add u dlonk issib ra©unijet g˙aliex tqatta’ l-˙in mieg˙u; aktar ma’ tqatta’ ˙in mieg˙u, aktar issir tafu u aktar tie˙u grazzja mieg˙u, u aktar issib ra©unijiet biex tqatta’ l-˙in mieg˙u. Il-Fidi: Çirku ta m˙abba bejn tnejn Óafna drabi, meta na˙sbu fuq x’inhi l-fidi, nqabbluha inkonxjament ma’ xi tifla fl-iskola qed titg˙allem il-matematika: “wie˙ed u wie˙ed jag˙mlu tnejn...”. Jekk tg˙allmitha,

qatt ma ser ikollha dubji; jekk g˙ad g˙andha d-dubji, sinjal li g˙adha ma tg˙allmet xejn. Jew inkella inqabbluha ma’ dak ir-ra©el fanatiku jew ‘b’rota nieqsa’ li jekk il-boss tal-mafja (jew il-mexxej tal-partit jew il-guru tas-setta) jg˙id ‘kemm nixtieq li Toni jaqa’ u jmut zopptu’, arah imur joqtol lil Toni u ji©i lura g˙and il-‘boss’ bi tbissima fuq wiççu b˙alma ©eru jigi lura bl-g˙adma li tkun waddabtlu. Dawn ix-xbihat tal-fidi huma foloz – ner©a’ ng˙id – foloz. Sfortunatament, dawn ix-xbihat tal-fidi tant da˙lu f’rasna li meta jg˙idulna li Madre TereΩa kellha d-dubji, b˙alma kellhom il-qaddisin il-kbar kollha, b˙al donnu nin˙asdu. IΩda m’g˙andniex g˙alfejn, g˙aliex il-fidi m’hix informazzjoni ‘matematika’ fuq Alla, u lanqas m’hi ubbidjenza fanatika lejn xi ideal jew xi bniedem li jitkellem f’isem Alla. Il-fidi hi l-ewwel u qabel kollox relazzjoni bejn tnejn, b˙al dik li g˙andha Caroline ma’ Kevin. Tabil˙aqq, il-fidi tibda bilgrazzja. Litteralment, trid ‘tie˙u grazzja’ ma’ Alla, dak il-Missier Twajjeb li xandrilna Ìesù Kristu, u tabil˙aqq, din hi grazzja (li Alla jag˙ti lil kul˙add f’xi mument f’˙ajtu): ma naslux g˙aliha la bir-ra©unamenti sbie˙ u lanqas bit-tqanΩie˙. Dan Alla, ladarba jkollna grazzja mieg˙u, nie˙du gost inqattg˙u l-˙in mieg˙u... u xi ˙a©a dwaru nispiççaw li nsiru nafu – ukoll jekk jibqa’ fih miljun ˙a©a x’tiskopri, ukoll jekk dejjem jibqa’ misteru, b˙al Kevin

g˙al Caroline. Fil-fatt, qatt ma’ nistg˙u naslu li nsiru nafu persuna daqs kemm taf hi lilha nnifisha; kull ‘xi ˙addie˙or’ jibqa’ g˙alina ‘misteru’. U dak li nsiru nafu dwaru mhux sabiex in©emmg˙u l-informazzjoni, b˙at-tifla tal-iskola li qed titg˙allem it-‘tables’. IΩda b˙al Caroline dwar Kevin: insiru nafu dwar Alla sabiex inkunu nafuh a˙jar (lilu, lillpersuna tieg˙u), u aktar nie˙du grazzja mieg˙u, u aktar in˙obbuh. Jekk niskopru li jΩomm mal-Juve, u a˙na wkoll, tant l-a˙jar: nag˙sru l-lumi flimkien u naqsmu l-molol tas-sufan flimkien. Jekk niskopru li jΩomm mattim ta’ kontrina, tant l-a˙jar, g˙aliex inqattg˙u s-sig˙at ninbxu u ninku lil xulxin u ng˙adduha wkoll. Duttrini u Veritajiet: l-g˙arfien li jg˙inna nibnu relazzjoni Matul l-eluf ta’ snin ta’ storja talpoplu Lhudi u tal-Knisja ©emmajna ˙afna informazzjoni dwar min hu Alla u g˙aliex jinteressa ru˙u daqshekk fina u fl-affarjiet li jmissu ‘l-˙ajjitna. It-tentazzjoni tag˙na hi jkollna mo˙˙na f’li n©emmg˙u l-informazzjoni u li ninsew li Alla nnifsu da˙al fl-istorja tag˙na u g˙arrafna min hu f’persuna ta’ veru: Ìesù ta’NaΩaret. “Kos, in˙ossni rasi mimlija bil‘veritajiet’ u d-‘duttrini’ fuq Alla li qalli l-Father”, kien jg˙id Johnny ta’ spiss li ommu. B˙al donnu kien jitnaffar jitg˙allem dan kollu bl-amment u kien jiddejjaq jaqbad dawn il-kwistjonijiet ma’ s˙abu, speçjalment fejn ma kienx RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 13

jifhem u fejn ma kienx i˙ossu komdu. Nimma©ina li ˙afna fostna j˙ossuhom b˙alu. Fil-fatt, dawn il-veritajiet, dawn id-duttrini, m’humiex il-qalba tal-fidi... L-istess kif dak kollu li taf Caroline dwar Kevin mhux il-qalba tar-relazzjoni tag˙ha mieg˙u. Kevin mhux persuna©© storiku mejjet, b˙al Napuljun li nistg˙u biss in©emmg˙u dwaru l-informazzjoni. Linformazzjoni tag˙ha dwar Kevin tiswa biex tkompli tibni r-relazzjoni mieg˙u. L-istess Ìesù: hu persuna hajja, mhux sempliçi persuna©© storiku. Ibda sir afu personalment. Imbag˙ad tg˙allem aktar dwaru biex issir tafu aktar... personalment.

Mhux hekk biss. Trid tafda x-xjenza li vvintat din it-teknika, trid tafda lil min bieg˙lek l-apparat, trid tafda lil min qallek li l-g˙alliema ta’ min jafdaha... fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar trid tkun bniedem li jaf jafda lin-nies. Inkella tispiçça tg˙ix f’bozza. Il-fidi f’dak Alla li wriena Ìesù hi lfiduçja f’din il-Persuna, f’dan Alla li hu persuna. L-informazzjoni dwaru tista’ tg˙inna nafdawh, iΩda fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar irridu ‘ninxte˙tu fl-ilma’... u mhux darba g˙al dejjem: ˙afna drabi jkollna nafdaw lil Alla mill-©did. Kif naslu biex nafdawh l-ewwel darba? Kif naslu nie˙du grazzja mieg˙u? Il-biçça l-kbira minna di©à jafdawh u di©à mi©budin lejh, g˙ax Sir g˙afu personalment billi trawwimna fil-fidi. IΩda, kif jistg˙u tafdah: il-Fidi hi fiduçja jie˙du grazzja ma’ Alla dawk li qatt Li kellek tinΩel tog˙dos biç-çilindri ma jsiru jafuh? Kif jin©ibdu lejh dawk l-ewwel darba ma’ ‘esperta’, tajjeb tkun li ma jitrawmux fil-fidi nisranija jew li taf li g˙andha ç-çertifikat, tajjeb tkun g˙andhom pre©udizzji kbar (u forsi taf li hi bniedma sew u li m’g˙andha bir-ra©un) kontra l-kattoliçi, kontra xejn kontrik.IΩda meta tinxte˙et fl-ilma l-Knisja? u tibda nieΩel fil-fond, trid tafdaha.

TALBA

Bil-kura©© li nfittxek bil-qawwa tieg˙i kollha, dik li tajtni, jien fittixtek, xewqan li nara ‘l dak li fih emmint. U ssilitt, u batejt. Alla tieg˙i, Mulej tieg˙i, tama wa˙danija tieg˙i, ag˙tini l-˙ila li nfittxek. Jalla nfittex wiççek b’˙e©©a bla tmiem. Inti li tajtni li nsibek, tini wkoll il-kura©© li nfittxek u li nittama li nsibek, kuljum, dejjem aktar.

