2011-06 Gunju Lulju by RM2000

Ma˙ru© mill‐©iΩwiti Maltin • Ìunju-Lulju 2011 • Sena 62 • Numru 6 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

TFAL?

Trattament wara l-ie˙or u tobba kemm trid! Flus ˙er©in bl-addoçç. U©ig˙ u skumditajiet kbar. T˙oss li ©ismek sar ˙a©a pubblika, avolja fil-kamra tkun wa˙dek mat-tabib. U min i˙obbok, ©ieli jitlef il-paçenzja... Hu ukoll g˙addej minn kalvarju. Jarak tbati, u ma tistax taqta’ xewqtek, u ma jista jag˙mel xejn. Xahar wara xahar tistenna waqt li l-˙ajja trid tibqa’ g˙addejja. Nota tal-Editur Din hi esperjenza vera ta' mara li, flimkien ma' Ωew©ha, iddeçidew li jadottaw meta nteb˙u li ma setg˙ux ikollhom tfal. Ng˙idu GRAZZI KBIRA lil tant koppji li, b'©eneroΩità u dedikazzjoni kbira, jiddeçiedu li jag˙tu m˙abbithom lil tfal li ˙addie˙or welled fil-©isem biex iwellduhom fil-qalb. Dan jg˙odd kemm g˙al minn jadotta, kif ukoll g˙al min jid˙ol g˙all-fostering. 2 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Trid tibqa’ tmur g˙ax-xog˙ol u to˙ro© tixtri, anke meta l-inqas ˙a©a li g˙andek aptit tag˙mel hu li tiltaqa’ man-nies. U mbag˙ad ir-riΩultat. Xahar wara l-ie˙or riΩultat negattiv. U mar-riΩultat, xi˙a©a f’qalbek tmut. Daqs li kieku tlift xi˙add g˙aΩiΩ... U l-˙ajja jkollha tibqa’ g˙addejja, kultant b˙al magna. Tg˙addi mit-triq u f’ daqqa wa˙da donnu n-nisa tqal tad-dinja kollha jkunu g˙addejjin minn dik it-triq. U g˙ajnejk fis iduru fid-dmug˙. Tisma’ kelma, taqra riklam, tara stampa, anke l-iktar ˙a©a li m’g˙andhiex x’taqsam, u qisu f’qalbek da˙al stallett. Ta˙sbux li qed nivvinta jew nesa©era. Min ©arrab dan, jaf x’qed ng˙id. U mbag˙ad... il-mistoqsijiet ta’ min iridlek il-©id imma li ma jag˙rafx x’g˙andu jg˙id. U l-kummenti ta’ min g˙andu lsienu ˙aΩin. U l-kliem ta’ min ma jafx minn xhiex inti g˙addejja. U l-mistoqsija çentrali, daqs li kieku dan hu l-uniku tag˙rif importanti dwar persuna: “G˙andek tfal?” Forsi l-ag˙ar imma huma çerti festi. PereΩempju, Jum L-omm. Hu jum ta’ fer˙ kbir g˙all-ma©©oranza tan-nisa imma kapaçi jkun jum ta’ dieqa g˙al ˙afna o˙rajn li jkunu qed ibatu fis-skiet. U xi ng˙idu g˙all-festini fil-familja b˙at-twelid ta’ tarbija g˙and l-a˙wa, jew xi tie©? Jew anke xi funeral. T˙ossok maqsuma min-nofs. Tixtieq tifra˙ bit-tarbija l-©dida imma donnu ma tkunx tista’. Tara lil kul˙add mi©bur mal-familja tieg˙u u t˙ossok barrani. U bla ma jridu, l-ommijiet li g˙adhom

qed irabbu jin©abru jiddiskutu l-˙alib, in-nuqqas ta’ rqad u l-©rajjiet ˙elwin ta’ wliedhom. T˙ossok maqtug˙a millkumplament. T˙ossok m’intix mara. Óabiba tieg˙i, dan kollu li t˙oss, dan kollu, hu normali. T˙ossokx fil-˙tija g˙ax t˙oss u ta˙seb çerti affarijiet. Huma ˙sus normali g˙al min ikun g˙addej minn din l-esperjenza, ibati fis-skiet u bla ma ˙add ikun jaf. Ag˙ti lilek innifsek id-dritt li t˙oss dawn l-affarijiet kollha u ©©eg˙ilx lilek innifsek tmur f’postijiet fejn ma t˙ossokx tajba. Ma jimpurtax. G˙andek dritt tie˙u ˙sieb tieg˙ek innifsek, anke jekk forsi jkollok tivvinta xi skuΩa biex ma tmurx xi festin. Wara kollox, int biss taf x’qed t˙oss int. Ipprepara twe©iba çara u tonda g˙all-mistoqsija fitta, ‘G˙andek tfal?’. Wie©eb ‘Le’ b’ton assertiv u li ma jistedinx iktar mistoqsijiet ta’ min donnu m’g˙andux x’jg˙id. U qatt ta˙seb li g˙andek xi ˙a©a inqas minn ˙addie˙or. Mara hi mara bil-personalità tag˙ha, bil-˙lewwa u s-sensitività tag˙ha u bi sbu˙itha. Il-maternità hi parti importanti mill-femminilità tal-mara, imma mhix kollox. Int mara s˙i˙a g˙ax int xbiha t’Alla. Anke b˙ala koppja, qatt ta˙seb li g˙ax m’g˙andkomx tfal, dan jag˙milkom xi ˙a©a inqas minn koppji u familji o˙ra. Int u r-ra©el tieg˙ek tag˙mlu familja s˙i˙a, g˙ax l-unità talfamilja sse˙˙ mal-g˙aqda bejn ir-ra©el u l-mara. Óabiba tieg˙i, ag˙mel kura©©. Je˙tie© tg˙addi minn proçess s˙i˙ daqs li kieku mietlek xi ˙add g˙aΩiΩ, imma bil-mod il-mod il-©er˙a tasal tibda tfiq.

Bil-mod il-mod. F’idejk issa biex minn din l-esperjenza iebsa tieg˙ek tag˙raf to˙ro© il-©id ukoll. Hawn ˙afna tfal li twieldu fiΩikament imma li g˙andhom xewqa kbira li jitwieldu u jit˙annu f’qalb ta’ xi˙add. U intom b˙ala koppja tistg˙u toffru din il-qalb kbira tag˙kom. Qabel in˙allik, xtaqt f’ismek u f’isem nisa b˙alna, nirringrazzja lill-ir©iel kollha li jimxu pass pass ma’ marthom f’din it-tbatija siekta, u jag˙mlu minn kollox biex jifhmuha u biex flimkien jaqsmu din it-tbatija. Alla˙ares ma jkunux huma! Tislija wkoll lil dawk l-ir©iel kollha li huma stess g˙addejjin minn din it-tbatija. Dan kollu li g˙edna jg˙odd g˙alikom ukoll. Il-paternità hi parti minnkom, imma mhix intom. G˙alhekk kura©©. G˙ada jisba˙ ukoll!

Omm fil-qalb

‘G˙andek tfal?’. Wie©eb ‘Le’ b’ton assertiv u li ma jistedinx iktar mistoqsijiet ta’ min donnu m’g˙andux x’jg˙id. U qatt ta˙seb li g˙andek xi ˙a©a inqas minn ˙addie˙or.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 3

Kien lejl kiesa˙ kif jaf jag˙mel Marzu u Diana bdiet ©ejja f’tag˙ha wara operazzjoni çesarja li fiha, min˙abba kumplikazzjoni fi tqala ta’ 24 ©img˙a, welldulha lil bintha, Dana Lu. Kemm kienet çkejkna dit-tarbija, twila 30 cm u tiΩen inqas minn kilogramma! Kienet prematura wisq; skont ittabib kellha biss g˙axra fil-mija çans li tibqa’ ˙ajja sa filg˙odu. U, jekk b’xi miraklu, tibqa’ ˙ajja, kien se jkollha kumplikazzjonijiet kbar – probabbilment tkun g˙amja, ma timxix, bi problemi mentali.... Insomma, il-˙olm li kellhom il-familja ta’ Diana u David li jkunu erbg˙a fil-familja u li binhom ta’ ˙ames snin, Dustin, ikollu o˙tu beda jisfa’ fixxejn. B’xi mod Dana Lu rnexxielha tibqa’ ˙ajja imma ommha u missierha ma setg˙ux imqar ibusuha jew jg˙annquha mag˙hom – dan g˙aliex is-sistema nervuΩa tag˙ha kienet tali li setg˙u iwe©©g˙uha. Kulma setg˙u jag˙mlu 4 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

kien li jitolbu li Alla jΩomm lil binthom f’idejh! Beda g˙addej iΩ-Ωmien. Dana bdiet miexja bil-mod il-mod ’il quddiem u meta kellha xahrejn ommha u missierha setg˙u fl-a˙˙ar i˙addnuha mag˙hom; it-tobba iΩda baqg˙u iwiddbuhom li ç-çans li Dana tg˙ix ˙ajja normali kien minimu ˙afna. B’danakollu wasal il-jum li Dana setg˙et tmur id-dar. Óames snin wara ˙add ma kien jobsor li Dana, tifla fuq tag˙ha b’par g˙ajnejn griΩi jleqqu u nebbiexa, qatt kellha xi problema! Mela, darba minnhom, Dana, ommha u Dustin kienu fi ©nien pubbliku. Dustin kien qed jilg˙ab il-ballun filwaqt li Dana u ommha kienu qeg˙din g˙addell ta’ si©ra jparlaw ma’ xi ˙bieb g˙ax kienet s˙ana kbira. F’daqqa wa˙da Dana

qaltilhom: Qed ixxommuha din ir-ri˙a? Iva, wie©bet ommha, donnha ri˙a taxxita. Na˙seb ©ejja x-xita! U Dana g˙alqet g˙ajnejha u re©g˙et saqsiet fuq ir-ri˙a, filwaqt li ommha re©g˙et ˙asbet li qed tg˙id g˙ar-ri˙a tax-xita. Imma Dana taptpet fuq spallejha u qalet: Le, din ir-ri˙a tieg˙u. Din ir-ri˙a tal-Mulej meta tpo©©i rasek fuq sidru’. G˙ajnejn Diana daru fid-dmug˙ x˙in Dana, bla ˙sieb ta’ xejn, telqet ti©ri tilg˙ab ma’ xi tfal o˙ra. Kliem bintha kien ikkonferma dak li kienet ilha ˙afna ta˙seb Diana: meta bintha kienet b’dawk il-wajers kollha mwa˙˙lin mag˙ha u ˙add ma seta’ imqar imissha u wisq inqas i˙addanha mieg˙u, kien il-Mulej li kien qed iΩommha fuq sidru, u r-ri˙a li kienet xammet kienet ir-ri˙a tfu˙ tieg˙u!

‘Bik mieg˙i Mulej, nista’ nag˙mel kollox, g˙ax inti s-sa˙˙a tieg˙i!’

Nizfnu

Fix-Xita

Jiena membru ta’ assoçjazzjoni ta’ nies involuti fl-amministrazzjoni tal-iskejjel u nhar is-16 ta’ Lulju 2008 kont mistieden nitkellem waqt konferenza fuq, appuntu, l-amministrazzjoni tal-iskejjel. Ma tantx kelli aptit nag˙mel id-diskors tieg˙i g˙ax ma tantx ˙assejtni f’tieg˙i...

