2011-09-November by RM2000

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Novembru 2011 • Sena 62 • Numru 9 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

X'jibqa'?

X’jibqa’ quddiem il-fra©ilità tal-bniedem? Quddiem bniedem marid serjament? Quddiem bniedem li kisser ˙ajtu bid-droga? Quddiem il-faqar, oçeani ta’ nies f’˙ajja miΩerabbli? Quddiem il-mewt ta’ xi˙add g˙aΩiΩ? Liema kelma se ssabbar? Liema azzjoni se ddewwi? B’liema mezz jitfejqu dal-©rie˙i? M’hemmx mezz biex tfejjaq. M’hemm xejn x’tista’ tag˙mel. Vojt. Dlam. Abbiss. Tibqa’ biss ˙a©a wa˙da, Li biha l-ferita ma titfejjaqx, Imma l-u©ig˙ jittaffa. U l-bniedem jista’ jg˙ix, jiemu mtaqqla, A˙jar. Tibqa’ t-tbissima ©enwina ta’ xi˙add It-taptipa fuq l-ispalla li tfisser, ‘Jien hawn.’ Il-mixja pass pass mat-tbatija tal-ie˙or. U t-tama, li mhux kollox jispiçça Hekk kif ng˙alqu g˙ajnejna hawn.

2 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

induqu mit-tjubija t’Alla lejna. Wisq drabi nkunu mehdijin wisq bina nfusna biex ninteb˙u b’din l-im˙abba. Sa mill-bidu Alla kien mag˙na f’din l-istorja u naf li se jkun mag˙na fil-mumenti ibsin li g˙ad irridu ng˙addu minnhom. A˙na ma nafux kif u meta, imma Ibni da˙˙luh il-˙abs ilbiera˙. Sena l-pajpijiet tal-istonku ne˙˙ewlu, Huwa jaf! ilu kienu qed isuq fis-sakra u tajjar imma g˙adu ma jistax jiekol ikel Itolbu g˙al ibni. Nittama li solidu. Ωa©˙Ωug˙ tal-età tieg˙u, li spiçça f’dan iΩ-Ωmien li jrid jg˙addi l-˙abs Kont nitlob g˙al ˙a©a wara f’koma g˙al ˙afna xhur. Bid-daqqa, japprofitta minnu biex ja˙seb u l-o˙ra. Nemmen fil-mirakli u naf ibni spara minn ©ol-windscreen. jirrealiΩΩa kemm ˙abbu Alla u jifta˙ li se jg˙addi g˙all-a˙jar. Din hi B’miraklu anqas kiser g˙adma qalbu g˙alih biex ikompli jbierku. t-talba tieg˙i. Mo˙˙ni dejjem f’dan wa˙da u ebda ©rie˙i gravi. Alla Kemm rigali joffrielna Alla iΩ-Ωag˙Ωug˙ u l-familja tieg˙u. U salva liΩ-Ωew© Ωg˙aΩag˙ minn f’˙ajjitna. Minna jiddependi rrid inΩid li din familja nisranija mewt Ωgura. kemm ikollna qalbna miftu˙a biex tajba ˙afna. Naf li bl-ebda mod ma nilqg˙uhom u nag˙mlu xi ˙a©a Kuljum kont nitlob g˙aΩΩag˙Ωug˙ li tajjar ibni. Kont nitlob ˙aduha kontra ibni li kkawΩa din il- sabi˙a bihom f’˙ajjitna. passjoni kollha g˙al dil-familja. Dan g˙all-©enituri tieg˙u, g˙ax kien Missier imnikket iΩda fil-paçi l-a˙˙ar mort inΩurhom u tlabthom l-uniku tifel li kellhom. Tlabt biex jifta˙ g˙ajnejh, u feta˙hom. Tlabt jitolbu g˙al ibni. Ósieb: Meta tlajna l-qorti fuq il-kaΩ biex jo˙ro© mill-koma, u ˙are©. Dal-missier qal li jemmen filkull ma talbu kien li ibni jitlobhom mirakli. Qabel tg˙id jekk temminx Tlabt li jne˙˙ulu l-pajpijiet minn griΩmejh biex ikun jista’ jitkellem. ma˙fra u li jmur g˙all-counselling jew le fil-mirakli, wie©eb ftit g˙al biex isib l-g˙ajnuna fil-problemi Ne˙˙ewhomlu wkoll, g˙alkemm dil-mistoqsija: liema kien l-akbar tieg˙u. U mbag˙ad issib min g˙adu ma jistax jitkellem. Anke miraklu fl-esperjenza ta’ dal-missier: jg˙idlek li fid-dinja m’g˙adx hawn li ibnu u l-vittma tal-bluha tieg˙u min i˙enn u ja˙fer! Dawn in-nies baqg˙u ˙ajjin, jew li l-©enituri talg˙andhom kull dritt ikunu mimlijin vittma kienu kapaçi j˙obbu u ja˙fru rabja g˙al ibni. Imma fil-fatt altru lil min kisser il-˙ajja tal-uniku tifel li m’humiex irrabjati g˙alih. Tassew tag˙hom? Jekk Alla huwa m˙abba, i˙obbuh! Huma rigali prezzjuΩi fejn tarah l-aktar preΩenti u qawwi: ming˙and Alla g˙alina fis-sofferenzi fil-fatt li t-tifel ˙are© mill-koma, tag˙na. jew fil-fatt li l-©enituri tieg˙u Ming˙ajr il-˙niena u t-tjubija g˙elbu r-rabja, il-mibeg˙da u s-sens tag˙hom din l-istorja kollha kienet ta’ tpattija lejn min ˙assrilhom lil tkun salib tqil wisq biex in©orruh. binhom? Liema kien l-akbar miraklu Huma çans ie˙or biex nistg˙u f’din l-istorja vera?

LIEMA KIEN L-AKBAR

MIRAKLU?

Id-dinja se Mhux l-ewwel darba li nisimg˙u min jg˙id li d-dinja se tispiçça. Ìesù stess jitkellem dwar l-a˙˙ar tad-dinja u l-©udizzju universali. Il-Knisja dejjem tkellimna dwar il-˙ajja eterna, jew il-˙ajja li ©ejja. X’ifisser dan kollu? 4 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Id-dinja saret miljuni ta’ snin ilu, imma mhix ser tibqa’ g˙al dejjem. Bil-mod il-mod id-dinja qed toqrob lejn ix-xemx u ©urnata g˙ad tin˙araq. Kristu wkoll jitkellem fuq li d-dinja g˙ad tispiçça. Id-dinja kif nafuha a˙na g˙ad tispiçça. Imma x’se jkun sar mill-umanita’ sa dak iΩ-Ωmien ˙add ma jista’ jkun jaf. Fil-Van©elu insibu deskrizzjoni qawwija ta’ x’se jkun ifisser l-a˙˙ar tad-dinja g˙alina l-bnedmin. Hekk jiddeskrivih Ìesu’: “Meta ji©i Bin il-bniedem filglorja tieg˙u u bl-an©li kollha mieg˙u, mbag˙ad joqg˙od fuq it-tron glorjuΩ tieg˙u. U quddiemu jin©abru l-©nus kollha, u hu jifridhom minn xulxin, b˙alma r-rag˙aj jifred in-nag˙a© mill-mog˙oΩ: in-nag˙a© iqeg˙edhom fuq il-lemin tieg˙u u l-mog˙oΩ fuq ix-xellug. Imbag˙ad is-Sultan jg˙id lil dawk ta’ fuq il-lemin tieg˙u, ‘Ejjew, mberkin minn Missieri, ˙udu b’wirt tag˙kom is-Saltna li t˙ejjiet g˙alikom sa mill-˙olqien tad-dinja. G˙ax jien kont bil-©u˙ u tmajtuni, kont bil-g˙atx u sqejtuni, kont barrani u lqajtuni, kont g˙eri u libbistuni, kont marid u ©ejtu tarawni, kont fil-˙abs u ©ejtu ΩΩuruni.’ [Mt25:31-37] Nafu tajjeb li din mhix xi deskrizzjoni xjentifika, imma wa˙da spiritwali, fejn Ìesu’ jrid jg˙idilna li l-umanita’ trid tasal biex tag˙ti kont ta’ g˙emilha u li dak li nag˙mlu ma’ xulxin a˙na nkunu qed nag˙mluh mieg˙u stess.

Quddiem dan kollu x’g˙andek ta˙seb? X’inhu l-aktar importanti: li tkun taf kif u meta se tispiçça d-dinja jew li tg˙ix sewwa l-˙ajja tieg˙ek tal-lum? Il-vera mistoqsija mhix kif se tkun il-˙ajja l-o˙ra, imma kif g˙andek tg˙ix il-˙ajja t’issa. Ûomm f’mo˙˙ok dan li ©ej: • Il-kliem li jg˙id il-Van©elu fuq l-a˙˙ar tad-dinja huwa viΩjoni poetika u mhux xi deskrizzjoni xjentifika. Mhux qed jiddeskrivi eΩattament kif ser ji©ru l-affarijiet. • L-iskop kollu tad-dinja huwa li twassal l-umanità g˙and Alla. Meta kul˙add ikun wasal, id-dinja tkun qdiet ilmissjoni tag˙ha. • Il-bniedem kapaçi jadatta ru˙u g˙al kollox. Sakemm tasal biex tispiçça d-dinja hu jkun sab modi o˙ra kif jg˙ix u jikber. • B’dak li tg˙ix u tag˙mel int tista’ tqassar jew ittawwal il-˙ajja tieg˙ek u tad-dinja. IbΩa’ g˙all-ambjent. • Li jg˙odd mhux kemm tg˙ix, iΩda kif tg˙ix. • Inutli tinkwieta fuq il-futur jekk tittraskura l-preΩent.

• Il-©urnata tal-lum ser tg˙ixha g˙alla˙˙ar darba. G˙ada ser tkun ©urnata g˙al kollox ©dida. • Mhux veru li m’g˙andniex Ωmien. Meta tassew irridu Ω-Ωmien, kapaçi nsibuh, meta ma rriduhx anqas minuta minnu ma nsibu. Meta mmutu jispiçça Ω-Ωmien. Nid˙lu f’dik li nsej˙ulha l-eternità. Imma xi tkun din l-imbierka eternità? Kif tista’ tg˙ix bla ma jkun hemm xi tip ta’ Ωmien u spazju li tg˙ix fih? Sakemm g˙adna ˙ajjin f’did-dinja bilfors irridu ng˙ixu minuta wara minuta, ©urnata wara ©urnata. Ng˙oddu s-sieg˙at, ix-xhur, is-snin. Trid tg˙ix ˙a©a wara l-o˙ra. Miskin hu min jipprova jg˙ix jew jag˙mel kollox f’daqqa. Jispiçça mkisser Ωgur. Imma meta mmutu no˙or©u middinja taΩ-Ωmien. Il-˙in ma jg˙oddx aktar. Tg˙odd biss l-esperjenza li nkunu g˙addejin minnha. U din hi l-eternità. Hija l-˙ajja ming˙ajr qisien u ming˙ajr Ωmien. F’did-dinja stess di©à g˙andna esperjenza çkejkna ta’ dan. Biex nifhmu RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 5

ftit a˙seb f’meta tkun qed tie˙u gost x’imkien jew ma’ xi ˙add, iΩ-Ωmien tinsieh g˙al kollox. Jg˙addu s-sieg˙at bla ma tkun taf. Sag˙tejn mal-˙abiba fuq it-telefon, tarahom qishom minuta. Ìurnata hike u divertita ma’ ˙abib talqalb tg˙addi f’˙akka t’g˙ajn. Óames sieg˙at disco fejn tkun qed tie˙u gost jg˙addu b˙al kieku xejn. Hekk ukoll l-eternità. IΩ-Ωmien ninsewh u jibqa’ biss il-gost ta’ l-esperjenza. Alla huwa l-akbar u l-aqwa esperjenza, g˙ax Alla huwa l-akbar gost. U, innota sewwa, il-gost veru ji©i meta tkun ma’ min t˙obb tassew u bis-serjetà. L-im˙abba tnessik iΩΩmien. Alla huwa m˙abba. G˙alhekk g˙al Alla ma hemmx Ωmien!

