RM2006-09 November by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • 78, Marquis Scicluna Str., Naxxar NXR03 • Sena 58 • NOVEMBRU 2006 • Numru 9

N E W S P A P E R P O S T

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Wie˙ed ra©el, hu u ˙iere© ming˙and ittabib, qallu, “ Tabib, jien nibΩa’ mill-mewt. Tista’ tg˙idli x’se nsib in-na˙a l-o˙ra?” It-tabib qallu, “Ma nafx.” “Int ma tafx? Int Nisrani u ma tafx x’hemm in-na˙a l-o˙ra?” It-tabib, dak il-˙in, kien qieg˙ed iΩomm il-pum tal-bieb: min-na˙a l-o˙ra kien jinstema’ kelb jing˙i, jobrox mal-bieb. Hekk kif feta˙ il-bieb da˙al kelb ji©ri u qabeΩ fuqu bil-fer˙. It-tabib dar fuq il-pazjent u qallu, “Rajtu l-kelb tieg˙i? Qatt ma kien da˙al f’din il-kamra. Hu ma kienx jaf x’hemm in-na˙a lo˙ra. L-unika ˙a©a li kien jaf kienet li hemm sidu; g˙alhekk, ma beΩax jid˙ol. Jien ftit naf x’hemm wara l-mewt, imma ˙a©a wa˙da jien Ωgur minnha… Jien naf li l-Img˙allem qieg˙ed hemm u dak biΩΩejjed g˙alija.” Kelb jew Missier wara l-bieb… Imma x’hemm wara l-mewt? X’qed jistenniena? Kul˙add jibΩa’ mill-mewt.

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

Mhux biss g˙ax se n˙allu din id-dinja li nafuha, imma wkoll g˙ax ma nafux x’se nsibu fid-dinja l-o˙ra? Ma’ min se niltaqg˙u? Kif se n˙ossuna? Fuq kollox hemm il-biΩa’ tal-©udizzju… Nemmnu li se niltaqg˙u m’Alla u narawh wiçç imb’wiçç. Imma kif se jilqag˙na? X’se jg˙idilna? Kif se ji©©udikana? G˙ax nafu li Alla jaf kollox. U kul˙add g˙andu l-fa˙am miblul. Ûbalji u ˙merijiet ilkoll g˙amilna f’˙ajjitna. Dnubiet… kemm trid! U lil Alla ma jaqbiΩlu xejn. Nimma©inawh jifta˙ il-ktieb u er˙ilu jsemmielna kemm ˙sibijiet ˙Ωiena kellna, g˙ira, xewqat ˙Ωiena, kliem iebes, gideb, serq, dnubiet sesswali u elf dnub ie˙or li a˙na stess inkunu ilna li nsejnihom. Nimma©inaw lil dan Alla jqarras wiççu, jkemmex xufftejh, ixengel rasu u j˙arsilna bl-ikrah. Nist˙ajluh jg˙idilna: ‘Daqs dawn dnubiet, kif taΩΩarda tidher quddiemi?’ ‘X’tippretendi issa? L-ewwel g˙amilt li ridt u li g˙o©bok, kissirt kemm fla˙t, warrabtni fil-©enb… u issa? Tippretendi li ninsew kollox?’ Imma ja˙asra, kemm g˙adna ma nafuhx lil dan Alla tag˙na. Darba bg˙atilna lil Ibnu biex jispjegalna x’tip ta’ qalb g˙andu. Qabblu ma’ missier li ibnu abbandunah u telaq iberbaqlu ©idu f’˙ajja xellerata ta’ dnubiet. Kull ma g˙amel dal-missier kien li baqa’ wara l-bieb ta’ daru jistenna. Forsi dan ibnu l-g˙aΩiΩ xi darba jinteba˙ kemm ˙abbu missieru u jer©a’ lura. U hekk kien… Il-povru tifel daq l-imrar, frott tax-xalar. Spiçça wa˙du, im©ewwa˙ u mifni. Meta sab daru mal˙ajt, abbandunat minn dawk li xorbulu flusu u ©idu, mar lura g˙and missieru. Stenna li jsibu rrabjat g˙alih, kif a˙na, wisq

drabi, nimma©inaw li Alla se jilqag˙na wara l-mewt! Imma minflok wiçç imqit u rrabjat sab wiçç jixg˙el bil-fer˙. Flok kliem iebes u çanfir, sema’ kliem ˙elu ta’ ˙niena u tjubija. Flok im˙allef li jikkundanna sab qalb ta’ missier fer˙an se jtir li dan ibnu kien mitluf u issa nstab, kien mejjet u issa re©a’ ˙aj! Sab lil missieru b˙al kelb fidil jistenna lil sidu ji©i lura d-dar wara li kien sparixxa. Il-kelb baqa’ jistenna, qalbu mnikkta li sidu kien abbandunah. Imma baqa’ hemm, wara bieb imsakkar ta’ qalb li kienet insietu. Baqa’ jistenna li ©urnata l-qalb tinfeta˙ biex jista’ jer©a’ jg˙annaq lil sidu tant g˙aΩiΩ. Alla tag˙na ma jafx i˙obb aktar minn kelb li ˙alaq hu stess! Mela g˙aliex tibΩa’ ˙abib tieg˙i? Ilmewt tag˙laq bieb imma tifta˙ mija! U malli ng˙addu minn dal-bieb insibu mhux kelb ˙elu, iΩda Missier g˙aΩiΩ jistenniena; mhux wiçç imqit, imma qalb kbira miftu˙a bera˙ biex tilqag˙na. U x-xmara ta’ m˙abba li to˙ro© minn dil-qalb i©©orr mag˙ha il-˙mie© kollu li nkunu ©arrejna mag˙na. Issaffina mlil-˙aΩen li, b˙al kallu o˙xon li trabba’ ma’ saqajna tul it-triq, ikun in©abar f’qalbna. Óa©a wa˙da importanti: li nkunu rridu n˙alluh jg˙annaqna! Il-˙aΩen li nkunu g˙amilna, ˙aΩin jibqa’. In-niket li nkunu ©arrabna u kkawΩajna f’˙ajjitna hemm ikun. Imma t-tg˙annieqa s˙una ta’ dirg˙ajn Alla kapaçi teg˙leb il-˙aΩen kollu tag˙na u tad-dinja. B’˙afna m˙abba tix˙et l-imrar kollu ta’ dinja mi©ru˙a fil-qalb minfuda ta’ l-Iben is-Sabi˙, il-ma˙bub Ìesù. U hemm l-imrar jinbidel f’fer˙, il-firda f’g˙aqda, il-mibeg˙da f’im˙abba tal-©enn. Mhux ta’ b’xejn li dak il-post insej˙ulu ÌENNA!

Meta tidher quddiem Alla, mhux se jistaqsik...

lla mhux se jistaqsik x’karozza kellek. Jistaqsik biss kemm ©arrejt nies mieg˙ek g˙ax ma kellhomx biex jivvja©©aw. Alla mhux se jistaqsik kemm kellek dar kbira. Imma Ωgur jistaqsik kemm ilqajt nies f’darek. Alla mhux se jistaqsik kemm kellek gwardarobbi mimlijin ˙wejje©. Jistaqsik kemm libbist nies. Alla mhux se jistaqsik kemm

kellek paga u anqas se j˙ares lejn il-flus li kont taqla’. Imma se jistaqsik jekk ingannajtx lil ˙addie˙or biex ksibt dak li ridt allavolja ma kellekx dritt g˙alih. Alla mhux se jistaqsik x’titlu kellek f’˙ajtek. Se j˙ares lejk u jara jekk kontx twettaq dmirek sew f’kull poΩizzjoni li kellek fuq ix-xog˙ol. Alla mhux se jistaqsik kemm kellek ˙bieb imma se jfittex kemm-il persuna tikkonsidrak

b˙ala vera ˙abib. Alla mhux se jistaqsik f’liema parti tad-dinja kont tg˙ix, imma se jistaqsik kif kont tittratta lill-©irien tieg˙ek. Alla mhux se jistaqsik x’kulur kienet il-©ilda tieg˙ek, imma se j˙ares lejn il-karattru tieg˙ek. Alla mhux se jistaqsik g˙aliex domt biex aççettajt li tibda tikkonverti u ddur lejh. Se jilqg˙ek b’idejh miftu˙in. RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Trabbejna fil-qalba tar-ra˙al: f’dar kbira, antika, b’Ωew©t ibtie˙i kbar u l-kmamar kbar b’soqfa g˙olja, madwar il-bit˙a. Kellna qsari sbie˙, ta’ kull lewn u g˙amla imdawra mad-dar kollha. Kellna qsari ma’ kullimkien: fuq il-bejt, f’kull ˙o©or ta’ tieqa, matul it-tara©. L-hena tag˙na ta’ tfal li konna nilag˙bu madwar id-dar kollha, nilag˙bu noli, nista˙bew fil-kantina tad-dar, fuq il-bejt l-g˙oli jew fuq ir-raff. X’gost konna nie˙du fl-eqqel tas-sajf nitmieg˙ku fil-qieg˙a ta’ l-art, nilag˙bu l-ludo jew nag˙mlu xi qlieba jien u ˙ija. A˙na konna ng˙ixu mannanna: mara twila, fuq ru˙ha u fuq kollox bieΩla. Sa minn dejjem kienet ta˙dem u tisahar g˙allfamilja. Rabbiet familja ta’ erba’ ulied we˙idha, billi romlot ta’ tlieta u tletin sena. Fl-aqwa ta’ ˙ajjitha tilfet lil Ωew©ha u kompliet ta˙dem biex l-erba’ uliedha telg˙u ta’ nies. Kull nhar ta’ Óamis niftakar li kienet ti©i z-zija, o˙t innanna. G˙adni niftakarhom, qieshom Ωew© paladini li malli kienu jaraw lil xulxin kienu jitg˙annqu u jag˙tu dik it-tislima ta’ mer˙ba lil xulxin ta’ Ωew©t a˙wa sinçieri u li jin˙abbu b’im˙abba bla qies g˙al xulxin.

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

Iz-zija kienet ti©i ΩΩur lil o˙tha, iΩda ma kinitx tkun trid toqg˙od qieg˙da, lg˙aΩΩ kien idejjaqhom liΩ-Ωew© nisa, ma kinux jafu joqog˙du ma jag˙mlu xejn. Wara li jie˙du l-bott tal-kafè s˙un milli kienet taf tag˙mel in-nanna, bl-imsiemer tal-qronfol ifu˙ u xi biçça ˙obΩ bil-butir mixwija fuq l-ispiritiera ta’ bi tnejn, ittnejn kienu jintasbu fil-bit˙a ta’ ©ewwa, kif konna nsibuha, kienet il-bit˙a fuq wara tad-dar, b’aktar qsari, qsari sbie˙, g˙ax aktar kienet dellija u g˙alhekk il-qsari b˙al donnhom aktar kienu jie˙du pjaçir hawn ©ew. G˙al nhar ta’ Óamis ommi u n-nanna kienu jerfg˙u t-tiswija kollha li kien ikollna bΩonn nag˙mlu fil-familja. Xi liΩar li forsi tqatta’ u li issa minnu nie˙du xi Ωew© investi, xi qmis tal-franella ta’ missieri naqilbulha l-g˙onq g˙ax ikun spiçça bil-˙asil, xi rkobba tal-qalziet ta’ ˙ija li kien iqatta’ bla qies u xi keffa ta’ xi libsa minn tieg˙i li kelli manija li noftoq il-kfief. Kienet l-hena tieg˙i ni©bed il˙ajta mill-g˙oqda li kienet tibda l-pont bih u ˙alli liz-zija tgorr.

Darba fost l-o˙rajn b˙al kull nhar ta’ Óamis, iz-zija ©iet b˙as-soltu u lkoll intasabna fil-bit˙a ta’ ©ewwa g˙all-frisk. Dakinhar mhux iz-zija u nanna biss intelqu hemm ©ew, iΩda ommi, missieri, ˙ija u jien. Dakinhar ilkoll kellna aptit inpaçpçu aktar milli na˙dmu. Is-su©©ett b˙al ˙afna drabi waqa’ fuq kemm kien jiswa’ lilna li nitg˙allmu l-iskola. Tista’ tg˙id meta a˙na t-tfal konna nkunu ˙dejn il-kbar dejjem kienu jis˙qu mag˙na fuq kemm batew huma li qatt ma tg˙allmu daqsxejn skola. Ta’ tifla li kont jien g˙idt kemm kienu sew huma li ma marrux skola u qatt ma marru ja˙dmu. Ma kinitx nofs ta’ kelma li jien bla ˙sieb matur lissint, g˙ax kemm innanna, kif ukoll iz-zija daru fuqi u qaluli kemm ma naf xejn. In-nanna minnufih qabbdet tirrakkonta li hi g˙alkemm qatt ma ˙ar©et ta˙dem b˙an-nisa ta’ llum, dejjem ˙admet qatieh ma’ Ωew©ha. Kellhom biçça raba’ Ωg˙ira li kienu jiΩirg˙u xi prodotti g˙all-uΩu familjari, minn sbie˙ il-jum kienet tmur tg˙in lin-nannu jiΩra’ jew ja˙sad skond il-bΩonn. Mag˙ha kienet tie˙u lil uliedha li kienu ferm Ωg˙ar. Mill-ftit li kienu jaqilg˙u kienu jbieg˙u minnu, g˙alhekk x’˙in kienu jaslu d-dar kienet toqg˙od tbieg˙ xi ftit ˙axix u frott milli jkunu ©abu mag˙hom mill-g˙alqa. Hekk kif miet in-nannu, ˙u n-nanna ˙adilha l-g˙alqa u issa riedet tara x’ser tag˙mel, g˙alhekk bdiet tmur tixtri hi lhaxix mill-pitkalija li dak iΩ-Ωmien kienet Birkirkara u kienet tmur tbieg˙u hi billi ddur mat-toroq, fuq iΩ-Ωiemel Ωg˙ir mg˙obbi mhux ˙aΩin. Mag˙ha kienet tie˙u lit-tifel il-kbir li dak iΩ-Ωmien kellu