Insomma, jien kelli nitkellem fis-7pm imma kienu qaluli li sieg˙a qabel, fis-6 kien hemm performance li jien kont nie˙u gost biha. Allura mort fis-sitta – min kellu jg˙idli li kelli nara xi ˙a©a li Ωgur u Ωgur qatt mhu se ninsa? Fuq il-palk, fuq si©©u tar-roti, da˙al Patrick Henry Hughes. Beda jdoqq il-pjanu u l-muΩika li bdiet ˙ier©a kienet ta’ ©miel kbir. Iktar u iktar x˙in beda jkanta! Óassejtni privile©©jat nara xi ˙a©a tassew speçjali – anke t-tbissima tieg˙u fiha xi ˙a©a tassew unika. Wara li kien ilu jdoqq xi g˙axar minuti wrew video fuqu u fuq ˙ajtu. Patrick Henry Hughes twieled bla g˙ajnejn u b’kundizzjoni fil-©ogi li ma t˙allihx jimxi. Operawh u g˙amlulu g˙ajnejn 6 •Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

artifiçjali u po©©ewh f’si©©u tarroti. Kien g˙adu lanqas g˙alaq sena meta ‘skopra’ l-pjanu. Ommu kienet iddoqqlu xi nota u hu, pront, pront idoqqha warajha. Ta’ sentejn ©a kien jaf idoqq xi kanzunetti popolari b˙al Twinkle Twinkle Little Star, You are my sunshine u x’naf jien. Missieru kien fer˙an se jtir. “Ballun flimkien ma nistg˙ux nilag˙bu imma nistg˙u ndoqqu flimkien,” qal. Illum Patrick qieg˙ed jag˙mel kors l-Università. Missieru ja˙dem ta’ bil-lejl biex bi nhar jg˙in lil ibnu li sissa ©ab biss As u Bs. U Patrick idoqq filbanda – missieru jimbuttah u hu jdoqq il-kurunetta u jimmarçja mal-banda! Ma jfalli l-ebda prova jew kunçert…. Laqtitni ˙afna l-attitudni ta’ Patrick. Bejn il-kanzunetti beda jitkellem ftit maludjenza: jirringrazzja ’l Alla g˙all-grazzji kbar li tah, g˙at-talent muΩikali li Ωejnu bih, g˙all-opportunitajiet li jag˙mel il-

˙in kollu ˙bieb ©odda... Óassejt fih sens kbir ta’ gratitudni! Ng˙id g˙alija dan Patrick g˙amilli differenza kbira f’˙ajti – lanqas jekk ng˙ix mitt sena ma ninsa dik il-lejla, dik it-tbissima, dik il-muΩika, u, iktar minn kollox, dik l-attitudni poΩittiva. L-istorja ta’ Patrick qsamtha ma’ marti u ma’ ˙biebna kollha. Xi ˙add imbag˙ad bag˙atli dan il-˙sieb ta’ Vivian Greene:

Il-˙ajja ma tibdiex meta jieqaf il-maltemp, Il-˙ajja hi li titg˙allem tiΩfen fix-xita! Verissimu. Kull wie˙ed u wa˙da minnha jkollna niffaççjaw il-kuntlarji fil-˙ajja. Imma iktar mill-problemi hi importanti l-attitudni tag˙na. L-attitudini hi dik li se t˙oll u torbot jekk a˙na nkunux kuntenti u fer˙anin f’˙ajjitna. Meta niltaqg˙u mal-maltemp

f’˙ajjitna, x’nag˙mlu? Noqog˙du nit˙assru lilna nfusna jew naraw kif nag˙mlu biex niΩfnu fix-xita? Kieku flok ninkwitaw fuq dak li g˙andna nieqes fil-˙ajja nitg˙allmu ng˙idu grazzi ghal dak li di©a’ qed ingawdu, kieku ikollna l-©enna fl-art! (Mill-ktieb Learning to Dance in the Rain – The Power of Gratitude ta’ B.J.s Gallagher)

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 7

Mark Cachia, student ÌiΩwita li b˙alissa qed jistudja Pari©i, ©ie ordnat Djaknu fl-a˙˙ar t’April. Dan hu l-a˙˙ar pass qabel ma s-sena d-die˙la jkun ordnat saçerdot. Jaqsam mag˙na xi ˙sibijiet dwar is-sej˙a tieg˙u u l-esperjenza f’dal-mument importanti fil-mixja tieg˙u lejn is-saçerdozju. 8 •Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Imsejjah biex naqdi

Dawn l-a˙˙ar xhur, ˙afna kienu dawk li saqsewni : «T˙ossok ippreparat ? » U r-risposta tieg˙i kienet dejjem : « Mhux wisq ! » F’dan il-kaΩ, ma konniex qed nitkellmu fuq xi eΩami diffiçli li kelli nipprepara imma fuq l-ordinazzjoni tieg˙i b˙ala Djaknu li rçevejt fit-30 ta’April ta’ din is-sena. Fil-fatt, iktar ma bdiet riesqa d-data, iktar bdejt in˙ossni çkejken u mhux ippreparat tajjeb g˙al dak li kont ha nirçievi. U dan minkejja id-disa’ snin ta’ formazzjoni li di©a’ rçevejt bhala Ìizwita! Mhux g˙ax biΩ-Ωmien sirt persuna inqas tajba - tal-anqas wie˙ed jispera li dan mhux il-kaΩ - imma il-fatt hu li bil-mod il-mod, matul dan iΩΩmien ta’ formazzjoni, rrejalizzajt dejjem iktar kemm hi kbira l-missjoni li jiena msejja˙ g˙aliha. G˙ax li tkun Djaknu hu tabil˙aqq l-a˙˙ar pass qabel issaçerdozju. Imma fuq kollox il-kelma djaknu, li tfisser qaddej, tg˙idilna li d-djaknu huwa dak li jaqdi fuq l-eΩempju ta’ Kristu stess, il-qaddej tag˙na lkoll. IdDjaknu jippriedka, jg˙ammed, iΩewweg, imma fuq kollox huwa msejja˙ biex

jaqdi, u jfakkarna bil-preΩenza, bil-kelma u bl-azzjonijiet tieg˙u li l-Insara kollha huma msej˙a biex jaqdu lil ˙uthom. U kif nafu tajjeb, il-qadi u l-im˙abba li g˙ex Kristu huma pjuttost eΩigenti… Hija propju din l-im˙abba radikali ta’ Kristu, li sar çkejken biex ikun jista’ jaqdina a˙jar, li tag˙milli l-qalb u tag˙tini l-qawwa li g˙andi bΩonn biex naççetta din il-missjoni minkejja d-dubji u l-bizg˙at li jista’ jkolli. G˙ax f’din issej˙a, naf li m’inix wa˙di. Hemm Kristu, l-qaddej il-kbir, li jimxi dejjem mieg˙i. G˙ax, kif jg˙id san Pawl, ˙add u xejn ma jista’ qatt jifridna mill-im˙abba ta’ Alla li dehret fi Kristu Ìesù Sidna (Rm 8, 39). It-tieni nett hemm s˙abi l-ÌiΩwiti li jimxu mieg˙i. It-30 ta’ April, fil-Knisja ta’ Sant’Injazju f’Pari©i, konna tnax-il ÌiΩwita minn tmien pajjiΩi differenti : Malta, Polonja, Libanu, Indja, BraΩil, Kolombja, Peru, Çile. Tassew eΩempju sabi˙ ta’ kif il-fidi fi Kristu tg˙aqqad f’komunità wa˙da lil nies ©ejjin minn kulturi daqstant imbieg˙da. U fl-a˙˙arnett, m’inix wa˙di u qatt ma jiena ˙a nkun wa˙di g˙ax il-Mulej dawwarni b’˙afna nies li jriduli

l-©id. Wie˙ed mill-isba˙ mumenti talordinazzjoni kien bla dubju l-mument meta t-tnax li a˙na ntfajna’ g˙al tulna wiççna mal-art, waqt li l-kongregazzjoni kollha bdiet tkanta l-litanija talqaddisin. Li tinxte˙et ma’ l-art hija tassew poΩizzjoni li tesprimi l-umiltà u l-vulnerabilità tal-qaddej g˙alkemm dg˙ajjef u jaf li wa˙du ma jista’ jag˙mel xejn, g˙araf f’dak il-mument b˙al qatt qabel, li fil-fatt m’huwiex wa˙du. Il-vuçijiet tan-nies preΩenti, kif ukoll l-ismijiet tal-qaddisin, il- « ©ganti » talfidi li ©ew qabilna, fakkruni f’dak kollu li rçevejt f’˙ajti min-nies ta’ madwari: familja, ˙bieb, studenti tal-Kulle©©, Ωg˙aΩag˙, nies foqra. Ilkoll kemm huma b’xi mod jew ie˙or g˙allmuni x’i©ifieri tkun qaddej. Ilkoll kemm huma esprimew l-g˙atx li d-dinja g˙andha g˙all-im˙abba bla kundizzjonijiet ta’ Alla. Ilkoll kemm huma kabbru fija x-xewqa li nimxi, minkejja n-nuqqasijiet tieg˙i, fuq il-passi ta’ Kristu li ma ©iex biex ikun moqdi imma biex ikun idDjaknu - il-Qaddej tag˙na lkoll. Mark Cachia sj RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 9

Hajja

tal-

Kelli ˙mistax il-sena. Jien u ˙uti konna ng˙ixu m’ommi f’parti fqira ta’ Manhattan. Missieri, meta kienu g˙adu jg˙ix mag˙na, kien dejjem fissakra, u kull filg˙axija, x˙in ji©i d-dar, kien jag˙mel storbju s˙i˙ u meta ommi kienet tipprova ssikktu, kien jag˙tiha xebg˙a. A˙na, mwerwrin, kif nisimg˙uh die˙el id-dar, konna ni©ru nista˙bew u l-iktar li konna na˙bu kien lil ˙ija Ω-Ωg˙ir li kien g˙ad kellu sentejn.

