2011-01 Jannar by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Jannar 2011 • Sena 62 • Numru 1 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

lest iççappas idejk?

2011

SENA TAL-VOLONTARJAT

lest iççappas idejk? Din is-sena ©iet dikjarata s-Sena Ewropea tal-Volontarjat F’soçjetà Ewropea fejn il-flus, l-interessi u l-©irja sfrenata g˙all-kumdità jidhru qishom il-marka tas-soçjetà li ng˙ixu fiha, ir-realtà tal-volontarjat g˙andha sens speçjali. Din is-sena g˙andha tkun okkaΩjoni tajba biex nieqfu na˙sbu fuq x’jag˙ti l-veru sens lil ˙ajjitna. Huma kemm huma kbar ilbΩonnijiet tal-bniedem, hemm bΩonn wie˙ed li ftit wisq jissemma’ – ilbΩonn li jag˙ti bil-fer˙ u mill-qalb dak li wie˙ed ikollu. Kul˙add jie˙u gost jirçievi, jaqla’ u ja˙Ωen dak li je˙tie©. Imma hemm fer˙ ferm aqwa mill-akbar gost: il-fer˙ li tferra˙, li tg˙in, li tag˙ti xi ˙a©a lil xi ˙add. Il-volontarjat mhux biss att ta’ ©eneroΩità. Huwa rigal li wie˙ed jirçievi aktar milli rigal li wie˙ed jag˙ti. Voluntier veru: • Jag˙ti qalbu u lilu nnifsu mhux biss il-kapaçitajiet jew talenti li g˙andu. • Joffri s-servizz b’xejn. Il-˙las tieg˙u mhux il-flus, anqas l-esperjenza, imma l-fer˙ li jara jinbet f’qalb min qed jg˙in. • Ma joffrix is-servizz meta hu komdu g˙alih, imma meta ˙addie˙or g˙andu bΩonnu.

• Jag˙ti servizz aktar tajjeb u professjonali minn min jag˙mlu bi ˙las. • Li jag˙mel jag˙mlu mhux biss g˙ax hu dover tieg˙u, imma fuq kollox g˙ax irid i˙obb. • Ir-rabta li jintrabat biha hija l-akbar forza li tag˙tih libertà vera. L-akbar Voluntier kien KRISTU • Ìie biex jaqdi u mhux biex jaqduh. • Kien voluntier fulltimer mhux tal˙in liberu. • Qatt ma qala’ sold g˙ax qatt ma mpjega ru˙u ma’ ˙add. • Ta lilu nnifsu u mhux biss l-g˙erf u t-tjubija tieg˙u. • Baqa’ j˙obb u jaqdi sal-a˙˙ar, minkejja li approfittaw ru˙hom minnu. • Óadd qatt ma ©ag˙lu jag˙mel xejn. G˙amel kollox b’libertà perfetta. • Kien l-ikbar wie˙ed g˙ax sara l-iΩg˙ar. • Lil min jimxi warajh weg˙du ˙las wie˙ed: tbatija u fer˙ bla qies. • Óadd ma ˙adlu ˙ajtu, imma offriha minn rajh.

Din is-sena, g˙ax ma tfittix illi kif tista’ tbiddel l-impieg tieg˙ek f’volontarjat? Qatt ˙sibt li, g˙alkemm tibqa’ ta˙dem tmien sig˙at kuljum u dda˙˙al il-paga, tista’ ssir voluntier veru fuq ix-xog˙ol? Sempliçi: kompli ag˙mel dak li qed tag˙mel, imma dis-sena ibda ag˙mlu b’aktar im˙abba u tassew minn qalbek. Ibda ara x-xog˙ol tieg˙ek b˙ala servizz li se jgawdi minnu xi ˙add u mhux sempliçiment biex taqla’ x’tiekol int! Imma tiqafx hemm. Ibda ag˙mel volontarjat. Fittex kemm u kif tista’ tag˙mel xi ˙a©a, tg˙in lil xi ˙add, ting˙aqad ma’ xi grupp jew organizzazzjoni ta’ volontarjat. Staqsi x’tista’ tag˙mel biΩ-Ωmien li g˙andek fuq idejk. Fittex lil min tista’ tferra˙ u tg˙in, imqar b’mod sempliçi u çkejken. Basta b’˙afna m˙abba. T˙allix dis-sena tg˙addi ming˙ajr ma tkun doqt mill-˙lewwa u l-fer˙ li jag˙ti biss il-qadi ta’ min hu fil-bΩonn. Jekk tixtieq xi ˙add jg˙inek issib fejn tag˙mel volontarjat, ikteb jew çempel: RM2000-LilÓbiebna – 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2067, Tel: 2142 0610 (mit-Tnejn sal-Ìimg˙a – barra l-Óamis 9:00 – 12:30) jew email: rmlh@jesuit.org.mt

“Ho sete!” Għandi l-għatx

Maria Mifsud u voluntiera o˙ra flimkien mat-tfal li marru ja˙dmu mag˙hom is-sajf li g˙adda

‘Ho sete’: Ωew© kelmiet li kont nisma’ ta’ spiss mit-tfal fix-xahar ta’ Lulju. Illum ma nistax ma nag˙laqx g˙ajnejja u ma narax nixxieg˙a ta’ tifkiriet li g˙addejt minnhom tul il-˙idma volontarja tieg˙i ©ewwa Napli dan is-sajf. M’inix persuna li niftakar ˙afna, u diffiçli biex inΩomm f’mo˙˙i l-affarijiet li ©raw kuljum, g˙alhekk tistennewx rendikont ta’ x’kien ji©ri kuljum. Jekk minn na˙a l-o˙ra, tixtieq taqsam mieg˙i l-emozzjonijiet li g˙ext tul dak ix-xahar, in˙e©©ek tkompli taqra b’qalb miftu˙a biex t˙alli l-Mulej ja˙dem f’qalbek ukoll. Bejn il-fatt li ma kinitx se tkun l-ewwel esperjenza tieg˙i ta’ skola sajf mattfal, kif ukoll min˙abba l-preparamenti li kellna b˙ala grupp hawn Malta, kont qed in˙ossni lesta. Apparti l-preparazzjoni ta’ attivitajiet g˙at-tfal, kellna wkoll live-in biex ning˙aqdu b˙ala grupp (konna total ta’ 31 Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a), kif ukoll ©urnata ta’ formazzjoni spiritwali u emozzjonali. M’inix imdorrija b’ivja©©ar fit-tul u l-˙in biex wasalna rajtu eternità, imma kelli nissaporti. Mur g˙idli li kelli wkoll n©orr il-bagalja tieg˙i tul tlajja’ u triq twila bil-˙ofor. Imma kelli noqg˙od. Fl-a˙˙ar wasalna g˙and is-sorijiet u nsib li g˙andi tara© biex nitla’ fil-kamra! Kemm rajtu Ωejjed dak il-˙in, imma kemm i©ib memorji ˙elwin mieg˙u issa li ninsab lura Malta.

Kelli ©enn kbir biex niltaqa’ mattfal, imma kelli nkun ftit paçenzjuΩa g˙ax bdejna b’jumejn irtir organizzati mis-sorijiet. Inkun onesta, ma tantx kelli aptithom dak il-˙in. Imma il-Ìimg˙a, meta konna waqt l-irtir, is-sorijiet tawna ˙in biex nitolbu u nirriflettu. Jiena mort fil-kappella biex nitlob. Kont qieg˙da lejn in-nofs tal-kappella u fuq quddiem kien hemm soru mill-E©ittu. F’˙in minnhom da˙al ra©el xwejja˙, bilkemm jifla˙ jimxi kieku mhux g˙all-g˙ajnuna tal-bastun. Qabad jg˙ajjat f’nofs il-knisja li kienet l-ewwel Ìimg˙a tax-Xahar u li g˙andna mmorru l-quddiesa. Jiena

©o fija! Kienet u g˙adha l-©lieda tieg˙i biex ninΩa l-kburija u naççetta li nintelaq f’idejn Alla biex juΩani u jiffurmani skont ir-rieda tieg˙u. Dawn l-ewwel jumejn kienu l-mument li fih il-Mulej tani l-ener©ija g˙al xahar s˙i˙; jumejn li fihom g˙araft iktar lili nnifsi. Ta’ kuljum g˙adni na˙seb fit-tfal li ltqajt mag˙hom tul dak ix-xahar. L-esperjenzi li g˙addejt minnhom diffiçli ninsihom. Id-da˙ka ˙elwa g˙al xi çajta jew kummiedja; l-istag˙©ib tag˙hom g˙at-Taljan diΩastruΩ tieg˙i; il-©enn li jaqbadni meta tg˙osfor tifla; il-˙e©©a tag˙hom biex jiΩfnu u l-entuΩjaΩmu g˙all-kameras. L-ikel li kienu jie˙du d-dar biex jag˙tuh lil tal-familja, l-istorbju u d-diΩordni, il-biki, idda˙k u l-©iri. Il-quddiesa kollha ©enn; l-g˙ajnuna li joffru lill-o˙rajn u s-suppervja tag˙hom meta ma jkunu jridu jag˙mlu xejn. Spiss ninkwieta g˙ax ma nafx x’ser isir minnhom, imma mbag˙ad niftakar li Alla stennejt li Sr. Lucille ˙a ssikktu imma g˙andu pjan g˙al kull wie˙ed u wa˙da xejn minn dan. Qag˙det tisimg˙u bilminn dawn it-tfal u g˙alhekk nafda fiH li kwiet u baqg˙et t˙ares lejh b’im˙abba qed jie˙u ˙siebhom. sakemm re©a’ ˙are©. Ir-reazzjoni mhux Filwaqt li ˙ajjithom tkompli ©ewwa mistennija tag˙ha ©eg˙litni nirrifletti u Napli, tieg˙i tkompli hawn Malta. Ta’ ninteba˙ li rrid nara lil Kristu f’kul˙add. kuljum nipprova nwie©eb is-sej˙a li Irrelevanti mill-età, n-nazzjon, l-istatura, l-Mulej jag˙milli biex inkun persuna iktar ir-reli©jon, is-sess, Alla jg˙ammar f’dik umli filwaqt li n˙allih juΩani biex inwassal il-persuna u l-missjoni tieg˙i hi li n˙alli lil l-im˙abba tieg˙u. Issa li ninsab Malta, Alla juΩani biex in˙obb. ix-xewqa tieg˙i hi wa˙da: li nirrispondi Ikolli nistqarr mag˙kom li min˙abba g˙all-g˙ajta tieg˙u minn fuq is-salib s-suppervja tieg˙i, dan mhux dejjem “G˙andi l-g˙atx” jew a˙jar “Ho sete”! wasalt g˙alih. IΩda kull darba li ppruvajt nie˙u r-riedni f’idejja, ˙assejt vojt kbir Maria Mifsud

Irrelevanti mill-età, n-nazzjon, l-istatura, ir-reliġjon, is-sess, Alla jgħammar f’dik il-persuna u l-missjoni tiegħi hi li nħalli lil Alla jużani biex inħobb

Jenny

Qalb li taf t˙obb Jenny Huaman (it-tieni wa˙da mix-xellug) flimkien man-nies li taqdi u tg˙in

F’çerti toroq u Ωoni ta’ Lima, belt kapitali tal-Peru, tara ˙afna adolexxenti u Ωg˙aΩag˙ mitluqin fl-art jew mi©bura fi gruppi Ωg˙ar, u˙ud minnhom ‘drug-addicts’, o˙rajn morda bl-AIDS jew bit-tuberkuloΩi, u o˙rajn mg˙addsa f’kull xorta ta’ vizzju. Kul˙add jag˙tik parir li ma tersaqx lejn Ωoni b˙al dawn, min˙abba l-periklu li jista’ jkun hemm 6 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

