2011-08-Ottubru by RM2000

Ma˙ru© mill‐©iΩwiti Maltin • Ottubru 2011 • Sena 62 • Numru 7 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

META

N E W S P A P E R P O S T

IL KARROTTA?

SE NILHAQ

META SE N LHAQ

IL-KARROTTA? G˙andna ˙abta na˙sbu li l-˙ajja se tkun a˙jar aktar ‘il quddiem… Il-kuntentizza li m’g˙andniex b˙alissa se nsibuha fil-©ejjieni… Wara li niΩΩew©u, wara li jkollna tarbija… Meta t-tfal ma jibqg˙ux daqshekk Ωg˙ar u jikbru ftit... Meta t-tfal ma jibqg˙ux adolexxenti ribelluΩi u jimmaturaw... Meta nibdlu l-karozza… Meta nirtiraw… U nibqg˙u sejrin hekk, qisna ˙mar ji©ri wara karrotta mdendla quddiem imnie˙ru bla ma jista’ jil˙aqha qatt. Imma fil-fatt meta nistg˙u inkunu kuntenti? Il-verità hi li l-a˙jar Ωmien biex tkun kuntent huwa issa. G˙ax jekk mhux issa, meta? L-isfidi dejjem hemm. Qatt mhuma se jonqsu fil-˙ajja! Ejja nammettuha u nag˙rfu kif nistg˙u inkunu fer˙anin issa! G˙alhekk g˙oΩΩ kull mument ta’ ˙ajtek u apprezza dak li g˙andek b˙alissa. Ftakar – il-˙in ma jistenna ‘l ˙add! G˙alhekk toqg˙odx tistenna… • Sa meta taqta’ d-dejn fuq il-karozza jew id-dar • Sakemm it-tfal jikbru u jitilqu mid-dar • Sakemm ter©a’ tibda ta˙dem wara li tkun rabbejt tarbija • Sakemm tispiçça l-iskola 2 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

• Sakemm titlef jew takkwista dawk il-˙ames kilos • Sakemm tiΩΩewwe© jew ikollok it-tfal • Sakemm tirtira u tie˙u l-pensjoni • Sas-sajf, ix-xitwa, jew il-˙arifa • Sa meta ti©i l-mewt g˙alik! IΩ-Ωmien li tkun fer˙an huwa Ω-Ωmien ta’ issa. Il-fer˙ u l-kuntentizza ssibhom mhux x’imkien fejn tixtieq tasal imma huma fil-vja©© stess li jwasslek hemm. Ibda minn issa u g˙ix l-istess ˙ajja t’issa, imma b’mod ©did: a˙dem qisek mhux g˙all-flus, ˙obb qisu ˙add qatt ma we©©g˙ek u iΩfen mal-˙ajja qisu ˙add mhu qed jarak.

T U Ó ISK

FR M U J L KU

Kien hemm ra©el li kien ibieg˙ il-˙ut. Darba minnhom ˙aseb li jag˙mel tabella kbira fuq il-˙anut tieg˙u biex in-nies isiru jafu li hu kien qieg˙ed ibieg˙ il-˙ut. Fuq din it-tabella kiteb hekk: “ÓUT FRISK KULJUM”.

Meta lesta din it-tabella qag˙ad i˙ares lejha, kburi li kienet ˙ar©et daqshekk sabi˙a u ng˙iduha kif inhi, kienet ser ti©bed iktar nies biex ji©u jixtru. G˙adda ra©el u qallu 'G˙alfejn ktibt il-kelma ”ÓUT”, mhux ovvja li inti ˙ut tbieg˙, g˙ax g˙andek il-kaxxi tal-˙ut barra. U anke bir-ri˙a biss kul˙add jaf li ˙ut tbieg˙!' U dan il povru ra©el tela’ fuq is-sellum u ˙assar il-kelma “ÓUT”. Issa it-tabella kienet taqra ”FRISK KULJUM”. U re©g˙a qag˙ad i˙ares lejha. G˙adda ra©el ie˙or u qallu “G˙alfejn ktibt ‘KULJUM’? Jiena meta ng˙addi minn hawn biex immur nixtri l-˙obΩ u l-gazzetta dejjem miftu˙ narak, u jekk tkun mag˙luq ovvja li n-nies ser jaraw il-bieb mag˙luq.” U re©©˙a

tela’ fuq is-sellum u ˙assar il-kelma ”KULJUM”. Issa t-tabella kienet turi il-kelma ”FRISK” biss. Dan il-povru ra©el re©g˙a qag˙ad i˙ares lejn it-tabella. G˙adda ra©el ie˙or u qallu li mhux ovvja li l-˙ut huwa frisk, g˙ax kieku xxommu jinten minn Ωew© kantunieri bog˙od! Ma tistax toqg˙od biss fuq dak li ja˙sbu n-nies! Jekk tipprova tog˙©ob lil kul˙add, tispiçça biex titlef l-identita tieg˙ek. L-a˙jar li tara xi jrid Alla minnek l-ewwel u qabel kollox g˙ax Hu biss irid l-a˙jar g˙alik, u jekk tara li dak li jog˙©ob lilek jaqbel mal-˙sibijiet divini Tieg˙u, mexxi ˙ajtek. A.M. Pisani RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 3

IVA, NORQOD TAJJEB.

Ûmien ilu wie˙ed bidwi kellu bosta artijiet il-©miel tag˙hom, artijiet fejn kienu jirg˙u mijiet ta’ bhejjem u g˙elieqi li kienu jag˙tu prodotti abbundanti. Il-problema kienet wa˙da, li l-g˙elieqi kienu fuq il-kosta tal-Atlantiku fejn ta’ spiss kienu jqumu rwiefen tal-biΩa’. Jekk min ja˙dem l-g˙elieqi ma kienx ikun dejjem hemm lest jiffaççja l-irwiefen il-maltemp kien jag˙mel ˙erba minn dak il-©id u dik is-sbu˙ija kollha. Il-bidwi kien dejjem ifittex lavranti g˙all-artijiet tieg˙u. Imma din kienet l-akbar biçça u©ig˙ ta’ ras g˙alih. Bosta kienu ji©u jfittxu x-xog˙ol, imma meta l-bidwi kien jg˙idilhom fuq l-irwiefen u t-tempesti li jridu jiffaççjaw u ja˙dmu fihom, dawn malajr kienu jdawru denbhom u jirrifjutaw li jmorru ja˙dmu mieg˙u. Darba jasal ra©el irqajjaq u qasir ifittex ix-xog˙ol. Il-bidwi beda jispjegalu ftit x’irid minnu, avolja meta rah daqshekk fra©li u donnu bla sa˙˙a, kien di©à qatag˙ha li dan mhux tajjeb Ωgur g˙al dan ix-xog˙ol iebes. Imma a˙jar dan milli ˙add, qal bejnu u bejn ru˙u. G˙amillu bosta mistoqsijiet dwar x’kien kapaçi jag˙mel, kemm kien lest jag˙mel xog˙ol iebes, l-aktar meta jqumu l-maltempati. Dak wie©eb kiesa˙ u biered, "Jien kapaçi norqod waqt li r-ri˙ jonfo˙ u jvenven!" Il-bidwi kellu bΩonn xi ˙add li jqum u ja˙dem u jissielet kontra l-irwiefen u

mhux xi ˙add li kapaçi jorqod waqt xi grigalata tibla’ l-art. Imma billi ma setax isib ˙addiema, kellu jitqanna b’dan u jittama li dik ix-xitwa ma jag˙milx wisq maltemp b˙as-snin ta' qabel. Ir-ra©el qasir beda xog˙lu u kien tal-galbu sew, ja˙dem minn filg˙odu sa filg˙axija, bi ftit li xejn mistrie˙. Lejl minnhom qam riefnu mill-kbar nett. Il-bidwi ˙are© minn soddtu inkwetat g˙all-a˙˙ar dwar il-˙erba li dak ir-ri˙ kien se j©ib fl-g˙elieqi tieg˙u. Mar dritt fl-g˙arix tal-lavrant u sabu jon˙or f’soddtu. Beda jçaqalqu kemm jifla˙ biex ifittex iqum, “Isa, qum minn hemm. M’intix tisma’ x’maltemp qam? Issa o˙ro© dur u orbot kollox sew biex almenu l-˙sara ma tkunx kbira ΩΩejjed! Kif g˙andek il-wiçç tibqa’ rieqed f’tempesta b˙al din? G˙alhekk qed in˙allsek jien?” Il-lavrant sempliçiment tqalleb ftit f’soddtu u b’g˙ajnejh imbexxqa qallu, “Mhux ©a g˙edtlek li jien norqod tajjeb

meta r-ri˙ ivenven? Óallini nkompli norqod…” U l-bidwi aktar tmas˙an u ˙are© ji©ri biex jorbot il-˙bula, isakkar il-bibien tal-maqjel, jara li l-bhejjem kienu mi©bura kollha u l-bqija. Imma meta beda jdur mal-propjeta’ beda jsib li kollox kien im˙ejji sewwa g˙all-aqwa maltemp. Il-bibien u t-twieqi msakkrin sew, l-g˙odda f’posthom, il-qatg˙et tal-©wieΩ mg˙ottijin tajjeb u kollox jifla˙ g˙all-aqwa rjie˙at. Issa fehem g˙aliex il-lavrant kien qallu li kien kapaçi jorqod sew anke meta r-ri˙ jonfo˙ u jvenven – g˙ax kien mo˙˙u mistrie˙ li kollox kien f’postu u kollox kien jifla˙ g˙all-aqwa maltemp. Min g˙andu kollox im˙ejji, min jag˙mel xog˙lu sew, min jg˙ix ˙ajja tajba u g˙andu kuxjenza safja, mo˙˙u u qalbu huma tassew mistrie˙a g˙ax m’g˙andux mniex jibΩa’. Min g˙andu lil Alla ma jonqsu xejn! G˙ix ˙ajtek mieg˙u u torqod tajjeb dejjem, fil-bnazzi u fil-maltemp!

RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 5

Daqsxejn ta’ fjura

Kollox jinbidel. Il-˙ajja trid tibqa’ g˙addejja. Dal-˙sieb g˙addhieli minn mo˙˙i m'ilux meta kont qed nipprova ni©bor il-weraq li waqa’ fl-art. Ûmien il-˙arifa hu Ωmien ta’ tibdil kbir. Anke fil-mewt nistg˙u niskopru s-sabi˙. Il-weraq li jkunu qed imutu jibdlu l-lwien tag˙hom u jΩejnu d-dinja ta’ madwarna b’kuluri inkredibbli. Jo˙olqu ©miel liema b˙alu, ©miel li malajr jg˙addi, veru, imma ©miel li lanqas issib kliem biex tiddiskrivih. Imma x’ji©ri mill-fjuri? Fil-veranda g˙andi erba’ qsari kbar ˙afna u kull sena ©o fihom niΩra’ varjetà s˙i˙a ta’ fjuri u pjanti. Kif tibda l-kes˙a jibdew imajnaw u jmutu kollha ˙lief xi erba’ fjuriet x’aktarx rashom iebsa! A˙na l-bnedmin inkunu nafu meta s-s˙ana tas-sajf tkun se tg˙addi u tasal ilkes˙a tax-xitwa, g˙alhekk in˙ejju ru˙na g˙aliha. Is-si©ar jag˙mlu l-istess u jid˙lu f’nag˙sa ˙elwa. L-annimali jkunu ilhom is-sajf kollu jippreparaw g˙all-kes˙a. Imma dawk il-fjuri jibqg˙u jikbru. Óadd qatt ma qallhom biex jieqfu jikbru. G˙andhom g˙an fil-˙ajja – li jikbru minn Ωerrieg˙a g˙al fjura u jer©g˙u jag˙mlu Ωerrieg˙a - u jridu jil˙quh. U hemm fil-qsari tieg˙i sibt weraq ©did a˙dar u blanzuni ©odda roΩa u ˙omor lesti biex jift˙u. G˙amilt qalbi sewda x’˙in ftakart li issa x˙in il-kes˙a 6 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

tag˙mel tag˙ha, toqtolhom g˙ax ma jkunux jifil˙u g˙aliha. Imma huma jkunu ppruvaw u jmutu waqt li jippruvaw – g˙ax dak hu l-g˙an tag˙hom fil-˙ajja. G˙alhekk ©ew ma˙luqa biex jikbru u jiffjorixxu g˙al dejjem. Óadd ma qalilhom mod ie˙or. U lilek min qallek li ma tistax issir a˙jar milli int? Lil min çedejt il-kontroll ta’ ˙ajtek u ˙allejtu jikkontrollak? Min Ωammek milli tasal g˙all-milja ta’ ˙ajtek? M’hemm l-ebda sta©un li lilek jista’ jwaqqfek. INT biss tista’ ΩΩomm lilek innifsek milli tasal g˙all-milja tieg˙ek. Veru li jkun hemm Ωmien meta l-˙ajja jkollha timxi aktar bil-mod – dan ikun iΩ-Ωmien li int tid˙ol fik innifsek u hemm, fil-fond ta’ qalbek, ter©a’ ti©bor il-forzi tieg˙ek. Tkun qed tag˙mel b˙al dik il-fjura li, g˙alkemm rat kollox madwarha

qed imut, kompliet g˙addejja bil-missjoni tag˙ha u tg˙ix fil-milja tag˙ha hekk kif xtaqha tag˙mel dak li ˙alaqha. Qalulna li hemm Ωmien biex tiΩra’ u Ωmien biex ta˙sad. Ûmien biex tg˙ix u Ωmien biex tmut. Dak li tiΩra’ ta˙sad u a˙na nistg˙u niΩirg˙u ˙afna biex nistg˙u na˙sdu ˙afna. Óu ˙sieb sa˙˙tek u tara li Ωmien il-mewt idum iktar ma jasal. Kollox f’idejk – madwarek g˙andek dak kollu li g˙andek bΩonn, issa jiddependi fuq il-mod kif ta˙seb, l-attitudni tieg˙ek. Dak kollu li g˙andna bΩonn biex ng˙ixu ©ej min-natura imma a˙na nistg˙u niddeçiedu dwar il-mod kif na˙sbu u ˙add iktar. Jekk daqsxejn ta’ fjura tista’ tag˙mel dal-miraklu u ter©a’ titwieled wara kull xitwa kiefra, kemm aktar int u jien li a˙na mog˙nija bil-qawwa tal-Ispirtu t’Alla fina!