g˙axar snin biex trawmu t-toroq u xxog˙ol. Id-dar kienet t˙alli lit-tifla l-o˙ra ta’ disa’ snin biex tie˙u ˙sieb ˙utha ta’ erba’ u ta’ tliet snin. Nhar ta’ Óamis filg˙odu, in-nanna kienet to˙ro© tbieg˙ il-bajd u b’dan kienet tmur l-Isla: bajd frisk li kienet ti©bor hi stess kmieni mill-istess ti©ie© tag˙ha. Ma kinitx ˙a©a façli. Il-bidu tal-©urnata tax-xog˙ol tan-nanna kien fis-sag˙tejn ta’ fil-g˙odu, biex jarmaw iΩ-Ωiemel u jmorru jixtru l-˙axix u l-frott, imbag˙ad imorru jbieg˙u u jin©abru ddar g˙al xi l-erbg˙a ta’ wara nofsinhar. Barra minnhekk kellha wkoll it-ti©ie© u l-fniek x’tie˙u ˙sieb. G˙alhekk donnha l-©urnata ma kienet tispiçça qatt. Imbag˙ad sintendi minn hemm kienet tibda l-˙ajja ta’mara tad-dar g˙annanna dik ta’ tindif u tisjir. In-nanna batiet ˙afna. Dak iΩ-Ωmien ma kienx hemm benefiççji la g˙at-tfal u l-anqas g˙ar-romol allura trid ta˙dem, xog˙ol li mhux stmat, g˙ax fuq kollox l-anqas pensjoni ma ˙adet, g˙ax ixxog˙ol ma kienx re©istrat. Imbag˙ad bdiet tirrakkonta z-zija li hi wkoll ˙admet bla heda. Iz-zija kienet ˙ajjata tajba. Kienet tmur titg˙allem il-˙jata g˙and ˙ajjata prima. Il-˙ajjata kienet tg˙allimha t˙ejt iΩda kienet tkun qed t˙addimha wkoll. Kienet t˙ejt il-˙wejje© tas-suldati tas-servizzi, u z-zija sabiex titg˙allem kienet ixxellel, tag˙mel l-aççetti, kfief, tg˙addi xi ritpont u fl-a˙˙ar tg˙allmu jillamtaw il-˙wejje© ukoll. Kollox kien isir biex it-tfajla titg˙allem, iΩda minnha l-˙ajjata kienet qed tie˙u ˙afna xog˙ol. Il-˙ajjata kellha kamra kbira kif tid˙ol fl-intrata. B˙az-zija kien ikun

hemm ˙afna tfajliet jitg˙allmu, iΩda dawn ilkoll kienu qed jag˙tu servizz. Izzija urietni subg˙ajha li kien imtaqqab, taqbitu bl-aççetti li kienet tag˙mel fil-˙wejje© tas-servizz g˙ax id-drapp kien ikun iebes. Kull gakketta kien ikollha mill-anqas xi tnax-il aççetta. Kemm ˙admet iz-zija wkoll u ta’ dan qatt ma t˙allset anzi kienet t˙allas xi sold ˙alli titg˙allem. Dak iΩ-Ωmien ta’ tifla li kont ma fhimtx x’iridu jg˙iduli n-nanna u z-zija. Illum qed nifhem aktar x’riedu jg˙iduli, minn dejjem il-mara kienet ta˙dem. Anzi il-mara minn dejjem kienet ˙addiema. Illum nis˙qu li l-mara g˙andha to˙ro© ta˙dem iΩda llum qed nara li l-mara minn dejjem kienet ta˙dem, bla ˙in, bla paga, bla ma ˙add kien iqis lil din il-mara kemm qed tbati. Óafna kienu n-nisa li ja˙dmu ma’ Ωwie©hom bla heda minn x’˙in jisba˙ sa ma jidlam. Nisa o˙ra kienu jmorru sefturi mas-sinjuri u l-istess ja˙dmu bla ma j˙allsu kontribut u qatt ma ©ew rikonoxxuti minn ˙add. Xi drabi l-anqas minn Ωwie©hom ma kienu stmati, qieshom li kienu jag˙mlu mag˙hom kien bi dritt u obbligu. Imbag˙ad xi ng˙idu g˙al meta b˙an-nanna n-nisa kienu jormlu. Ittbatija kienet ferm kbira, mhux g˙annanna biss li kienet tqatta’ daqs dak ˙in barra mid-dar, iΩda wkoll g˙at-tfal, we˙idhom id-dar, bla skola u binnuqqas tal-preΩenza ta’ l-omm. Illum g˙eΩieΩ nanna Katerin u zija Marija napprezza l-kliem meta g˙idtuli “Kemm ma taf xejn binti” Intom kontu ˙addiema minn dejjem. Jane Camilleri RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Meta kont tifel Ωg˙ir kien normali li nara lil ommi u missieri jitbewsu kull filg˙odu fil-kçina. Imbag˙ad darba f’©img˙a missieri kien i©ib bukkett ward g˙al ommi. Darbtejn fil-©img˙a kienu jo˙or©u fuq date u lilna kienu j˙alluna mal-babysitter. Imbag˙ad, matul is-sena kienu ta’ sikwit jitilqu g˙al ‘weekends romantiçi’. Lilna t-tfal din kienet tog˙©obna. Xejn xejn konna nieklu l-ikel favorit tag˙na – fishfingers, burgers - g˙ax ilbabysitter kienet t˙allina nag˙mlu dan, mhux b˙al ommi. Imma meta kelli dawk l-10 snin bdejt in˙ossni mwarrab u anke bdew idejquni dawk l-affarijiet ta’ l-ikel li kont tant in˙obb. G˙aliex ommi u missieri dejjem ikollhom dawn id-dates flimkien? Lilna

g˙ax ma kinux jo˙duna mag˙hom? Óbiebi kienu jmorru kullimkien mal©enituri tag˙hom. Ûgur kien min˙abba o˙ti Emily, kont na˙seb. Kieku ma twelditx Emily, kont inkun wa˙di u ommi u missieri kien ikollhom jo˙duni mag˙hom fil-weekends. Meta kellimt lil ommi u ’l missieri qaluli li l-fatt li jo˙or©u wa˙edhom flimkien ma kellux x’jaqsam mag˙na ttfal, imma huma riedu li jpo©©u Ω-Ωwie© tag˙hom l-ewwel u qabel kollox. Ûwie© tajjeb, qaluli, kien ifisser ©enituri fer˙anin u allura familja iktar b’sa˙˙itha. Konna xortina tajba, qaluli. Qaluli wkoll li g˙ad ji©i Ωmien li nifhem. U hekk kien, g˙adda Ω-Ωmien u fhimt. Illum, wara 40 sena Ωwie©, ommi u missieri g˙adhom jiddejtjaw mill-inqas

darbtejn f’©img˙a. Mhux ta’ b’xejn li g˙adhom jin˙abbu daqshekk. U dawk il-©enituri ta’ ˙biebi li qatt ma sabu ˙in g˙alihom infushom b˙ala koppja? Óafna minnhom spiççaw biex isseparaw u ddivorzjaw. G˙all-ewwel li ΩΩewwi©na marti Michelle u jien konna no˙or©u flimkien u niddejtjaw imma wara ˙ames snin Ωwie© bdejna mmajnaw. Ix-xog˙ol rikibna, ˙allejna l-g˙ajja tag˙mel tag˙ha .... Imma issa g˙amilna riΩoluzzjoni li ner©g˙u nibdew no˙or©u fuq dates. Ìa’ ˙ri©na darba flimkien u er©ajt indunajt kemm marti Michelle hija mara sabi˙a u tilbes pulit – irrealizzajt kemm jien xortija tajba. Indunajt li missna qatt ma ˙allejna x-xog˙ol u l-g˙ajja jirkbuna. Hekk sabi˙a l-˙ajja; hekk sabi˙ iΩ-Ωwie©! David Bach

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

arba kien hemm tifel li ried jiltaqa’ m’Alla. Kien jaf li kellu vja©© twil; g˙alhekk ippakkja bagalja bil-pakketti tal-˙elu u xi xorb u telaq g˙al triqtu. Meta kien mexa tliet kantunieri, iltaqa’ ma’ mara xi˙a. Kienet bil-qieg˙da ©o ©nien, iççassata t˙ares lejn il-˙amiem. It-tifel po©©a ˙dejha u feta˙ il-bagalja. Kif kien se jibda jixrob, induna li l-mara kienet bil-©u˙, g˙alhekk offrielha pakkett ˙elu. Aççettatu bil-qalb u bi tbissima. Tant kellha tbissima sabi˙a li t-tifel xtaq jer©a’ jaraha u offrielha tixrob... G˙al darb’o˙ra, il-mara tbissmitlu u t-tifel ried itir bil-fer˙! Baqg˙u hemm in-nofs ta’ nhar kollu, jieklu u jitbissmu , ming˙ajr ma jg˙idu kelma. Hekk kif beda jidlam it-tifel ˙assu g˙ajjien u qam biex imur, iΩda, meta kien mexa ftit passi, dar lura u mar jg˙annaq lil dik il-mara. Hi tbissmitlu b˙al ma kienet qatt tbissmet qabel. Meta t-tifel feta˙ il-bieb tad-dar tieg˙u, ommu baqg˙et skantata bil-fer˙ li kien jidher fuq wiççu. Staqsietu, “X’g˙amilt il-lum kemm tidher fer˙an? Hu we©ibha, “Kilt m’Alla.” Qabel m’ommu kellha çans tg˙id xi ˙a©a kompla jg˙idilha,” Taf xiex? G˙andha tbissima sabi˙a li qatt ma rajt b˙alha.” Sadanittant, il-mara xi˙a wkoll marret lura d-dar, fer˙ana se ttir. It-tifel tag˙ha, li nduna li ommu kellha ˙arsa ta’ paçi mhux tas-soltu fuq

wiççha, staqsieha,” Ma, x’g˙amilt illum, kemm tidher fer˙ana?” Hi rrispondietu,” Kilt il-˙elu m’Alla.” Imma, qabel ma t-tifel kellu çans jirrispondiha, hi kompliet tg˙idlu,”Taf xiex, hu iΩg˙ar milli kont nimma©inah jien.” Julie Manhan

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Darba, missier g˙ani ddeçieda li jie˙u lil ibnu vja©© ’il bog˙od mill-palazz u l-belt tag˙hom lejn il-kampanja biex jurih kif jg˙ixu l-foqra. Qattg˙u xi jiem f’razzett ta’ familja fqira. Huma u sejrin lura d-dar, il-missier staqsa lil ibnu, ’X’deherlek mill-vja©©?’ ’Óadt gost u kien sabi˙’, qallu t-tifel. ’Rajt kif jg˙ixu n-nies foqra?’ re©a’ l-missier. ‘DaΩgur’, Ωgurah it-tifel. ‘Mela g˙idli x’tg˙allimt minn dal-vja©©?’ talbu l-missier. U hawn it-tifel wie©eb, ’A˙na g˙andna biss kelb wie˙ed u dawk g˙andhom erbg˙a. A˙na g˙andna vaska li tasal biss sa nofs il-©nien u dawk g˙andhom xmara li ma tispiçça qatt. A˙na kellna npo©©u lbozoz biex ikollna ftit dawl bil-lejl u huma g˙andhom il-qamar u l-istilel biex idawlulhom djarhom. A˙na g˙andna biçça art Ωg˙ira biex ng˙ixu fiha u bla veduti sbie˙, huma g˙andhom ˙afna g˙elieqi kbar u tara veduti mill-isba˙ mill-bieb tad-dar tag˙hom. A˙na n˙allsu s-sefturi biex jaqduna imma huma lesti li jaqdu l-˙in kollu bi tbissima u ma jitolbux sold. A˙na nixtru l-ikel imma huma jkabbru l-ikel tag˙hom stess. Fuq kollox, a˙na mdawrin b’˙itan g˙oljin biex jipprote©una, huma mdawrin bil-˙bieb u jipprote©u lil xulxin. Il-missier ma fela˙ jg˙id xejn. Baqa’ mbellah b’˙alqu miftu˙ jisma’ biss. U t-tifel qallu, ’Grazzi, pa, talli urejtni kemm a˙na fqar’. Li jg˙odd hu kif t˙ares lejn l-affarijiet. Mela nag˙mlu tajjeb jekk napprezzaw kull ˙a©a Ωg˙ira li g˙andna u nirringrazzjaw lil Alla g˙al kull ma tana.