10 •Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Fl-a˙˙ar ommi ma fel˙itx iktar u darba, ppakkjajna l-affarijiet malajr u ommi ˙aditna f’kerrejja f’parti o˙ra tal-belt. Missieri g˙alkemm dejjem fis-sakra, kultant kien i©ib naqra flus mieg˙u. Imma issa ommi bilfors kellha to˙ro© ta˙dem biex tmantnina. Bi tbatija kbira, kampajna u dejjem kellna x’nieklu, g˙alkemm nissuspetta li ommi ©ieli ma kilitx biex tag˙ti lilna. In-nanna wkoll kienet tag˙tina daqqa t’id u kultant, mill-ftit tag˙ha, kienet tibg˙atilna xi affarijiet u xi flus. B’din l-g˙ajnuna tannanna u bil-ftit paga li kellha, ommi rnexxielha tibg˙atna l-iskola, it-tlieta li a˙na. Però ©o fija kelli ribelljoni u rabja kbira g˙al din il-˙ajja diffiçli u miΩera li konna ng˙ixu a˙na. Din ir-rabja kienet im˙allta ma’ qtig˙ il-qalb qawwi. Kont ng˙id, “A˙na, jien u ˙uti, kkundannati nibqg˙u ng˙ixu fil-miΩerja. G˙ax min se jinteressah minni, bint il-fqar?” S˙abi taliskola fejn kont immur kienu kollha bejn wie˙ed u ie˙or b˙ali. Min ommu tie˙u d-droga, min abbandunat u bla familja u mitluq g˙al ri˙u, min iben prostituta. Il-parti tal-belt fejn konna ng˙ixu a˙na kellha ˙afna perikli u konna naraw ©lieda fit-toroq bis-skieken kwaΩi kuljum. Ma konniex nifil˙u n˙allsu biex insibu post a˙jar fejn noqog˙du. L-g˙alliema tal-iskola tag˙na kienu jippruvaw jifhmuna u jg˙inuna, imma kont in˙oss li ©o qalbhom kienu qatg˙u qalbhom minna. Kellna wisq problemi u na˙seb ma kinux jafu minn fejn se jibdew. Darba minnhom, ©ie g˙alliem

©did l-iskola u stedinna nattendu g˙al kors ta’ Ωfin ballroom u Latin American li kien se jsir wara l-˙in fl-iskola stess. Óadd minna ma kien qatt sema’ b’dan it-tip ta’ Ωfin imma l-muΩika lkoll konna n˙obbuha, u ta’ Ωg˙aΩag˙ li konna, konna spiss insibu ru˙na niΩfnu fejn konna niltaqg˙u. Kienet xi ˙a©a li kienet tg˙aqqadna flimkien minkejja d-diffikultajiet. G˙idt lil ommi b’dan il-kors u qaltli li t-tag˙lim kollu tajjeb u ˙e©©itni mmur. S˙abi ma tantx kienu m˙e©©a jattendu imma ddeçidejna li mmorru xorta wa˙da u naraw x’kien se ji©ri. Hekk jew hekk, ma kellniex wisq fejn immorru filg˙axija. Konna xettiçi anke mill-g˙alliem il-©did. Ósibna li dan kien b˙all-g˙alliema l-o˙ra, jixtieq jg˙inna imma ma jafx kif u ©a qata’ qalbu li jista jag˙mel xi ˙a©a. Dakinhar tal-ewwel lezzjoni n©barna filg˙axija, kul˙add xettiku, imma fl-istess ˙in b’çerta stennija. L-g˙alliem da˙al, flimkien ma’ mara eleganti, sellmilna u mill-ewwel laqtitna l-kelma ˙elwa li beda jg˙idilna. Beda jg˙idilna li kull bniedem g˙andu jkun rispettat u li a˙na lkoll g˙andna nirrispettaw lil xulxin. U qalilna li dan ir-rispett se nitg˙allmuh permezz taΩ-Ωfin. Mill-passi tas-Slow Foxtrot li beda jurina flimkien mal-mara li ©ab mieg˙u, innutajna kemm kien qed jittrattaha b’mod ©entili waqt iΩ-Ωifna u minkejja li kienu qed jiΩfnu qrib ˙afna ta’ xulxin, f’poΩizzjoni intima, xorta wa˙da hu kien qed jirrispettaha u hi l-istess. Qatt ma konna rajna ra©el imiss mara b’tant rispett. L-ambjent li konna ©ejjin

minnu kien jurina eΩempji kuntrarju g˙al dan. Anke a˙na bejnietna, jien u s˙abi, kont trid toqg˙od attent, x’tg˙id u x’tag˙mel u x’tilbes u fejn tmur. Spjegalna kif hu kien i˙ossu ugwali g˙all-mara li kien qed jiΩfen mag˙ha, u anke hi spjegatilna li hi kienet t˙ossha ugwali g˙alih. Din ukoll kienet xi ˙a©a ©dida g˙alina lkoll. Jien stess kont rajt il-forza vjolenti ta’ missieri jçekken u jkaΩbar lil ommi sa fl-ispirtu tag˙ha. S’issa kollox kien ward u Ωahar. Imma l-buΩilles beda x˙in l-g˙alliem stedinna nibdew l-ewwel passi tasSlow Foxtrot u kellna niΩfnu f’koppji. Bl-arja kollha li kellna, kul˙add beda jist˙i u Óadd ma ççaqlaq. Fl-a˙˙ar l-g˙alliem stess iffurmana f’koppji u bdejna nitg˙allmu. G˙all-bidu g˙amilna tgerfixa wa˙da kbira, imma mbag˙ad bdejna nitg˙allmu u bil-mod il-mod bdejna wkoll nie˙du gost u l-mist˙ija bdiet titlaq ukoll. Fil-lezzjoni ta’ wara bdejna l-ewwel passi tas-Samba. L-g˙alliem kien isegwina koppja koppja u kif jara xi id maskili li tabbuΩa mill-intimita’ taΩ-Ωifna, kien ji©bdilna widnejna, imma mhux b’mod dispre©©jattiv, iΩda b’˙afna m˙abba. Kien jinduna meta konna nkunu mdejqin u fil-mument it-tajjeb kien ji©bidna fil-©enb u kien joqg˙od jitkellem mag˙na bil-kwiet. Kien ta dixxiplina kbira imma d-dixxiplina kienet mimlija rispett lejna. Il-lezzjonijiet taΩ-Ωfin saru g˙alina lkoll Ωiffa ˙elwa li ta˙jina. L-g˙alliem kien il-˙in kollu jag˙mlilna kura©©, mhux biss fiΩ-Ωfin, RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 11

iΩda wkoll biex nemmnu fina nfusna u fit-talenti tag˙na. Kien jg˙idilna li kul˙add g˙andu xi talent li je˙tie© jiΩviluppah g˙ax inkella jin˙ela. Dan kollu kien ©did g˙alina. Óadd minna ma kien jemmen li konna niswew xi ˙a©a. Bil-mod il-mod bdejna nemmnu li a˙na kapaçi nag˙mlu xi ˙a©a sabi˙a biΩ-Ωfin. Fl-iskola mhux l-g˙alliema kollha kienu jifhmuh lill-g˙alliem tag˙na, u lanqas il-©enituri. Però darba g˙amel laqg˙a mal-©enituri tag˙na u spjegalhom il-˙sieb tieg˙u g˙alina. Il-©enituri tag˙na kienu raw çertu tibdil g˙all-a˙jar fina imma kienu xettiçi li flok

12 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

qed nag˙mlu naqra xog˙ol Ωejjed taliskola, qed na˙lu Ω-Ωmien fiΩ-Ωfin! Ìieli wara l-lezzjoni, l-g˙alliem kien joqg˙od jitkellem mag˙na dwar il-problemi li konna n˙abbtu wiççna mag˙hom u spiss konna nfittxuh a˙na stess g˙al xi parir. Pero’ wa˙da minna ma riedet taf b’xejn. Kienet qabdet it-triq tad-droga u l-g˙alliem kemm il-darba pprova jg˙inha. Imma kienet donnha ddeçidiet li ma trid bl-ebda mod tinqala’ minn dik it-triq. Ma baqg˙etx ti©i g˙aΩ-Ωfin u iktar tard lanqas l-iskola ma bqajna narawha. Imbag˙ad smajna li kienu arrestawha l-pulizija. Pero’ komplejna mexjin ‘il quddiem. Sal-a˙˙ar tal-kors tant konna d˙alna fiΩ-Ωfin li l-iskola offritilna li nie˙du sehem f’wirja taΩΩfin. G˙all-ewwel ˙batna naqtg˙u qalbna imma l-g˙alliem

inkura©©iena fuq li nkura©©iena u assigurana li kieku ma konniex ta’ livell, ma kienx se jissu©©erixxi lill-iskola biex tie˙u din l-inizjattiva. Ódimna ˙afna u pprattikajna ˙afna u fit-tul. L-g˙alliem organizzana fi gruppi biex g˙amilna xi xog˙ol u qlajna xi ˙a©a tal-flus u hekk stajna nixtru xi ˙wejje© eleganti biex niΩfnu bihom. L-g˙alliem ipprovda dak li kien jonqosna, u dakinhar tal-wirja, tg˙idx kemm konna puliti u sbie˙ u eleganti! U fuq kollox, fiΩ-Ωfin morna tajjeb. Qlajna çapçip kbir. Il-koppji kollha fil-grupp tag˙na qatg˙u figura tajba ˙afna. Óri©na mid-dance floor kuntenti li tg˙allimna niΩfnu l-ballroom u Latin American u tg˙allimna nirrispettaw lilna nfusna u lill-o˙rajn. Naturalment il-faqar baqa’ mag˙na g˙al tul ta’ snin, imma din it-tag˙lima kbira li ˙adna mill-kors swietna biex fil-battalji kontinwi tal-˙ajja, nag˙mlu deçiΩjonijiet responsabbli li jkunu ta’ ©id g˙alina u g˙all-o˙rajn.

(Dan il-metodu ta’ tag˙lim taΩ-Ωfin ballroom u Latin American ˙are© bih Pierre Dulaine. Dan il-metodu ja˙seb biex jg˙in liΩΩg˙aΩag˙ jo˙or©u minn ambjent diffiçli u jibdew jemmnu li huma kapaçi jag˙mlu xi ˙a©a sabi˙a permezz taΩ-Ωfin. Jekk tixtieq tkun taf iktar dwar Pierre Dulaine u dak li wettaq g˙aΩΩg˙aΩag˙ li ©ejjin minn ambjenti diffiçli, ara l-film Take the Lead li ˙are© fl-2006, b’Antonio Banderas b˙ala l-attur ewlieni).

Kulmin kien jg˙ix fil-blokk ta’ appartamenti fejn kont noqg˙od jien kien jaf min kien ‘IKRAH’. Dan kien il-qattus residenzjali. Ikrah kien i˙obb jag˙mel tliet affarijiet: ji©©ieled, jiekol mill-boroΩ tal-iskart u… j˙obb! Kellu g˙ajn wa˙da biss g˙ax, minflok l-o˙ra, kellu ˙ofra. Fuq l-istess na˙a kellu widintu nieqsa, siequ x-xellugija tidher li kienet inkisret xi darba u g˙aqdet ˙aΩin tant li kien jimxi stramb - dejjem qisu se jdur il-kantuniera. Kien ilu Ωmien li tilef denbu wkoll. Mhux ta’ b’xejn li kul˙add kien laqqmu Ikrah! Ikrah kien ikun qattus griΩ sabi˙ li kieku ma kellux ©ismu kollu mimli ©rie˙i. IΩda, kif kien, kulmin kien jarah kien jg˙id, “Ara dak il-qattus kemm hu ikrah!” Lit-tfal kienu jwissuhom biex ma jmissuhx, il-kbar kienu jwaddbulu l-©ebel u, meta kien jipprova jid˙ol ©ewwa, kienu jag˙lqulu siequ mal-

bieb. IΩda, Ikrah dejjem kien jirrea©ixxi l-istess. Jekk kienu jxarrbuh bil-pajp kien jibqa’ hemm sa ma jaqtg˙u qalbhom u jieqfu; jekk kienu jwaddbulu l-©ebel kien ji©i jidgeddes ma’ saqajhom biex jurihom li ˙afrilhom. Meta kien jilma˙ xi tfal, kien imur jitfa’ rasu ©o jdejhom, jitkarrbilhom biex i˙obbuh. Jekk kien ikun hemm xi ˙add jerfg˙u, kien jibda jilg˙aqlu l-qmis. Ìurnata minnhom, Ikrah fettillu jmur jit˙abbeb mal-klieb tal-©irien. Naturalment, dawn ma laqg˙uh xejn tajjeb u spiçça attakkat bil-goff. Smajtu jg˙ajjat mill-appartament tieg˙i u ©rejt biex nag˙tih l-g˙ajnuna. Meta wasalt, sibtu mix˙ut mal-art u kien jidher li ma kienx fadallu ˙afna ˙ajja. Kellu ferita kbira u kellu saqajh ta’ wara u daharu mg˙aw©in. Meta rfajtu biex nie˙du d-dar stajt nisimg˙u jit˙abat g˙an-nifs. Bdejt nibΩa’ li kont qed inwe©©g˙u.