Cempilt

l-iskola It-tfal in˙assruhom meta ng˙attulhom, naqduhom, niskuΩawhom, inçedulhom g˙al kull ma jridu. Din it-telefonata imma©inarja l-iskola i©©ieg˙el lill-©enituri jistaqsu lilhom infushom x’attitudni g˙andhom lejn lill-iskola ta’ wliedhom.

“Óello! G˙adek kif qbadt massegreterija telefonika tal-iskola. Isma’ l-messa©© kollu biex tkun tista’ tag˙fas in-numru li g˙andek bΩonn ˙alli tinqeda a˙jar. • Jekk trid i©©ibilna skuΩa g˙aliex it-tifel ma ©iex l-iskola – Ag˙fas in-numru 1. • Jekk trid tiskuΩa lit-tifel g˙ax ma g˙amilx ix-xog˙ol li kellu jag˙mel – Ag˙fas in-numru 2. • Jekk trid tikkritika l-iskola f’xi ˙idma tag˙ha – Ag˙fas in-numru 3. • Jekk trid tag˙ti tg˙ajjira lil xi g˙alliem – Ag˙fas in-numru 4. • Jekk trid tistaqsi g˙al xi informazzjoni li di©à tajnik f’xi wa˙da mill-˙afna noti li bg˙atnielek u li qatt ma qrajt – Ag˙fas in-numru 5.

Er©ajna bdejna sena o˙ra ta’ skola. Xi ©enituri ftit jifhmu li l-iskola mhix hemm biex taqdi lil binhom jew binthom, imma biex tg˙inhom jikbru u jsiru r©iel u nisa maturi biex jiffaççjaw il˙ajja b’mod sabi˙. Dan hu l-iskop tal-edukazzjoni vera li ma tistax issir jekk il-©enituri u l-iskola ma ja˙dmux id f’id u ji©bdu ˙abel wie˙ed.

• Jekk trid li lil ibnek inqabbΩuh klassi – Ag˙fas in-numru 6. • Jekk tixtieq te˙odha ma’ xi tifel li dejjaq lil ibnek – Ag˙fas in-numru 7. • Jekk trid twassal ilment fuq it-trasport tal-iskola – Ag˙fas in-numru 8. • Jekk trid twassal ilment fuq l-ikel taliskola – Ag˙fas in-numru 9. • Jekk tixtieq titlobna, g˙at-tielet darba, biex inbiddlu l-g˙alliem tat-tifel – Ag˙fas in-numru 0. Jekk tirrealiΩΩa Li d-dinja hi kif inhi u li t-tifel tieg˙ek g˙andu jitg˙allem jadatta ru˙u g˙aliha; Li ibnek irid jitg˙allem ikun risponsabbli tal-g˙emil u tax-xog˙ol tieg˙u; Li l-g˙alliema m’g˙andhomx tort li t-tifel m’g˙andux ˙e©©a g˙ax-xog˙ol; Li l-iskola ma tistax tag˙mel mat-tifel dak li tista’ tag˙mel int; niΩΩel it-telefon, ˙alli t-tifel jikber biex isir ra©el u kompli gawdi l-©urnata!” Awguri g˙al sena o˙ra ta’ skola li fiha ibnek jew bintek ikunu kibru sena o˙ra lejn futur isba˙ u a˙jar. RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 7

Studenti AMDG!

Il-Kulle©© San Alwi©i u Ω-Ωg˙aΩag˙ Fost ix-xog˙ol sabi˙ li l-ÌiΩwiti qed iwettqu maΩ-Ωg˙aΩag˙ u g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ jispikka l-KULLEÌÌ SAN ALWIÌI. 8 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Fil-bidu ta’ sena skolastika o˙ra xieraq li nieqfu ftit napprezzaw din l-opra sabi˙a li sa mill-1907 ilha teduka u tifforma eluf kbar ta’ tfal u Ωg˙aΩag˙ biex isiru çittadini u nsara tajbin. B˙alissa il-Kulle©© jeduka mill-primarja sas-Sixth Form. Tifel jid˙ol il-Kulle©© ta’ 6 snin u jo˙ro© minnu ©uvni ta’ sittax jew sbatax-il sena. Illum il-Kulle©© jg˙odd madwar 1,500 student bi staff ta’ 203 g˙alliem u impjegati o˙rajn. Ja˙dmu direttament fil-Kulle©© hemm erba’ ÌiΩwiti u diversi o˙rajn li jg˙inu fil-kura spiritwali tat-tfal. Ir-Rettur b˙alissa huwa Fr Patrick Magro. Huwa hekk jiddeskrivi l-viΩjoni edukattiva tal-Kulle©©: “Il-Kulle©© San Alwi©i jag˙mel l-a˙jar tieg˙u biex jag˙ti formazzjoni s˙i˙a lill-istudenti biex kollha jsiru bnedmin g˙all-o˙rajn. Biex ikun jista’ jse˙˙ dan, kull student irid jie˙u l-istudji tieg˙u bis-serjetá, jikber fl-impenn tieg˙u lejn is-soçjetá u lejn ˙utu l-bnedmin, irawwem il-kuxjenza tieg˙u biex ikun jista’ jie˙u deçiΩjonijiet tajbin, u j˙obb lil Alla. Flimkien mal-©enituri u l-g˙alliema, nag˙mlu ˙ilitna biex nedukaw lill-istudenti fid-dimensjonijiet kollha differenti tal-˙ajja tal-bniedem. Ng˙inuhom jinbnew fil-fidi u fl-im˙abba lejn Alla. Dan nag˙mluh mhux biss permezz tas-sagramenti imma wkoll permezz ta’ rtiri u attivitajiet o˙ra fejn l-istudenti jkunu jistg˙u jitg˙allmu jid˙lu f'relazzjoni ma’ Alla. Ng˙inu wkoll liΩ-Ωg˙aΩag˙ jiΩviluppaw il-karattru

tag˙hom billi n˙e©©uhom jag˙mluha ma’ l-o˙rajn u jitg˙allmu jag˙Ωlu ˙bieb tajbin. Ng˙inuhom ukoll jo˙or©u minnhom infushom u jindunaw li fid-dinja jeΩistu sitwazzjonijiet differenti fejn teΩisti wkoll ˙afna tbatija.” Fis-Sixth Form tal-Kulle©© g˙andna studenti subien u bniet. Il-bniet, li ji©u minn skejjel o˙rajn, jid˙lu g˙all-a˙˙ar sentejn tal-edukazzjoni tag˙hom qabel ma jid˙lu l-università jew jibdew il-˙ajja tax-xog˙ol tag˙hom. Maria Grazia hija wa˙da minn dawn l-istudenti li se tibda t-tieni sena tal-kors. Hawn taqsam mag˙na l-esperjenza tag˙ha fil-Kulle©©: “Kont ili Ωmien nistenna l-jum li nibda s-Sixth Form! Wara xhur ta’ studju, eΩamijiet, qtig˙ il-qalb u stennija, kont fer˙ana ˙afna meta sirt naf li ©ejt aççettata biex nattendi l-Kulle©© ta’ San Alwi©i! Issa, kien infeta˙ kapitlu ©did f’˙ajti. Minkejja li kont kuntenta, xorta ©ewni diversi ˙sibijiet li inkwetawni. Imma jekk kelli xi dubju malajr ne˙˙ejtu! Mill-ewwel laqg˙a li kellna, ˙assejtni milqug˙a. Grazzi g˙all-istaff ma tantx domt biex

addattajt ru˙i g˙as-sistema l-©dida. Kull meta kelli xi problema jew diffikulta’ dejjem sibt l-g˙ajnuna u s-sapport tag˙hom. Dejjem kienu lesti li jisimg˙una u jie˙du interess ©enwin fina l-istudenti u pariri tajbin qatt ma naqsu min-na˙a tag˙hom. Minnkejja li jenfasizzaw il-fatt li rridu nie˙du l-istudju tag˙na b’aktar impenn, jinkora©©una ˙afna biex ma niffukawx biss fuq l-aspett akkademiku imma nie˙du sehem ukoll f’affarijiet extra-kurrikulari sabiex l-iΩvilupp tag˙na b˙ala persuna jkun tasew s˙i˙. Importanti li jintla˙aq bilanç f’kollox. F’din l-ewwel sena qed nag˙tu ftit ˙in minn tag˙na g˙al xi attivitajiet fil-komunità jew xi xog˙ol volontarju fis-soçjetà. Jien ˙adt sehem f’diversi kompetizzjonijiet u pro©etti u wkoll be˙siebni nipparteçipa f’o˙rajn aktar ‘il quddiem. Hemm ˙afna attivitajiet soçjali u kulturali b˙all-kunçert hekk imsejja˙ ‘Unplugged’, u s-‘Soiree’, li hi serata ta’ talent u varjetà ferm popolari, u s-‘SACFest’, festival ta’ tliet ijiem miftu˙ g˙all-istudenti u l-familji u l-˙bieb RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 9

tag˙hom f’çelebrazzjoni ta’ fer˙, talent u ˙biberija. Dawn jg˙inuna biex naqsmu t-talenti tag˙na mal-o˙rajn u biex ning˙aqdu aktar. Fil-bidu kont nibΩa’ li mhux se nla˙˙aq ma’ kollox imma malajr tg˙allimt li jekk nippjana sew minn qabel, u ma na˙lix ˙in, nimmani©ja l-affarijiet kollha sew bla problemi ta’ xejn. L-aspett spiritwali huwa importanti ˙afna fil-˙ajja tal-iskola. Ma jfissirx li qeg˙din qisna f’xi kunvent, anzi j˙alluna

fil-libertà nag˙Ωlu a˙na jekk nattendux jew le g˙all-affarijiet li jorganiΩΩaw. Imma g˙alkemm qatt ma jisfurzawna dejjem i˙e©©una biex nag˙tu kaΩ ta’ dan l-aspett essenzjali f’˙ajjitna. Jien nie˙u gost ˙afna mmur il-quddies u attivitajiet o˙ra spiritwali li jsiru g˙ax ikunu orjentati g˙alina Ω-Ωg˙aΩag˙ u l-messa©© li jwasslulna huwa relevanti ˙afna g˙alina. Nie˙u gost nag˙ti sehem attiv fl-animazzjoni tal-quddies flimkien ma’ Ωg˙aΩag˙ o˙ra nkantaw u ndoqqu fiha. Issa bdejna ‘Komunità ta’ Óajja

Nisranija’ li huwa grupp Ωg˙ir ta’ studenti li niltaqg˙u kull ©img˙a u ng˙inu lil xulxin ng˙ixu aktar il-valuri nsara f’˙ajjitna b˙ala Ωg˙aΩag˙! Fl-intrata tas-Sixth Form hemm miktubin il-kliem ‘Ad Majorem Dei Gloriam’ (AMDG). Din hi fraΩi tant g˙allqalb Sant’ Injazju li tfisser ‘G˙all-Akbar Glorja t’Alla’. Nispera li kull sekonda li qed ng˙ix fis-Sixth Form bejn studju u l-attivitajiet tkun verament AMDG!” Maria Grazia Grech