14 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Il-fidi ta’min ma jemminx Il-fidi f’Alla tibda’ bil-fiduçja fittajjeb li hemm fil-bnedmin. L-ebda matematika ma hi qatt ser tippruvalek li l-©urnata li hemm quddiemek hi ‘worth it’ li tg˙ixha. Dan tiskoprih meta tqum u tg˙ixha. Hija l-esperjenza sabi˙a tal-©urnata li g˙addiet li tg˙inna nqumu b’fiduçja g˙al dik li ©ejja. Il-fidi f’Alla tibda’ bil-fiduçja fil-Óajja, fit-Tjubija li hemm fil-bnedmin. Din hi l-fidi ta’min ma jemminx f’Alla. Minnha biss tista’ tinlaqa’ l-fidi reli©juΩa, il-fidi f’Alla-persuna, meta ji©i mxandar Kristu. Xog˙lna hu li nxandru. Mhux biss lil min ma jemminx, iΩda speçjalment lil dawk li taparsi jemmnu. Dawk li jemmnu fl-alla ‘persona©© storiku’, fl-alla ‘sistema dottrinali’, fl-alla ‘boss tal-mafja’: lil dawn kollha je˙tie© li jit˙abbrilhom l-Alla persuna ˙ajja. Jalla jkunu nies li jafdaw, li lesti jid˙lu fiççirku tal-im˙abba, forsi xi darba Malta ssir tabil˙aqq kattolika.

René Micallef SJ

Ûomm s˙i˙a, quddiemek, il-qawwa tieg˙i; fejjaq, biswitek, il-dg˙jufija tieg˙i. Quddiemek hu dak kollu li nista’, dak kollu li ma nafx. Minn fejn fta˙tli ser ng˙addi ©ewwa: ilqag˙ni. Minn fejt tbaqtli l-bieb, qed insejja˙lek: ifta˙li. Ag˙tini li qatt ma ninsik. Ag˙tini li nifhmek. Alla tieg˙i, Mulej tieg˙i, ag˙tini li n˙obbok. Santu Wistin. Fuq it-Trinità 15.

WIPERS

Ix-xita kienet nieΩla sew waqt li kont insuq biex inwassal lil binti lejn l-iskola. It-toroq kienu jiΩolqu sew u kont qieg˙ed b’seba’ g˙ajnejn kif insuq biex ma niskiddjax. Kif kont hekk ikkonçentrat fuq issewqan kwaΩi n˙sadt b’le˙en binti ssejja˙li. Kienet hemm mix˙uta fil-qieg˙ tas-seat ta’ ˙dejja, komda komda u kienet ilha siekta g˙al fit ˙in sewwa. “Pa,” qaltli, “aqta’ x’qed na˙seb?”. Meta kienet to˙ro© bi kliem b˙al dan, kien ifisser li kienet tkun ilha tberren f’mo˙˙ha fuq xi ˙a©a u issa tkun ˙assitha lesta li tispjega l-iskoperti straordinarji ta’ mo˙˙ tifla ta’ sitt snin. Jien fta˙t widnejja bera˙ biex nisma’ l-g˙erf tag˙ha. “X’qed ta˙seb, binti?”, staqsejtha b’kurΩità ©enwina.

“Ix-xita, Pa! Ix-xita hija b˙ad-dnub u l-wipers huma b˙al idejn Alla li l-˙in kollu jimsa˙ id-dnubiet tag˙na minn quddiemu.” Ng˙id is-sew ©ismi qam xewk xewk bl-emozzjoni. Ma kontx nistenna riflessjoni b˙al din. “Dan tassew ˙sieb bellezza, Lorna.” g˙edtilha, filwaqt li ˙assejtni qisni tifel Ωg˙ir qed jie˙u xi lezzjoni ming˙and l-g˙alliema tieg˙u. Imbag˙ad, b’kurΩità kbira, ridt nara sa fejn iwassal dak il-mo˙˙ çkejken ta’ binti. Staqsejtha: “Imma qed tinnota li, minkejja li l-wipers dejjem jims˙u l-qtar, ix-xita dejjem tibqa’ ©ejja? Fiex i©©ag˙lek ta˙seb din?”

Bla tlaqliq u dritt dritt we©bitni: “A˙na mhux hekk ukoll? Nibqg˙u nag˙mlu d-dnubiet u Alla jibqa’ ja˙frilna!” Minn dakinhar qatt ma stajt inqabbad il-wipers tal-karozza ming˙ajr ma na˙seb f’binti ta’ ˙ames snin li kienet kapaçi tara l-˙niena u l-ma˙fra t’Alla fil-qtar tax-xita u filwipers li jims˙uhom bla waqfien. Kemm nixtieq li jkolli mo˙˙ u qalb b˙al dawk taç-çkejkna binti. T˙alliniex nikbru wisq, Mulej. Óallina nibqg˙u b˙at-tfal iΩ-Ωg˙ar!

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 15

Kiteb bir-Rixa…

Imma Jag˙ti Parir Fuq l-Internet! Intervista ma’ Sant’ Injazju 16 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Injazju, il-Fundatur tal-ÌiΩwiti, kellu l-kapaçità kbira li jsib il-qies eΩatt ta’ kif wie˙ed juΩa l-affarijiet kollha tal-˙ajja. Kien jaf li kull eΩa©erazzjoni tfisser jasar ta’ min iwettaqha. Kiteb gwida s˙i˙a kif wie˙ed jista’ jasal g˙al dan il-bilanç sabi˙ fil-˙ajja, g˙ax g˙araf li min isib dan il-bilanç veru jkun sab lil Alla nnifsu. Il-kittieb ta’ din l-intervista imma©inarja juΩa l-pariri ta’ Injazju biex juri li anke fl-uΩu ta’ l-internet hemm mod kif wie˙ed isib bilanç tassew. Mistoqsija: Nirringrazzjawk g˙aΩiΩ S.InjaΩju li aççettajt l-istedina g˙al din l-intervista. Qabel xejn nilqg˙uk fis-seklu wie˙ed u g˙oxrin; seklu differenti ˙afna mis-seklu sittax li fih g˙ext int. Injazju: Bla dubju. Id-dinja m’g˙adhiex li kienet: kien hemm ˙afna progress fix-xjenza u t-teknolo©ija, tjiebet il-kwalità tal-˙ajja u l-istima tad-dinjità tal-bniedem. Barra minn hekk il-mezzi ta’ komunikazzjoni saru ˙afna aktar effiçjenti. Fi Ωmieni, niftakar, kellhom jg˙addu sentejn biex tasalli l-a˙bar tal-mewt tal-˙abib tieg˙i Fran©isk Saverju li kien miet qrib iç-Çina: Illum kemm tag˙fas buttuna u l-messa©© jasal in-na˙a l-o˙ra tad-dinja fi ftit sekondi. Ma nafx x’tg˙idulha din… imejl? Dawn l-iΩviluppi huma kollha ta’ min ifa˙˙arhom u ta’ min juΩahom biex jag˙ti glorja ‘l Alla. Mistoqsija: Wie˙ed mill-mezzi ta’ komunikazzjoni importanti fid-dinja tal-lum huwa l-internet. Issib informazzjoni utli u ta’ ©id, waqt li min-na˙a l-o˙ra ssib anke materjal li jag˙mel ˙sara. L-internet jista’ g˙aldaqstant ikun ta’ tentazzjoni g˙al xi w˙ud. Fil-ktieb tieg˙ek l-EΩerçizzi Spiritwali tag˙ti g˙ajnuniet biex wie˙ed juΩa sew l-affarijiet. Tista’ tissu©©erixxi xi mezzi li jg˙inu fl-uΩu talinternet? Injazju: L-ewwel nett, dak li hu ˙aΩin jew li evidentement jag˙mel ˙sara irridu nevitawh mill-ewwel u ming˙ajr kompromessi. Anke