L-istess parir taw lil Jenny Huaman, mara ta’ madwar ˙amsa u tletin sena, meta madwar g˙oxrin sena ilu ˙asset is-sej˙a tal-Mulej li tmur tfittex lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙, abbandunati minn kul˙add u meqjusa b˙ala kankru tas-soçjetà, toqg˙od tkellimhom u ssir ˙abiba tag˙hom. Kienet tmur tfittixhom ta˙t il-pontijiet, fi djar abbandunati u postijiet fejn dawn l-imsejkna kienu jsibu daqsxejn ta’ kenn. Kienet tara l-istmerrija tan-nies l-o˙ra lejhom u b’widnejha kienet tisma’ l-esperjenzi diffiçli li jkunu g˙addew minnhom – stejjer ta’ abbandun mill-©enituri tag˙hom, mo˙qrija, abbuΩ, drogi, imwiet, mard u elf ˙a©a o˙ra. U hi, bil-qalb kbira u bit-tbissima karatteristika tag˙ha, tipprova tikkunslahom u tferra˙hom xi ftit, xi drabi permezz tal-kitarra u tal-vuçi sabi˙a tag˙ha. Mhux l-ewwel darba li kienu jfittxuha anke bil-lejl f’kaΩ ta’ xi emer©enza, b˙al f’kaΩ ta’ ‘overdose’, u hi tmur tara kif tista’ tg˙in. Darba sa˙ansitra qalg˙et xebg˙a ming˙and il-pulizija g˙ax ˙asbuha li kienet qed tqassmilhom id-droga b˙ala ‘drugpusher’ - hi li lanqas qatt ma g˙amlet ˙sara lil ˙add imma dejjem g˙amlet ˙ilitha biex tg˙inhom kif l-a˙jar li kienet tista’. Illum Jenny g˙adha tiddedika l-˙ajja tag˙ha g˙al aktar fqar u abbandunati. Propju ftit tax-xhur ilu kriet dar g˙al tfal u Ωg˙aΩag˙ morda bit-tuberkuloΩi. Sfortunatament, fil-Peru, it-tuberkuloΩi hi problema kbira ˙afna. Kul˙add jaf kemm din hi marda tittie˙ed. IΩda

Jenny, b´kura©© u m˙abba kbira, tonfoq il-ftit paga li g˙andha b˙ala g˙alliema, g˙all-kera tad-dar u biex tixtrilhom l-ikel u l-mediçini. Kif tispiçça x-xog˙ol tmur tara x’jonqoshom u tibqa’ titkellem mag˙hom, u bil-lejl tmur torqod mal©enituri tag˙ha, li huma anzjani. IΩ-Ωg˙aΩag˙ i˙obbuha daqskieku hija ommhom u hi ssej˙ilhom ‘hijitos’ ji©ifieri “uliedi.’ U˙ud mit-tfal u Ωg˙aΩag˙ irnexxielhom ifiqu u hi tara kif tag˙mel biex tg˙inhom jistudjaw jew isibu x-xog˙ol. Xi drabi lanqas biss ikollhom karta tal-identità u hi tg˙inhom jimlew il-karti biex jakkwistawha. Sfortunatament, ikun hemm ukoll min imut, iΩda almenu jag˙lqu g˙ajnejhom f’ambjent ta’ m˙abba u mhux mitluqin f’xi triq. In-numru ta’ adolexxenti u Ωg˙aΩag˙ dejjem jikber. Fortunatament g˙andha jg˙inuha xi Ωg˙aΩag˙ li rnexxielhom je˙ilsu minn din il-marda kiefra. Rigward il-˙afna spejjeΩ li jkollha, hi tipprova t˙allas li tista’ bil-paga Ωg˙ira tag˙ha u mill-bqija tiddependi mill-Providenza t’Alla. Kien hemm xi Ωmien li kienet tirçievi xi flus minn xi nies Spanjoli, wara dokumentarju li kien deher fuq it-TV Spanjola dwar il-˙idma tag˙ha, imma sfortunatment issa dawn iddonazzjonijiet kwaΩi waqfu g˙al kollox. Hi ma taqtax qalbha. Bl-ottimiΩmu tag˙ha tibqa’ miexja ´l quddiem, imma a˙na li na˙dmu mag˙ha, xi drabi ninteb˙u li ta˙t dik it-tbissima hemm xi preokkupazzjoni li qieg˙da tnikktilha qalbha, spiss min˙abba nuqqas ta’

flus biex tg˙ajjex u tmantni lil dawk li qeg˙eda tie˙u ˙siebhom. Jekk permezz ta´ dan l-artiklu t˙oss li tista´ tg˙in finanzjarjament lil din il-mara kura©©juΩa, Ωgur li mhux biss hi u Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙ha jibqg˙u jafuhulek imma aktar importanti minn hekk, ilMulej i˙allsek hu. Ming˙ajr l-g˙ajnuna tag˙na diffiçilment tkun tista’ tkompli bil-˙idma fejjieda tag˙ha li mhix wisq differenti mill-˙idma li Madre TereΩa kienet twettaq fl-Indja, bid-differenza li Jenny mhix soru iΩda lajka, b˙al ˙afna minna l-qarrejja ta’ din ir-rivista. Jien g˙amilt il-qalb u ktibt dan l-artiklu g˙ax b˙alissa is-sitwazzjoni tag˙ha hi kwaΩi ddisprata. Iddeçidejt li nappella g˙all-©eneroΩità u t-tjubija ta’ min qed jaqra din il-kitba. Stephen Zammit Nota tal-Editur Stephen Zammit ilu missjunarju madwar sitt snin ja˙dem f’Lima, Perù. Min jixtieq jibg˙at offerta lil Stephen jista’ jibg˙at çekk jew postal order f’dan l-indirizz: L-Editur, tal-RM2000-LilÓbiebna , 78 Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607. Tinsewx tiktbu li l-offerta hija g˙al-Missjoni fil-Peru. Jekk tixtieq aktar tag˙rif çempel lil Mr Alfred Zammit fuq 79413824 jew l-uffiççju tal-RM2000-LilÓbiebna fuq 21420610 mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn it-8.30 am u 12.30 pm. RM2000-LilÓbiebna • jannar 2011 • 7

MISSIERI L-KAPTAN Qassis kien ilu jivvja©©a g˙al sig˙at s˙a˙ fuq l-ajruplan li fl-a˙˙ar kien se jwasslu f’beltu. F’daqqa wa˙da bdew ©ejjin il-problemi. Fuq il-loudspeakers beda jinstema’ le˙en javΩa lill-passi©©ieri: ‘Ilbsu ç-çinturin tas-sigurtà’. Ma kienx soltu li f’nofs ilvja©© jitolbuhom jaqflu ç-çinturin. Dan il-vja©© kien g˙amlu ˙afna drabi f’˙ajtu

Il-qassis stqarr li hu, b˙all-passi©©ieri Meta fl-a˙˙ar l-ajruplan wasal Wara ftit il-kaptan, b’vuçi aktar kalma l-o˙rajn, kien imwerwer. Óares madwaru qawwi u s˙i˙ fl-ajruport u kul˙add beda qalilhom, ‘M’a˙niex se nqassmu xorb u ra l-passi©©ieri mbeΩΩg˙in. Xi w˙ud jimbotta biex ifittex jo˙ro©, il-qassis mar g˙alissa g˙ax se jkollna ftit çaqliq. bdew jitolbu wkoll. Bosta ˙asbu li ma fuq it-tifla u staqsieha kif marret bilJekk jog˙©obkom Ωommu ç-çintorin kinux se jo˙or©u qawwijin u s˙a˙ minn maltempata u kif ma kinitx beΩg˙et waqt maqful’. Il-qassis dawwar ˙arstu lejn dik il-maltempata u x’aktarx din kienet dak il-vja©© tal-biΩa’. It-tifla bi tbissima dawk ta’ madwaru u nduna li kul˙add l-a˙˙ar sieg˙a ta’ ˙ajjithom. Ftit ’l hinn an©elika qaltlu, ‘G˙ax missieri hu l-kaptan beda j˙ossu skomdu u mbeΩΩa’. Wara tal-ajruplan u se jwassalni d-dar. Inti ftit il-vuçi re©g˙et qaltilhom, l-Missier tag˙na tas-sema hu l-veru ta˙seb li, meta kien jaf li g˙andu lili ‘Jiddispjaçina, imma lanqas ikel ma nistg˙u nqassmu. Kaptan. A˙na tant g˙eΩieΩ g˙alih li mieg˙u, ma kienx se jag˙mel minn G˙addejjin minn Ωona ta’ arja Ωgur se jwassalna d-dar qawwijin u kollox biex naslu qawwijin u s˙a˙?’ Hemm ˙afna maltempati mqallba’. Il-maltempata fls˙a˙, minkejja l-maltemp u l-perikli li jqallbulna ˙ajjitna: mard, a˙˙ar instemg˙et tfaqqa’. li rridu ng˙addu minnhom ˙sibijiet, inkwiet fil-familja u ˙afna Ir-rag˙ad beda jkarwat o˙rajn. Dawn kollha jreg˙duna u u s-sajjetti bdew ifaqqg˙u minnu ra tifla Ωg˙ira. Il-maltempata ma jwerwruna u ˙afna drabi ma jkollniex u l-˙sejjes tag˙hom bdew jeg˙lbu l-˙sejjes tal-magni tal-ajruplan. Il-beraq tantx dehret li ˙alliet effett fuqha. Kellha kontroll fuqhom. JheΩΩulna l-pedamenti saqajha mkebbin ta˙tha u kienet qed u n˙ossuna se nintilfu. Kemm ninfixlu u beda jixg˙el fid-dlam tas-smewwiet u l-ajruplan kien qisu biçça sufra tixxengel taqra ktieb. Dehret kalma ˙afna. Meta nit˙awdu anqas jekk, b˙at-tifla, niftakru l-ajruplan kien qed jixxengel min-na˙a li l-Missier tag˙na tas-sema hu l-veru ’l hemm u ’l hawn fl-immensità tasg˙all-o˙ra, meta kul˙add ˙ass il-mewt Kaptan. A˙na tant g˙eΩieΩ g˙alih li Ωgur sema. L-ajruplan filli beda jin˙ass tiela’ mar-ri˙ qawwi li kien g˙addej u filli jie˙u fuqu, din it-tifla ma kellha biΩa’ ta’ xejn. se jwassalna d-dar qawwijin u s˙a˙, minkejja l-maltemp u l-perikli li rridu tisbita ’l isfel u ta˙sbu li se jibqa’ nieΩel u Il-qassis ma setax jemmen lil g˙ajnejh. ‘Kif jista’ jkun ma kinitx qed tibΩa’?’ ng˙addu minnhom fil-vja©© tal-˙ajja. jikkraxxja.

KEMM TIZEN TAZZA ILMA ?

Kif tevita l-istress

Wie˙ed psikologu kien qed jitkellem dwar kif g˙andek tag˙mel biex teg˙leb l-istress tal-˙ajja. Qabad tazza ilma u staqsa lil min kien qed jisma’: ‘Xi kemm ta˙sbu li hi tqila din it-tazza ilma?’ Min qal 20 gramma, min qal 500. Il-psikologu qal, “L-importanti mhux kemm tiΩen it-tazza bl-ilma, g˙ax kollox jiddependi fuq kemm iddum iΩΩommha. Jekk inΩommha g˙al minuta, mhix problema. Jekk inΩommha g˙al

sieg˙a, tibda tu©ag˙ni dirg˙ajja. Jekk inΩommha g˙al jum s˙i˙, ikollkom tibag˙tu g˙all-ambulanza! F’kull kaΩ qed nitkellmu fuq l-istess tazza, l-istess piΩ. Id-differenza kollha qieg˙da fil-˙in. Aktar ma nΩommha, iktar titqal. U meta ni©u g˙all-istress, l-istess ˙a©a ji©ri. Jekk se noqog˙du n©orru dan jew dak l-inkwiet mag˙na l-˙in kollha, illum jew g˙ada, it-tag˙bija se nibdew in˙ossuha dejjem titqal u ma nkunux nistg˙u nkomplu g˙addejjin bill-˙ajja. B˙at-tazza bl-ilma – kultant ˙in trid tniΩΩilha fuq mejda biex isserra˙ idek imbag˙ad ter©a’ taqbadha. Meta nkunu stri˙ajna, n˙ossuna li nistg˙u n©orru s-salib tal-˙ajja. Mela, il-lejla, qabel titlaq lejn id-dar, ˙alli l-inkwiet tax-xog˙ol warajk, ti˙dux mieg˙ek id-dar. G˙ada jasal ukoll. Mela er©a’ a˙seb fuqu g˙ada int u die˙el ix-xog˙ol. L-inkwiet li g˙andek b˙alissa warrbu ftit, jekk tista’, imqar g˙al mument. Ftakar li barra dik il-problema jew inkwiet li g˙andek, f’˙ajtek g˙andek elf ˙a©’o˙ra fuqhiex ta˙seb u xi tgawdi. Tibqax hemm iççassat u ffriΩat bit-tazza tal-morr f’idejk g˙ajjiena. G˙alhekk, ˙abib, insa l-inkwiet kollu li g˙andek b˙alissa u ter©ax tmur lura g˙alih qabel tkun stri˙ajt ftit minnu.