"Ad Majorem Dei Gloriam" GÓall-Akbar Glorja t’Alla

10 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Abraham u l-vjaggatur

Órafa Lhudija

U wara dan ©ara li Abraham kien bilqieg˙da fid-da˙la tat-tinda tie˙u, waqt li x-xemx kienet nieΩla. U ara, ra©el mg˙obbi bis-snin, tfaçça mid-deΩert, miexi mg˙awwe©, jistrie˙ fuq g˙aslu©. U Abraham qam, mar jilqg˙u u qallu, “Id˙ol fit-tinda tieghi, nitolbok, a˙sel ri©lejk u ibqa’ g˙addi l-lejl f’dari; imbag˙ad, filg˙odu, qum u kompli triqtek.” “Le,” wie©bu l-vja©©atur, “˙allini ng˙addi l-lejl ta˙t din is-si©ra.” IΩda Abraham insista bil-qawwa u l-vja©©atur laqg˙a l-istedina u da˙al fit-tinda. U Abraham ˙ema ftit ftajjar u kielu flimkien. Meta Abraham ra li l-vja©©atur beda jiekol ming˙ajr ma fa˙˙ar lil Alla qabel, dar fuqu u qallu, “Dan kif int ma tqimx lil Alla l-Qawwi, Óallieq tas-sema u

l-art?” Ix-xwejja˙ wie©eb, “Le, jien ma nqimx lil Alla u anqas infa˙˙ar lil ismu, g˙ax jien g˙andi alla tieg˙i, li g˙amiltu jien, jg˙ix f’dari u jipprovdili hu kull ma ne˙tie©.” G˙al dan il-kliem, Abaraham inkorla bil-kbir, sa˙ansitra refa’ idejh fuq il-vja©©atur u, bla kliem u bla sliem, xe˙tu ‘l barra mit-tinda tieg˙u u ©ag˙lu jitlaq lura fid-deΩert minn fejn kien ©ie. U, f’nofs ta’ lejl, Alla sejja˙ lil Abraham u qallu, “Abraham, fejn hu l-barrani?” U Abraham wie©eb, “Mulej,

dak ma riedx iqimek u anqas ifa˙˙ar lil ismek; g˙alhekk tellaqtu ‘l barra minn quddiem wiççi biex imur lura fiddeΩert minn fejn kien ©ie.” U Alla qallu, “Ara jien ili dawn l-a˙˙ar mija u tmienja u disg˙in sena qrib tieg˙u, nitimg˙u, inlibbsu u nie˙u ˙siebu minkejja r-ribelljoni tieg˙u kontrija. U int, midneb b˙alek, ma kellekx il-˙ila tissaportih g˙al lejl wie˙ed?” Min i˙obb l-aktar: il-bniedem li jg˙id li j˙obb lil Alla jew min i˙obb kif i˙obb Alla?

12 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

inhobbu..

Ix-xog˙ol ta’ g˙alliem ilaqqg˙ek ma’ karattri b’personalitajiet differenti. Meta tg˙allem studenti Ωg˙ar tiltaqa’ ma’ w˙ud li g˙adhom ma tfarfrux biΩΩejjed biex je˙duha kontra l-awtorità tal-klassi. Aktarx, g˙alhekk, li dawn l-istudenti jobdu aktar minn o˙rajn ikbar. Xi snin ilu, kont ng˙allem student li ma kien jibbrilla f’xejn – la f’su©©etti akkademiçi, la fi sports u lanqas f’attivitajiet o˙rajn. Kien nieqes ukoll minn sa˙˙tu – bilkemm jara, ibati bl-aΩΩma u l-içken ˙oss idejqu. Mhux ta’ b’xejn li malli l-volum ta’ le˙en l-istudenti jog˙la xi ftit kont tisimg˙u jg˙ajjat, ‘Oqog˙du, oqog˙du. Tg˙ajtux!’ Ftit kienet tiswa t-twiddiba tieg˙u. Kont xbajt nipprova nifhem x’diffikultajiet kien ˙abbat wiççu mag˙hom qabel iltqajt mieg˙u. Tg˙id ma sabx min jg˙inu biΩΩejjed? Tg˙id g˙adda minn xi esperjenza kerha? Kellu diffikultà biex jitg˙allem? Kien jisma’? Kellimt lil ommu. Xtaqt li kienet aktar ta’ g˙ajnuna. Qtajtha li anki hi ˙tie©et g˙ajnuna psikjatrika – t˙awwad biex titkellem, it-tifel kien problema kbira g˙aliha, u g˙ajnuna ftit kellha u g˙alhekk ma setg˙etx tla˙˙aq ma’ binha u x-xog˙ol ukoll. Sibt lit-tifel u kellimtu ras imb’ras, ‘Louis, ma tistax ma tikkooperax mieg˙i, jekk trid timxi ‘l quddiem. G˙aliex ma ta˙dimx aktar u anki tipprova xi ˙a©a wa˙dek id-dar?’ Baxxa rasu waqt li beda

jilg˙ab ˙afif b’subg˙ajh. Wara li ma lissen l-ebda kelma , er©ajt tennejt, ‘G˙aliex?’ u nfaqa’ jibki u jolfoq, jag˙sar g˙ajnejh waqt li jdendel xofftejh t’isfel. ‘Jien ma naf xejn... u ommi ma tistax tg˙inni...’ ‘Imma jekk tistaqsini ng˙inek. Ara, mil-lum ‘l hemm irridek turini aktar xog˙ol. Ma tistax tibqa’ sejjer hekk. Ftehmna?’ B’rasu wie©eb iva, minkejja li g˙ajnejh ma qalag˙homx mill-art. Dar u telaq. G˙al darba fuq l-o˙ra baqa’ ma jag˙milx ix-xog˙ol li jkollu g˙ad-dar. S˙abu kollha kienu jafu x’inhu. Min jg˙idlu biex jipprova mill-a˙jar li jista’, min jg˙idlu li hu traskurat u min kemm kemm ma jg˙irx g˙alih. Bdejt na˙seb kif se n©ieg˙lu jifhem li l-attitudni tieg˙u ma kienet se twasslu mkien. Ìbidtlu l-attenzjoni kemm-il darba dwar dan. Ìieli t˙ajjar jag˙mel xi ˙a©a imma malajr jer©a’ koppi. Fil-fond ta’ qalbu kont naf li ried jipprova u jisma’ minni, imma kien jidher wisq imdejjaq biex jasal – l-ispirtu ried imma l-©isem ma kienx jifla˙. Darba deherli li tkun flokha jekk nifta˙ diskussjoni dwar attitudni b˙al din.

Ridt nara x’kienu jag˙mlu l-istudenti kieku kienu minfloki jew jekk kinitx attitudni tajba. Óallejt lil kul˙add jg˙id x’ja˙seb wie˙ed wara l-ie˙or. Lil Louis ˙allejtu g˙all-a˙˙ar. It-twe©ibiet seta’ jismag˙hom kollha; u hekk g˙amel g˙ax b’idejh f’xulxin quddiem ˙alqu qag˙ad jisma’ x’kien g˙addej bla ma t˙arrek. ‘Ma n˙allihx jilg˙ab g˙al ©img˙a; ma jo˙ro©x mag˙na meta mmorru mawra xi mkien, nirraportah, nikteb ittra lil ommu, ma nçedilux, ma n˙allihx jg˙addini biΩ-Ωmien...’ Waqfu. Waqa s-skiet, bl-istudenti kollha j˙arsu lejja jistennewni nifta˙ fommi. Louis ma t˙arrikx. Xi tnejn dawru rashom lejh. ‘Int x’kont tag˙mel?’ staqsieni wie˙ed fuq tieg˙u. ‘INÓOBBU!’ lissint b˙al wie˙ed jg˙ajjat f’deΩert fjen ˙add ma jifhem lil ˙add. Qomt u bdejt in˙aΩΩeΩ nota dwar il-lezzjoni li kien imiss biex na˙bi wiççi b’g˙ajnejja jg˙umu fid-dmug˙. Fhimt ftit kemm kienet kiefra dik l-g˙ajta mi©nuna ta’ ‘Sallbu! Sallbu!’ S. Vella RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 13

Il-Pro©ett ta’ Darren Novella g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ Nora Macelli (L-ewwel parti) L-esperjenza g˙allmet lit-tfajjel Darren isir ˙ajbu f’daru stess.Lil ommu u missieru sar jist˙ajjilhom barri u matador, sbie˙ u qliel. Wa˙da b’idha fl-arja tippoΩa u ddur u taqg˙ad biex tizzika, tniggeΩ u tonsob, u l-ie˙or imnaffar, lest g˙all-attakk. U hu l-palju-perpura a˙mar iperper mas-saqajn jistieden l-inkwiet. Kultant kienu jdawru l-irwoli wkoll. Skont il-burdata. Il-fatt li tg˙allem jiddistakka ru˙u mil-log˙ba perikoluΩa perpetwa tag˙hom biex josservahom minn barra x-xatba ta’ qalbu g˙enu jin˙eba biex la jservi ta’ stedina g˙al taqbida u lanqas jispiçça miflu© jew mg˙affe©. U spiçça ˙ajbu. Hemm u mhux hemm. Bla ˙oss, bla kliem, u bla sliem. Kien wasal biex jirra©unaha wa˙du li hu ma kienx ja˙ti. IΩda li ma setax jifhem kien kif it-toroq imserrpa ta’ mo˙˙hom iwassluhom biex, minn sempliçi “pa, kif int, kif mort ix-xog˙ol illum?” twassal dritt dritt g˙al “eee, lil dak qed tistaqsi kif mar illum, jien ma neΩistix g˙alik wara dak kollu li nag˙mel g˙alik biex qatt ma jonqsok xejn. Lil dak l-ewwel li ssellem? Jien x’jien g˙alik wara dak li g˙amlilna...?” Bumm bumm u f’sekonda l-barri u l-matador jiΩbruffaw barra. G˙ax, g˙alkemm isseparati, missieru u ommu baqg˙u jg˙ixu temporanjament fl-istess dar. U billi kienu temporanjament hemm, iddeçidew li temporanjament ma jg˙idux kelma lil xulxin. Sakemm ma ja˙silx Darren jinsa u jkellem lil xi ˙add minnhom. Imma issa tg˙allem. Tg˙allem i˙allihom bi kwiethom. Ir-ritratti fil-frejms tat-tlieta li huma jiddie˙ku fis-salott, fil-kçina, fil-©nien, il-Buskett, il-Belt, Bay Street, l-G˙adira,

G˙awdex... dawn kollha sparixxaw mill-kmamar. L-g˙ajbien tag˙hom irrenda d-dar u lil qalbu çimiterju. X’fer˙ fer˙ ©ie jsemmilu s-Sur Camilleri g˙odu g˙odu? Jew kellu rasu mg˙addsa fir-ramel jew kien jg˙ix ˙olma. Mhux b˙alu! Il-˙itan tal-kamra tieg˙u Ωarmati minn kollox. Ma kellux bΩonn iΩid mal-illuΩjonijiet ta’ ˙ajtu. B˙alu, kamartu kienet qed tistenna li tkun taf g˙and min ser tispiçça. Li kien jaf biç-çert hu li malli jag˙laq it-tmintax, kien se jitlaq ji©ri minn hemm u g˙ala biebu mill-bubù. L-im˙abba kbira li darba wa˙da kellu g˙al ommu u missieru ˙adet çmajra minn kmieni, u ddubita jekk kienx g˙ad hemm dellha x’imkien f’qalbu. Kien jiddubita tassew. Darren kien minn tal-ewwel fir-rassa biex ja˙rab mill-klassi. Beda jimbotta lil s˙abu u kien g˙oddu ˙are© meta s-Sur Camilleri sejja˙lu. Nefa˙ wa˙da u dawwar denbu. “G˙andek idea g˙as-su©©ett tal-pro©ett ta’ riçerka g˙al das-sajf, Darren?” “Le. G˙adu kmieni wisq.” “Naf. Imma g˙edt forsi g˙andek xi ˙jiel.” “Le, kif g˙edtlek ...” “Naf. Smajtek. G˙adu kmieni wisq.” “EΩatt!” “Jaqaw hemm xi ˙a©a li qed iddejqek, Darren?” RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 15

Darren ˙abat se jkun sarkastiku mas-Sur Camilleri. IΩda ftakar li kien l-uniku g˙alliem li kien jitkellem mieg˙u b˙ala ˙abib veru u waqqaf lilu nnifsu fil-˙in. “Kollox qed idejjaqni!” “Il-g˙ala, Darren?” “Il-g˙ala? G˙ax imdejjaq! Xbajt minn kollox! I©ri nispiççaw!” “Ili ma narak fer˙an. T˙assibni.” “X’fer˙an fer˙an? Il-fer˙ ma jeΩistix. IlluΩjoni.” “JeΩisti. U mhux illuΩjoni. Kultant ji©ru affarijiet li jwe©©g˙una u j©ag˙luna na˙sbu li ma jeΩistix fer˙. Imma jeΩisti.” “Mhux veru. Le, ma jeΩistix. Qed ng˙idlek. Naf!” “Ómm... allura... ng˙id jien... g˙ax ma tirriçerkax din l-ipoteΩi tieg˙ek, Darren? Almenu tara x’ja˙seb ˙addie˙or. Ma toqg˙odx fuqi biss!” “Qed tiççajta!” “Le. Malli kliemna waqa’ fuq hekk, faqqset din l-idea.” “Taç-çajt din, Sir, bir-rispett kollu.” “Owkej. F’idejk. Nafda fik. Xi tema li tinteressak issib Ωgur. Inti wie˙ed mill-aktar studenti li nammira.” “X’fini x’tammira, Sir?” “G˙ax mo˙˙ok çar. Dejjem tistaqsi biex tinΩel aktar filfond tas-su©©ett. Taqra ˙afna. Taqra kotba ta’ kull tip. Tiftakar il-linja ta’ argument ta’ kittieb u kelliem, u taf tqassar il-punti ewlenin kemm bil-kliem u kemm bilkitba. Taf tqabbel argument ma’ ie˙or biex turi aspetti differenti. Nista’ nibqa’ sejjer.” “Qed tesa©era, Sir. Na˙seb qed t˙awwadni ma’ Philip.” “Nammetti li Philip ukoll g˙andu dawn id-doni. Rari jkolli studenti b˙alkom. Nixtieq li kelli dawn il-˙iliet u doni meta kont daqskom.” Darren sta˙a jisma’ dawk il-kumplimenti kollha. Sellem lis-Sur Camilleri u bewwe© ’il barra.