Biex tkun lest g˙all-futur ara kif qed tg˙ix il-preΩent. A˙seb ftit fuq kif qed tg˙ix iΩ-Ωmien li g˙andek. L-iskuΩa li ‘m’g˙andix Ωmien’ hija gidba. Il-problema mhux li m’g˙andniex Ωmien, imma li ma nkunux irridu nie˙du Ω-Ωmien biex nag˙mlu dak li hu sewwa. G˙al dak li hu ta’ gost u pjaçir, kul˙add isib iΩΩmien. Ara jekk dawn li ©ejjin jg˙oddux g˙alik: • Biex iççempel lil xi ˙add li hu simpatiku g˙alik g˙andek sag˙tejn s˙a˙... Imma biex iççempel lil xi ˙add antipatku qatt ma ssib il-˙in. • Biex tara dak il-film jew programm fuq it-TV li jog˙©bok lest tibqa’

mqajjem... Imma biex ta˙sel Ωew© platti wara l-ikel m’g˙andekx Ωmien! • Biex tibqa’ tpaçpaç g˙and tal-˙anut g˙andek il-˙in kollu… Imma biex tmur tara lil xi ˙add marid l-isptar m’g˙andekx Ωmien! • Meta ©iet fuqek xi problema kbira u t˙ossok iddisprat malajr tinΩel g˙arkupptejk titlob... Imma meta kollox ikun sejjer tajjeb u lil Alla m’g˙andekx bΩonnu, ma ssibx Ωmien tg˙id talba wa˙da. Ibda issa. Ag˙mel lista ta’ l-affarijiet illi tg˙id li m’g˙andekx Ωmien tag˙milhom. Malajr tinduna li, fil-fatt, mhux Ωmien m’g˙andekx imma aptit!

A˙seb fis-skiet fuq dan: MUMENT WIEÓED... Mument wie˙ed hu eternità... Jista’ ji©bor esperjenza li ma titfissirx: twelid ta’ tarbija, mewt ta’ persuna g˙aΩiΩa, xena meraviljuΩa... Mument wie˙ed hu g˙erf kbir... F’mument wie˙ed dawl profond imiss il-qalb u l-mo˙˙. Il-mo˙˙ jara u l-qalb tifhem xi misteru tal-˙ajja,

6 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

x’inhi l-im˙abba, xi tfisser ˙biberija, x’inhi l-verità... Mument wie˙ed hu rigal... Waqaft tisma’ lil ˙uk imnikket. Imxejt pass ma’ xi batut. Jekk tajt ˙inek, tajt ˙ajtek u m’hemmx im˙abba akbar minn din: li wie˙ed jag˙ti ˙ajtu! Mument wie˙ed g˙andek. Dal-mument huwa issa...!

Su r P atr i IÛ-ÛagÓÛugÓ

Pro©ett ta’ Darren – It-Tieni parti

(Ikompli mill-˙ar©a ta’ Ottubru tal-RM2000-LilÓbiebna)

(L-istorja s’issa: Darren, Ωag˙Ωug˙ modern, isib ru˙u ffaççjat minn ˙ajja bla sens. Mitluf u m˙awwad dwar x’jista’ jag˙mel il-˙ajja sabi˙a. Jitlaq minn dar ommu u missieru, ifittex ftit sens u skop. Fi triqtu jiltaqa’ ma’ bosta persuni li, b’dak li jg˙ixu jew jg˙idu, jg˙allmu lil Darren fejn jista’ jsib il-veru fer˙ tieg˙u.) Hu u riesaq lejn il-wil©a ra dabra sewda tit˙arrek fil-bog˙od il-bog˙od. Kien g˙adu kif st˙ajjel li kien wa˙du f’dawk l-in˙awi miΩg˙udin raba’ mog˙xa msaqqaf b’©elu ka˙lani. Hu, l-art u s-sema. Issa hemm is-sema, l-art, hu u d-dabra sewdinija. It-tidwir tar-rota fis qarrbu lejn id-dabra li ssawret f’patri mg˙a©©el. Darren niΩel mir-rota u ˙affef wara l-patri. “Hawn, Sur Patri! Il-jum it-tajjeb! “Lilek ukoll, sie˙eb.” “Fejn sejjer?” “Ma nafx.” “Kif ma tafx?” “G˙ax kuljum ng˙addi minn mog˙dijiet li ma nafx biex forsi nispiçça f’in˙awi li ma nafx.” “U jekk tispiçça f’in˙awi li taf?” “Nie˙u gost li wasalt f’post li di©à naf minn post li ma kontx naf.” “U jekk tispiçça f’post li ma tafx?” “Aaa! Nog˙xa niskopri dak l-imkien ©did.” “G˙alfejn dit-tfittxija ta’ mog˙dijiet ©odda? Mhux a˙jar tg˙addi minn toroq li di©à taf li jwassluk fejn taf li se tasal?” “Ma nistax niskopri bla ma n˙uf. Ni©©ammja. Anke dak li jidher di©à mag˙ruf issiblu trufijiet ©odda jekk tersaq lejh minn bnadi o˙ra.” “Kif?” “Qatt imxejt b’wiççek ‘il fuq?” “Iva. Darba ppruvajt nag˙mel hekk il-Belt. In˙obb in˙ares lejn il-bini RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 7

b’gallariji ta’ kull g˙amla u daqs. Ridt nitpaxxa narahom sew jien u miexi. Imma d˙alt f’˙ofra darbtejn u ˙adtha g˙al wiççi.” “U qtajt qalbek.” “Tassew. M’er©ajtx ippruvajt.” “Aaa!” “U darb’o˙ra ridt nara sew il-pittura meraviljuΩa mas-soqfa tal-Palazz tal-Belt. Imma qlajt g˙onqi. U m’hemmx fejn tista’ tpo©©i biex toqg˙od t˙ares lejhom sew fit-tul b’wiççek ‘il fuq. Po©©ejt fl-art u ma ˙allewnix. “ “U qtajt qalbek.” “Tassew. Imma nixtieq niddobba si©©u bir-roti biex nid˙ol bih. Imbag˙ad inkun nista’ niΩΩerΩaq ˙elu ˙elu fih, b’wiççi ‘l fuq. Hekk Ωgur jirnexxili narahom sew bil-kwiet.” “Idea tajba, sie˙eb.” “Ta˙seb? “ “Il-g˙ala le? “ “Aaa! Hemm, allura inti patri?” “Hekk hu. M’iniex biss liebes libsa ta’ patri imma jien tassew patri.” “Tista’ tg˙id li int fer˙an, Sur Patri?” “Iva. Bniedem hieni jien!” “Fejn toqg˙od Sur Patri?” “Noqg˙od hemm u hawn. Xorta wa˙da g˙alija. B˙alissa qed noqg˙od hemm, ara. U ppuntalu subg˙u lejn monasteru b’kappella çkejkna m˙axkna mieg˙u fuq g˙olja ftit imbieg˙da. “ “Jekk trid ejja safejni meta tkun tista’. Indawrek mal-post u tkun tista’ tiltaqa’ ma’ s˙abi l-patrijiet. Wie˙ed minnhom i˙obb jivvja©©a bir-rota b˙alek. G˙andu rota b’wie˙ed u g˙oxrin ger.” “Ni©i, grazzi ˙afna. Allura, il-g˙ala g˙edtli li, toqg˙od fejn toqg˙od, xorta wa˙da g˙alik?” 8 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

“G˙ax hekk hu. Qalbi mhix marbuta ma’ bini u ma’ ta’ ©o fih.” “Imma importanti li jkollok dar, le?” “Huwa tajjeb li wie˙ed ikollu kenn, mela le. Imma mhux biex jintrabat u jorbot qalbu mieg˙u ΩΩejjed.” “Ma’ xiex torbot qalbek mela?” “Tista’ tg˙id ma’ xejn, sie˙eb. Biss, il-ftit li g˙andi napprezzah, tafx.” “U l-ilma, l-arja, l-g˙elieqi, il-fjuri, issi©ar?” “Aaa! Dawk rigal meraviljuΩ minn Alla Divin. Nixrob is-sbu˙ija tag˙hom u nitrejjaq minnhom. Ma neqridhomx bil-kilba.” “U ommok u missierek?” “A˙na mislufin lilhom sakemm inkunu nistg˙u nieqfu fuq saqajna biex nishru ˙alli nil˙qu l-milja ta’ ˙ajjitna. U huma mislufin lilna biex in˙obbuhom u nirrispettawhom, anke meta jidhrulna mxaqqin, mhux perfetti.” “Kif tista’ t˙obb lil xi ˙add imxaqqaq?” U qallu. Qallu Ω-Ωag˙Ωug˙ Sur Patri li l-im˙abba tbejjet u titwieled u toktor u tfur bl-abbundanza u xxappap lil ˙addie˙or f’qalb li t˙obb u t˙obb ming˙ajr ©udizzju. “ **** U f’mo˙˙ it-tfajjel baqa’ jberren kliem is-Sur Patri, li qabel xejn wie˙ed g˙andu jitg˙allem i˙obb lilu nnifsu. Il-g˙ala dan? Xtaq jifhem tassew. U raqad u tqalleb, u ˙olom u tqalleb u dam sa ma fehem. Mal-g˙odwa bakkar u xtara Ωew© qsari pari©© bil-ward qed jifta˙. Po©©a wa˙da mal-bieb tal-kamra t’ommu u l-o˙ra ma’ dik ta’ missieru. Óallielhom nota pari©© malqasrija li tg˙id: “Qed na˙dem fuq pro©ett. Miexi. In˙obbkom, naf. B˙alissa qed nipprova

nifhem kif in˙obb lili nnifsi. Hemm torta tat-tuffie˙ friska fil-fri©©. Ma qsamthiex.” Darren. F’˙inijiet differenti dakinhar stess, l-omm u l-missier raw u qraw in-nota ta’ binhom. It-tnejn damu hemm stenduti j˙arsu lejn in-nota. St˙ajluha torta b’˙afna saffi u tog˙miet. Óabblithom u qanqlithom fl-istess ˙in. Demg˙a pari©© Ωelqet ma’ ˙addejn ittnejn. Imma ma kinux jafu. Torta o˙ra sabet ru˙ha f’˙o©or iΩ-Ωew©t ixju˙ ta’ spirtu tewmi. Fer˙u u qasmuha ma’ s˙abhom li ta’ kuljum igorru li ma jΩurhom ˙add. Ûammew biçça g˙al mat-te ˙alli jkunu jistg˙u jg˙idu lit-tfajjel x’tog˙ma bnina kellha dik it-torta tat-tuffie˙. Omm Darren da˙let f’kamret binha u waqfet ˙esrem. Kienet drat id-dehra g˙erja tal-kamra-çella ta’ binha. Imwa˙˙la mal-˙ajt, dari vojt, biswit it-tieqa issa rat numru ta’ ritratti bil-kitba ta˙thom. Marret tara x’kienu. Hi u tara u taqra u tixtarr Ωelqitilha minn idha n-nota li kienet ©abet mag˙ha g˙al binha. Louise ta’ qalbha sewda Hu u g˙addej mit-triq ta’ fuq l-irdum sema’ bikja minn wara kappella çkejkna tindokra x-xag˙ri. Serra˙ ir-rota ma’ blata u mexa lejn il-˙oss. Ir-ri˙ li n©ema’ mal-jum kien batta, u xtaq kieku j˙affef biex isib ˙anut ˙alli jitrejjaq b’te vojt u xi biskuttell imfettet b˙alma dara jie˙u g˙and Lippu sid Mullu. IΩda dik il-bikja li kien sema’ sej˙itlu lejha. Fuq çinta lema˙ tfajla bilqieg˙da, rasha f’˙o©orha marsusa bejn il-pali ta’ jdejha. Po©©a ˙dejha. “Xi ©ralek tfajla? Nista’ ng˙inek? “Óallini!” “Ma rridx indejqek. Smajtek u t˙assibt. Dak kollu. Jekk tridni nitlaq, nitlaq.”

G˙adda l-˙in bla ma Darren ta kas. Nesa x-xenqa g˙at-te vojt jismot u biskuttell imfettet. Quddiemu kien hemm mifruxa medda bla tarf ta’ ba˙ar u sema fiddiena, u ma©enbu tfajla bi spirtu sewdieni. Na˙a mlietu bil-hena u na˙a b’taqtiq ilqalb. Stenna. Xorob id-dehra u ssamma’ nifs it-tfajla. “G˙adek hawn?” “E˙e.” “G˙aliex? Ma tafnix. Mur.” “Bqajt g˙ax ma nafekx. Kieku nafek kont inkun naf jekk g˙andix nitlaq. La ma nafekx, bqajt. G˙al li jista’ jkun.” “M’iniex se nag˙mel xi wa˙da. TibΩax.” “Tajjeb.” “Telaqni l-©uvni li n˙obb fuq li n˙obb.” “Taf il-g˙ala?” “Sab o˙ra li toqg˙odlu. “ “Iblah li hu!” “Ma tafnix.” “Tassew. Imma la qed tibkih, g˙andek qalb.” “B’daqshekk?” “G˙andek xi ˙a©a prezzjuΩa. Taf t˙obb. Hawn min ma jafx i˙obb g˙ax mo˙˙u biss fih innifsu. Naf nies li kibru u ma kibrux.” “G˙adek Ωg˙ir. Kif taf dan kollu?” “Ag˙ma m’iniex.” “Ma na˙sibx li qatt nista’ ner©a’ n˙obb.” “B˙alissa hekk qed t˙oss. Naturali. Jekk qalbek ma ddeffishiex fit-tajn u tinbela’ fit-tiçlis, ‘il quddiem taraha mod ie˙or.” “U int, b˙alek, kif taf? G˙adek Ωg˙ir.” “M’intix akbar minni wisq. B˙alissa qed in˙ossni ˙anex f’dinja bla qies. Biss naf li anka g˙al ˙anex hawn post. Kif nista’ naqta’ qalbi meta naf li tant hemm x’niskopri?” “Donnok xi˙.”

