RM 2005-02 Frar by RM2000

Ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin • 226, St Paul’s Stre., Valletta • NEWSPAPER POST – Sena 57 • Frar 2005 • Numru 2

Óassejtek tiΩre© u ta˙raq ja xemx. B˙al biçça fa˙am tikwi, L-g˙ira ˙ier©a dritt mill-infern. Qalbu lill-g˙ajjur tikollu. U int ja s˙ab donnok tajjar mill-fin. Miexi bil-mod wisq b˙all-g˙aΩΩ, Li l-faqar ma jdumx ma jil˙qu.

L-g˙aΩΩien b’elf xitan xi j˙abbtu. Infa˙t kemm fla˙t ja ri˙, le˙nek ridt issemma’. Daqs is-suppervja xejn ma jherri. Min twieled biex jaqdi lilu nnifsu ? Nitlob ‘l Alla li supperv ma nkun qatt. Xita bil-qliel niΩlet, u xarrbet lil kul˙add. Hekk ukoll tag˙mel il-kritika Tinsa li biex tiskon©ra pur trid tkun. Mhux ta’ b’xejn e˙fef wisq mis-seng˙a hi!

Rajtek tirrabja u ssabbat mal-blat. Ba˙ar selva©©, bniedem irrabjat. B˙alma n-nar bl-ilma jintefa’, B’kelma ˙elwa r-rabja torqod. B’Alla fis-sema, id-dinja sserra˙ rasha. M’hemmx xemx biex issa˙˙an l-g˙ira, Jew s˙ab g˙oli miexi bl-g˙aΩΩ. M’hemmx ir-ri˙ jonfo˙ suppervja, Xita traxxax kritika ˙arxa. Il-ba˙ar kalm, bla ebda rabja. In-natura torqod u tintemm, L-allat jintemmu imma Alla jibqa’ hemm. David Grech

Din il-kitba hija ispirata minn priedka mag˙mula minn Nathan Nettleton nhar it-2 ta’ Jannar 2005 Web: LaughingBird.net)

Ftit ilu konna qed nirrakkontaw l-istorja ta’ tarbija çkejkna. Kellu jsalva d-dinja. Alla mag˙mul bniedem. Kantajna g˙anjiet tal-Milied sbie˙, xrobna, ççelebrajna, fta˙na x-xampanja u qsamna l-Christmas Cake, tajna u qlajna rigali sbie˙. Kienu jiem fejn il-Ìenna kienet fl-art.

U a˙na, konna hemm fuq, niΩfnu, inkantaw, nixorbu, nid˙ku u nixxalaw. Ta˙t ri©lejna l-infern kien qed ibaqbaq u qieg˙ il-ba˙ar kien qed jixxaqqaq u jimbotta. Kollox baqa’ s˙i˙ fil-lejl tal-Milied. Imma, ma’ l-g˙abex, l-art ma fel˙itx aktar. L-infern infaqa’. Kontinent çeda deffes rasu ta˙t l-ie˙or. Id-dinja trieg˙det. Xi ˙a©a infaqg˙et u welldet il-mew©a tal-mew©iet.

Imma mhux kollox kien sew hemm isfel, fil-qieg˙ nett, ta˙t din l-art. Hemm fil-fond kien hemm pressjoni tremenda qed tinbena, kontinenti s˙a˙ qed jag˙fsu fuq xulxin u jit˙axknu b’forza tremenda.

Waqt li f’na˙a tad-dinja, fil-knejjes in-nies baqg˙et tkanta dwar dik it-tarbija ˙elwa li g˙adha kif twieldet, f’na˙a o˙ra tad-dinja il-mew©a bdiet tisraq it-trabi minn idejn ommijiethom, missirijiet minn ma’ wliedhom, nisa minn dirg˙ajn Ωwie©hom. 3

u kiefer. Fuq l-art niedja, il-˙ajjin t˙alltu mal-mejtin. Kultant xi karba jew twerΩiqa ta’ min g˙araf lill-ma˙bub mejjet. X’tista’ tg˙id quddiem dan kollu? Min jixtieq ikompli jkanta issa dwar il-˙lewwa ta’ trabi çkejknin? Min jixtieq ikompli jistag˙©eb dwar ‘il-Kelma li saret la˙am’! Xtut il-ba˙ar miΩg˙uda b’la˙am jit˙assar fix-xemx. Din hi l-a˙bar tajba li ©abu l-an©li? Kif tifra˙ li t-tarbija li twieldet jisimha: Emmanuel - Alla mag˙na? Din verita’, din ereΩija? Imma jekk il-Milied huwa ˙rafa fuq dawk ix-xtut infettati bl-i©sma mejta, Il-Milied jibqa’ ˙rafa s-sena kollha u kullimkien. Jekk mhux possibbli nxandru lil Kristu llum, mhu possibbli nxandruh qatt! B˙alissa nitwerwru nsemmu lil Alla G˙ax ©o qalbna hemm din il-mistoqsija tal-biΩa’: Ta’ min hi l-˙tija: tag˙na midinbin jew tieg˙u... tal-Óallieq? Mhux hekk g˙allmuna...? Alla jibg˙at ix-xemx u x-xita... Alla jg˙id kelma u l-muntanji jiççaqalqu... Alla jonfo˙ nifs u l-ilmijiet iwarrbu... ‘Bih sar kollox... ming˙ajru ma sar xejn...’ U t-Tsunami...? G˙amlu hu? Fejn hu dak li sikket ir-ri˙ u waqqaf it-tempesta?

Fejn qabel kien hemm turisti jgawdu, issa baqg˙u i©sma mfarrka u il˙na jing˙u. Óadid img˙awwe© u tfal minxura fuq laqx ta’ bini mfarrak. Kienu biss ftit minuti. L-ilma tela’ u re©a’ niΩel b’˙effa kbira waqt li ©arr t’isfel ‘il fuq u ta’ fuq ‘l isfel. Eluf ta’ bnedmin mejta, xju˙, Ωg˙aΩag˙, tfal u kbar. It-tazza tal-˙ajja tbattlet u nxtorbot sa l-a˙˙ar qatra. Mijiet ta’ trabi mejta, ma˙suda minn Erodi naturali - sultan qawwi 4 4

Dawk li jaraw ‘l Alla b˙al tirann kiefer u bla qalb Dal-©ranet jidhru li g˙andhom ra©un. Mhux Alla ˙alaq dinja mfassla b’mod li twelled tsunami qerrieda? Jekk hu l-Óallieq, jekk g˙amel kollox, mhux hu responsabbli ta’ kollox! Min se jiddefendi lil Alla llum? Int? Jien? Dawk li mietu? Il-˙ajjin? L-istudjuΩi? Kif nippriedka l-kelma t’Alla meta huwa jidher sieket? Kif nippriedka l-a˙bar it-tajba, meta l-a˙barijiet huma kollha ˙Ωiena? X’biΩa’ titla’ fuq altar jew pulptu u trid tlissen kelma, Meta l-kliem jisfa’ ming˙ajr sens fi qlub maqsuma,

Kif titkellem f’dinja li bir-ra©un t˙oss li tista’ tg˙id: ‘Kliemek gidba!’ Imma minkejja l-mew© ta’ biΩa’ u ta’ dubju Li jinxte˙et b’qawwa tremenda fuq il-fidi fra©li tag˙na, Je˙tieg li ng˙idu u nibqg˙u ng˙i du l-kelma li ssalvana. Alla lilna g˙andu biex ikellem, lilna g˙andu biex i˙obb! In˙ossni b˙al missier b’ibnu f’dirg˙ajh. Idejn çkejknin ta’ tifel mejjet jiddendlu fil-ba˙˙. Dan hu l-Van©elu. G˙ad g˙andu ˙ajja fih jew le? Ma nafx. Naf biss li lil dan ibni jien in˙obbu, Óaj jew mejjet huwa ‘ibni l-g˙aΩiΩ li fih insib il-g˙axqa tieg˙i’!

U nxte˙tet fuqha biex teqridha. Fejn kien Alla meta l-mew©a ˙abtet? Mhux hemm, ta˙tha, jit˙abat biex iΩomm fil-wiçç, Iggranfat ma’ ibnu jew bintu waqt li l-ilma çarratulu minn bejn dirg˙ajh? Mhux hemm imbikkem fuq ix-xatt jara ‘l martu mfarrka u mbiççra Imwaddba b˙al çarruta bla ˙ajja, minxura fit-tifrik? Fta˙t il-gazzetti, rajt l-a˙barijiet u qalbi ma fel˙itx.

Twe©iba m’g˙andix. B˙alkom qed infittex ftit sens filwaqt li nqalleb Fit-tifrik, fil-biki, fil-˙sara u fid-diΩastru ta’ madwari. B˙alkom qed infittex kelma li tag˙ti ftit ˙ajja F’dan id-deΩert kiefer. U l-Kelma t’Alla saret la˙am biex tg˙ammar fostna. Bosta jg˙idu ˙afna u ˙afna kliem dwar Alla. Min ifa˙˙ru, min jirringrazzjah, min jidg˙ilu, min jispjegah... Min jispjega t-tsunami b˙al kastig ta’ Alla m˙allef Min jarah b˙ala falliment ta’ Alla li qatt ma kien! Kliem... kliem... kliem... U quddiem dal-kliem kollu tal-bnedmin Alla kelma wa˙da jaf ilissen: Ìesu’ - Kelma-la˙am, Alla-bniedem! Fejn int Mulej? - Ìesu’ Int jimpurtak minn uliedek? - Ìesu’ O Alla, it-tsunami int g˙amiltu? - Ìesu’ U dil-kelma nit˙abtu, nissieltu, nitkg˙aw©u mag˙ha. Nag˙mluha tag˙na u lil Ìesu’ nag˙tuh l-isem a˙na: Messija - salvana, waqqaf it-tempesta, fejjaqna, mut minflokna Imma l-Messija twieled Flok Sultan qawwi b’armi qerrieda u armati b’sa˙˙ithom Ìie tarbija dg˙ajfa, imwarrba, mo˙bija, mfittxija mit-twajbin u mill-kefrin. It-tarbija twieldet u d-dinja trieg˙det. Mew©a tremenda ta’ g˙ira u kefrija ˙abtet kontriha 5

Bkejt fuq li bkejt, hemm wa˙di quddiem il-kaxxa mfawra bittbatija. U l-istonku tieg˙i, b˙al mo˙˙i, sar g˙oqda iebsa. Ma fla˙tx nisma’ kliem façli... “Dan kastig... Marru f’˙ajja a˙jar...” Ósibt biss x’seta’ ˙ass dan Alla tag˙na quddiem miΩerja b˙al din. U t-tarbija n˙atfet minn idejn il-Missier minn mew©a kiefra. U beΩqitu... Wie˙ed fost l-eluf mibΩuqa u mormija. Ma’ dawk l-i©sma bla ˙ajja, ma’ dak il-la˙am im˙assar Il-Kelma t’Alla wkoll qisha tintrema’, tibbies, tisfa’ bla ˙ajja, Tmut u tinxef... quddiem l-immensita’ tat-tbatija Kelmet Alla qisha tiskot b˙all-kliem l-ie˙or kollu li jista’ jg˙id ilbniedem. Imma xi ˙add je˙tie© jitkellem. Xi kelma trid ting˙ad. Twe©iba m’g˙andix. G˙andi biss kelma li mhix tieg˙i. Kelma li ma tinstemax b’widnejn tal-la˙am, Imma tiftiehem min-nies tad-demm u l-la˙am. G˙ax dil-Kelma mhix ftit ˙sejjes ta’ fomm jiççaqlaq, Imma bniedem b˙ali u b˙alek. Alla ma jibΩax mid-demm u lla˙am. Meta sar bniedem ma sarx biss tarbija gustuΩa u ˙elwa. Sar ukoll bniedem imbiççer, imsawwat, imsallab u maqtul. Iva, qam u rxoxta... imma l-©rie˙i baqg˙u hemm. Iva, jg˙ix, imma l-mewt baqa’ j©orrha fuq spallejh. Kristu jg˙ix, biex jista’ jer©a’ jmut ma’ kull min qed imut. Kristu reba˙, biex jista’ j©orr it-telfa ta’ kull min tilef jew intilef. Jekk trid tara ‘l Alla dal-©ranet, t˙arisx lejn is-sema, T˙arisx lejn l-art. Óares biss f’g˙ajnejn mag˙luqa, imbexxqa, miftu˙a, imdawla jew imdallma. Fittxu f’min qed ifittex il-ma˙bub mitluf. Fittxu f’idejn fel˙ana j©orru mejta u midruba. Fittxu f’idejn li da˙lu fi bwiet fqar Biex jaqsmu l-ftit li g˙andhom ma’ min ma baqag˙lu xejn. Meta tifta˙ idek biex tilqa’ l-˙obΩa ta’ kuljum 6

Ifta˙ ukoll qalbek biex tilqa’ tarbija dg˙ajfa, Tokrob g˙al ftit ˙ajja, im˙abba... Min jaf, forsi dak li tirçievi jsir dak li tag˙ti U x’imkien, forsi f’darek stess, xi ˙add isib ftit kenn Mill-mew©a kiefra ta’ egoiΩmu sfrenat li qed joqtol u jeqred Elf darba aktar nies mill-mew©a tat-Tsunami. Imbag˙ad, b˙al Kelmet Alla, kelmtek ukoll ma tibqax ˙oss battal Imma ssir Demm u La˙am, Óajja ta’ bniedem jew bniedma, Iben u bint Alla b˙al Kristu l-Mulej. Dakinhar ifta˙ fommok u kanta g˙anja tal-Milied. U waqt li tkun qed tkanta a˙seb ftit f’dik l-omm Ωag˙Ωug˙a Li f’g˙ar ma˙mu©, bejn karba u o˙ra ta’ tbatija Tat lid-dinja l-Ewwel Iben tag˙ha: EMMANUEL - Alla mag˙na!