Mistoqsija: Jista’ ji©ri li g˙alkemm wie˙ed ikun jixtieq iΩomm il-qies, meta jkun fuq linternet jitlef il-kontroll. Injazju: Mezz ta’ g˙ajnuna g˙al dan hu li waqt li wie˙ed ikun fuq l-internet iΩomm f’mo˙˙u kif ja˙seb li kien i©ib ru˙u Ìesù Kristu kieku Mistoqsija: L-internet fih ˙afna attrazzjonijiet kien f’postu u jipprova jixb˙u. Dan jg˙in – a˙barijiet, log˙ob, chat, e-mail, muΩika u ukoll biex il-mo˙˙ ma jkunx kompletament films per eΩempju. JeΩisti r-riskju ta’ ˙ela ta’ mitluf f’dak li qieg˙ed jag˙mel fuq l-internet ˙in. Inti x’tissu©©erixxi? u g˙alhekk isir iktar façli li wie˙ed jikkontrolla Injazju: L-ewwelnett tajjeb li nag˙mlu lilu nnifsu. distinzjoni bejn uΩu ta’ l-internet g˙all-bΩonn Imbag˙ad f’dawk il-mumenti ta’ stennija, u uΩu g˙all-gost. F’dak li hu ta’ bΩonn u li per eΩempju waqt li wie˙ed ikun qieg˙ed ma jag˙tix gost, façli li wie˙ed jikkontrolla. jiddawnlowdja, jista’ ja˙seb u jag˙mel affarijiet Wie˙ed aktarx li jkollu jag˙mel sforz meta ji©i o˙ra mhux relatati mal-kompjuter u b’hekk biex jag˙mel xi ˙a©a li ma tag˙tihx gost. Meta jista’ jnaqqas il-©ibda g˙al dak li jag˙ti pjaçir mbag˙ad ikun hemm ˙afna gost fl-o©©ett fuq l-internet. Fuq kollox tajjeb li wie˙ed jikber il-periklu l-gost ji©ri bina, u l-bΩonn joqg˙od attent li ma jintilifx f’dak li qieg˙ed ninsewh. jag˙mel u ma j˙allix l-aptit i©ag˙lu jag˙mel kollox bil-˙atfa. G˙andu jkun sid tieg˙u innifsu Mistoqsija: Kif jista’ wie˙ed jasal li jsib il-qies kemm fil-mod kif juΩa l-internet u kemm fil-˙in f’kemm ˙in g˙andu jqatta’ fuq l-internet? li jqatta’ fuqu. Injazju: Wie˙ed jista’ jibda billi jnaqqas il-˙in li qieg˙ed jag˙mel b˙alissa speçjalment fuq dak Mistoqsija: X’g˙andu jag˙mel wie˙ed li j˙oss li jag˙tih l-iktar gost u iktar ma jnaqqas iktar li g˙andu ©ibda mhux f’postha g˙all-internet a˙jar. Wie˙ed jista’ jdarri lilu nnifsu jΩomm biex je˙les minnha? il-qies b’Ωew© modi: l-ewwel billi, fejn jista’, Injazju: Jkun ta’ g˙ajnuna kbira jekk wie˙ed, jag˙Ωel li juΩa sites jew servizzi o˙rajn li, filwaqt f’mumenti meta ma j˙oss il-©ibda g˙allli jaqdu l-bΩonn, jattirawh inqas u t-tieni li internet, jiddeçiedi kemm se jqatta’ ˙in fuq dawk is-sites li jΩurhom prinçipalment g˙allil-kompjuter id-darba li jmiss. Jekk imbag˙ad pjaçir, iΩurhom mill-inqas. waqt li jkun fuq l-internet ti©ih it-tentazzjoni li jaqbeΩ il-˙in stipulat, jag˙mel bil-maqlub u Mistoqsija: Dan ifisser li wie˙ed m’g˙andux jnaqqas ftit minuti mill-˙in li jkun iddeçieda. g˙alfejn jirregola l-uΩu tal-internet meta dan isir g˙all-bΩonn? Mistoqsija: G˙andek xi su©©eriment ta’ Injazju: Anke f’dan, tajjeb li wie˙ed iΩomm l-a˙˙ar? il-qies. Meta wie˙ed joqg˙od lura anke minn Injazju: F’dawn l-affarijiet hu utli ˙afna dak li hu bΩonnjuΩ, iktar jasal malajr biex anke li wie˙ed ifittex xi ˙add ta’ fiduçja li jista’ hawn isib il-qies. Dan g˙al Ωew© ra©unijiet: jakkumpanjah fid-deçiΩjonijiet li jie˙u g˙ax dan l-ewwel g˙ax b’hekk jifta˙ qalbu iktar u jkun ikun jista’ jara lilu u s-sitwazzjoni tieg˙u b’mod jista’ jisma’ l-ispirazzjoni minn Alla dwar fejn hu iktar o©©ettiv milli qatt jista’ jara lilu nnifsu. l-qies. It-tieni, jekk jinduna li wisq tnaqqis qed Barra minn hekk il-fatt li ma jkunx wa˙du ikunlu ta’ ˙sara, jasal iktar malajr biex jinduna jag˙tih kura©© biex ma jaqtax qalbu li jsib x’inhu verament bΩonnjuΩ u x’mhuwiex. il-qies u l-ordni. Chris Vella SJ dwar dak li ma fih xejn ˙aΩin fih innifsu, jkun tajjeb però jekk wie˙ed iΩomm il-qies. Wie˙ed irid jg˙arbel u jara jekk hu x ta’ g˙ajnuna jew le. Hekk jag˙raf iΩomm dak li jg˙inu u jwarrab dak li jtellfu.

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 17

Jiktbu l-Qarrejja

Ûmien Diffiçli Óafna Il-problemi kienu wisq kbar li kelli ma Ωew©i u li kienu se jwassluna g˙al separazzjoni. Óafna drabi qtajt qalbi li qed nitlob g˙al xejn. Kelli ˙afna dubji f’Ωew©i u kont nfittex li nsib x’kienu r-ra©unijiet ˙alli nipprova nsib s-soluzjonijiet jien. Darba t-tifel waqt il-qrar il-qassis qallu “G˙idilha lil mummy biex tafda f’Alla u t˙alli kollox f’idejh u ma taqtax qalbha titlob”. Jien kont nsiba ˙afna difficli u bqajt nfittex ˙alli nsolvi s-soluzzjonijiet jien. Ftit wara l-qrara tat-tifel kellna l-parents day tal-iskola u waqt li konna qeg˙din nistennew li jmissna nid˙lu g˙and l-istess qassis li dak iΩ-Ωmien

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK OPPORTUNITAJIET TA’ FORMAZZJONI Gawdi int ukoll minn esperjenza li tkabbrek u tiffurmak Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex tibbukkja jew tikseb aktar informazzjoni Çentru Spiritwalità Injazjana Uffiççju: Mount St Joseph Retreat House, Targa Gap Triq il-Missjunarji Maltin, Il-Mosta, MST 9072 Tel: 21 416 916

Imexxi: Prof. Anthony J. Frendo (Professor in Scripture and Biblical Archaeology) DAR MANRESA, Triq Santa Duminka Victoria, G˙awdex Tel: 21 556 635 • Fax 21 559 314

In˙ejju ru˙na biex nilqg˙u lil Dak li ©ej biex isalvana flimkien ma’ ommu Marija Ir-Randan : Ωmien il-konverΩjoni. Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©in Irtir fis-silenzju b˙ala t˙ejjija g˙ar-Randan. Data: Mill-Ìimg˙a 8 ta’ Frar, fis-6.00pm Data: Mill-Ìimg˙a, 1 ta’ Frar, 2008 fis-7.00pm, sal-Óadd 10, fil-5.00pm sal-Óadd, 3 ta’ Frar wara l-pranzu. Jiffaçillitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti u Fr. Vince Magri SJ Imexxi: Fr. Nazju Borg The Book of Psalms and Select Themes from the Irtir g˙all-Professjonisti. Spiritual Excercises of St Ignatius Data: Mill-Ìimg˙a, 29 ta’ Frar, 2008 fis-7.00 ta’ filg˙axija Data: Mill-Ìimg˙a 15 ta’ Frar, fis-6.30pm sal-Óadd, 2 ta’ Marzu, wara l-pranzu. sal-Óadd 17 ta’ Frar, fil-5.00pm Imexxi: Fr. Godwin Preca, SJ 18 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

kien jg˙allem lit-tifel, fejn il-bieb tal-klassi kien hemm xi kotba tar-Regina et Mater u jien qag˙ad naqra xi u˙ud minnhom. F’wie˙ed minnhom sibt ittra “Alla jibg˙at email” u meta qrajtha ftakart fil-kliem li qal il-qassis, lil ibni “Lill mummy g˙idilha t˙alli l-problemi f’idejn Alla u tibqà titlob”. U vera hekk g˙amilt wara li qrajt din l-ittra ˙assejt li Alla qalli biex n˙alli kollox f’idejh. U grazzi g˙al dan il-qassis li ibni jg˙id li huwa qaddis daqs kemm hu twajjeb, illum l-©urnata solvejna l-problemi tag˙na bilg˙ajnuna tal-Mulej. Iva bdejt nikteb lil Missier tas-sema lproblemi tieg˙I fuq karta, nag˙milha f’forma ta’talba, nitfag˙ha f’kaxxa fejn ma narra˙hix, u ma noqg˙odx na˙seb fuqha. Sibt li wara li jg˙addi Ω-Ωmien ninduna li dik l-problema li kelli ssolviet bl-g˙ajnuna ta’ Alla. Din mhix xi çajta tafx. Hija l-˙niena ta’ Alla. Iva Alla ja˙dem b’mod li anqas a˙na ma nafu, rridu biss intuh ç-çans u nafdawh. Jiena qeg˙da ng˙id dak li g˙addejt minnu biex naqsam l-esperjenza tieg˙i. G˙adni g˙addejja b’dan il-mod u ma jiddispjaçinix, anzi mportanti ng˙id ukoll li wara kull problema li nsolvi nikteb ittra o˙ra biex nirringrazzjah. Illum nirringrazzja l’Alla pubblikament – grazzi g˙al-qassis u l-ittra ‘Alla jibg˙at email’. Grazzi ˙afna Mulej li sibtek. M.D.