16 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Lippu sid Mullu Lura d-dar, flok ma jiekol quddiem it-televixin jew jistudja, Darren qatag˙ha li jaqbad ir-rota u j˙alliha tispirah b’xi rotta. Sab ru˙u f’tarf ir-ra˙al fil-qalba tal-kampanja. G˙adda minn mog˙dijiet imtektka bix-xita ta’ ewlillejl. Xorob l-arja friska u ˙allieha ta˙sdu u tmellsu fl-istess waqt. Bidwi li kien qed jarma l-vann bid-du˙ ifur bl-g˙elejjel ta’ wçu˙ ir-raba’ sellimlu. Sellimlu lura. Waqaf jistrie˙ u qag˙ad josservah. Ilbidwi nnutah u staqsieh jekk kellux aptit jg˙inu jg˙abbi. Bla kliem, ˙admu spalla ma’ spalla sakemm stivaw id-du˙ kollu fil-vann. “Jekk trid timxi warajja, tista’ tg˙inni n˙ott kollox ir-razzett. M’hawnx bog˙od.” Darren g˙olla u niΩΩel rasu b˙al Ωiemel u saq ir-rota wara l-vann. Waslu f’razzett kbir antik f’tarf ra˙al qrib. Kif il-bidwi feta˙ il-bieb tar-remissa mqaxxar u mimli skaldi, kelb sploda ’l barra u beda jdur u jag˙qad u jitla’ u jbus lil sidu. Sidu niΩel kokka jilg˙ab mieg˙u u jmellsu u j˙okklu wara widnejh u jillixxalu sufu u jag˙rxu. Kien fihom g˙axqa. Jafu jifir˙u b’xulxin dawn! Dal-kelb donnu qed jid˙ak. Tg˙id il-klieb jafu jid˙ku? U baqa’ josservahom. Komplew ja˙dmu fis-skiet u f’˙akka t’g˙ajn ˙attew kollox minkejja l-©iri mas-saqajn tal-kelb ferfuxi fer˙an. Il-bidwi da˙al ©ewwa u ˙alla l-bieb miftu˙. Darren da˙al warajh. Dak sa˙˙an l-ilma f’kitla fuq il-kuker tal-gass u ˙are© borΩa ottijiet minn kaxxa tal-˙obs tal-injam u offrieha lil Darren. "Wa˙dek tg˙ix, nann?" "G˙ajr g˙al Mullu hawn, iwa ˙oj. "Kemm ilek wa˙dek?" "Ómistux-il sena." "MiΩΩewwe©?" "Kint. Marì ˙allietne ˙mistux-il sen’ilu." "Jiddispjaçini, nann." "Ónn." "Ma tiddejjaqx wa˙dek?" "Lie. G˙andi lil Mullu. Ma jonqosni xejn g˙el grazzje tal-˙enin Alla." "X’jismek? Jien Darren." "Isim sabej˙. Lippu jen." "Allura Lippu, emm... nann, int fer˙an?"

"Il-g˙ela le?" "Imma fer˙an?" "Iwa ˙oj." "X’iferr˙ek, nann?"

L-g˙ada qatag˙ha li jer©a’ jasal wasla sa ˙dejn Lippu biex jg˙inu ftit. Óassu tajjeb jag˙mel ftit xog˙ol manwali. Óa l-kamera di©itali mieg˙u. Kien ilu ma juΩaha.

Ix-Xwej˙in ta’ Spirtu Tewmi Mal-wasla tal-vaganzi, Darren beda jbakkar u jer˙ilha g˙al g˙onq it-triq bla pjan u direzzjoni. Ir-rota u l-barΩakka bil˙obΩ u l-ilma kienu jakkumpanjawh kullimkien. Mo˙˙u kien mimli mistoqsijiet li xtaq isaqsi lil xi ˙add. Jum minnhom g˙adda minn toroq fgati bit-traffiku sakemm waqaf jistenna d-dawl a˙mar jinbidel f’oran©jo u mbag˙ad a˙dar fi triq prinçipali. Osserva binja kbira fuq ix-xellug tieg˙u u t-tabella kbira fuq il-bieb tad-da˙la li tavΩa li kienet dar g˙all-anzjani. Fil-parapett, Ωew© nisa xju˙ kienu qeg˙din jilag˙qu x-xemx, jitbissmu b’g˙ajnejhom mag˙luqin. It-tnejn kienu lebsin qmis, b’kullana tal-perli m’g˙onqhom imkemmex u ©ersi tas-suf, ta’ wa˙da a˙dar çar u tal-o˙ra oran©jo. Xag˙arhom abjad qotna maqtug˙ qasir, -ta’ wa˙da mimxut lura u tal-o˙ra bil-frenΩa. Qatag˙ha li Lura d-dar qatag˙ha li jibda r-riçerka. Xeg˙el il-kompjuter u jmur ˙dejhom. NiΩel mir-rota u pespsilhom g˙al darba tnejn niΩΩel dak kollu li ntqal bejnu u bejn Lippu bla ma ˙alla xejn sakemm semg˙uh fid-damdim. Fet˙u g˙ajnejhom bera˙ barra. Imbag˙ad beda jniΩΩel xi riflessjonijiet fuq dak li ©ara. f’daqqa. • Kelb i˙obbok u jferr˙ek. Tista’ tkun kuntent wa˙dek " Bon©u g˙alikom. Nista’ npo©©i ftit ˙dejkom ˙a niekol ma’ kelb. biçça ˙obΩ? Hemm post fuq il-bank ˙dejkom." • Kelb jifra˙ meta jara li sidu wasal lura qawwi u s˙i˙. "Ejja, ejja tfajjel. Id˙ol, id˙ol, qisu tieg˙ek." X’jag˙mel meta sidu jkun barra u hu mag˙luq ©ewwa? "Ilna ma nitkellmu ma’ tfajjel daqsek." Ikun fer˙an jew denbu bejn saqajh? "X’qed tag˙mlu hawn barra f’did-da˙na?" • L-ambjent naturali jferra˙, imma trid tkun taf tapprezzah. "Xi tridna nag˙mlu sabi˙? M’g˙andniex x’nag˙mlu!" • Loqma fqira f’tarf jum xog˙ol iebes tag˙mlek hieni. "Il-g˙ala le?" • Affarijiet sempliçi li drajniehom qeg˙din hemm, b˙all"Il-g˙ala le? G˙ax li kellna nag˙mlu g˙amilnieh." ilma, jistg˙u jferr˙u. G˙aliex? "X’g˙amiltu?" • Persuna li ma tafhiex tista’ tferr˙ek. Lippu g˙aliex qal li "Uuu, li kieku nibdew ng˙idulek ma titlaq qatt minn ferra˙tu? G˙ax g˙entu? Jew g˙ax nieqes mill-kumpanija? hawn sabi˙! G˙andna mija u sittin sena bejnietna a˙na • Xi jfisser dan kollu g˙alija? Nista’ ng˙id li l-kumpanija ta’ t-tnejn. Kemm trid ˙in biex ng˙idulek x’g˙amilna f’dasLippu ferr˙itni? Ma dejqitnix. Tatni x’na˙seb. NiggΩitni biex snin kollha, tfajjel?" nibda l-pro©ett? Jista’ jkun. Kont kurjuΩ nara jekk xi ˙add "G˙andi sajf s˙i˙ kieku. Nista’ nistaqsikom xi ˙a©a?" b˙al Lippu jkunx jista’ jwie©eb il-mistoqsija li g˙amiltlu. "Staqsi, staqsi. M’g˙andniex appuntamenti, tafx." "Intom fer˙ana?"

Lippu ferrag˙ it-te u Ωiedlu l-˙alib jag˙li li kien g˙adu kif sa˙˙an. Bdew ibillu l-ottijiet fit-te jikwi. Lippu baqa’ ja˙seb. Darren ˙aseb li jew ma fehmux, jew ma riedx iwie©bu, jew li nesa li kien staqsieh mistoqsija. Meta Lippu l-bidwi sid Mullu qatag˙ha li jwie©bu, kien b’lista. - Mullu. L-g˙elqa. It-tbexbix. InΩul ix-xemx. Is-skiet bil-lojl. L-g˙elejjel. Il-˙emrija niedja ma’ keffet idi. Meta nifte˙ il-vit u jo˙ro© l-ilma. Dawn l-ottijiet friski. Inti hawn, ©ejt tg˙inni ming˙ajr ma fittixtek. Dan killu. Darren ma qal xejn. Baqa’ jomg˙od dik il-lista mal-ottijiet. Sabha bla frilli, ta’ veru.

RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 17

"U˙! Iva u ng˙id. "G˙alkemm, ˙ares ’l hawn, jekk tid˙ol ©ewwa u tistaqsiha din lil s˙abna jg˙idulek li le g˙ax qeg˙din f’barumbara. "U intom m’intomx f’barumbara? "Skont mnejn t˙ares lejn l-affarijiet, sbejja˙ tfajjel. Tassew li ©isimna xraf u sar qoxra ta’ dak li kien. Imma baqg˙alna l-memorji. Immorru fejn immorru dawk jibqg˙u mag˙na. U hawn ma jonqosna xejn. "Bil˙aqq, ilbiera˙ kien se j˙arrikna pulizija g˙all-veloçità! "Xiex? Mel’intom issuqu? "Se˙ibti hawn m’g˙adhiex tara sew u jien bilkemm g˙adni nista’ nimxi fuq dawn il-bankini mbewqa. In˙obbu nimxuha sal-pjazza g˙all-quddies. "Allura x’©ara? "Eee... mela. Ilbiera˙ konna qed naqsmu l-istrixxi bojod fil-pjazza mimlija traffiku. Jien imqabbda ma’ minkbejn se˙ibti hawn g˙ax ma narax sew u hi se taqa’ u ma taqax. Il-˙ornijiet idoqqu u a˙na nitrieg˙du bid-da˙k g˙ax kul˙add madwarna bla sabar. "U mbag˙ad? "Mela, mela. Imbag˙ad ˙enn g˙alina dal-pulizjott. Qalilna biex ma ng˙a©©lux g˙ax se j˙arrikna g˙allveloçità, qal! Darren rahom jid˙ku bihom infushom u nfexx jid˙ak mag˙hom. Mes˙u d-dmug˙ b’maktur li ˙ar©u minn basket f’˙o©orhom. "Nammirakom tafx." "G˙al xiex, tfajjel?" "G˙ax tafu tid˙ku bikom infuskom." "G˙ax is-sigriet tal-˙ajja nafuh a˙na, tafx!" "X’sigriet hu dan?" "Li tkun taf tid˙ak bik innifsek. Li ma ti˙ux lilek innifsek bis-serjetà." "Aaa!" "Fhimtha din, tfajjel?" 18 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

"Qed nipprova, nann. Irrid na˙seb aktar fuqha din. " "A˙seb, a˙seb." "Mela, mela." "Allura ilkom xejn tafu lil xulxin?" "Iltqajna hawn xi tliet snin ilu u ngwalajnieha. " "G˙all-ewwel ˙batt se nag˙mel f’qalbi g˙ax uliedi u n-neputijiet ma tantx isibu ˙in ji©u sa fejni. Wa˙di ma nistax immur inΩurhom. Imma mbag˙ad iltqajt ma’ se˙ibti hawn. G˙all-grazzja tal-˙anin Alla, naqbluha sew a˙na." "Indunajt jien! Tajjeb li jkollok ˙abib tal-qalb." "Tajjeb u ng˙id, tfajjel! Óabib tal-qalb jimlielek ˙ajtek." "Mela, mela. " "Allura, hemm ©ew, hemm min hu fer˙an b˙alkom?" "Hemm ©ew bank tas-swied il-qalb, sabi˙." "Tassew, tassew. Id˙ol sa ©ewwa tfajjel, u ˙lief gdiedem u qrid ma tarax u ma tismax." "Tassew. Hemm ©ew issibhom ringiela bilqieg˙da b’g˙ajnejhom mag˙luqa jistennew ir-raqda ta’ dejjem." "Allura, ˙add ˙add mhu fer˙an hemm ©ew?" "U le, le. Issib xi ba˙bu˙ ferrie˙i wkoll. Imma trid tfittxu b’nemes." "G˙iduli dwar meta kontu henjin." U qalulu. Qalulu x-xwej˙in dwar waqtiet meraviljuΩi meta l-˙ajja donnha waqfet ˙esrem biex tag˙tihom ˙jiel çkejkuni mimli leqqizza u sbu˙ija. Sekondi fejn kelma, ˙arsa, tbissima, tferfira u demg˙a saru ˙a©a wa˙da u fissru d-dinja f’tikka ta’ sekonda. Pin©ewlu pjanura mçajpra bi çlampu mtektka b’eluf ta’ tikek ta’ kull lewn li salvaw il-pjanura misswidija u g˙amlu minnha qawsalla. Qatg˙ulu nifsu. Ried jiΩgiçça minn hemm biex isib rokna kwieta ˙alli bil-kitba ja˙fen is-se˙er impin©i b’fommhom. BeΩa’ li l-fehma ta’ hena distillat f’tikek tisparixxilu. Kif jer©a’ jaqbadha?