Din l-istorja se˙˙et verament fuq titjira bejn Johannesburg u Londra. Mara, ta’ ©ilda bajda, telg˙et fuq lajruplan u sabet li postha kien ˙dejn ra©el iswed. Din il-˙a©a urtata ˙afna u malajr sej˙et lill-air hostess. ‘Fiex nista’ naqdik, sinjura?’ staqsietha kollha prudenza l-air-hostess. ‘Mela mintix tara, jew? Po©©ejtuni ˙dejn dan ir-ra©el iswed. Ma tarax li ˙a noqg˙od hawn, bil-qieg˙da ˙dejn bniedem li ©ej minn klassi ta’ nies bla dinjità. Ag˙tuni, issa stess, post ie˙or’, g˙ajtet il-mara. ‘Bil-mod, sinjura, jekk jog˙©bok, u kollox nirran©aw’, qaltilha l-air hostess. ‘Imma din it-titjira mimlija u ftit li xejn baqa’ postijiet vojta. Óalli mmur nara jekk

insibx xi post vojt’. L-air hostess telqet minn ˙dejha u ©iet wara xi ˙ames minuti. ‘Sinjura, kif ˙sibt jien, m’hawnx postijiet vojta fis-sezzjoni ekonomika ta’ l-ajruplan. Kellimt lill-kaptan u qalli li l-anqas fissezzjoni l-o˙ra m’hemm. Baqa’ post wie˙ed biss fis-sezzjoni tas-sinjuri u nies onorati, dik ta’ l-ewwel klassi’. Qabel il-mara la˙qet lissnet kelma, lair hostess kompliet tg˙idilha, ‘Mhux soltu li l-kumpanija t˙alli persuna missezzjoni ekonomika tpo©©i fis-sezzjoni ta’ l-ewwel klassi. IΩda fiç-çirkustanzi li nqalg˙ulna, il-kaptan i˙oss li jkun skandlu kbir li xi ˙add ipo©©i ˙dejn persuna DAQSEK diΩgustanti’, tenniet l-air hostess.

Il-mara kienet ©a’ lesta ˙a tqum, meta l-air hostess daret lejn ir-ra©el l-iswed u kollha ˙lewwa qaltlu, ‘Sinjur, jekk jog˙©bok, aqbad l-affarijiet kollha tieg˙ek u imxi mieg˙i g˙ax hemm post jistenniek fis-sezzjoni ta’ l-ewwel u l-aqwa klassi.’ F’dak il-waqt, il-passi©©ieri l-o˙ra li tkaΩaw u baqg˙u mbellhin b’dak kollu li semg˙u minn fomm il-mara, qamu bilwieqfa u nfexxew f’çapçipa kbira. Óu ˙sieb ta’ dak li tg˙id. Ara li lsienek iferra˙ u jg˙olli d-dinjità ta’ l-o˙rajn u mhux imaqdar u jipprova jwe©©a’ lil xi ˙add. Ara li g˙ajnejk u lsienek ikunu mera ta’ qalb safja, umli, ferri˙ija u paçifika li taf t˙enn u tag˙der. 7

Forsi sa l-g˙ada tal-Milied, 2004, ftit minnha kienu semg˙u bil-kelma ÌappuniΩa Tsunami li tfisser mew©a kbira li tkun ikkawΩata minn terremot ta˙t il-ba˙ar. Imma issa smajnieha u jum wara l-ie˙or rajna l-qerda ta’ ˙ajja u proprjetà li kka©una f’diversi pajjiΩi fixxlokk ta’ l-Asja. Ming˙and il-ÌiΩwiti filpajjiΩi milquta waslitilna ftit informazzjoni u xtaqna naqsmu mag˙kom x’g˙amlu u x’qeg˙din jag˙mlu l-ÌiΩwiti u l-JRS (Is-Servizz talÌiΩwiti g˙ar-Rifu©jati) f’dawn il-pajjiΩi. It-terremot ta˙t il-ba˙ar kien qrib lIndoneΩja u g˙alhekk kien il-pajjiΩ li liktar intlaqat u warajh kien hemm is-Sri Lanka. Fl-IndoneΩja Hawnhekk it-tsunami laqg˙at l-iktar il-kosta fin-Nofsinhar ta’ Aceh u tatTramuntana ta’ Sumatra. Skond l-a˙˙ar figuri (12 ta’ Jannar) lg˙add ta’ mejtin jaqbeΩ il-105,000 u iktar minn 655,000 sfaw bla dar. Id-Direttur tal-JRS fl-IndoneΩja, ilÌiΩwita Fr Yosephus Eddy Mulyono, flimkien mal-kollaboraturi tieg˙u, qieg˙ed jikkoordina l-˙idma ta’ 8

g˙ajnuna lill-vittmi bla dar u feruti finNofsinhar ta’ Aceh u fit-Tramuntana ta’ Sumatra. Flimkien mal-JRS-IndoneΩja, il-ÌiΩwiti li ja˙dmu fil-Humanity Volunteer Team (Fr Ignatius Sandyawan Sumardi, SJ) u filCrisis Centre tal-Konferenza Episkopali ta’ l-IndoneΩja (Fr Ignatius Ismartono, SJ), flimkien mat-tims tag˙hom qeg˙din bla waqfin iwasslu l-g˙ajnuna lill-vittmi fiΩΩew© provinçji. Fr Yoannes Maryana, l-Ekonomu tal-Provinçja tal-ÌiΩwiti fl-IndoneΩja qed iwassal l-g˙ajnuna li qed tasallu u l-flus mill-fondi tal-ÌiΩwiti stess lil dawn ilÌiΩwiti. Fit-Tajlandja u fl-Indja It-Tajlandja wkoll kienet milqutg˙a ˙afna mit-tsunami. Fil-pajjiΩ hemm biss ˙mistax-il ÌiΩwita iΩda s’issa m’g˙andna l-ebda a˙bar ming˙andhom, la dwarhom u la x’˙idma ta’ g˙ajnuna li Ω©ur qed jag˙tu lill-vittmi tat-tra©edja. L-Indja intlaqtg˙et fiΩ-Ωew© na˙at tan-Nofsinhar tal-pajjiΩ. Fuq in-na˙a tal-Lvant, ˙akem ˙afna lkosta ta’ l-Istat ta’ Tamilnadu u ta’ l-Istat ta’ Andhra Pradesh. Fuq in-na˙a tal-

Punent tal-pajjiΩ il-mew©a tat-tsunani ˙alliet ˙sara fuq il-kosta ta’ l-Istat talKerala. L-g˙add ta’ mejta u bla dar ukoll ila˙˙aq l-eluf u l-ÌiΩwiti fl-Indja, flimkien ma’ JRS-Indja, bla dewmien organizzaw solliev g˙all-vittmi. Il-Provinçji kollha flIndja bag˙tu g˙ajnuna finanzjarja lillÌiΩwiti f’dawk it-tliet Stati. Mill-Provinçji marru wkoll xi ÌiΩwiti voluntieri biex flimkien ma’ l-a©enziji tal-gvern jag˙tu lg˙ajnuna tag˙hom. Fis-Sri Lanka Hawnhekk ukoll, skond l-a˙˙ar figuri (12 ta’ Jannar), l-g˙add ta’ mejta jaqbeΩ it-30,000 u iktar minn 800,000 sfaw bla dar wara l-mew©a qerrieda tat-tsunani. Ming˙and il-ÌiΩwiti fis-Sri Lanka waslulna a˙barijiet regolari li se naqsmu mag˙kom. Nhar is-26 ta’ Diçembru, Fr Kamal Andradi, SJ, kien fir-ra˙al ta’ Payagola. Hu ra l-ewwel mew©a li da˙let xi 200 metru fuq l-art, imbag˙ad il-ba˙ar ˙are© xi 500 metru ‘l barra u malajr ©iet ilmew©a l-kbira li kissret u kaxkret kollox mag˙ha. Ma’ l-a˙bar, Fr Lasantha u Brother Leonard malajr g˙abbew trakk bi

provisti ta’ ikel u marru Payagola. B˙alissa, in-novizzi ÌiΩwiti tat-tieni sena fis-Sri Lanka qeg˙din jg˙inu fir-ra˙al ta’ Payagola. In-novizzi tat-tieni sena, flimkien mad-Direttur tag˙hom, qeg˙din jag˙tu g˙ajnuna f’Mutwal, subborg ta’ Colombo, il-belt kapitali tas-Sri Lanka. Il-belt ta’ Galle intlaqtet ˙afna. In-nies li salvaw ing˙ataw kenn fir-Residenza talÌiΩwiti. L-Ekonomu tal-Provinçja mar Galle biex jistudju s-sitwazzjoni u l-bΩonn u wassal g˙ajnuna finanzjarja. F’Matawa, in-nies kienu fil-knisja meta ˙abtet il-mew©a u kien il-mument tat-tqarbin. Soru anzjana kienet qed tg˙in lill-kappillan fit-tqarbin u sfat imkaxkra mill-ilma. Wara instabet mejta. Il-belt ta’ Batticaloa wkoll kienet milquta ˙aΩin ˙afna. Fr Angelo Ponniah, SJ, u Fr Joseph Mary, SJ, malajr bdew ja˙dmu u sabu rifu©ju g˙al madwar tlett elef ru˙ fil-Kulle©© tag˙na ta’ San Mikiel u fir-Residenza tag˙na. G˙allewwel, il-Provinçjal bag˙at Ωew© trakkijiet mimlijin priserv, ˙wejje© u ilma. Wara ftit waslu ˙ames trakkijiet o˙ra u ftit wara waslu erba’ trakkijiet bil-provisti li kienu ©abru jew taw in-nies ta’ r˙ula o˙ra li l-mew©a ma la˙qithomx. F’Batticaloa, il-ÌiΩwiti kellhom proprjetà bis-si©ar tal-coconut u l-mew©a l-ewwel qaççtithom u wara ©arrithom ‘il barra. F’Jaffna, Fr Joel, SJ, qieg˙ed jg˙in fil-programm ta’ g˙ajnuna organizzat mid-djoçesi. Fr Vinay, SJ, id-Direttur talJRS-Sri Lanka, qassam miljun rupija (Lm 3,360) biex jg˙innu lin-nies fl-erba’ Ωoni l-iktar milqutg˙in. Is-Superjur Ìenerali

tal-ÌiΩwiti bag˙at Lm 4,400 b˙ala g˙ajnuna. Waslet ukoll g˙ajnuna millProvinçji tal-ÌiΩwiti fid-dinja. Il-Provinçja tal-ÌiΩwiti Maltin u l-komunitajiet tag˙na f’Malta u G˙awdex ©abru u bag˙tu Lm 3,820 g˙all-vittmi f’pajjiΩi differenti. Rikostruzzjoni Il-Provinçjal tal-ÌiΩwiti fis-Sri Lanka laqqa’ s-Superjuri u dawk involuti f’˙idma soçjali u fil-JRS biex jippjanaw ixxog˙ol kbir ta’ rikostruzzjoni fis-sitt Ωoni milqutg˙in fejn hemm il-ÌiΩwiti. Ilma©©oranza l-kbira tal-vittmi huma sajjieda. Dawn u l-familji tag˙hom tilfu kollox. G˙alhekk fl-ewwel faΩi jridu jinbnew mijiet ta’ djar. Imbag˙ad je˙tie© jinbnew jew jinxtraw dg˙ajjes tas-sajd, xbiek, muturi u ˙wejje© o˙ra.