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

rik Weinhenmayer kien determinat li jitla’ l-og˙la muntanja ta’ kull kontinent. Kien di©a’ tela’ lKilimanjaro fl-Afrika, id-Denali fl-Alaska u l-Aconcagua fl-Ar©entina. Beda issa jhewden kif jista’ jitla’ l-og˙la muntanja tad-dinja, l-Everest…… imma din dehret sfida kbira, dehret kwaΩi impossibbli. Imma Erik iltaqa’ ma’ Pasquale Scaturro li ˙ajru jipprova. Scaturro huwa ©eofiΩiku u kien di©a’ tela’ ma’ l-Everest. Erik issa kien jaf li seta’ jag˙milha. Ósieb wie˙ed biss kien ikiddu: x’ji©ri jekk ma jirnexxilux? Ikun waqqa’ l-g˙omja kollha g˙aç-çajt! G˙ax Erik bniedem bla dawl. Tilef id-dawl g˙al kollox meta kellu 13-il sena, dan min˙abba marda ©enetika. G˙all-ewwel ma riedx jitg˙allem, la l-Braille u l-anqas juΩa bastun, imma wara bosta inçidenti ddeçieda li jaççetta lilu nnifsu kif kien u jag˙mel li jista’. Sab li kien atleta tajjeb, jeççella

f’˙afna sport u sa˙ansitra reba˙ kemm-il medajla. Kien missieru li ˙ajru jibda jitla’ l-muntanji u ma damx ma sar wie˙ed mill-aqwa mountain climbers tad-dinja. Studja u fl-1997 la˙aq g˙alliem. Fl-istess sena iltaqa’ u nnamra ma’ Ellie Reeve. Din Ellie malajr sabet ru˙ha titla’ l-muntanji ma’ Erik! U kien fuq ilKilimanjaro, l-og˙la muntanja fl-Afrika, li Erik u Ellie ing˙aqdu fiΩ-Ωwie©! Issa din ta’ l-Everest kienet sfida kbira. Imma Erik ˙ass li g˙andu jid˙lilha g˙ax ried ikun jaf sa fejn seta’ jasal. It-tim li kellu mieg˙u malajr indunaw li l-fatt li kellhom bniedem g˙ama mag˙hom ma tantx g˙amel differenza. Veru li kienu jirrakkontawlu bil-kliem dak li jkunu qed jaraw imma veru wkoll li meta jkunu f’nofs xi maltempata biç-çpar jg˙atti kollox, kien Erik li kien ikollu il-‘vanta©©’. Ter©a’ u tg˙id, kienu jimxu ˙afna fid-dlam u hawn ukoll Erik kien ikollu

‘vanta©©’ fuqhom! U ma ninsewx li hemm fuq, fejn l-ossi©nu jonqos ˙afna, kul˙add kellu jilbes il-maskla ta’ l-ossi©nu u l-goggles g˙al g˙ajnejhom. G˙alhekk ˙add ma tant jara ˙afna u fil-bog˙od! Insomma, wara ˙afna ntoppi, maltempati u qtig˙ il-qalb, it-tim kollu rnexxielu jasal sal-quççata ta’ din log˙la muntanja fid-dinja. Kien il-25 ta’ Mejju, 2001. It-tim stabbilixxa rekord li 19-il persuna waslu fil-quççata ta’ Everest f’daqqa – ˙a©a li qatt ma kienet se˙˙et qabel. Erik jirrakkonta li din ta’ lEverest kienet l-ikbar esperjenza ta’ ˙ajtu. Imma jkompli li l-˙ajja sikwit toffrilna sfidi o˙ra u turina qçaçet o˙ra li g˙andna nippruvaw nil˙qu. Per eΩempju, meta lil Erik u Ellie twelditilhom binthom Emma, ˙assewhom qishom le˙qu quççata o˙ra. Erik jg˙id: qçaçet hawn kemm trid, trid tfittixhom int! Karl Taro Greenfeld

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Matul 25 sena, hu kkalkolat li tabiba ©inekologa, g˙amlet bejn 13,000 u 23,000 abort. Iddeçidiet li ma tag˙milx iktar aborti. X’kien? Tg˙id hekk: “Bdejt ma nemminx fl-ideolo©iji, nag˙ti importanza lil dak li n˙oss li hu veru, dak li hu ©ust u li bih in˙ossni tajba.” L-abort ma baqax i˙alliha t˙ossha tajba minn ©ewwa. G˙amlet kors ta’ meditazzjoni tibetana: we˙idha g˙al tlett ijiem u nofs, fis-silenzju, f’kamra mudlama, b’g˙ajnejha u widnejha mg˙ottija. U hemm mhux “˙asbet” imma “˙asset” li ma kellhiex tkompli tag˙mel l-aborti. F’dak l-istess Ωmien twieldet in-neputija tag˙ha, Matilde, bint binha, student universitarju. It-tfajla tieg˙u kienet ˙ar©et tqila, imma m’g˙additilhomx minn rashom li jabortixxu, iddeçidew li jΩommuha. It-twelid tat-tarbija ©abitilha fer˙ kbir. Issa li waqfet tag˙mel laborti, t˙ossha serena. Din it-tabiba, minkejja li lvaluri tag˙ha mhux dejjem jaqblu ma’ dawk insara, ukoll intebhet bil-kefrija ta’ l-abort u ddeçidiet li tieqaf. F’din l-intervista tidher kemm hi iebsa u kiefra r-realta’ 10

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

ta’ l-abort u kemm hu façli li dan jindara u dak li jkun i˙oss li mhu qed jag˙mel xejn daqshekk ˙aΩin. Miskin il-bniedem meta jinsa li hu mhux Alla u mhux Sid il-Óajja... anqas jekk ikun l-aqwa professur jew tabib mustaççun! Kull persuna hija prezzjuΩa u g˙aΩiΩa g˙al Alla. G˙alhekk g˙andha tkun u tibqa’ prezzjuΩa g˙alina lkoll. Hawn xi siltiet minn intervista li tat.

U l-immigrati? Dawk ma jistg˙ux ikomplu bittqala. Iridu ja˙dmu biex jibag˙tu l-flus f’pajjiΩhom, fejn forsi di©a’ g˙andhom it-tfal. Nisa Afrikani u tfajliet mil-Lvant ji©u hawn g˙allprostituzzjoni; jekk jo˙or©u tqal, dak g˙alihom hu biss inçident. Ìieli sibt ru˙i quddiem 30 jew 40 mara minn barra l-Ewropa f’daqqa, b’infermiera wa˙da biex tg˙inni. Jien ma tantx naf bl-IngliΩ. Ta’ spiss l-anqas stajt nifhem jekk in-nisa Ni©erjani X’tip tkun mara li tabortixxi? ridux jag˙mlu abort jew le. Ta‘ klassi medja, miΩΩew©a, ta‘ Wie˙ed professur kollega bejn il-35 u l-40 sena, b‘Ωew© ulied. tieg˙ek jg˙id li ra nisa jag˙Ωlu li jag˙mlu abort sempliçiment G˙aliex illum mara ma tkunx trid g˙aliex il-fetu jkollu sitt iswaba’ twelled? f’siequ, deformita’ li façilment G˙aliex illum kollox g˙andu tittran©a. jkun previst u kkalkolat: l-istat Kieku jien nisa b˙al dawn finanzjarju, il-karriera professjonali, nibg˙athom g˙and psikjatra. Hu il-kumditajiet. G˙alhekk jaqtg˙uha x’inhu, wara l-ewwel 90 ©urnata, li jkollhom tarbija biss meta jkunu it-tabib jista’ jirrifjuta li jag˙mel t’eta’ kbira. Min-na˙a l-o˙ra, ill-abort. Irrifjutajt talbiet biex koppji Ωg˙aΩag˙ la jkollhom xog˙ol nag˙mel aborti wara 24 ©img˙a. stabbli u lanqas fejn joqog˙du. Minn dal-punt di vista n˙ossni nadifa, b’kuxjenza serena nista’ Allura jabortixxu ng˙id li qatt ma kelli niddeçiedi min˙abba l-flus? jekk tarbija deformata kellhiex Illum l-aktar g˙alhekk. titwieled jew le.

Bosta jqisu li l-embrijun mhux persuna u l-fetu jsir persuna biss minn meta jista’ jg˙ix barra mill©uf, jigifieri bejn wie˙ed u ie˙or meta jkollu 24 ©img˙a. Xi t˙oss meta jkollok f’idejk fetu b’karatteristiçi umani çari? Sitwazzjoni diffiçli, in˙oss dieqa kbira. Ta’ min hu l-fetu? Tieg˙u nnifsu daqskemm hu awtonomu u ta’ l-omm daqskemm jiddependi minnha biex jibqa’ jg˙ix.

Kif? B’argument wie˙ed: Sinjura, g˙adni qatt ma ltqajt ma’ mara li ddispjaçiha li welldet.

Qatt iltqajt ma‘ kaΩi ta‘ nisa li ddispjaçihom li g˙amlu abort? Iva. Ta‘ spiss wara kellhom tarbija o˙ra.

Imbag˙ad? L-impossibbilta’, min˙abba nnuqqas ta’ ˙in , biex nibni rapport uman, sarli piΩ insopportabbli. Il-fatt li ma kontx çerta jekk ilmara li kelli quddiemi kinitx taf xi jfisser l-abort, beΩΩag˙ni. Staqsejt lili nnifsi: X’qieg˙da nag˙mel?

U nisa li baqg˙u ˙ajjithom kollha mmarkati psikikament? Rajt nisa li baqg˙u ibatu snin s˙a˙ sa ma mardu bil-kançer tassider. Iktar minn kaΩ wie˙ed.

(Nota ta’ l-Editur: din hi poΩizzjoni li ma taqbilx mal-morali nisranija. A˙na nemmnu li kull persuna, anke jekk g˙adha ma twelditx, g˙andha valur g˙aliha nfisha u mhux skond kemm tiddependi minn ommha. Filfatt, kul˙add jibqa’ xi ftit dipendenti fuq ta’ madwaru, mit-tfal sax-xju˙. Biex tg˙id li l-fetu hu kollu kemm hu tag˙ha, il-mara kien irid ikollha l-kapaçita’ li twelled ming˙ajr l-intervent ta’ ra©el. Veru. Imma hi l-omm li tkompli bit-tqala u twelled. Imma l-mara g˙andha rabta fiΩika speçjali mattarbija. Jekk ir-ra©el ma jridx ikollu x’jaqsam, jista’ jaqbad u jitlaq u ma ji©i qatt lura. Il-mara iktar i©©orr il-konsegwenzi kollha. Imm’inti ©ieli pprovajt tikkonvinçi lil xi omm biex ma tag˙milx abort? Fil-bidu, iva, sakemm kien possibbli. RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Din hi storja li forsi ftit nies semg˙u biha … Din hi storja dwar Ωew© tenuri minn tlieta – Luciano Pavarotti, Placido Domingo u José Carreras li qanqlu ddinja bil-kant tag˙hom ilkoll flimkien. Anki dawk li qatt ma Ωaru Spanja jafu bir-rivalita’ li qamet bejn il-Cataláns u l-Madrilênos, min˙abba li l-Cataláns qed ji©©ieldu g˙all-indipendenza minn ta˙t Spanja, li hi kkmandata minn Madrid. Ìara li Placido Domingo hu Madrilêno u José Carreras Catalán. G˙al ra©unijiet politiçi, fl-1984 Carreras u Domingo sfaw g˙edewwa ta’ xulxin. Min˙abba li kienu popolari u mfittxa mid-dinja kollha, it-tnejn li huma ddikjaraw fil-kuntratti tag˙hom li jkantaw biss jekk l-ie˙or ma jkunx mistieden. Fl-1987 Carreras iltaqa’ ma’ g˙adu e˙rex mill-avversarju tieg˙u Placido Domingo. Hu n˙asad malli sar jaf bid-djanjosi kerha tieg˙u: Lewkemja! Il-©lieda tieg˙u kontra l-kançer kienet wa˙da ta’ tbatija. Kellu jg˙addi minnumru ta’ kuri, barra trapjant talmudullun u trasfuΩjonijiet tad-demm li ©ieg˙luh isiefer lejn l-Istati Uniti darba fix-xahar. Ma setax ja˙dem f’dawn ilkundizzjonijiet u g˙alkemm kellu somma konsiderevoli ta’ flus ta˙t idejh, il-prezz g˙oli tal-vja©©i u l-kuri mediçi kilulu flusu. Meta kien wasal fl-a˙˙ar tal-finanzi, skopra Fondazzjoni 12

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

f’Madrid, li l-g˙an proprju tag˙ha kien l-appo©© g˙all-pazjenti fil-kura talLewkemja. Bis-sa˙˙a ta’ l-appo©© tal‘Fondazzjoni Hermosa’, Carreras reba˙ il-marda u rritorna fix-xena tal-kant. G˙al darb’o˙ra, kiseb poΩizzjoni g˙olja li tist˙oqqlu u hu pprova jid˙ol fil-Fondazzjoni. Waqt li kien qed jaqra r-regolamenti lokali, skopra li l-Fundatur, il-kontributur ewlieni u l-President tal-Fondazzjoni, kien Placido Domingo. Aktar tard skopra li Placido ori©inarjament waqqaf din l-organizzazzjoni biex jg˙inu fil-kura iΩda ddeçieda li jibqa’ anonimu sabiex ma javvelihx billi jaççetta l-g˙ajnuna ta’ l-“g˙adu” tieg˙u. IΩda l-aktar parti kommoventi ta’ l-istorja hi l-laqg˙a tag˙hom… B’sorpriΩa g˙al Placido, waqt wie˙ed mill-kunçerti tieg˙u f’Madrid, Carreras interrompa l-okkaΩΩjoni u, b’umilta’, niΩel g˙arkobbtejh u talbu ma˙fra u rringrazzjah pubblikament. Placido g˙enu jqum fuq saqajh u b’tg˙anniqa kbira huma ssi©illaw il-bidu ta’ ˙biberija kbira. Waqt intervista ma’ Placido Domingo, ©urnalist staqsieh g˙aliex waqqaf il-‘Fondazzjoni Hermosa’ f’mument li, barra li g˙amel ©id lill-“g˙adu”, g˙en l-uniku artist li kien

il-konkorrent tieg˙u. It-twe©iba tieg˙u kienet çara u qasira: “Ma nistg˙ux nitilfu vuçi b˙al din”. Din hi storja vera ta’ tjubija umana u li sservi b˙ala eΩempju t’ispirazzjoni… L-ewwel darba li taraw kewkba kometa ΩΩi©© fis-sema, Ωommuha f’qalbkom, g˙ax dik hi ru˙ xi ˙add li rnexxielu jag˙ti m˙abbtu lil xi ˙add…