Imbag˙ad, ˙assejt xi ˙add imissli widinti – Ikrah, g˙alkemm kien mi©ug˙ sew u f’tarf il-mewt, kien qed jipprova jirringrazzjani billi jmissli widinti. Ìbidtu lejja u da˙˙al rasu ©ol-pala ta’ idi, ˙ares lejja bl-unika g˙ajn li kellu u kien jidher li kien qed jitlobni n˙enn g˙alih. Dak il-˙in, g˙alija Ikrah kien l-isba˙ kreatura li qatt kont rajt qabel. Ma kienx hemm mument wie˙ed li pprova jigrifni jew ja˙rabli. Kien il-˙in kollu j˙ares lejja b’˙arsa ta’ fiduçja qisni jien stajt inne˙˙ilu l-u©ig˙. Ikrah miet f’idejja qabel ma wasalt id-dar. Jien Ωammejtu mieg˙i g˙al ˙afna ˙in wara. Bdejt na˙seb kif dan il-qattus ikrah u mmankat kien bidilli fehmti dwar xi tfisser li jkollok veru qalb safja u li t˙obb b’im˙abba daqsekk vera. Ikrah g˙allimni xi tfisser ˙niena aktar millaqwa kotba u lezzjonijiet u, ta’ dan, jien nibqa’ nafulu. RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 13

Is-Sacerdot: Kienet lejla xitwija kies˙a u ma tantx kont qed in˙ossni tajjeb. Kelli w©ig˙ ta’ ras qawwija u kont qed in˙ossni g˙ajjien ˙afna. Dan l-a˙˙ar kont qed ninkwieta ˙afna fuq sa˙˙ti g˙ax kont bdejt insibha diffiçli nag˙mel l-affarijiet ta’ kuljum. Kelli naqra nuqqas ta’ bilanç u kont qed insib diffikultà fil-mixi. Bdejt ninnota li kienet qed taqbadni r-rog˙da wkoll u t-tabib kien qed jissuspetta li kelli bidu tal-Parkinson’s Disease u kien irreferieni g˙and speçjalista. Kelli biΩa’ kbir minn dak l-appuntament g˙ax kien ilni n˙ossni sejjer lura u wisq kont qed nibΩa’ li dak li kellu f’mo˙˙u t-tabib kien minnu! Imma g˙aliex bg˙attli din ix-xorti Mulej? X’g˙amilt ˙aΩin? Kif kont mitluf ninkwieta dwar sa˙˙ti, smajt il-qanpiena tad-dar parrokkjali ddoqq. Kienu d-disg˙a ta’ filg˙axija u ma tantx kelli 14 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

aptit nisma’ l-problemi tan-nies! Kelli biΩΩejjed problemi jien! Ósibtha darbtejn biex in˙alli ‘l dak li kien hemm jistenna wara l-bieb. Però mbag˙ad il-kuxjenza niggΩitni u ddeçidejt li mmur nara min ©ie. Tal-anqas ng˙idilhom biex jer©g˙u ji©u darba o˙ra g˙ax ma kontx qed in˙ossni sew illum. Kien ra©el mill-parroçça li kien ilu ma jersaq lejn il-knisja. Talabni biex immur mieg˙u g˙ax il-mara tieg˙u kienet waslet fl-a˙˙ar u xtaqet tqerr u tirçievi l-GriΩma tal-Morda. G˙alkemm ma tantx kelli aptit, kien id-dmir tieg˙i li mmur. Ilbist il-©akketta, sibt l-affarijiet u tlaqt mieg˙u. Kienet mixja twila u bdejt ng˙ejja nimxi u kont se naqa’ xi darbtejn, tant li kellu jg˙inni. Kif wasalna sibna ‘l martu bajda karti, imdawra mittabib u mit-tfal. G˙edtilhom jo˙or©u sakemm inqararha. Kienet qrara twila u

wara kienet tidher paçi ©dida fuq wiçç il-mara. X˙in rajt hekk, irringrazzjajt lill Alla li rrispondejt dik il-qanpiena u fta˙t il-bieb. G˙alkemm kont g˙ajjien ˙afna, dakinhar irnexxieli norqod ming˙ajr ma noqg˙od ninkwieta fuqi nnifsi. L-g˙ada filg˙odu re©a’ ©ie r-ra©el biex jg˙idli li martu ˙allietna kmieni filg˙odu. Qalli li apprezza ˙afna li mort g˙alkemm kont g˙ajjien. Jien ukoll irringrazzjajt lill Alla li, minkejja l-problemi tieg˙i, irnexxieli mmur naqdi dmiri u nuri l-im˙abba ta’ Alla lil dik il-mara fl-a˙˙ar mumenti ta’ ˙ajjitha. Mulej, g˙in lis-saçerdoti kollha biex, minkejja d-diffikultajiet personali tag˙hom, dejjem jag˙rfu jkunu xhieda tal-im˙abba tieg˙ek. Grupp Appostolat tat-Talb (Marbuta mal-Intenzjoni Ìenerali g˙al Ìunju)

Grupp Appostolat tat-Talb

Appostolat tat-Talb Intenzjonijiet gÓal ÌUNJU Ìenerali: Biex is-saçerdoti, marbutin mal-Qalb ta’ Ìesù, ikunu xhieda tal-im˙abba ta’ Alla kollha ˙niena u ˙lewwa ma’ kul˙add. Missjoni: Biex l-Ispirtu s-Santu jsejja˙ mill-komunitajiet tag˙na ˙afna missjunarji dedikati bis-s˙i˙ g˙attixrid tas-Saltna ta’ Alla. Isqfijiet: G˙all-anzjani li jkomplu

jag˙tu s-sehem utli tag˙hom lissoçjetà u lill-Knisja.

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 15

voluntier

il-

Fil-belt kien hemm dar ta’ tfal orfni. Id-dar tie˙u 30 tifel li joqog˙du fi 15-il kamra tas-sodda ta’ bi tnejn, kull kamra g˙andha kamra tal-banju. It-tfal subien g˙andhom bejn 10 u 15-il sena. Naturalment xi impjegati u uffiçjali jie˙du ˙sieb din id-dar, iΩda jmorru wkoll xi studenti tal-università biex jg˙inu.

Kienet ˙asra iΩda li ˙afna minn dawn l-istudenti kienu jmorru mhux g˙ax xtaqu jg˙inu imma g˙ax qed jag˙mlu kors f’xi su©©ett soçjali allura jkollhom bilfors ja˙dmu fid-dar biex ikollhom marki a˙jar! Darba minnhom Ωag˙Ωug˙ ta’ 27 sena, Tommy, ©ie f’din id-dar u saqsa jistax jg˙in volontarjament. Spjega li hu ma kienx student imma kien qed idur minn post g˙all-ie˙or idur il-knejjes g˙ax xtaq li jsir qassis. Id-direttur taddar bag˙tu ‘l hemm. Imma Tommy re©a’ ©ie l-©img˙a ta’ wara u re©a’ tkeçça. Meta ©ie t-tielet darba idDirettur arrestah g˙ax kien qed idejjaq in-nies u jiddisturba l-paçi pubblika. U tellg˙uh il-Qorti – u l-Im˙allef, b˙ala penitenza tah li jag˙mel xog˙ol 16 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

f’din id-dar! Issa d-Direttur kellu jara x’jag˙mel g˙ax bilfors ried jobdi lillQorti. Allura lil Tommy qabbdu jaqta’ l-˙axix li kien hemm madwar id-dar. Issa dan kien Ωmien s˙un ˙afna tas-sena bit-temperatura til˙aq l-40 grad u lil Tommy lanqas tah il-magna li taqta’ l-˙axix. Dan kien ifisser li Tommy kellu ja˙dem g˙al tmien sig˙at kuljum f’xemx taqli l-ankri. It-tfal tad-dar indunaw bir-ra©el il©did li kien qed jie˙u ˙sieb jaqta’ l-˙axix u meta saqsew min hu qalulhom li kien ˙absi li qed jiskonta s-sentenza tieg˙u hekk. It-tfal g˙amlu m˙atra bejniethom li dak ma kienx se jΩomm wisq fuq saqajh u daqt i˙ossu ˙aΩin fix-xemx. IΩda min g˙amel l-im˙atra tilifha g˙al darba, darbtejn u t-tfal issa iktar bdew

jimmeraviljaw ru˙hom u jammiraw lil Tommy. Wara ˙ames ©img˙at Tommy kien irnexxilu jiskonta nofs il-˙in li kellu jiskonta u d-Direttur tad-dar iddeçieda li jtih il-magna tal-˙axix biex ikun jista’ j˙affef ix-xog˙ol. Baqa’ skantat li Tommy rnexxielu jag˙mel ˙afna iktar xog˙ol minn dak li kien impjegat regolarment! Issa ©ara li l-g˙ada il-counsellor tad-dar marad u d-Direttur ma kellux triq o˙ra ˙lief jitlob lil Tommy jag˙milha hu tal-counsellor dakinhar. Issa Tommy da˙al u saqsa t-tfal x’joqog˙du jag˙mlu s-soltu. Dawk qalulu li joqog˙du jitkellmu fuq su©©etti li jdejquhom b˙ad-dinosawri. Tommy saqsihom jixtiqux jitkellmu fuq il-Bibbja. It-tfal, li

kienu xebg˙u jisimg˙u fuq id-dinosawri u li qatt ma kienu qraw mill-Bibbja wrew çertu entuΩjaΩmu. U dan Tommy g˙araf jg˙idilhom stejjer interessanti mill-Bibbja, stejjer li fihom il-protagonisti kienu tfal u Ωg˙aΩag˙. It-tfal baqg˙u ssummati u anke d-Direttur x˙in induna x’˙emda kienet waqg˙et u x’attenzjoni kienu qed jag˙tu t-tfal,baqa’ skantat. G˙al ftit ©img˙at Tommy baqa’ jag˙milha tal-counsellor u kien idum fid-dar sa˙ansitra iktar milli kien hemm bΩonn. Darba minnhom id-Direttur offra li jag˙tih lift sad-dar. Imma Tommy qallu li mhemmx g˙alfejn g˙ax hu kien

joqg˙od ’il bog˙od, ˙dejn ix-xmara, ta˙t tinda. Id-Direttur baqa’ jsostni u skanta x˙in ra li dan Tommy kien jg˙ix ta˙t tinda li kienet toqg˙od ©o basket li seta’ j©orr. Allura id-Direttur offra lil Tommy biex ji©i joqg˙od fid-dar. Imma Tommy spjega li hu kien di©à residenti f’dik id-dar sa meta g˙alaq il-15-il sena. Lil ommu li kienet tqila bih, kienet tajritha karozza meta kienet tistenna tal-linja fuq l-istage. Kienu Ωammewha ˙ajja sakemm twieled hu u mbag˙ad ˙aduh l-orfanatrofju. Issa ried idur dawra mal-pajjiΩ u sadanittant jg˙ix f’ambjent sabi˙ u g˙all-miftu˙.