Familja mill-Gdid

Jiktbu l-Qarrejja

Qeg˙din sebat a˙wa u, ˙a©a naturali, kien ikollna xi ng˙idu mhux ˙aΩin meta konna tfal. Meta kbirna, iΩda, dawn iddifferenzi ta’ bejnietna kibru tant li bdiet tin˙ass anke çerta mibeg˙da. U dan kollu ˙are© iktar fid-dieher mal-mewt ta’ ommi. Wara l-funeral ˙add ma kien kuntent b’dak li ˙allietlu ommi. Kul˙add deherlu li kien ˙aqqu iktar u li l-ie˙or kellu iktar milli ˙aqqu. Tlaqna middar t’ommi bil-geddum u mdejqin. Wie˙ed mit-tfal t’o˙ti hu qassis li jservi f’parroçça qrib ta’ fejn noqg˙od jien. Din hi komunita’ Ωg˙ira u kont nosserva lill-parruççani li kienu jag˙mlu minn kollox biex jirran©aw id-differenzi ta’ bejniethom biex ikunu jistg˙u jie˙du sehem flEwkaristija. G˙idt bejni u bejn ru˙i: min jaf kieku jirnexxili nlaqqa’ l-familja flimkien? Tg˙id jirnexxielna ninsew id-differenzi ta’ bejnietna u ner©g˙u inkunu familja mag˙quda? Domt ˙ames snin nipprova nlaqqa’ lil kul˙add flimkien u fl-a˙˙ar irnexxieli. Lejliet li kellna niltaqg˙u wa˙da minn ˙uti qaltli: ‘Jekk jirnexxielna ng˙addu g˙ada b’wiçç il-©id ikun miraklu!’

G˙all-ewwel kul˙add kien imbarazzat u attent li j©ib ru˙u sew. Imma sa ma wasal ˙in l-ikel, l-atmosfera kienet irran©at xi ftit. Anke bdejna nirrakkuntaw praspar ta’ tfulitna u tg˙idx kemm d˙akna. Imma xorta kien hemm dik ix-xi ˙a©a nieqsa. Issu©©erejt li n-neputi lqassis iqaddes fid-dar tieg˙i. Hekk g˙amilna. Kien hemm ˙afna ©abra fil-quddiesa u ˙assejt li t-talb li g˙amilna kien mill-qalb. Óa©a li ma titwemminx, imma d-differenzi u ddiver©enzi ta’ bejnietna b˙al in˙allu! Tg˙annaqna bejnietna u er©ajna ˙assejna ru˙na familja mag˙quda. Konna sibna dak li kien nieqes bejnietna: il-grazzja t’Alla.

Qarrejja RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 19

20 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Kien hemm si©ra l-©miel tag˙ha. IΩda jum fost l-o˙rajn l-g˙eruq bdew igergrulha: “Mhux sew li nibqg˙u g˙eruq g˙al dejjem! Il-bnedmin jg˙addu j˙arsu lejk, jammirawk u jistkennu fid-dell tieg˙ek, iΩda ˙add minnhom ma jag˙ti kasna. Qisna ma ng˙oddux. Irridu nkunu si©ra b˙alek bil-frieg˙i, bil-weraq u l-frott.” Issi©ra wie©bet: “Intom ilkoll parti missi©ra. Ming˙ajrkom jien ma nistax nikber, nitqawwa u nag˙ti l-˙ajja.” Kif semg˙u dan it-tgergir, ilfrieg˙i riedu jsemmg˙u tag˙hom ukoll u qalu lis-si©ra: “Ma rridux nibqg˙u il-frieg˙i. In-nies jit˙addtu fuq iz-zokk u jfittxu l-fjuri u l-frott. Qatt ma stennejna li nkunu daqshekk imwarrbin. Irridu nkunu si©ra b˙alek.” U s-si©ra tenniet: “G˙alfejn t˙abblu raskom u ttertqu qalbkom li n-nies isemmu aktar lill-o˙rajn milli lilkom. Ming˙ajr il-frieg˙i, is-si©ra ma jkollhiex weraq, fjuri u frott. Ilkoll g˙andna bΩonn ta’ xulxin. A˙na si©ra wa˙da.” Anki l-fjuri Ωiedu jg˙idu tag˙hom: “U a˙na... kul˙add iqaççat fina! Qisna neΩistu biss g˙at-tbatija! Ma rridux inkunu l-fjuri tieg˙ek. Irridu ng˙ixu g˙al rasna.” “Intom l-isba˙ fost is-si©ra kollha”, wie©bet is-si©ra b’qalbha maqsuma. “U g˙ax l-isba˙,

l-aktar li tbatu fostna. Imma s-si©ra qed tbati mag˙kom. A˙na ˙a©a wa˙da.” ... Qatt ˙assejtek b˙all-frieg˙i u l-fjuri fil-Knisja?! Tul l-istorja tal-Knisja, diversi membri ˙assewhom anqas stmati minn o˙rajn. Dawn mhux gergru biss, iΩda fittxew li jmexxu g˙al rashom. L-ortodossi riedu aktar vuçi u importanza fit-tmexxija tal-Knisja. Minn na˙a l-o˙ra, il-protestanti sostnew li l-Knisja saret korrotta wisq u ma g˙adhiex l-istess. Dan l-a˙˙ar, ˙afna knejjes evan©eliçi qeg˙din jinqatg˙u g˙alihom g˙ax jag˙mew wara s-suççess li jkunu g˙addejjin minnu. B’qalbha maqsuma, il-Knisja tfakkar u ter©aç tfakkar li Ìesuç talab biex id-dixxipli tieg˙u jkunu lkoll ˙a©a wa˙da (Ìw 17,21). Kull sena, il-Papa ukoll j˙e©©i©na niftakru li a˙na Knisja wa˙da. A˙na si©ra wa˙da. U jien, kif in©ib ru˙i meta ma n˙ossnix importanti jew nara wisq difetti... naqta’ g˙al rasi u nwarrab jew nag˙mel l-g˙almu tieg˙i biex nirran©a l-affarijiet? X’ qed nag˙mel biex ng˙aqqad is-si©ra fil-klikka, malkollegi, fl-organizzazzjoni li nag˙mel parti minnha, fil-komunitaç tar-ra˙al, fil-Knisja?

Appostolat tat-Talb Intenzzjonijiet Issie˙eb int ukoll ma’ l-eluf ta’ Insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-intenzzjonijiet li kull xahar il-Papa u l-Isqfijiet jag˙Ωlu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar jisma’ it-talb tag˙na lkoll flimkien.

Jannar, 2008 Ìenerali: Sabiex il-Knisja ΩΩid limpenn tag˙ha favur l-g˙aqda s˙i˙a u viΩibbli, biex turi biç-çar in-natura tag˙ha ta’ komunità ta’ m˙abba. Missjunarja: Sabiex il-Knisja fl-Afrika tkompli tkun sinjal u g˙odda ta’ ©ustizzja u rikonçiljazzjoni. Isqfijiet: Biex id-djalogu li l-Knisja f’pajjiΩna g˙andha mas-soçjetà tag˙na j˙alli kotra ta’ frott.

Grupp Appostolat tat-Talb RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 21

ÌiΩwiti Mid-dinja Kollha Jiltaqg˙u Ruma

Jag˙Ωlu Ìeneral ©did U Jfasslu l-Óidma tal-Ìejjieni “Delegati ÌiΩwiti mid-dinja kollha mi©bura g˙all-Quddiesa tal-ftu˙ tal-Kongregazzjoni Ìenerali, fil-Knisja ta’ Ìesù, Ruma” 22 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

G˙al ˙abta ta’ nofs dan ix-xahar ta’ Jannar, ser tispiçça pa©na sabi˙a fl-istorja tal-Kumpanija ta’ Ìesù, li ilha g˙addejha kwaΩi 25 sena, u ser tibda o˙ra ©dida. Fis-6 ta’ Jannar, ser jiltaqg˙u f’Ruma il-225 Provinçjal u Elettur mill-112-ilpajjiΩ fis-sitt kontinenti tad-dinja kollha, fosthom Fr Paul Pace, l-Elettur millProvinçja ta’ Malta, li ser jie˙du sehem fil-Kongregazzjoni Ìenerali tal-ÌiΩwiti. Matulha ser iressaq il-riΩenja tieg˙u s-Superjur Ìenerali, Fr Peter-Hans biex jintg˙aΩel wie˙ed ©did. Il-kelma “Kongregazzjoni” tfisser assemblea. Il-ÌiΩwiti juΩaw il-kelma Kongregazzjoni (Ordnijiet l-o˙ra juΩaw il-kelma “Kapitlu”). Din ser tkun biss il-35 Kongregazzjoni Ìenerali tal-Kumpanija fl-468 sena mit-twaqqif tag˙ha minn Sant’Injazju minn Loyola u l-approvazzjoni mill-Papa Pawlu III. G˙aliex?