Placido Domingo

Sally qabΩet x’˙in rat il-kirurgu hiere© mis-sala ta’ loperazzjonijiet. “Kif inhu ibni ç-çkejken? Sa jkun tajjeb? Meta nista’ narah?” It-tabib qal, “Jiddispjaçini. G˙amilna dak kollu li stajna, imma ibnek ma rnexxilux.” Sally qalet, “G˙aliex tfal Ωg˙ar ikollhom il-kançer? Alla ma jimpurtahx. Fejn kont, Alla, meta ibni kellu bΩonnok?” Il-kirurgu staqsa, “Trid toqg˙od ftit ma’ ibnek wa˙dek, qabel ma jo˙duh l-universita’?” Sally staqsiet lill-infermiera biex toqg˙od mag˙ha sakemm issellem lil binha. G˙addiet subag˙ha minn xag˙ru a˙mar kollu nokkli. “Trid nokkla minn xag˙ru?” staqsiet l-infermiera. Sally baxxiet rasha. L-infermiera qatg˙et nokkla, po©©ietha f’borΩa tal-plastik u tatha lil Sally. L-omm qalet, “Kienet idea ta’ Jimmy li nag˙tu ©ismu lill-universita’ g˙all-istudju, forsi b’hekk jistg˙u jg˙inu lil ˙addie˙or. Jiena g˙idt le g˙all-ewwel, imma Jimmy qal, “Ma, ma jkollix bΩonnu wara li mmut. Forsi tg˙in lil xi tifel Ωg˙ir ie˙or jg˙addi ©urnata o˙ra m’ommu”. U kompliet, “Jimmy tieg˙i kellu qalbu tad-deheb. Dejjem ja˙seb f’˙addiehor. Dejjem irid jg˙in lill-o˙rajn.” Sally ˙ar©et miç-”Children Mercy Hospital” g˙all-a˙˙ar darba, wara li qattg˙et sitt xhur hemm. Po©©iet borΩa bl-affarijiet ta’ Jimmy fuq is-seat ta’ ˙dejha fil-karozza. It-triq lura kienet iebsa. Kienet iktar iebsa biex tid˙ol f’dar vojta. Ìarret l-affarijiet ta’ Jimmy, u l-borza tal-plastik bin-nokkla g˙all-kamra tieg˙u. Bdiet tpo©©i l-karozzi Ω-Ωg˙ar u affarijiet o˙ra personali fil-kamra, eΩatti fejn kien iΩommhom. Intelqet fuq is-sodda tieg˙u, tg˙annaq l-im˙adda tieg˙u, tibki sakemm raqdet. Kien madwar nofs il-lejl meta Sally qamet. Ódejha fuq is-sodda sabet ittra mitwija. L-ittra kienet tg˙id:

G˙aΩiΩa mami, naf li sa t˙oss in-nuqqas tieg˙i; imma qatt ta˙seb li sa ninsik jew li sa nieqaf in˙obbok, g˙ax miniex hemm biex ng˙idlek INÓOBBOK. Nibqa’ n˙obbok g˙al dejjem, Ma, iΩjed ma’ kull jum. Xi darba g˙ad niltaqg˙u. Sadanittant, jekk trid taddotta xi tifel, biex ma tkunx wa˙dek, kollox sew g˙alija. Jista’ jie˙u l-kamra tieg˙i u l-©ugarelli biex jilg˙ab. Imma jekk tiddeçiedi biex i©©ib tifla minflok, probabilment ma jog˙©buhiex l-istess affarijiet tag˙na s-subien. Ikollok tixtrilha pupi u affarijiet li j˙obbu l-bniet. Issewidtx qalbek meta ta˙seb fija. Dan huwa post sabi˙. In-nanna u n-nannu ltaqg˙u mieg˙i meta wasalt hawn u dawruni mal-post, imma sa jie˙u Ω-Ωmien biex nara kollox. L-an©li huma ˙elwin. In˙obb narahom itiru. U taf xiex? Ìesu’ ma jixbahx is-santi tieg˙i. Imma meta rajtu, indunajt li kien Hu. Ìesu’ nnifsu ˙adni nara ‘l Alla. U taf xiex , Ma, po©©ejt fuq irkubbtejn Alla u bdejt inkellmu, qisni xi ˙add importanti. Dak il-˙in g˙idtlu li ridt niktiblek ittra biex ng˙idlek “bye”. Imma di©a’ kont naf li mpossibli. Imma taf xiex, Ma? Alla tani l-karti u l-pinna personali Tieg˙u biex niktiblek din l-ittra. Na˙seb li Gabriel hu l-isem ta’ l-an©lu li sa jwassallek l-ittra. Alla qalli biex nag˙tik wa˙da mir-risposti g˙all-mistoqsijiet li g˙amiltlu, „Fejn kien meta kelli bΩonnu?” Alla qalli kien fl-istess post mieg˙i, b˙al meta Ibnu Ìesu’ kien fuq is salib. Kien hemm, b˙al ma kien dejjem ma’ uliedu kollha. Bil-˙aqq, Ma, ˙add ma jista’ jara xi ktibt ˙liefek. G˙al ˙addie˙or din hi karta vojta. Irrid nag˙ti l-pinna lura lil Alla issa. G˙andu bΩonnha biex jikteb iktar ismijiet fil-Ktieb tal-Óajja. Il-lejla sa npo©©i ˙dejn Ìesu’ g˙all-ikel. Çert li l-ikel se jkun tajjeb. Bil-˙aqq, kont se ninsa ng˙idlek. Miniex mi©ug˙ aktar. Il-kançer spiçça. Issa kuntent g˙ax ma fla˙tx g˙al dak l-u©ig˙ kollu u Alla ma fela˙x jarani inbati. Hemm meta bag˙at l-An©lu tal-˙niena biex ji©i g˙alija. L-an©lu qalli li jien kont kunsinna speçjali! Iffirmat b’im˙abba: Alla, Ìesu’ u jien RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Issa wie˙ed ta’ Ìewwa... Fr Michael Bugeja, ÌiΩwita, kien ordnat fl-a˙˙ar ta’ Ìunju li g˙adda. Dan is-saçerdot Ωag˙Ωug˙ jikteb x’fisser g˙alih l-ordinazzjoni tieg˙u,

Matul dawn it-tliet xhur li g˙addew minn meta ©ejt Ordnat Saçerdot, ˙sibt kemm-il darba li nikteb kelmtejn fuq l-esperjenza, biex naqsam mag˙kom il-qarrejja ta’ RM2000Lil Óbiebna dak li fisser g˙alija t-30 ta’ Ìunju. Kont ilni nistenna dan il-jum tnax-il sena u fil-fatt ˙afna qaluli: ‘fl-a˙˙ar wasalt?!” Fil-verita’ bdejt. Anki jien kont

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

na˙seb b˙all-o˙rajn… Kont ng˙id: ‘meta se jasal il-jum?’ Meta wasal indunajt li flok sens li ‘wasalt’ g˙andi ie˙or: il-mixja tieg˙i tkompli. Kellha fiha biss bidu ie˙or. L-ordinazzjoni kienet filg˙axija u g˙alhekk filg˙odu ˙sibt biex immur g˙al xi ˙in fil-kwiet. Stajt nirrifletti fuq dak li kien se ji©ri filg˙axija. Óarist lura lejn l-a˙˙ar tnax-il sena ta’ ˙ajti. Óassejt gratitudni u biΩa’. Gratitudni ta’ dak li g˙amel fija l-Mulej u biΩa’ g˙ax is-saçerdozju huwa misteru kbir hafna. Hekk kif spiççat l-ordinazzjoni niftakar b’mod çar wie˙ed anzjan li tant kien fer˙an g˙alija li ma setax iΩomm id-dmug˙. Il-familja, b’mod speçjali il-©enituri u l-parrinu, kienu

qishom il-©enna. Óabib ie˙or li hu ukoll ÌiΩwita talabni nbierku. Dan kien mument fejn bdejt in˙oss b’mod konkret li l-identita’ tieg˙i issa kienet ©dida. Jien kont verament saçerdot! L-g˙ada ta’ l-ordinazzjoni, flimkien mal-familja u grupp Ωghir ta’ ˙bieb tal-qalb kif ukoll u˙ud li kont g˙ext xi parti mill-formazzjoni tieg˙i mag˙hom kemm fl-Italja kif ukoll l-Ingilterra, morna g˙and is-Sorijiet tal-Klawsura Klarissi. Hemm qaddist l-ewwel quddiesa tieg˙i. Il-Klarissi kienu dejjem mieg˙i matul dawn issnin. Fil-fatt kienu l-ewwel nies li saru jafu bid-deçizjoni li nid˙ol ÌiΩwita u naf kemm talbu u jitolbu g˙alija. Xtaqt li dan il-mument uniku jse˙˙ g˙andhom u mag˙hom. Dik l-ewwel Ewkaristija ma ninsieha qatt. Hekk kif lissint il-kliem tal-Konsagrazzjoni …. Kienu speçjali wisq. Mill-ordinazzjoni ‘l hawn, g˙ext ˙afna esperjenzi sbie˙: il-quddiesa ta’ ringrazzjament se˙˙et fit-2 ta’ Lulju. Kont ilni nipprepara g˙aliha. Marret tajjeb ferm. Bqajt kuntentissmu u mimli fer˙ u tama. Ìew ˙afna nies g˙al din il-quddiesa. Ferr˙uni ˙afna studenti li kont g˙allimt jew kont prefett tag˙hom. Ìew ukoll kollegi tax-xog˙ol li kelli qabel ma d˙alt ÌiΩwita. Kien hemm ˙afna nies li naf, ˙bieb, familjari … Kemm ˙assejtni

ma˙bub! U rajt kemm in-nies i˙obbu u jridu s-sacerdot. Na˙seb li ˙adt ftit jiem biex inΩilt mis-s˙ab u er©ajt bdejt miexi saqajja fl-art! Li kien imiss hu li mmur nΩur xi benefatturi li g˙enu biex tit˙allas il-formazzjoni tieg˙i. Ridt nirringrazzjahom minn qalbi tal-©eneroΩita’ tag˙hom. Dawn il-laqg˙at kienu ferri˙ija ˙afna u er©ajt innutajt kemm il-fer˙ tag˙hom kien ©enwin u kemm i˙obbuna lilna s-saçerdoti. Kien hemm min qalli: “Father, issa inti wie˙ed mill-familja tag˙na!”. Óaddie˙or qalli: “Inti minn ta’ ©ewwa issa”. X’fiduçja in˙oss li g˙andhom fija u fina n-nies. Mumenti sbie˙ o˙rajn g˙exthom permezz tas-sagramenti, b’mod partikolari fil-qrar. Kemm huwa sagrament li ng˙ozz. X’mument intimu kemm g˙alija b˙ala saçerdot kif ukoll g˙al dik il-persuna li tifta˙ qalbha g˙al Alla b’dak il-mod umli u kwiet. T˙allik imçekken u mimli dik il-laqg˙a li permezz tieg˙ek b˙ala saçerdot isse˙˙ bejn il-bniedem u Alla. Xi ftit ©img˙at wara l-ordinazzjoni tlajt G˙awdex g˙al camping ma’ grupp ta’ Ωg˙aΩag˙. G˙amilna l-lejl ta˙t il-kwiekeb npaçpçu u naqsmu l-esperjenzi tag˙na. Filg˙odu ma’ sbie˙ il-jum qaddisna. Dawn iΩΩg˙aΩag˙ ©ieli kont ˙adthom

camping meta kont g˙adni student ÌiΩwita. Waqt li kont qed inqaddes dlonk rajt kif, g˙alkemm kont l-istess persuna g˙alihom, issa konna f’bidu ta’ xi ˙a©a ©dida. Kien hemm ta’ qabel u kien hemm il-©did li konna qed ng˙ixuh dak il-˙in imma li maΩΩmien konna se nifhmu. X’˙a©a din! Fuq nota personali nista’ ng˙id li minn meta ©ejt ordnat saçerdot iktar skoprejt id-djufija tieg˙i u kemm jien g˙andi g˙al xiex inkun grat lejn Alla u iktar minn qatt qabel. Ma nafx b’liema kliem infisser dak li ng˙addi minnu kull darba li nikkonsagra l˙obΩ u l-inbid. Óa©a wa˙da li nista’ ng˙id hi li nesperjenza m˙abba tremenda. Huwa mument fejn isiru ˙a©a wa˙da, id-djufija tieg˙i u lkobor t’Alla. Issa ninsab lura l-Kanada fejn qed inkompli nistudja. Jonqosni sentejn o˙ra biex nispiçça l-kors. Qieg˙ed ng˙in ©o parroçça u mmur inΩur pazjenti fl-isptar. Ng˙in u nie˙u sehem ukoll f’xi gruppi ta’ talb. Ejjew ng˙idu grazzi flimkien lill-Mulej u nifir˙u bl-affarijiet kbar li hu jag˙mel mag˙na l-bnedmin. Jien nixtieq nurih li n˙obbu billi naqdih permezz tas-saçerdozju tieg˙u li hu jafdali f’idejja u g˙ad jitlobni kont tieg˙u. Michel Bugeja sj RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