Tommy dam xi xahrejn o˙ra jg˙in f’din id-dar tat-Tfal. Irnexxielu jirran©a biex it-tfal jibdew imorru l-Knisja kull nhar ta’ Óadd u anke jattendu g˙allezzjonijiet tal-KatekiΩmu. Meta ©ie biex jitlaq, it-tfal kollha n©abru biex isellmulu. Kollha kemm huma kellhom id-dmug˙ i©elben ma’ ˙addejhom. It-tfal baqg˙u hemm ixejrulu sakemm sparixxa… Imma Tommy kien sejjer f’xi post ie˙or, post li l-Mulej kien qed isejja˙lu g˙alih, post li fih seta’ jag˙mel il-©id. Johnny L. Hall

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 17

Irrid inkun bhal

missieri

18 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Frans kien bniedem ferrie˙i u kien jaf jiççajta. Kien ji©bed qalb kul˙add fir-ra˙al. Kien ukoll fartas g˙all-a˙˙ar tant li kul˙add kien jaqbad mieg˙u g˙ar-ras tleqq li kellu. Frans qatt ma nkwieta u dejjem kompla ma’ kul˙add. Jum fost l-o˙rajn, Frans u martu kellhom ikla u wa˙da min-nanniet ©iet toqg˙od mat-tfal li kien g˙adhom Ωg˙ar wisq biex jo˙duhom mag˙hom. In-nanna da˙˙let lit-tfal fis-sodda, qratilhom storja kif kienet tag˙mel ommhom, qaltilhom it-talb u raqdu. Meta kienet çerta li kienu reqdin fil-fond, bexxqet il-bieb u niΩlet isfel tiΩbarazza l-kçina. Peter stenba˙ u x˙in ra li nanntu ma kinitx hemm qam, da˙al fil-kamra tal-banju u ˙a l-magna tal-le˙ja ta’ missieru u qaxxar strixxa s˙i˙a f’nofs rasu. Sadanittant, in-nanna kienet marret g˙ajnha biha fuq is-sufan. Fejn qatt bassret li t-tfal kienu se jer©g˙u jqumu! L-g˙ada filg˙odu x˙in Frans ra lil ibnu Peter b’dik it-tqaxxira f’rasu beda jg˙ajjat

mieg˙u talli kien miss ix-xafra. Qallu wkoll li kellu kastig u kien se jaqla’ xi daqqtejn ukoll biex jitg˙allem ma jmiss xejn. Hekk kif kien se jfaqqag˙lu daqqtejn fuq koxxtejh, it-tifel qallu, ‘Stenna sakemm tara lil o˙ti!’ Frans u martu baqg˙u bla kliem. Marru fil-kamra taΩ-Ωg˙ira li kien g˙ad kellha biss tliet snin u raw rasha mqaxxra kollha. Kienet qisha fenek mislu˙. Frans u martu kienu se ji©©ennu. Qabad lil Peter u hekk kif kien se jwa˙˙allu wa˙da kif kien jist˙oqqlu, Peter beda jibki u qallu, ’Imma pa’, xtaqna li nkunu iktar nixb˙uk ˙alli nog˙©buk aktar!’ Dakinhar Peter ma qalag˙hiex ixxebg˙a. Minflok missieru spjegalu li biex tog˙©ob lil xi ˙add mhux bilfors tkun tixb˙u f’kollox u g˙annqu mieg˙u. U a˙na kemm lesti li nirriskjaw biex nog˙©bu lill-Missier? Lesti li naqilg˙u fuq wiççna? Lesti li nidhru differenti? Lesti li niddefendu d-deçiΩjonijiet tajbin tag˙na anka jekk jidhru antikwati u assurdi fid-dinja tal-lum? Ftakar f’Peter u kemm kien lest jag˙mel affarijiet biex ji©i jixba˙ sew lil missieru.

Hdejn pompa tal-petrol Kienet ©urnata kies˙a tax-xitwa meta tabib kien sejjer lura d-dar mix-xog˙ol. F’˙in minnhom il-karozza waqfet u ma riditx taf iΩjed. B’xi mod it-tabib irnexxielu jda˙˙alha g˙all-kenn ©o pompa tal-petrol. Kien b’idejh fuq il-mobile biex içempel lil tat-towing x˙in ra mara li kienet ˙ier©a minn ˙anut li kien hemm mal-pompa tiΩloq fuq is-sil©. It-tabib ˙alla kollox u mar jara jistax jg˙in lill-mara. Isib mara Ωag˙Ωug˙a, tolfoq. G˙innha tqum u ti©bor l-affarijiet li kienu waqg˙ulha. It-tabib induna li din kienet sidt ilkarozza antika li kien hemm ipparkjata ˙dejn il-pompa – karozza mimlija bi tlitt itfal u kemm tara b’g˙ajnejk imbarazz. Induna wkoll li t-tank tal-petrol kien g˙oddu vojt. Saqsa lill-mara g˙andhiex bΩonn xi g˙ajnuna u din kulma qaltlu kien li ma xtaqitx li t-tfal jarawha tibki. Allura mxew wara l-karozza u qaltlu li b˙alissa kienet g˙addejja minn Ωmien diffiçli. It-tabib, kurjuΩ, staqsieha kinitx qalet xi talba. Il-mara ˙arset lejh b˙allikieku quddiemha kellha xi ˙add li kien qed ji©©enen imma t-tabib qalilha, “G˙ax jekk hu hekk, il-Mulej sema’ talbek u bag˙at lili biex ng˙inek.” U kif qal hekk, it-tabib ˙are© il-card, u ˙allas sabiex jimlewlha t-tank talpetrol. Imbag˙ad mar f’˙anut tal-ikel u

xtara ikla g˙al kull wie˙ed mit-tfal u xi ˙a©a Ωejda wkoll flimkien ma’ tazza kafè kbira. It-tfal belg˙u l-ikel kollu f’kemm ilni ng˙idlek filwaqt li t-tabib u l-omm qag˙du jie˙du l-kafè u jieklu xi ˙a©a huma wkoll. Imbag˙ad bdiet tirrakkontalu li kif missier it-tfal tag˙ha kien abbanduna lilha u lilhom u ma setg˙etx tla˙˙aq mal-˙ajja. Allura kienet çemplet lil ommha u missierha li kienet ilha ma tkellimhom mal-˙ames snin u dawk qalulha biex tmur toqg˙od g˙andhom. Issa kienet fi triqitha g˙ad-dar tal©enituri tag˙ha. Mela issa t-tabib baxxa rasu, qalu talba flimkien biex il-Mulej iwassalha bissewwa u t-tnejn imxew lejn il-karozza tag˙hom. Hi u sejra hi saqsietu: “Allura int xi an©lu?” U t-tabib we©ibha: “L-an©li dejjem ikollhom ˙afna x’jag˙mlu, g˙alhekk kultant il-Mulej jinqeda bin-nies normali.” G˙at-tabib kienet esperjenza millisba˙ g˙ax ˙assu parti minn miraklu. U naturalment, il-karozza tieg˙u mbag˙ad imxiet regolari b˙allikieku qatt ma kellha xejn. L-g˙ada xorta ˙adha g˙and il-mekkanik imma dak ma sabilha ebda ˙sara. Kos, kultant l-an©li ji©u tant qrib li b˙al tismag˙hom i˙arrku ©wen˙ajhom… RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 19

Kemm se ndum

Meta kont ilni xi sentejn li qaddist, l-Isqof tieg˙i qalli biex g˙al ©imag˙tejn nag˙milha ta’ kappillan fi tliet sptarijiet tal-madwar. Wara tmien snin, kont g˙adni kappillan f’dawn l-isptarijiet! Ma kontx imdejjaq g˙ax xog˙li kien ng˙allem l-iskola u allura kelli biΩΩejjed ˙in g˙all-isptar. Fl-isptar kien hemm mara IrlandiΩa, Eileen, li kienet tg˙inni ˙afna. Kienet ta˙dem ta’ ˙ajjata fl-isptar imma kienet issib ˙in tie˙u ˙sieb il-pazjenti ©odda, ti©i mieg˙i meta mmur inqarben u x’naf jien. Kienet tog˙xa tipprepara g˙all-quddiesa tal-Óadd. Wara l-Quddies kienet tag˙milli breakfast tajjeb u mbag˙ad kienet ittini fit pariri tipikament IrlandiΩi. Kienet tg˙idli: Father, kul taf, g˙ax int g˙adek tikber. Jew: Ma tantx g˙ad baqa’ nies tajbin u l-Mulej qatt ma jg˙abbik iktar milli tifla˙. Eileen kienet tg˙ix ˙ajja komda sakemm darba, bil-lejl, xi ˙add ˙abbat il-bieb ta’ barra u ˙ajjitha nbidlet ta’ ta˙t fuq. Wara l-Quddiesa spjegatli: Jiddispjaçini, Father, imma Jerry re©a’ tfaçça u miniex se nkun nista’ nibqa’ ng˙inek b˙alma kont nag˙mel s’issa. Sa dakinhar jien lanqas biss kont naf li r-ra©el tag˙ha kien g˙adu ˙aj! 20 •Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

nahfer?

Kompliet tg˙idli Eileen: Telaq middar 35 sena ilu u f’dawn il-35 sena qatt ma smajt xejn ming˙andu. X˙in fta˙t il-bieb sibtu hemm quddiemi, b’g˙ajnejh baxxi. Qalli: Eileen g˙andi kançer terminali. G˙andi bΩonnok biex tie˙u ˙siebi. Taççettani lura f’darek? Eileen kompliet li g˙amlet sforz kbir biex tikkontrolla r-rabja li ˙akmitha f’daqqa wa˙da. Imma mbag˙ad ˙arset madwarha, rat it-tliet kmamar fejn kienet rabbiet lit-tliet subien tag˙hom waqt li missierhom kien abbandunahom g˙al ˙ajja xxellerata ma’ nisa, xorb u politika. U l-˙arsa tag˙ha waqg˙et fuq kurçifiss li kellha mdendel fil-kamra. Óasset li Ìesu qed jg˙idilha biex terfa’ dak is-salib u timxi warajh. Issa setg˙et t˙ares lejn Ωew©ha u taççetta li tie˙u ˙siebu. Óasset paçi kbira nieΩla f’qalbha x’˙in g˙at-tieni darba f’˙ajjitha qalet ilkliem: Jien nie˙u lilek Jerry b˙ala Ωew©i. Kos, dakinhar tat-tie© tag˙hom, Jerry kien refa’ lil martu u da˙˙alha d-dar. Issa, kollox kien bil-maqlub. IΩ-Ωwie© ta’ Jerry u Eileen, li kien jidher li tfarrak, kien re©a’ ˙a r-ru˙! G˙addew sentejn. Tista’ tg˙id Eileen g˙addiethom jew bil-qieg˙da ˙dejn is-sodda ta’ Ωew©ha jew tag˙mel xog˙olha l-isptar. Ma g˙addiex wisq

Ωmien li sa˙˙et Eileen ma bdietx sejra lura min˙abba x-xog˙ol li kienet qed tag˙mel. Ng˙id g˙alija, ma stajtx ma nfakkarhiex li Alla ma jg˙abbiniex iktar milli nifil˙u. Imma hi tbissmet u ma qalet xejn. Xtaqt ng˙idilha li ma tantx g˙ad baqa’ nies tajbin b˙alha, imma m’g˙idtilha xejn; ˙allejt f’idejn il-Mulej li jibg˙atilha sinjal hu ta’ dan kollu. U hekk ©ara. G˙odwa wa˙da Jerry qam u ra lil martu tong˙os ˙dejh u fittex li jaqbdilha jdejha: “G˙aΩiza tieg˙i,” qalilha, “il-fidi li g˙enitek tg˙in lili Ωgur li hi r-reli©jon it-tajba. Irrid nitg˙ammed.” Ìie l-kappillan u g˙ammed lil Jerry. G˙amlulu wkoll il-GriΩma. L-isba˙ mument kien meta Eileen u Jerry tqarbnu flimkien. Kellha tkun l-ewwel u l-a˙˙ar tqarbina g˙al Jerry. Kien il-Óadd filg˙odu meta Jerry, msa˙˙a˙ misSagramenti, g˙adda g˙al ˙ajja ©dida. Meta Eileen ©iet biex tkellimni qabel il-Quddiesa ma ©ietx biex tg˙idli li Jerry miet imma biex tg˙idli xi privile©© kien li Jerry mar jiltaqa’ mal-Mulej bil-libsa tal-Mag˙mudija. G˙emΩitni u qalet bi tbissima: IrlandiΩ imut biss meta jkun hemm xi an©lu nieqes mill-©enna’. Fr August Bosio

G˙odwa wa˙da Jerry qam u ra lil martu tong˙os ˙dejh u fittex li jaqbdilha jdejha: “G˙aΩiza tieg˙i,” qalilha, “il-fidi li g˙enitek tg˙in lili Ωgur li hi r-reli©jon ittajba. Irrid nitg˙ammed.”