Dawn huma xi ftit su©©erimenti biex teg˙leb l-inkwiet tal-˙ajja: • Aççetta li fil-˙ajja daqqa se tkun il˙amiema, u drabi o˙ra tkun l-istatwa li tilqa’ l-˙mie© tal-˙amiema! • Qatt m’g˙andek titkellem bla ma ta˙seb jew bl-addoçç, g˙ax kultant issib li jkollok tibla’ kliemek lura! • Jekk ma tafx kif tkun ©entili f’im©iebtek, talanqas ibqa’ pass lura. Kelma nieqsa a˙jar milli Ωejda. Jekk sellift €20 lil xi ˙add u dan jisparixxi, tirrabjax wisq. Dak ikun telaq bi flusek, imma tjubitek tkun baqg˙et g˙andek. • Qatt ta˙taf kollox f’daqqa. G˙ada jisba˙ ukoll. • Óadd mhu se jag˙ti kas jekk tafx tiΩfen tajjeb jew le. L-importanti li tqum u tiΩfen. • Il-©urdien li jmur ji©ri lejn in-nassa l-ewwel li jinqabad. Dak li jmur warajh jiekol il-©obon. • Jekk kollox ©ej favurik, sinjal li qbadt it-triq ˙aΩina. • Veru li int bniedem wie˙ed fost tant miljuni o˙rajn, imma mbierek int jekk tiswa aktar minn miljun g˙al bniedem wie˙ed li j˙obbok. • Il-lapsijiet tal-kulur jg˙allmuna. Xi w˙ud ikunu bil-ponta, o˙rajn imxellfin. Xi w˙ud ta’ kulur ˙elu, o˙rajn ta’ kulur ikrah. Xi w˙ud ©odda, o˙rajn qodma u wΩati. Kollha differenti, imma kollha joqog˙du fl-istess kaxxa.

SORRY: INT GESÙ? Xi snin ilu, grupp ta’ salesmen riedu jattendu konferenza f’Chicago. Kollha weg˙du lill-familji tag˙hom li salÌimg˙a filg˙axija jkunu lura d-dar g˙all-ikel. Kienu g˙addejjin ji©ru mit-terminal tal-ajruport, mg˙a©©lin ˙afna, mg˙obbija bil-bagalji u biljetti x˙in wie˙ed minnhom laqat mejda li fuqha kien hemm turrun tuffie˙ g˙all-bejg˙. It-tuffie˙, naturalment, waqa’ fl-art u nxtered ma’ kullimkien. Is-salesmen baqg˙u sejrin mg˙a©©lin biex jil˙qu l-ajruplan. Kollha minbarra wie˙ed! Dan il-wie˙ed waqaf, ˙a nifs twil u t˙assar lil dik it-tfajla li l-istand tattuffie˙ tag˙ha kien inqaleb. Qal lil s˙abu biex ikomplu sejrin ming˙ajru, sellmilhom u qal lil wie˙ed minnhom biex jekk jog˙©bu jçempel lil martu u jg˙arrafha li kien se jasal id-dar iktar tard. Imbag˙ad re©a’ lura fit-terminal

tal-ajruport fejn it-tuffie˙ kien imxerred ma’ kullimkien. Imnalla li mar lura. It-tfajla tat-tuffie˙ kienet g˙amja. Kienet qed tibki, dmug˙ i©elben ma’ ˙addejha u fl-istess ˙in bdiet tipprova ti©bor it-tuffie˙ fil-waqt li n-nies baqg˙u g˙addejjin b’xog˙olhom bla ma jag˙tu kas ta’ xejn. Is-salesman niΩel g˙arkupptejh fl-art, ©abar it-tuffie˙, po©©ihom lura fuq il-mejda u qag˙ad jg˙inha tirran©ahom biex jidhru sbie˙. Waqt li kien qed jag˙mel dan induna li xi ftit mit-tuffie˙ kellu d-daqqiet u kien ittebba’. Dan ittuffie˙ po©©ieh f’qoffa g˙alih. X˙in lesta, ˙are© il-kartiera u qal lit-tifla: Óa dawn l-$40 g˙all-˙sara li ©arrabt min˙abba fina. Int ok, hux? Ittifla baxxiet rasha; dmug˙ ta’ fer˙ kienu niΩlin ma’ ˙addejha. Ir-ra©el kompla: Nispera li ma rvinajnilekx dil-©urnata g˙al kollox!

Hekk kif is-salesman beda ja˙seb biex imur g˙al triqtu lejn id-dar, ittfajla g˙amja qaltlu: Sinjur… Waqaf u ˙ares lura lejn dawk l-g˙ajnejn bla dawl. “Int Ìesù?” Waqaf fejn kien u beda ja˙seb. Imbag˙ad, bil-mod ilmod beda miexi biex jirkeb l-ajruplan, bil-mistoqsija l-˙in kollu tidwi ©o mo˙˙u u qalbu: Int Ìesù? Lilek in-nies ©ieli ˙asbuk Ìesù? A˙na l-insara g˙alhekk a˙na msej˙in, li nkunu tant nixbhu lil Kristu li n-nies ma jkunux jistg˙u jaraw differenza u fina jaraw lilu. F’dinja li donnha g˙amja g˙all-im˙abba, l-˙ajja u l-grazzja tieg˙u, jekk a˙na nistqarruH, irridu ng˙ixu, nimxu u n©ibu ru˙na b˙alU. Li tkun taf lil Ìesù ma jfissirx biss li tkun taf tikkwota l-Iskrittura jew li tmur il-knisja. Li tkun tafu jfisser li tg˙ix il-Kelma tieg˙u jum b’jum fil-fatti u bis-serjetà.

IVA, NEMMEN ...f’Alla jew fix-Xjenza?

Diskursata bejn professur ma jemminx u student jemmen Professur tal-Filosofija li kien ateju kien qieg˙ed ikellem lill-istudent dwar il-problema li x-Xjenza g˙andha fejn jid˙ol Alla li jista’ kollox. Talab lil wie˙ed student li kien Nisrani biex iqum u staqsih: Professur: Int nisrani, hux hekk? Student: Iva, Sir! Professur: Mela temmen f’Alla? Student: Nemmen ˙afna. Professur: Allura Alla ˙anin? Student: DaΩgur. Professur: Alla jista’ kollox? Student: Iva! Professur: Óija miet b’kançer avolja talab fuq li talab biex Alla jfejqu. A˙na l-bnedmin nag˙mlu minn kollox biex ng˙inu lil min ikun marid. Imma Alla ma g˙enux. Kif qed tg˙id li Alla ˙anin mela? Eh?? Il-povru student baqa’ sieket. Professur: Ma tistax twie©eb hux? Ejja ner©g˙u nibdew. Alla huwa ˙anin? Student: Iva. Professur: Satana ˙anin? Student: Le. Professur: Satana minn fejn hu ©ej? Student: Minn… Alla! Professur: Hekk hu. G˙idli, hawn ˙aΩen fid-dinja? Student: Iva. Professor: Il-˙aΩen jinsab kullimkien, mhux hekk? U Alla g˙amel kollox. Sewwa qed ng˙id? Student: Iva. Professor: Mela, min ˙oloq il-˙aΩen?

L-istudent ma we©ibx. Professur: Il-mard? Immoralità? Mibeg˙da? Kruha? Dawn l-affarijiet kollha jeΩistu, hux? Student: Iva, Sir. Professur: Min ˙alaqhom? L-istudent ma kellux twe©iba. Professur: Ix-Xjenza tg˙id li g˙andna 5 sensi li nuΩawhom biex nidentifikaw u nosservaw id-dinja ta’ madwarna. G˙idli…©ie li rajt lil Alla? Student: Le, Sir. Professur: Ìieli ˙assejt lil Alla tieg˙ek, teg˙mtu, xammejtu. Qatt irnexxielek b’xi mod tag˙raf lil Alla b’xi wie˙ed mis-sensi tieg˙ek? Student: Le, Sir. Qatt. Professur: Imma xorta temmen fih? Student: Iva. Professur: Kull xjenza tg˙idilna li Alla ma jeΩistix. Xi tg˙id g˙al dan? Student: Xejn Sir. Jien Fidi biss g˙andi. Professor: Iva, l-fidi. Dik il-problema l-kbira li g˙andha x-Xjenza! Student: Professur, teΩisti s-s˙ana? Professur: Iva. Student: TeΩisti l-kes˙a? Professur: Iva. Student: Le, Sir. Ma teΩistix.

Waqa’ skiet kbir fil-lecture room. Student: Sir, jista’ jkollok ˙afna s˙ana, iktar s˙ana, s˙ana tremenda, anke ftit s˙ana jew s˙ana xejn. Imma m’g˙andna l-ebda ˙a©a li nistg˙u nsej˙ulha kes˙a. Jista’ jkollna temperatura ta’ 4580 ta˙t iΩ-Ωero. Hemm ma jkunx hemmx s˙ana. Imma ma teΩisix xi ˙a©a li nistg˙u nsej˙ulha kes˙a. Il-ksie˙ hu biss in-nuqqas ta’ s˙ana. Is-s˙ana hi ener©ija. Il-kes˙a mhijiex l-oppost tas-s˙ana, imma n-nuqqas ta’ s˙ana. Fil-lecture room stajt tisma’ labra taqa’!

l-mewt ma tistax teΩisti b˙alha xi ˙a©a fiha nfisha. Il-mewt mhix l-oppost tal-˙ajja, hi biss in-nuqqas jew assenza tal-˙ajja. G˙idli Profs, int lill-istudenti tg˙allimhom li evolvew minn xadina, hux hekk? Professur: Jekk qed tirreferi g˙all-proçess tal-evoluzzjoni, iva, naturalment! Student: Ìie li rajt l-evoluzzjoni b’g˙ajnejk, Sir? Il-Professur xengel rasu u tbissem g˙ax beda jinduna fejn kien se jwassal dan l-argument. Student: Ladarba ˙add qatt ma osserva l-proçess talevoluzzjoni u lanqas biss jista’ j©ib il-provi li dalproçess g˙adu g˙addej, allura ma nistg˙ux ng˙idu li inti, Prof, qed tg˙allem biss l-opinjoni tieg˙ek flok fatti li tista’ tkejjilhom issa u hawnhekk? Allura, jekk tag˙mel hekk, ma ti©ix aktar predikatur milli xjentist?

Student: Xi ng˙idu g˙ad-dlam, Profs? Nistg˙u ng˙idu li hemm id-dlam? Professur: Iva. X’inhu l-lejl jekk ma jkunux hemm id-dlam? Student: Jiddispjaçini ma nistax naqbel mieg˙ek. Id-dlam hu biss l-assenza tad-dawl. Jista’ jkollok dawl baxx, dawl normali, dawl jg˙ammex, dawl iteptep.... Imma jekk ma jkollok l-ebda dawl, m’g˙andek xejn Fil-klassi qamet g˙ag˙a s˙i˙a. u dak ix-xejn insej˙ulu dlam, mhux hekk? Fir-realtà, id-dlam mhu xejn. Li kieku kien, kont tkun tista’ Student: Hawn xi ˙add f’dil-klassi li qatt ra l-mo˙˙ taltag˙mel id-dlam iktar mudlam, mhux veru? Professur? Professur: Allura x’inhu l-punt? Student: Il-punt tieg˙i hu li hemm il-filosofija tieg˙ek mhix eΩatta, anzi difettuΩa. Professur: DifettuΩa? Tista’ tispjegali g˙aliex? Student: Sir, int qed timxi fuq id-duwaliΩmu, li kollox fih Ωew© aspetti opposti. Tg˙id li hemm il-˙ajja u hemm il-mewt. Hemm Alla tajjeb u Alla ˙aΩin. Lil Alla qed tarah b˙ala xi ˙a©a konkreta, xi ˙a©a li nistg˙u nkejluha. Sir, ix-Xjenza lanqas il-˙sieb ma tista’ tispjega. TuΩa kunçetti b˙all-elettriçità u forza manjetika, imma qatt ma rat, u inqas u inqas fehmet xi wa˙da minn dawn. Jekk tara l-mewt b˙ala l-oppost tal-˙ajja tkun qed tinjora l-fatt li

Il-klassi kollha nfaqg˙et tid˙ak. Student: Hawn xi ˙add hawn ©ew li xi darba sema, ˙ass, mess jew xamm mo˙˙ il-Professur? Óadd donnu ma rnexxielu jag˙mel dan. Allura skont ir-regoli stabbiliti tax-Xjenza int m’g˙andekx mo˙˙, Sir. Bir-rispett kollu, kif nistg˙u nafdaw fil-lezzjonijiet tieg˙ek, Sir? Professur: Na˙seb irid ikollok il-fiducja, il-fidi fija! Student: EΩatt! Dak li jg˙aqqad il-bniedem u lil Alla hija l-FIDI. Il-FIDI ΩΩomm kollox ˙aj u g˙addej. Dak l-istudent kien il-famuΩ xjenzjat ALBERT EINSTEIN!