L-ezempju jkaxkar Ir-ra©el kien ilu ˙ames xhur ja˙dem barra mill-pajjiΩ allura tistg˙u ta˙sbu x’eçitament kellna jien u Kallie, binti ta’ disa’ snin, meta rkibna l-ajruplan biex immorru ˙dejh. L-ajruplan kien mimli sa ru˙ ommu. Kont innutajt grupp ta’ Boy Scouts u kont g˙idt lit-tifla li la hemm l-iscouts mag˙na fuq it-titjira Ωgur mhu se jonqosna xejn... Mela is-seats tag˙na fuq l-ajruplan ma kinux ˙dejn xulxin; il-kuridur tal-ajruplan kien jifridna. Din kienet problema g˙ax Kallie kienet tibΩa’ ftit mill-ajruplan u kont weg˙edtha li se noqg˙od naqralha xi stejjer kemm indumu fl-ajru. Ma tantx hi ˙a©a façli toqg˙od taqra bilkuridur fin-nofs. X˙in ©ew il-passi©©ieri li kellhom joqog˙du ˙dejja ppruvajt nibdel mag˙hom imma dawn ippreferew li ma jibdlux is-seats. Sadattant kien hemm familja ta’ ˙amsa li wkoll kienu mifrudin u g˙amlu naqra paniku. L-istess ©ara lil din il-familja – ˙add ma ried jibdlilhom il-post. Imma mbag˙ad il-leader taliScouts qam u offra li jirran©a l-grupp tieg˙u biex jaqdi lil din il-mara u t-tfal

tag˙ha. L-iScouts obdew lil-leader tag˙hom bla tgergir u bi tbissima fuq wiççhom u l-omm u uliedha issa kienu ˙dejn xulxin. Sadattant Kallie wkoll qabadha b˙al paniku g˙ax la kienet ˙dejja u lanqas ˙dejn xi tieqa. Jien g˙edtilha li ma kienx hemm x’tag˙mel. B’sopriΩa kbira, iΩda, ra©el li ma kienx Scout imma li kien bilqieg˙da ˙dejn il-leader tag˙hom dar lejja u offra li hu u l-leader tal-iScouts ibiddlu s-seats ma’ tag˙na.

Qal li hu ma tantx kien komdu fis-seat ta’ ˙dejn it-tieqa u kien jippreferi jibdel! Tg˙idx kif ˙adet ir-ru˙ Kallie g˙ax issa konna ˙dejn xulxin u setg˙et t˙ares mittieqa. Tg˙id dak ir-ra©el kien joffri li jibdel is-seats mag˙na kieku ma kienx g˙alliScouts? Ma nafx. Óa©a wa˙da naf, l-eΩempju jkaxkar! Kemm tkun differenti l-˙ajja kieku nag˙rfu nqeg˙du l-bΩonnijiet tal-o˙rajn qabel il-gosti tag˙na!

A˙na nemmnu li l-Knisja hija mmexxija mill-Ispirtu s-Santu biex tista’ tmexxi lillInsara fit-triq tal-verità u ta’ dak li hu sewwa. Hija g˙andha d-dover li tg˙allem u twassal il-Van©elu u l-Bxara t-Tajba lid-dinja. Nemmnu li l-Papa g˙andu d-don talinfallibiltà meta jitkellem dwar twemmin u tag˙lim uffiçjali tal-Knisja. Madankollu kontinwament in˙abbtu wiççna ma’ qassisin li jiΩbaljaw, tag˙lim tal-Knisja li donnu jinbidel matul iΩΩminijiet, kritika qawwija min-na˙at kollha g˙al deçiΩjonijiet jew attitudnijiet tal-Knisja li jidhru ˙Ωiena… Il-Knisja tassew hija im˙arsa mill-Ispirtu t’Alla, jew tista’ tiΩbalja b˙al ma jiΩbaljaw ilbnedmin kollha?

hekk qalilhom, "Min fostkom hu bla dnub jitfg˙alha hu l-ewwel ©ebla." U ra©a' tbaxxa jikteb fit-trab [Ìw:8:3-8], forsi biex ifakkarna li a˙na l-bnedmin ilkoll mag˙mulin mit-trab!

Xi Ωbalji li l-Knisja talbet ma˙fra g˙alihom: • Il-kundanna ta’ Galileo, xjenzat li qal li d-dinja ddur madwar ix-xemx, g˙ax il-Bibbja tg˙id il-kontra. • Il-gwerer u kefrijiet o˙ra li saru millIl-Knisja tammetti u titlob ma˙fra Insara f’isem ir-reli©jon. Il-Knisja, kemm f’Malta u kemm dik • Il-˙ruxijiet tal-kastigi tal-InkwiΩizzjoni – universali, bosta drabi ˙ar©et stqarrijiet il-qorti tal-Knisja li kienet tikkundanna u dokumenti biex titlob ma˙fra g˙ang˙all-˙ruq jew tortura lil min jg˙id X’qal Ìesù nuqqasijiet u anke Ωbalji li g˙amlet jew xi ereΩija jew imur kontra t-tag˙lim Meta Ìesù tkellem dwar l-awtoritajiet tag˙mel. tag˙ha. reli©juΩi ta’ Ωmienu ma ddejjaqx jg˙id • Il-gwerer bejn l-Insara li wasslu g˙al li dawn jiΩbaljaw f’im©iebthom. FlÌwanni Pawlu II g˙amel din massakri ta’ Protestanti jew minoranzi istess ˙in fakkar li l-verità li jg˙allmu l-apolo©ija fis-sena 2000: o˙ra. tibqa’ tassew il-verità. Hekk qal, “Fuq “A˙na na˙fru u nitolbu ma˙fra… g˙all- • Il-kundanna u l-mibeg˙da li tul is-sekli il-katedra ta' Mosè qag˙du l-kittieba u firdiet fost l-Insara, g˙all-uΩu tal-vjolenza kienu jeΩistu fil-Knisja g˙al-Lhud g˙ax l-FariΩej. Mela kull ma jg˙idulkom huma li xi w˙ud wettqu biex jaqdu l-verità, kienu ttimbrati b˙ala il-‘qattiela ta’ Alla’. ag˙mluh u ˙arsuh, iΩda tag˙mlux kif g˙all-attitudnijiet ta’ suspett u ostilità • Is-sehem ta’ nies Insara f’kefrijiet u jag˙mlu huma, g˙ax huma kliem biss kontra dawk ta’ twemmin reli©juΩ vjolenzi (b˙al ma saru fil-qtil ta’ miljuni g˙andhom, imma fatti xejn.” differenti… Ninsabu mnikktin g˙al dawk ta’ Lhud fil-gwerra, ©enoçidji tar[Mt:23:1-3] li matul iΩ-Ωminijiet ©ag˙lu lil ˙afna tfal Rwanda, gwerer tar-Reli©jon, eçç) ibatu… Waqt li nitolbukom ma˙fra • Id-diskriminazzjonijiet u t-tkasbir tadDarb’o˙ra meta l-kittieba u l-FariΩej irridu nikkommettu ru˙na g˙al spirtu dinjità tan-nisa, gypsies u kategoriji o˙ra ˙adulu quddiemu wa˙da mara midinba, ©enwin ta’ a˙wa ma’ kul˙add.” ta’ nies. 20 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

• Il-fatt li l-Knisja mhux dejjem g˙amlet • L-iΩbalji tal-Papiet, Isqfijiet jew qassisin ma jnaqqsu xejn mis-sbu˙ija u l-verità kull ma setg˙et biex tiddefendi tat-tag˙lim ta’ Kristu fil-Van©elu. biΩΩejjed lill-fqar, g˙ax kienet wisq IΩda dawn l-iΩbalji jfixklu ˙afna lillmehdija bil-©irja g˙all-poter. bnedmin milli jaççettaw lil Kristu u • L-abbuΩ sesswali tat-tfal u l-Van©elu meta jaraw il-˙aΩen fill-minorenni, speçjalment meta Knisja u fl-Insara. l-Knisja kienet aktar akkanita biex ma • Il-Knisja hija midinba u qaddisa fltitlifx l-awtorità tag˙ha u ˙biet jew istess ˙in. Midinba g˙ax il-bnedmin li ˙alliet l-abbuΩi jsiru. jiffurmawha huma midinbin. Qaddisa g˙ax tibqa’ tippriedka lil Kristu li hu Il-lista hija twila. F’Malta wkoll wa˙du l-Qaddis ta’ Alla. diversi drabi l-Knisja talbet ma˙fra g˙al • Min jiΩbalja ma jfissirx li qatt ma im©ieba jew deçiΩjonijiet li kka©unaw g˙amel xejn tajjeb jew li mhux kapaçi ˙afna tbatija, fosthom matul il-kwistjoni jag˙mel it-tajjeb ukoll barra l-˙aΩin li politiko-reli©juΩa tas-sittinijiet u, dan jkun g˙amel. Meta nsemmu l-˙aΩin l-a˙˙ar, fil-ma˙fra li l-Arçisqof talab tal-Knisja ma rridux ninsew il-˙afna f’isem is-saçerdoti li nstabu ˙atja ta’ tajjeb li l-istess Knisja g˙amlet tul isabbuΩ mit-tfal. sekli. • Ma nistg˙ux ni©©eneraliΩΩaw. Jekk Kif nistg˙u in˙arsu lejn din qassis Ωbalja, ma jfissirx li l-qassisin ir-realtà ta’ djufija li teΩisti kollha huma korrotti. fil-Knisja? • Filwaqt li nikkundannaw il-˙aΩen • Il-Knisja hija mag˙mula minn bnedmin dg˙ajfin u fra©li b˙al kull soçjetà umana o˙ra. • Hemm Ωbalji li jag˙mlu l-individwi u Ωbalji li jsiru mill-Knisja b˙ala Knisja, b˙ala istituzzjoni. • Dawn l-iΩbalji kultant isiru minkejja r-rieda tajba ta’ dak li jkun, kultant isiru min˙abba skopijiet ˙Ωiena ta’ min ikun konçernat.

tal-Knisja u tal-o˙rajn, ma rridux nilg˙abuha tal-qaddisin u ninsew li wisq drabi l-istess Ωbalji u dnubiet nag˙mluhom a˙na stess. • Qabel ma ni©©udikaw l-iΩbalji fl-istorja tal-Knisja importanti nifhmu x’kienet il-mentalità u l-kultura fi Ωminijiet o˙ra. EΩ: fl-antik kienet ˙a©a aççettata li wie˙ed jixtri l-iskjavi tieg˙u. Illum narawha abbuΩ. • Hemm Ωew© tipi ta’ kritika. Wie˙ed jista’ jikkritika l-Knisja bl-im˙abba, g˙ax jixtieq li tkun isba˙ u aktar qaddisa, waqt li o˙rajn jikkritikawha b’mod negattiv biex ikissru r-rispett u l-post li jixirqilha fis-soçjetà. • It-tama u l-fiduçja tag˙na qatt ma g˙andna nqeg˙duha fil-bnedmin, anqas jekk ikunu papiet jew jidhru qaddisin. It-tama tag˙na hi biss f’Alla u f’Ìesù Kristu Ibnu. Huma biss tassew tajbin. Mis-sema ‘l isfel kul˙add bniedem, kul˙add jiΩbalja. • Il-verità li tippriedka l-Knisja hija l-verità ta’ Alla u mhux tag˙ha. G˙alhekk ma rridux in˙allu l-iΩbalji tan-nies tal-Knisja ifixkluna milli nilqg˙u u ng˙ixu din il-verità. • Li titlob ma˙fra hija ˙a©a ©usta u sabi˙a. Imma, sakemm ikun possibbli, il-Knisja g˙andha tfittex kif tirran©a l-˙sara li tkun saret u toffri l-g˙ajnuniet kollha biex min bata ikun jista’ jikseb fejqan jew rimedju xieraq.

RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 21

imnalla M'GHAGGILTX!

Storja vera ta’ Ωwie© li ma tkissirx g˙ax ma kienx hawn li©i tad-divorzju! Kultant, fil-˙ajja, imnalla jkun hemm çirkostanzi li jg˙inuna biex ma ne˙dux deçiΩjonijiet mg˙a©©lin. Óa nibda mill-g˙erusija. Meta ltqajt ma’ dik li wara ftit saret marti, ˙assejtni b˙al sibt xortija, ˙assejt li din kienet issie˙ba ta’ ˙ajti – tfajla ˙elwa, simpatika, edukata, tilbes pulit, taf titkellem fuq kollox, tie˙u ˙siebi u ta˙seb fija dejjem, edukata u b’xog˙ol tajjeb. Fuq kollox tfajla bil-g˙aqal, ta’ prinçipji sodi li t˙obb it-tfal u l-familja. Tad-dar ˙adu grazzja mag˙ha bis-s˙i˙ ukoll u, biex ma ntawwalx, iΩΩewwi©na. Wara ftit li ΩΩewwi©na, marti nqabdet tqila. U saret çerta bidla fiha – bdejt naraha tbati bil-burdati, mo˙˙ha biss fittqala, lili donnha ma kinitx tag˙ti kasi… Insomma, bdejt in˙ossni ftit jew wisq im©enneb u traskurat minnha. Issa fuq ix-xog˙ol kienet ©iet ta˙dem mag˙na tfajla grazzjuΩa li mill-ewwel fakkritni f’marti, jew a˙jar kif kienet marti qabel inqabdet tqila. Kelma llum, çajta g˙ada u indunajt li iktar bdejt na˙seb f’din it-tfajla ta’ fuq ix-xog˙ol milli f’marti. Bdejt naraha isba˙ u b’karattru a˙jar minn ta’ marti. 22 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Nammetti li g˙all-ewwel din it-tfajla ma tatnix wiçç imma wara ftit irnexxieli nikkonvinçiha to˙ro© mieg˙i. Issa bdejt insib skuΩa wara l-o˙ra biex no˙ro© mag˙ha u ˙a©a ©©ib ‘l o˙ra u anke qattajna serati twal flimkien. Sadattant marti welldet lil ibni – tifel li kul˙add qal li kien jixba˙ lili. U marti issa ntefg˙et b’ru˙ha u ©isimha tie˙u ˙sieb it-tifel. IΩda rrid ng˙id li g˙alkemm ma tantx kellha ˙in g˙alija, qatt ma tilfet il-paçenzja jew urietni xi nuqqas ta’ rispett. Madankollu jien bqajt g˙addej firrelazzjoni mal-˙abiba ta’ fuq ix-xog˙ol. Ftit kont inqatta’ ˙in id-dar, g˙ax, naturalment, ridt inqatta’ kemm jista’ jkun ˙in mal-˙abiba. Darba, meta t-tifel kien tfarfar naqra, marti kellmitni dwar il-possibiltà li mmorru xi vaganza flimkien, jien, hi u t-tifel g˙ax qaltli li kienet qed t˙oss li t-tifel bilkemm se jkun jaf lil missieru g˙ax kont dejjem xog˙ol jew barra g˙al xi training jew kors jew elf ra©uni li kont nag˙tiha biex

inkun mal-˙abiba. Jien in˙sadt g˙ax, naturalment, dawn kienu kollha skuΩi tieg˙i. Insomma, nfqajt u kont jien stess li g˙idtilha li kelli relazzjoni ma’ tfajla o˙ra li issa sirt in˙obbha. Marti ssummat imma, g˙alkemm ˙in minnhom infaqg˙et tibki, baqg˙et kalma. Ma g˙amlet l-ebda xenata, Ωammet id-dinjità tag˙ha. Nammetti li jien ammirajtha ta’ dan kollu. Kienet kapaçi tibqa’ g˙addejja bil-˙ajja normali, mat-tifel baqg˙et ta©ixxi b˙as-soltu. Konna nitkellmu biss g˙allbΩonn, u spiççajna norqdu separati. Insomma, g˙alkemm ng˙ixu fl-istess dar, konna ng˙ixu ˙ajja mifruda. Sadattant jien bqajt g˙addej birrelazzjoni tieg˙i. Li kien g˙alija tlaqt lil marti u lil ibni u mort noqg˙od mag˙ha imma hi ma riditx ‘tpo©©i’. Li©i tad-divorzju ma kienx hawn, allura ma stajtx niddivorzja. IΩda mbag˙ad bdejt ninnota li din il-kollega donnu kellha wiçç ˙addie˙or. U m’g˙addhiex wisq Ωmien li ma qaltlix li kienet qed

t˙oss ru˙ha fi sqaq u li ma kienetx qed tara futur g˙ar-relazzjoni tag˙na. Din l-a˙bar xejn ma ˙adtha tajjeb…. Fittixt (u sibt) xog˙ol ie˙or biex lil dit-tfajla ma narahiex iktar. Marti indunat b’dan kollu u baqg˙et dejjem iΩΩomm dik iddinjità. Kienet hi, li x’˙in irrealizzat li jien ma kontx g˙adni fir-relazzjoni, issu©©eriet li mmorru g˙and marriage counsellor u nitkellmu fuq iΩ-Ωwie© tag˙na. Qalet li hi kienet lesta li ta˙fer u tilqg˙ani lura b˙ala Ωew©ha. Nammetti li ma kinitx façli, imma rnexxielna ner©g˙u nibnu relazzjoni tajba bejnietna. Illum il-©urnata, g˙andna tarbija o˙ra u kuntenti ˙afna flimkien. Na˙seb li issa g˙andna relazzjoni a˙jar milli kellna qabel g˙ax hi relazzjoni li g˙addiet mill-maltemp kollu. Li ma kienx g˙ax marti veru bniedma ta’ prinçipju li taf ta˙fer u tag˙der, ma nafx x’kien ji©ri minni! U dan l-a˙˙ar meta kien hawn diskussjoni tant s˙una dwar id-divorzju, hekk irriflettejt: na˙seb kieku kien hawn id-divorzju meta jien kont g˙addej bir-relazzjoni ma’ ˙addie˙or, ma kontx na˙sibha darbtejn biex niddivorzja lil marti. Iva, kont mog˙mi biΩΩejjed li l-pass kont nie˙du. U min jaf illum fejn kont nispiçça u kemm qed jiddispjaçini! Kemm jiswa fil-˙ajja li ma nsibux il-bibien miftu˙a quddiemna meta u kif irridu a˙na!

kollox hu grazzja

kollox!

Joanne kienet tfajla ta’ 24 sena. Kienet tfajla li t˙obb iΩ-Ωfin u l-kant, u involuta f’˙afna attivitajiet tal-parroçça. Dejjem kienet tkun minn ta’ quddiem biex tg˙in fid-dar jew lil ˙biebha fl-istudji. Il-˙sieb tag˙ha kien li ma ddumx ma tispiçça l-kors tal-Arkitettura fl-Università u tibda l-karriera tag˙ha b˙ala perit. IΩ-Ωwie© kien ilu fil-pjanijiet tag˙ha, u dan l-a˙˙ar kienet qed tistad biex tara jekk hemm xi ˙add li xtaq li jibda jo˙ro© mag˙ha. Kellha ˙ajja ordinarja sakemm... G˙odwa wa˙da ˙asset u©ig˙ kbir f’Ωaqqha. G˙all-bidu ˙asbet li ma kien xejn. Meta kienet Ωg˙ira ©ieli kellha w©ig˙ f’Ωaqqha imma xejn gravi; ftit minuti u wara kien jg˙addi kollox. Imma l-u©ig˙ li qabadha dakinhar ma kienx Ωg˙ir! Wara xi ftit jiem titlajja, iddeçidiet li tmur g˙and it-tabib. Meta t-tabib sema’ bis-sintomi li bdiet issemmilu Joanne, kemmex xofftejh. Din ma kinitx xi ˙a©a tas-soltu u bag˙atha l-isptar g˙al xi testijiet. Qalb Joanne g˙amlet tikk, waqt li ppruvat tibqa’ kalma. Kienet g˙adha tittama li fil-fatt ma kellha xejn gravi u li l-u©ig˙ ma jdumx ma jg˙osfor. Ftit jiem wara, marret l-isptar b’qalbha t˙abbat sitta sitta. Ommha marret mag˙ha biex tag˙millha kura©©. It-testijiet urew dak li l-inqas kienet qed tistenna. Saret taf li g˙andha bidu ta’ kançer fil-frixa u li m’hemmx tama g˙all-fejqan. Rasha bdiet iddur biha. Kien g˙alxejn li ommha ppruvat issabbarha. 24 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Óasset rabja kbira lejn kull min kien ˙dejha, imma l-ikbar rabja li ˙asset kien lejn Alla. Hu kien li m’g˙amel xejn, li ççassa, li kellu s-sa˙˙a li mhux talli jfejjaqha imma li anke jippreveni li jaqbadha l-kançer. Ma riditx taf iktar b’Alla jew bil-Knisja. Óajjitha saret biss dar u xog˙ol. In-nies bdiet tevitahom. Min seta’ jifhimha jew isabbarha? Darba minnhom irçeviet powerpoint presentation bl-isem ‘Everything is grace’. Lanqas la˙qet rat l-ewwel stampa li ma qabditx u sabitlu postu fir-recycle bin! Kif jista’ jkun li kançer hu grazzja? Jew min g˙amel il-powerpoint qed jg˙ix f’illuΩjoni, jew qed jg˙ix fi pjaneta o˙ra li Joanne ma kinitx taf biha! Imma g˙alkemm ˙assitha urtata bil-˙sieb li kollox hu grazzja, ma setax jo˙ro© minn mo˙˙ha. Baqg˙et mifnija bid-dwejjaq g˙al diversi ©img˙at, sakemm darba meta kienet l-isptar iltaqg˙et ma’ Joe – pazjent b’marda terminali. Ma kienx jidher li kellu iktar minn tletin sena. Joe kien d˙uli u Joanne ˙assitha kkonfortata minnu,

minn xi ˙add li kellu l-istess kundizzjoni tag˙ha. Joanne baqg˙et skantata b’Joe; kemm ratu seren u kuntent. Kellu tbissima li tispikka fuq xufftejh, minkejja li kien jidher mag˙dur ˙afna. Joe induna biddwejjaq li kellha Joanne. Kien g˙adda hu stess mid-dwejjaq li g˙addiet hi. Qallha bil-˙ajja mqallba li kellu u kemm kien ’il bog˙od minn Alla g˙al ˙afna Ωmien minn ˙ajtu. L-a˙bar tal-kançer terminali, g˙alkemm ˙asditu u nikktitu, ©abitu f’sensih u ma riedx jg˙addi l-a˙˙ar Ωmien ta’ ˙ajtu jibki xortih. Joe ˙ass li kienet grazzja li ltaqa’ ma’ Joanne, biex ikunu jistg˙u jaqsmu d-dwejjaq u t-tbatija tag˙hom flimkien, u jakkumpanjaw lil xulxin sa meta l-mewt tilqag˙hom. Irnexxielu jipperswadi lil Joanne biex ter©a’ lura lejn Alla u ma tirribellax kontrih. Joanne bla ma taf bdiet t˙obb lil Joe. U tant saru jin˙abbu li saru inseparabbli. G˙alkemm il-˙ajja tag˙ha kienet se tintemm dalwaqt, ˙asset li sabet skop ©did g˙al ˙ajjitha. Joe u Joanne ddeçidew li jibdew assoçjazzjoni li tg˙in

Grupp Appostolat tat-Talb lin-nies li jkollhom mard terminali. Joanne ˙assitha grata ˙afna lejn Alla li setg˙et tifhem nies li b˙alha g˙addew mir-rabja u mill-u©ig˙. Óasset li l-marda tag˙ha kienet fet˙itha g˙al nies ©odda li qatt ma basret li setg˙et tag˙mel differenza f’˙ajjithom. Óassitha ttir bil-fer˙. Fl-a˙˙ar kienet sabet l-iskop – ilvokazzjoni tag˙ha. Il-vojt li kienet t˙oss qabel, bir-rutina tas-soltu, kien spiçça. Issa kull mument kien sar prezzjuΩ li ma tinsieh qatt!