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 21

t-telefon antik Meta kont tifel Ωg˙ir, Missieri kellu wie˙ed mill-ewwel telefons fl-in˙awi u, mg˙andniex xi ng˙idu, kien jaffaxxinani. Kont nara l-kaxxa tieg˙u tal-kawba illustrata mwa˙˙la mal-˙ajt u ˙dejha ir-receiver ileqq.

Kont qasir wisq biex inla˙˙aq mieg˙u, imma x˙in ommi tkun qed titkellem fuqu kont nieqaf nisma’ g˙ax kont nimmeravilja ru˙i. Indunajt li ©o dan ir-receiver kien hemm persuna jisimha ‘Information Please’ li kienet taf kollox u n-numri ta’ kul˙add. Mela darba ommi ˙ar©et u kont wa˙di nilg˙ab fil-kantina. F’daqqa wa˙da ˙adt daqqa bil-martell fuq sebg˙i. We©©ajt ˙afna imma ma bkejtx g˙ax ma kien hemm ˙add biex jismag˙ni. Ósibt fittelefon. Malajr ©ibt banketta, tlajt fuqha, qbadt ir-receiver u g˙amiltu ma’ widinti. ‘Information, please’ g˙idt. U wie©bet mara. G˙idtilha li kont we©©g˙ajt sebg˙i. Saqsietni hemmx xi ˙add id-dar u kienx qed jo˙ro©li demm. Imbag˙ad qaltli biex nsib ftit sil© u nag˙mlu fuq sebg˙i. U g˙addhieli... Darb’o˙ra saqsejtha kif nispelli kelma ©dida li kelli g˙all-homework? U qaltli. Minn dakinhar ’il quddiem bdejt inçempel lill-Information Please g˙al kull ˙a©a ta’ xejn. Ìieli saqsejtha fuq il-©ografija, fuq ilmatematika, fuq il-Pete, il-kanarin li kelli … insomma, kienet saret ir-rifu©ju tieg˙i. 22 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Darba minnhom miet Petey. Jien çempilt u tal-Information Please qag˙det tismag˙ni u tipprova tikkunslani. Imma jien donni ma stajtx nikkonsla u saqsejtha g˙aliex dawn l-g˙asafar li j©ibu tant fer˙ blg˙ana tag˙hom jispiççaw gozz rix f’qieg˙ ta’ ga©©a. U hi, bil-kwiet u b’sensittività kbira qaltli: Wayne, tinsiex, hemm dinjiet o˙ra fejn l-g˙asafar jistg˙u jg˙annu. Dan kollu se˙˙ fil-belt Ωg˙ira fejn trabbejt. Meta kelli mad-disa’ snin morna noqog˙du f’belt o˙ra. Óassejt ˙afna n-nuqqas tal-˙abiba tieg˙i tal-Information Please. G˙al xi ra©uni qatt ma ppruvajt inçempel mit-telefon li kellna d-dar il-©dida, imma il-memorja ta’ dawk it-telefonati lil tal-Information Please ma ˙allietni qatt, anke meta sirt teenager. Anzi aktar ma bdejt nikber aktar irrealizzajt kemm dik tal-Information Please kienet uriet paçenzja u qalb tajba meta tat kas ta’ tifel Ωg˙ir b˙ali. G˙addew iktar snin u, darba minnhom, fi triqti lejn l-Università waqaft fil-belt fejn konna noqog˙du qabel. Kelli xi nofs sieg˙a Ωmien u l-ewwel çempilt lil o˙ti li kienet g˙adha toqg˙od hemm u, imbag˙ad, bla

ma ˙sibt, dawwart in-numru tal-Information Please. U, b’sorpriΩa kbira, nisma’ dak il-le˙en li kien tant familjari. Bla ma naf kif u b’nofs çajta saqsejt: Kif nispelli…? Wara ftit dak il-le˙en qalli: “Nimma©ina li s’issa sebg˙ek g˙addhielek, hux?” Jien infqajt nid˙ak u g˙idtilha: “Ji©ifieri INT g˙adek hemm! Ma nafx tafx kemm kont tfisser g˙alija dak iΩΩmien?” U dik we©bitni: “U int ma nafx tafx kemm kont tfisser g˙alija int. Qatt ma kelli tfal u veru kont nistenna t-telefonati tieg˙ek.” Tkellimna ftit ie˙or, u saqsejtha ti˙ux gost jekk inçempel meta ner©a’ ni©i f’dil-belt. “DaΩgur,” qaltli, “saqsi g˙al Sally.” Tliet xhur wara, er©ajt kont fil-belt ta’ tfuliti u çempilt. Imma l-le˙en li wie©eb kien differenti. G˙idtilha li kont Wayne, ˙abib antik u dik qaltli li Sally kienet mardet u mietet! Imma mbag˙ad waqfet u saqsietni jekk kinitx fehmet sew li jien jisimni Wayne. X˙in g˙idtilha li iva, qaltli li Sally kienet ˙allietli nota li kienet tg˙id: G˙idlu li hemm dinjiet o˙ra fejn l-g˙asafar ikantaw. Jifhmek. Irringrazzjajtha u qtajt. Kont fhimt eΩatt dak li riedet tg˙id Sally.

Nisrani ta’ veru Jimmy, tifel ta’ tnax-il sena, u missieru li kien ja˙dem fil-Protezzjoni Çivili, kienu j˙obbu jitkellmu ˙afna dwar Ìesù. Jimmy kien jemmen fis-s˙i˙ dak kollu li kien jg˙idlu missieru u dak kollu li kien jaqra fil-Bibbja u er˙ilu jirrakkonta lil s˙abu tal-iskola ˙afna stejjer u tag˙lim li kien ikun irçieva ming˙and missieru.

PereΩempju kien jirrakkonta l-istorja ta’ dak it-tifel li, kontra l-parir ta’ missieru, mar jimxi fil-bosk wa˙du fid-dlam. Naturalment, intilef u, meta beda jisma’ ˙afna ˙sejjes, twerwer. Kien hemmhekk li beda jitlob g˙all-g˙ajnuna. Kif talab, l-g˙ajnuna waslet g˙ax ra©el li kien hemm fil-qrib ©ie b’torç u wrieh li fil-fatt ma kienx mitluf. It-tifel saqsa lir-ra©el g˙aliex m’g˙enux mill-ewwel u dak wie©bu li l-ewwel irid ikun hemm it-talba g˙allg˙ajnuna! Dan Jimmy kien imur tajjeb ma’ kul˙add, imma kien hemm tifel sinjurun jismu Billy Joe li kien jibbuljah. Jimmy kien jag˙mel minn kollox biex jevitah, madankollu mhux dejjem kien jirnexxilu. Darba ltaqg˙u fit-triq u Billy Joe beda jsawwat lil Jimmy tant li Jimmy anke irremetta. Kif ra hekk Billy Joe g˙addas ras Jimmy ©or-remettar. Mara anzjana ta’ 91 sena li kienet qed ta˙dem fil-©nien tag˙ha ma ˙amlitx, qabdet il-pipe tal-ilma u xarrbet lil Billy Joe tant li kellu ja˙rab. Warajh telaq il-kelb tag˙ha u gidmu u

Billy Joe spiçça kellu jie˙u injezzjoni kontra l-marda li kellu l-kelb! Il-©img˙a ta’ wara, l-iskola waqt il-˙in tal-ikel, Jimmy ra kif g˙amel u kellem lil Billy Joe u ssu©©erielu li jmur il-knisja mieg˙u. Imma Billy Joe, li dejjem kien jg˙id li ma jemmen f’xejn, ma kellmu xejn. Qal li ma tantx kien i˙ossu fiha u telaq lejn id-dar. Mela dak il-lejl kien hemm maltempata kbira u xi vapuri li kien hemm barra l-port ©ew f’diffikultà. Missier Jimmy kien involut fis-salvata©© ta’ dawn il-ba˙rin u sajjieda. Óar©u kemm-il darba hu u s˙abu bil-˙elikopter u salvaw ˙afna nies. Imma l-a˙˙ar persuna fuq jott minnhom, li kien il-kaptan tag˙ha, kellhom problemi kbar biex isalvawha. Il-jott kien se jeg˙req l-a˙˙ar u fuqu kien g˙ad baqa’ l-kaptan, li kien imwe©©a’ u missier Jimmy. Il˙elikopter kien hemm wisa’ g˙al persuna wa˙da biss u l-kaptan ried li jitla’ missier Jimmy. Imma dan ma ˙allihx, rabtu mal˙abel imdendel u ta s-sinjal lill-pilota biex itellg˙u. Il-˙elikopter telaq u wara li niΩΩel

in-nies salvat fuq l-art re©a’ lura fuq il-post tal-g˙arqa biex ji©bor lil missier Jimmy. Imma la l-jott u anqas il-missier qalbieni ma baqg˙u jidhru f’wiçç dak il-mew© tal-biΩa’. Fittxewh fuq li fittxewh u baqg˙u ma sabuhx. Kien intilef u g˙ereq f’dik ilmatempata qerrieda. Il-kaptan tal-jott ma kien ˙add iktar ˙lief missier Billy Joe. X˙in Billy Joe rrealizza li kien missier Jimmy li kien salva lil missieru u mbag˙ad tilef ˙ajtu, beda jist˙i minnu nnifsu, qal lil missieru b’dak kollu li kien jag˙mel lil Jimmy u qallu wkoll li kien qed jist˙i jmur ikellem lil Jimmy. IΩda misser Billy Joe ma çedielux, riedu jmur mieg˙u biex ikellmu lil Jimmy u lil ommu. Tistg˙u ta˙sbu kif baqg˙u mbellha x˙in Jimmy u ommu laqg˙uhom b’dirg˙ajhom miftu˙in u Jimmy qalilhom: ”Missieri dejjem kien jg˙id li l-Mulej jie˙du ˙dejh meta jkun lesta xog˙lu f’din id-dinja. Mela l-a˙˙ar wie˙ed li kellu jsalva kien missierek.” qal lil Billy Joe. ”Issa lil missieri g˙ajjatlu l-Missier tas-sema u qieg˙ed hemm igawdih. Mela missieri salva lil missierek u missierek salva lil missieri!”