GIRIFLU L -KAROZZA

Wie˙ed ra©el kien qieg˙ed jillostra l-karozza tieg˙u meta nduna li ibnu, ta’ erba’ snin, kien qed jobroxlu n-na˙a l-o˙ra b’©ebla. Kif ra hekk, tant intilef bir-rabja li qabad id it-tifel u beda jag˙tiha kemm jifla˙ ming˙ajr ma nduna li f’idu kellu spanner. Dal-povru tifel, naturalment, spiçça l-isptar u tilef subajh kollha daqs kemm kellu ksur. Meta ra lil missieru, it-tifel staqsieh bid-dmug˙ f’g˙ajnejh, ‘Pa, issa meta se jer©g˙u jikbruli subajja?’ Il-missier tant qasmitlu qalbu din ilmistoqsija li ˙are© mill-isptar, mar ˙dejn il-karozza u beda jag˙tiha bis-sieq kemm jifla˙. Kif kien f’dik id-dag˙dig˙a lema˙ il-brix li kien g˙amel it-tifel. Kien giref dawn il-kelmiet: ‘INÓOBBOK, PA.’ Ir-rabja u l-im˙abba m’g˙andhomx qies. L-im˙abba ©©ib fer˙ bla qies. Irrabja ©©ib tbatija bla qies. Il-problema tad-dinja tal-lum hi li qed nuΩaw lin-nies u n˙obbu l-affarijiet, flok in˙obbu n-nies u nuΩaw l-affarijiet. Ftakar dejjem li l-affarijiet qeg˙din hemm biex nuΩawhom imma n-nies biex in˙obbuhom. Biex jirnexxilek tag˙mel dan, trid tikkontrolla lilek innifsek. Jekk ma toqg˙odx attenti l-içken ˙sieb isir destin. Dak li na˙sbu, xi darba se ng˙iduh. Dak li ng˙idu, xi darba se nag˙mluh. Dak li nag˙mlu, xi darba se jsir drawwa. Id-drawwiet tag˙na jibnu l-karattru tag˙na. U, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, il-karattru jiddeçiedi d-destin tag˙na.

RIED JIBQA’ OSTAGG Intervista ma’ ÌiΩwita li n˙ataf osta©© fil-Perù Kmieni filg˙axija fis-17 ta’ Diçembru, 1996, Fr. Juan Julio Wicht SJ telaq mill-komunità tieg˙u f’Lima, fil-Peru, u r˙ielha lejn ir-residenza tal-ambaxxatur ÌappuniΩ. B˙ala ekonomista u professur ta’ l-università, Fr. Wicht ˙adem ma’ numru ta’ personalitajiet politiçi li dakinhar kienu mistiedna g˙ar-reception fl-okkaΩjoni ta’g˙eluq snin l-Imperatur tal-Ìappun. Qabel ma telaq mid-dar, Fr. Wicht ˙alla nota li fiha avΩa lil s˙abu ÌiΩwiti li kellu jkun lura g˙al xi l-10 pm. Fil-fatt, kellhom jg˙addu 126 ©urnata qabel ma rritorna lura d-dar... Ftit wara li wasal g˙ar-reception, 14-il membru ta’ grupp rivoluzzjonarju lokali ˙adu f’idejhom ir-residenza tal-ambaxxatur u talbu l-˙elsien ta’ s˙abhom kollha li kienu miΩmuma fil-˙absijiet tal-Peru. Il-Gvern ça˙ad din it-talba u g˙aldaqstant, irribelli ddeçidew li jΩommu osta©©i il-mistednin kollha. Ftit jiem wara, n˙elsu madwar nofs l-osta©©i. Fost dawn tal-a˙˙ar kien hemm Fr. Wicht li però ddeçieda li postu kien mal-osta©©i l-o˙ra. F’din l-intervista, Fr. Wicht jitkellem dwar kif wasal g˙al din id-deçiΩjoni, kif ukoll fuq l-esperjenza li g˙ex mal-osta©©i l-o˙ra qabel ma dawn kienu me˙lusin mill-forzi armati Peruvjani fit-22 t’April.

Kif ˙assejtek fl-ewwel jiem li qattajt b˙ala osta©© ? F’˙ajti, qatt ma mma©inajt li ˙a nsib ru˙i f’sitwazzjoni daqshekk diffiçli u kumplikata. L-ewwel lejl in-numru ta’ osta©©i kien ta’ 490. Ir-ribelli mbag˙ad ddeçidew li je˙ilsu lin-nisa u lill-anzjani. U ˙amest ijiem wara, 200 persuna o˙ra setg˙u jitilqu. Int kont fost dawk li setg˙u jitilqu, imma ddeçidejt li tibqa’. G˙aliex ? Matul dawk l-ewwel ˙amest ijiem b˙ala osta©©, bdejt insaqsi lili nnifsi g˙andix nitlaq jew nibqa’. Wara taqbida interjuri kiefra, ddeçidejt li anke jekk jag˙tuni l-opportunità li nitlaq, id-dmir tieg˙i b˙ala qassis kien li nibqa’ malosta©©i l-o˙ra. Fit-22 ta’ Diçembru, r-ribelli ©abruna kollha f’daqqa u bdew jaqraw l-ismijiet ta’ dawk li setg˙u jitilqu. Meta waslu g˙all-ittra ‘W’ u qraw ismi, g˙idtilhom : “Jiena qassis u nixtieq nibqa’. Sakemm ikun fadal imqar osta©© wie˙ed, posti huwa hawnhekk”. Wara mument ta’ skiet, il-kap talgrupp rivoluzzjonarju qalli : “Jekk tixtieq tibqa’, tista’ tibqa’.” L-osta©©i l-o˙ra çapçpu, u g˙alija dan il-©est spontanju kien konferma li kont g˙amilt l-g˙aΩla t-tajba. X’g˙adda minn mo˙˙ok matul dawk il-jiem li fihom ridt tiddeçiedi tibqax jew le ? Ma kontx çert x’kienu ˙a jkunu l-konsegwenzi tad-deçizjoni tieg˙i fuq

in-nies li kienu barra. BΩajt li l-familja tieg˙i kienet ˙a tbati min˙abba fija u ma kontx naf s˙abi l-ÌiΩwiti kinux ˙a jifhmu r-ra©unijiet li kelli biex nibqa’. Kont nispera u nitlob li nsib appo©© minn g˙andhom u li ma ja˙sbux li ridt nibqa’ biex nuri kemm jiena hero. G˙all-grazzja t’Alla, ftit jiem wara li g˙edt lir-ribelli li xtaqt nibqa’, kelli ç-çans nitkellem ma’ tad-dar u ma’ ˙uti l-ÌiΩwiti, u f’kollha kemm huma sibt support qawwi. F’çertu sens, na˙seb li ddeçidejt li nibqa’ biex naqsam mal-osta©©i l-o˙ra dan il-mument diffiçli u biex nipprotesta kontra din is-sitwazzjoni ta’ in©ustizzja. Ikolli nistqarr li kont irrabjat ˙afna g˙allfatt li xi ˙add jista’ jaqbad u jiddeçiedi li je˙dilna l-libertà kif ©ieb u la˙aq. Imma minbarra dan, kien hemm ukoll ra©uni o˙ra li ©eg˙litni nibqa’. Li kieku tlaqt, kont naf li l-osta©©i l-o˙ra ma kinux ˙a jkunu jistg˙u jirçievu s-sagramenti u jiççelebraw l-Ewkaristija. B˙ala qassis, xtaqt nakkumpanja lil Kristu li kien preΩenti fi s˙abi l-pri©unieri. Ftakart fil-kliem Tieg˙u : “Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i”, u rrealizzajt li kien qed jitlobni biex nibqa’ mal-o˙rajn dan b’tifkira tieg˙u. Kif irnexxielkom tkampaw, int u l-osta©©i l-o˙ra, f’kundizzjoni daqstant diffiçli ? Matul dawn ix-xhur iebsin, il-preΩenza t’Alla fostna kienet straordinarja. Ma konniex g˙aΩilna li nibqg˙u flimkien, imma biΩ-Ωmien sirna tassew komunità fi Kristu. Fi s˙abi,

skoprejt fidi, g˙aqda, u solidarjetà li ma jitwemnux. Konna norqdu fl-istess kamra u, peress li ma kellniex elettriku, bil-lejl konna norqdu bid-dawl tax-xemg˙a! Barra minnhekk, kul˙add kien jag˙ti daqqa t’id biex inΩommu il-post nadif… Kien fihom x’tara il-ministri, il-membri tal-parlament u l-ambaxxaturi! Kollha bil-barmil u l-ixkupa f’idejhom ! Xi kultant, konna wkoll nid˙ku bejnietna. B˙al meta organizzajna kompetizzjoni bejnietna biex naraw min minna jirnexxielu jibni l-iktar nassa tal©rieden effettiva !

g˙al din il-grazzja li rçevejna. Alla biss jaf x’effett ˙alla fuqhom dan id-diskors.

X’g˙andna nitg˙allmu minn din l-esperjenza ? Jiena na˙seb li l-ikbar lezzjoni importanti g˙alina fil-Peru, kif ukoll g˙an-nies kollha ta’ rieda tajba, hi li l-uΩu tal-vjolenza hu l-ikbar Ωball li nistg˙u nag˙mlu b˙ala bnedmin. G˙ax il-vjolenza twassal dejjem g˙al iktar vjolenza. Lill-kap tar-ribelli kont ng˙idlu spiss li kellhom Ωball kbir jekk ja˙sbu li kienu ˙a jie˙du dak li jridu b’dan ilmetodu. LiΩ-Ωg˙aΩag˙ li kienu jag˙mlu Kif kienet ir-relazzjoni parti mill-grupp rivoluzzjonarju, kienu tag˙kom ma’ dawk li kienu qed tawhom x’jifhmu li permezz ta’ dan iΩommukom osta©©i ? l-attakk kienu ˙a jilliberaw lil s˙abhom li Fil-bidu, t-tensjoni kont taqtag˙ha kienu jinsabu fil-˙abs. Imma l-ebda pajjiz b’sikkina. In-numru ta’ osta©©i kien mhuwa ˙a jçedi g˙al dan it-tip ta’ rikatt. g˙oli ˙afna u r-ribelli kienu qed G˙aldaqstant, l-intervent tal-armata kien jistennew attakk tal-armata minn ˙in kwaΩi inevitabbli. Jiena grat lejn dawn g˙all-ie˙or. BiΩ-Ωmien l-atmosfera tjiebet is-suldati li ˙elsuna. Imma fl-istess ˙in u jkolli ng˙id li r-ribelli qatt ma wΩaw ma nistax ma nibkix lill-erbatax ir-ribell li vjolenza fiΩika fuqna. G˙alkemm qatt tilfu ˙ajjithom f’dan l-intervent. ma kellimthom fit-tul, huma kienu jafu Biex nevitaw li sitwazzjoni tra©ika li jien kont qassis, g˙ax kienu jarawni b˙al dik li g˙ixna tirripeti ru˙ha l-unika niççelebra l-quddiesa u nitlob malsoluzzjoni vijabbli hija l-˙idma favur osta©©i l-o˙ra. Qatt ma ˙adu sehem dinja aktar ©usta u fil-paçi. Din, fl-a˙˙ar fil-quddiesa imma fl-istess ˙in, qatt ma mill-a˙˙ar hija t-tag˙lima fondamentali ppruvaw ifixkluna. Xi w˙ud minnhom li tg˙allimt matul il-126 ©urnata li qattajt staqsewni sa˙ansitra xi mistoqsijiet dwar fir-residenza tal-ambaxxatur ÌappuniΩ. il-fidi. G˙al ˙afna, din kienet l-ewwel darba li kienu qed ikellmu qassis! Kont Mark Cachia sj ng˙idilhom li Alla ried li kollha kemm a˙na nkunu wliedu u li g˙aldaqsant Artiklu me˙ud mis-sit: http://www.companymagazine.org/ g˙andna n©ibu ru˙na b’mod li jixraq