“Dak g˙ax dan l-a˙˙ar qed nit˙addet ma’ min jaf aktar minni. Qed naqra ˙afna u na˙seb ukoll. “ “G˙alfejn?” “Qed nag˙mel pro©ett fuq il-fer˙. Imma issa sar aktar minn sempliçi pro©ett g˙alija. “ “Il-fer˙ ma jeΩistix. Na˙sbu li nkunu fer˙ana meta ma nkunux. U meta na˙sbu li nkunu, ti©ri xi ˙a©a li tfarrkilna kollox. Óu minni ...” “Sa ftit ilu hekk kont na˙sibha.” “U issa?” “G˙adni qed nipprova nifhem. Kmieni wisq. Dalg˙odu, pereΩempju, tkellimt ma’ Ωag˙Ωug˙ daqsi. Ma kontx nafu qabel. Waqaf jg˙inni waqt li kont qed nonfo˙ it-tajer tar-rota. Billi qbadnieha sew, stedintu jirkeb warajja biex immorru dawra. Tg˙idx kemm tkellimna. Dan sie˙bi Simon g˙adu qed jistudja b˙ali. Qed i˙ossu mg˙obbi bir-risponsabbiltà li jg˙in lil ommu tie˙u ˙sieb o˙tu b’diΩabilità. Ìieli jkollu jo˙ro©ha mieg˙u, u issa s˙abu lanqas iridu jafu bih aktar. Imma taf x’qalli meta staqsejtu jekk g˙amilx f’qalbu u jekk hux qed jie˙u lil o˙tu fuq demm id-dars? “ “X’qallek?” “Simon qalli, ‘u ma tarax! Se nikkoppa g˙ax ja˙sbuha hekk? Huma tilfu! Li kieku saru jafu lil Cynthia, forsi kienu jitg˙allmu xi ˙a©a. Inkun ©ifa jekk in˙ossni nist˙i g˙ax Cynthia o˙ti jew g˙ax ©ieli to˙ro© mieg˙i.’ Tbissem meta qalli hekk. Veru skantani u g˙allimni dan Simon li sirt naf illum.” “Óa ng˙idlek, ma tantx issib b˙alu!” “Issib, mela ma ssibx. Nies b˙al Simon trid tag˙rafhom.” “Xi trid tg˙id biha?”

“Kultant na˙seb li qed infittxu f’˙addie˙or affarijiet vojta. “ “Allura, fuq li g˙edtli qabel, int fer˙an?” “Qed niskopri affarijiet li jag˙mluni fer˙an. B˙al Simon, pereΩempju. Ili Ωmien twil ma nitkellem ma’ xi ˙add b˙alma tkellimt ma’ Simon. Lanqas m’ommi u missieri ma nitkellem hekk. Il-fatt li stajt nitkellem mieg˙u, u semag˙ni u jien smajtu ... iva, ˙assejtni fer˙an.” “Jien ukoll.” U tbissmitlu u ˙aditlu b’idejh. “Jien Louise bil˙aqq, u n˙ossni a˙jar li ltqajt mieg˙ek illejla!” **** Il-˙ajt çimiterju tal-kamra ta’ Darren beda jimtela bl-uçu˙ tal-persuni ©odda li ˙ajtu ˙abtet ma’ tag˙hom u beda jsir jafhom. Mag˙hom Ωied in-nota t’ommu li stednitu jmorru jieklu ikla ˙ut Marsaxlokk, we˙idhom. Dakinhar ukoll, missieru staqsieh jekk iridx rota ©dida. Darren qallu li b’li kellu kien moqdi. Missieru nstamat g˙ax stenna li Darren kien se ja˙tfu fil-kelma, u ma qallu xejn aktar. Darren kien se jispjegalu li kien qed jag˙mel esperiment biex ma joqg˙odx dejjem jixxennaq g˙al affarijiet ©odda, iΩda waqaf g˙ax ma kienx il-waqt. Fuq il-kompjuter, il-pro©ett kien qed jin˙ema ©mielu. **** Jum fost l-o˙rajn, hu u jistenba˙, Darren ˙ass ©ismu mla˙la˙ u mo˙˙u çar. Fommu ççarrat fi tbissima kbira. Tar mis-sodda mimli ˙erqa, miftu˙ g˙al jum ie˙or, i©ib li j©ib mieg˙u. Din in-novella me˙uda mill-ktieb “IR-REGETTIER U L-MUÛEW TAL-KLASSI” ta’ Nora Macelli, 2009. Id-d˙ul mill-bejg˙ tal-ktieb huwa g˙as-St Jeanne Antide Foundation (www.antidemalta.com) RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 9

sorijiet

Konna Esperjenza vera

Konna Ωew© sorijiet. Bag˙tuna l-Bulgarija biex nibdew dar tal-missjoni. Anqas konna nafu kelma bil-Bulgaru, imma ©iet wa˙da soru Bulgara g˙al xi ftit ©img˙at mag˙na biex tg˙inna fil-lingwa. Ma tantx damet u ˙allietna b˙al Pilatu fil-Kredu. Ma konniex nafu fejn se nag˙tu rasna. Imnalla kien hemm soru o˙ra Bulgara li offriet li tg˙addi ftit xhur sewwa mag˙na sakemm stajna nikkomunikaw b’lingwa li g˙alina ma kienet xejn façli. Sadattant konna sibna dar çkejkna, qrib il-Knisja Kattolika tarra˙al. Kienet tassew çkejkna, mitluqa u b’elf bΩonn. Il-bibien kienu mag˙mula

10 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

minn twavel qodma li kienu xxaqqu berah biΩ-Ωmien u l-klima kiefra tal-post. A la bulgara, xi˙add sadd ix-xquq u t-toqob tal-bibien bi ftit siment. Tista’ ta˙seb kif, bit-tisbit, dan is-siment kien tfarfar u g˙eb u ˙alla x-xquq jikbru. Tant li kienu qishom passatur li minnhom kienet tg˙addi l-kes˙a tremenda li tag˙mel ix-xitwa Bulgara. Il-kes˙a… g˙adu kiefer li jxoqqlok g˙admek u ma j˙allikx tie˙u nifs. Mal-kes˙a trid iΩΩid l-umdita’ kbira li titla’ mixxmara Danubju li kienet fil-qrib. Kull biçça ˙wejje© kien tispiçça

miblula u ©ieli, anke wara ftit minuti barra, konna nispiççaw imxarrbin daqs li kieku nqbadna f’xi ˙alba xita. Filg˙odu konna nqumu u nsibu ˙wejji©na kes˙in sil© u mxarrbin bl-umdità. Sa˙ansitra wasalna li, qabel norqdu, inqeg˙du ˙wejji©na bejn il-kutri, biex ma nsibuhomx imxarrbin filg˙odu. Naqra naqra bdejna nirran©aw iddar. L-ewwel ˙a©a li g˙amilna kien li da˙˙alna sistema çentrali li ssa˙˙an id-dar. Ming˙ajrha tmut! Imma x’jiswa li jkollox sistema tajba kemm hi tajba jekk ma jkollokx elettriku biex t˙addimha. Id-dawl kien jinqata’ kontinwament u konna nispiççaw

bil-‘radiators’ kes˙in u n©azzati. Iljieli bla rqad. Ma tista’ ssib ebda mod biex tissa˙˙an. T˙ossok se tmut. Tant kienet kbira l-kes˙a li l-borra kienet tin©azza mat-twieqi (ming˙ajr persjani) u kien ikollna nistennew li xi ra©© xemx idewwibha biΩΩejjed biex nistg˙u naqalg˙uh u naraw ftit dawl fil-kmamar. Quddiem il-bieb kienet tifforma roqg˙a sil© mo˙xon Ωew© pulzieri u ma tissugrax tirfisha g˙ax Ωgur tispiçça b’xi sieq miksura. Fenomenu li qatt ma konna rajna qabel kien li ©ieli s-s˙ab stess jintlaqat minn ri˙ tant kiesa˙ li jin©azzahom hemm fis-sema. Dehra tassew sabi˙a, imma ma tridx iddum barra aktar minn ˙ames minuti g˙ax tin©azza int ukoll. Kellna bilfors naraw kif se nsa˙˙nu d-dar bil-˙atab. Imma flus g˙all-˙atab ma’ kellniex. Sa˙˙a biex immorru naqtg˙u il˙atab a˙na anqas. Il-fa˙am ukoll kien jiswa l-flus, barra li jimlilek kullimkien bil-˙mie©. Sadattant anqas kalzetti ˙oxnin ma kellna. Saqajna dejjem in©azzati. Sakemm darba ©iet wa˙da mill-©irien g˙andna u meta ratna bla kalzetti tatha rasha. “Kif jista’ jkun? Se timirdu kollha jekk tibqg˙u sejrin hekk.” Ma g˙addietx il-©urnata li ma narawhiex ©ejja lura b’˙afna kalzetti ˙oxnin tas-suf li kienet ˙admet b’idejha hi stess. Darb’o˙ra, konna g˙and familja g˙adhom Ωg˙ar. Meta saru jafu bil-problema tal-kes˙a li kellna, l-ir©iel tag˙hom malajr da˙lu biex isalvawna. Ìew id-dar, stallaw speçi ta’ çmieni fil-kmamar, u ©abu kemm fel˙u ˙atab u fa˙am. Qatt aktar ma ˙allewna neqsin mill-˙atab. Meta aΩΩardajna ng˙idulhom li hemm bΩonn li nibdew in˙allsuhom tal-˙atab kwaΩi ˙adu g˙alihom. “Kif,” qalulna, “Intom sorijiet. A˙na rridu nag˙tu lilkom u mhux intom tag˙tu lilna!”

G˙alkemm min-na˙a tal-qassisin u l-kbarat Ortodossi ftit sibna simpatija, minna˙a tan-nies sibna qlub tajba li ˙abbewna u g˙amluna ˙a©a wa˙da mag˙hom. Darba wa˙da, mara qrib tag˙na staqsietna kemm ilna ma nieklu ftit la˙am. Kollna ilna ma naraw la˙am ©img˙at twal. Il-la˙am kien g˙oli u mhux lakemm issibu. Firra˙al iΩ-Ωew© ˙wienet Ωg˙ar li kien hemm g˙alqu g˙ax fallew. Biex nixtru kellna mmorru fl-eqreb belt Ωg˙ira li kienet xi sag˙tejn karozza ‘l bog˙od. Miskin min kien b˙alna li, g˙all-ewwel erba’ snin li konna hemm ma kellniex karozza. Ikollok tg˙ix b’li ssib. Dil-mara bg˙atitna g˙and ˙abiba tag˙ha li kienet ta˙dem f’biççerija talla˙am ‘il bog˙od ˙afna. Ma kienux ibieg˙u la˙am lin-nies, imma biss lil-lukandi u stabbilimenti kbar fil-bliet l-aktar importanti tal-Bulgarija. Bis-sewwa u bid-dnewwa wasalna l-biççerija u, b˙al kullimkien, bissa˙˙a tal-˙bieb stajna naraw biçça la˙am g˙all-ikel. Il-la˙am kien murtadella, bacon immella˙ u xi prieΩet immell˙in. Kollox bilqies u bis-serqa, g˙ax mhux suppost. Ma kellniex fri©© fejn inΩommu l-ikel frisk. Meta ©ejna biex nitilqu staqsewna rridux nixtru ftit g˙adam tal-majjal. Dan kien l-g˙adam li jifdal wara li jie˙du l-la˙am minnu. Flok jarmuh kienu jbieg˙uh g˙allbrodu. Konna xxurtjati li mal-g˙adam kien g˙ad hemm strixxi ta’ la˙am u ©ilda imdendlin mieg˙u. Tawhomlna kwaΩi b’xejn u trid tarana sejrin lura l-komunità b’xi sitt kilo g˙adam. Imma kemm beriknih. G˙ax g˙amilna ftit soppa tajba bih, filwaqt li l-©ilda xwejnieha u domna ngerrmu fiha g˙al ©img˙at s˙a˙. B˙ala xog˙ol bdejna na˙dmu l-aktar mat-tfal. G˙all-ewwel donnu kul˙add

kien jibΩa’ minna. IΩda rnexxielna ni©bdu lejna Ωew©t itfal Ωg˙ar li konna nilg˙abu mag˙hom. Dawn ©abu tnejn o˙ra u l-o˙rajn ©abu o˙rajn. Fi ftit Ωmien spiççajna b’xi tmenin tifel u tifla, ma nafux minn fejn se n©ibu dak li kellna bΩonn biex ng˙allmuhom u nag˙mlulhom il-log˙ob. Konna nilqg˙uhom ©o kamra, insibu xi biççtejn karti u trid tara t-tfal kollha Ωaqqhom mal-art jitg˙allmu jiktbu fuq dawk il-biççiet tal-karti. Darba xi ˙add tana ftit ©ugarelli g˙alihom. Qassamnihom mill-a˙jar li stajna. Imma kien g˙ad baqa’ pupa l-©miel tag˙ha. G˙edna din in˙alluha d-dar tag˙na g˙al meta ti©i xi tifla g˙andna. Wa˙da mara ta’ xi erbg˙in sena darba ©iet g˙andna u rat il-pupa. Bid-dmug˙ f’g˙ajnejha talbithielna, “Ag˙tuhieli dik il-pupa. Qatt ma naf li kelli pupa f’˙ajti kollha!” – fi Ωmien il-komuniΩmu talBulgarija kienu jça˙˙du lit-tfal minn kollox g˙ax li jg˙odd kien li kul˙add ja˙dem u jag˙mel dak li jordna l-Istat. Missitilna qalbna dik il-mara. Il-komuniΩmu kien serqilha tfulitha u l-pupa tag˙na setg˙et troddhiela xi ftit lura. Tajnihielha bil-qalb kollha u fra˙na mag˙ha u g˙aliha. G˙exna l-faqar ta’ veru u qsamna l-miΩerja tan-nies. Konna ˙a©a wa˙da mag˙hom u konna nin˙abbu b˙ala familja wa˙da. Batejna fuq li batejna, imma nbierku kull ©urnata li g˙exna hemm. Is-sagrifiççji kontinwi kienu tassew kbar, imma l-fer˙ li qed inwasslu l-im˙abba t’Alla fi qlub dawk in-nies kien ferm akbar. Ìisimna kien dejjem kiesa˙ sil©, imma ru˙na kienet kontinwament taqbad binnar tal-im˙abba. Sr M.Louise u Sr Agnese RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 11