Sarudzai Gumbo hi tifla ta’ sitt snin u marida bl-Aids. G˙andha feriti ma’ ©isimha kollu, lanqas l-erbg˙a ˙utha ma jissograw ikellmuha g˙ax jibΩg˙u minnha. Il-©enituri tag˙ha ˙aduha l-isptar iktar minn darba imma kull darba jibag˙tuhom ‘l hemm g˙ax flus biex i˙allsu m’g˙andhomx. Issa rrassenjaw ru˙hom li binthom dalwaqt tmut – u dan g˙al ftit mijiet ta’ liri mediçina li bihom kieku Ωgur tg˙ix.

minn Genna Sarudai hi tifla minn Ûimbabwe, pajjiΩ Afrikan li, g˙al xi Ωmien, kien l-g˙ira ta’ ˙afna pajjiΩi o˙ra. In-nies tieg˙u kellhom livell ta’ edukazzjoni g˙oli, kul˙add kellu x’jiekol kemm irid u bojod u suwed kienu jg˙ixu fil-paçi. G˙adek sal-lum, jekk tmur Harare, l-kapitali, ta˙seb li kollox ward u Ωahar. Tara karozzi lussuΩi, vilel enormi u sbie˙ fissubborgi. Imma malajr tinduna li dan mhu xejn ˙lief bΩar fl-g˙ajnejn. Illum in-nies ta’ Ûimbabwe jg˙ixu medja ta’ 37 sena biss – l-inqas rata fid-dinja. Dan g˙ax b’inflazzjoni ta’ iktar minn 1700 filmija, il-flus ma g˙adhom jiswew xejn. Trid eluf ta’ liri biex tixtri ˙obΩa – meta ssibha. Il-familji qajla g˙andhom flus g˙all-ikel a˙seb u ara g˙all-mediçini. Minn pajjiΩ li kien iforni pajjiΩi o˙ra bil-qam˙ issa Ω-Ûimbabwe tal-lum mimli rziezet abbandunati, artijiet mhux ma˙duma, makkinarju mkisser jew ma jintuΩax. G˙aliex? G˙ax is-suldati tad-

dittatur Mugabe, li llum jg˙odd iktar minn 80 sena u ma jridx içedi l-poter, g˙amlu Ωmien jattakkaw lil dawn l-irziezet u jippruvaw ibeΩΩg˙u – u jirnexxielhom – lill-bdiewa biex jitilqu. Hekk huma jkunu jistg˙u jie˙du dak li jfettlilhom u jistag˙new minn fuq dahar min dejjem ˙adem biex jaqla’ x’jiekol. Hekk, pereΩempju, Dirk u Maxi Buitendag huma koppja li g˙al 40 sena s˙a˙ ˙admu biçça art kbira tant li mag˙hom kienu jimpjegaw 200 ru˙. Imma s-suldati ta’ Mugabe attakkawhom ˙ames darbiet. Fl-a˙˙ar iddeçidew li jabbandunaw ir-razzett tag˙hom. LiΩ-Ωew© uliedhom tawhom parir jitilqu mill-pajjiΩ u huma baqg˙u hemm g˙ax ˙asbu li bil-pensjoni u b’li kellhom imfaddal se jg˙ixu sew. G˙arralhom g˙ax min˙abba l-inflazzjoni g˙olja huma wkoll minn sinjuri Ωg˙ar saru fqar. G˙alkemm illum jg˙odd 75 sena Dirk g˙adu ja˙dem biex jaqla’ x’jiekol.

Ulied Dirk u Maxi telqu u hekk jag˙mlu ˙afna Ωg˙aΩag˙ li ji©ihom iç-çans. Anke tobba u professjonisti ©odda jaraw kif jag˙mlu ja˙arbu mill-pajjiΩ g˙ax m’hemmx futur. Dan il-brain drain qed isarraf f’˙afna iktar tbatija. Ta’ min jg˙id li fiΩ-Ûimbabwe jmutu iktar nies milli jitwieldu, hemm persenta©© g˙oli ta’ nies morda bl-Aids – f’xi komunitajiet anke 90% - u faqar kbir. Kif qed ikampaw il-ma©©oranza tan-nies? Jg˙ixu f’g˙arajjex talkartun, billi jfittxu fiΩ-Ωibel, ibieg˙u ©isimhom… Agnes James, mara ta’ 38 sena li g˙andha Ωew©t itfal tg˙id li m’hemm xejn iktar x’tag˙mel. T˙ossha tist˙i minnha nfisha imma kif se titma’ lil uliedha? IΩ-Ûimbabwe, fit ftit snin, inbidel u minn ©enna sar infern. U dan, min˙abba bniedem wie˙ed, u dawk ta’ mieg˙u, li jridu jiggranfaw mal-poter. Meta se ssaltan il-©ustizzja fid-dinja? RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 25

Aghfas in-numru… Illum saret ˙a©a tassew komuni li ççempel lil xi ˙add u twie©bek vuçi elettronika, jg˙idulha VoiceMail, b’˙afna istruzzjonijiet ta’ x’g˙andek tag˙mel. Imma©ina li kieku l-Mulej kellu l-voice mail, inti titlob xi ˙a©a u tisma’ dan li ©ej: Grazzi li çempilt hawn fil-Ìenna. Biex titkellem bil-Malti ag˙fas in-numru 1. Biex titkellem bl-IngliΩ ag˙fas in-numru 2. G˙al lingwi o˙ra, ag˙fas in-numru 3. Kant tal-an©li: Alleluia Jekk g˙andek xi talba, ag˙fas in-numru 1. Jekk tixtieq tirringrazzja’l Alla g˙al xi grazzja li qlajt, ag˙fas in-numru 2. Jekk g˙andek xi ilment, ag˙fas in-numru 3.G˙al affarijiet o˙ra, ag˙fas in-numru 4. Kant tal-an©li: Alleluia

numru 3. Jekk tixtieq li ssib lil xi ˙add ma˙bub tieg˙ek li qieg˙ed il-©enna, ag˙fas in-numru 5, imbag˙ad da˙˙al in-numru tal-karta tal-identità tieg˙u ag˙fas *. Jekk ma tirçevix risposta, jekk jog˙©bok er©a çempel billi tuΩa l-kodiçi 666 Biex tirriΩerva post fil-©enna, jekk jog˙©bok da˙˙al l-isem JOHN u n-numri 316. Jekk trid xi risposta dwar il-˙ajja tad-dinosawri jew ˙ajja fuq pjaneti o˙ra, jekk jog˙©bok stenna sakemm inti tkun il-Ìenna u nkunu nistg˙u nag˙tuk id-dettalji. Jekk di©à çempilt darb’o˙ra llum, il-kompjuter tag˙hna juri li di©à tlabna g˙alik. M’hemmx g˙alfejn iççempel aktar minn darba kuljum. Jekk ˙add ma jwie©bek ifisser li l-uffiççju jkun mag˙luq g˙ax inkunu qed niççelebraw festa ta’ xi qaddis.

Kant tal-an©li: Alleluia

Jekk trid g˙ajnuna wara l-˙inijiet tal-uffiççju jew g˙andek emer©enza, jekk jog˙©bok ikkuntattja l-kappillan talparroçça tieg˙ek jew xi ru˙ tajba fid-dinja li tkun g˙adha mqajma. G˙andna ferg˙at tal-Ìenna miftu˙a 24 sieg˙a kuljum fil-qlub ta’ ˙afna nies imxerrdin mad-dinja. Biex iççemplilhom ixtri top-up card tad-ditta ‘Umiltà’.

Jekk tixtieq tkellem lill- Missier, ag˙fas in-numru 1, Lil Ìesù, ag˙fas in-numru 2, Lill-Ispirtu s-Santu, ag˙fas in-

Grazzi u nawgurawlek ©urnata mill-isba˙.

Jiddispjaçini imma l-An©li u l-Qaddisin kollha g˙andhom x’jag˙mlu b˙alissa. Madankollu t-talba tieg˙ek hi importanti g˙alina u nwie©buk skont x˙in imissek. Jekk jog˙©bok Ωomm il-linja.

26 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

HADT PUNCTURE?

Ma xiex tqabbel it-talb? Ma’ spare wheel jew ma’ steering wheel? L-ispare wheel nfittxuha meta nie˙du puncture, waqt li l-isteering nuΩawha tul il-vja©© kollu biex inΩommu d-direzzjoni. • Taf g˙aliex il-windshield tal-karozza hi daqshekk kbira, filwaqt li l-mera li turi x’hemm wara hi daqshekk Ωg˙ira? G˙ax il-passat mhux importanti daqs kemm hu l-futur. Óares ‘il quddiem u mexxi! • Il-˙biberija tista’ tqabbilha ma’ ktieb: trid snin biex tiktbu imma fi ftit sekondi tista’ ta˙arqu! • Fid-dinja xejn mhu etern. Jekk b˙alissa g˙addej minn Ωmien tajjeb, ˙u gost g˙ax m’g˙andekx garanzija li se tibqa’ sejjer tajjeb; jekk b˙alissa l-affarijiet mhumiex sejrin tajjeb, tinkwetax, xi darba l-folja se ddur. • Il-˙bieb l-antiki jiswew mitqlhom deheb! Il-˙bieb il-©odda huma b˙al djamanti ! Jekk issib djamant, twarrabx id-deheb: biex tqieg˙ed id-djamant dejjem g˙andek bΩonn baΩi tad-deheb! • Óafna drabi meta nitilfu t-tama u na˙sbu li wasal it-tmiem, il-Mulej jitbissmilna u jg˙idilha: “Óudha bil-mod, veru li sibt ru˙ek f’kantuniera imma mintix f’tarf l-irdum!” • Meta l-Mulej isolvilek xi problema temmen aktar fil-qawwa tieg˙u. Meta l-Mulej ma jsolvilekx xi problema, jag˙mel hekk g˙ax hu jemmen fil˙iliet tieg˙ek. • Ra©el g˙ama saqsa lil Sant’Antin: “Jista’ jkun hemm xi ˙a©a ag˙ar milli titlef il-viΩta?” “Iva,” wie©bu Sant’Antnin, “hemm ˙a©a ferm ag˙ar: li titlef il-viΩjoni!” • Meta titlob g˙all-o˙rajn, il-Mulej jisimg˙ek u jberikhom; g˙alhekk kultant, meta t˙ossok kuntent u mo˙˙ok mistrie˙, ftakar li kien hemm xi ˙add li talab g˙alik. • Meta tinkwieta ma ssolvix il-problemi ta’ g˙ada. Sempliçiment titlef il-paçi tal-lum. RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 27