Dak li tizra’

tahsad ‘Bon©u,’ sellmet mara hi hu riesqa lejn ra©el bilqieg˙da mal-art. Ir-ra©el ˙ares ’il fuq bil-mod. Din kienet mara li bla dubju kienet mid˙la tal-ifjen affarijiet tal-˙ajja. Il-kowt tag˙ha kien ©did. Kienet tidher li qatt ma naqasha xejn. Mill-ewwel ©ieh il-˙sieb li riedet tg˙addih biΩ-Ωmien b˙alma riedu jag˙mlu o˙rajn qabilha. ‘Óallini wa˙di,’ qalilha nkurlat. Bi stag˙©ib kbir tieg˙u, il-mara baqg˙et wieqfa quddiemu. Baqg˙et titbissimlu filwaqt li staqsietu, ‘Irrabjat?’. ‘Le,’ wie©eb b’sarkaΩmu f’le˙nu. ‘G˙adni ©ej minn ikla mal-President tal-Amerika! Issa dabbar rasek.’ It-tbissima tal-mara dehret aktar. F’daqqa wa˙da r-ra©el ˙ass id ratba ta˙t minkbu. ‘X’qieg˙da tag˙mel, sinjura?’ staqsa rrabjat ir-ra©el. ‘G˙edtlek biex t˙allini wa˙di.’ Dak il-˙in tfaçça pulizija. ‘Jaqaw g˙andna l-inkwiet, sinjura?’ staqsa dan. ‘Le, xejn. Qieg˙da nipprova nerfa’ dan ir-ra©el fuq saqajh. Tista’ tg˙inni?’ staqsiet il-mara. Il-pulizija ˙akk rasu. ‘Is-soltu tieg˙u, dan Ìakbu. Storja 18 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

o˙ra minn tieg˙u. Ilu ji©©erra ‘l hawn g˙al dawn l-a˙˙ar snin. Xi trid minnu, sinjura?’ ‘Qieg˙ed tara dik il-kafetterija t’hemmhekk?’ wie©bet is-sinjura. ‘Xtaqt noffrilu xi ˙a©a x’jiekol u ni©bru minn din il-kes˙a, imqar g˙al ftit.’ ‘Mela m’intix f’sensik, sinjura?’ baqa’ jinsisti dak ir-ra©el xwejja˙. ‘Ma rridx immur hemm ©ew!’ Imbag˙ad ˙ass par idejn sodi jaqbdulu minkbu l-ie˙or u jerfg˙uh. ‘Óallini,’ qal lill-pulizija. ‘Jien m’g˙amilt xejn ˙aΩin.’ ‘G˙andek çans b˙al dak, Ìakki, titilfux!’ wie©bu l-uffiçjal. Minn hawn u minn hemm, il-mara u l-pulizija rnexxielhom ida˙˙lu ’l Ìakbu l-kafetterija u jqieg˙duh bilqieg˙da f’rokna mwarrba. Kien tard filg˙odu u g˙alhekk in-nies li soltu jie˙du kolazzjon minn hemm kienu di©à warrbu waqt li dawk li soltu ji©u g˙al nofsinhar kienu g˙adhom ma waslux. Il-mani©er qasam il-kafetterija u resaq lejn il-mejda tag˙hom. ‘X’inhu ©ej hawn, pulizija?’ staqsa dak. ‘X’inqala’? G˙andna l-inkwiet b’dan ir-ra©el?’ ‘Din is-sinjura da˙˙let dan ir-ra©el hawn biex jiekol,’ wie©eb il-pulizija.

‘Mhux hawn ©ew!’ wie©eb irrabjat ilmani©er. ‘Ra©el b˙al dan hawn ©ew ma jag˙mlilniex ©ie˙.’ Ìakbu tbissem b’˙alq ming˙ajr snien. ‘Qieg˙da tara, sinjura? G˙edtlek jien. A˙jar indabbar rasi. Millewwel ma ridtx nersaq ’l hawn.’ Il-mara daret lejn il-mani©er talkafetterija u tbissmet. ‘Sinjur, kemm int mid˙la tad-ditta E&A (ditta famuΩa malAmerika kollha) erba’ passi bog˙od minn hawn? ‘Nafhom sew,’ wie©eb il-mani©er li beda jitlef il-paçenzja. ‘Jiltaqg˙u hawnhekk g˙andi g˙al-laqg˙at tag˙hom ta’ kull ©img˙a.’ ‘U taqlag˙ha tajjeb minn dawn illaqg˙at ta’ kull ©img˙a?’ ‘U dan x’inhu affarik?’ we©ibha dak, b’ton daqsxejn goff. ‘Jiena, Penelope Eddy, il-presidenta u direttur tal-kumpanija.’ Il-mani©er baqa’ ˙alqu miftu˙. Din kienet wa˙da mill-akbar miljunarji u nisa mag˙rufa fiddinja tan-negozju. Bilkemm fela˙ jg˙id kelma. Il-mara re©g˙et tbissmet. ‘Ta˙seb li dan il-povru ra©el se jag˙millek xi differenza kbira fil-˙anut tieg˙ek?’ Hi ˙arset lejn l-uffiçjal tal-pulizija li kien se jinfaqa’ jid˙aq. ‘Tixtieq tie˙u ftit kafè mag˙na u xi ˙a©a x’tiekol?’ staqsietu. ‘Le, grazzi, sinjura. Mhux issa. Ne˙tie© immur inkompli xog˙oli.’ ‘Mela tie˙u g˙allinqas belg˙a kafè qabel titlaq?’ ‘Kollox sew, sinjura.’ Il-mani©er tal-kafetterija dar lura biex imur jag˙mel il-kafè dak il-˙in stess. Il-pulizija ˙allieh jitlaq u qal lill-mara, ‘Tassew ©ibtu f’tieg˙u!’ ‘Mhux dak kelli f’mo˙˙i. Qieg˙da nag˙mel dan kollu bi skop.’ Po©©iet bilqieg˙da n-na˙a l-o˙ra

tar-ra©el skantat. Óarset lejh f’g˙ajnejh. ‘Ìabku, inti tiftakarni?’ Ìabku ˙ares sew lejha b’g˙ajnejh idemmg˙u. ‘Na˙seb... na˙seb. Irrid ng˙id li tidher familjari.’ ‘Jien kemm kemm ixje˙,’ qaltlu. ‘U forsi wkoll xi ftit aktar qawwija milli kont meta kont iΩg˙ar. Dak iΩ-Ωmien int kont ta˙dem hawn u jien d˙alt minn dak il-bieb interter bil-bard u bil-©u˙.’ ‘Kif jista’ jkun, Sinjura!’ qabeΩ mistag˙©eb l-uffiçjal. Bilkemm ried jemmen li mara daqshekk sinjura setg˙et qatt kienet bil-©u˙. ‘Kont g˙adni kif spiççajt il-kulle©©,’ bdiet tirrakkonta l-mara. ‘Ìejt f’din il-belt biex insib xog˙ol imma ma stajt insib xejn. Fl-a˙˙ar spiççawli l-flus u keççewni ’l barra mill-flat tieg˙i. Bqajt ni©©erra barra g˙al ©ranet s˙a˙. Kien Frar u kont kies˙a sil© u kwaΩi mejta bil©u˙. Rajt dan il-post u d˙alt bit-tama li nnaqqar xi ˙a©a.’

Ìakbu deher jitbissem. ‘Issa qieg˙ed niftakar,’ qal. ‘Kont wara l-bank naqdi n-nies. Int ©ejt u staqsejtni jekk tistax ta˙dem biex tiekol xi ˙a©a. Jien g˙edtlek li dik kienet kontra r-regoli tal-kumpanija.’ ‘Naf,’ kompliet il-mara. ‘Imbag˙ad g˙amiltli l-ikbar biçça ˙obΩ bil-la˙am li qatt rajt, tajtni kafè u g˙edtli biex insib mejda f’rokna u niekol g˙al qalbi. BΩajt li stajt tid˙ol fl-inkwiet min˙abba fija. Imbag˙ad, meta dawwart rasi u rajtek tqieg˙ed il-˙las tal-kont tal-ikel tieg˙i fil-kexxun tal-flus, fhimt li ma kien se jinqala’ xejn.’ ‘Imbag˙ad bdejt in-negozju tieg˙ek...’ kompla Ìakbu. ‘Filg˙axija stess sibt xog˙ol. Bqajt dejjem navanza bis-sa˙˙a tieg˙i. Imbag˙ad bdejt innegozju tieg˙i li, bl-g˙ajnuna t’Alla, irnexxa.’ Hi fet˙et il-portmoni u ˙ar©et biljett tal-kumpanija tag˙ha. ‘Meta

tlesti minn hawn, nixtieqek tmur u tara lil mani©er tal-personell tal-kumpanija tieg˙i. Jien se mmur inkellmu issa u çerta li jsiblek xi ˙a©a x’tag˙mel fluffiççju. G˙andu mnejn jag˙tik xi ˙a©a f’idejk bil-quddiem biex tixtri xi ˙a©a x’tilbes u ssib fejn toqg˙od sakemm ti©i fuq saqajk. Kemm-il darba ti©i bΩonn xi ˙a©a, il-bieb tieg˙i dejjem miftu˙.’ Bid-dmug˙ f’g˙ajnejh Ìakbu qalilha, ‘Kif nista’ qatt nirringrazzjak?’ ‘Tirringrazzjax lili,’ wie©bet il-mara. ‘Ag˙ti glorja lil Alla. Irringrazzja lil Ìesù li laqqag˙ni mieg˙ek.’ Huma u ˙er©in il-pulizija u s-sinjura waqfu g˙al ftit fuq l-g˙atba talkafetterija qabel ma telqu g˙al rashom. ‘Grazzi tal-g˙ajnuna kollha li tajtni,’ qalet il-mara lill-pulizija. ‘Bil-maqlub, Sinjura Eddy,’ we©ibha, ‘jien ng˙idlek grazzi g˙ax illum rajt miraklu sabi˙. U, bil˙aqq... grazzi tal-kafè.’

RM2000-LilÓbiebna • jannar 2011 • 19

Nehhietha ghax kellha difett Ma nistg˙ux ninsew it-tarbija bla isem li twiedet fir-ra˙al ta’ Rossano Calabro, provinçja ta’ Cosenza, l-Italja. M’g˙andniex in˙allu l-a˙˙ar a˙barijiet inessuna g˙aliex inkella, ma din ittra©edja, inkunu qed inΩidu o˙ra. Ilpulizija u l-Ministeru tas-Sa˙˙a qeg˙din jag˙mlu l-investigazzjonijiet tag˙hom imma, b’dak li nafu s’issa, g˙andna ˙jiel ta’ storja kiefra li ma nistg˙ux inwarrbuha minn mo˙˙na. X’©ara? Kien sar abort fuq mara li kellha 22 ©img˙a tqala. Erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a wara, il-kappillan, Rev Antonio Martello, mar ibierek lit-tarbija kif kien soltu jag˙mel. Hekk kif kixef il-liΩar ta’ fuq it-tarbija nduna li kienet qed tiççaqlaq u tie˙u n-nifs. Malajr sejja˙ l-g˙ajnuna u t-tarbija ttie˙det fl-isptar çentrali ta’ Cosenza fejn g˙exet g˙al erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a qabel ma mietet. Din kienet l-ewwel tqala ta’ din l-omm li kienet ˙adet deçiΩjoni li tag˙mel abort meta qalulha li t-tarbija tag˙ha kien se jkollha xoffitha u s-saqaf ta’ ˙alqha diformati. Il-mewt ta’ din it-tarbija huwa sinjal tal-faqar li wasalna fih meta

l-˙ajja ma tibqa’ tfisser kwaΩi xejn. Juri kemm il-bniedem g˙adu lura mill-veru progress u kemm g˙adna lura firrispett lejn il-˙ajja umana. Kemm g˙ad baqa’ x’nag˙mlu biex jikber is-sens ta’ risponsabbiltà, u nuΩaw tajjeb il-mezzi li tag˙ti x-xjenza tal-lum minflok ma nabbuΩaw minnha. Sfortunatament tant pajjiΩi jippermettu l-abort b’mod legali. Illi©ijiet iqieg˙du ˙afna kundizzjonijiet biex, ming˙alihom, l-abort ma jsirx kapriçç. Imma fil-prattika dawn ma ji©ux ikkalkolati minn dawk li m’g˙andhomx kuxjenza. Il-li©i fl-Italja tg˙id li abort fuq tqala ta’ 22 ©img˙a jista’ jsir biss jekk l-omm tkun fil-periklu tal-mewt u f’çentri tas-sa˙˙a li jkunu attrezzati b’apparat li jista’ jsalva l-˙ajja tat-tarbija. Skont il-li©i Taljana t-tobba u paramediçi g˙andhom jifhmu sew id-dmir tag˙hom li, jekk it-tarbija to˙ro© ˙ajja, jag˙mlu minn kollox biex jg˙inuha tg˙ix u, jekk hemm bΩonn, jipprote©uha anki minn ommha stess. F’dan il-kaΩ ma kien hemm l-ebda wa˙da minn dawn il-kundizzjonijiet li ©iet rispettata. Fl-isptar ma kienx

hemm kura intensiva g˙at-trabi li jkunu g˙adhom kif twieldu u t-tarbija ©iet abbandunata. L-anqas biss kienu ˙asluha. Min˙abba li tarbija ta’ 22 ©img˙a ma tkunx g˙adha taf tie˙u nifs we˙idha, ma setg˙etx tg˙ix. Il-lum, bi ftit g˙ajnuna, anke dawn it-trabi g˙andhom çans li jg˙ixu. G˙alhekk xi sptarijiet u kliniçi mhux qed i˙allu jsir abort f’dan iΩ-Ωmien tat-tqala. Il-Li©i Taljana ma tippermettix li jsir abort min˙abba xi difett fil-fetu. FilkaΩ ta’ Rossano Calabro g˙adu mhux çar x’difett kien hemm u kemm kien gravi. Nistg˙u ng˙idu però li qed tikber il-mentalità li, mal-anqas difett, malajr na˙sbu fl-abort b˙ala rimedju g˙assitwazzjoni diffiçli u ta’ tbatija kbira. Óadd ma jkun mal-mara meta jsiru dawn id-dijanjosi li 80% minnhom ma jkunux marbutin mas-sa˙˙a tat-tarbija. Imqar difett sekondarju u çkejken qed jinbidel f’sentenza ta’ mewt g˙at-tarbija. L-istampa ta’ dik it-tarbija tiççaqlaq u tipprova tie˙u n-nifs – ‘©ellied Ωg˙ir’, kif sejj˙itlu gazzetta Taljana – ma nistg˙ux inne˙˙uha minn quddiem g˙ajnejna u tibqa’ dejjem iççanfarna.