KwaΩi l-ÌiΩwiti kollha tas-Sri Lanka tilfu lill-qraba jew ˙bieb. Minn din it-tra©edja kbira ˙are© ˙afna ©id. F’kull pajjiΩ tad-dinja, xejn inqas f’Malta Ωg˙ira, in˙oloq sens qawwi ta’ solidarjetà kbira u sar ©bir ta’ flus u materjal u marru voluntiera biex jag˙tu daqqa t’id. In-nies tas-Sri Lanka, li ilhom snin g˙addejjin minn gwerra çivili, ma baqg˙ux lura. Dawk li kienu ffurtunati kienu ©eneruΩi ma’ ˙uthom. Ìabru ikel, ˙wejje© u ilma g˙all-vittmi. Ìrajjiet b˙al dawn huma okkaΩΩjonijiet ˙alli jfakkruna li a˙na lkoll a˙wa. Jintesa dak kollu li jifridna u nibdew in˙adnu mill-©did dak li tassew a˙na u jg˙aqqadna - li a˙na lkoll ulied Alla l-Missier. 9

Tifla Ωg˙ira kienet ˙ier©a minn Supermarket ma’ ommha. Kellha xi sitt snin, xag˙arha a˙mar u wiçç innoçenti mimli nemex. Kienet nieΩla xita qliel u kul˙add da˙al jistkenn ta˙t ittinda; min jistenna bil-paçenzja kollha u min jirrabja g˙aliex ix-

xita ˙assritlu l-pjanijiet tal©urnata. Jien minn dejjem issa˙˙arni x-xita. Qg˙adt nismag˙ha nieΩla u n˙ares lejn issema tnaddaf il-˙mie© tad-dinja. Bdejt niftakar f’meta kont Ωg˙ir, ni©ri ©ox-xita u ntajjar l-ilma ma’ kullimkien. Dan il-˙sieb naqqasli naqra mit-toqol tal-©urnata. F’daqqa wa˙da, instema’ le˙en dik it-tifla jg˙id, “Ma, ejja mmorru ni©ru fix-xita.” “X’nag˙mlu?” staqsiet l-omm. “Immorru ni©ru fix-xita,” re©g˙et it-tifla. “Le, ˙anini, a˙jar nistennew sakemm tbatti ftit,” qaltilha ommha. Wara ftit minuti, iΩ-Ωg˙ira re©g˙et, “Ma, ejja mmorru ni©ru fix-xita.” “Jekk nag˙mlu hekk nixxarrbu”. “Imma dalg˙odu m’g˙idtx hekk,” qalet it-tifla hi u ©©ebbed id ommha. “Dal-g˙odu? Meta smajtni ng˙id li jekk ni©ru fixxita ma nixxarrbux?” “Ma tiftakarx? Meta kont qed tkellem lil missieri fuq il-cancer li g˙andu, int g˙idtlu li, jekk jirnexxielna ng˙addu din, ng˙addu minn kollox bl-g˙ajnuna t’Alla!” Kul˙add issomma u ˙add ma ççaqlaq. Il-mara kkonfondiet g˙ax

beΩg˙et li se jg˙adduha biΩ-Ωmien imma dan kien mument importanti g˙at-tifla - mument li fih setg˙et issa˙˙a˙ il-fidi ta’ bintha. “Óanini, g˙andek ra©un. Ejja mmorru ni©ru fix-xita. Jekk ilBambin i˙allina nixxarrbu, sinjal li g˙andna bΩonn nin˙aslu,” irrispondiet l-omm. Óar©u ji©ru fix-xita u kul˙add baqa’ ççassat i˙ares lejhom, kuntenti, jid˙ku u jg˙aff©u flg˙adajjar. G˙alkemm Ωammew ilbasktijiet fuq rashom xorta wa˙da xxarrbu g˙asra. Kien hemm nies o˙ra li bdew ji©ru b˙at-tfal g˙allkarozza tag˙hom filwaqt li jfaqqg˙u d-da˙k! U jien g˙amilt b˙alhom - bdejt ni©ri u sirt g˙asra. Kelli bΩonn nin˙asel. In-nies jew iç-çirkustanzi tal˙ajja jistg˙u je˙dulek flusek u anki s-sa˙˙a, imma l-memorji sbie˙ tieg˙ek ˙add ma jista’ je˙odhomlok! G˙alhekk ag˙mel ˙iltek biex ikollok memorji sbie˙ kuljum. Jg˙idu li g˙andek bΩonn sieg˙a biex issib ˙abib, ©urnata biex t˙obbu imma ˙ajja s˙i˙a biex tinsieh. Hu ˙sieb li tg˙ix ˙ajtek, Ωomm kuntatt mal-˙bieb - ma tafx meta jkollhom bΩonn xulxin u tinsiex tmur ti©ri fix-xita!

Brother ÌuΩeppi Falzon, S.J., Brother ÌiΩwita li g˙ex ˙ajja mo˙bija ta’ xog˙ol u servizz ing˙aqad mal-Mulej li ˙abb f’˙utu. Nhar l-Erbg˙a, 29 ta’ Diçembru, 2004, ˙una Br ÌuΩeppi Falzon, fl-età ta’ 77 sena li minnhom g˙adda kwaΩi 56 sena fil-Kumpanija ta’ Ìesù, bil-kwiet ilkwiet ˙alliena u ttajjar fi ˙dan il-Mulej g˙all-premju tal-˙ajja ta’ dejjem. Il-mod kwiet u sieket kif ˙alliena jirrifletti u ji©bor il-˙ajja ta’ paçi u mo˙bija tieg˙u. ÌuΩeppi twieled Birkirkara, it-tielet wie˙ed fost tmien a˙wa. Studja fl-iskola primarja ta’ Birkirkara. Imma ma damx wisq g˙ax Ωijuh, li kien bajjad, kellu bΩonn l-g˙ajnuna u ˙ajjar lil neputih imur ja˙dem mieg˙u. G˙alhekk, ÌuΩeppi beda ˙ajja twila ta’ xog˙ol. B˙ala tifel ÌuΩeppi kien imur ilMUÛEW, li sar i˙obb ˙afna tant li meta kiber beda ja˙seb isir Soçju f’dik isSoçjetà. Imma fl-istess ˙in beda j˙oss xewqa li jsir reli©juΩ. Il-Mulej laqqg˙u ma’ Father ÌiΩwita li g˙enu b’˙afna tag˙rif dwar il-˙ajja reli©juΩa ta’ Brother. ÌuΩeppi wasal f’Dar Loyola, inNaxxar, u beda s-sentejn tan-novizzjat. Matul in-novizzjat Br ÌuΩeppi kien jg˙in lil Br ÌuΩeppi Grech, kok prim u ta’ esperjenza kbira, u mieg˙u t˙arre© tajjeb Malli spiçça n-novizzjat, Br Falzon ing˙ata r-responsabbiltà ta’ kok f’Dar Loyola, fejn dak iΩΩmien il-komunità kienet ta’ madwar 80 GiΩwita. Ólief g˙al sena meta kien

Sarria, il-Furjana, Br ÌuΩeppi dam inNaxxar g˙al ˙ames snin u bil-˙idma ddedikata u ˙abrieka tieg˙u, kif ukoll bleΩempju tieg˙u, g˙en fil-formazzjoni ta’ g˙add kbir ta’ ÌiΩwiti. Wara sena o˙ra Sarria, il-Furjana, mar fil-Kulle©© tag˙na, l-Ignatianum, f’Messina, fejn dam sentejn o˙ra sakemm Fl-1960 g˙amel l-a˙˙ar voti fil-festa ta’ Santa Marija, fl-1961. Lura Malta, ner©g˙u nsibuh f’Dar Loyola, in-Naxxar, fejn g˙al ˙ames snin o˙ra wettaq il-missjoni ta’ qadi ‘l Alla u ‘l ˙utu, il-biçça l-kbira studenti ÌiΩwiti Ωg˙aΩag˙. Imbag˙ad, g˙al 16-il sena, Br ÌuΩeppi kien f’Mount St Joseph, ilMosta, id-Dar ta’ l-Irtiri tag˙na. Spiss, wa˙du, kien i˙ejji ikla g˙al madwar 150 ru˙. Hu kien jg˙idilna kemm kien i˙ossu fer˙an li kien qed jaqdi ‘l-Mulej u jag˙ti kontribut lill-Kumpanija ta’ Ìesù flappostolat tag˙ha. Br ÌuΩeppi dejjem ˙ass u emmen li l-importanti mhux x’tag˙mel imma g˙al min tag˙mlu u kif tag˙mlu. Fl-1982 Br Falzon re©a’ lura n-Naxxar u g˙al g˙axar snin kien responsabbli mid-dipartiment ta’ l-ikel, sakemm

min˙abba sa˙˙tu kellu jirtira. Imma Br ÌuΩeppi ma waqafx ja˙dem g˙ax kien wie˙ed mir-Receptionists ta’ Dar Loyola. Hekk mexa fuq l-eΩempju ta’ Brothers o˙ra, fosthom San Alfons Rodriguez u lBeatu Francesco Garate li kienu Receptionists f’kulle©©i kbar fi Spanja. Fis-sena 2000, il-mard ©ag˙lu jirtira minn xog˙ol attiv. F’dawn l-a˙˙ar erba’ snin ta’ ˙ajtu, konna naraw lil Br Falzon g˙al Ωmien twil jitlob quddiem Ìesù Sagramentat fil-kappella. B˙al Ìesù, Br ÌuΩeppi, anke fil-˙ajja mo˙bija tieg˙u, kien dejjem ˙erqan biex iwettaq ir-rieda qaddisa t’Alla. Hekk hu g˙ex ˙ajtu b˙ala “Iva” wa˙da ta’ m˙abba ‘l Alla. L-atte©©jament tieg˙u kien li dejjem jg˙id “Iva” lil kull min kien jitolbu xi ˙a©a. Jekk kont tmur fil-kçina u titolbu xi o©©ett, kien jg˙idlek “Óu!” Irrelazzjoni tieg˙u m’Alla kienet ˙ajja kontinwa ta’ “Iva, Mulej” u ta’ “Óu, Mulej”. B’hekk mela ˙ajtu bil-fer˙ u lpaçi tal-qalb. G˙alhekk matul ˙ajtu kollha, fissa˙˙a u fil-mard, kulma Br ÌuΩeppi kien konvint li Ìesù ˙abbu ˙afna u g˙alhekk ried i˙obbu u jaqdih bil- fedeltà kollha.

Id-dar kienet f’qag˙da kritika. Sidha ried jirran©aha. G˙alhekk beda jne˙˙i linjam immermer li kien hemm mal-˙itan. Fi djar ÌappuniΩi, il-˙ajt ta’ l-injam ikun doppju u bejniet l-injam i˙allu l-vojt. Meta kien qed jaqla’ l-injam, sab gremxula mwa˙˙la hemm ©ew g˙ax meta sammru l-injam, qabdulha sieqha bilmusmar. Ir-ra©el ˙ass g˙aliha iΩda qabditu l-kurΩità. Dak il-musmar kien ilu msammar hemm 10 snin. Kif g˙exet? X’kien ©ara? Kif jista’ jkun li lgremxula g˙exet hekk bla ma ççaqalqet g˙al 10 snin? Waqaf minn xog˙lu u qag˙ad i˙ares lejn il-gremxula jhewden x’Ωammha ˙ajja. IΩda f’daqqa wa˙da, bla ma jaf minn fejn, ©iet gremxula o˙ra, bl-ikel f’˙alqha. Baqa’ ssummat. Din il-gremxula kienet temg˙et u ˙adet paçenzja b’se˙bitha g˙al 10 snin. X’im˙abba! Dan l-att ta’ m˙abba ©ara bejn Ωew© kreaturi çkejknin... Mela x’tista’ tag˙mel l-im˙abba? L-im˙abba tag˙mel il-meravilji! L-im˙abba kapaçi twettaq il-mirakli! A˙seb ftit: gremxula baqg˙et titma’ lillo˙ra bla waqfien g˙al 10 snin, bla ma qatt qatg˙et qalbha jew tilfet il-paçenzja. Jekk kreatura çkejkna b˙al dik kapaçi t˙obb daqshekk... ara kemm kapaçi n˙obbu a˙na lbnedmin jekk nippruvaw! 12

L-isptar fejn na˙dem kien mimli bin-nies. Kienet tidher li ˙a tkun ©urnata mimlija xog˙ol. G˙al xit-8.30 ta’ filg˙odu da˙al ra©el biex jaqta’ l-punti ta’sebg˙u l-kbir ta’ jdejh. Kien jidher imda˙˙al sew fiΩ-Ωmien. Fil-fatt na˙seb kellu fuq ittmenin sena sew. Hu stqarr li kien mg˙a©©el min˙abba li fid-9.00 kellu appuntament. Jien g˙edtlu biex jie˙u si©©u filwaqt li komplejt b’xog˙li. Kont naf li biex jaqdih xi ˙add, kien baqag˙lu jistenna mill-anqas xi sieg˙a. G˙alhekk, x’˙in rajtu j˙ares lejn l-arlo©©, iddeçidejt li naqdih jien. Hekk jew hekk, dak il-˙in ma kelli ‘l ˙add. Rajt li l-ferita kienet g˙addietlu, kellimt lil wie˙ed mit-tobba, ©ibt laffarijiet li kelli bΩonn u bdejt naqtag˙lu l-punti. Fiss bdejna nparlaw. Peress li rajtu mg˙a©©el, staqsejtu jekk kellux xi appuntament ma’ xi tabib. IΩda x-xwejja˙ we©ibni li ried imur iddar tax-xju˙ biex jie˙u l-kolazzjon ma’ martu. Hu qalli li martu kienet ilha tg˙ix f’din id-dar mhux ˙azin u qalli wkoll li kienet tbati mid-dementia. Jien staqsejtu jekk ja˙sibx li martu kienet se toqg˙od tinkwieta jekk imur xi ftit tard. Hu qalli li martu ma kinitx taf min hu u li kienet ilha ma tag˙rfu g˙al dawn l-a˙˙ar ˙ames snin. Jien bqajt skantat u g˙edtlu: “Allura toqg˙od tmur kull filg˙odu, allavolja ma tag˙rfekx?” Hu tbissem u fil-waqt li messli jdejja qalli: “Hi ma tag˙rafnix, imma jien g˙adni naf min hi”. Waqt li kien sejjer, ma stajtx inΩomm milli nibki. Ìismi qam xewk xewk u ©o qalbi g˙edt: “Din hi ttip ta’m˙abba li rrid f’˙ajti”. 13