MA’ INYGO

Għall-jum dinji taż-żgħażagħ 2011 Madwar sitt snin ilu sirt naf bil-World Youth Day: ©urnata li fiha l-Papa jiltaqa’ ma’ eluf ta’ Ωg˙aΩag˙ minn madwar id-dinja kollha; u dis-sena ddeçidejt li ning˙aqad mal-grupp Malti inYgo biex nie˙u sehem f’dil-attività. Bil-gruppi l-o˙ra kollha, il-Maltin fi Spanja kienu jg˙oddu mas-sitt mija, ilkoll immexxijin mill-isqof t’G˙awdex Mons Mario Grech. L-esperjenza mal-inYgo ing˙atat l-isem Magis, li bil-Malti jfisser ‘aktar’ – aspett fil-˙ajja spiritwali Injazjana li tfittex li dejjem tara x’tista’ tag˙mel aktar biex t˙obb u taqdi lil Alla. 12 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

L-ewwel tlett ijiem qattajniehom Loyola – il-post fejn g˙ex San Injazju – nie˙du sehem ma’ eluf ta’ Ωg˙aΩag˙ f’bosta workshops, log˙ob, festivals, u waqtiet ta’ talb u adorazzjoni. It-tieni parti talesperjenza g˙exnieha f’Orduna, villa©© çkejken qrib Bilbao, f’kunvent tas-sorijiet tal-Kumpanija ta’ Marija. A˙na l-Maltin, il-FrançiΩi, l-Indjani, u l-bqija tal-ĠiΩwiti nqsamna fi gruppi biex nag˙mlu ˙idma ta’ karità mal-emar©inati tal-villa©©. Ódimna ma’ persuni bi problemi ta’ sa˙˙a mentali u o˙rajn li qed jippruvaw jeg˙lbu d-dipendenza fuq id-droga. Minna˙a tieg˙i m’g˙amilt xejn kbir ˙lief li tajthom minn ˙ini, iΩda g˙alija dan kien kbir biΩΩejjed biex inxejjen il-pre©udizzji li kelli fuqhom u biex nirrealizza li huma nies b˙alna li jafu japprezzaw. Kulma ˙assejna u rriflettejna fuqu matul din l-esperjenza, qsamnieh bejnietna fi gruppi fil-Magis Circle, skont it-tema tal-©urnata. Apparti l-esperjenza mas-sorijiet li ltqajt mag˙hom f’Loyola, lebsin ilbies komuni, u minn ordnijiet li qatt ma smajt bihom; u apparti Ω-Ωmien mal-pazjenti bi problemi ta’ sa˙˙a mentali f’Orduna, u˙ud jifir˙u mag˙na u w˙ud imnikktin; laqtitni ferm iddevozzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ bil-problema tad-droga. Niftakar darba minnhom, fi knisja, bdew jix˙tu l-flus f’kaxxetta biex jixeg˙lu x-xemg˙at quddiem statwa; bdew jixeg˙luhom erbg˙a erbg˙a, u sa˙ansitra tawni l-flus f’idi biex ning˙aqad mag˙hom. Darb’o˙ra fl-istess knisja rajthom ibusu ri©lejn ilkurçifiss.

Kelli wkoll ftit ˙in liberu g˙allavventura, u ming˙and s˙abi l-pellegrini sirt naf li viçin il-kunvent ta’ Orduna hemm muntanja mag˙rufa ˙afna. Iddeçidejt li mmur mixja fuqha u b’˙afna determinazzjoni rnexxieli nasal salquççata. Hemm fuq l-atmosfera kienet sabi˙a wisq; fakkritni fl-isfidi tal-˙ajja u fis-sodisfazzjon meta ng˙elbuhom. Il-qofol ta’ din il-mawra kienet illaqg˙a mal-Papa Benedittu XVI. Irkibna l-vaguni tal-Uderground lejn Cuatro Vientos, ilkoll imbullati biΩ-Ωg˙aΩag˙, u meta wasalna, imxejna sal-post. Niftakar li tat-tifi tan-nar kienu qed jitfg˙u l-ilma fuqna biex itaffulna daqsxejn mis-s˙ana tremenda ta’ dakinhar. U niftakar ukoll li madwari rajt nies u nies, bnadar u kuluri, u smajt kant u g˙ajjat ta’ fer˙. Meta g˙olejt fuq ponot subg˙ajja, quddiemi rajt ba˙ar ta’ Ωg˙aΩag˙ ©ejjin minn kullimkien, massa kbira li ma nafx fejn tintemm, u nammetti li impressjonajt ru˙i.

Is-Sibt filg˙axija g˙all-V©ili mal-Papa konna xi miljun u nofs nitolbu fil-©abra, anke meta bdiet nieΩla x-xita. L-g˙ada l-Óadd, wara lejl reqdin fis-sleepingbags, qomna g˙all-quddiesa tal-Papa li matulha tkellem dwar l-importanza tal-fidi f’˙ajjitna, u dwar kemm id-dinja te˙tie© lil Alla. Huwa stedinna nag˙tu xhieda çara tal-˙ajja Nisranija lil kul˙add biex il-Knisja tkun tista’ tikber fil-qlub tan-nies. Fl-a˙˙ar ˙abbar li l-‘Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙’ li jmiss se jsir fl-2013 il-BraΩil! Jekk hux se nkun il-BraΩil malMaltin fl-2013 ma nafx. IΩda naf li se nibqa’ ng˙oΩΩ l-isba˙ waqtiet tal-esperjenza f’Madrid - il-©abra fost il-miljuni, l-g˙aqda fost id-diversità, il-komunikazzjoni bejn ilsna li ma jinftehmux, u l-paçi fil-qalb. B’dal-mod l-ispirtu tal-Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙ se jibqa’ mieg˙i u ˙aj. Ingrid Vella

FORSI AKTAR NIES JIFHMU... Din li ©ejja hija l-esperjenza ta’ Ωag˙Ωug˙ li attenda l-Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙ tal-2009. Huwa rrakkonta l-istorja ta’ ˙ajtu b˙ala immigrant illegali quddiem il-Papa u quddiem eluf kbar ta’ Ωg˙aΩag˙ mid-dinja kollha.

14 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Jien Johnny. Qed ng˙idilkom l-istorja tieg˙i biex forsi aktar nies jifhmu g˙aliex xi nies jitilqu minn pajjiΩhom – u lillfamilja u l-˙bieb – biex ifittxu futur a˙jar. Twelidt u trabbejt fil-Honduras, fl-Amerka Çentrali. F’pajjiΩi kien hemm faqar kbir, vjolenza u anke ©u˙. Kelli 15-il sena meta ˙rabt minn pajjiΩi. Ridt immur l-Istati Uniti biex inkun nista’ ng˙ix ˙ajja a˙jar u biex, fuq kollox, inkun nista’ mmur inΩur il-qabar t’ommi. Biex naslu l-Istati Uniti kellna naqsmu tliet pajjiΩi. Ivvja©©ajt b’tallinja imbag˙ad bdejt nivvja©©a fuq tren tal-merkanzija. Konna nivvja©©aw fuq is-saqaf tat-tren, ˙a©a perikoluΩa mmens – il˙aqt rajt nies jaqg˙u minn fuq issoqfa u jmutu. Darba minnhom kont fuq tren fil-Messiku. Kien il-ksie˙ u ˙afna xita. Ûew©t ir©iel kienu serquli kollox – il©akketta, iΩ-Ωarbun, il-flus, kull ma kelli fuqi. Kull ma kien baqag˙li kienet il-qmis. Tant ˙assejt bard li ˙sibt li Ωgur kont se mmut. Imbag˙ad it-tren ma setg˙etx tg˙addi s˙i˙a minn mina fil-muntanji. G˙alhekk ˙allew il-vaguni ta’ wara weqfin, waqt li dawk ta’ quddiem setg˙u ikoplu. Jien spiççajt wa˙di, f’wie˙ed mill-vaguni ta’ wara, wieqaf hemm g˙al tlieta jew erba’ sig˙at f’kes˙a xxoqq il-g˙adam. Óassejt li Ωgur kont se mmut bil-bard. Óin minnhom tfaçça wie˙ed ra©el li qalli mmur aktar ‘l isfel, fuq wara tattren g˙ax hemm stajt nistrie˙ u nis˙on. Mort mieg˙u u veru kien hemm nar li sa˙˙anni. Kien dak il-˙in li g˙araft li

Alla kien mieg˙i u kien qed jie˙u ˙siebi. G˙adni sal-lum ma nafx minn fejn kien inqala’ dak ir-ra©el! Naf biss li kien hemm u g˙inni! G˙addew mal-˙ames sig˙at o˙ra u ©ie tren ie˙or li qabad ma’ dak tag˙na. Wara ftit morna fuq tren ie˙or imma x-xita kienet g˙adha nieΩla bil-qliel. Dak ir-ra©el li lili kien tant g˙eni Ωelaq minn fuq is-saqaf tat-tren u t-tren g˙adda minn fuq saqajh u qatag˙homlu barra. Hu qalli biex nibqa’ sejjer imma jien ma stajtx in˙allih hemm wa˙du. Qg˙adt mieg˙u sakemm tfaçça tren ie˙or u, bdejt inxejjer kemm nifla˙ biex waqqaftu, g˙abbewh fuqu u ˙aduh fejn setg˙u jikkurawh sewwa. Kien jismu Juan. Sakemm domt mieg˙u Juan il-˙in kollu nkora©©ieni biex nibqa’ sejjer filvja©© tieg˙i, infittex il-qabar t’ommi. Domt sitt xhur fil-Messiku, nipprova naqsam g˙all-Istati Uniti. Ippruvajt mal-g˙oxrin darba imma kull darba kienu jaqbduni u jer©g˙u jibag˙tuni lura l-Messiku. Meta fl-a˙˙ar irnexxieli naqsam bla ma ninqabad, g˙amilt Ωmien ng˙ix f’San Diego, California. Ma kellix fejn noqg˙od u kont nittallab g˙al kollox – ikel, flus… Fl-a˙˙ar sibt xog˙ol b˙ala ©ardinar u rnexxieli mmur Los Angeles biex insib il-qabar t’ommi. Il-qabar iΩda bqajt ma sibtux g˙ax ma kellix indirizz tal-membri tal-familja tieg˙i. Er©ajt spiççajt bla saqaf fuq rasi. Bdejt na˙dem na˙sel il-karozzi u kont naqla’ $50 kuljum. Kont qtajt qalbi li xi darba nsib lil tal-familja allura er©ajt

ippruvajt mmur lura San Diego – imma arrestawni fl-istazzjon tal-ferrovija. Qaluli li kont g˙adni Ωg˙ir biex nivvja©©a wa˙di u ˙aduni f’çentru ta’ detenzjoni. Il-pulizija donnhom ma kinux jafu x’se jag˙mlu bija g˙ax ma kellix karta tal-identità. Kien g˙alhekk li tawni f’idejn l-uffiçjali tal-Immigrazzjoni. Dawn, min-na˙a tag˙hom po©©ewni f’˙abs tal-minorenni. Kont maqful ma’ nies kriminali g˙as-sempliçi ra©uni li kont immigrant. Kien fil-˙abs li ltqajt ma Densi – mill-Honduras b˙ali. L-istorja tieg˙u kienet tixba˙ ˙afna lil tieg˙i u kien Densi li laqqag˙ni mall-Jesuit Refugee Service (JRS – is-servizz tal-ÌiΩwiti mar-Rifu©jati) li ˙admu fuq li ˙admu u pprovdewli avukati biex jikkonvinçu lil tal-immigrazzjoni li ma stajtx immur lura l-Honduras g˙ax ˙ajti kienet fil-periklu. Kont sirt naf li wara li jien tlaqt mill-pajjiΩ kienu qatlu lil zijuwi min˙abba fija, dan g˙ax la ried jid˙ol hu f’gang ta’ kriminali u lanqas ried li nid˙ol jien. Wara seba’ xhur, bis-sa˙˙a taxxog˙ol tal-JRS, ˙elsuni mill-˙abs. Mort noqg˙od ma’ ziju u attendejt l-iskola. Imma mbag˙ad kelli xi ng˙id maz-ziju u er©ajt spiççajt bla dar. Imma sibt xog˙ol ng˙allem u rnexxieli nid˙ol l-Università fejn qed nistudja s-Soçjolo©ija. Il-˙olma tieg˙i hi li nistudja anke l-li©i ˙a nkun nista’ ng˙in lil immigranti b˙ali. Illum il©urnata g˙andi d-dokumenti me˙tie©a li jag˙tuni d-dritt li na˙dem fl-Istati Uniti. G˙andi tama qawwija li sa sena o˙ra nkun çittadin Amerikan. RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 15