Il-kirurgu da˙al ˙dejn it-tifel. Kellu jkun hu li jwettaq l-operazzjoni. ‘G˙ada fil-g˙odu se nifta˙lek qalbek‘, beda jg˙idlu. It-tifel waqqfu ˙esrem u qallu, ‘U fiha ssib lil Ìesù‘. Il-kirurgu ˙ares lejh b‘˙arsa mqita, u b‘le˙nu iktar g˙oli qallu, ‘G˙ada nifta˙lek qalbek biex nara l-˙sara kollha li hemm hemm ©ew‘. ‘Imma meta tifta˙li qalbi, se ssib lil Ìesù,‘ qallu t-tifel. Il-kirurgu ˙ares bl-ikrah lejn il-©enituri waqt li kompla, ‘Meta nara l-˙sara kollha, ner©a‘ n˙itlek qalbek u sidrek u mbag˙ad niddeçiedi x‘se ji©ri wara‘. ‘Imma hemm ©ew se ssib lil Ìesù wkoll. Il-Bibbja tg˙idilna li Ìesù hemm jg˙ix. Hekk tg˙allimni lmama u hekk jg˙idulna d-duttrina. Hemm se ssib lil Ìesù wkoll‘, re©a‘ nsista t-tifel çkejken. Issa l-kirurgu kien telag˙lu sew. Din ta’ Ìesù ma riedx iniΩΩilha u beda j˙ossu jindanna. G˙ajjat mat-tifel u qallu, ‘Taf x’se nsib hemm ©ew: muskoli m˙assrin, pressa baxxa tad-demm, pajpijiet misdudin. U nara nistax ner©a’ nag˙tik ftit ˙ajja’. It-tifel ma qatax qalbu u bil-kalma kollha re©a’ nsista, ’U ma’ dawn kollha se ssib lil Ìesù. Naf li jg˙ix hemm’. Il-kirurgu qam bl-herra u telaq ‘il barra millkamra. L-g˙ada, wara l-operazzjoni, il-kirurgu mar fluffiççju jara r-riΩultat wara l-operazzjoni. Xeg˙el ir-rikorder li uΩa waqt l-operazzjoni u beda jisma‘, ‘...vini misdudin, muskoli xejn sew... M‘hemmx tama ta‘ trapjant, bla tama ta‘ kura. Terapija: pinnoli ta‘ l-u©ig˙ u ser˙an fis-sodda. Mewt fi Ωmien sena‘. Waqqaf dak ir-rikorder iΩda xi ˙a©a

baqg˙et tidwi, ‚G˙aliex?‘ beda jg˙ajjat. ‘G˙aliex se tag˙millu hekk. Bg˙attu fid-dinja, bg˙attlu dan l-u©ig˙ kollu u issa bg˙attlu mewta fi çkunitu: g˙aliex?‘ Il-Mulej Alla wie©bu, ‘Dak it-tifel hu ˙aruf tieg˙i u ma kellux idum igawdi d-dinja tag˙kom wisq. Hu parti mill-mer˙la tieg˙i u ˙laqtu g˙al mieg˙i. Hawn ˙dejja mhu se j˙oss qatt iktar u©ig˙ u se jkun hieni. Xi darba g˙ad ji©u ˙dejh il-©enituri tieg˙u wkoll u hawn isibu l-paçi u l-mer˙la tieg˙i tkompli tikber’. Dmug˙ ja˙raq beda nieΩel minn g˙ajnejn ilkirurgu iΩda beda jbaqbaq ukoll bir-rabja. ‘Int ˙laqt lil dak it-tifel u int ˙laqt lil dik il-qalb, difettuΩa. Se jmut fi ftit xhur o˙ra. G˙aliex?’ Il-Mulej re©a’ wie©bu, ‘It-tifel, il-˙aruf tieg˙i, se jer©a’ ji©i g˙andi f’qasir Ωmien g˙ax il-missjoni li bg˙attu jag˙mel, ©a’ wettaqha. Ma bg˙attx il˙aruf tieg˙i fil-mer˙la tieg˙ek biex nitilfu imma biex, permezz tieg˙u, ni©bed lejja ng˙a©a mitlufa. Ir-rabja tieg˙ek kontra l-marda kiefra tat-tifel hija sinjal çar biΩΩejjed ta’ kemm t˙obbu. U jekk t˙obbu daqshekk, kif tista’ ma t˙obbx lili li ng˙ix f’qalbu? Aqdi int ukoll il-missjoni tieg˙ek. I©©ieled lill-mard li hemm fit-tifel. Ittawwal sewwa f‘dik il-qalb çkejkna miftu˙a bera˙ u tara li jien mhux f‘qalbu biss ng˙ix, imma f‘qalbek ukoll!‘ Il-kirurgu fehem u beka. Dak il-˙in stess mar ˙dejn it-tifel u qag˙ad bil-qieg˙da ˙dejn is-sodda faççata t‘omm u missier it-tifel. Hekk kif it-tifel stejqer u qam u ra l-kirurgu ˙dejh, fis staqsieh, ‘Fta˙tha qalbi?‘ ‚Iva‘, qallu l-kirurgu. ‚U x‘sibt hemm ©ew?‘ staqsa bil-˙lewwa ttifel. ‘Hemm sibt lil Ìesù,’ ammetta l-kirurgu. RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Kemm jien beΩΩul! Ftit ilu sifirt fuq kors u wie˙ed mit-trainers qalilna din l-istorja sempliçi imma li lili laqtitni… Ìurnata minnhom il-kompjuter ta’ dan it-trainer waqaf ja˙dem u xi ˙add qallu illi kien jaf b’kumpanija li mhux biss kienet kapaçi ssewwihulu imma wkoll kienu se jippruvaw jirkuprawlu l-informazzjoni li kellu fuq dak il-kompjuter, u li kienet tiswa ˙afna aktar mill-kompjuter innifsu! Il-˙anut ta’ din il-kumpanija kien jinsab f’biçça xejn sabi˙a tal-belt li hu ma tantx kien mid˙la tag˙ha. Imma min˙abba l-bΩonn iddeçieda li jmur xorta wa˙da. Wasal fil-˙anut u qalulu li jekk jistenna xi sieg˙a kienu kapaçi jlestulu t-tiswijiet jew almenu jirkuprawlu l-informazzjoni. Peress li kien joqg˙od pjuttost ‘il bog˙od iddeçieda li minflok jer©a’ lura d-dar imur idur dawra u forsi jie˙u xi naqra kafe’ f’xi ˙anut. Óare© u xi ftit ‘il bog˙od sab ˙anut tax-xorb pjuttost mitluq. Da˙al u po©©a bil-qieg˙da waqt li nnota li kull ma kien hemm fil-˙anut

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

kien klijent wie˙ed. L-unika waitress li kien hemm kienet aljenata tisma’ lil dan il-klijent u ma tatx kas li kien da˙al xi ˙add ie˙or. L-attenzjoni tag˙ha kollha kienet fuq dan ir-ra©el mitluq bil-qieg˙da fuq banketta li kien qieg˙ed igerger u jilmenta kemm il-˙ajja kienet qed tag˙tih mill-ag˙ar! U li ma setax isib xog˙ol, u li l-˙ajja dejjem tog˙la, u li dejjem donnhom ji©ru lilu, u kemm hu Ωvinturat… insomma ferra’ dak kollu li kellu fuq l-istonku. Igerger u jgerger kemm il-˙ajja tag˙tih mill-ag˙ar. Il-

waitress qag˙det tisimg˙u u x’˙in lesta qaltlu fraΩi wa˙da: ‘Óabib, ˙ajjitna nag˙Ωluha a˙na u mhux ninzertawha!’ Xi kultant ninqabdu finnassa li qisu noqog˙du lura u kif ng˙idu, nistennew il-bajtra taqa’ f’˙alqna. Imma l-affarijiet ma ji©rux b’kumbinazzjoni. Irridu na˙dmu g˙alihom a˙na!

X’tara meta tkun fi kju l-bank? Ta’ quddiemi g˙andu qmis imtebba’ u g˙andha toqba.

Kemm a˙na boloh!

U x’tara meta t˙ares lejn wiçç ta’ bniedem li qed jaqdik f’˙anut? Dan iswed.

U jekk tne˙˙i l-qoxra ta’ barra: Il-©ilda, il-figura, il-finanzi, it-twemmin, l-istat fil˙ajja, l-eta’, is-sitwazzjonijiet u l-esperjenzi tal-˙ajja, x’jibqa’? Jibqa’ BNIEDEM. Bniedem li kullimkien huwa l-istess: Bl-istess dinjita’ Bl-istess emozzjonijiet Bl-istess im˙abbiet Bl-istess biΩat. Ilkoll xbieha t’Alla.

X’ta˙seb meta tara xi ˙add tiela’ tara©? Din g˙andha diΩabilita’. X’jg˙addi minn mo˙˙ok meta t˙ares lejn bniedem jitkellem? Dan anzjan, mhux Ωgur jaf x’qed jg˙id. U meta tara tfajla g˙addejja fit-triq? Il-a˙wa x’figura g˙andha! U jixirqulha l-˙wejje© tad-ditta li liebsa. Jew meta tara bniedem jilg˙ab? Dik g˙adha tfal! Mo˙˙ ir-ri˙. X’ta˙seb meta tara koppja fl-erbg˙inijiet, g˙addejjin wa˙edhom? Dawn miΩΩew©in u baqa’ ma kellhomx tfal. U meta tkun qieg˙ed fuq ix-xog˙ol? Dik mara, mhix tajba g˙al dan ix-xog˙ol. U meta tara wiçç mixrub ta’ bniedem? Dak Ωgur marid sew. Ara kif sar!

U mhux dan hu li jara Alla meta j˙ares lejja? Ma jarax it-tikmix, jew l-eta’ jew iddiΩabilita’ tieg˙i. IΩda jara biss ixxbieha ta’ wiççu fija. Int lest tibda tara l-istess ˙a©a?

U meta tara tfajla g˙addejja b’tarbija? Dik Ωgur single mother. Smajt li xebg˙et ti©ri ‘l hemm u ‘l hawn. Jew meta tara bniedem bilwieqfa? Il-a˙wa kemm hu o˙xon. U x’ji©ik f’mo˙˙ok meta taqra ittra fil-gazzetta? Dan Ωgur ateu. RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

GÓAÛ-ÛGÓAÛAGÓ Li qed ifittxu sens fil-˙ajja ˙biberija vera ma’ Ωg˙aΩag˙ bis-sens ˙in li jiskopru lil Alla minn ©ewwa

QUDDIESA bis-sens Kull nhar ta’ Sibt fil-Knisja ta’ Sarria, il-Furjana, fis-7.15 pm.

Tg˙inek issib dak li qed tfittex...

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

“Sibt ru˙i nistenna li jaslu dawk is-sieg˙a u nofs kull nhar ta’ Erbg˙a. Tg˙allimt li l-akbar rigal u l-aktar wie˙ed prezzjuΩ huwa li tag˙ti mill-˙in tieg˙ek lill-o˙rajn. Naf li tinstema cliché imma ˙assejt li din l-esperjenza g˙enitni nikber aktar u tag˙tni aktar sens f’˙ajti.” Din kienet l-esperjenza ta’ Veronica, studenta tal-li©i, li g˙aΩlet li tie˙u sehem fil-kampanja Free Gifts. Il-Free Gifts hija opportunita’ offruta miç-Chaplaincy ta’ l-Universita’ biex wie˙ed jie˙u sehem f’xog˙ol volontarju f’Malta matul is-sena akkademika. Tista’ tattendi sitt darbiet, darba kull ©imag˙tejn, jew darba f’©img˙a g˙al Ωmien itwal. Din l-opportunita’ hi miftu˙a mhux biss g˙all-istudenti iΩda g˙al kull min hu interessat. Din il- kampanja hi organizzata minn Ottubru sa Jannar kif ukoll minn Frar sa Mejju. Din il-kampanja ilha ssir g˙al dawn l-a˙˙ar erba’ snin. Filfatt is-sena l-o˙ra kienet suççess kbir fejn ˙adu sehem ’il fuq minn mitt persuna fl-ewwel semestru u grupp kbir ie˙or fit-tieni semestru, kemm Maltin u anke’ barranin. F’kull taqsima ta’ volontarjat ikun hemm link person biex jikkomunika bejn dawk li qed jag˙mlu l-volontarjat u l-post. Il-volontarjat jista’ jsir fi grupp jew wie˙ed wa˙du, skond kif tixtieq int..

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

Ix-xog˙ol volontarju jista’ jsir f’diversi oqsma differenti, u l-˙in u l-©ranet huma flessibli skond il-˙in liberu li wie˙ed ikollu. Tista’ ta˙dem mattfal, Ωg˙aΩag˙, persuni b’diΩabilita’, l-anzjani, irrefu©jati, l-ambjent u l-annimali. Il-postijiet fejn qed isir il-volontarjat huma dawn li ©ejjin:

V V V V Persuni b’diΩabilta’: Razzett tal-˙biberija, Marsascala, fejn wie˙ed jista’ jg˙in tfal jew adulti b’diΩabilita’ fil-krafts.

STAND, Qawra. Issir laqg˙a kull nhar t’Erbg˙a bejn il-5 u s-7pm fejn tista’ tg˙in Ωg˙aΩag˙ b’diΩabilita’ filkrafts, fil-kant u attivitajiet o˙ra.

Anzjani: Holy Family Home, Naxxar. Hawn tista’ tg˙in u ΩΩomm kumpanija lill-anzjani waqt l-ikel u l-˙in tar-rikreazzjoni tag˙hom. Fost il-©img˙a l-˙in ikun fil5:30pm imma wie˙ed jista’ jmur anke’ fil-weekends.

Ûg˙aΩag˙: Caritas Youth Outreach. IΩΩur Ωg˙aΩag˙ li jkunu qed jag˙mlu sessjonijiet ta’ personal development. (jing˙ata ta˙ri© qabel) 1. Open center, Balzan, and Marsa. Tg˙in tfal tar-refu©jati fil-home work jew adulti fil-lezzjonijiet tal-lingwi. Jesuit Refugee service, B’Kara. Tg˙in fix-xog˙ol ta’ l-uffiççju u jekk g˙andek esperjenza fix-xog˙ol volontarju tista’ ta˙dem fiç-çentri tad-detenzjoni.