Kemm hi ˙a©a kiefra meta bniedem juΩa bniedem biex jaqdi lbΩonnijiet tieg˙u innifsu biss. Kemm hu ikrah l-abbuΩ. Hemm kull xorta ta’ abbuΩ: sesswali, mentali, fiΩiku... elf mod kif bniedem jisfrutta ie˙or, juΩah u mbag˙ad jarmih. Din hi pjaga antika daqs kemm hu antik ilbniedem. Imma je˙tie© li kul˙add jag˙mel ˙iltu biex din il-pjaga nraΩΩnuha u nçekknuha. F’din il-kitba li qed in©ibu Ωew© persuni jirrakkontaw il-kefrija ta’ esperjenza b˙al din. Jitkellmu dwar is-sofferenza li ©abet f’˙ajjithom u leffetti koroh li mmarkawhom g˙al g˙omorhom. Óa©a wa˙da Ωgura: is-silenzju mhux rimedju. Ma jfissirx li rridu nperrçu d-djufijiet ta’ kul˙add. Imma jfisser li min hu vittma ta’ abbuΩ je˙tie© li jag˙raf meta u kif g˙andu jitkellem biex jikseb l-g˙ajnuna li jkollu bΩonn. Fl-istess ˙in min isir jaf b’abbuΩ li jkun qed jitwettaq ma jistax jibqa’ fommu sieket. Je˙tie© jitkellem ma’ min hu f’poΩizzjoni li jg˙in jew jag˙mel xi ˙a©a biex labbuΩ jieqaf. Wie˙ed jista’ jkellem lil xi persuna g˙aqlija u ta’ fiduçja (b˙al counsellor, direttur spiritwali, ˙abib prudenti) 14 14

b˙ala l-ewwel pass. Imbag˙ad ilvittma dejjem g˙andha d-dritt li tirrikorri g˙all-awtorità, kemm çivili kif ukoll dik tal-Knisja jekk min qed iwettaq l-abbuΩ huwa uffiçjal jew impjegat tal-Knisja. Fuq kollox, min jisfa’ vittma jkun je˙tie© ˙afna u ˙afna m˙abba biex jer©a’ jibni dak li l-abbuΩ ikun farrak ©o fih. L-ewwel storja hija ta’ Mara (mhix Maltija) li xtaqet taqsam esperjenza ta’ abbuΩ li soffriet minn mindu kienet Ωg˙ira. Li ta˙fer hi deçiΩjoni li trid tittie˙ed mhux darba biss kif qasmet mag˙na sew din il-qarrejja. Is-sinçerità li hi g˙andha mag˙ha nnifisha Ωgur g˙enitha biex taççetta s-sitwazzjoni tag˙ha u t˙ares ‘il quddiem. Kemm jolqtok is-sens ta’ tama çerta li hi g˙andha. Din ittama hi marka ta’ xhieda li kull nisrani veru juri b’dak li jemmen u jg˙ix. Jien soffrejt ˙afna ta˙t l-idejn ta’ bniedem rispettat ferm fir-ra˙al fejn trabbejt u dan l-abbuΩ kien kiefer g˙ax il-preΩenza u l-kontroll tieg˙u fuq ˙ajti beda mindu kelli 8 snin u aktar ma kbirt aktar kiber il-kontroll. IΩ-Ωmien ta’Ωg˙oΩiti, meta stajt ltqajt ma’xi ˙add u qsamt ˙ajti mieg˙u

kont fil-fatt immanipulata u kkontrollata minnu. Óafna drabi jien ˙firtlu u n˙oss li mxejt ‘il quddiem imma meta n˙ossni ˙afna wa˙di ner©a’ niftakar f’dak iΩ-Ωmien kollu li tlift. Verament li mlejt ˙afna mill-vojt ta’ ˙ajti bix-xog˙ol pero’ nittama li g˙amilt xi ©id ukoll. Na˙seb li nippreferi nag˙mel hekk milli noqg˙od nit˙assar lili nnifsi. Kultant in˙oss li l-biçça hi kkumplikata mhux ˙aΩin. Id-dmug˙ li ta’ spiss inxerred huwa tifkira ta’ l-u©ig˙ profond li g˙addejt minnu tul dawn is-snin. Nemmen li bis-sofferenza hi verament it-triq li twassalna nag˙rfu aktar lil Ìesu g˙alhekk forsi dan hu r-rigal li rçevejt bl-aktar abbundanza f’˙ajti. Hemm ˙afna x’nitg˙allmu mill-feriti gravi ta’ ˙ajjitna. Meta nara s-sofferenza kbira li hawn fiddinja, naf li din tmiss b’xi mod massofferenza emozzjonali qawwija li g˙addejja f’˙ajti. Mod li jg˙inni ninqala’ middwejjaq tieg˙i hu meta nag˙raf kemm hemm im˙abba f’˙ajti permezz ta’ ˙biberiji tal-qalb kif ukoll mill-familja. Din ir-rikkezza hi xi ˙a©a li ˙afna m’g˙andhomx u g˙alhekk fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar,

m’g˙andi xejn fuqxiex ingerger. Biss jien konxja ta’ l-istorja tieg˙i. A˙na nistg˙u nag˙tu minn dak li a˙na u nispera li dak li qed insir hi hlejqa ©dida ma’ kull jum. B˙ala tifel qatt ma kelli ˙olm fuq ˙ajti, kont no˙lom biss kif nista’ na˙rab mill-˙ajja. Missieri kien bniedem li kien jabbuΩa ˙afna minna, na˙seb g˙ax missieru kien drogat u ex-kriminal. Ommi donnha kienet g˙amja g˙al dawk l-affarijiet kollha li kien jag˙mel missieri. Kont abbuΩat g˙al snin twal u ˙add ma kien jaf xejn ˙lief Alla. Kuljum kont nitolbu lil Alla, kont nipprova na˙seb fejn kien. Ma stajtx nifhem kif dan Alla suppost ta’ l-im˙abba setà ma jismax it-talb tieg˙i. Óassejtni abbandunat u wa˙di. L-uniku mod kif stajt nibqa’ f’sensija kien li nid˙ol fija nnifsi. Bdejt nobg˙od il-˙ajja u kull forma ta’ awtorità. Sirt ribelluΩ, n˙obb nisfida u kont nidher qalbi iebsa. Óuti l-bniet kibru bl-idea li jien kont nobg˙odhom. Kont nis˙et lil dak Alla li qatt ma pprote©ieni u bdejt na˙seb kif se nag˙mel biex intemm ˙ajti. Imma dawn il-pjanijiet tieg˙i ma rnexxewx g˙ax b˙ala tifel ma kontx naf l-affarijiet sew. Ma kontx in˙oss xi ˙tija g˙al dak li kont nag˙mel - anke atti kriminali. In-nies tal-li©i kienu ji©ru warajja, imma jien kont g˙adni Ωg˙ir wisq u ma setg˙ux imissuni. Dan kien eççitament ikbar. Ladarba jaqbduni ma tantx setg˙u jag˙mluli affarijiet - kienu jer©g˙u je˙ilsuni. Illum il-©urnata, nara t-tfal

tal-lum jag˙mlu kif kont nag˙mel jien dak iΩ-Ωmien u n˙oss li kieku dawn it-tfal isibu l-im˙abba dixxiplinata jinbidlu, u ma jibqg˙ux kriminali. Min jaf Alla fejn hu f’˙ajjithom? Tg˙id dawn it-tfal ©ieli g˙ajtulu lil dan Alla b˙alma ©ieli g˙amilt jien? Jista’ jkun li jien il-˙in kollu nistaqsi lil Alla u dwar Alla min˙abba l-passat tieg˙i. Nista’ nifhem kif persuna li tkun twieldet f’familja m˙arbta ta˙seb b’mod differenti fuq Alla. Illum il-©urnata n˙ares lejn kif jg˙ixu n-nies tal-lum u minn xiex

g˙addejjin u nifhem g˙aliex tilfu jew m’g˙andhomx fidi. Dawn in-nies huma mrobbijin fi twemmin vojt u g˙eri, m’g˙andhom baΩi soda f’xejn u allura l-affarijiet ma jistg˙ux jarawhom kif tassew huma. La qatt ma raw l-im˙abba, qatt ma jistg˙u jifhmu li Alla hu im˙abba. In˙ares lejn id-dinja u l-istat li hi fih u n˙oss dwejjaq kbar. Kemm nixtieq li nista’ nemmen f’salvazzjoni g˙al kul˙add!15 15

Il-Kongregazzjoni Ìenerali 24, fit-2 t’Ottubru, 1892, g˙aΩlet IillÌiΩwita Spanjol Fr Luis Martín b˙ala s-Superjur Ìenerali talKumpanija ta’ Ìesù. Wara li mexxa l-Kumpanija g˙al erbatax-il sena, hu miet f’Ruma fit-18 t’April, 1906. Qabel miet, Fr Martin kien innomina ‘l Fr Rogerio Freddi b˙ala lVigarju Ìenerali u dan sejja˙ il-KÌ biex tiltaqa’ f’Ruma fil-31 t’Awissu ta’ dik is-sena. Fl-ewwel ta’ Settembru, il-KÌ 25 bdiet ix-xog˙ol tag˙ha. Wara lformalitajiet me˙tie©a, xi elezzjonijiet u l-erbat ijiem ta’ silenzju, talb u konsultazzjoni, nhar it-8 ta’ Settembru, fit-tielet skrutinju, b’iktar minnofs il-voti, il-KÌ g˙aΩlet, b˙ala s-Superjur Ìenerali l-©did, lill-ÌermaniΩ Fr Franz-Xavier Wernz li kellu 64 sena u dak iΩ-Ωmien kien ir-Rettur ta’ l-Università Ìregorjana tag˙na f’Ruma.

Mill-istorja tag˙na l-ÌiΩwiti IL-ÌENERALI U L-KONGREGAZZJONIJIET • 39

Is-Superjur Ìenerali l-©did Franz-Xavier Wernz twieled f’Rottwell fil-Ìermanja fl-4 ta’ Diçembru, 1842, u kien il-kbir fost tmien a˙wa. Missieru kien negozjant u g˙alhekk Franz da˙al l-Università u beda l-kors tal-Kummerç. IΩda ma damx g˙ax l-g˙ada li g˙alaq il-˙mistax-il sena, fil-5 ta’ Diçembru, 1857, da˙al ÌiΩwita fil-Ìermanja. Wara li kien ordnat qassis fl-1871, lewwel appostolat tieg˙u kien fl-Awstrija, imbag˙ad f’Wales, l-Ingilterra, ma’ l-istudenti ÌermaniΩi u fl-1875 in˙atar professur tal-Li©i Kanonika f’Ditton Hall, f’St Beuno’s f’Wales. Imbag˙ad fl-1882, ˙atruh professor tal-Li©i Kanonika fil-Gregorjana, Ruma, u dam hemm sa mewtu. Fl-1904, il-Papa Piju X ˙atru membru tal-Kummissjoni li ˙ejjiet lewwel Kodiçi tal-Li©i Kanonika li ˙are© fl-1917. Fl-1904 in˙atar Rettur ta’ l-Università Pontifiçja Gregorjana u dam sakemm intg˙aΩel Superjur Ìenerali sentejn wara. Fr Wernz kien konsultur ta’ ˙afna Kongregazzjonijiet tas-Santa Sede. Bl-istudju u kitbiet tieg˙u hu kiseb fama kbira b˙ala kanonista. Hu ppubblika f’˙ames volumi l-Jus Decretalium, opra li kienet imfa˙˙ra mill-Papa Piju X. Fr Wernz miet fid-19 t’Awissu, 1914, miet, inqas minn ©imag˙tejn wara ç-çelebrazzjoni tal-mitt sena mir-Restawrazzjoni tal-Kumpanija fis-7 t’Awissu, 1814. Sag˙tejn wara, miet ukoll il-Papa Piju X wara li ta l-barka tieg˙u lill-Ìeneral moribond. Il-˙idma tal-Kongregazzjoni Lejliet il-ftu˙ tal-KÌ, il-Papa bag˙at ittra b’Ωew© su©©etti li xtaq li

jkunu studjati bl-ikbar libertà mill-membri talKongregazzjoni. Fl-ewwel proposta, il-Papa talab li f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-filosofija u matteolo©ija, il-Kumpanija timxi fuq it-tag˙lim ta’ San Tumas t’Akwinu. Il-KÌ ©eddet il-lealtà tag˙ha lejn is-Santa Sede. Fit-tieni proposta, il-Papa ˙e©©e© ‘il-ÌiΩwiti biex isa˙˙u lmissjoni tag˙hom fil-Ìappun. Dan kien ilbidu ta’ Sophia University f’Tokjo, l-università presti©©juΩa li l-ÌiΩwiti fet˙u fl-1913. Meta s-Superjur Ìenerali Martin kien qed imut, hu xtaq li Kumpanija tiddedika ru˙ha lil San ÌuΩepp b’Att ta’ Konsagrazzjoni. Óafna Provinçji wkoll talbu din biex il-Kumpanija u l-membri kollha tag˙ha juru l-qima tag˙hom lejn dan il-Patriarka. Studju G˙add ta’ Provinçji talbu biex il-KÌ ta©©orna l-programm tal-kors tat-teolo©ija u l-KÌ ordnat li tit˙ejja lista ta’ su©©etti li kellhom ikunu mg˙allma fil-kors. Kien deçiΩ ukoll li dawk li kienu ser ikunu professuri tatteolo©ija jew tal-filosofija jiksbu d-dottorat fissu©©ett li jkunu ser jg˙allmu. Dwar l-edukazzjoni sekondarja, il-KÌ g˙arfet li fil-kulle©©i tag˙na jkun hemm ilbΩonn ta’ g˙alliema lajçi u fa˙˙ret dawk ilProvinçjali li j˙ejju ÌiΩwiti b’lawrji çivili ˙alli ma jkunux kostretti jfittxu l-g˙ajnuna tal-lajçi. Il-ModerniΩmu Fl-20 ta’ Diçembru, 1905, il-Papa Piju X ˙are© Digriet u ordna li l-fidili kollha setg˙u jitqarbnu spiss u ta’ kuljum. Fuq talba minn ˙afna Provinçji, l-KÌ qablet li dak li filKostituzzjonijiet hu kuntrarju g˙andu jitqies