Jiktbu l-Qarrejja

Qarrejja taqsam l-esperjenza qawwija tag˙ha sa ma waslet biex sabet Ωwie© hieni.

22 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Jien Kattolika, mg˙ammda u ΩΩewwi©t bil-Knisja. Kont immur quddies kull nhar ta’ Óadd g˙ax obbligu. Ma nistax nisma’ dwar dan is-su©©ett tad-divorzju u ma n˙ossx li g˙andi ng˙id xi ˙a©a. B˙al kul˙add qed ng˙ix f’dinja jew a˙jar ˙alli ng˙id f’pajjiΩ, fejn qed nara bosta Ωwi©ijiet jitfarrku. Tisma’ diversi stejjer u l-qalb tifhem dik l-ajma. Xi snin ilu, jien kont f’dan l-istess u©ig˙ – u©ig˙ ta’ qalb, tortura talmo˙˙, bir bla qieg˙, wied mudlam. Spiççajt anke f’relazzjoni ˙aΩina... Disperazzjoni. L-unika soluzzjoni li stajt insib kienet li nikkommetti suwiçidju. Dakinhar li kont tant ddisprata li wasalt g˙all-idea li nne˙˙i ˙ajti b’idejja. Kulma bdejt nara u n˙oss kien, “G˙all-erwie˙, ˙a ne˙les fl-a˙˙ar...!” Fettilli ng˙id irRuΩarju, xi ˙a©a li qatt ma kont g˙amilt qabel. Fil-fatt kien il-Óadd u g˙edt il-Misteri tal-Fer˙ g˙ax dawk biss kont naf ng˙id. Mort fil-kamra tas-sodda u bdejt nibla’ l-pilloli... però xi ˙a©a ©o fija fakkritni f’dak li dejjem kont tg˙allimt. Li tne˙˙i ˙ajtek huwa ˙aΩin. Alla ma jridx hekk. Vuçijiet kontra xulxin ©ewwa fija – kilba li ne˙les, u biΩa’ mid-dnub. Kont iddisprata... ma stajtx ner©a’ lura minn dak li kont se nag˙mel. Ma kellix triq o˙ra. Blajt iΩjed pilloli u f’daqqa wa˙da sejja˙t lil dak Alla fil-bog˙od, jekk kien jeΩisti, “T˙allinix nintilef... Salvani

b˙alma salvajt lil dak il-˙alliel li kien hemm mislub ma©enbek!” Trawma kerha! Illum ng˙id, b’miraklu bqajt hawn. Però dakinhar le. Issa kont ©ejt ag˙ar. Id-dlam kien akbar, issa lanqas it-tmiem ma kien tmiem g˙alija. Lanqas il-mewt ma riditni. Disperazzjoni akbar. X’se nag˙mel bija nnifsi. Laqatni avviΩ fuq gaΩΩetta lokali - Lourdes. Bdejt nid˙aq. G˙alija s-safar kien biex niddeverti. Mela Lourdes jew...! Però kont mg˙aff©a wisq. Hemmhekk jg˙idu li jsiru l-Mirakli. Ibbukkjajt. L-ewwel darba li ersaqt quddiem il-Grotta ta’ Lourdes, mill-ewwel beda j©elben id-dmug˙ minn g˙ajnejja u bi twerΩieqa ©ewwinija g˙edt lil Marija, “G˙inni nemmen jekk veru teΩisti, ag˙tini l-fidi, g˙inni nemmen”. Minn Lourdes ©ejt persuna mibdula. Ìejt lura fil-problemi li kont ˙allejt warajja, Però issa b’deçiΩjoni, li nibda bil-proçeduri g˙all-annullament b’fehma s˙i˙a li Marija se tg˙inni. Kellimt sacerdot. Mexxieni x’kelli nag˙mel. Bdejt in˙ossni dg˙ajfa. Kont naf li kienet ©ejja battalja iebsa.Imtlejt kollni dubji. Kelli bΩonn is-sa˙˙a... Imma minfejn? Barra minhekk, id-deçiΩjoni tieg˙i ma ©iet milqug˙a xejn tajjeb mill-familjari tieg˙i. Spiccajt wa˙di, bla sapport xejn u minn imkien. Bdejt nisma’ l-quddies kuljum g˙al darba u anke darbtejn kuljum. Qabadni aktar g˙atx biex nitg˙allem fuq dan Alla u anke sse˙ibt fi grupp ta’ talb. Hemmhekk sibt familja ©dida. Sibt

˙afna g˙ajnuna u sapport u wasalt biex nag˙ti ˙ajti g˙al kollox lill-Mulej. Bdiet tinbena relazzjoni bejni u bejn Alla. Dak Alla li kont qabel nisma’ bih, u li issa kont bdejt infittex u anke nitg˙allem fuqu. Issa kien qieg˙ed jag˙tini esperjenza ˙ajja tal-preΩenza tieg˙u. “Ag˙mlu dak li jg˙idilkom Hu”, kienet qaltilhom Marija lill-qaddejja fittie© ta’ Kana meta l-g˙arajjes naqashom l-inbid. Jien xtaqt im˙abba. Xtaqt Ωwie© ma’ sie˙eb li stajt inkun in˙obb u li jkun i˙obbni. Xtaqt sigurtà fiΩ-Ωwie© tieg˙i. “Ag˙mel dak li jg˙idlek hu... ”, qaltli Marija. Malajr skoprejt x’ridni nag˙mel hu – fil-Kmandamenti, fl-Iskrittura, fis-Sagramenti, fit-tag˙lim li kont qed nie˙u... u komplejt miexja. Kont nag˙mel ˙inijiet twal nitlob ma©enb Ìesù Sagramentat. Bosta drabi kien ikolli t-tentazzjoni li no˙ro© ma xi ˙add. U iva, mhux ˙biberija...? Kelli direttur spiritwali jmexxini. Kemm bkejt mieg˙u, kemm qtig˙ il-qalb, speçjalment meta tara Ω-Ωmien igerbeb u tal-Kurja donnhom raqdu... Kont naf li ma nistax nilg˙ab man-nar u ma nin˙araqx. F’sitwazzjonijiet b˙al dawn tlabt u bkejt. Lil Mulej kont ng˙idlu “G˙inni! G˙inni, mhux biex inkun nifla˙ nimxi sa g˙ada, imqar jekk nasal imkaxkra”. Xi ftit Ωmien qabel ˙adt l-annullament, kont mort nara ˙abiba tieg˙i l-isptar. Wara g˙addejt il-kappella u qattajt xi sieg˙a hemmhekk. Óri©t u bdejt miexja lejn fejn kelli l-karozza pparkjata. F’daqqa wa˙da ndunajt

kemm kelli paçi ˙afna aktar qawwija mis-soltu, ser˙an ta’ ©ewwa fija... hekk, qisu b˙al meta arja friska t˙ossha timlielek il-pulmuni. Ma stajtx ma nerfax qalbi l-fuq, “Mulej grazzi, grazzi ta’ din il-paçi, grazzi ta’ din l-hena li qed timlieli qalbi biha. Kemm tlabtek sie˙eb f’˙ajti, kemm nixtieq l-annullament... Ma rrid xejn minnhom Mulej jekk bihom nitlef din il-paçi... Lilek irrid Mulej fil-˙ajja tieg˙i. Ma rridx nitlef lilek”. Donnu kien qed jistenna din l-istqarrija ming˙andi l-Mulej. F’daqqa wa˙da, l-affarijiet donnhom bdew jg˙a©©lu. Óadt l-annullament. G˙addew xi xahrejn u bdejt no˙ro© mar-ra©el li g˙andi llum. Rigal ming˙and il-Mulej, ra©el li j˙obbni, imma li j˙obb lill-Mulej ˙afna aktar minni... x’irrid iΩjed! Ji©i wa˙du l-motto taΩ-Ωwie© tag˙na. Ritratt tag˙na t-tnejn b’Ìesù f’nofsna, u silta mill-Iskrittura, “...g˙ax ˙abel bi tlieta m’hux lakemm jinqata’” (Ko˙elet 4:12). Óabel immaljat bi tlett kurduni veru mhux lakemm jinqata’. Imma mhux hekk ˙abel immaljat biss b’Ωew© kurduni. Jekk jinstilet kurdun wie˙ed, l-ie˙or, içedi bit-toqol u l-˙abel jinqata’. Hekk qieg˙din nibnu l-˙ajja miΩΩew©a tag˙na... bit-tielet kurdun mag˙na, Ìesù. Diffikultajiet, qtig˙ il-qalb, argumenti u nkwiet ikollna b˙al kul˙add, imma b’Ìesù mag˙na dejjem neg˙lbu kollox. Ag˙mlu dak li jg˙idilkom Hu, ... u l-Miraklu jse˙˙.

It-Tfal Jikxfu Darba, ©ejt lura d-dar wara safra. Inzerta maltemp kbir bis-sajjetti u r-rag˙ad. Kif d˙alt fil-kamra tas-sodda xi s-sag˙tejn ta’ filg˙odu, sibt liΩ-Ωew© ulied fis-sodda ma’ marti Karey. Milli jidher it-tfal kienu mbeΩΩg˙in mill-maltemp. Kelli norqod f’kamra o˙ra dak il-lejl. L-g˙ada kellimt it-tfal u g˙idtilhom li mhemm xejn ˙azin li jorqdu mal-mamà meta tkun xi maltempata, imma, g˙idtilhom, jekk inkun ©ej id-dar jien, jekk jog˙©obkom torqdux mal-mamà. It-tfal mill-ewwel qaluli iva. Xi ©img˙at wara er©ajt sifirt, marti u wliedi ©ew g˙alija l-ajruport. Imma l-ajruplan ittardja u tg˙idx kemm kien hemm nies jistennew lillmijiet ta’ passi©©ieri li kienu fuq l-ajruplan. Kif d˙alt fis-sala talajruport ©ie ji©ri fuqi ibni Alex u qalli: ‘Pa, g˙andi a˙bar tajba g˙alik. Iva?’ G˙idtlu jien b’le˙en g˙oli, ‘u x’inhi din l-a˙bar tajba?’ ‘Did-darba, ˙add ma raqad mal-mamà kemm ilek imsiefer!’ Waqa’ kwiet kbir fuq is-sala. Kul˙add beda j˙ares lejn Alex u lejja. Kul˙add ried ikun jaf min kienet omm Alex!

l-Gha

Ftit çajt

war

Óabiba tieg˙i tabiba kienet fi triqtha lejn il-kindergarten fejn kienet tmur bintha ta’ 4 snin. Fuq is-seat tal-karozza t-tabiba kienet ˙alliet l-istetoskopju. It-tifla qabditu f’idha u bdiet tilg˙ab bih. Illa˙wa, ˙asbet il-˙abiba tieg˙i, binti donnha se tkompli fuq il-passi tieg˙i! Imbag˙ad it-tifla g˙amlet l-istrument ma’ ˙alqha u qalet: ‘Mer˙ba f’McDonald’s. Kif nista’ naqdik?’

Tifla Ωg˙ira xebg˙et tisma’ l-qassis jippriedka g˙ax donnu ma ried jieqaf b’xejn. Fl-a˙˙ar, resqet lejn ommha u qaltilha minn ta˙t l-ilsien: ‘Ma, tg˙id jekk intuh il-flus issa, j˙allina nitilqu?’

L-g˙alliem tal-katekiΩmu staqsa lil Johnny, ‘G˙id il-verità, titlob qabel tiekol?’ ‘Le, sir’, wie©eb it-tifel, ‘m’g˙andix g˙alfejn. Ommi koka tajba ˙afna.’