L-ambjent u annimali: Nature Trust, Tal-Qroqq. Tista’ tg˙in fit-t˙awwil u l-kura tas-si©ar u pjanti fil-wied ta’ fejn l-Universita’. Island Sanctuary, Tas-Sil©. Hemm bΩonn g˙ajnuna biex jitimg˙u lill-klieb u anke’ inaddfulhom u jilag˙bu mag˙hom. Mt. St. Joseph Retreat House, Mosta. G˙ajnuna biex il-©nien jinΩamm sabi˙. It-tfal: St. Joseph Home, St. Venera. Hawn wie˙ed jista’ jg˙in lil tfal subien ta’ bejn 9 u l-14-il sena biex jag˙mlu l-homework u juΩaw il-kompjuter. Il-˙in ikun mit-3:30pm ’il quddiem fost il-©img˙a.

Third World Group, Valletta. Tista’ tg˙in billi tinvolvi ru˙ek fi pro©ett kull nhar t’Erbg˙a bejn il-5 u t-8pm. Mer˙ba Bik, Balzan. Hawn tqatta’ ˙in tilg˙ab ma’ tfal li sofrew vjolenza domestika. Paulo Freire Institute, Ûejtun. Tg˙in billi tag˙ti daqqa t’id fi pro©ett kull nhar ta’ Tlieta wara l-˙in ta’ l-iskola.

Appo©©, Pro©ett Tag˙lim, Cottonera – tg˙in lil tfal b’diffikultajiet fl-iskola

YMCA, Valletta – Óu sehem f’afterschool project darbtejn fil-©img˙a – it-Tnejn u/jew l-Erbg˙a mill-5.30 – 7.30pm

Jekk int interessat ibg˙at email fuq chaplaincy@um.edu.mt jew çemplu lil Christine Rossi fuq 2340 2341.

Tag˙mel il-volontarjat ma tkunx biss qed tag˙ti, iΩda tirçievi wkoll. RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Ófirtlu darbtejn, imma... Sur Editur, Nixtieq nag˙tikom il-prosit tar-rivista ferm interessanti. Pero’ nixtieq naqsam mag˙kom ilproblema tieg˙i, biex tag˙tuni parir. Ili miΩΩew©a sitt snin, u g˙andna Ωew©t itfal. Ir-ra©el tieg˙i qalibhieli tliet darbiet. Id-darbtejn l-o˙ra ˙firtlu. Imma issa in˙ossni li ma nistax. Dejjem na˙fer u qisu ma hu ji©ri xejn. La Ωamm ir-responsabbilta’ ta’ missier u l-anqas ta’ ra©el miΩΩewwe©. Ja˙seb li g˙adu jg˙ix qisu g˙adu g˙arus. Mieg˙i ma jridx jaf. Biss lili jridni biex nibqa’ nag˙mel il-façendi li jkollu bΩonn, tisjir, ˙asil tal-˙wejje©, eçç. G˙ax hu mid-dar ma jridx jitlaq. Ma’ min qieg˙ed hi miΩΩew©a. G˙andi ninfurmah lir-ra©el tag˙ha? U kif? G˙ax jien ma nafux. Dan sar kollox minn wara dahri. Nitolbok tg˙inni g˙ax ma nafx fejn ser nag˙ti rasi. Imn’Alla g˙andi t-tfal g˙ax kieku ma na˙sibx li g˙adni ng˙odd mal-˙ajjin. Jiena g˙andi 28 sena. Il-©enituri tieg˙i ma jafu xejn. G˙ax illum m’humiex Ωg˙ar. U t-tfal iΩommuhomli l©enituri tieg˙i biex jien inkun nista’ no˙ro© g˙ax-xog˙ol. G˙ax bil-ftit talflus li jag˙tini ma nistg˙ux ng˙ixu erbg˙a min-nies. SkuΩani li ktibt fit-tul, imma ma ridt in˙alli xejn barra. Ir-risposta naraha fuq ir-rivista tag˙kom. Grazzi. Im˙awda 24

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

G˙aΩiΩa, Grazzi ta’ dak li qsamt mag˙na. Sitwazzjoni kiefra u ta’ ˙afna tbatija din tieg˙ek. Nista’ na˙seb x’ifisser tg˙ix ma’ ra©el li jittradik b’mod daqshekk sfaççat. Nirringrazzja lil Alla u nammirak li sibt il-kura©© ta˙firlu darbtejn di©a’. Dan juri kemm tixtieq tag˙mel minn kollox biex issalva Ω-Ωwie© tag˙kom u liΩ-Ωew©t itfal li g˙andkom. Kemm hi ˙a©a kiefra meta xi r©iel jinsew ir-responsabiltajiet tag˙hom u lill-mara jsibuha biss komda biex taqdihom. Dan m’g˙andux ikun. IΩ-Ωwie© ifisser li naqsmu kull ma’ a˙na u kull ma’ g˙andna ma’ xulxin f’im˙abba li tfittex kif taqdi lill-partner u mhux x’se tie˙u minnu jew minnha. Qed tistaqsi g˙andekx tg˙id lil Ωew© il˙abiba tar-ra©el tieg˙ek. Na˙seb a˙jar ma tg˙a©©ilx f’dil-˙a©a. BiΩΩejjed hija mkissra l-familja tieg˙ek. Jekk hu possibbli wie˙ed g˙andu jimxi b’mod li ma titikissirx familja o˙ra. Forsi l-ewwel ˙a©a li g˙andek tag˙mel hija li tara jekk hemmx xi ˙add li jista’ jitkellem lil Ωew©ek biex forsi jg˙inu jag˙raf l-iΩball li qed jag˙mel. Kultant tiskanta meta bniedem jirnexxilu jifta˙ qalbu ma’ xi ˙add barra mill-familja kemm jista’ jsir ©id. Imma jekk tara li dan mhux possibbli sib mezz kif twassal messa©© lil din il-mara. Hi je˙tie© tkun taf bil-˙sara li qed tag˙mel lill-familja tieg˙ek. Ara tafx lil xi ˙add ta’ fiduçja li jista’ jkellem lil din il-mara. Forsi a˙jar ma tiltaqg˙ux direttament bejnietkom, int u hi, g˙ax ma tafx kif tista’ ddur il-biçça u jista’ jkun li ssir aktar ˙sara milli ©id. Imma mportanti li xi ˙add

jiffaççja lil din il-mara wkoll. G˙andek ra©un li tipprova ma dda˙˙alx lil tal-familja tieg˙ek fil-biçça, almenu g˙alissa. Hemm ir-riskju li lbiçça tikber wisq u ssir ˙sara akbar. L-ewwel g˙andek tag˙mel ˙iltek biex tasal bil-kelma t-tajba. Imma fl-istess ˙in importanti li ma’ Ωew©ek tkun ukoll soda u ma toqg˙odx g˙al kollox. B’xi mod irid jifhem li ma jistax jg˙ix ˙ajja doppja. Jew ikun fidil lejk u jerfa’ rrisponsabilta’ ta’ ra©el miΩΩewwe© u missier ta’ Ωew©t itfal, inkella jiffaççja l-konsegwenzi kollha. Jekk tara li bil-kelma t-tajba m’intix tasal, ikollok tfittex passi o˙ra. L-a˙jar ˙a©a, f’sitwazzjoni delikata b˙al din, hi li ma timxix wa˙dek iΩda li tie˙u parir u titlob lil xi ˙add li g˙andu esperjenza jimxi mieg˙ek u jiggwidak. Nissu©©erilek li tkellem lil xi marriage counsellor jew saçerdot li g˙andu esperjenza f’dan il-qasam tal-familji biex tara x’parir jag˙tuk. Jekk tikkuntattja lill-Moviment ta’ Kana Ωgur issib l-g˙ajnuna li g˙andek bΩonn u jmexxuk tajjeb ˙afna. G˙andhom bosta counsellors ta’ esperjenza li jag˙tu servizz tajjeb ˙afna. Jekk tixtieq li ng˙inuk a˙na jew biex nag˙tuk aktar informazzjoni, çemplilna biex nitkellmu direttament. Int tifhem li f’sitwazzjoni hekk diffiçli daqsxejn ta’ ittra fuq rivista mhix biΩΩejjed. Min-na˙a tag˙na nweg˙duk li ng˙inuk kemm nistg˙u. InΩommuk ˙afna fit-talb tag˙na biex il-Mulej jg˙inek. Jalla ssib mod kif issalva l-familja tieg˙ek, speçjalment dawk it-tfal Ωg˙ar li g˙andek. Tiddejjaqx ter©a’ tikkuntattjana skond ma t˙oss il-bΩonn. Ìesù mieg˙ek. Fr Paul

G˙aΩiΩ Fr. Paul, Grazzi tal-RM-Lil Óbiebna. B˙assoltu jien naqra dan il-ktejjeb b’interess kbir g˙ax barra li hu attraenti u lkitba hija mexxejja, fih insib dik ix-xi ˙a©a li tolqtok fin fin b’mod sempliçi. Madankollu ddeçidejt li nikteb, l-iΩjed dwar l-a˙˙ar pa©na li tinsab fil-qoxra. Laqtitni ˙afna il-pa©na fejn dehru l-karozzi tal-ÌiΩwiti ma˙ruqa, fl-inçident ikrah li ©arrabtu. Kif jg˙id l-IngliΩ, “A picture can say a thousand words,” (jew xi ˙aga simili). Dan ir-ritratt u l-kliem mag˙Ωul tajjeb qed jg˙idu aktar minn hekk. Jiddispjaçini ˙afna g˙al dak li ©ara lis-sidien ta’ dawn il-karozzi u nixtieq nuri s-solidarjeta’ tieg˙i mag˙hom. Imma forsi kif tistg˙u tirrealizzaw dan huwa biss sintomu ta’ dak li kien ilu ji©ri qalb dan il-poplu u li mhuwiex riΩultat biss g˙ax qed ikollna lil dawn ˙utna immigranti. Il-qalb qed ting˙alaq ukoll bejn ilMaltin stess kemm fuq ix-xog˙ol, kemm fis-soçjeta’ kif ukoll sfortunatament qalb xi w˙ud li l-ewwel qed jippruvaw ikunu ming˙alihom Appostli f’isem Kristu qabel ma jkunu qabel xejn Dixxipli Tieg˙u. Din rajnieha a˙na stess fil-familja tag˙na speçjalment min-nies li jg˙idu li qed ja˙dmu f’isem Kristu. Nirringrazzja ’l Alla li hu biss kien l-g˙ajnuna tag˙na fl-aktar mumenti diffiçli ta’ ˙ajjitna. Kif imfisser fin fin, tassew imsieken dawk l-individwu li qed irawmu fihom infushom din il-kwalita’ ta’ kultura negattiva u qerrieda li fl-a˙˙ar minn

l-a˙˙ar qed tibda teqred lilhom stess. Prosit tassew ta’ l-attitudni poΩittiva li wassaltu permezz ta’ dan ir-ritratt! Kemm tkun idea tajba li l-istess ritratt ji©i mkabbar u jitqieg˙ed fuq xi w˙ud mill-billboards li g˙andna madwar dawn il-gΩejjer biex il-messa©© jasal b’mod s˙i˙ u tintwera wkoll bil-miftu˙ x’kapaçi tag˙mel il-ma˙fra. Ibqa’ Ωgur li messa©© b˙al dan fuq billboard iwassal biex jibda jkollna ftit reklami fit-toroq bis-sens, li jpaxxu l-g˙ajn u mhux is-sensi u jibdew i˙allu “investiment” g˙as-“sigurta’” g˙all-©ejjieni. Jekk nista’ nkun ta’ g˙ajnuna g˙alikom b’xi mod, kif kontu g˙ajnuna g˙alija permezz tar-RM, nie˙u gost nag˙ti l-kontribut tieg˙i. Inselli g˙alik.

Nota ta’ l-Editur: G˙alkemm g˙adda ftit ta’ Ωmien sewwa minn meta ©raw l-inçidenti tal-˙ruq tal-karozzi tag˙na l-ÌiΩwiti u ta’ dawk li ja˙dmu mag˙na biex jg˙inu lir-refu©jati, xorta qed in©ibu din l-ittra. Il-problema ta’ l-intolleranza u l-qalb mag˙luqa ta’ a˙wa lejn a˙wa hija problema li niltaqg˙u mag˙ha kuljum. Nag˙mlu tajjeb li nfakkru lilna nfusna, kif qed jag˙mel dan il-qarrej, li l-mibeg˙da tintreba˙ biss bit-tieba u blim˙abba. Dan hu li jg˙allimna Kristu.