b˙ala ikkjarifikat skond ir-regoli li ˙ejjiet. Fisseklu ta’ qabel, il-Kumpanija kienet ikkritikata ˙afna mill-Gansenisti g˙ax tat l-appo©© tag˙ha g˙at-tqarbin ta’ spiss. It-Teolo©ija Din il-KÌ ltaqg˙et meta d-dinja Kattolika kienet ma˙kuma mill-mew©a qawwija talModerniΩmu. F’diversi Digrieti, il-KÌ wissiet dwar il-qari ta’ xi kotba u rivisti li setg˙u jdg˙ajfu l-Fidi, dwar iç-çensura tal-kotba u biex il-Kumpanija ma taççettax noviltajiet, liktar dawk li g˙andhom x’jaqsmu matteolo©ija u ma’ l-esi©esi ta’ l-Iskrittura. Minkejja dan kollu u minkejja Ω-Ωelu u lvi©ilanza tal-Ìeneral, fis-snin ta’ wara l-KÌ, kien hemm attakki bla waqfien kontra lKumpanija, kontra xi Provinçji u kontra xi ÌiΩwiti speçifiçi li kien jing˙ad li kienu mni©©sa mill-ModerniΩmu. Ta’ min ifakkar li anke Angelo Roncalli, li wara sar il-Papa Ìwann XXIII, sab ru˙u fost dawk suspettati bil-ModerniΩmu. Ftit qabel miet, is-Superjur Ìenerali, Fr Wernz, stqarr b’mod l-iktar sod li quddiem Alla setà jg˙id li hu kien konvint li l-Kumpanija qatt ma tat lok g˙all-attakki malafamanti kontriha. Il-KÌ 25 temmet ix-xog˙ol tag˙ha fit18 t’Ottubru, 1906. Il-Ìeneralat ta’ Fr Wernz Matul it-tmien snin li mexxa l-Kumpanija, Fr Wernz ra l-g˙add tal-membri jiΩdied minn 15,661 fl-1906 sa 16,946 fl-1914. Hu waqqaf ˙ames Provinçji ©odda: erbg˙a fl-Amerika - tal-Kanada, ta’ Kalifornja, ta’ New Orleans, u tal-Messiku, u wa˙da fl-

Ewropa - dik ta’ l-Ungerija li kienet parti millProvinçja ta’ l-Awstrija. Feta˙ ukoll numru ta’ Djar Professi u, wara appell g˙all-g˙ajnuna mill-Kumpanija kollha, feta˙ l-Università Sophia f’Tokjo. Fost il-preokkupazzjonijiet tieg˙u kien hemm l-ewwelnett it-tis˙i˙ tal-˙ajja reli©juΩa skond l-ispirtu ta’ Sant’Injazju. Imbag˙ad ra ‘l-ÌiΩwiti jitkeççew mill-Ìermanja, millPortugall u minn Franza. Fl-Italja kellu lproblema biex jippromovi lKongregazzjonijiet Marjani (illum ilKomunitajiet ta’ Óajja Nisranija) min˙abba lpoΩizzjoni ta’ l-Azzjoni Kattolika fil-pajjiΩ. B˙all-Ìeneral ta’ qablu, Fr Wernz issokta j˙e©©e© l-istudju u l-kitba ta’ l-istorja talKumpanija. Fr Wernz waqqaf ir-rivista Acta Romana biex ikattar l-g˙aqda u kull sena ΩΩomm ilmembri tal-Kumpanija nfurmati b’dak li jikkonçerna lil kul˙add. Fis-7 ta’ Mejju, 1909, Piju X waqqaf lIstitut Bibbliku f’Ruma b’twe©iba g˙all-isfida tal-ModerniΩmu u afdah f’idejn il-Kumpanija. Dan kien ©est sabi˙ tal-fiduçja tal-Papa filKumpanija. Is-Superjur Ìenerali kellu jbati ˙afna min˙abba l-problemi ta’ Ωmienu. Fl-a˙˙ar xhur ta’ ˙ajtu hu ˙ass li anke l-Papa ma kienx qed jifhmu biΩΩejjed li hu kien qed jag˙mel minn kollox biex i˙ares il-Kumpanija millperiklu tal-ModerniΩmu. Tant hu hekk li l-KÌ li saret wara mewtu fl-1915, b’mod unanimu, approvat riΩoluzzjoni fejn esprimiet ilgratitudni lejn Fr Wernz g˙all-˙idma kbira tieg˙u biex i˙ares il-Kumpanija minn kull qerq u Ωammha qawwija u s˙i˙a fost it-tempesti u l-perikli ta’ madwarha. 17

Pawl Deguara S.J. jag˙laq 50 Sena ÌiΩwita

Óassejt is-sej˙a g˙al ÌiΩwita II-Mulej tani r-rigal tal-˙ajja ©o familja l-Mellie˙a li dejjem ressqitni lejn il-Mulej. II-©enituri tieg˙i kellhom tmint itfal, tnejn minnhom reli©juΩi, o˙ti u jien. D˙alt abbati u domt sa meta kelli g˙oxrin sena. B˙ala abbati, inservi fuq laltar u nkun qrib il-Mulej, ˙assejt ixxewqa g˙as-saçerdozju. Dak iΩ-Ωmien ilMellie˙a kien hemm tliet saçerdoti m˙e©©a g˙all-˙idma pastorali li kabbruli Ω-Ωelu g˙al xewqti. Sirt membru talLegion of Mary, li x-xog˙ol tal-membri tag˙ha kompla g˙eni nara l-valur tassaçerdot fis-soçjetà. G˙amilt l-eΩamijiet g˙as-Seminarju u g˙al-Liçeo.

G˙addejt mit-tnejn u g˙aΩilt il-Liçeo. Fil˙ames snin f’din I-iskola ltqajt ma’ Father ÌiΩwita li spiss kien jindiehes ma’ listudenti. Kont mort kellimtu ˙afna drabi. Darba dal-ÌiΩwita, li tieg˙u sirt ˙abib, stedinni biex fil-week-end nag˙mel irtir fis-silenzju fil-Kulle©© ta’ San Alwi©i, B’Kara. Mort u ˙adt pjaçir filkwiet naqra ktejjeb Ωg˙ir dwar il-˙ajja ta’ Sant’lnjazju, il-Fundatur tal-ÌiΩwiti. Millirtir, fejn kellna tliet ÌiΩwiti biex jg˙inuna, ˙ri©t bl-idea li nid˙ol ÌiΩwita. Bdejt immur g˙al-laqg˙at li kienu jsiru g˙all-istudenti f’Dar Loyola, in-Naxxar, biex nissa˙˙ah fl-idea li l-Ispirtu t’Alla webbilni biha. Fihom g˙araft nies li kapaçi jippridkaw b’mod li j˙arrku lqlub. Lili ˙arrkuhieli Ωgur. Domt xi sentejn jew tlieta f’kuntatt malWaqt laqg˙a ta’ Mons Arçisqof ma’ rappreΩentanti tat-Trade unions

18 18

ÌiΩwiti u wara li g˙amilt l-eΩamijiet talG.C.E., kif konna nsibuhom dak iΩ-Ωmien, d˙alt ÌiΩwita fis-27 ta’ Frar, 1955, finnovizzjat tag˙na n-Naxxar u hemm sibt mer˙la sabi˙a ta’ msej˙in g˙all-˙ajja talÌiΩwiti, min imΩejjen bis-snin u min, b˙ali, g˙adu jibda. Fil-˙biberija tieg˙i mal-ÌiΩwiti sirt naf numru sabi˙ ta’ Brothers ÌiΩwiti millMellie˙a, mill-Mistra u minn Selmun, li mbag˙ad meta d˙alt g˙ext mag˙hom f’diversi Djar tag˙na. Formazzjoni Is-sistema tal-formazzjoni tieg˙i kienet dik ta’ qabel il-Konçilju Vatikan II u kienet tie˙u 15-il sena. Qattajt ˙ames

snin f’Dar Loyola fejn, mill-esperimenti mniΩΩla fil-Kostituzzjonijiet talKumpanija ta’ Ìesà, inΩerg˙et fija formazzjoni spiritwali u intellettwali ta’ diversi materji li bdew jibnu fija karattru reli©juΩ im˙ejji g˙addiffikultajiet li llum ng˙id ma kinux ftit. Ma’ dawn ma naqsitx l-g˙ajnuna t’Alla li riedni ÌiΩwita. Wara g˙addejt g˙all-istudju ta’ tliet snin filosofija fI-lrlanda u er©ajt lura Malta g˙al sentejn (1962-1964) filKulle©© ta’ San Alwi©i, B’Kara, fejn kont prefett tal-boarders (la˙˙ar sena li kien hemm boarders il-Kulle©©) u ta’ lesterni u ng˙allem xi su©©etti. Dan kien Ωmien ta’ kuntatt ma’ ˙afna karattri, g˙alliema, studenti, ©enituri u ÌiΩwiti li kabbruni u g˙allmuni nag˙Ωel dak li jg˙inni ninbena f’ÌiΩwita lest li jg˙ix l-ispiritwalità tieg˙u fil-˙ajja ta’ llum - fid-dinja u mhux tad-dinja. Wasalt g˙all-a˙˙ar erba’ snin ta’ studju tat-teolo©ija li g˙amilthom fI-Università Gregorjana f’Ruma, fejn dak iΩ-Ωmien kien qed jiltaqa’ l-Konçilju Vatikan II. Fit-tielet sena tat-teolo©ija, fis-26 ta’ Awissu, 1967, kont ordnat saçerdot millArçisqof Mikiel Gonzi fil-Katidral ta’ IImdina. Wara l-ordinazzjoni komplejt il-kors tat-teolo©ija qabel ma mort g˙at-Tielet Sena tan-Novizzjat fI-Università ta’ Seattle-Washington, fl-Istati Uniti. Fis-sjuf ta’ qabel u ta’ wara dissena, g˙all-ewwel darba, g˙amilt ˙idma pastorali fl-Isptar ta’ St Raphael,

fi New Haven, li ˙olqot fija g˙atx g˙allappostolat pastorali dirett man-nies li g˙adu ˙aj fija sa llum. Dawn is-snin ta’ studju u formazzjoni laqqg˙uni ma’ ˙afna ÌiΩwiti minn madwar id-dinja, kemm dawk li ffurmawni u kemm s˙abi, li wrewni s-sabi˙ u l-valur tal-vokazzjoni tal-ÌiΩwita, li ˙admu u g˙adhom ja˙dmu g˙at-tixrid tas-Saltna t’Alla filKnisja u fid-dinja.

Wara Quddiesa mal-˙addiema ta’ Progress Press Ministeri pastorali tieg˙i F’Settembru, 1969, ©ejt lura Malta biex nibda l-˙idma pastorali fI-oqsma differenti li l-ubbidjenza po©©ietni fihom u li g˙adni nwettaq sa llum. Il-˙idma li fiha l-iktar li g˙addejt snin kienet dik tat-tmexxija ta’ l-irtiri, predikati jew diretti personalment, ta’ weekends, ta’ ©img˙a jew ta’ xahar lillpoplu t’Alla ta’ kull età u ta’ kull stat f’Malta u lir-reli©juΩi fl-ltalja, l-E©ittu, ilKenja, is-Sudan u l-Libja.