Meta waslet fl-a˙˙ar nifs ta’ ˙ajjitha, Joanne lissnet bi tbissima: “Kollox hu grazzja. Kollox!” Il-˙in tal-mewt tag˙ha kien mument ta’ fer˙ kbir, g˙ax kienet taf li fil-mewt kienet sabet kollox: kienet sabet lil ˙ajjitha stess, g˙ax kif kien qal Ìesù: “Min isib lil ˙ajtu, jitlifha; u min jitlef lil ˙ajtu min˙abba fija jsibha” [Mt:10:39]. Grupp Appostolat tat-Talb

Appostolat tat-Talb Intenzjonijiet gÓal Ottubru Ìenerali: Biex dawk fil-punt tal-mewt isibu l-wens fil-fidi tag˙hom f’Alla u fl-im˙abba ta’ ˙uthom. Missjoni: Óalli Jum il-Missjoni jqawwi fil-poplu ta’ Alla ©ibda g˙all-evan©elizzazzjoni, kif ukoll disponibbiltà biex jg˙in bit-talb u bil-mezzi materjali. Isqfijiet: G˙all-voluntiera li jitilqu ’l bog˙od minn xtutna biex jg˙inu lill-batuti.

RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 25

George Williams SJ Il-kappillan tal-˙abs ta' San Quentin Berkley, California

Mal-˙absin ta’ San Quentin Il-Óabs ta’ San Quentin (Berkley, California) huwa wie˙ed mag˙ruf sew ©ewwa l-Amerika. Ilu 150 sena jara eluf ta’ pri©unieri de˙lin mill-bibien kbar tal-˙adid tieg˙u. B˙al kull ˙abs ie˙or, wara l-˙itan issib li Ωviluppa spirtu ta’ mo˙qrija u krudeltà. F’dawn l-a˙˙ar snin Ωdied sew in-numru ta’ ˙absin. Mill-a˙˙ar parti tas-sena 1970, il-pieni li qed jing˙ataw fl-Istati Uniti ma jg˙inux biex inisslu tama ©dida 26 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

jew jirrijabilitaw iΩda, minflok, da˙al sew is-sens ta’ tpattija u skura©©iment. B˙ala Kattoliçi ma nistg˙ux ma nag˙tux kas tat-tbatija tal-˙absin u tal-familji

tag˙hom; g˙alhekk, il-ÌiΩwiti Amerikani involvew ru˙hom f’dak li xi w˙ud isej˙ulu “prison industrial complex”.

Il-ÌiΩwita Fr George Williams huwa kappillan f’dan il-˙abs. Hawn jirrakkont ftit mill-esperjenza tieg˙u u kif, fiddlam ta’ dal-˙abs kiefer, jara t-tama fil-preΩenza t’Alla u tal-Ispirtu tieg˙u. Jien, f’dan id-dlam, nara d-dawl t’Alla jiddi kuljum. Bdejt b˙ala novizz u, maΩ-Ωmien, tg˙allimt nara wiçç Kristu sew fil-pri©unieri kif ukoll f’dawk li jkunu g˙assa mag˙hom. EΩempju ta’ dan kienet xi ˙a©a li ©rat fl-G˙id li g˙adda. Hemm 750 ra©el f’San Quentin li nqatg˙etilhom g˙allmewt. Kont qed na˙dem ma’ wie˙ed minnhom; kien jistudja l-katekiΩmu fiç-çella tieg˙u u, sa˙ansitra, ried li jitg˙ammed. Irnexxieli n©ib permess biex ng˙ammdu it-Tnejn wara l-G˙id il-Kbir. Fil-parti fejn jinΩammu dawn il˙absin partikulari hemm sigurtà kbira. Kull min jid˙ol irid jilbes ©akketta ‘stabproof’ (li sikkina ma tinfidx) u l-˙absin ikunu msakkrin ‘l bog˙od minn kul˙add, anki mill-istess gwardjani – fi kliem ie˙or, ma jkollhom qatt kuntatt man-nies. Anki meta jo˙or©uhom miççella jag˙mlulhom il-manetti u ktajjen ma’ qaddhom u ma’ ri©lejhom. Naturalment, il-Mag˙mudija ta’ Bobby kellha ssir b’din is-sigurtà kollha. Meta wasal il-˙in, lil Bobby g˙addewh minn qalb iç-çelel, immanettjat u bil-ktajjen. Hu stess kien stieden sitt membri tal-istaff, tobba u amministraturi, biex ikunu xhieda tal-Mag˙mudija tieg˙u. Malli bdejna, fil-kuritur fejn is-soltu jkun hemm

˙afna storbju, waqa’ skiet li taqtg˙u b’sikkina. Bobby beda jaqra silta millIttra lir-Rumani, Kap. 6: “Ma tafux li a˙na li tg˙ammidna fi Kristu, tg˙ammidna fid-demm tieg˙u?” Jien kelli nΩommlu l-ktieb g˙ax idejh kienu mmanettjati wara dahru. Dan il-kliem kellu qawwa speçjali fejn konna, quddiem ˙ajt miΩbug˙ iswed, ˙ajt li kien jifridna mill-kamra l-qadima tal-forka bil-Gass. “Jekk a˙na sirna ˙a©a wa˙da mieg˙u f’mewt tixbah lil tieg˙u, hekk ning˙aqdu mieg˙u fil-qawmien tieg˙u mill-mewt.” Il-kliem ta’ San Pawl kien ta’ sfida g˙all-ambjent ta’ madwarna – ambjent li jirrapreΩenta biss il-mewt. Il-kliem li tlabna waqt it-tberik talilma kien ikeççi l-qawwa tal-mewt, tal-vjolenza u tal-vendetta: Dawl, Tama, Fejqan, Twelid mill-©did, Fer˙, Paçi, Im˙abba – kull kelma kienet qisha daqqa ta’ martell kbir fuq dak kollu li kien jirrapreΩenta l-mewt u d-disperazzjoni. A˙na li konna hemm f’dak il-bini mudlam rajna, f’dik il-Mag˙mudija, sinjal çar tal-grazzja t’Alla tiddi f’wie˙ed milliktar postijiet mudlama fid-dinja. “Tiç˙ad lix-xitan u l-opri kollha tieg˙u? Iva, niç˙ad.” Kif nista’ jien ma nkunx fer˙an li jien qassis! Hekk kif kont qed nipprepara biex nidlek lil Bobby biΩ-Ωejt tal-GriΩma, hu qalli: “Tista’ tidlikli jdejja wkoll?”

Biex nag˙mel hekk kellu, bil-fors, idur g˙ax idejh kienu marbutin wara. Dawk l-istess idejn li kienu qerdu l-˙ajja issa rçevew id-dlik tas-salvazzjoni! Nistqarr li qabiΩli d-dmug˙ minn g˙ajnejja meta rajt il-weg˙da tal-˙elsien minn dak l-irbit.

Il-bieb tal-˙adid li jag˙ti g˙assezzjoni tal-pri©unieri kundannati g˙al-mewt fil-˙abs ta' S.Quentin

SE NHALLUHA

BLA NIFS!

28 • ottubru 2011 • RM2000-LilÓbiebna

Ìieli, g˙ax int ©eneruΩ, sellift xi ˙a©a g˙al qalbek lil xi ˙add u ˙adtha lura miksura jew im˙assra, u mank uriek li ddispjaçih? Probabbli ma tantx ˙adt pjaçir! - u ma ntikx tort! Taf li Alla l-Missier hekk i˙oss x’˙in jara kif qed in˙assrulu d-dinja li ˙alaq b’tant paçenzja. G˙ax kultant lanqas ji©ina f’rasna li d-dinja m’hijiex tag˙na, u li g˙alhekk m’g˙andna l-ebda dritt fuqha. Mela allura a˙na obbligati li n˙alluha f’kundizzjoni tajba g˙all-©enerazzjonijiet ta’ warajna. Issa ilna sew li ndunajna li bl-im©ieba tag˙na g˙amilna ˙afna ˙sara kemm lill-faxxa tal-oΩonju li ddawwar id-dinja, kif ukoll lill-faxxa ta’ gassijiet o˙ra li xog˙olha hu li ΩΩomm it-temperatura tad-dinja la s˙una ˙afna u lanqas kies˙a ΩΩejjed imma komda. L-OΩonju Dan huwa gass jixba˙ lill-ossi©nu, imma, g˙ax g˙andu tifsila differenti, ji©i perikoluΩ kieku kellna ng˙ixu fih. Allura postu hu ’l fuq fl-atmosfera, ˙alli jilqa’ r-ra©©i U.V. li tibg˙at ix-xemx, u ma j˙allihomx jersqu lejn id-dinja. Dawn jag˙mlulna ˙sara kbira ˙afna fil-©ilda u anke fl-g˙ajnejn. Issa din l-imbierka faxxa tal-oΩonju ©ratilha ˙sara kbira b’dawk li nsej˙ulhom CFC’s (chloro fluoro carbons). Dawn insibuhom fi fridges, impjanti ta’ arja kundizzjonata, dehumidifiers, eçç. Meta narmuhom mhux kif suppost jew inkissruhom bl-addoçç, il-gassijiet velenuΩi li jo˙or©u, jibqg˙u telg˙in fil-faxxa tal-oΩonju, bir-riΩultat li din ji©rilha ˙sara, u hekk t˙alli r-ra©©i qawwija tal-U.V. jg˙addu lejn id-dinja.

L-Effett Serra G˙edna li aktar ’l isfel, ng˙idu a˙na viçin is-s˙ab, hemm faxxa ta’ gassijiet b˙al carbon dioxide (CO2) u o˙rajn, li permezz tag˙hom it-temperatura tad-dinja tibqa’ kif suppost biex inkunu nistg˙u ng˙ixu sew. Jekk din il-faxxa tkun ˙oxna ΩΩejjed, jinqabdu aktar ra©©i tax-xemx milli hemm bΩonn, bir-riΩultat li t-temperatura tad-dinja titla’ aktar min-normal. Dan ifisser li fejn hemm issil© fuq il-muntanji u fi glaçieri, issa jibda jdub u jinΩel fil-ba˙ar. Dan g˙alhekk jog˙la fil-livell u b’hekk jg˙arraq ir˙ula, bliet u sa˙ansitra pajjiΩi s˙a˙. Mela importanti li dan ma n˙alluhx ise˙˙ u, anke jekk na˙sbu li tard wisq, nag˙mlu ˙ilitna biex inraΩΩnuh. Kif? Mhux jaraw il-kumpaniji li qeg˙din jo˙olqu t-tni©©is! - tg˙idli int. Le ˙abib. Naraw x’nistg˙u nag˙mlu jien u int ukoll, g˙ax m’hemm ˙add li ma jistax u m’g˙andux jag˙ti s-sehem tieg˙u. Mela ibda minn issa; ara x’˙ela g˙andek madwarek u raΩΩanha! Itfi kull fejn g˙andek jixg˙el g˙alxejn anke standby, u ©©ibx skuΩi. Ag˙laq jew sewwi dak il-vit tal-ilma li g˙andek iqattar. U jekk int wie˙ed minn dawk li

j˙obbu jilag˙bu bl-ilma, mur sa ˙dejn il-ba˙ar u xxala kemm trid. Imma tuΩax l-ilma tal-vit g˙al-log˙ob jew g˙allkapriçç. Ilek tismag˙ha issa: “Kull qatra tg˙odd!!” U issa l-ilma x’g˙andu x’jaqsam? Taf li biex intellg˙u 1,000 litru ilma millimpjant tar-reverse osmosis jin˙tie©u 6 kWh (units) ta’ ener©ija elettrika? Biex niftiehmu, qisek g˙andek 60 bozza tal-100w mixg˙ulin g˙al sieg˙a s˙i˙a. Issa, taf ukoll li biex ti©©enera 1kWh ji©u mormija fl-arja bejn wie˙ed u ie˙or 900g ta’ gassijiet li jikkawΩaw l-effett serra (l-aktar CO2), li jkomplu jg˙inu biex it-temperatura tad-dinja tkompli tis˙on? G˙alhekk hemm bΩonn naraw x’nag˙mlu u nibdlu l-istil ta’ ˙ajja li qeg˙din ng˙ixu, jekk Alla ˙ares qatt drajna ma tantx nag˙tu kas. L-Elettriku In˙arsu l-ewelnett lejn l-uΩu talelettriku. Dan l-aktar li na˙luh huwa meta nsa˙˙nu. Mela jekk ma tistax taqleb g˙as-sistema solari biex issa˙˙an l-ilma, ara li l-water heater ma jkunx issettjat fuq temperatura g˙olja (aktar RM2000-LilÓbiebna • ottubru 2011 • 29

nuΩaw mo˙˙na qabel is-swiçç! U a˙jar twarrab xi ewro biex tinvesti f’sistema ta’ ©enerazzjoni tal-elettriku b’mod naturali milli tonfoq iΩΩejjed f’affarijiet o˙ra li jistg˙u jistennew. Meta mbag˙ad inkunu qeg˙din ng˙ixu fid-dar tag˙na, u nibdew naraw kif se nkampaw bis-s˙ana fis-sajf, ma ninsewx li jekk no˙olqu kurrent billi nift˙u bibien jew twieqi li jkunu kontra xulxin, u kemm jista’ jkun ’il bog˙od minn xulxin, inkunu qeg˙din no˙olqu frisk naturali effettiv ˙afna, l-aktar jekk ilkamra li nkunu fiha tkun fis-sular ta’ isfel, u mhux tmiss direttament mal-bejt.