M. Cucciardi

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Missieri kien fuq il-flight li niΩel fuq il-Pentagon, il-11 ta’ Settembru, 2001. Il-memorji ta’ dik l-g˙odwa u ta’ dik il-©urnata jibqg˙u dejjem mieg˙i u kull darba li niftakar ikun qisni sa j˙ossni ˙aΩin. Jien u missieri konna na˙dmu fl-istess bini, fl-istess sular. Fuq ix-xog˙ol ta’ spiss ninfaqa’ nibki g˙ax naf li qatt iΩjed m’hu ˙a narah jitbissimli fil-kuritur. Xi kultant in˙ossni mitlufa, g˙ax ikolli l-bΩonn li mmur ni©ri g˙al fuqu u ng˙idlu “Taf x’hiex, Pa?” Dak iΩ-Ωmien qatt m’hu se jer©a’ ji©i lura. U x’˙in in˙ares lejn it-tfal Ωg˙ar tieg˙i, taqbadni dieqa kbira meta nirrejalizza li missieri m’hux se jaraw jikbru. Naf kemm kien i˙obbhom u kemm kellu bokka bihom. Minn meta ©ara dak li ©ara, qattajt ˙afna Ωmien nissielet ma’ l-emozzjonijiet tieg˙i – rabja, u©ig˙ u niket. Kif jistg˙u jeΩistu tant mibeg˙da u tant ˙aΩen fiddinja? Kif jista’ xi ˙add, ikun min ikun, jasal g˙al tant? Spiss, matul l-iljieli twal meta ma nkunx nista’ norqod, nipprova nimma©ina kif kienu l-a˙˙ar mumenti ta’ ˙ajjet missieri u f’hiex kien qed ja˙seb. Fil-qieg˙ ta’ qalbi naf li kien qed jag˙mel mill-a˙jar tieg˙i biex jg˙in u jikkonsla lil 26

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

min kien ˙dejh fuq l-ajruplan. G˙andi ˙afna memorji marbutin ma’ missieri – kemm kien i˙obb xi qatra inbid u l-ikel ja˙raq u bit-tewm! L-g˙axqa tieg˙i kienet li jipprepara xi BBQ g˙al familja kollha u a˙na Ωgur li ma konniex noqog˙du lura u ˙add ma kien jikkompetilu, speçjalment fejn jid˙lu il-kustilji tal-majjal! Min jaf kemm il-darba sibna ru˙na folla nies id-dar tal-©enituri tieg˙i, kul˙add jiekol, jixrob, jiççaçra u jid˙ak. Kienu mumenti sempliçi imma sbie˙ ˙afna. G˙aliex kellu jispiçça dan kollu? Missieri kien bniedem li kien ma˙bub u rrispettat minn ˙afna. Kien isib ru˙u komdu jitkellem ma’ kul˙add, ikun min ikun, u jag˙tihom l-attenzjoni totali tieg˙u b˙allikieku ma jeΩisti ˙add iktar fuq wiçç l-art, ˙lief dik il-persuna li g˙andu quddiemu. Kien bniedem li jaf i˙obb u dawk ta’ madwaru ma setg˙ux ma j˙obbuhx lura u jibqg˙u jafuhulu. Kieku tafu kemm irçevejt messa©©i u ittri ta’ ringrazzjament tat-tip: “Kieku ma kienx John g˙alija…”. Li missieri kellu dan l-effett fuq in-nies ma kinitx ˙a©a li ssorprendietni. Kien in-numru ta’ nies li intmessew mill-im˙abba tieg˙u li bel˙itni

u ˙allietni b’˙alqi miftu˙. Normalment meta ti©ri xi tra©edja kbira, il-qraba ta’ dawk li jitilfu ˙ajjtihom spiss jiddispjaçihom li ma jkunux qalu lil ma˙bubin tag˙hom kemm verament kienu g˙eΩiez g˙alihom. Minn na˙a tieg˙i nista’ ng˙id li ma’ missieri dejjem kont çara ˙afna fuq l-im˙abba li kelli g˙alih. Meta kont inçempillu, qatt ma qtajt ming˙ajr m’g˙idtlu “In˙obbok Pa.” Kif g˙idt, Ωgur li missieri kien persuna ta’ kwalitajiet umani kbar. Minn na˙a tieg˙i, li kelli niddeskrivi f’sentenza lil missieri, niddeskrivih b˙ala dak ir-ra©el li f’kull ma g˙amel u f’kull ma qal, kien jurik kemm kien kburi bil-familja tieg˙u. Jiddipjaçini ˙afn a g˙al dawk in-nies li ma kellhomx lopportunità li jg˙ixu din it-tip ta’ relazzjoni ma’ missierhom u l-qraba tag˙hom. Tassew li g˙andi g˙ax nirringrazzja lil Alla ta’ dak li rçevejt u fil-fatt hekk nag˙mel ta’ kuljum. B’danakollu, dan is-sens ta’ ringrazzjament ma jtaffi bl-ebda mod l-u©ig˙ u n-niket marbutin ma’ telfa hekk kbira, b˙al ma hi dik ta’ missieri g˙alija. “Il-vjolenza, qatt iΩjed! Il-gwerra, qatt iΩjed! It-terroriΩmu, qatt iΩjed! J’Alla kull reli©jon i©©ib fid-dinja ©ustizzja u paçi, ma˙fra u ˙ajja, im˙abba.” (Papa Ìwanni XXIII)

eta fta˙t ˙anut tal-˙wejje© lesti, fta˙tu b’qalbi ttaqtaq. Ma kontx naf jekk kienx ˙a jirnexxi jew le. L-area li kont fiha kienet qieg˙da tie˙u ftit ir-ru˙ imma warajna kien g˙ad hemm djar imkissrin, btie˙i ma˙mu©in u x’naf jien. Fil-˙anut kont se nkun wa˙di. Jien kelli noqg˙od in-na˙a ta’ wara tal-˙anut in˙it u l-˙anut kien se jkun wa˙du. Min jaf min kien jinzerta jid˙ol hekk, bla mistenni, fil-˙anut u jag˙milli ˙erba! Insomma, g˙all-ewwel li fta˙t, il-˙anut ˙ajjar ˙afna nies jid˙lu fih u g˙amilt il-lant. IΩda ma domtx – bdejt ninduna li kien hemm min kien qed jisraqni ˙ajja. Imbag˙ad farrkuli t-tieqa tal-˙anut u l-insurance ma riditx t˙allashieli. Bdejt noqg˙od attenta ˙afna minn grupp ta’ Ωg˙aΩag˙ li kienu joqog˙du fl-in˙awi. Kellhom madwar 11-il sena u kuljum kienu jieqfu b’tallinja quddiem il-˙anut tieg˙i. Kienu jag˙mlu minn kollox biex jittantawni u ˙aduha drawwa li joqog˙du jwaddbu ©ebel Ωg˙ir lejn it-tieqa tal-˙anut. Kull darba kont narahom, imma ma kontx nil˙aqhom g˙ax kif no˙ro© barra kienu jkunu ©a g˙ebu. Darba minnhom stennejthom u ˙ri©t g˙alihom. Ìrejt warajhom sal-kantuniera. Bla ma naf kif il-kliem

li ˙are© minn fommi kien kliem ta’ wa˙da li trid tag˙mel paçi iktar minn kliem ta’ rabja. G˙idtilhom: Nixtieq inkellimkom. Tridux ta˙dmu mieg˙i? G˙andi ˙afna xog˙lijiet g˙alikom – tindif, tbattil ta’ bins, tillustraw ilmirja …. Tit˙ajru? Óamsa minnhom g˙ollew idejhom u ˙adtilhom isimhom u lindirizz. Ósibt li hekk g˙all-inqas ikolli xi informazzjoni utli fuqhom! Imma l-©img˙a ta’ wara tfaççaw! Ma stajtx in˙allashom wisq imma almenu issa kienu qed i©ibu ru˙hom sew. Sa l-a˙˙ar tas-sajf, erbg˙a minnhom kienu sabu affarijiet o˙ra x’jag˙mlu imma wie˙ed minnhom, George, baqa’ ji©i, ©img˙a wara l-o˙ra. Kien joqg˙od hemm fuq il-bankina, g˙assa; imbag˙ad kien imur jixtri xi ˙a©a x’nieklu. Kien ta’ fommu sieket – biex tie˙u kelma ming˙andu trid tag˙mel weg˙da. Imma bdejt nistrie˙ fuqu u ˙assejtni iktar sikura meta kont naf li hemm hu jg˙asses il-˙anut. Meta g˙adda s-sajf, iddeçidejt li se nibda na˙dem

mid-dar u l-˙anut nag˙lqu. Fl-a˙˙ar ©urnata tax-xog˙ol tieg˙u, George tani pakkett abjad imgerbeb ©ottissues. Sibt kuxxinett! Kien g˙amlu hu b’paçenzja kbira! Qalli: Hemm ismi fil-qieg˙, biex tiftakar fija. Qatt mhu se ninsa lil George. Kont nibΩa’ minn dawn it-tfal. Kont se nirrapportahom lill-pulizija. Minflok tlabt l-g˙ajnuna tag˙hom, u kienu huma li spiççaw g˙enu lili! Il-kuxxinett b’isem George fuqu huwa prova ta’ dan! Barbara Atkins Davis

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Kul˙add sema’ bil-kunçerti sbie˙ li jag˙ti l-kor VOICES kull sentejn. Dan il-kor mhux biss jag˙ti gost lill-eluf ta’ nies li jmorru jisimg˙uh, imma jg˙in lil diversi organiΩΩazzjonijiet ta’ karità li ja˙dmu f’pajjiΩna biex jg˙inu lil min hu batut jew fil-bΩonn.

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

Tajjeb wie˙ed jg˙id li dan il-kor g˙andu rabtiet qawwija mag˙na l-ÌiΩwiti. Fost dawk li bdewh, bosta snin ilu, hemm il-ÌiΩwita Brother Frank Borg. Flimkien ma’ grupp Ωg˙aΩag˙ studenti tal-Kulle©© San Alwi©i ©iethom l-idea li jwaqqfu kor biex bil-muΩika u l-kant tag˙hom ji©bru flus g˙al min hu fil-bΩonn. L-ewwel kunçerti kienu jsiru fissala tal-Kulle©© San Alwi©i. Meta mbag˙ad in-nies tant Ωdiedu li s-sala ma wesg˙etx lil kul˙add, kellhom ifittxu sala akbar. Illum dan il-kor VOICES stabilixxa ru˙u sew. Ji©bor fih mijiet ta’ Ωg˙aΩag˙ li jg˙addu xhur jipprattikaw il-kant tag˙hom u o˙rajn li jg˙addu sieg˙at twal biex jorganizzaw, ji©bru fondi, i©ibu sponsorships u elf ˙a©a o˙ra me˙tie©a biex tirnexxi inizjattiva sabi˙a b˙al din. Kull kunçert ikollu tema speçjali. It-tema tal-kunçert ta’ din is-sena kienet: ‘ONE FAMILY’. Il-˙sieb hu li a˙na kemm a˙na differenti wie˙ed mill-ie˙or, ilkoll, b˙ala bnedmin, a˙na membri ta’ familja wa˙da. Qed in©ibu hawn siltiet minn intervist li g˙amlet Josanne Cassar ma’ membri tal-kor ta’ Voices dwar l-esperjenza tag˙hom fil- kunçert ta’ din is-sena. Madeline Agius (low alto) “Din l-ewwel darba li ˙adt sehem. Óajjritni t-tifla ta’ ˙ija, ©ennitni biex nid˙ol u m’g˙andi l-ebda dispjaçir li

g˙amiltha. Qed nistenna bil-˙erqa sakemm jg˙addu sentejn o˙ra. G˙alkemm ©ie li kantajt qabel, jien in˙oss li b˙al dal-grupp Voices ma nafx li jista’ jkun hawn grupp ie˙or.” Josef Micallef (bass): “Ili nie˙u sehem mill-1998. Il-kant minn dejjem kien g˙al qalbi, u dejjem xtaqt ning˙aqad ma’ Voices. Apparti lfer˙ li jag˙tini l-kant u li qed nag˙ti ftit mill-˙in tieg˙i g˙al kawΩa tajba, Voices ©eg˙elni nirrealizza l-importanza tal˙biberija.”

sempliçiment kor, huwa grupp ta’ nies li qed jaqsmu flimkien l-im˙abba li g˙andhom lejn il-muΩika. Qisha forma ta’ terapija – qisek d˙alt f’dimensjoni o˙ra meta tkun qed tie˙u sehem firrehearsals mal-˙bieb tieg˙ek u waqt il-performance. Pero’ din is-sena fissret ˙afna g˙alija g˙ax g˙andi “l-baby” tieg˙i, Annika tkanta ˙dejja fil-kor.”

Sylvana Agius (soprano): “Jien bdejt nie˙u sehem fl-1996. In˙obb inkanta ˙afna u g˙o©ibtni l-idea li qed nag˙mlu xi ˙a©a g˙all-karita’. Voices jag˙ti ener©ija Anna Mercieca (high alto): poΩittiva ˙afna lin-nies, u j©eg˙elhom “Din ir-raba’ darba g˙alija, bdejt fisjirrealizzaw li m’g˙andekx tg˙ix sena 2000. Voices ifisser g˙aqda kbira, ˙ajtek biss g˙alik innifsek. Importanti tag˙mel ˙bieb ©odda u tibda t˙ares li tag˙ti xi ˙a©a ‘l ˙addie˙or, mhux lejn il-˙ajja mod ie˙or, b’mod aktar biss billi tferra˙hom bil-kant, imma posittiv.” billi ting˙aqad flimkien. Voices jittrasmetti attitudni poΩittiva ˙afna. Tony Gatt (bass): L-aktar kanzunetta li fissret xi ˙a©a “Kont ©ejt il-kunçerti ta’ Voices g˙alija din is-sena hija The Voice darbtejn u tant kienet esperjenza Within, g˙ax nemmen li kultant ma sabi˙a li g˙edt xi darba nixtieq ikolli nisimg˙ux biΩΩejjed minn dak il-le˙en l-opportunita’ li ning˙aqad mal-kor. ta’ ©o fina, u na˙seb li dak huwa vera L-esperjenza veru kienet impenjattiva, importanti.” forsi aktar milli ˙sibt u tg˙ejjik xi ftit fiΩikament g˙ax g˙axar performances Eric (rifu©jat mill-Congo): fihom mhux ˙aΩin. Kieku kelli nitkellem “Veru ˙adt pjaçir fil-Voices. In-nies ma’ xi ˙add li qatt ma ©ie g˙al Voices huma d˙ulin ˙afna mag˙na u veru ng˙idlu: darba f’˙ajtek ipprova urew li a˙na familja wa˙da. Jien minni g˙amilha din l-esperjenza.” li noqg˙od lura g˙al bidu, imma fla˙˙ar g˙amilna ˙bieb ma’ kul˙add u Anita Gollcher (low alto): ˙adna pjaçir. Konna fer˙anin ˙afna “Jien d˙alt fil-kor fl-1998. Darba li n-nies g˙o©bithom daqshekk ilkont ©ejt kunçert u g˙amilt is-serata kanzunetta tag˙na He Lives in You.” s˙i˙a bid-dmug˙ nieΩel! Voices mhux RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

KONKORS ESPERJENZI u NOVELLI 2007 DIN IS-SENA WKOLL QED NISTIEDNU LILL-QARREJJA JIKTBU NOVELLI, STEJJER U ESPERJENZI BIEX INÌIBUHOM FIL-MAGAZINE TAGÓNA.