G˙al kwaΩi erbatax-il sena ˙dimt flopra tal-ÌiΩwiti, iI-Kongregazzjonijiet Marjani, li wara bdew jissej˙u lKomunitajiet ta’ Óajja Nisranija, u kont l-Editur tar-rivista tag˙hom, ir-Regina et Mater. B˙ala direttur ta’ din l-opra Ωort ilFilippini, l-Indja, il-Ìermanja, l-Italja, Spanja, l-Amerika u l-Lussemburgu, fejn saru laqg˙at Dinjija u Ewropej ta’ formazzjoni u ta’ informazzjoni g˙al tmexxija a˙jar ta’ din l-Assoççjazzjoni. F’dawn l-a˙˙ar g˙oxrin sena kont mitlub mill-Arçisqof ta’ Malta biex na˙dem fisSeminarju ta’ l-Arçidjoçesi b˙ala Direttur Spiritwali u Associate/ jew Assistent Direttur Spiritwali u anke fitTaqsima Pastorali fid-Dinja tax-Xog˙ol fejn qattajt kwaΩi tnax-il sena. Kull sena, fi Ωmien ilMilied, fl-G˙id, fis-sajf u f’xi Ωmien ie˙or, / fi Ωminijiet o˙ra /drabi o˙ra f’dawn la˙˙ar tnax-il sena, immur ng˙in f’parroççi fl-Italja fejn hemm saçerdot wie˙ed biss. B˙alissa qed nie˙u ˙sieb il-Knisja tag˙na ta’ Sant’lnjazju, f’Tas-Sliema. Nittama li l-˙idma pastorali ma’ ˙afna erwie˙ - l-g˙add tag˙hom ilMulej jafu - g˙at-tixrid tal-Saltna talMulej fihom, jg˙atti d-dg˙jufijiet tieg˙i b˙ala ÌiΩwita. Nag˙laq billi ng˙id GRAZZI, MULEJ ta’ dan kollu u ng˙idlu wkoll illi, li kieku kelli ner©a’ nitwieled, ner©a’ n˙addan dis-sej˙a ta’ ÌiΩwita u ng˙ixha a˙jar milli g˙extha. 19

Claudia hija tabiba Taljana membru ta’ l-organizzazzjoni umanitarja Doctors Without Frontiers. Wara esperjenza ta’ ˙idma f’Casablanca, b˙alissa tinsab fil-Burundi. Minn hemm Claudia bag˙tet ftit taΩ-Ωmien ilu din l-email... Hawnhekk kul˙add jg˙idli li dawn huma affarijiet normali. Hekk jew hekk qeg˙din fl-Afrika. Imma nistaqsi lili nnifsi “X’inhu normali? Normali tmut ta’ 15-il sena min˙abba infezzjoni fil-˙anek? Normali tmut g˙ax peress li m’g˙andekx biex t˙allas l-isptar, i˙alluk fil-kuritur tistenna b’104 deni bit-tama li xi ‘missjunarju’ jg˙addi minn ˙dejk u jag˙tik il-flus li g˙andek bΩonn biex innies ta’ l-isptar jag˙tu kasek? Normali li wara ©img˙a sptar g˙adhom m’g˙amlulek xejn g˙ax id-dentist li kellu jie˙u ˙siebek qieg˙ed bil-leave u d20

dentist l-ie˙or ta’ l-isptar mhuwiex responsabbli tas-sodda li inzertajt fiha? Normali li meta d-dentist re©a’ da˙al lura g˙ax-xog˙ol iddeçieda li bl-infezzjoni li kellha ma jistax jintervjeni fuq il-˙anek minfu˙? Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, huwa normali li tmut fil-kuritur ta’ l-Emer©enza ta’ sptar ie˙or fil-viçin fejn kont ˙adtha

bit-tama li d-dentist f’dan l-isptar ikun iktar ra©jonevoli... tama fier˙a meta tqis li ˙allieha g˙al ˙ames sig˙at fil-kuritur? Insomma, g˙alija m’hemm xejn normali f’din l-istorja ˙lief l-u©ig˙ u lbiΩa’ ta’ din it-tfajla li ta’ 15-il sena mietet min˙abba infezzjoni fil-˙anek. Claudia

Appostolat tat-Talb Issie˙eb int ukoll ma’ elfuf kbar ta’ insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-intenzjoni li kull xahar il-Papa u l-isqfijiet jag˙Ωlu. Jakk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar jisma’ dak tag˙na lkoll flimkien!

INTENZJONI GÓAX-XAHAR TA’ FRAR: • • •

G˙all-morda, b’mod speçjali dawk fosthom li huma fqar; sabiex il-bnedmin kollha ikollhom aççess g˙all-kura li tixraq lid-dinjità tal-persuna umana. G˙all-missjunarji biex bl-eΩempju ta’ ˙ajjithom ikunu l-aqwa xhieda tal-Van©elu. Biex il-mezzi tal-komunikazzjoni jservu biex jixterdu l-valuri tal-Van©elu fid-dinja tag˙na.

INYGO

in-Network Injazjan taΩ-Ωg˙aΩag˙ jistiednek g˙al darb’o˙ra g˙all-

irtir g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ 2005 IRTIR FIS-SILENZJU 25-27 ta’ Frar 2005 g˙al Ωg˙aΩag˙ bejn is-17 u l-25 sena L-irtir ta’ l-INYGO 2005 se jsir • biex tag˙raf tg˙ix iktar fil-preΩenza t’Alla Çenrtu Kristu Rag˙aj, is-Seminarju tal-Virtù, • biex tag˙raf x’direzzjoni Alla jixtieqek tie˙u f’˙ajtek ir-Rabat. 25 ta’ Frar, 4.00pm - 27 ta’ Frar, 4.30pm Dan hu ç-çans biex tag˙mel irtir bis-serjetà • laqg˙a mill-qrib m’Alla • bid-direzzjoni spiritwali individwali • m’o˙rajn li qed ifittxu lil Alla fis-skiet

Ólas tal-partiçipazzjoni: Lm17* * jekk tixieq tie˙u sehem imma g˙andek diffikultà min˙abba l˙las, kellimna biex noffrulek l-opportunità xorta wa˙da.

Jien nixtieq nie˙u sehem fl-Irtir sia-silenzju bejn il-25 u s-27 ta’ frar 2005 Isem Indirizz Email Telefon/Mobile Fl-irtir fis-silenzju nixtieq li jkolli b˙ala gwida spiritwali lili: (immarka tlieta mill-ismijiet li ©ejjin skond l-ordni tal-preferenza tieg˙ek. filwaqt li nippruvaw mill-a˙jar li nirrispettaw ix-xewqa tieg˙ek, ma nistg˙ux niggarantixxi li ting˙ata l-preferenza li tixtieq.

Fr Jimmy Bartolo

Fr Edgar Busuttill

Fr Joseph Cassar

Fr Ray Pace

Ikteb fil-qosor g˙alfejn tixtieq tag˙mel l-irtir

Fr alex Tortell G˙al iktar tag˙rif ibg˙at email lil inygo@jesuit.org.mt jew ikteb lil Fr Jimmy Bartolo, Dar Manwel Magri, Triq Carmelo Zammit, Msida MSD 06.

Kien jismu Salvu. Kellu ‘l fuq minn tmenin sena u sa˙˙tu kienet marret g˙all-ag˙ar fl-a˙˙ar snin. G˙all-ewwel li ltqajt mieg˙u kont nevitah kemm jista’ jkun u biex ng˙id il-verità kont xi ftit jew wisq nibΩa’ minnu. Ma kelli xejn kontrih personali, ˙lief li Salvu kien wasal fl-a˙˙ar ta’ ˙ajtu u jien ma kontx imdorri nag˙milha ma’ nies li qed imutu. Kont ili ÌiΩwita ftit inqas minn erba’ xhur u parti mill-formazzjoni kienet

tikkonsisti f’esperjenza ta’ xahrejn f’dar tax-xju˙ b’mard terminali. Kont imwerwer. X’taqbad tg˙id lill-persuni li kien fadlilhom biss ©img˙a ˙ajja? Lewwel jiem qattajthom indur ‘l hawn u ‘l hemm bla ma naf fejn ˙a naqbad nag˙ti rasi, taparsi m˙abbat nag˙mel ftit çekçik ‘l hawn u ‘l hemm u xi kultant inkellem lill-voluntiera l-o˙ra. Fi kliem ie˙or, kont nag˙mel minn kollox biex nevita lix-xju˙ u l-morda li kont ©ejt biex naqdi. Wara li kont ili ©img˙a f’din id-dar, g˙amilt ftit tal-kura©© u d˙alt fil-kamra ta’ Salvu. Irnexxili intemtem xi ˙a©a. Stennejtu jtajjarni. Imma Salvu mhux biss ma tajjarnix talli ma kinux g˙addew ˙ames minuti li ma kienx irrakkuntali ˙ajtu, bin-niket u l-fer˙ kollu li kien g˙ex matul it-tmenin sena fuq din l-art. Óassejtni pprivile©©at u g˙idt lili nnifsi li wara kollox din lesperjenza ma kinitx daqshekk diffiçli daqskemm kont imma©inajtha. Kien f’dak il-mument li Salvu staqsieni nag˙millu pjaçir, “Jekk jog˙©bok, tista’ ta˙silli saqajja?”. Din it-talba xxukjatni u ˙aditni totalment g˙al g˙arrieda. Óarist lejn saqajh, mg˙aw©in, koroh u ggrunçjati u f’qalbi g˙idtlu... “Ma tarax!”

Imma kien proprju f’dak il-mument li rrealizzajt li jekk jien ng˙id le g˙al dik ittalba ta’ Salvu, stajt minnufih naqbad ˙wej©i, nippakkja kollox u mmur lura ddar. Ma stajtx ng˙id le u nkun ÌiΩwita, ma stajtx ng˙id le u nkun saçerdot ta’ Kristu, ma stajtx ng˙id le u nissejja˙ Nisrani. Dak il-˙in stess, inΩilt g˙arkubbtejja u ˙silt saqajn Salvu u ftit wara tmajtu u qdejtu f’dak kollu li kellu bΩonn. Bqajt mieg˙u sa l-a˙˙ar. Meta Salvu miet, bkejt g˙all-ewwel darba wara ˙afna snin. Bkejt bin-niket imma bkejt ukoll bil-gratitudni g˙al din il-persuna li Alla kien bag˙atli f’˙ajti. Fl-a˙˙ar jiem ta’ ˙ajtu, Salvu kien g˙enni nag˙raf darba g˙al dejjem, x’ji©ifieri t˙obb, x’ji©ifieri taqdi. Salvu kien bidilli ˙ajti g˙al dejjem. Din hija storja vera, rrakkuntata minn ©iΩwita Amerikan. Bl-g˙ajnuna ta’ Salvu, dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ g˙araf li b˙ala ©iΩwita u qabel kollox b˙ala Nisrani, imsejja˙ li f’kollox i˙obb u jaqdi. Attenti g˙al dawk li huma l-bΩonnijiet tal-persuni ta’ madwarna, b’©esti Ωg˙ar (per eΩempju l˙asil tas-saqajn!) u bi kliem sempliçi nistg˙u nag˙mlu differenza fil-˙ajja ta’ ˙afna u ˙afna nies. Mhux biss flisptarijiet u mal-fqar iΩda wkoll fuq ixxog˙ol, fid-dar, fiç-çinema, l-iskola, ilKnisja, fil-bars. Fi kliem ie˙or ...kullimkien!

Malli spiççajt naqra dan il’kont’, ˙arist lejn ibni li kien bilwieqfa quddiemi ˙erqan li jirçievi dak li ˙aqqu. F’dak ilmument elf mitt memorja marbutin mat-trobbija ta’ ibni ©ewni f’mo˙˙i. Minnufih, qbadt lapes u fuq wara ta’ l-istess karta li kien ©abli ibni, ktibt....

Is-Sibt li g˙adda, waqt li kont qed insajjar l-g˙a©in g˙al filg˙axija, da˙al ibni fil-kçina u tani f’idejja biçça karta. Wara li msa˙t idejja filfardal, ilbist in-nuççali tal-qari u qrajt dak li ibni stess kien kiteb fuq din il-biçça karta:

Dak il-˙in stess ippreΩentajt il’kont’ lil ibni. X’˙in qara dak li kont ktibtlu, g˙ajnejh intlew biddmug˙ u bla telf ta’Ωmien ˙atafli llapes minn idejja u fuq il-’kont’ tal©img˙a kiteb: IMÓALLAS blIMGÓAX!!!

Din hi l-©eneroΩità li tant u tant ©enituri juru lejn uliedhom. Din hi l©eneroΩità li Alla stess uriena meta bag˙at lil Ibnu fostna biex isalvana. Din hi l-©eneroΩità li a˙na b˙ala Nsara mistennija li nuru mhux biss lejn Alla imma wkoll lejn ˙utna lbnedmin. Din il-©eneroΩità li ma tkejjilx, li tag˙ti bla ma tikkalkula dak li tista’ (jew tippretendi) li tirçievi, kienet ˙afna g˙al qalb S.Injazju. B˙alna, S.Injazju kien konxju ta’ l-egoiΩmu li hemm fil-qalb ta’ kull bniedem iΩda minkejja dan, ma kienx jehda jitlob lill-Mulej din il-grazzja tal©eneroΩità. A˙na wkoll permezz ta’ din it-talba sempliçi ta’ S.Injazju nistg˙u nesprimu x-xewqa li nkunu tassew ©eneruΩi b˙all-omm ta’ listorja, b˙al Kristu, b˙al Alla. Mulej, g˙allimni nkun ©eneruΩ Mulej, g˙allimni nkun ©eneruΩ. Naqdik kif jist˙oqqlok, Nag˙ti bla ma nqis kemm jiswieli, Nissielet bla ma nag˙ti kas tal-©rie˙i, Nit˙abat bla ma nfittex il-mistrie˙, Na˙dem bla ma nistenna ebda ˙las g˙ajr li nkun naf li qed nag˙mel irrieda tieg˙ek. S. Injazju ta’ Loyola 23

Huwa madwar 1400 il-©iΩwiti li ja˙dmu fil-kontinent Afrikan. B’xi mod jew ie˙or kull wie˙ed minnhom huwa effettwat mill-marda ta’ l-AIDS: permezz tal-mewt ta’ qraba u ˙bieb, it-tbatija ta’ popli s˙a˙, fl-esperjenza personali tieg˙u u fuq kollox fl-ispirtu tieg˙u stess. Fl-2002, il-©iΩwiti Afrikani iddeçidew li jwaqqfu l-African Jesuit AIDS Network (AJAN) b˙ala twe©iba g˙at-tbatija umana u spiritwali li din il-marda qed tikkawΩa f’dan ilkontinent tant qrib tag˙na. Biex jeg˙lbu l-injoranza u l-pre©udizzji

marbutin ma’ din il-marda, il-©iΩwiti jag˙fsu ˙afna fuq l-edukazzjoni kemm fl-iskejjel kif ukoll fil-komunitajiet lokali. Jassistu direttament lill-morda, l-orfni u ‘ldawk li l-aktar huma vulnerabbli; janalizzaw permezz ta’ studji dawk li huma r-ra©unijiet soçjali u kulturali ta’ tant ˙erba; jiΩviluppaw spiritwalità u teolo©ija morali adattati g˙all-bΩonnijiet spiritwali ta’ dawn ilpersuni. Fil-Bibbja nsibu li kull min i˙obb lil Alla g˙andu jie˙u ˙sieb “l-orfni, larmla u l-barrani”, fi kliem ie˙or, dawk li huma minsijin u mwarrbin

mill-bqija tas-soçjetà. M’hemmx dubju li llum il-©urnata, il-morda blAIDS jag˙mlu parti minn din ilkategorija ta’ nies. Il-media tal-pajjiΩi s-sinjuri ftit li xejn jg˙idulna fuq din l-istra©i. G˙andhom interessi o˙ra. Min qatt kien sema’ bis-sitwazzjoni tal-biΩa’ li jinsab fiha l-pajjiΩ talMalawi? Jew forsi a˙jar insaqsi... Min qatt kien sema’ bil-pajjiΩ tal-Malawi? U jek k dawn ˙utna Ω-Ωg˙ar huma ma˙bubin b’mod speçjali minn Kristu, kif jistg˙u ma jkunux prijorità g˙al dawk li huma msej˙in biex ikunu Kumpanji tieg˙u?