Meta tiltaqa’ l-Kongregazzjoni Sant’Injazju jg˙id li l-Kongregazzjoni m’g˙andhiex tiltaqa’ regolarment, kull tant snin u jag˙ti xi ra©unijiet. A˙na l-ÌiΩwiti g˙andna l-barka li sSuperjur Ìenerali di©à jkollu g˙arfien tajjeb tal-˙idma li tkun qed issir filProvinçji u missjonijiet kollha permezz tal-korrespondenza kontinwa li jkollu mag˙hom. Fi Ωminijietna, il-Ìeneral qed imur f’˙afna pajjiΩi u jie˙u sehem f’laqg˙at tal-Provinçjali. B’hekk, kwaΩi kull sentejn, il-Ìeneral jiltaqa’ ma’ kull Provinçjal. Dan barra l-korrispondenza

regolari bejn il-Ìeneral u kull Provinçjal. L-okkaΩjonijiet meta g˙andha tiltaqa’ l-Kongregazzjoni Ìenerali huma ftit: jew wara l-mewt tas-Superjur Ìenerali jew biex tilqa’ r-riΩenja tieg˙u u tag˙Ωel suççessur meta dan ma jkunx aktar f’poΩizzjoni li jaqdi d-doveri tieg˙u. G˙andha tissejjah ukoll meta jkun hemm materji importanti u li jkollhom konsegwenzi g˙al Ωmien twil. Kull erba’ snin tiltaqa’ f’Ruma lKongregazzjoni tal-Prokuraturi (laqg˙a li jie˙du sehem fiha rappreΩentant minn kull Provinçja u li jag˙ti rapport lill-Ìeneral fuq il-Provinçja. Jekk dawn id-delegati jivvutaw li g˙andha tissejjah Kongregazzjoni Ìenerali, allura s-Superjur Ìenerali hu obbligat li jsejja˙ha fi Ωmien sena u nofs.

Min jie˙u sehem Barra minn xi membri tal-Kurja Ìenerali, id-delegati jintg˙aΩlu f’kull Provinçja f’dik li tissejja˙ “Kongregazzjoni Provinçjali” li ssir qabel kull Kongregazzjoni Ìenerali. Fl-ewwel Kongregazzjoni Ìenerali fl-1558, wara l-mewt ta’ Sant’Injazju, ˙adu sehem 20 Father u kwaΩi mitt sena wara n-numru beda jkun madwar 90. Illum, fl-2008 in-numru tal-membri tela’ g˙al 225. Il-membri jkunu l-Provinçjali u numru ta’ Eletturi mag˙Ωula minn kull Provinçja, skond in-numru ta’ ÌiΩwiti li jkun hemm fiha.

Is-setg˙a u x-xog˙ol tal-Kongregazzjoni Ìenerali Wara l-mewt jew ir-riΩenja tal-Ìeneral, l-ewwel xog˙ol tag˙ha hu l-g˙aΩla tas-suççessur. F’kull Kongregazzjoni ssir ukoll l-elezzjoni ta’ l-erba’ Assistenti tal-Ìeneral u l-Ammonitur tal-Ìeneral. Dawn ikunu l-eqreb kunsillieri tal-Ìeneral li jg˙inuh bil-pariri u l-˙idma tag˙hom fit-tmexxija tal-Kumpanija mxerrda maddinja. IΩda l-biçça l-kbira tax-xog˙ol f’kull Kongregazzjoni Ìenerali u li tie˙u ˙afna ©ranet huma d-diskussjonijiet li jsiru fl-assemblea ©enerali u f’kummissjonijiet li jkunu mwaqqfa apposta biex jistudjaw lproposti jew punti differenti li g˙andhom x’jaqsmu mal-˙ajja u l-˙idma tal-ÌiΩwiti. Dawn is-su©©erimenti jintbag˙tu minn kull Provinçja jew minn membri individwali. Jit˙ejjew dokumenti jew digrieti li jkunu approvati u li il-Ìeneral jippublika f’isem il-Kongregazzjoni. L-g˙an ta’ dan kollu hu l-ewwelnett biex iggib’il quddiem il-˙ajja reli©juΩa tal-membri. Imbag˙ad tistudja wkoll kif il-ÌiΩwiti jistg˙u jag˙tu jaqdu a˙jar il-missjoni tag˙hom, speçjalment f’dak li jitlob minnhom il-Papa.

Is-Superjur Ìenerali Fil-Kostituzzjonijiet li kiteb Sant’Injazju, hu jg˙id li r-ras talKumpanija ta’ Ìesù hu Ìesù nnifsu. Jitkellem ukoll fuq “il-©isem talKumpanija” (n.135). G˙alhekk meta

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 23

l-kelma “ras” hi applikata g˙as-Superjur Ìenerali, tfisser dik li tmexxi l-bqija tal©isem. G˙alhekk, l-g˙aΩla tas-Superjur Ìenerali hi ta’ l-ikbar importanza g˙aliex “kif tkun ir-ras, tajba jew ˙aΩina, jin˙ass fil-©isem kollu” (Kost. 820) Min˙abba f’hekk, Sant’Injazju jsemmi s-sitt kwalitajiet l-aktar importanti me˙tie©a fis-Superjur Ìenerali. Dawn huma: 1. G˙aqda u familjarità ma’ Alla 2. Li jkun bniedem ta’ eΩempju 3. Li jkollu kapaçità kbira ta’ dehen u ©udizzju 4. Li jkun ˙erqan biex jibda xog˙olijiet u jkollu l-qawwa ˙alli jwassalhom sattmiem 5. Li ma jkunx Ωag˙Ωug˙ ˙afna jew ta’ età kbira - biex ma jkunx hemm g˙alfejn isiru elezzjonijiet ta’ spiss 6. U fl-a˙˙ar li jkollu fama tajba u jkun mΩejjen bil-virtù.

G˙al g˙omru Sant’Injazju ˙ass il-˙tie©a li l-Ìeneral tal-Kumpanija jintg˙aΩel g˙al g˙omru u jag˙ti tliet ra©unijiet jew vanta©©i g˙al dan. Hekk hu jkun jista’ jikseb esperjenza u g˙arfien a˙jar tal-membri mxerrdin mad-dinja kollha; - u dan l-g˙arfien jinkiseb biΩ-Ωmien. It-tieni ra©uni hu l-fatt li jikber ir-rispett lejh, g˙ax jekk jinbidel fi ftit Ωmien tista’ titnaqqas l-awtorità 24 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

tieg˙u. It-tielet vanta©© hu li l-Kumpanija li hi impenjata f’˙idma kbira fil-qadi talMulej ma tkunx distratta b’˙afna laqg˙at u kapitli. Sant’Injazju jsemmi wkoll li jekk il-Ìeneral ikun g˙al g˙omru tonqos l-ambizzjoni. Fl-istess ˙in kien jaf li hi iktar façli ssib wie˙ed kapaçi g˙al din il-kariga milli ˙afna.

Kif issir l-Elezzjoni Erbat ijiem qabel issir l-elezzjoni ikunu jiem ta’ talb. Óadd mid-delegati ma jista’ jo˙ro© barra mid-dar u ˙add ma jista’ jid˙ol. Id-delegati huma mistennija li jitkixxfu bejniethom fuq dawk li g˙andhom il-kwalitajiet me˙tie©a g˙al din il-missjoni, filwaqt li huma obligati ma jurux li min ikunu ser jivvutaw. Fil-jum ta’ l-elezzjoni, wara l-Quddiesa ta’ l-Ispirtu s-Santu, id-delegati jmorru proçessjonalment fis-sala; wie˙ed inkarigat g˙alhekk jaqfel is-sala minn barra u huma ma jkunux jistg˙u jo˙or©u u “lanqas jing˙ataw ikel, ˙lief ˙obΩ u ilma sakemm ikunu g˙aΩlu Ìeneral”. Wara li jisimg˙u eΩortazzjoni jag˙mlu sieg˙a talb qabel jibdew jivvutaw. Wara kull delegat jikteb il-vot. Imbag˙ad, wie˙ed wara l-ie˙or, imur bilvot tieg˙u u qabel jitfg˙u jie˙u ©urament li qieg˙ed jivvota g˙al dak li quddiem Alla ja˙seb li hu l-a˙jar g˙al kariga ta’ Ìeneral. Wara jibda l-g˙add tal-voti u dak li jkollu

iktar minn nofs il-voti jkun iddikjarat elett. Imbag˙ad wie˙ed wara l-ie˙or juru r-rispett tag˙hom lejn is-Superjur Ìenerali l-©did. Dak li jkun elett ma jistax jirrifjuta l-elezzjoni jew l-att ta’ qima ming˙and ˙utu. Imbag˙ad, wara li jkun mg˙arraf ilPapa, jinfeta˙ il-bieb tas-sala u d-delegati jmorru fil-knisja u jkantaw l-innu ta’ radd il-˙ajr ’l Alla.