KEMM INT

KUNJATA TAJBA? Kemm nisimg˙u çajt fuq il-kunjata! Fihom ©ieli jkun hemm element ta’ verità, imma Ωgur ikun hemm ˙afna esa©erazzjonijiet. Imma issa, apparti ç-çajt, int kemm int kunjata li tista tissejja˙ kunjata nisranija ta’ veru u mhux talisem biss. Wie©eb bejnek u bejn ru˙ek: • Meta ibnek ji©i jg˙idlek li qed jo˙ro© ma’ tfajla bis-serjetà, int tinkura©©ieh, jew tibda tag˙millu l-˙ajja diffiçli u tkabbarlu d-dubji li ©a jkollu? • Meta l-unika tifla tieg˙ek idda˙˙al l-g˙arus id-dar, tibda tfittixlu bir-reqqa g˙ad-difetti, jew tipprova ssir tafu biex kemm jista jkun i˙ossu komdu mal-familja tieg˙ek? • Int kif t˙ares lejn uliedek? Tarahom qishom tieg˙ek biss u ara min imisshom jew je˙odlok postok, jew inkella tarahom b˙ala ©awhra mislufa lilek g˙al ftit biex tie˙u ˙siebha u tg˙innha ssir l-isba˙ ©awhra possibbli? • Meta t-tifel u martu ji©©ieldu quddiemek, int x’tag˙mel? Tag˙mel ta’ birru˙ek li m’int tisma’ xejn, jew tipprova tid˙ol fl-argument u ΩΩomm ma’ ibnek bl-iskuΩa li qed tag˙tihom parir?

• Meta bintek tilmenta mieg˙ek fil-privat dwar Ωew©ha, int x’tag˙mel? Issa˙˙an jew tberred il-qieg˙a? • Jekk ibnek ji©i jg˙idlek li ma jistax isib tarf u se jkollu jissepara, int x’tg˙idlu? T˙e©©u jissepara g˙ax martu qatt ma kienet tixraqlu, jew tibg˙atu jie˙u parir ming˙and xi ˙add li kapaçi jg˙inu tassew? • X’tg˙idilhom lin-neputijiet? Tfa˙˙ar lil ommhom u missierhom indaqs, jew titkellem b’mod li turi preferenza? • Kemm tipprova ssib it-tajjeb fil-membri kollha tal-familja tieg˙ek, flok tfittex li ©©elled u tkeskes? • Meta wliedek jitolbuk iΩΩommilhom it-tfal, kif i©©ib ru˙ek mag˙hom? Tfissidhom iΩΩejjed? Toqg˙od attenta li timxi mar-regoli li jkunu g˙amlulhom il-©enituri? Jew tikkuntentahom f’kollox biex tidher aktar sabi˙a int mag˙hom? U t-twe©ibiet ˙allihom bejnek u bejn ru˙ek... li ma jmurx tisfa su©©ett ta’ xi çajta ©dida! Iç-çajt fuq il-kunjati jista’ jda˙˙aq, imma mhix çajta meta ta˙seb li kunjata tista’ ssalva jew tkisser iΩ-Ωwie© ta’ wliedha!

ITWI MINN HAWN

L-Editur RM2000-LilHbiebna P.0. BOX 23 - Mosta

No postage stamp necessary if posted from Malta or Gozo

MagaΩin ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin

Biex t˙obb u tg˙ix... ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK GÓAS-SENA LI ÌEJJA Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek • tiΩgura li f’darek ikollok ˙abib g˙aqli g˙al sena s˙i˙a… • tiΩra f’uliedek u fil-familja tieg˙ek kelma ta’ kura©© u parir tajjeb…

Postage will be paid by addressee

• tid˙ol f’familja ta’ eluf ta’ qarrejja li jsostnu lil xulxin fil-mixja tal-˙ajja… • bi flusek tg˙in biex il-magaΩin jista’ jkompli jwettaq il-missjoni sabi˙a tieg˙u

GRAZZI

✂

Jekk di©à ˙allast g˙as-sena l-©dida jew jekk soltu t˙allas lill-A©enta tag˙na

INJORA DAN L-AVVIÛ

AQTA’ MINN HAWN

• Biex IÌÌEDDED l-ABBONAMENT tieg˙ek • Jekk tixtieq TAGÓTI Abbonament RIGAL • Jekk tixtieq TABBONA GÓALL-EWWEL DARBA

Iva Nixtieq

(immarka fejn jg˙odd g˙alik)

Iva Nixtieq

(immarka fejn jg˙odd g˙alik)

INÌEDDED L-ABBONAMENT tieg˙i. NIBDA NIRÇIEVI l-magazine id-dar bil-posta

NAGÓTI ABBONAMENT RIGAL lil:

Isem

Indirizz

Data tat-Twelid

Post Code

Tel

Qed nibg˙at çekk/Postal order ta’ G˙al kull tag˙rif jew diffikulta: Tel:2142 0610 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

G˙aΩiΩ/a qarrej/ja, Jekk tixtieq tibqa’ tirçievi dan il-magaΩin id-dar ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK GÓAL SENA OÓRA. Kull m’g˙andek tag˙mel hu li timla’ din ilformola u tibg˙athielna flimkien ma’ çekk jew postal order. B’sagrifiççju kbir qed inΩommu l-˙las g˙al sena ta’ e5 biss. Imma, kif taf, l-ispejjeΩ, speçjalment tal-posta, issa g˙olew ˙afna. Biex inkomplu l-MagaÛin Niddependu gÓal kollox millofferti ÌeneruÛi tal-qarrejja. G˙alhekk nitolbok biex, jekk tixtieq, ma’ l-abbonament tieg˙ek tibg˙atilna wkoll OFFERTA skond il-mezzi u l-possibiltajiet tieg˙ek. Nirringrazzjak g˙all-g˙ajnuna ©eneruΩa tieg˙ek u nawguralek sena ©dida ta’ qari ta’ ©id g˙alik u g˙all-familja tieg˙ek. Inwieg˙dek it-talb tieg˙i, filwaqt li nistiednek titlob g˙alina int ukoll. Ìesù jbierkek. Fr Paul Chetcuti sj Editur

Imla’ l-formola u ibg˙atha flimkien ma’ çekk jew postal order lil: L-Editur RM2000-LilHbiebna P.0. BOX 23 - Mosta

Ejja nibΩg˙u g˙all-ambjent: Jekk tixtieq, tista’ tuΩa’ din il-karta stess b˙ala envelop. Aqta’ il-parti fejn hemm il-formola, twiha min-nofs, qieg˙ed l-offerta tieg˙ek fiha u wa˙˙al il-©nub b’xi tape tajjeb. Impustah MINGÓAJR MA TWAÓÓAL BOLLA. (Il-posta hija di©à m˙allsa).

xorta tibqa'’

Jiktbu l-Qarrejja

twegga' Napprezza li ©©ib din l-ittra fir-rivista RM. Jien ilni qarrejja minn mindu beda u qabel kien veru jogh©obni. Stapportejt l-artikli Ωbilançjati li kontu tippubblikaw waqt il-kruçjata tar-referendum tad-divorΩju. Issa li g˙adda kollox u l-li©i g˙addiet (g˙al min g˙andu bΩonnha) qed ninduna li qed tuΩaw botti fini b˙al stejjer ta’ Ωwie© li ma nkisirx “g˙ax ma kienx hawn divorΩju” (ref: “Imnalla m’g˙a©©iltx” Ottubru 2011). B’min ta˙sbu li qed tid˙qu? G˙axar snin ilu ukoll ma kienx hawn divorΩju. IΩda iΩ-Ωwie© tieg˙i xorta spiçça u wliedi xorta trabbew ming˙ajr missier. G˙alfejn il-Knisja titlob ma˙fra lejliet li ˙are© ir-riΩultat tar-referendum? Xorta tibqa twe©©a s-sentiment tan-nies!!! Kien hemm artiklu jixb˙u fil-Flimkien ta’ Ottubru 2011. X’kumbinazzjoni!!!! Grazzi T. Abela

Grazzi tal-ittra tieg˙ek. Nista’ nara kemm hemm u©ieg˙ u tbatija wara kull kelma li ktibt. Grazzi li esprimejtha mag˙na u, kif tixtieq, mal-qarrejja tal-RM2000-LilÓbiebna. Dan li qed nikteb te˙dux b˙ala twe©iba. Quddiem it-tbatija m’hemmx ‘twe©iba’. F’kull ma niktbu fil-magaΩin tag˙na, inkluΩ dak li niktbu fuq is-sbu˙ija ta’ Ωwie© mibni fuq im˙abba dejjiema, niktbuh biss bl-intenzjoni u x-xewqa li ma tiΩdiedx tbatija fid-dinja u fil-˙ajja tan-nies. Kull ma jg˙in biex tonqos it-tbatija a˙na ng˙iduh u nwassluh. Hekk g˙amel Sidna Ìesù Kristu u hekk nixtiequ nag˙mlu a˙na. Jekk il-mod kif nag˙mlu dan ma jkunx perfett u delikat biΩΩejjed biex jirrispetta s-sitwazzjoni ta’ kul˙add, a˙na wkoll, b˙all-Knisja, nitolbu ma˙fra. Kollha kemma a˙na nixtiequ n˙obbu u ng˙inu. Imma, ta’ bnedmin li a˙na, mhux dejjem jirnexxielna. Meta ji©ri hekk a˙na wkoll inbatu xi ftit minn dak li jbati kull bniedem meta m˙abbtu ma tkunx milqug˙a jew mifhuma. Nassigurawk mit-talb u r-rispett tag˙na u, jekk nistg˙u inkunulek ta’ kwalunkwe g˙ajnuna, tiddejjaqx tikkuntattjana. Fr Paul

RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 21

L-IKONA

Ir-ra©el tal-figura kellu dijadema madwar rasu, g˙ajnejh i˙arsu çassi ’l quddiem, ˙arsa serja. Kien donnu inkwatru ta’ Ìesù, imma qatt ma kien ra wie˙ed b˙alu. Il-figura kienet tidher wisq serja u nieqsa mill-kuluri - differenti mill-istampi li tara normalment li jkunu mimlija ˙ajja u kuluri - imma kienet donnha trid tkellmek, t˙ares fiss f’g˙ajnejk, trid tg˙idlek xi ˙a©a. “Hey mister! Good morning! You’re the “Bert, smajt xejn dwar il-©irien tag˙na? “Int issa naraw Mari”, we©ibha Bertu neighbour? We live here now! Me Aleksander Donnhom mhux minn hawn”, qalet Maria filwaqt li qam minn fuq il-mejda jipprepara and that is Veronika, my wife!” lil Ωew©ha hekk kif ˙arset ’il barra mit-tieqa g˙as-sjesta. “IΩ-Ωmien jurina, a˙na jekk Ir-ra©el kien ˙are© i©ib xi ˙a©a o˙ra ta’ fuq is-sink, fid-direzzjoni tal-bit˙a talnaraw li mhumiex g˙al snienna, sa˙˙a mill-karozza u kien sab lil Bertu b’idejh ©irien ©odda. u bon©u u m’g˙andniex g˙ax ikollna jipprote©u ’l g˙ajnejh mix-xemx. Bertu dar “Le ta. Ma smajt xejn. Mela dawk x’naqsmu iktar mag˙hom. Le?” kemxejn ma˙sud u sab lir-ra©el jitbissem barranin? Minn fejn huma?” Bertu deher Maria kompliet tgerger minn ta˙t b’idejh ’l quddiem biex je˙odlu b’idejh. ja˙seb. “Issa qed niftakar. Fredu qal li ©ej l-ilsien hija u tlesti l-a˙˙ar ftit platti filwaqt Bertu ˙ares lejn Aleksander u ˙arstu kienet xi ˙add minn barra jg˙ix hawn, na˙seb li t˙ares fid-direzzjoni tad-dar tal-©irien, tidher kalma. dawn il-Bulgari!” sakemm Bertu r˙ielha lejn is-sodda jtaffi Ma kienx çert jekk g˙andux je˙odlu “Ton, isma’ minni - oqg˙od attent, n-ng˙as li ©©ib mag˙ha ikla tajba b˙alma b’idejh, imma wara ftit mumenti ta’ b’dik il-gallerija qrib it-tieqa tag˙hom!”, taf issajjar martu. inçertezza ddeçieda li m’g˙andux g˙aΩla u daret tg˙id lit-tifel, li kien qed jara L-g˙ada, meta Bertu kien ˙iere© estenda jdejh. “Hey! Nice to meet you. I’m t-televixin u g˙alhekk bilkemm sema’ dak g˙ax-xog˙ol, il-mara u r-ra©el li kienu Bertu.” li qalet ommu. “Ara oqg˙od attent ma ©ew joqog˙du ˙dejhom kienu qed “Nice to meet you,” kien pront jmorrux jid˙lulna, min jaf ta’ liema setta i©orru l-a˙˙ar affarijiet g˙al ©ewwa. Bertu wie©bu Aleksander, u kompla jg˙idlu kif huma.” sellmilhom u baqa’ g˙addej. Waqt li kien huma kienu mill-Bulgarija u li g˙adhom “U mela jien se n˙alliha miftu˙a t-tieqa g˙addej minn ˙dejn il-karozza tag˙hom, qed jippruvaw ida˙˙lu kollox fid-dar li meta ma nkunx hemm jew?”, pront ir-ra©©i tax-xemx laqtu o©©ett fil-karozza xtraw. Kellu bΩonn ftit informazzjoni irrisponda Anthony filwaqt li kompla jiekol u ©ew riflessi f’g˙ajnejn Bertu. Dan dwar il-˙wienet u Bertu malajr da˙al filil-popcorn u jistenna l-persuna©© favorit mill-ewwel g˙olla jdejh biex jipprote©i konversazzjoni. Ma kienx jidher stramb tieg˙u tat-televixin isalva lid-dinja. g˙ajnejh mix-xemx tiddi ©o fihom u wara kollox. Il-kurΩità ta’ Bertu dwar “Mela mhumiex Insara dawn?”, dlonk ˙ares fil-karozza biex jara x’kien li ©ibidlu l-istampa li kien ra kompliet tikber malsaqsa Bertu, issa kurjuΩ dwar il-©irien ill-attenzjoni tieg˙u. ˙in u malajr ra kif g˙amel biex isaqsieh ©odda daqs martu. Kien donnu inkwatru, imma kemxejn dwarha. Xejn xejn isir jaf jekk hux Nisrani. “Ma nafx jien,” tenniet im˙assba stramb. Kien mag˙mul mill-injam, fl-isfond “Oh, that’s an icon,” qallu Aleksander malli Maria, “imma ma na˙sibx li huma Nsara lewn id-deheb, stampa ta’ ra©el serju bil- Bertu pponta subg˙ajh lejn l-inkwatru. lejn dawk in-na˙at.” baffi, b’idejh il-leminija turi n-numru tlieta Aleksander kien Nisrani Ortodoss. u fl-o˙ra ktieb tad-deheb b’salib fin-nofs. Deher entuΩjast ˙afna li interessatu l-ikona,

22 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

g˙aliex l-ikoni huma importanti ˙afna g˙all-Insara Ortodossi. U Aleksander kompla jg˙idlu li l-ikoni kienu arti li twassal messa©©, donnha kitba permezz tal-arti, u kull ˙a©a fiha kellha tifsira, ibda mill-kuluri li jintuΩaw u spiçça mill-fatt li hija mpin©ija fuq l-injam. L-ikona li kien ra Bertu kienet wa˙da ta’ Ìesù, iΩomm f’idu x-xellugija ktieb b’lewn id-deheb. Iddeheb jirrappreΩenta d-Divin u g˙alhekk il-kulur tal-ktieb u tad-dijadema madwar Ìesù kien hekk. B’idejh il-leminija l-figura kienet qed turi n-numru tlieta, biex jirrappreΩenta t-Trinità Mqaddsa. Il-background kien kwaΩi vojt, biex ilfokus ikun fuq il-figura ta’ Ìesù, li kien imqieg˙ed fin-nofs biex t˙ares lejh, u kien qed i˙ares ’l quddiem biex inti tinduna li jixtieq jikkomunika mieg˙ek. Il-fattizzi tal-wiçç ma tantx kienu sbie˙, imma dan biex juri li meta tiltaqa’ mad-Divin, il-fattizzi tal-wiçç ma jibqg˙ux importanti, g˙ax ikunu raw affarijiet ˙afna isba˙ u a˙jar. Bertu tg˙idx kemm ˙a gost jisma’ lil Aleksander jitkellem. Ma tantx kien jaf fuq l-Insara Ortodossi; anzi kien i˙ares ftit bl-ikrah lejhom g˙ax kien ja˙seb li ma jemmnux dak li nemmnu a˙na. Imma minn kif beda jitkellem Aleksander deher li g˙andhom ˙afna tajjeb u li qatt ma kien apprezzah. Kif spiçça mill-konversazzjoni, Aleksander telaq lura ’l ©ewwa, imma Bertu kien mimli entuΩjaΩmu biex jg˙id lil Maria dwar dak li sar jaf. G˙alhekk da˙al ji©ri fid-dar tieg˙u, jg˙ajjat: “Mari, Mari, ma taqtax lil min kellimt!”

Grupp Appostolat tat-Talb

Appostolat tat-Talb Intenzjonijiet gÓal Novembru Ìenerali: Biex it-tradizzjonijiet qaddisa tal-Knejjes Kattoliçi tal-Lvant ikunu mag˙rufa, u apprezzati b˙ala teΩor spiritwali g˙all-Knisja kollha Missjoni: Biex il-kontinent Afrikan isib il-qawwa fi Kristu fit-twettiq tal©ustizzja u r-rikonçiljazzjoni. Isqfijiet: G˙al dawk li jag˙tu kull xorta ta’ g˙ajnuna lir-refu©jati biex huma wkoll jg˙ixu b’dinjità xierqa f’pajjiΩna.

Grupp Appostolat tat-Talb RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 23

Jiktbu l-Qarrejja

Grazzi lil dan il-qarrej li g˙o©bu jaqsam mag˙na xi ftit mill-esperjenza ta’ ˙ajtu. Kemm hu sabi˙ meta wie˙ed jg˙ix it-tlug˙ u nΩul tal-˙ajja fi spirtu ta’ fiduçja u tama u, fuq kollox, b’kura©© u fedeltà. (L-Editur) Ippruvajt insir patri, imma ma ˙allewnix. Ittantajt ninnamra g˙al darba, darbtejn, tlieta… imma d-destin ma ˙amilnix. Issa, bniedem ta’ mezza età, iddeçidejt li nibqa’ fuq l-ixkaffa – u tg˙idx kemm qieg˙ed sew! F’˙ajti fittixt, b˙al kull bniedem ie˙or, x’jag˙milni fer˙an. Meta, ta’ 17-il sena (illum g˙andi 45 sena), mort g˙allewwel darba g˙and direttur spiritwali u g˙edtlu li qed infittex il-vokazzjoni ta’ ˙ajti, hu qalli li l-bniedem vokazzjoni wa˙da g˙andu: dik li j˙obb kif ˙abbna Ìesù. Dakinhar ma fhimtux… Komplejt nitqalleb fuqi nnifsi, bla ser˙an. Filfrattemp, irtiri ‘l hawn, discos filweekend ‘l hemm, qari sfrenat ta’ letteratura kemm Nisranija (b˙al John 24 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Powell, Michel Quoist, eçç.) kif ukoll anti-reli©juΩa (e.g.Friedrich Nietzsche, Arthur Schopenhauer u o˙rajn); u dan minbarra l-istudju u, iktar tard, ixxog˙ol… Xi ˙a©a fuq familti: il-©enituri tieg˙i iΩΩew©u ˙amsin sena ilu. Peress li hu kien minn na˙a ta’ partit u hi ta’ ie˙or fil-parroçça, iΩΩew©u fi Knisja li mhix parroçça. Illum, wara das-snin kollha, il©enituri tieg˙i huma l-iktar Ωew© persuni fid-dinja li jien kburi bihom. M’g˙andix l-ispazju u l-˙in biex nag˙mel bijografija s˙i˙a. Insemmi biss Ωew© affarijiet. Fl-1971, lill-mama’ g˙aff©itha xarabank u ˙allietha nofsha mejta. Qattg˙et xi xhur rikoverata l-iSptar San Luqa, Malta. Il-papà kien jaqsam il-Fliegu u jΩurha regolarment. Lill-mamà

l-ikel tal-isptar ma kienx jog˙©obha. Il-papà ma kellux but wiesa’ biΩΩejjed biex jaffordja jixtri ikel g˙alih u g˙aliha kull darba li jmur jaraha. Allura lilha kien je˙dilha ikel iktar appetituΩ mixtri minn barra l-isptar filwaqt li l-porzjon spiss modest tal-isptar jipprova jixba’ bih hu. Intom ˙sibtu li Leonardo di Caprio biss kien kapaçi jiffriΩa fil-ba˙ar in©azzat tatTitanic biex isalva lilha, l-Prinçipessa! G˙al darb’o˙ra, u apparti ç-çajt, fl-1993 il-folja nqalbet. Attakk tal-qalb lill-papà fil-11 ta’ Frar (1993) ˙allieh bi “brain damage” u diΩabiltajiet o˙rajn g˙all-bqija ta’ ˙ajtu. Tul din il-marda, wa˙da mill-affarijiet l-iΩjed kiefra u li l-iΩjed iwe©©g˙u kienet li l-papà kien isejja˙ lill-mamà bl-isem t’o˙tu Ω-Ωg˙ira u mhux b’isimha propja. Minkejja dan

kollu, il-mamà, bl-iΩjed mod eΩemplari, baqg˙et iΩΩommu fuq wiçç l-idejn sakemm ˙alliena u g˙adda g˙al ˙ajja a˙jar, sitt snin wara. U llum…? Il-papà ttajjar lejn il-Mulej. Óija l-kbir “happily married”, b’Ωew© ulied subien. Jien ng˙ix mal-mamà ©o dar Ωg˙ira li iktar tag˙tik l-ideja li hi s-sotterran tal-Bibljoteka tal-Vatikan (Darba qrajt li “lo studio e’ la chiave della pazzia” u na˙seb li hu veru!), fejn daqqa nçedi jien u tg˙addi tag˙ha, imma iktar spiss iççedi hi biex tag˙mel il-wisg˙a lili. G˙alkemm minix miΩΩewwe©, tag˙rfu minn din ix-xhieda li g˙adni kemm tajt, li l-familja u l-im˙abba

Nisranija g˙all-familja tieg˙i u g˙alija personali huma prezzjuΩi wisq. Biex inkun stqarrejt kollox, tul dawn is-snin kollha, ix-xitan ma baqax çiççi bambu, b’idu fuq Ωaqqu ma jaghmel xejn. Aktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien u t-taqtieg˙a bejn it-tajjeb u l-˙aΩin fija (dik li Papa Ìwanni Pawlu II jsej˙ilha “l-kultura tal-mewt”) bdiet issir iktar akkanita u sa˙ansitra vjolenti. B’dieqa kbira nistqarr li ©ieli ˙allejt li nitkaxkar fl-umiljazzjoni u fil-miΩerja li d-dnub u ç-ça˙da t’Alla j©ibu mag˙hom. Imma… “felix culpa! felix culpa!” “Fejn kotor id-dnub, kotrot fuq li kotrot il-grazzja.” Bl-g˙ajnuna ta’ ˙afna rwie˙ tajba, u tattalb, illum jirnexxili nistqarr b’wiççi minn

quddiem li “l-preçetti tal-Mulej iferr˙u l-qalb”. Umilment nitobok taqra fi spirtu ta’ talb il-magaΩin, ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin, RM2000-LilÓbiebna, ˙ar©a ta’ Mejju 2011, minn pa©na 2 sa pa©na 9. AQRA…IRRIFLETTI…IMMEDITA… ITLOB…AGÓRBEL…IDDEÇIEDI! U ma’ Marija, Omm Ìesu’, jalla tkun kapaçi tg˙id, anke jekk u meta dan jitlob prezz g˙oli, jew g˙oli ˙afna: “Ara jien ilqaddej/ja tal-Mulej: ˙a jsir minni skont kelmtek.” (Luqa 1, 38) G˙idt ˙afna, imma xtaqt naqsam ftit minn ˙ajti mal-qarrejja. Grazzi. Qarrej

RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 25

Ìrajja vera li se˙˙et fir-ra˙al fejn kienet tg˙ix il-kittieba

Jiktbu l-Qarrejja

AHFIRLI, PA Ìanni u Marì kienu koppja sabi˙a ferm, b’valuri soda li akkwistaw tul ˙ajjithom kollha. Huma kellhom tifel wie˙ed jismu Pawlu u kienu j˙obbuh daqs id‑dawl t’g˙ajnejhom, g˙ax kien tifel uniku. Lil Pawlu darrewh imur il‑quddies kuljum u kull filg˙axija kien jg˙id ir‑ruΩarju mag˙hom.