Jiena omm ta’ tliet subien. G˙all-grazzja t’Alla ˙add minnhom mhu nfettat bl-HIV, blAIDS. L-istorja tieg˙i tmur lura g˙all-1993 meta tlaqt minn New York biex na˙rab minn relazzjoni xejn sabi˙a, xejn tajba. Hekk kif wasalt fil-belt il-©dida tajtha g˙all-˙ru© u xxalar. Ridt nie˙u gost u ngawdi. Hekk ˙sibt li stajt infiq mit-tifrik li ©©ib u t˙alli relazzjoni li spiççat. Iltqajt ma’ ra©el u ftehemna li nkunu ˙bieb u ji©ri x’ji©ri nimxu minn hemm. Xahar wara rqadt mieg˙u u ©imag˙tejn wara ©ismi çeda, sa˙˙ti telqet. Bdejt no˙lom ˙olm talbiΩa’. Fil-˙olma kont nara infermiera tersaq lejn il-bieb tal-kamra u tg˙idli li kelli l-HIV u li kelli bΩonn immur nara tabib. Domt ©img˙a kuljum no˙lom l-istess ˙olma kerha. Kont inqum bil-lejl filli g˙arqana xraba u filli kies˙a sil©, rasi trid tinqasam bl-u©ig˙. Kelli deni ta’ Ωiemel u ma fla˙tx no˙ro© mis-sodda. Ommi bag˙tet g˙all-paramediçi u dawn kaxkruni ni©ri lejn l-isptar. Dan kien Lulju ta’ l-1993. It-tobba ma setg˙u jsibu xejn ˙aΩin. Madanakollu qaluli li kien Ωgur li kelli kuntatt ma’ xi ˙add li kellu l-AIDS. Óarist lejhom u nfexxejt nolfoq b˙al tarbija. Id-dinja tieg˙i minn dak il-mument ‘il quddiem bdejt naraha titfarrak quddiemi. M’hemmx g˙alfejn ng˙id, xejn ma beda jag˙mel sens, l-anqas uliedi u ommi. Domt ©img˙a s˙i˙a l-isptar. Meta ˙ri©t it-tabib qalli li jistg˙u jg˙addu bejn sitt xhur u g˙axar snin qabel jiΩviluppaw xi sintomi u

b’hekk kont inkun naf jekk kellix AIDS, HIV. EΩatt seba’ xhur wara ˙adt lit-tifel tieg˙i ΩΩg˙ir g˙all-viΩta g˙and it-tabib. Fil-waqt li kont qieg˙da nistenna tawni l-parir biex nag˙mel it-test ta’ l-AIDS. Aççettajt u rriΩultat tat- test tieg˙i kien poΩittiv. Ma kienx xokk kbir g˙alija. Kont ilni no˙lom dwar dan. Mort ng˙id lir-ra©el li nfettani u dan ça˙ad kollox. (DaΩ-Ωgur, x’tistenna!) O˙ro© ilg˙a©eb hu miet dik is-sena meta jien sirt naf li kelli l-AIDS. G˙all-bidu rrabjajt bil-kbir g˙ax ma kienx ˙allieli g˙aΩla; madanakollu llum irrealizzajt li kelli dmir lejja nnifsi u li jien kont responsabbli tieg˙i nnifsi. Illum m’g˙andi xejn kontra ˙add, l-HIV re©g˙et dawritli ttmun ta’ ˙ajti f’direzzjoni tajba. In˙ossni li g˙andi skop - dak li neduka u ng˙allem. Qattajt is-snin nipprova nid˙ak bija nnifsi, ma stajtx naççetta li ©rali, nqtajt minn kul˙add. Wara ˙ames snin bdejt nitg˙allem fuq din ilmarda u kif stajt ng˙ix

˙ajja twila ma’ wliedi. Illum qieg˙da membru fuq il-bord ta’ Dade County School u g˙andi l-permess nid˙ol fl-iskejjel biex neduka liΩΩg˙aΩag˙. Ix-xog˙ol li qed nag˙mel g˙al qalbi ˙afna, ma nistax inkun aktar fer˙ana. Forsi xi w˙ud minnkom ma jifhmux ir-ra©uni ta’ kif spiççajt vittma ta’ l-HIV. Jiena nemmen li xejn ma ji©ri g˙alxejn u xejn ma ji©ri b’kumbinazzjoni. Il-Mulej tani ˙bieb taddeheb u n˙ossni xxurtjata li g˙ext ˙ajja mimlija. Óafna mill-istress u t-tbatija ta’ ˙ajti u sa˙˙ti g˙ebu fix-xejn. Mhu ser in˙alli ‘l ˙add jag˙milli ˙ajti diffiçli anki jekk g˙andi lHIV. Lil dawk li j˙ossu li m’hemmx skop f’˙ajjithom u li ˙ajjithom spiççat, nixtieq ng˙idilhom li jien qieg˙da hawn biex nag˙mlilhom kura©©. Wara l-AIDS, HIV hemm il-˙ajja.

Il-Óadd filg˙odu. Grupp ta’ tfal, ta’ kull daqs u età resqin lejn il-Knisja. Óafjin u mxarrbin g˙asra g˙ax ix-xita f’dan iΩΩmien tas-sena ma taqta’ xejn. IΩ-Ωg˙ar nett qed jaqbΩu u jilag˙bu b˙al ma jag˙mlu t-tfal kollha ta’ dik l-età. Óuthom ilkbar jippruvaw iwaqqfuhom biex ma jit˙amm©ux fit-tajn tattriq, g˙ax illum il-Óadd u lebsin l-ilbiesi tal-festa. U l-©enituri ta’ dawn it-tfal, x’sar minnhom? Ninsabu fil-Malawi u dawn it-tfal huma xi w˙ud mill-miljun orfni li jinsabu f’dan il-pajjiΩ Afrikan. B’kollox f’dan il-pajjiΩ jg˙ixu mal-˙dax-il miljun ru˙ u wie˙ed minn kull g˙axra huwa infettat bil-virus ta’ l-AIDS. Familji s˙a˙ ji©u meqruda kull sena min˙abba din il-marda u t-tfal li jitilfu l-©enituri tag˙hom jispiççaw jew fit-triq jittallbu jew inkella g˙and xi qraba. Imma l-faqar f’dan il-pajjiΩ huwa kbir u ˙afna familji l-anqas biss g˙andhom biex i˙allsu t-”taxxa” skolastika li jitlob il-gvern ming˙and il-familji. Din it-taxxa hi ta’ lira fis-sena. B’hekk ˙afna tfal jispiççaw ma jmorrux skola u minnflok imorru ja˙dmu fir-raba’. Minbarra hekk, min˙abba l-epidemija ta’ lAIDS, ftit li xejn baqa’ g˙alliema fil-pajjiΩ. Hemm g˙alliem g˙al kull 80 tifel u tifla. Sfortunatament, il-Malawi mhuwiex l-unika pajjiΩ Afrikan li qed ji©i litteralment meqrud minn dan il-virus. Jekk fid-dinja hawn 40 miljun persuna li huma infettati, 30 miljun minnhom jinsabu fl-Afrika. F’˙afna pajjiΩi ta’ dan il-kontinent, ftit huma dawk il-persuni li jag˙lqu l-˙amsin sena: tobba, qassisin, bdiewa, ommijiet, infermiera, g˙alliema. Din il-marda ma t˙ares lejn wiçç ˙add u t˙alli warajha stra©i ta’ mewt u niket. 26

Bil-mediçini ta’ llum, huwa possibli li ssalva l-˙ajja ta’ dawn innies. Imma huma biss 50,000 l-Afrikani li sa llum il-©urnata huma kkurati. Il-prezz ta’ 30 lira fis-sena g˙all-mediçini huwa g˙ali wisq. Minbarra dan, il-ma©©oranza kbira tan-nies huma bla skola u mhumiex kapaçi jsegwu l-istruzzjonijiet li jag˙tuhom it-tobba. Il-quddiesa kwaΩi bdiet. U˙ud mit-tfal libsu l-ispellizza u qeg˙din jistennew il-bidu tal-quddiesa fuq l-altar. Fl-a˙˙ar tfaçça l-qassis u l-quddiesa tista’ tibda. Fil-˙in tal-©abra, it-tfal iΩ-Ωg˙ar, id f’id ma’ ˙uthom il-kbar joffru l-ftit muniti li g˙andhom fil-but. Min jaf il-van©elu kienx dak ta’ l-armla li “tefg˙et dak kollu li kellha biex tg˙ix”?

Jien ©uvni ta’ g˙oxrin sena u ili nirçievi l-RM2000 g˙al dawn l-a˙˙ar snin. Inkun nistennieha kull xahar. Grazzi g˙ax tag˙mluha tassew interessanti u ta’ tag˙lim spiritwali b’differenza. Din id-darba mess lili nikteb xi ˙a©a. G˙alkemm g˙andi poΩizzjoni tajba u paga tajba fuq ix-xog˙ol g˙aΩ-Ωmien li g˙andi, xorta wa˙da mhux qed in˙ossni mija filmija kuntent f’˙ajti. Dejjem in˙oss li g˙andi xi ˙a©a nieqsa fil-fond ta’ qalbi. G˙alkemm g˙andi s˙abi li g˙enuni kemm fil-passat u anke dan l-a˙˙ar u na˙seb li issa wkoll, ma nafx g˙aliex, xorta n˙oss li l-g˙ajnuna tag˙hom mhix biΩΩejjed. Kultant ng˙id g˙ax m’g˙andix tfajla. Biss, imbag˙ad, ng˙id: imma hawn tant nies li m’g˙andhomx partner. Jien g˙ax g˙andi n˙ossni differenti? Kultant na˙seb biex inbiddel il-post tax-xog˙ol g˙ax ng˙id li kollu bl-istress li g˙andi fuq ix-xog˙ol. Forsi wkoll g˙ax abbandunajt xi ftit lil Alla. Ma nafx x’inhu g˙addej minni jien stess. G˙inni.

mhux kul˙add i˙ossha bl-istess intensità u anke ir-reazzjoni lejha tista’ tkun diversa g˙all-a˙˙ar. Fil-fatt, tajjeb irra©unajt li mhux g˙ax m’g˙andekx tfajla t˙oss dan il-vojt g˙ax fil-fatt anke l-miΩΩew©in i˙ossu dan in-nuqqas allavolja jkollhom lil xulxin. Hija grazzja g˙ax dan in-nuqqas kif anke jidher li ˙assejt inti jista’ jkun mezz li j©eg˙elna nfittxu aktar lil Alla. Santu Wistin fil-fatt kien jitlob ‘Int g˙amiltna g˙alik O Alla, u qalbna ma ssibx mistrie˙ jekk mhux fik!’ Vera jista’ jkun hemm fatturi o˙rajn b˙al g˙ejja jew stress. Pero’ il-bniedem li hu sinçier mieg˙u nnifsu jag˙raf li hemm vojt fih li ma jistax jimlieh. Alla ˙alaqna b’tali mod li dan in-nuqqas jista’ jittaffa meta a˙na na˙sbu flo˙rajn, meta nag˙rfu li huwa dan listess faqar fina li jg˙inna ma ning˙alqux fina nfusna. Dan forsi jidher paradoss imma ng˙id g˙alija huwa dan l-istess nuqqas li jimmotivani nfittex aktar lil Alla kemm fit-talb u fis-sagramenti kif ukoll nfittxu f’dawk NN. kollha li jien ng˙ix mag˙hom. Fl-istess ˙in tajjeb li tistaqsi jekk Hija grazzja minn Alla meta wie˙ed hemmx xi ˙a©a li int tista’ tag˙mel u li jirrealizza li hemm xi ˙a©a nieqsa filtg˙inek timla lil qalbek. Ara ftit f’xiex fond ta’ qalbu - dan hu sinjal ta’ inhuma r-relazzjonijiet tieg˙ek u lbniedem li qed imiss mar-realtà ta’ ˙biberiji tieg˙ek. Kemm tit˙allat? ˙ajtu. Din id-diqa fil-qalb hi sentiment Kemm iΩΩomm g˙alik wa˙dek? Kemm li kul˙add i˙oss f’xi ˙in jew ie˙or imma u kif titkellem ma’ dawk li tg˙ix

mag˙hom? X’qed tag˙mel b’˙inek u bit-talenti tieg˙ek? Ara tistax tinvolvi ru˙ek b’mod prattiku f’xi servizz, volontarjat, jew g˙ajnuna li tag˙ti lil min hu filbΩonn. Aktar ma to˙ro© minnek innifsek biex tg˙in, aktar irrelazzjonijiet tieg˙ek ikunu s˙a˙ u veri. U aktar hemm possibiltà li dan jg˙inek tibda relazzjoni ma’ tfajla wkoll meta jkun il-waqt. Limportanti hu li temmen fit-tajjeb kollu li hemm fik u tfittex kif se taqsmu ma’ ˙addie˙or. Veru li Alla biss jimla l-qalb tag˙na b’mod s˙i˙. Imma veru wkoll li Alla nersqu lejh u nsibuh flimkien ma’ ˙utna ta’ madwarna. Hu jasal g˙andna permezz tag˙hom u a˙na naslu g˙andu permezz tag˙hom ukoll. Jibqa’ l-fatt li fil-˙ajja rridu naççettaw il-fatt li dan il-vojt qatt mhu ser jimtela kompletament çertu vojt fina jibqa’ sinjal ukoll li l˙ajja tag˙na ma tiqafx hawn. A˙na mag˙mulin g˙al ˙wejje© ikbar, u fil˙ajja ninsabu biss fit-triq. Kull pass li nag˙tu jfakkarna li hemm pass ie˙or x’nag˙tu quddiemna. Alla˙ares ma kienx hekk, g˙ax kieku nieqfu nofs triq. Fr Paul