Il-Kongregazzjoni Ìenerali 35 Fit-2 ta’ Frar, 2006, is-Superjur Ìenerali sejja˙ il-35 Kongregazzjoni Ìenerali biex tiltaqa’ f’Ruma fil-5 ta’ Jannar, 2008. Il-Kongregazzjoni tifta˙ b’Quddiesa fil-knisja tal-Ìesù madwar l-artal ta’ Sant’Injazju li g˙adu kif ©ie rrestawrat. Din il-Kongregazzjoni ser tkun l-ewwel wa˙da ta’ dan is-seklu. Wara li tifta˙ il-Kongregazzjoni, qabel l-elezzjoni tal-Ìeneral, jit˙ejja rapport u ssir diskussjoni dwar il-qag˙da talKumpanija fid-dinja. Meta titlesta din jibda l-proçess g˙all-elezzjoni tas-Superjur Ìenerali li ©eneralment issir bejn g˙axar jew sittax-il-©urnata wara li tkun bdiet il-Kongregazzjoni. Nitolbu l-˙bieb tag˙na l-ÌiΩwiti biex jing˙aqdu mag˙na fit-talb ˙alli kemm l-g˙aΩla tal-Ìeneral kif ukoll il-˙idma kollha tal-Kongregazzjoni ©©ib il-quddiem il-˙idmiet tag˙na g˙all-ikbar glorja t’Alla.

Ebda Lukanda Bbukkjata Pellegrini ... B˙al F’˙ajjitna

Inigo ta’ kavallier li kien, kellu ˙afna ˙olm, imma spiçça pellegrin. B˙ala pellegrin, l-istess Injazju kellu l-˙olma li jmur Ìerusalemm, imma sa Ruma wasal. Ix-xewqat tal-bidu ma rnexxilux jaqtag˙hom, g˙ax il-fiduçja tieg˙u f’Alla wasslitu, fil-pellegrina©©i tieg˙u, jaqsam fil-faqar ma’ l-o˙rajn din l-esperjenza tieg˙u ta’ Alla. Il-Kumpanija li waqqaf ma kinitx se tkun ta’ kavallieri, imma ta’ pellegrini; ma kellhiex tasal sa Ìerusalemm biss, imma tinxtered mal-kontinenti. Kull ÌiΩwita, min b’mod, min b’ie˙or, fin-novizzjat jag˙mel esperjenza ta’ pellegrina©© filfaqar. Hawnhekk, ÌiΩwita Ωag˙Ωug˙ li qed jistudja l-Italja, jirrakkonta ftit minn din l-esperjenza qawwija ta’ pellegrina©© li dam erbat ijiem. Dejjem bil-mixi u bla flus u bla ma jafu kif se jsibu l-ikel u fejn jorqdu. Pellegrina©© f’faqar ta’ veru. Il-ÌiΩwiti stiednu lil xi Ωg˙aΩag˙ jing˙aqdu mag˙hom g˙al din l-esperjenza spiritwali qawwija.

Lejn l-a˙˙ar tas-sajf stedinna xi Ωg˙aΩag˙ universitarji jaqsmu mag˙na din l-esperjenza. Tlaqna mill-belt ta’ Arezzo; ddestinazzjoni, Assisi, kellna nil˙quha erbat ijiem wara. Imxejna l-a˙˙ar passi lejn il-qabar ta’ S.Fran©isk, b’konvinzjoni li l-Mulej huwa preΩenti fil-˙ajja tag˙na b’˙afna modi li forsi ˙afna drabi nie˙du for granted. Ma kellniex flus fuqna, imma l-Mulej laqqag˙na ma’ ˙afna nies li fet˙u qalbhom, u buthom, biex temg˙una u qasmu mag˙na dak li kellhom. Ma kellna l-ebda lukanda bbukkjata, imma l-Mulej ˙aseb li jlestielna ˙afna iktar minn g˙ar sabiex ng˙addu l-lejl. Lejla fost l-o˙rajn, wara xi erba’ sig˙at mixjin fix-xita, ndunajna li xi nies kienu ndikawlna triq Ωbaljata. Xi ftit biΩa beda ja˙kimna! Imma dan kien il-mument fejn il-

Mulej kien qed jitlob dik il-ftit iktar fiduçja. Tlaqna lejn ra˙al çkejken fejn qalulna li stajna nsibu kappillan. Wasalna g˙al xi ttmienja ta’ fil-g˙axija, u l-kappillan li kien se jqaddes il-quddiesa tat-8.15pm (mhux ˙in normali g˙all-quddies) aççetta li joffrielna post fejn norqdu. Kienet sorpriΩa sabi˙a meta skoprejna li dak inhar, f’dik l-kappella f’nofs il-kampanja, kienu qed jiççelebraw il-festa tal-Madonna tas-Sokkors. Wa˙da miΩ-Ωg˙aΩag˙, Olympia, qasmet mag˙na ftit ˙sibijiet fuq dan lpellegrina©©. “Kont g˙addejja minn Ωmien diffiçli f’˙ajti u xi Óadd fakkarni f’xewqa li kelli ˙afna Ωmien ilu... il-pellegrina©© fil-faqar. Kif nista’ nag˙mel? Lil min nistaqsi? Propju dawk il-©ranet, ˙abib tieg˙i semmieli dan il-pellegrina©© li kien qed ji©i organizzat. Ma ˙sibtx darbtejn, ktibt e-mail

lil Luca u nktibt jien ukoll. Na˙seb wie˙ed mis-sigrieti tal-pellegrina©© huwa dan: ma ta˙sibx wisq u tg˙id: IVA. Bil-qawwa ta’ din l-IVA sibtni miexja ma’ Anthony, Luca u Stefania. Tlett i˙bieb li sirt naf il-©urnata ta’ qabel tlaqna, pero’ li kienu g˙alija l-a˙jar kumpanji li seta’ qatt kelli. Wa˙da mill-isba˙ affarijiet kienet, li g˙ixt il-pellegrina©© b˙ala metafora tal-˙ajja... g˙ajjejna, xxarrabbna, spiççajt b’˙afna nfafet f’saqajja, u mort lura d-dar bl-g˙aksa milwija, imma kien sabi˙ ˙afna, ˙afna! Doqna l-Providenza, ˙assejniha miexja mag˙na pass wara pass, fit-tbissima u l-qalb kbira tan-nies, u fil-fer˙ ta’ veru li kien hemm bejnietna! A˙na u nirrakkontaw l-esperjenza, ˙afna sej˙ulna m©ienen... Allura nawgura lil kul˙add jirnexxielu jkun ftit iktar mi©nun u jintelaq, jafda, jg˙id IVA u jibda miexi.” Anthony Mifsud SJ

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 25

INYGO, in-Network Injazjan taΩ-Ûg˙aΩag˙ qed joffri g˙al darb’o˙ra irtir fis-silenzju 22-24 ta’ Frar 2008 g˙al Ωg˙aΩag˙ bejn is-17 u l-25 sena • biex issir taf lil Ìesù mill-qrib • biex iktar il-preΩenza tieg˙u f’˙ajtek L-irtir jing˙ata minn grupp ta’ ÌiΩwiti Fr Jimmy Bartolo, Fr Edgar Busuttil, Mark Cachia, Fr Joseph Cassar, Fr. David Cefai, Fr Ray Pace.

Mulej, nixtieq insir nafek... l-irtir ta’ l-INYGO 2008

Dan hu ç-çans biex tag˙mel irtir bis-serjetà • bid-direzzjoni spiritwali individwali • ma’ o˙rajn li qed ifittxu lil Alla fisskiet G˙al iktar tag˙rif jew g˙all-applikazzjoni ibg˙at email lil: inygo@jesuit.org.mt jew çempel 23402431/99281101 Kull min jag˙mel l-irtir jimxi bil-pass tieg˙u/tag˙ha. Ikollna wkoll mumenti komuni ta’ talb flimkien. l-irtir ta’ l-INYGO 2008 se jsir F’Mount St. Joseph, Triq il-Missjunarji Maltin, il-Mosta Nibdew Ìimg˙a, 22 ta’ Frar, fis-6.00pm (wasla u re©istrazzjoni) Nag˙lqu l-Óadd, 24 ta’ Frar fl-4.30pm Ólas tal-parteçipazzjoni: e41.93* (prezz sussidjat minn Mt. St. Joseph u INYGO) *Jekk tixtieq tie˙u sehem imma g˙andek diffikultà min˙abba l-˙las, kellimna biex noffrulek l-opportunità xorta wa˙da.