Tifel kien qed josserva lil missieru lil kien Pastor Protestant, jikteb prietka. ‘Kif tkun taf x’se tg˙id?’ Staqsieh. ‘Il-Mulej inebba˙ni,’ wie©eb ilmissier. ‘Allura g˙aliex il-˙in kollu taqta’ u t˙assar?’ Meta kienu sejrin il-Knisja, g˙alliema tal-katekiΩmu staqsiet lit-tfal li kienet tg˙allem: ‘G˙aliex hemm bΩonn li noqog˙du kwieti l-knisja?’ Tifla intelli©enti qaltilha, ‘G˙ax in-nies ikunu reqdin. Allura a˙jar ma nqajmuhomx!’

Wara l-mag˙mudija ta’ ˙uh, iççkejken Johnny tela’ fil-karozza u beda jolfoq kemm jifla˙. Missieru staqsieh g˙al tliet darbiet x’kien ©ara. Fl-a˙˙ar, it-tifel wie©eb: ‘Dak il-qassis qal li hemm bΩonn li ng˙ixu f’dar Nisranija. Imma jien mag˙kom irrid nibqa’noqg˙od!’

Darba kien il-Óadd u tifel u ommu kienu ©ejjin mill-Knisja. It-tifel qal lil ommu: ‘Ma, iddeçidejt li meta nikber insir kappillan.’ ‘Proset, tajjeb!’ qalet l-omm xi ftit fer˙ana. ‘ X’˙ajrek l-aktar li issir kappillan?’ ‘Óeqq!’ qal it-tifel, ‘hekk jew hekk bilfors irrid immur il-Knisja nhar ta’ Óadd, allura na˙seb li a˙jar inkun fuq l-artal u noqg˙od ng˙ajjat man-nies, milli noqg˙od bilqieg˙da nisma’ lill-kappillan jg˙ajjat mieg˙i’. Tifla Ωg˙ira kienet f’˙o©or nannuha li kien qed jaqralha l-istorja qabel torqod. Minn ˙in g˙al ˙in kienet tne˙˙i g˙ajnejha minn fuq il-ktieb u tmiss il-˙u©bejn imkemmxin ta’ nannuha. Imbag˙ad kienet tmiss ˙u©bejha. Wara ftit qaltlu: ‘Nann, inti Alla g˙amlek?’ ‘Mela, daΩgur!’ we©ibha n-nannu, ‘Alla g˙amilni Ωmien twil ilu.’ ‘Oh!’ qaltlu, ‘u lili, Alla wkoll g˙amilni?’ ‘DaΩgur! Lilek g˙amlek ftit snin ilu.’ It-tifla re©g˙et mellset ˙u©bejha u ˙u©bejn in-nannu u qaltlu: ‘Iktar ma jg˙addi Ω-Ωmien Alla qieg˙ed jitg˙allem u jag˙milna a˙jar hux?’ Grupp tad-drama ˙admu reçta fejn wie˙ed mill-karattri ried joqg˙od fuq is-su©©iera u jg˙id: ‘Jien nieΩel fl-infern!’ Wie˙ed ta’ wara l-kwinti mbag˙ad ji©bed ˙abel, is-su©©iera tinfeta˙ u l-attur jisparixxi. Din ir-reçta kienet suççess. Meta l-attur li kien jag˙mel din il-parti marad, attur ie˙or li kien imbaççaç ˙a postu. X˙in l-attur il-©did qal: ‘Jien nieΩel fl-infern’ dak ta’ wara l-kwinti ©ebbed il-˙abel, u l-attur beda nieΩel imma we˙el u ma seta jinqala’ bt’xejn. Student li kien fl-udjenza qabeΩ u qal: ‘Hallelujah! L-infern intela!’ Meta xi ˙add kien isaqsiha x’jisimha, tifla Ωg˙ira kienet twie©eb: ‘Jien bint is-Sur Sugarbrown.’ Ommha qaltilha li mhux hekk kellha tg˙id, imma, ‘Jien Jane Sugarbrown’. Darba kien il-Óadd u l-Kappillan kellem lit-tifla u qalilha, ‘Int mhux it-tifla tas-Sur Sugarbrown?’ It-tifla wie©bet: ‘Hekk kont na˙seb imma ommi qaltli li m’inix!’

Tifla Ωg˙ira talbet bil-˙erqa lil ommha, ‘Ma, nista’ mmur nilg˙ab barra mas-subien?’ ‘Le, binti’, wie©bet l-omm. ‘A˙jar le, g˙ax dawk is-subien huma raffi wisq!’ It-tifla waqfet ta˙seb ftit u mbag˙ad staqsiet lil ommha, ‘Imma jekk insib wie˙ed lixx, nista’ nilg˙ab mieg˙u?

“

minflok kbirt ©o Ωaqqi, kbirt ©o qalbi Kont bilqieg˙da f’tal-linja wara omm u tifla çkejkna li deher li kellha burdata ˙aΩina. L-omm kienet bjonda waqt li t-tifla kienet tidher Asjatika. It-tifla kienet bla sabar u bdiet teqred, tibki g˙al xejn b’xejn u dehret irrabjata g˙al ommha. ‘Int ma t˙obbnix!’ tnervΩet ittifla waqt li bdiet t˙ares bl-ikrah lejn ommha. ‘U Ωgur li n˙obbok, ˙anini,’ irrispondiet l-omm waqt li tatha bewsa. ‘G˙alfejn qed tg˙id li ma n˙obbokx?’ ‘It-tfal tal-iskola qaluli li g˙ax jien addottata inti ma tistax t˙obbni b˙all-mamà ta’ veru. Jien m’inhix b˙al o˙ti li int il-vera mamà tag˙ha.’ L-omm ˙arset lejn it-tifla. ‘Taf x’inhi l-unika differenza bejn li kieku wellidtek jien u li addottajtek?’ It-tifla g˙all-ewwel ma tkellmet xejn iΩda wara ftit gemgmet, ‘X’inhi d-differenza?’ ‘G˙ax int tifla addottata jfisser biss li minflok kbirt ©o Ωaqqi, kbirt ©o qalbi.’ 26 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

M’intix il-vera

mamà tieghi

a t t e k r u F l i omm

Mara Ωag˙Ωug˙a qalulha li kellha marda serja ˙afna u li ftit kien hemm tama. It-tobba qalulha li kien baqg˙alha biss tliet xhur. Kienet tafda tassew f’Alla u qalbha sabet il-paçi fih. Bdiet tirran©a l-affarijiet ta’ ˙ajjitha g˙ax riedet t˙alli kollox sew warajha Jum fost l-o˙rajn çemplet lill-Kappillan u qaltlu li xtaqitu jmur id-dar tag˙ha biex titkellem mieg˙u dwar l-a˙˙ar xewqat li kellha. Fost affarijiet o˙ra qaltlu liema innijiet xtaqet li jindaqqu u jitkantaw fil-funeral tag˙ha, liema qari mill-Iskrittura riedet fil-quddiesa u liema libsa ridithom ikeffnuha biha. Kellha rasha mistrie˙a li kollox kien lest u ma kinitx qed tibΩa’ li se t˙alli din iddinja. IΩda hekk kif kien se jitlaq ftakret f’xi ˙a©a importanti. ‘G˙andi xewqa o˙ra li kont insejt ng˙idlek. Nixtieqek li tidfinni bilfurketta f’idi l-leminija’. Il-Kappillan baqa’ j˙ares çass lejn il-mara, ma jafx

x’se jaqbad jg˙id u ma jafx jekk kienx fehem sew. Il-mara qratlu mo˙˙u u qaltlu, ‘Fxiltek, hux?’ Il-Kappillan kellu jammetti li x’aktarx ma kienx fehemha sew u l-mara kollha ˙lewwa bdiet tispjegalu li sew kien sema’. ‘Nannti spiss kienet issemmili kemm tista’ tfisser daqsxejn ta’ furketta. Kull darba li mmorru xi ikla huma u jne˙˙ulek il-platti tal-ikel vojta dejjem ikun hemm xi wejter li jg˙idlek biex iΩΩomm il-furketta. Din kienet tkun l-isba˙ parti tal-ikla g˙ax dejjem ikun g˙ad baqa’ xi ˙a©a tajba… xi biçça kejk taç-çikkulata, xi ©elat, xi pasta, xi biçça torta. Xi ˙a©a li tag˙laqlek l-ikla

b’tog˙ma tajba ˙afna. Il-furketta tfisser li d-deΩerta g˙adha ©ejja. ‘G˙alhekk nixtieq li kul˙add jarani fittebut bil-furketta f’idi ˙alli jistaqsu x’qed tag˙mel hemm il-furketta. Nixtieqek tg˙idilhom biex dejjem iΩommu l-furketta g˙ax l-a˙jar g˙adu ©ej.’ Il-Kappillan fehem sew il-messa©© tal-mara Ωag˙Ωug˙a. Óass li din kienet l-a˙˙ar konverΩazzjoni mag˙ha imma kien çert li l-mara kienet ©a qed tara l-©enna. Ma kellha l-ebda biΩa’ u dubju. Alla kien qed jistennieha b’idejh miftu˙in u hi ma kellha xejn xi jΩommha milli tintelaq fi ˙danu b˙alma bint çkejkna tintelaq fi ˙dan missierha li tant i˙obbha. It-tebut kellu g˙atu tal-˙©ieg. Kul˙add seta’ jara lill-mara Ωag˙Ωug˙a liebsa sabi˙ u bil-furketta f’idha l-leminija. Kul˙add beda jistaqsi x’qed tag˙mel il-furketta hemm u l-Kappillan tbissem. Waqt l-omelija, qal lillmi©emg˙a dwar l-a˙˙ar konverΩazzjoni li kellu mal-mara u spjega x’tifsira kellha dik il-furketta g˙aliha u l-messag© li xtaqet t˙allilhom wara mewtha. Qalilhom li minn dakinhar qatt ma waqaf ja˙seb fuq dik il-furketta u xtaq li huma wkoll jibdew i©orru f’mo˙˙hom u f’qalbhom furketta spiritwali. G˙alhekk meta tkun se taqbad il-furketta tad-diΩerta ftakar li l-a˙jar g˙adu ©ej. RM2000-LilÓbiebna • jannar 2011 • 27

Kemm hu kliem veru! Kont dejjem g˙addejja minn ˙a©a g˙all‑o˙ra. Nie˙u ˙sieb it‑tlett itfal li huma l‑mimmi ta’ g˙ajnejja. Innaddaf id‑dar, nie˙u ˙sieb ‘l ommi u ‘l missieri, g˙ax it‑tnejn anzjani. Insomma ©irja wa˙da biex inla˙˙aq kemm nifla˙ maxxog˙ol. F’daqqa wa˙da faqqg˙et bomba f’˙ajti li kienet ser tkissirli dak kollu li ˙dimt g˙alih. Ìurnata fost l‑o˙rajn binti ©ie lura mill‑iskola, intefg˙et quddiem l‑istatwa tal‑Madonna u bdiet titkellem ˙aΩin. “Hi x’g˙arukaΩa!” nist˙ajjilkom tg˙idu. Jien u uliedi l‑o˙ra, hekk ©ralna. TkaΩajna u twerwirna. Ma stajtx nieqaf hawn. Ridt inkun naf x’hemm f’qalb binti. B’˙afna paçenzja skoprejt li kienet qed ti©i bullied l‑iskola u kienet imdejqa ˙afna. Imma g˙aliex riedet tisfoga quddiem il‑Madonna? Jien dejjem g˙allimt lil ulied li dik tifhem u t˙obbok kif int. Forsi g˙alhekk li ˙asset li quddiemha setg˙et to˙ro© ir‑rabja u l-u©ieg˙ li kienu qed jifnuha. Darba minnhom kont rieqda u xi ˙a©a qajmitni. Óassejt li xi ˙a©a tg˙idli li hemm bΩonn immur nara t‑tifla x’qed tag˙mel. Qomt ni©ri nfittixha. Sibtha fil‑kamra tal‑banju b’lazz f’idejha. Kienet 28 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

lesta li tne˙˙i ˙ajjitha. Tistg˙u ta˙sbu x’baqa’ fija dak il-˙in. Ma nafx minn fejn ©ietni s-sa˙˙a u l-kura©© biex ne˙odha bil-˙lewwa. Óri©tha minn hemm u ˙adtha f’kamritha, nitkellem mag˙ha u ng˙inha to˙ro© dak kollu li kien qed jg˙affig˙a minn ©ewwa. Min dakinhar beda l‑kalvarju s˙i˙ ta’ counselling, tobba, psikjatri. Il‑˙ajja talfamilja inbidlet g˙al kollox. Kul˙add ©ie effettwat, kul˙add b’mod jew ie˙or kellu jid˙ol fll-istorja, kul˙add ifittex kif jg˙in lil din il-povra binti. It-tifla saret g˙aΩiΩa g˙alija ˙afna aktar minn qatt qabel. Anke l‑mod kif bdejt in˙ares lejn il‑familja tieg˙i, issa inbidel. Issa l‑persuni bdew ji©u l-ewwel u qabel kollox, qabel kull ©enn ie˙or li l-˙ajja dda˙˙alna fih. Jien u Ωew©i sirna qrib aktar ta’ xulxin u mxejna din il‑mixja ta’ kalvarju flimkien. Darba persuna qaltli, “Jekk trid l-im˙abba, po©©i l‑im˙abba fejn m’hemmx im˙abba.” Dan il‑kliem da˙alli f’qalbi u bdejt in˙obb aktar lil Ωew©i u lil uliedi. Nista’ ng˙id li dan kien is‑sigriet li bih Ωammejna mag˙qudin qalb il‑˙afna inkwiet u taqlib li kellna ng˙addu minnu g˙al bosta snin.