Tista’ tg˙id li kien tifel tajjeb u ubbidjenti g˙all‑a˙˙ar. IΩda ©ara li meta hu kellu ˙dax‑il sena ommu Marì qabditha marda serja u wara xi ftit xhur ˙alliet lil din id‑dinja biex marret tiltaqa’ mal‑Mulej. Kemm Ìanni u kif ukoll Pawlu din it‑telfa ˙assewha ˙afna g˙ax apparti li kienu familja mag˙quda Marì kienet il‑qofol ta’ kollox. Però, iΩ‑Ωmien ma jistenna lil ˙add u Pawlu kiber u sar ©uvni. IΩda Pawlu ma baqax l‑istess tifel li kien qabel. B˙al inbidel mil‑lejl g˙an‑nhar. L‑iskola kien telaqha g˙al kollox u beda jag˙milha ma’ kumpanija ˙aΩina. Il‑knisja u r‑ruΩarju nsihom g˙al kollox u kien jaqbad ma’ kull tfajla li jara. B’xog˙ol ma riedx jaf g˙ax kien jg˙id li dak ma jg˙oddx g˙alih. Insomma ma ried jaf b’xejn ˙lief bix‑xalar. Missieru kien inkwetat ˙afna fuqu u kien ta’ sikwit itanbarlu u jinsisti biex jg˙id ir‑ruΩarju 26 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

u fuq kollox i˙alli dik il‑klikka ˙aΩina li kienet qed teqridlu ˙ajtu . IΩda Pawlu ma riedx jisma’ u kien qed ja©ixxi b˙al g˙arnuq li jda˙˙al rasu fir‑ramel u ma jaqlag˙hiex. Minflok missieru kien iwissih biex jg˙idu ir‑ruΩarju flimkien, u hu kien jibda jg˙ajjat u jidg˙i u jg˙id li kien ˙in mitluf u bla sugu ta’ xejn. Xi qraba u ©irien kienu jg˙idu lil Ìanni biex ma joqg˙odx isemmilu r‑ruΩarju l‑˙in kollu g˙ax inkella iΩjed kien se jirvilla. IΩda l‑missier ma kienx ja˙sibha hekk u kien jibqa’ jsostni li jekk iwissih ta’ sikwit kien hemm çans kbir li t‑tifel jista’ jinbidel g˙alli kien qabel. Ìanni kien dejjem lill‑Madonna u l‑Bambin g˙alih, iΩda Pawlu ma ried jisma’ b’xejn u minn widna jid˙ol u o˙ra jo˙ro©. Mela ©ie Ωmien li Pawlu t˙ajjar li jixtri mutur. Hu qal lil missieru biex jixtrihulu u Ìanni aççetta g˙ax ma setax joqg˙od

bih. Fl‑istess ˙in kien jaf li ©ej inkwiet g˙alihom. Insomma Pawlu kien tant fer˙an bil‑mutur li dejjem xtaq, li mit‑toroq beda g˙addej qisu r‑ri˙ g˙ax beda jsuq b’veloçità kbira minn kull fejn jg˙addi. Darba fost l‑o˙rajn, f’lejl kiesa˙ tax‑xitwa, waqt li Ìanni kien fuq sufan jong˙os u fl‑istess ˙in jistenna lill‑ibnu jirritorna lura lejn id‑dar jisma’ l‑bieb i˙abbat b’ta˙bita kemm xejn suspettuΩa. Hu mar jifta˙ u ma’ wiççu sab puliΩija li minnufih qallu li t‑tifel kien ˙abat bil‑mutur u qieg˙ed l‑isptar. Dak il‑˙in Ìanni kien se jaqa’ mal‑art bix‑xokk li ˙a iΩda l‑puliΩija beda jsabbru u qallu li jekk irid iwasslu hu stess sal‑isptar. IΩda x˙in wasal l‑isptar isib lil ibnu f’qag˙da kritika ˙afna u kien hemm waqtiet fejn anke kien jintilef minn sensih u jibda’ jhewden. Pawlu

g˙amel jumejn jilg˙aba mal‑mewt u f’˙in minnhom ©ie ftit f’sensih waqt li missieru kien il‑˙in kollu ˙dejh inkwetat u mifni bl‑inkwiet . Hu feta˙ ftit g˙ajnejh u lil missieru staqsih, “Pa, trid ng˙iduh ir‑ruΩarju? A˙firli pa ta’ kemm inkwetajtek” u missieru wie©bu u qallu. “Iva ibni, jien hawn lest biex ng˙id ir‑ruΩarju mieg˙ek” u bdew bil‑mod jg˙idu r‑ruΩarju flimkien. X˙in waslu fl‑a˙˙ar posta Pawlu j˙alli din id‑dinja u jmur jiltaqa’ mal‑Mulej. Il‑missier ˙assu mdejjaq u mifni g˙all‑a˙˙ar tant li beda jibki kemm jifla˙ fuq ibnu, x˙in ra li t‑tifel kien miet. Però n‑nurse li kienet hemm u li kienet qed tara din ix‑xena sse˙˙ quddiem g˙ajnejha, ippruvat issabbru u tikkalmah kemm tista’. Meta kkalma xi ftit in‑nurse qaltlu,”G˙andek t˙ossok kburi sinjur li rnexxielek tikkonverti lil ibnek fl‑a˙˙ar ta’ ˙ajtu u fuq kollox ikkonvertejt anke lili g˙ax mil‑lum ‘il quddiem se nibda ng˙id ir‑ruΩarju kuljum u nitlob g˙alik. Qraba o˙ra li kienu n©abru dak il‑˙in ˙dejn is‑sodda ta’ Pawlu li kien miet, ukoll ˙assew niket kbir ©o qalbhom u qalu li anke huma kienu se jg˙idu r‑ruΩarju kuljum. Minn din il‑©rajja nitg˙allmu li qatt m’g˙andna n˙allu dejjem g˙al aktar tard biex nag˙mlu xi ˙a©a tajba g˙ax wara jaf ikun tard wisq. It‑tajjeb jirba˙ fuq il‑˙aΩin. C. Aquilina

Mhux it-tmiem iΩda l-bidu

Jiktbu l-Qarrejja

F’dawn il-kitbiet tnejn mill-qarrejja tag˙na jaqsmu l-esperjenza tat-telfa tal-©enituri tag˙hom. Kiefra kemm hi kiefra l-mewt, l-im˙abba, it-tama u l-fidi nisranija kapaçi jeg˙lbu l-morr tag˙ha biex inisslu l-˙lewwa tas-sliem fil-qalb. G˙ax Alla huwa l-veru bidu u tmiem ta’ ˙ajjitna, il-mewt mhix it-tmiem, imma l-bieb g˙al ˙ajja aktar vera, s˙i˙a u dejjiema. Grazzi lil dawn il-qarrejja li b’kitbiethom inisslu t-tama u jsa˙˙u l-fidi fina. L-Editur

SPICCATX

Illum li g˙addew bosta xhur minn mindu ommi telqet g˙all-vja©© ta’ l-a˙˙ar, ma baqa’ xejn minnha ˙lief mazz ritratti li g˙alija jiswew mitqlu deheb, ix-xbieha tag˙ha u le˙enha fuq il-vidjow, u ˙afna tifkiriet li aktar spiss milli le ja˙kmuni f’waqtiet u f’imkejjen differenti. Illum ˙adtha drawwa ng˙id lil ommi “In˙obbok” aktar minn darba kuljum, anki jekk fiΩikament m’g˙adhiex ˙dejja. U dan biex forsi npatti g˙al kemm, meta kienet g˙adha ˙ajja, kont inraΩΩan lili nnifsi milli ntenni din il-kelma. Illum spiççajt niççassa lejja nnifsi fil-mera u, bla ma nkun stennejtha, niskopri kemm fija hemm minn ommi. Xi mindaqqiet naqbadni n˙ares lejn idejja u niftakar f’idejn ommi li llum fhimt kemm tieg˙i jixbhu lil tag˙ha. Illum nistag˙©eb meta nara lil ibni ta’ tliet snin tiela’ t-tara© iΩomm b’idu l-leminija mhux mal-po©©aman fuq in-na˙a taxxellug, imma mal-˙ajt fuq il-lemin, kif kienet tag˙mel ommi kull meta fl-a˙˙ar xhur ta’ ˙ajjitha kienet ti©i ma’ missieri

d-dar tag˙na u tinfexx fi tbissima millisba˙ hekk kif tara lil ibni jistenniha, anki jekk titla’ bi tbatija t-tara© kollu g˙allewwel sular. Illum sirt nara lil ibni f’dawl ie˙or. Sa minn mindu tnissel f’©uf marti kont naf li hu miraklu, rigal mill-isba˙. Kont nistenna klubi l-mi©ja tieg˙u, ng˙arrex u nissemma g˙al kull ta˙bita ta’ qalbu, u nist˙ajlu hemm ©ewwa l-©uf b˙al nitfa jΩi©© f’ba˙ar ©ewwien. Il-jiem kont in˙osshom xhur twal sakemm

fl-a˙˙ar wasal dak il-waqt tant mistenni tat-twelid li ©ab fer˙ kbir fuq kul˙add, imma fuq kollox f’qalb ommi li xtaqet t˙ossha nanna qabel ma tag˙laq g˙ajnejha darba g˙al dejjem. Issa li ommi m’g˙adhiex, sirt nara f’ibni lili nnifsi ta’ meta kelli l-età tieg˙u u nist˙ajjel kemm ˙adet ˙siebi, kemm ˙adet paçenzja bija ommi biex illum jien dak li jien, bniedem li n˙obb il-familja, lil min ©ie qabli u lil min ©ej warajja, fuq kollox lil ibni li bl-ener©ija, bl-innoçenza

u bil-briju tieg˙u re©a’ ˙adni lura g˙al tfuliti b˙al donnu ˙afna snin ilu meta ma kien jonqosni proprju xejn u kont ng˙addi sig˙at s˙a˙ fil-kampanja jew qrib il-ba˙ar flimkien ma’ ˙uti, missieri u ommi, u nilg˙ab bil-©ugarelli sempliçi li bihom kont imdawwar. Anki llum in˙ossni xxurtjat biΩΩejjed u li ma jonqosni kwaΩi xejn. Jonqosni biss lil ommi fejni. Jonqos dak ix-xi˙add li sakemm kien g˙adu ˙dejja kien jaf jitkellem dwar jien kif kont sakemm kbirt g˙ax dejjem kien ˙dejja. Illum ma fadal xejn minn dan u spiss ikunu se jaqbduni dwejjaq kbar li kieku ma tkunx il-kitba. Nibda ninkedd fis-skiet meta lil ommi naraha titbissem u ninduna li dak hu biss ritratt; ninkedd kull meta jag˙mlu x-xita u l-ksie˙ u ndonnha wa˙edha imreΩΩ˙a u fid-dalma umduΩa taççimiterju; ninkedd meta llum ner©a’ lura f’dar tfuliti u xi mindaqqiet insib is-skiet u l-ba˙˙ jilqg˙uni u mhux lilha; ninkedd meta niftakar li dawk li huma wara kollox ftit xhur nisslu bejnietna dag˙bien kbir u n˙ossni did-darba n©orr jien l-piΩ tal-firda, b˙alma ommi xi darba ©arritni b’sabar u b’im˙abba f’©ufha. Imbag˙ad niftakar ukoll li hemm il-Fidi. Kemm hi diffiçli dil-kelma! L-aktar g˙al min ikun tilef persuna tant g˙al qalbu. Kemm jg˙addu ˙sibijiet minn mo˙˙i, donnhom suldati, wie˙ed jitqabad kontra l-ie˙or, wie˙ed jg˙id iva u l-ie˙or le, wie˙ed jg˙idli emmen u l-ie˙or jg˙idli biex ma nkunx mazzun u nibla’ kollox, ma nkunx idealist, ˙alliem, ma nibnix kastelli fl-arja imma nsir ˙abib