26 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

ÌiΩwita ma˙tur Im˙allef fit-Tribunal taΩ–Ûwi©ijiet ta’ Malta

Sezzjoni Primarja fil-Kulle©© ta’ San Alwi©i Xi sena u nofs ilu, is-Sorijiet Fran©iskani ta’ Marija (FMM) bdew diskussjonijiet mal-ÌiΩwiti Maltin biex l-iskola tag˙hom ta’ Stella Maris f’Óal Balzan issir issezzjoni primarja tal-Kulle©© ta’ San Alwi©i. Wara li saru ˙afna u diversi konsultazzjonijiet, diskussjoni mal-Patri Ìeneral tal-ÌiΩwiti u riflessjoni, il-Provinçjal tal-ÌiΩwiti, Fr Paul Chetcuti, laqa’ l-offerta tas-Sorijiet. B’hekk, fil-Kulle©© ta’ San Alwi©i ser jer©a’ jkun hemm is-sezzjoni primarja li kienet g˙alqet xi snin ilu meta spiççaw il-klassijiet tal-Preparatorja. B’riΩultat ta’ din l-l-g˙aqda taΩ-Ωew© skejjel, wara s-sena 2009, id-d˙ul fis-sezzjoni sekondarja tal-Kulle©© S. Alwi©i ma jkunx aktar permezz ta’ l-eΩami hekk imsejja˙ Common Entrance, imma direttament mill-primarja. Id-d˙ul fis-sezzjoni primarja tal-Kulle©© jibqa’ kif inhu g˙all-iskejjel kollha tal-Knisja, i©ifieri bil-polza.

L-Arçisqof Pawl Cremona, OP, ˙atar lill-ÌiΩwita Fr Konrad Grech biex ikun Im˙allef fit-Tribunal EkkleΩjastiku ta’ l-Arçidjoçesi. Qabel din il-˙atra, hu kien di©à qed iservi b˙ala Awditur fl-istess Tribunal. Hu t-tieni ÌiΩwita li qed jag˙ti dan is-servizz importanti lill-Knisja f’Malta fit-Tribunal. Fl-istess kariga hemm Fr John Scicluna SJ. Barra minn dan ix-xog˙ol, Fr Konrad jg˙allem l-Istorja tal-Knisja fl-Università ta’ Malta. Nifir˙ulu.

Bolla f’Ìie˙ Arkeologu ÌiΩwita F’Marzu tas-sena 2007 kien il-mitt anniversarju mill-mewt ta’ Patri Manwel Magri, ÌiΩwita, studjuΩ tal-folklor Malti u arkeologu. Fid-29 ta’ Diçembru, 2007, il-Maltapost, ˙ar©et sett ta’ ˙ames bolli ta’ Personalitajiet Maltin u G˙awdxin. Wa˙da minnhom, ta’ e1.00, tfakkar lil dan il-ÌiΩwita, Patri Manwel Magri, li twieled il-Belt fl-1851. Wara li da˙al ÌiΩwita, huwa studja kemm Malta kif ukoll barra. Kien ukoll ir-Rettur tas-Seminarju t’G˙awdex. Patri Magri kien pijunier fl-etnografija Maltija u fl-arkejolo©ija, u kien mag˙ruf ukoll g˙at-tag˙lim li pprovda liΩ-Ωg˙aΩag˙. Huwa miet fl-1907. RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 27

An©lu Ωg˙ir… Kardinal ÌiΩwita Ambaxxatur tal-Óajja 28 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Fr Paul Shan Kuo-hsi twieled fiç-Çina u fl-1946 mar Tajwan fejn da˙al ÌiΩwita. Fl1955 kien ordnat saçerdot u fl-1979 in˙atar isqof u fl-1998 il-Papa nnominah Kardinal. F’Diçembru tas-sena l-o˙ra g˙alaq 84 sena. Sitt xhur wara li rtira, it-tobba qalulu li kellu cancer fil-pulmun. IΩda hu ma qag˙adx jistenna li jmut. Beda ja˙dem ˙alli jinkura©ixxi ’l-o˙rajn i˙arsu lejn il-˙ajja b’kura©©. Beda jdur fid-djoçesijiet f’Tajwan. Dan il-vja©© hu sejja˙lu “Tislima lill-˙ajja”. F’intervista hu qal: “Jiena qist il-cancer tieg˙i b˙ala ‘an©lu Ωg˙ir’ li jqanqalni biex ng˙id lin-nies li je˙tie© niffaççjaw b’kura©© l-isfidi tal-˙ajja. Jien kuntent ˙afna li nista’ nkun xhud tas-sbu˙ija tal-˙ajja fl-a˙˙ar Ωmien tieg˙i fuq l-art.” Meta Ωar çentru fejn hemm 300 persuna li abbuΩaw mid-droga, il-Kardinal qalilhom: “Permezz tal-cancer g˙araft li die˙el fla˙˙ar parti ta’ ˙ajti u g˙andi nag˙mel ˙ilti biex nag˙ti kontribut lis-soçjetà.” Hu talab mag˙hom u ˙e©©i©hom juΩaw l-“im˙abba” ˙a jeg˙lbu il-problemi fil-˙ajja tag˙hom ta’ kuljum. Ma’ kull min iltaqa’, l-Kardinal qal li kien in˙asad b’a˙bar li ntlaqat b’dil-marda kiefra u kien baqag˙lu biss xi rba’ jew ˙ames xhur ˙ajja. “G˙all-ewwel staqsejt lil Mulej ‘G˙aliex jien?’ Meta kkalmajt, g˙araft li din kienet ir-rieda t’Alla”, stqarr il-Kardinal. “Hu riedni ng˙in lill-o˙rajn billi naqsam mag˙hom l-esperjenza personali tieg˙i. Issa ng˙id: ‘G˙aliex mhux jien?’ Kardinal m’g˙andux xi privile©© li jibqa’ b’sa˙˙tu jew li jg˙ix g˙al dejjem”. G˙ax aççetta bil-fer˙ li l-˙ajja hi rigal sabi˙, il-Kardinal Shan sar tassew ambaxxatur tal-˙ajja!

cikkul e t a Verulatejhobbha ac-Cikkulata? ta chocol o c o ch e t a l o c cikkula o h c a t ta a l u ic kk Tfajjel çkejken kien re©a’ lura lejn id-dar wara l-lezzjoni tadduttrina. Xi ˙a©a li kien sema’ dak in-nhar baqg˙et tberren ©o rasu. Dak in-nhar fid-duttrina kienu studjaw il-parabbola ta’ Ìesù fuq il-Ìudizzju fl-a˙˙ar tad-dinja. Kien baqa’ tassew impressjonat meta l-g˙alliem qalilhom li dak li jag˙mlu

cikk ulat a

ma’ l-o˙rajn ikunu qed jag˙mluh ma’ Ìesù. Fi triqtu lura lejn id-dar g˙adda minn ©o ©nien fejn lema˙ xwej˙a bilqieg˙da fuq bank. Kienet tidher miltuqa wa˙edha u bil-©u˙. It-tfajjel po©©a ˙dejha, qasam biçça miççikkulata li kellu fil-but u tahielha. Ix-xwej˙a aççettatha bi tbissima. Tant g˙o©bitu t-tbissima li ra fuq wiççha li meta spiççat tiekol l-ewwel biçça li kien taha, re©a’ taha o˙ra. Din id-darba t-tnejn tbissmu u baqg˙u hemm bilqieg˙da

jitbissmu lejn xulxin bla ma jg˙idu kelma. Sa fl-a˙˙ar it-tfajjel qam biex jitlaq. Kien ©a beda miexi lejn daru, meta f’salt wie˙ed dar lura u g˙annaq lix-xwej˙a. Issa x-xwej˙a tag˙tu tbissima mill-aqwa. Meta ttfajjel wasal id-dar, ommu nnutat bittbissima mhux tas-soltu li binha kellu fuq wiççu. “X’g˙amlek hekk fer˙an illum?” staqsietu. “Jiena qsamt iççikkulata li kelli ma’ Ìesù u hi tatni tbissima kbira”, we©ibha t-tfajjel. Sa dan it-tant ix-xwej˙a wkoll waslet fl-appartament Ωg˙ir fejn kienet toqg˙od ma’ o˙tha. “X’g˙andek, x’inti kuntenta?” staqsietha o˙tha. “Illum kont bilqieg˙da fil-©nien niekol iççikkulata ma’ Ìesù”, we©bitha xxwej˙a. “Bqajt mistag˙©ba g˙ax ma stennejtx li se jkun daqshekk Ωg˙ir u gustuΩ!” “Dak li tag˙mlu ma’ l-içken fost ˙uti tkunu qed tag˙mluh mieg˙i…” qal Ìesù. U na˙seb li veru j˙obbha ç-çikkulata!

e t a l o c o h c RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 29

Veru qieg˙ed fis-Smewwiet?

ulej, Ag˙milni s˙aba li timxi ma’ kull ri˙ li tonfo˙ int. Ag˙milni l-fittiex, Li jsib lilek f’tarf labirint. Tag˙milx li ninsa’ ‘l Int Missieri. Fakkarni b’kull sinjal, li xi ˙add b˙ali jrid, li bih jiftakar li din m’hix dariDin DarekJien ©ejt biss biex ng˙ix fi ˙danek.