Bhall-Inbid... Bhall-Imbid... jitjieb maz-zmien! Jiktbu l-Qarrejja

Imma x’ras iebsa g˙andek... Kemm se ndum ng˙idlek l‑istess ˙a©a... U ˙allini minnek... G˙andek xi çans... U mhux hekk tg˙id... Kemm tifla˙ tkun stupida... Mur ixxejjer int u min g˙andek... Imma kif ilsienek ma jiqafx... Ma int tajjeb/tajba g˙alxejn... Basta tilg˙aba tal‑qaddisa... Imma kif qatt ma tinbidel... Meta se tibda tuΩa dak il‑mo˙˙...? Na˙seb dawn huma ftit mill‑˙afna espressjonijiet li jg˙addu bejn il‑miΩΩew©in, meta l‑affarijiet jibdew jiqdiemu biΩ‑Ωmien. Imma dan sewwa? Ûgur li le. Xi jwassal il‑koppja minn daqs dawk friefet u entuΩjaΩmu fl‑g˙erusija, u inqas friefet u entuΩjaΩmu fl‑ewwel snin taΩ‑Ωwie©, li jaslu biex jonqsu tant mir‑rispett lejn xulxin? Suppost l‑inbid aktar ma jiqdiem aktar isir bnin? Nist˙ajlek tg˙id, “U x’g˙andu x’jaqsam l‑inbid ma’ koppja?” Naqbel mieg˙ek g˙ax l‑inbid wa˙du jkun, filwaqt li koppja trid tg˙ix erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a kuljum ta˙t l‑istess saqaf. Mela min fl‑g˙erusija ˙aseb li g˙amel l‑g˙aΩla t‑tajba, Ωgur li mill‑©urnata taΩ‑Ωwie© ‘l hemm, 28 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

ma baqax jikkultiva b’entuΩjaΩmu dawk il‑friefet. G˙ax il‑friefet delikati ˙afna u allura jridu ˙afna attenzjoni. Fl‑g˙erusija çerti espressjonijiet toqg˙od lura milli tg˙idhom li ma jmurx l-g˙arus jer©a’ jibdielu waqt li wara Ω‑Ωwie© t˙ossok aktar mo˙˙ok mistrie˙a u tibda tabbuΩa tg˙id kollox bla raΩan ta’ xejn. Issa jiena nemmen li Nisrani tajjeb huwa dak li jibqa’ fidil lejn il‑li©i t’Alla u tal‑Knisja li waqqaf. U biex tibqa’ Nisrani tajjeb trid tibqa’ tisma’ l‑kelma t’Alla ta’ spiss u tirçievi s‑sagrament biex tikber fil‑fidi tieg˙ek. L‑istess g˙al koppja li trid li r‑relazzjoni tag˙ha tibqa’ soda. Jg˙addi kemm jg˙addi Ωmien, trid tibqa’ tipprattika kuljum l‑im˙abba billi tirrispetta r‑regoli tal‑im˙abba vera.

San Pawl fl‑ewwel ittra l‑Korintin Kap 13 dan li jg˙id fuq l‑im˙abba: “l‑Im˙abba taf tistabar u t˙enn, mhix g˙ajjura, ma tifta˙arx biha nfisha, ma titkabbarx fuq l‑o˙rajn. Ma tag˙milx dak li mhux xieraq, ma tfittix dak li hu tag˙ha, xejn ma tinkorla, ma ΩΩommx f’qalbha g˙ad‑deni, ma tifra˙x bl‑in©ustizzja imma bil‑verità. L‑im˙abba ma tintemm qatt.” Jekk tkun g˙amilt g˙erusija kif suppost u fiΩ‑Ωwie© iΩΩomm quddiem g˙ajnejk dawn ir‑regoli g˙andek garanzija ta’ Ωwie© ˙ieni, ming˙ajr battibekki goffi. Anke jekk jinqalg˙u çirkostanzi ibsin, flimkien tkunu kapaçi tg˙elbuhom. Wara kollox x’hemm isba˙ fil‑˙ajja milli tg˙ix fil‑paçi! L‑im˙abba vera ma tmutt qatt. Anzjan im©arrab

RM2000-LilÓbiebna • Ìunju 2011 • 29

Jien Nisrani! Jiktbu l-Qarrejja

Meta ng˙id li jien Nisrani, ma rridx ng˙id lid-dinja kollha li jien xi an©lu, imma minn ta˙t l-ilsien nistqarr li kont mitluf u l-Mulej sabni u ˙afirli. Meta ng˙id li jien Nisrani, dan ma ng˙idux bi fta˙ir imma nkun qed nistqarr li spiss naqa’ u mnalla jkun Ìesù li jg˙inni nqum u jmexxini. Meta ng˙id li jien Nisrani, mhux qed nipprova nuri kemm jien b’sa˙˙ti. G˙allkuntrarju qed nistqarr kemm jien dg˙ajjef u g˙andi bΩonn l-g˙ajnuna Tieg˙u biex i©orrni f’dirg˙ajh. Meta ng˙id li jien Nisrani, mhux qed nifta˙ar imma qed nammetti li kemm-il darba fallejt u kellu jkun Alla biex jerfag˙ni mit-tajn. Meta ng˙id li jien Nisrani, mhux qed ng˙id li jien perfett. In-nuqqasijiet tieg˙i jid˙ru çari quddiem kul˙add imma xorta Alla g˙adu jemmen fija. Meta ng˙id li jien Nisrani, jien xorta in˙oss il-we©g˙at tal-˙ajja. Jien ukoll ikolli it-tbatijiet kbar tal-˙ajja imma dejjem insejja˙ ismu biex jg˙ini. Meta ng˙id li jien Nisrani, jien sempliçi midneb li b’xi mod, Alla dejjem jibg˙atli l-grazzi tieg˙u.

Vince Cachia 30 • Ìunju 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Ulied il-Missier L-istorja tal-˙olqien bl-istampi 7 Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill-˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi. Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista. Jien?!! Mhux tort tieg˙i. Kien is-serp li da˙ak bija u ©ag˙alni niekol! Mara, x’g˙amilt?

Adam, g˙aliex qed tista˙bieli?

Qed nibΩa’ minnek, g˙ax g˙arwien!

Mhux tort tieg˙i. Tort tal-mara li tajtni… Hi tatni niekol minnha!

Ja serp, talli g˙amilt hekk int tkun mis˙ut, l-ag˙ar fost l-annimali kollha. G˙al Ωaqqek titkaxkar, u t-trab tal-art tiekol il-jiem kollha ta’ ˙ajtek. U jien inqajjem mibeg˙da bejnek u bejn il-mara, bejn nislek u nisilha, u hu jis˙aqlek rasek u int tis˙aqlu g˙arqubu.

Na˙seb a˙jar inwarrab minn hawn!

Fit-Tielet Ìenna Eva, Inkattarlek sewwa u©ig˙ it-tqala tieg˙ek, u bl-u©ig˙ i©©ib it-tfal fid-dinja; lejn Ωew©ek ti©bdek xewqtek, u ja˙kem fuqek hu.

Mikiel, ara Luçifru ©ej lura l-©enna. Taf x’g˙andek tag˙mel…! Talli inti smajt minn kelmet martek flok minn kelmti… mis˙uta l-art min˙abba fik; bit-ta˙bit tiekol minnha, il-jiem kollha ta’ ˙ajtek. Xewk u g˙olliq tnibbitlek, u int tiekol il-˙axix selva©©. Bl-g˙araq ta’ ©binek tiekol ˙obΩok, sakemm ter©a’ lura lejn l-art, g˙ax minnha int me˙ud. G˙ax trab int, u fit-trab ter©a’ tmur!

Iva, Mulej. Naf sew x’g˙andi nag˙mel…!

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BORMLA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA MANIKATA M©ARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT SAFI SENGLEA

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 6760 2149 2578 2165 4518 2720 6840 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824 2169 0019

PERMEZZ TAL-MOBILE 2146 1377 2146 4804 2157 1854 2133 6914 2189 6093 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2168 5963 2168 2143

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 4993

RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 (li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA Segwi l-esperjenzi u l-avventuri ta’ ˙utna l-Maltin u l-G˙awdxin fl-artijiet tal-missjoni; esperjenzi li j˙alluk bla nifs u bla kliem iΩda li jimlewk b’ammirazzjoni g˙all-kura©© ta’ dawn l-eroj tas-skiet! Kun af bilpro©etti ta’ fejda li huma qed iwettqu g˙all-miljuni ta’ nies fil-bΩonn imxerrda fl-erba’ na˙at tad-dinja. Issir taf dan kollu u aktar fil-programm VUÇI MISSJUNARJA li jixxandar kull nhar ta’ ©img˙a fid9.00p.m. fuq RADJU MARIJA (102.3 FM g˙al Malta u 107.8 FM g˙al G˙awdex) b’ripetizzjoni kull nhar ta’ Tlieta f’nofs il-lejl, bi produzzjoni u preΩentazzjoni ta’ Dr. Frank Cassar u Helena Sammut.

Tisliba Ìunju Mimdudin: 1. “Christus ........ “ – innu popolari (6) 4. Bill fl-ilma (6) 7. L-ewwel kelma tas-“Sliema” bil-Latin (3) 8. Jista’ jkun sinjal ta’ ˙ruq (6) 9. Mela bil-ward (6) 10. TuΩΩana (4) 12. “..... Mastru” (4) 14. “ ... Malta” – il-linja tal-ajru (3) 15. Mhux le! (3) 16. G˙ajjat lil Desmond (3) 18. Kwalita, xorta ta’ (3) 20. Ìemma titlef rasha g˙al mara o˙ra (4) 21. Hawn min jg˙ajjat hekk lil TereΩa, p.e. lil dik tal-Flagship (4) 24. Biçça g˙uda (6) 25. Issibu fi 12 MIMDUDIN (6) 26. Inti pulit Taljan, insibek g˙and Amabile Inguanez (3)

27. Jistg˙u jkunu tal-li©i, jew jg˙inuk biex minn fuqhom tbajjad il-˙ajt (6) 28. Huwa uΩa strument g˙alija (6) Weqfin: 1. Panorama sabi˙a (6) 2. Inqieg˙ed xi ˙add inkarigat (6) 3. Tal-ilma jew tal-gwerra (4) 4. Minn dan jo˙ro© il-ward? (4) 5. Óudhom minn g˙and avukat jew ˙abib tal-qalb (6) 6. Kalzetta (6) 11. Sog˙ob bih minn dnubietu (5) 13. Bulettin fuq xi avveniment (5) 16. Qtil (6) 17. UΩajna widnejna (6) 18. Sfrakassa (6) 19. Dawn fer˙anin b’rixhom (6) 22. Ma ˙alliex marbut fl-inbid qares (4) 23. Speçi ta’ dqieq fin issibu g˙and Lucas Middleton (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ April hija Ms P. Cassar minn Sta. Venera IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LilÓbiebna, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEGIBA TAT-TISLIBA Marzu 2010 MIMDUDIN: 1. Irtiri 4. Farrak 7. Noi 8. Qimuni 9. Fartas 10. Spag 12. Qari 14. Sid 15. Big 16. UNO 18. Far 20. Rasi 21. Alla 24. UΩajna 25. Ifittu 26. Tut 27. Angelo 28. Armani WEQFIN: 1. Imqass 2. Timrad 3. Inin 4. FIFA 5. Rattab 6. Kastig 11. Pinna 13. Rigal 16. Ursula 17. Osta©© 18. Flotta 19. Ra©uni 22. NATO 23. Ìita

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

Marsa Mosta Mosta Mosta

Maria Falzon Francesca Deguara Rozina Fenech Mary nee Fenech

Ma nafx

Bdejt nitlob

x’laqatni

U bqajt miexi

Mulej ˙arisni…

Meta tolqtok xi ˙a©a b'mod ˙aΩin, mhux a˙jar t˙ares ftit aktar ‘il bog˙od minn imnie˙rek? Ma nafx x’laqatni! Ajma! A˙, x’u©ig˙… G˙aliex jien?

!! Erfajt g˙ajnejja ‘l fuq…

“Sorry… Forsi ma rnexxilix nilqag˙lek kollox!”