bil-microwave. Dan huwa mezz tajjeb u effettiv ˙afna g˙all-konsum li jie˙u. Tinsiex, dejjem Ωomm bog˙od minnu meta jkun mixg˙ul ˙alli sserra˙ rasek minn xi periklu ta’ ra©©i. Óa©a o˙ra. Int ukoll ta˙seb li ta˙li inqas ilma meta ta˙sel il-platti b’idejk milli bid-dishwasher? Taf li aktarx g˙andek Ωball? Jekk dan tuΩah tajjeb (timlieh sew u ma tag˙tihx temperatura qawwija), se ji©ik xorta anzi aktarx li tmur a˙jar. U dan ng˙iduh ukoll g˙all-magni tal˙asil. It-tumble dryer g˙all-klima tag˙na ma tantx hawn bΩonnu. Jekk ikun jum bix-xita, stenna sakemm to˙ro© ix-xemx biex ta˙sel.Il-mod kif inΩommu u nuΩaw L-apparati il-karozzi tag˙na wkoll jg˙in jew itellef. Issa jekk xorta tin˙tie© arja Ara li l-magna tkun f’kundizzjoni tajba Dar s˙una jew friska kundizzjonata, allura ara li ma tbaxxix l-˙in kollu, mhux g˙all-VRT biss!! It-tajers Biex issa˙˙an id-dar, l-aktar effettivi it-temperatura g˙al anqas minn 24/25 iridu jkunu minfu˙in kif suppost. Dawn huma l-pitrolju jew il-gass. IΩda grad. Jekk insemmu l-fannijiet, dawk ikunu perikoluΩi jekk jintef˙u ΩΩejjed imma impjanti li ja˙dmu b’dawn il-mezzi li je˙lu mas-saqaf huma dejjem a˙jar jekk jit˙allew baxxi aktar milli rrikmandat iridu jinΩammu f’kundizzjoni tajba mill-fannijiet l-o˙ra. Imma jekk g˙andek i©ieg˙lu l-magna tal-karrozza ta˙dem g˙ax inkella jafu jkunu perikoluΩi wie˙ed minn dawn, matul il-lejl tinsiex iΩjed u allura, minbarra li ta˙li iΩjed tkun immens. Ftakar ukoll li s-sors tas-s˙ana tpo©©ih ˙dejn tieqa miftu˙a ˙alli ji©bed ukoll qed tni©©es iΩjed. g˙andu jkun fil-baxx kemm jista’ jkun. l-arja friska ta’ barra. Tajjeb ukoll tara li Dawn huma ftit ˙sibijiet Ωg˙ar li jekk Naturalment min ikun g˙adu qed l-˙wejje© li tilbes huma adattati. Tiskanta nag˙tu kashom, Ωgur li jkollna dinja a˙jar. jiddisinja d-dar, tajjeb li ma jinsiex, kemm jista’ jkun, il-fatturi naturali. Hekk, d-differenza li jag˙mlu. U bil˙aqq, ara li L-aqwa li jkollna nitfa rieda tajba. Mhux ng˙idu a˙na, d-daqs tat-twieqi kif ukoll la g˙andek umdità Ωejda u lanqas nieqsa. nibdew ninkwetaw meta jse˙˙ xi diΩastru in-na˙a lejn fejn i˙arsu huwa importanti Din trid tkun bejn wie˙ed u ie˙or 50%, naturali. U s-sabi˙a hi li huma uliedna stess li jgawdu jew ibatu skont kif ng˙ixu ˙afna, g˙ax aktar ma nisfruttaw is-s˙ana sajf u xitwa. G˙at-tisjir l-a˙jar arran©ament a˙na llum. Imma tg˙idx li ma jiddependix tax-xemx, anqas ikollna naqg˙u g˙al hu li tuΩa forn tal-elettriku u burners minnek. Mahatma Gandhi qal: “F’idejna s˙ana minn sorsi o˙ra. Dan jg˙odd ukoll tal-gass. Imma, anke jekk dan mhux x’dinja se jkollna g˙ada. Dawk li jag˙rfu g˙al meta l-folja tinqaleb, u nid˙lu fissajf. Hawnhekk aktar ma nkunu ˙loqna possibli, tg˙allem uΩa tajjeb l-impjant li dan, ma jistg˙ux u m’g˙andhomx g˙andek ˙alli jag˙tik l-aktar effiçjenza joqog˙du jistennew lil ˙addie˙or jibda sistemi ta’ dellijiet, aktar se jkun façli bl-inqas ˙ela. U tibΩax mill-forn li ja˙dem jag˙mel xi ˙a©a”. Mela ejja nibdew a˙na! no˙olqu ambjent frisk. Ji©ifieri tajjeb minn 60˚C kollu Ωejjed) u li d-daqs tieg˙u mhuwiex aktar minn me˙tie© – hawnhekk na˙dmu fuq 20 litru g˙al kull persuna li tg˙ix id-dar. Mela g˙al familja ta’ erba’ persuni jkun tajjeb wie˙ed ta’ 80 litru, imma g˙al Ωew© persuni jew g˙al min jg˙ix wa˙du, dan ikun kbir wisq, u tkun qed issa˙˙an ˙afna ilma g˙alxejn. Tajjeb ukoll li kemm jista’ jkun, il-familja tie˙u l-banju kemm jista’ jkun fl-istess perjodu tal-©urnata. Dan g˙ax jekk tixg˙el il-water heater sa sieg˙a qabel tkun se tuΩah ikun biΩΩejjed. U bil˙aqq!! Ara ti˙ux doçça flok banju! Taf kemm ta˙li inqas ilma! – U xorta ti©i tfu˙!!

Mario Camenzuli

Ulied il-Missier L-istorja tal-˙olqien bl-istampi 9 Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill-˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi.

Il-bniedem ried isir b˙alna u misking ara kif spiçça. Óajtu nbidlet g˙al-kollox!

Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista.

Kif Adam u Eva kellhom jitilqu mill-Ìenna tal-art g˙ax irvillaw kontra Alla…

Ìenna mitlufa “Luçifru tilef is-sbu˙ija tieg˙u u sar l-g˙adu t’Alla. Adam u Eva riedu jie˙du l-kontroll f’idejhom u, ja˙asra, ara x’sabu! Missier, min jaf kif tinqasam qalbek meta tara kif spiççaw uliedek l-g˙eΩieΩ?”

“Iva, Ibni. Sakemm aççettawni b˙ala l-g˙ajn ta’ kull g˙erf kienu tant kuntenti f’Ìenna b˙al dik…!” “Issa tilfuha! Imma, bejnietna g˙andna pjan ie˙or, hux hekk, Ibni?”

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAT-TELEFON ATTARD BALZAN BAÓRIJA BIRKIRKARA BIRÛEBBUGIA BORMLA BURMARRAD BUSKETT DINGLI FGURA FLORIANA GÓARGÓUR GÓAXAQ GUDJA GÛIRA KIRKOP LUQA MANIKATA M©ARR MOSTA MQABBA MSIDA NAXXAR QORMI RABAT SAFI SENGLEA

2141 8028 2141 8031 2149 2288 2145 6760 2149 2578 2165 4518 2720 6840 2158 1122 2145 6227 2145 2859 2180 2021 2124 2230 2143 1177 2189 2005 2169 6336 2133 5231 2164 2144 2189 5174 2157 6769 2157 4658 2143 3769 2143 3835 2168 3070 2123 8804 2141 1859 2148 7282 2149 4097 2145 6824 2167 6824 2169 0019

PERMEZZ TAL-MOBILE 2146 1377 2146 4804 2157 1854 2133 6914 2189 6093 2189 7312 2169 0769 2166 6267 2157 5652 2146 7453 2145 0651 2167 5009 2168 5963 2168 2143

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 4993

RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 (li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA Segwi l-esperjenzi u l-avventuri ta’ ˙utna l-Maltin u l-G˙awdxin fl-artijiet tal-missjoni; esperjenzi li j˙alluk bla nifs u bla kliem iΩda li jimlewk b’ammirazzjoni g˙all-kura©© ta’ dawn l-eroj tas-skiet! Kun af bilpro©etti ta’ fejda li huma qed iwettqu g˙all-miljuni ta’ nies fil-bΩonn imxerrda fl-erba’ na˙at tad-dinja. Issir taf dan kollu u aktar fil-programm VUÇI MISSJUNARJA li jixxandar kull nhar ta’ ©img˙a fid9:00p.m. fuq RADJU MARIJA (102.3 FM g˙al Malta u 107.8 FM g˙al G˙awdex) b’ripetizzjoni kull nhar ta’ Tlieta f' 6:00am, bi produzzjoni u preΩentazzjoni ta’ Dr. Frank Cassar u Helena Sammut.

Tisliba ottubru Mimdudin: 1. Merlin jew Harry Potter (6) 4. Aktarx g˙andu ˙afna nemex dan (6) 7. Studja ˙afna (3) 8. Isem tfajla – tfakkrek f’kulur a˙mar çar (6) 9. Isellef jew ibieg˙ il-kotba (6) 10. G˙ajjat lil Toninu (4) 12. Sejja˙ lil Stanley (4) 14. Ifta˙ g˙ajnejk (3) 15. United Nations Organization bit-Taljan (1,1,1) 16. Ta ……. (˙a ˙sieb) (3) 18. G˙amilt ˙afna Ωmien ma nag˙mel xi ˙a©a (3) 20. Kmand (4) 21. Óafna annimali g˙andhom dawn fuq rashom (4) 24. Ma tellax (6) 25. “... adoremus,” inkantaw fil-Milied (6)

26. Also known as (1,1,1) 27. Mesa˙ il-borma jew il-platt sal-inqas nitfa (6) 28. Dawn jiffirmawlek il-kuntratti (6). Weqfin: 1. Nag˙tuha fl-1 ta’ Jannar (6) 2. Mhux tajba (6) 3. Dat-tejatru ©©arraf fil-gwerra (4) 4. EΩamina bir-reqqa kollha (4) 5. Il-Madonna jqimuha sew f’din il-belt (6) 6. Dan imsemmi g˙al Ìesu minn Nazaret (6) 11. L-art ta’ ˙afna knejjes hi hekk (5) 13. Kul˙add g˙andu wie˙ed kustodju (5) 16. Tajjeb mimli bl-irkotta ˙elwa (6) 17. Hekk g˙amel Ωarbun ©did (6) 18. Hu g˙amel linji dritti (6) 19. Irnexxielu jag˙mel qadja (6) 22. Ìebel iebes b˙al dak samm (4) 23. Isem popolari fir-Russja (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Gunju/Lulju hija Ms B. Bajada mir-Ra˙al Ìdid; tat-Tisliba ta’ Awwissu/Settembru huwa Mr J. Schembri min HaΩ-Ûebbug, Malta IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LilÓbiebna, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067. It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar. Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEÌIBA TAT-TISLIBA AWWISSU/SETTEMBRU MIMDUDIN: 1. Ravjul 4. Mattew 7. Uri 8. Kiefer 9. Jitlob 10. Mina 12. Kafe 14. USA 15. Ras 16. Kok 18. Ira 20. Innu 21. Xfar 24. Kostum 25. Bennen 26. Min 27. Isalli 28. Immuta WEQFIN: 1. Rakkmu 2. Vienna 3. Lura 4. Mija 5. Tellar 6. Webbes 11. Is˙on 13. Fatra 16. Kikkri 17. Knisja 18. Ifendu 19. Aringa 22. Ommi 23. Ibni

Disinn • Outlook Coop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

Rabat San Giljan Sliema

Carmen Muscat William Warrington Joseph Zammit Mangion missier Fr Michael SJ

Il-magaΩin tag˙na jinsab fuq l-internet! Website im©edda li toffrilek aktar • Fittex l-istejjer u l-esperjenzi li dehru fil-magaΩin f’dawn l-a˙˙ar snin • Ikteb il-kummenti jew l-esperjenza tieg˙ek direttament lill-Editur • Aqra l-˙ar©iet img˙oddija • NiΩΩel fuq il-kompjuter tieg˙ek il-˙ar©iet mg˙oddija b˙ala PDF • NiΩΩel jew stampa l-istorja li tixtieq • Informazzjoni fuq l-istorja tal-magaΩin • Arkivju (li g˙adu qed jinbena) ta’ artikli u stejjer li dehru f’˙ar©iet antiki • Dehra moderna u attraenti li tistiednek taqra aktar • Façilità biex tabbona fil-magaΩin bl-internet

Ûur dan is-sit u irrikmandah lil ˙biebek!

rm2000.org