30 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

Triqati int biss tafhom“Jaqaw ˙adtha kontrik? Mhux g˙ax ridt; Jien dejjem dil-grazzi ridt nag˙tik“ Imma dg˙ufiti dda˙˙alli, dubji, dubji, ˙sibijiet: Imm’int veru tie˙u ˙siebi? Veru qieg˙ed fis-smewwiet? Mistoqsijiet li ˙adt ma jwie©eb, Twe©ibiet tafhom Int biss; Rassenjata li f’dil-˙ajja, Kulma nista’ nsaqsi biss! Abigail Baldacchino

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 31

Tisliba Jannar 2008 Mimdudin: 1. Nefaq flusu kollha (6); 4. Appa, appa u l-˙abel…(6); 7. Tinsab fuqha (3); 8. Post f’G˙awdex (6); 9. B˙al dan hemm ˙afna f’Hollywood (6); 10. Dan il-post qabel kien mag˙ruf b˙ala l-Persja (4); 12. Il-Belt Kappitali ta’ l-E©ittu (4); 14. Liema Persuna (3); 15. Hit ˙aΩin (3); 16 u 21. Tag˙milha l-Buskett forsi (10); 18. Nos strada (3); 20. Xejn anqas wa˙da…. (4); 21. Ara 16 mimduda; 24. Hawn issib ˙afna annimali slava© (6); 25. Nag˙mlu uΩu minnu (6); 26. Frott li nsibuh fix-xtut tag˙na (3); 27. G˙andhom minn Ωmien Ruma (6); 28. Inda˙˙al il-krustin fil-kafe forsi (6);

REBBIEÓ tat-Tisliba ta’ Diçembru 2007, hi Mrs M.Scerri, Mosta IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-Lil Óbiena, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at cheque, ag˙mlu fuq isem RM2000.

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

32 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

L-Imsida Il-Mosta In-Naxxar L-Awstralja

Robert Naudi Phyllis Galea George Mifsud Chircop Mons Dun Salv Magro Sandra Schembri Corinne Ramsay Scicluna Jim Pisani Sam PIsani

Weqfin: 1 u 23. Vapuri kbar (g˙all-gwerra) (10); 2. Ûmien is-sawm (6); 3. L-ebda darba o˙ra (4); 4 u 22. Il-Ìurnali ji©u…fl-istamperija (8); 5. Min ma jg˙addix minn xi eΩami jmur jie˙u ftit minn dan (6); 6. Dawk li jiktbu l-kotba (6); 11. Tela’ fuq iΩ-Ωiemel (5); 13. Jne˙˙i dak li jkun mibni (5); 16. Parti minn si©ra (6); 17. G˙aqda, rabt (6); 18. Suppressat forsi (6); 19. Dan mhux mill-Belt Ωgur (6); 22. Ara 4 wieqfa; 23. Ara 1 wieqfa

TWEÌIBA TAT-TISLIBA DIÇEMBRU 2007

MIMDUDIN: 1. Fellus; 4. Antiki; 7. Art; 8. Randon; 9. Tromba; 10. Arkut; 12. Qrat; 14. Sit; 15. Ara; 16. Blu; 18. Qam; 20. Rani; 21. Óati; 24. Krozzi; 25. Martek; 26. Kju; 27. Nkissru; 28. Tursin WEQFIN: 1. Fartas; 2. Lembut; 3. Sant; 4. Atti; 5. Immira; 6. Ikanta; 11. Kitba; 13. Armat; 16. Braken; 17. Unjoni; 18. Qattus; 19. Miskin; 22. Siku; 23. Tmut.

Ftit ÓobΩ... Ftit Inbid... Óafna MÓABBA! Jekk qed tfittex kif se timla’ qalbek bi ftit im˙abba ta’ vera, din l-istedina g˙alik:

QUDDIESA GÓAÛ-ÛGÓAÛAGÓ kull nhar ta’ Sibt fis-7.15 pm fil-Knisja ta’ Sarria il-Furjana (quddiem l-Argotti) OrganiΩΩata minn INYGO, Ignatian Youth Network

Issib xi ˙add jistennik Ωgur

RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 33

BIEX IÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK U TgÓin FIL-ÓIDMA TAL-ÌiÛwiti Ibg˙at ismek, indirizz u telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien 04.66 (Lm2) ta’ l-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija. NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE

PERMEZZ TAT-TELEFON

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA M’SCALA MANIKATA MELLIEÓA MÌARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT

50618916 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 50619210 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e0.70 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

(li minnhom e1.16 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

Lm3 Lm5

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA. G˙al kull tag˙rif: RM-LIL ÓBIEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899 Email: rmlh@jesuit.org.mt 34 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 9135 2149 2578 2165 4518 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2163 7881 2157 6769 2157 3317 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824

SAFI SENGLEA SIÌÌIEWI SLIEMA STA LUÇIJA ST. JULIAN’S ST PAUL’S BAY TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ ÛEJTUN ÛURRIEQ GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2167 6824 2169 0019 2146 1377 2146 4804 2133 2375 2189 6093 2133 6914 2157 1854 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2164 0651 2167 5009 2164 9680 2168 2143 2155 2613 2155 5518 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

Jekk tibg˙at çekk, importanti li tiktbu f’Ewros u mhux f’Liri Maltin. Inkella ma jissarrafx

AGÓTI BIRTHDAY PRESENT lill-RM2000 LIL ÓBIEBNA f’g˙eluq is-60 sena tieg˙u…

Xieraq li nuru l-apprezzament lil dan il-Óabib fidil li ilu dawn is-snin kollha jsostni, jakkompanja, jifforma, jinkura©©ixxi u jg˙in lil eluf kbar ta’ qarrejja. G˙alhekk f’dan il-Birthday speçjali nappellaw lill-qarrejja tag˙na biex JAGÓTU RIGAL LIL-MAGAZIN TAGÓNA. Jekk tixtieq tag˙ti rigal lill-Magazin preferut tieg˙ek… SIB 6 ABBONATI ÌODDA U nkura©©ihom jinkitbu biex jibdewa jirçievu huma wkoll jiksbu ˙abib fidil g˙all-˙ajja. Kull abbonament jiswa €4.66 (Lm2). Min jixtieq jista’ jΩid offerta libera ma’ din is-somma. Tista’... • ti©bor il-˙las int u tibg˙at is-6 abbonamenti f’daqqa, • tistieden lil min irid jinkiteb biex jibg˙at il-˙las direttament, • toffri abbonament ta’ sena b˙ala rigal lil xi ˙add g˙aΩiΩ g˙alik.

sena

Isem: Indirizz:

Data tat-twelid: Telefon: Offerta g˙all-abbonament €

Isem: Indirizz:

Data tat-twelid: Telefon: Offerta g˙all-abbonament €

Isem: Indirizz:

6 RM2000 Lil-Óbiebna • JANNAR 2008 35

HAPPY BIRTHDAY!!

Din is-sena L-RM2000 Lil Óbiebna jag˙laq 60 sena… Grazzi Mulej g˙al: • • • • • • •

60 36 JANNAR 2008 • RM2000 Lil-Óbiebna

sena

60 sena ta’ ˙ajja u ˙idma; 600 ˙ar©a ta’ din ir-rivista; 21,600 pa©na; G˙exieren ta’ eluf ta’ qarrejja; 8 Edituri ÌiΩwiti; Mijiet ta’ a©enti li ©abru l-abbonamenti tul is-snin; G˙exieren ta’ voluntiera li kitbu, qassmu r-rivista, ˙admu fl-uffiççju; • Benefatturi li taw flushom u ˙inhom; • Óaddiema li stampaw u pustiera li qassmu; u fuq kollox, eluf ta’ ˙ajjiet li ntmissu, im˙uh li ddawlu, qlub li tqawwew permezz tal-kelma tajba li waslitilhom permezz tar-rivista.

GRAZZI MULEJ,

G˙ax int hekk taf ta˙dem: Bl-im˙abba, bl-abbundanza, bil-fedeltà, permezz tag˙na l-bnedmin. Ibqa’ mag˙na Mulej biex inkomplu nift˙u qalbna G˙all-fidi, t-tama, u l-im˙abba Li taslilna permezz ta’ xulxin!