Jien tant kont qrib ta’ binti li t‑tbatija tag˙ha kienet saret tieg˙i u d‑dipressjoni tag˙ha saret tieg˙i ukoll. Issa jien ukoll kelli bΩonn l‑g˙ajnuna, g˙ax it-tbatija u l-inkwiet kienu Ωarmawni minn ©ewwa. Il-bniedem kemm jifla˙ jinkwieta u jit˙abat? Il-mo˙˙ jg˙ejja, il-©isem içedi u l-qalb issir dejjem aktar t˙oss. Imma waqt din it‑tbatija kollha u mist˙ija kbira li kont in˙oss, dejjem ˙assejt lill-Mulej mieg˙i. Kont narah preΩenti fil‑persuni li tawna l‑g˙ajnuna b’tant im˙abba u kompetenza. Kont insib il‑Mulej fis‑skiet tal‑qalb tieg˙i speçjalment meta kont in˙ossni wa˙di u qed neg˙req. Dejjem sibtu jistennieni fl‑Ewkaristija. Kif nirçevih kont in˙ossu jid˙ol fil-fond nett ta’ qalbi u jtini l-forza nqum biex ng˙ix il‑©urnata. Le mhux ser in˙alli t‑toqol tal‑˙ajja jg˙affi©ni. Jekk il‑Mulej huwa l‑blata tieg˙i, g˙aliex g˙andi nit˙awwad jew naqta’ qalbi? “Ejjew g˙andi intom li tinsabu m˙abbtin u mtaqqlin u jiena nserra˙kom.” Hekk kien qal darba Ìesù. Bis-sempliçità u bis-sinçerità kollha llum nista’ ng˙id li f’kull burraxka jien rajt kemm kliemu hu kliem veru! Omm im©arrba

Iç-Çentru Spiritwalità Injazjana jistiednek Attivitajiet f'Dar Manresa, Triq s. Dominka,Rabat, G˙awdex Tel: 21556635, Email: manresagozo@gmail.com Workshop dwar id-Dixxerniment Spiritwali

i©u mumenti f’˙ajjitna meta jkollna nie˙du deçiΩjonijiet importanti, b˙alma huma: g˙aΩla tax-xog˙ol jew professjoni; jew stat ta’ ˙ajja. Dawn id-deçiΩjonijiet jinvolvu Ωmien ta’ riflessjoni u proçess ta’ dixxerniment. L-g˙an tal-workshop hu li jfisser: x’inhu dixxerniment? Kif isir? X’inhuma l-kriterji u l-kundizzjonijiet g˙al dixxerniment tajjeb? Kif inkun naf Alla x’irid minni? Barra millinformazzjoni fuq is-su©©ett ikun hemm ukoll ta˙ri© prattiku.

DATA: Mill-©img˙a, 21 ta’ Jannar, wara ç-çena sal-˙add, 23 ta’ Jannar 2011 wara l-pranzu. IMEXXU: Fr. Reno Grech, SJ u Marie Therese Portelli POST: Dar Manresa, Victoria, G˙awdex.

Irtir ta’ weekend g˙all-familji bit-tfal

Irtir ‘Lectio Divina’

l-‘Lectio Divina’ hu metodu qadim u dejjem ©did ta’ qari spiritwali tal-Kotba Mqaddsa, ta’ talb bil-Bibbja. Il-‘Lectio Divina’ fiha erba’ stadji: 1. Il‘Lectio’ (il-qari), 2. Il-‘Meditatio’, (il-meditazzjoni), 3. L-‘Oratio’, (it-talb), 4. Il-‘Contemplatio’, (il-kontemplazzjoni). Dan hu b˙al sellum, mag˙mul minn erba’ skaluni, li bih nitilg˙u mill-art lejn is-sema. Saqajh iserr˙u fuq l-art, imma l-quççata tieg˙u tinfed iss˙ab u tg˙arrex is-sigrieti tas-sema. (Guigo ç-çertosin). Dan se jkun irtir fis-silenzju li fih nitg˙allem nitlob bil-‘Lectio Divina’.

Data: Mill-Ìimg˙a, 18 ta’ Frar, wara ç-çena sal-Óadd, 20 ta’ Frar, 2011 wara l-pranzu. Imexxi: Dun Alex Refalo, STL DipScEd Post: Dar Manresa, Victoria, G˙awdex.

ul˙add jixtieq familja fer˙ana. Imma kif tasal g˙aliha? Kif tg˙ix id-differenzi fil-koppja? Kif tista’ tinsa u ta˙fer il-we©g˙at? Kif issolvi konflitt? Kif tla˙˙aq mal-ispejjeΩ u l-©irja sfrenata tal-˙ajja tal-lum? U t-tfal ……… kif trabbihom? Kif tla˙˙aq mag˙hom? U l-internet? U d-dejn ….. U Alla? Óallejnieh fuq l-artal dakinhar tat-tie©? Dan l-irtir jg˙in lill-koppja tiffaççja u twie©eb g˙al dawn u bosta sfidi tal-familja llum. Riflessjonijiet, diskussjoni, talb f’atmosfera ta’ mistrie˙ u ˙biberija bil-g˙ajnuna ta’ film interessanti dwar koppja li waslu f’xifer is-separazzjoni.

Data: Mill- Ìimg˙a, 25 ta’ Frar sal-Óadd, 27 ta’ Frar, 2011 wara l-pranzu. Imexxi: Fr. Paul Chetcuti, S.J. Post: Dar Manresa, Victoria, G˙awdex.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BORMLA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA MANIKATA MÌARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT SAFI

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 6760 2149 2578 2165 4518 2720 6840 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824

SENGLEA SIÌÌIEWI SAN PAWL IL-BAÓAR SAN ÌILJAN STA LUÇIJA TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ ÛEJTUN ÛURRIEQ

PERMEZZ TAL-MOBILE 2169 0019 2146 1377 2146 4804 2157 1854 2133 6914 2189 6093 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2168 5963 2168 2143

GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM KERÇEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 4993

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

(li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

32 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA Nixtiequ lill-qarrejja u l-familji tag˙om sena ©dida mimlija sliem, risq u barka tal-Mulej. Grazzi lil kull min qed jg˙in biex il-magaΩin ikompli jaqdi g˙al sena o˙ra eluf ta' qarrejja

Tisliba JAnnar Mimdudin: 1. Doqq il-qanpiena (6) 4. Ag˙ti n-nar (6) 7. Kejl minn isfel g˙al fuq (3) 8. Dawn huma parti minn fjura (6) 9. Dan inkarigat mill-pubblikazjoni ta’ gazzetta (6) 10. Ag˙mel b˙all-iben tal-parabbola, berbaq il-flus (4) 12. Ra˙al pur ˙dejn Óal-Kirkop (4) 14. Plural ta’ pala, p.e. tal-bajtar (3) 15. G˙ajjat lil Lorry (3) 16. Xorta ta’, kwalita (3) 18. Dan jirrepeti warajk (3) 20. Ilm˙u (4) 21. Ìebel zg˙ir fit-ta˙lita tal-konkos (4) 24. Ma’ ©emb xulxin (6) 25. Xatt fejn inixxfu l-ilma ba˙ar g˙all-mel˙ (6) 26. Dari kien jintuza g˙at-tqaxxir tal-le˙ja (3)

27. Il-belt kapitali tat-Turkija (6) 28. Ag˙tuni nixrob (6) Weqfin: 1. Ag˙ti applaws (6) 2. Ramm, ˙adid, eçç. (6) 3. Tifel bla ©enituri (4) 4. Tefg˙u fiz-zejt jag˙li (4) 5. Zvojtja (6) 6. Ta˙wid fl-istonku (6) 11. Drapp fin (5) 13. Fl-antik kienet il-kastig g˙al xi qattiel (5) 16. Mara li tfejjaq in-nies (6) 17. Sejja˙ lil Paçifiku (6) 18.Itilqu (6) 19. Kunjom Malti ssibu g˙and is-Sur Panito (6) 22. Il-belt kapitali tal-Knisja Kattolika (4) 23. Karti tal-log˙ob (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Diçembru hija Mrs H.Crocker minn Ra˙al Ìdid IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LilÓbiebna, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEÌIBA TAT-TISLIBA DIÇembru 2010 MIMDUDIN: 1. Denfil 4. Óassad 7. Eva 8. Temmew 9. Trilja 10. Unur 12. Lura 14. Rit 15. Mur 16. Idi 18. Par 20. Nara 21. Rana 24. Arezzo 25. Abbord 26. Ras 27. Arlo©© 28. Saqajn WEQFIN: 1. Duttur 2. Lembut 3. Newl 4. Óatt 5. Sellum 6. Dbabar 11. Nibda 13. Ruman 16. Indafa 17. Irvell 18. Padova 19. Randan 22. Ìor© 23. Óass

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

Icilio Ebejer Victor Agius Nikol Cauchi, Isqof Edwin Tagliaferro Fr Maurice Emminyan sj Giovanna Micallef, o˙t Fr Anthony Micallef sj Rosaria Saliba RM2000-LilÓbiebna • jannar 2011 • 33

Ulied il-Missier L-istorja tal-˙olqien bl-istampi 3 Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill-˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi.

Lill-bhejjem, g˙asafar u kull annimal ie˙or nag˙tihom il˙xejjex b˙ala ikel.

Luçifru U lilek nag˙tik kull pjanta b’Ωerrieg˙a li hawn fuq l-art u kull si©ra bil-frott tag˙ha. Dan kollu biex tg˙ix int.

Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista.

U Alla qal:

Ara, ˙dimna g˙al sitt ijiem s˙a˙ biex ˙laqna l-art u s-sema. Issa kollox lest.

34 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Ma nafx! Li naf hu li kull wie˙ed minnha hu speçjali u g˙aΩiΩ wisq g˙alih.

Iva, u ara kollox sewwa ˙afna.

G˙ada s-seba’ jum.

Ejja nistrie˙u!

Voluntieri mal-ÌiΩwiti fiΩ-Ûejtun g˙as-servizz tat-tfal u tal-familji tag˙hom

L-istitut Paulo Freire joffri g˙ajnuna:

• Fl-Edukazzjoni - speçjalment lil dawk li jbatu biex jiktbu u jaqraw • Fil-Karattru u l-Valuri - attivitajiet kull ©img˙a, kamp sajf g˙at-tfal • Fil-Problemi tal-Óajja - permezz ta’ social workers dedikati u professjonali • Fil-Formazzjoni Personali - korsijiet ta’ kompjuters, trobbija tat-tfal, ˙ajja tal-familja • Fl-IllitteriΩmu- korsijiet ta’ kitba fil-Malti u fl-IngliΩ g˙al adulti li qed ifittxu impieg

Dan kollu u ˙afna aktar qed joffruh il-ÌiΩwiti u l-kollaboraturi tag˙hom fiΩ-Ûejtun permezz tal-Istitut Paulo Freire Hemm bΩonn ta’ aktar voluntieri biex din il-˙idma tkompli tikber u til˙aq aktar persuni fil-bΩonn. Offri s-servizzi tieg˙ek illum.

Jekk Tixtieq Tag˙mel Volontarjat: Ikteb jew çempel: Istitut Paulo Freire Misra˙ 13 ta’ Diçembru Ûejtun ZTN 1021 Tel: 21694583 Email: paulofreire@jesuit.org.mt jew ikkuntattja direttament lil Fr Vince Magri sj, Tel: 99864561 Email: vincent.magri@jesuit.org.mt RM2000-LilÓbiebna • jannar 2011 • 35

“Trid tg˙inni nikber... u nitg˙allem?”

VOLONTARJAT mal-ÌiΩwiti fiΩ-Ûejtun 36 • jannar 2011 • RM2000-LilÓbiebna

aktar informazzjoni fuq ġewwa