tar-rassenjazzjoni u nΩomm saqajja ma’ l-art ˙alli ’l quddiem ma ni˙ux tisbita kbira. Imbag˙ad jer©a’ s-suldat l-ie˙or u jg˙idli li ommi ma spiççatx g˙al kollox, li l-essenza tag˙ha, ru˙ha mhux ©isimha, g˙adha timra˙ kuntenta x’imkien, li g˙ad xi darba ner©g˙u nkunu qrib xulxin. U b˙al nie˙u nifs u nistejqer. Ner©a’ niftakar li jien kif jien illum g˙ax ommi, flimkien ma’ missieri, stinkat u ˙admet biex dan ikun minnu. U dan l-g˙arfien ma tasalx g˙alih meta jkollok tmintax, jew tletin, jew aktar, jew meta jtuk iççavetta jew tiggradwa g˙al darba tnejn. Tasal g˙alih biss meta lil ommok tkun tridha qribek imma ma jistax ikun. G˙adni niftakar f’dak il-jum, ftit jiem biss wara li da˙let l-isptar fuq si©©u tarroti g˙all-kura nessejja tal-morfina, meta bdiet il-vja©© tag˙ha g˙all-˙ajja lilhinn. Niftakar li kien g˙adu kemm jifta˙ l-ista©un tax-xita u li kont ˙sibt hekk: matul ˙ajjitha ommi qatt ma siefret, qatt ma riedet g˙ax kienet kuntenta f’pajjiΩha u ma xtaqet qatt titwarrab la minnu u lanqas mill-persuni li tant kienet t˙obb. Kont ˙sibt ukoll li dan kien l-ewwel u l-a˙˙ar vja©© li ommi kienet se tag˙mel. U proprju f’dak il-waqt kienet instemg˙et tidwi u tirbombja mal-Port il-Kbir is-sirena ta’ vapur talpassi©©ieri li kien ˙iere© ’il barra lejn ftu˙ il-ba˙ar etern filwaqt li j˙alli warajh iç-çokon imkenni tal-port. Kont ˙sibt li hekk kienet se tag˙mel ommi daqt u dik is-sirena kienet b˙al donnha tislima lilha. U kont bkejt g˙ax fhimt li dawk kienu

l-a˙˙ar waqtiet li kelli idha f’idi, li dawk kienu l-a˙˙ar mumenti fejn stajt nisma’ nifisha batut, fejn stajt nara wiççha tad-demm u l-la˙am g˙ajjien imma ma˙bub. U kont imdejjaq u fer˙an flistess ˙in. Imdejjaq g˙at-telfa li kont se n©arrab, it-telfa ta’ l-aktar persuna g˙al qalbi li ma xja˙itx. Fer˙an g˙ax kont naf li fl-a˙˙ar ommi kienet se tistrie˙ minn kull tbatija li laqtitha matul dawk l-a˙˙ar snin, tbatija li ommi laqg˙etha dejjem b’kura©© u bi tbissima anki g˙ax ma xtaqitx tarana nbatu min˙abba fiha. Niftakar li hekk kif kienet ˙adet l-a˙˙ar nifs batut u ˙ellies, jien kont ˙dejha, b’idha f’idi, u bistha g˙al tliet darbiet fuq mo˙˙ha b˙al kif Ωgur kienet tag˙mel hi lili meta kont tarbija. U g˙idtilha minn ta˙t l-ilsien, “In˙obbok u grazzi”. U wiççha strah mit-tbatija u rajtha tisbie˙ minnufih... U issa hemm Sara li g˙addejja mill-istess passjoni li minnha g˙addiet ommi. Jien m’g˙idtilhiex li lilha xi ftit nifhimha g˙ax fiha nara lil ommi. Ma rridhiex tkun taf b’dan. Naf biss li Sara tixtieq titkellem dwar il-˙aΩin li qed jeqridha ftit ftit minn ©ewwa. Naf biss li te˙tie© lil min joqg˙od jismag˙ha mqar g˙al ftit waqtiet. U jien hekk nag˙mel, anki jekk naf li qatt m’hi se ta˙rab mid-dudu li qed jikolha minn ©ewwa, jekk mhux b’miraklu. Naf biss li t-telfa t’ommi g˙enitni nikber u nifhem ftit aktar lill-bniedem bit-tajjeb u l-˙aΩin tieg˙u. Patrick Sammut RM2000-LilÓbiebna • Novembru 2011 • 29

Mhux it-tmiem izda l-bidu

Żommli post ħdejk Missieri kien ra©el ta’ prinçipju u valuri nsara. Dejjem ja˙dem g˙all‑familja u l‑g˙axqa tieg˙u li jarana mi©burin flimkien. Jien kont iΩ‑Ωg˙ira fost ˙afna wlied u ma missieri bnejt relazzjon ta’ m˙abba u rispett, filwaqt li d‑dixxiplina qatt ma naqset. Ma ninsa qatt kemm mort mieg˙u bid‑dg˙ajsa madwar il‑port jew aktar ‘l bog˙od. Kien jafdali t‑tmun f’idejja, kemm kont in˙ossni fer˙ana. Meta bdejt nie˙u ˙siebu speçjalment meta jimrad. Ma ninsa qatt meta xtrajt lit‑tifel kien ji©i jarani l‑isptar, b’˙afna affarijiet biex jurini li j˙obbni.

30 • Novembru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Nispera li jien tajtu lura xi ftit minn dak li tani huwa. Fl‑a˙˙ar ©img˙a ta’ ˙ajtu missieri ddeçieda li jrid imut. Kont immur na˙slu kuljum. Darba qalli g˙ax qed tiffitta, ma tafx li minn hawn g˙al ta˙t it‑trab. Le jien ma ridtux jitlaqni, ridtu jibqa’ mieg˙i g˙al dejjem. Dam ma setax ikun u fl‑a˙˙ar jumejn ˙adnieh l‑isptar bl‑ordni tat‑tabib. Beda sejjer lura bis‑sig˙at. Fil‑˙amsa ta’ filg˙odu kien imqalleb ˙afna. Óadd ma beda jifhmu jitkellem ˙lief jien. Fhimtu li jrid jinΩel fuq il‑pultruna. NiΩΩiltu u missieri kkalma u ntilef minn sensih. Po©©ejtlu rasu fuq spallti u bqajt inΩommu sal‑a˙˙ar. Kul˙add beda ja˙sbu rieqed imma jien kont naf li missieri kien se j˙allina.

Bdejt in˙oss il‑kes˙a t’g˙onqu u ma’ jdejja, filwaqt li kul˙add beda jin©abar madwaru. Fid‑disg˙a u nofs missieri ˙alliena. Stajt narah jo˙ro© l‑a˙˙ar nifs bil‑qawwa filwaqt li l‑vina t’g˙onqu bdiet t˙abbat bil‑mod sa kemm waqfet u missieri telaq. Idu f’idi bdejt ng˙idlu s‑sliema u l‑qaddisa. “Fejn mar?” staqsejt dak il‑˙in lill‑˙ija u qalli, “B˙al issa jg˙idu li qed jarana.” Mela ridt inkellmu tal‑a˙˙ar, “Pa, Ωommli post ˙dejk,” g˙edtlu filwaqt li tlaqtlu jdejh u ˙allejtu jmur jistrie˙ mal‑Mulej , f’dak il‑post fejn tant ˙adem g˙alih tul ˙ajtu kollha. Bint

Ulied il-Missier L-istorja tal-˙olqien bl-istampi 10

Mid-dlam g˙ad-dawl Imma, min˙abba l-arroganza li biha ried jie˙u l-post ta’ Alla, inbidel u sar Satana (g˙adu) – ix-Xitan Da˙qu bina!

Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi. Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista.

Jixtarru t-telfa

Alla li ˙alaqna kien i˙obbna. Ûgur ja˙frilna jekk nitolbuh ma˙fra…

Sadanittant… Le, ma tlifniex kollox. Issa g˙andna d-dinja kollha tag˙na!

Mill-bnedmin kont tistenniha.

Le, ma spiççax kollox. Inwassalkom g˙all-vittorja. Afdaw fija!

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BORMLA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA MANIKATA M©ARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT SAFI SENGLEA

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 6760 2149 2578 2165 4518 2720 6840 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824 2169 0019

PERMEZZ TAL-MOBILE 2146 1377 2146 4804 2157 1854 2133 6914 2189 6093 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2168 5963 2168 2143

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 4993

RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 (li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA Segwi l-esperjenzi u l-avventuri ta’ ˙utna l-Maltin u l-G˙awdxin fl-artijiet tal-missjoni; esperjenzi li j˙alluk bla nifs u bla kliem iΩda li jimlewk b’ammirazzjoni g˙all-kura©© ta’ dawn l-eroj tas-skiet! Kun af bilpro©etti ta’ fejda li huma qed iwettqu g˙all-miljuni ta’ nies fil-bΩonn imxerrda fl-erba’ na˙at tad-dinja. Issir taf dan kollu u aktar fil-programm VUÇI MISSJUNARJA li jixxandar kull nhar ta’ ©img˙a fid9:00p.m. fuq RADJU MARIJA (102.3 FM g˙al Malta u 107.8 FM g˙al G˙awdex) b’ripetizzjoni kull nhar ta’ Tlieta f' 6:00am, bi produzzjoni u preΩentazzjoni ta’ Dr. Frank Cassar u Helena Sammut.

Tisliba Novembru Mimdudin: 1. Dak li a˙na nsaqsu lil Alla (6) 4. Ma ˙alliex nadif (6) 7. A˙na t-Taljani (3) 8. Belt ˙dejn Santa Venera (6) 9. Il-kapitali NgliΩa (6) 10. Ma jibqax ˙aj (4) 12. “……. mo˙©a©a” – ta˙bil il-mo˙˙ (4) 14. Offriet (3) 15. Telaq (3) 16. Dan jirrepeti warajk (3) 18. Ma baqax iebes kiesa˙ (3) 20. Warrbu ‘l hemm, itilqu (4) 21. Tgergir (4) 24. Pjanta tixxeblek ˙afna fil-Fgura (6) 25. Qag˙ad jg˙id qisu tellerita (6) 26. Isem ta’ o©©ett (3) 27. Eçitat, imqanqal (6) 28. Xilja (6)

Weqfin: 1. Tbaqbiq, tisbit (6) 2 Jg˙inek meta tferra minn flixkun g˙all-ie˙or (6) 3. Omm il-Madonna (4) 4. Kapaçita, dehen (4) 5. Nieqes ˙afna mid-dawl (6) 6. Ir-riΩultat ta’ fa˙am jaqbad, qabel ma jintefa g˙al kollox (6) 11. Óut Ωg˙ir tajjeb g˙all-ftajjar (5) 13. Dawn ©ejjin u sejrin fl-a˙˙ar jinkisru (5) 16. Keçça minn art twelidu (6) 17. It-tfal tieg˙i (6) 18. Óalltu t-tajn mal-ilma safi (6) 19. Bebbuxu tal-ba˙ar aktarx tawwali issibu g˙and is-Sabronjani (6) 22. Kemm tkun ˙elwa l-g˙arusa b’dan fuq rasha! (4) 23. Ag˙mel hekk il-mejda (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Ottubru hija hija Ms J. DeGabriele mir-Ra˙al Ìdid IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LilÓbiebna, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEÌIBA TAT-TISLIBA AWWISSU/SETTEMBRU MIMDUDIN: 1. Sa˙˙ar 4. IngliΩ 7. Jaf 8. RoΩina 9. Librar 10. Ninu 12. Stan 14. Ara 15. O.N.U 16. KaΩ 18. Ili 20. Amar 21. Qrun 24. NiΩΩel 25. Venite 26. A.K.A. 27. Laqqat 28. Nutara WEQFIN: 1. Strina 2. ÓaΩina 3. Rjal 4. Ifli 5. Loreto 6. Ûarenu 11. Ir˙am 13. An©lu 16. Kannol 17. ÛaqΩaq 18. Irriga 19. Inqeda 22. Blat 23. Ivan

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

Naxxar Naxxar

Lucia Debono Alessio Bezzina

COUNSELLING

Jekk qed tfittex servizz ta’ counselling

Ansjetà – Stress – Tensjoni - Alko˙ol – Drugs – Addictions - Diffikultajiet f’relazzjonijiet – Tqala mhix mistennija – Sitwazzjonijiet diffiçili o˙rajn Mrs Grace Gatt Dip. Counselling Çempel: 9966 6653 (mit-Tnejn sal-Óadd) Tibqax wa˙dek. A˙na lesti nisimg˙u u ng˙inu

Il-ÌiΩwiti jistednuk g˙al serata differenti, miftu˙a g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ ta' kull eta' Ejja isma', ara, tkellem, a˙seb, itlob u ag˙mel ˙bieb. Ing˙aqad mag˙na f'mixja minn kamra g˙al kamra, fejn tistennik esperjenza differenti. Fit tmiem is-serata nin©abru nitolbu biex il-Mulej jibg˙at aktar ˙addiema fil-˙sad tieg˙u. Serata mtella' mit-Tim tal-Vokazzjonijiet tal-ÌiΩwiti. G˙al aktar informazzjoni: Fr Michael Bugeja, sj. Kappella tal-Universita', Msida. Email: mbugeja@jesuits.net Mob: +35679001241

B'kara