Ikteb xi ESPERJENZA li inti jew xi˙add li taf g˙adda minnha. • L-Esperjenza trid turi xi valur poΩittiv jew uman biex twassal messa©© ta’ fara©, appo©©, u kura©© li min jaqraha. • Flok issemmi l-ismijiet veri ta’ persuni jew postijiet, uΩa ismijiet o˙ra.

2. Dak li tikteb g˙andu jintbag˙at, jew ittajpjat. jew preferibbilment fuq diskett. 3. Isem il-kittieb/a m’g˙andu jidher imkien ma’ l-Esperjenza jew in-Novella, iΩda g˙andu jing˙ata biss nom-de-plume.

9. Wie˙ed jew iktar mill-premjijiet jistg˙u ma jing˙atawx jekk l-Esperjenzi jew in-Novelli ma jil˙qux il-livell mixtieq. 4. In-numru tal-kliem g˙andu jidher fit-tmien l-Esperjenza jew in-Novella. 10. Id-data tal-g˙eluq biex jaslu l-Esperjenzi Is-su©©ett tan-NOVELLA jista’ jintg˙aΩel jew in-Novelli hi t-31 ta’ Diçembru, 2006 5. Indirizza l-kitba u / jew id-diskett tieg˙ek minn wie˙ed minn dawn l-oqsma: lil: • Il-paçi tal-qalb • Il-ma˙fra Premjijiet L-Ewwel: Lm25 Konkors Esperjenzi u Novelli 2006 • Il-vokazzjoni • Il-volontarjat It-Tieni: Lm15 • It-tfal • Il-˙elsien mid-drogi jew xi vizzju RM 2000 - Lill Óbiebna It-Tielet Lm10 • L-ambjent 78, Marquis Scicluna Str, Naxxar Il-Premjijiet ikunu book tokens li jistg˙u • Ir-relazzjonijiet bejn il-©enituri u l-ulied • 6. F’envelop ie˙or ibg˙at: jissarfu fil-Librerija Preca, il-Blata l-Bajda. Ix-xju˙ija • Rispett lejn persuni ta’ reli©jon • In-nom-de-plume jew nazzjonalità differenti • Ismek u kunjomok • Xi tag˙lima kbira li ˙adt mill-˙ajja • Kif • L-indirizz bil-kodiçi postali tg˙ix it-tbatija b’mod poΩittiv • Xi valur • Jekk il-kitba hiex Esperjenza jew poΩittiv ie˙or novella Il-Perspettiva tan-Novella trid tkun wa˙da li tag˙ti kura©© u ispirazzjoni u li tirrifletti l-valuri tal-Van©elu.

It-TUL ta’ l-Esperjenza jew tan-Novella g˙andu jkun ta’ bejn id-900 u l-1,000 kelma u mhux iktar. Kondizzjonijiet biex tie˙u sehem 1. L-Esperjenza jew in-Novella trid tkun ori©inali u ma tkunx dehret f’rivista o˙ra f’Malta u G˙awdex RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Basta ma

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

jiÌux hawn Bon©u Mulej, Il-biera˙ fil-parroçça fejn noqg˙od Ìie qassis SudaniΩ iqaddes U talabna g˙ajnuna finanzjarja. Tg˙idx kemm g˙andu distanzi twal Biex jasal minn ra˙al g˙al ie˙or fil-parroçça tieg˙u! Ukoll in-nies g˙andhom bΩonn i˙affru bir Biex ikollhom ilma tajjeb g˙ax-xorb is-sena kollha. Imma flus m’hemmx. Imma©inajtni rrid noqg˙od no˙ro© kull darba mid-dar Biex nimla xi Ωew© bramel ilma Kull darba li rrid insajjar, nixrob, nin˙asel jew na˙sel il-˙wejje©. Mur ©ib lili! T˙assarthom lil dawn in-nies U tajtu xi ˙a©a li kelli lil dan il-qassis. Filg˙axija kont qed nisma’ l-a˙barijiet. Dg˙ajsa mimlija immigranti kienet g˙oddha g˙erqet Li kieku ma salvawhiex is-suldati Maltin. Mhux bilfors? Xi 400 ru˙ fuq dg˙ajsa Ωg˙ira u mikxufa! Qalu li kienu kwaΩi kollha SudaniΩi. Dejjem ©ejjin, Mulej! M’hemmx li jieqfu. U pajjiΩna Ωg˙ir. Kemm jifla˙? G˙ax ma baqg˙ux sejrin l-Italja? Issa rridu nitimg˙uhom, nisquhom u nag˙tuhom saqaf. U forsi wkoll irridu nag˙tuhom ix-xog˙ol. Ara l-anqas g˙alina m’hawn biΩΩejjed, a˙seb u ara! U pajjiΩna se jimtela bis-suwed u ni©u qisna t-TuneΩija! U a˙na, il-bojod, ni©u f’minoranza! U l-˙mar tag˙na u nibdew nirkbu wara, jew ma nirkbu xejn! G˙ax imbag˙ad kollox ikun f’idejhom. U mbag˙ad x’ji©ri mit-twemmin li ©abilna San Pawl? Il-pajjiΩ jin˙akem minn twemmin ie˙or, ibqa’ çert.

U dan ma na˙sibx li tie˙u gost bih int! Int g˙idtilna biex ng˙inu lill-fqar. Stajt speçifikajt naqra l-post fejn dawn il-fqar riedu jkunu biex ng˙inuhom! Mhux biΩΩejjed jekk nibg˙atilhom xi ˙a©a tal-flus, diment li g˙adhom f’pajjiΩhom? Imma ma nixtiqhomx ji©u wara biebi, g˙ax jhedduli ˙obΩi! ‘Ibni, Qatt ma qrajt kif jien D˙alt niekol g˙and il-pubblikan? Bniedem ˙alliel li kien iwaddab parti mit-taxxi li ji©bor f’butu? Qatt ma qrajt kif waqaft inkellem mara fit-triq u tlabtha tag˙tini nixrob? Din ˙a©a li l-Lhud l-anqas biss jo˙olmuha, jekk il-mara tkun Lhudija, a˙seb u ara jekk tkun mara mill-avversarji tag˙hom. Qatt ma qrajt kif fejjaqt l-im©iddmin? D˙alt fir-riskju li nittie˙ed jien u jittie˙du s˙abi. Qatt ma qrajt kif fejjaqt mill-bog˙od lill-qaddej tal-kap Ruman? U dan minkejja li r-Rumani ˙aqru ˙afna lil-Lhud! Jien g˙int lil kul˙add Óabbejt lil kul˙add Kemm jekk kien qribi, Kemm jekk kien ‘il bog˙od. Ma jidhirlekx li qed tqarraq bik innifsek? Mitt g˙al kul˙add U g˙alija, int u dak ir-ra©el l-iswed li niΩel minn fuq id-dg˙ajsa kwaΩi mejjet il-biera˙ filg˙axija intom indaqs, l-istess. It-tnejn xbieha tieg˙i, It-tnejn in˙obbkom. U n˙obbkom indaqs.’ RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

Tisliba Novembru 2006 MIMDUDIN: 1 u 4. G˙al din irra©uni…; 7. Tifta˙ dan u jinΩel lilma; 8 u 14. Qag˙du j˙arsu lejh; 9. Kristjani; 10. Mawrien jew safar; 12. Óafna du˙˙an jag˙mel hekk; 14. Ara 8 mimduda; 15. Liema wie˙ed?; 16. Dan fil-Kunvent issibu imma mhux Patri; 17. Safra --- bla bidu u bla tmiem!; 20. Tista’ ssibhom ©o 16 wieqfa dawn il-piΩijiet; 21. T˙assar --- m’g˙adux tajjeb; 24. Jekk tkun irqiqa jg˙idulek qisek din; 25. Dlonk; 26. Tixtrieh ming˙and tal-Karawet? 27. Je˙lisha minn xi disgrazzja; 28. Xi tag˙rif dwaru. TWEÌIBIET g˙at-Tisliba ta’ OTTUBRU, 2006 MIMDUDIN: 1. Sammut; 4. Misdud; 7. Uru; 8. AnzjuΩ; 9. Taqfel; 10. Irid; 12. UΩat; 14. Att; 15. Alet; 16. Pla; 18. Tti; 20. Wiçç; 21. Tqal; 24. Lavoro; 25. Sbirri; 26. Blu; 27. Sallab; 28. FamuΩa. WEQFIN: 1. Spanja; 2. Mazzit; 3. TuΩa; 4. Muti; 5. DifuΩa; 6. Delitt; 11. Rtali; 13. Abita; 16. Pwales; 17. Aroval; 18. Tqerru; 19. Illima; 22. Kobb; 23. Asuf. Ir-RebbieÓa tat-Tisliba ta’ Ottubru hi Maria Bellizi mill-Mosta IMPORTANTI: Ibg˙atu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LIL ÓBIEBNA, 78 Marquis Scicluna Str, Naxxar NXR 03 It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

Appostolat tat-Talb - Intenzjonijiet Novembru 2006 Issie˙e bint ukoll ma’ l-eluf ta’ Insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-intenzjonijiet li kull xahar il-Papa u l-Isqfijiet jag˙Ωlu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm altar jisma’ dak tag˙na lkoll flimkien!

Disinn • Outlook Coop

Ìenerali: It-tmiem g˙al kull forma ta’ terroriΩmu: Biex, kullimkien fid-dinja, tintemm darba g˙al dejjem kull sura ta’ terroriΩmu Missjunarja; L-iΩvilupp tal-kontinent Afrikan: Biex kull min jemmen i˙abrek flimkien ma’ g˙aqdiet o˙ra soçjali biex jitkissru lktajjen ©odda u qodma li qed iwaqqfu l-iΩvilupp tal-kontinent Afrikan. Isqfijiet: Sabiex fit-talb tag˙na g˙al dawk li ˙allew din id-dinja niftakru wkoll il-vittmi tat-traffiku, tal-gwerer u tal-vjolenza. 34

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna

WEQFIN: 1. G˙ar fil-blat; 2. Nadfuh bl-ilma; 3 u 19. Dan kontra tieghek?; 4. Assassinju; 5. Óares lejhom; 6. Bicca g˙odda --- tuΩaha meta ttaqqab; 11. Dort ma xi kantuniera; 13. Jista’ jag˙milhielek il-qattus; 16. Fuq dawn isir il-quddies; 17. Ma din ikun hemm marbuta l-ankra; 18. Jg˙idulha hekk g˙ax ikollha l-armi? …; 19. Ara 3 wieqfa; 22. Skultur famuΩ bl-isem ta’ Melchiorri; 23. T˙allix vojt.

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin: Il-Mellie˙a Tarxien Il-Birgu G˙arg˙ur Il-ÌΩira Óal Luqa Il-Mosta San Giljan Xag˙ra Birkirkara

Joe Deguara, hu P. Paul, SJ Cettina Albani, o˙t il-mejjet Br Michael, SJ Vivi D’Agostino Pietru Bezzina Paul Zarb John Mamo Giuseppe Muscat Felicia Galea Louis Micallef Antoine Azzopardi Carmela Borg Espedito Ebejer

BIEX IÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK U TgÓin FIL-ÓIDMA TAL-ÌiÛwiti Imla’ il-formola l-bajda li ssib fin-nofs ta’ din il-˙ar©a Ibg˙at offerta maΩ-Ωew© liri ta’ l-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija. NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE

PERMEZZ TAT-TELEFON

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP M’SCALA MANIKATA MELLIEÓA MÌARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT SAFI

50618916 jekk tixtieq taghti offerta ta’ Lm 3 50519210 jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ Lm 5 (li minnhom 30 çenteΩmu jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

(li minnhom 50 çenteΩmu jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA. G˙al kull tag˙rif: RM-LIL ÓBIEBNA, c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 03 Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899 Email: rmlh@jesuit.org.mt

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 9135 2149 2578 2165 4518 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 8052 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2163 7881 2157 6769 2157 3317 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824

SENGLEA SIÌÌIEWI SLIEMA STA LUÇIJA ST. JULIAN’S ST PAUL’S BAY TARXIEN XGÓAJRA ÛABBAR ÛEBBIEGÓ ÛEBBUÌ ÛEJTUN ÛURRIEQ GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ VICTORIA XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2169 0019 2146 1377 2146 4804 2133 2375 2189 6093 2133 6914 2157 1854 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2164 0651 2167 5009 2164 9680 2168 2143 2155 2613 2155 5518 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

RM2000 Lil-Óbiebna • NOVEMBRU 2006

mhix sempliçi rivista Hija ˙abib veru li ji©i jΩurek f’darek kull xahar Imma ming˙ajr l-abbonamenti u l-g˙ajnuna tal-qarrejja mhux possibbli li din ir-rivista tibqa’ tasal g˙and l-eluf ta’ qarrejja. G˙andna spejjeΩ kbar ta’ stampar u ta’ posta. Niddependu mill-qarrejja stess biex nistg˙u inkomplu din l-opra sabi˙a.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK ILLUM Tista’ tabbona, jew i©©edded l-abbonament tieg˙ek b’diversi modi: Bil-Posta: Ibg˙at çekk jew postal order indirizzat lill-Editur RM2000/Lil ÓBIEBNA f’dan l-indirizz: 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Floriana. • Bil-Mobile: Ibg˙at SMS • Bit-Telephone: Çempel in-numru li jg˙odd g˙all-lokalità tieg˙ek. (aqleb il-pa©na g˙al aktar dettalji ) 36

NOVEMBRU 2006 • RM2000 Lil-Óbiebna