Irçevejna din l-ittra li ©uvni kiteb b˙ala riflessjoni dwar ittra o˙ra li nkitbet Ωmien twil ilu flRM. Nirringrazzjaw lill-kittieb g˙as-sinçerità tieg˙u. Óa©a sabi˙a tara l-mod matur kif wie˙ed jista’ j˙ares lejn issesswalità. Kienet kitbet tfajla ta’ sittax-il sena u stqarret il-konfuΩjoni tag˙ha dwar il-kwistjoni tas-sess: t˙oss l-importanza tal-kastità iΩda t˙oss ukoll il-pressjoni ta’ dawk ta’ madwarha, speçjalment ˙biebha. Qalet li kienet g˙ada

ver©ni imma tibΩa’ li mhux se ddum; li t˙ossha distakkata millbqija taΩ-Ωg˙aΩag˙; li t˙ossha stramba anke ma’ tfajliet iΩg˙ar minnha li di©a’ kellhom esperjenzi sesswali. Ittra li kkommovietni, probabbilment g˙ax jien ukoll kont ninsab f’çirkostanzi simili: anke jien kelli sittax-il sena; anke jien kont imdawwar bil-pressjoni ta’ ˙biebi; anke jien kont nag˙milha ma’ persuni iΩg˙ar minni li jafu x’inhu s-sess wisq a˙jar minni. Jien ukoll kont

ver©ni, anzi kont ng˙oΩΩ ilver©inità tieg˙i. Illum, ta’ g˙oxrin sena, jien ver©ni; imma bilkemm ng˙id li ng˙oΩΩ il-ver©inità tieg˙i - issa n˙oss li l-ver©inità tieg˙i tg˙oΩΩ lili! Erba’ snin mhux Ωmien qasir u, b˙al kul˙add, matulhom d˙alt f’˙afna sitwazzjonijiet, u˙ud minnhom ftit aktar strambi; iltqajt ma’ persuni differenti u smajt diversi stejjer. Donnu f’dawn iΩ-Ωminijiet l-aktar valur g˙oli taΩ-Ωg˙oΩija huwa s-sess, u l-aktar valur g˙oli tal-˙ajja hija Ω-Ωg˙oΩija. In˙arsu fejn in˙arsu naraw konçentrazzjoni fuq iΩΩg˙oΩija - moda, TV, muΩika, arti, sport, politika - anke jekk dawn ikunu immirati lejn tfal, adolexxenti, adulti jew anzjani. Min hu iΩg˙ar mill-faΩi ta’ Ωag˙Ωug˙ jg˙a©©el biex jasal hemm kemm jista’ jkun malajr; min hu ikbar jimxi kemm jista’ jkun bil-mod biex ma jitbig˙edx minn hemm. F’età fejn nfittxu b’kull mezz il-liberta’, inqimu ΩΩg˙oΩija b˙ala l-perjodu talliberta’.

Forsi d-definizzjoni l-aktar komuni tal-liberta’ hi li “tag˙mel li trid”: bla ind˙il, bla ostakli, bla regoli, bla ma ˙add ji©©udikak. Forsi s-sess huwa espressjoni ta’ din ix-xewqa proprju g˙ax nag˙tuh valur g˙oli. B’aççess tant façli g˙al xi ˙a©a tant prezzjuΩa Ωgur li g˙andna g˙aliex in˙ossuna liberi. B˙allikieku Ω-Ωag˙Ωug˙ huwa dak li g˙andu s-sa˙˙a u la©ilità me˙tie©a biex jaqbeΩ ilgrada g˙al ©ol-©nien talliberta’. Imma jekk innutajt xi ˙a©a matul dawn l-erba’ snin, kienet eΩattament li l-liberta’ ma jag˙tuhilekx ta’ madwarek, imma tiksibha minn ©o fik. G˙alxejn inkun membru ta’ laktar soçjetà permessiva u inutli li na˙rab lejn l-isola deserta; ming˙ajr responsabbiltà qatt ma jien se nkun liberu. Il-liberta’ li qed infittex insibha ©ewwa fija. M’hemmx bΩonn li niggranfa mal-grada biex nid˙ol ©ol-©nien - jekk inda˙˙al idi fil-but insib iç-çavetta. Min se jΩommni jekk niddeçiedi li naqbeΩ ‘il barra mit-tieqa? Nista’ ng˙id li g˙andi l-liberta’ kollha; imma jekk nag˙tiha g˙al isfel ming˙ajr ma wara nkun nifla˙ in©orr ilkosegwenzi, nista’ verament ng˙id li kienet azzjoni libera?

Inkun responsabbli jekk inkun nista’ nirrispondi g˙al dak li nag˙mel ming˙ajr ma nwe©©a’ lil ˙add (la lili nnifsi u l-anqas lill-o˙rajn). Ma na˙sibx li g˙andna nibΩg˙u mis-sesswalità tag˙na, anzi g˙andna nkunu konxji mill-qawwa u mill-kapaçità ta’ din l-ener©ija li n©orru mag˙na. Imma nkunu konxji wkoll li lliberta’ sesswali nsibuha mhux fin-nuqqas ta’ regoli, iΩda firresponsabbilità. Kelb liberu mhux dak li mhux marbut, iΩda dak li g˙andu l-fedeltà ta’ sidu. L-istess jg˙odd g˙as-sesswalità tieg˙i: libera mhux jekk in˙alliha ti©ri wa˙edha, imma jekk in˙alliha to˙ro© b’konsapevolenza u b’im˙abba. Noqog˙du attenti li ssesswalità ma to˙ro©x biss fl”att sesswali”, imma f’˙afna mumenti o˙ra. Nistg˙u ng˙idu li kull azzjoni affettiva hija “att sesswali”, anke bewsa, tg˙anniqa jew poeΩija. Illiberta’ sesswali tidher ukoll f’dawn l-atti, appuntu meta nkunu responsabbli. Irrid ng˙id li jiena ver©ni mhux g˙ax iddeçidejt li nkun hekk; mhux g˙ax avΩawni l©enituri tieg˙i; mhux g˙ax nibΩa’ meta n˙ares lejn ˙abibti li di©a’ saret omm. Jien ver©ni b’passjoni, b’dedikazzjoni,

b’im˙abba. Jien li n˙alli ssesswalità tieg˙i timmanifesta ru˙ha; s’issa qatt ma sibt ma’ min, verament, irrid u n˙oss li g˙andi naqsamha fl-intimità kollha tag˙ha - u jien ma nisfurzahiex! Jekk l-ener©ija sesswali tieg˙i, dan il-fuel, kapaçi jwassalni sa kilometru ‘l bog˙od, ma nkomplix nimbotta l-karozza biex nag˙mel Ωew© kilometri anqas g˙all-kurΩità, anqas biex nesperimenta, anqas g˙ax milliΩball nitg˙allem. Meta jkolli ener©ija biΩΩejjed u nkun nista’ nibqa’ nieΩel it-triq - meta nkun fil-waqt li b’responsabbiltà nista’ nipprofondixxi l-att - allura hemmhekk nista’ n˙oss il-liberta’, hemmhekk inkun qed nuΩa ççavetta tal-grada. Ma nixtiqx in˙alli l-idea li jien tajjeb u ˙addie˙or ˙aΩin, li jien g˙aref, li sibt is-sigriet. Min jaf kemm hawn nies ma jaqblux ma dan li ktibt...infatti jien mhux qed nikteb biex ng˙allem. G˙allkuntrarju qed nikteb biex nitg˙allem, biex nistudja ftit dak li rajt u smajt matul is-snin bejn littra ta’ dik it-tfajla u llum. Jien ma jienx g˙ajr tikka fil-ktieb ta’ l-umanità, imma naf li tikka mqieg˙da ˙aΩin biΩΩejjed biex t˙arbat is-sens ta’ sentenza s˙i˙a. G˙alhekk dak li nag˙mel, nixtieq nag˙mlu b’mod responsabbli. 29

SPANJA u Ìibiltà g˙all-G˙id Vja©© b’risq ir-Rinovazzjoni tadDar ta’ l-Irtir ta’ Mount St, Joseph, Mosta InΩuru: Torremolinos, Ìibiltà, Malaga (naraw il-Purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbir), Granada, Ronda, Sevilja, Cordoba. Tluq: Lura:

It-Tlieta tal-Ìimg˙a Mqaddsa (22 ta’ Marzu, 2005) It-Tlieta ta’ l-G˙id (29 ta’ Marzu, 2005)

G˙al aktar tag˙rif u programm s˙i˙ çempel lil Fr Anton Galea, SJ Loyola House, Naxxar, Tel: 2141 0348/9

MISSIER BLA ULIED! G˙aΩiΩ Editur Jiena mara miΩΩew©a u nemmen fiΩ-Ωwie© nisrani. Qeg˙da nikteb b’im˙abba. Fil-˙ar©a ta’ Diçembru 2004 ta’ l-RM2000 ktibtu storja fuq ‘MISSIER BLA ULIED’. Niddubita kemm f’dik l-istorja kien hemm ©id. Il-Missier, fl-istorja sar eroj u ma g˙amel xejn ˙aΩin. Hemm ingann kbir. Li dan il-missier mar ma’ mara o˙ra barra Ωwie© ma g˙amel xejn ˙aΩin! Li bena relazzjoni ma’ ˙addie˙or g˙al g˙ixien differenti ma g˙amel xejn ˙aΩin! U fl-a˙˙ar jinqeda forma ta’ talba biex jifta˙ar b’li g˙amel, donnu mexa tajjeb u ma g˙amel xejn ˙aΩin! Nitlobkom g˙al ©id tal-qarrejja biex qabel ma tippublikaw storja b˙al dik tiflu sew u b’reqqa. Illum dik l-istorja qeg˙da fir-realta. U jekk ma niddefendux iΩ-Ωwie© nisrani, fit-tajjeb u fil-˙aΩin, fil-mard u sa˙˙a, u mag˙qudin tul ˙ajjitna kollha, inkunu tlifna l-vera m˙abba mag˙quda ma’ Alla l-Missier. A˙na ilna miΩΩew©in ˙dax-il sena u nofs u g˙andna erba’ tfal. Il-Mulej berikna u dejjem nitolbuh biex iΩommna mag˙qudin flimkien. Minkejja li jkollna ˙afna persekuzzjoni. Grazzi ta’ kull ma g˙amiltu u g˙amlu kura©©, ibqg˙u xandru l-kelma ta’ Alla. Joanne

G˙aΩiΩa Joanne, Grazzi ˙afna ta’ l-ittra tieg˙ek u l-kummenti li g˙amilt. IΩ-Ωwie© nisrani huwa l-isba˙ rigal li g˙andna u je˙tie© li ng˙oΩΩuh. Nifra˙ mieg˙ek dwar il-grazzja ta’ Ωwie© sabi˙ li g˙andek li, kif g˙edt int, ifisser ˙afna u ˙afna sagrifiççji.

Meta ppublikajna dik l-istorja bl-ebda mod ma ridna ng˙idu li min jitlaq mid-dar, min jibda relazzjoni o˙ra barra miΩ-Ωwie© jew min ikollu tarbija qabel iΩ-Ωwie© ikun qed jag˙mel ˙a©a tajba. Le, dawn mhumiex affarijiet tajba. G˙alkemm din l-istorja hija biss novella, kif g˙edt int, ‘illum dik l-istorja qeg˙da fil-verità’. Dawn huma sitwazzjonijiet reali li, sfortunatament, qed jiΩdiedu fostna. Imma min kiteb l-istorja ried jag˙ti l-messa©© li ukoll min jiΩbalja fil-˙ajja jista’ jasal biex jag˙mel ˙wejje© sbie˙ u ta’ min jammirahom. Alla jibqa’ preΩenti fil-qalb ta’ kul˙add u, minkejja l-iΩbalji tag˙na, jibqa’ ja˙dem fina sakemm a˙na nkunu lesti nisimg˙uh u n˙obbu b˙al ma j˙obb hu. Dik l-omm li Ωbaljat, waslet f’punt li kellha l-kura©© tammetti l-iΩball tag˙ha ma’ Ωew©ha u ma’ binha. Dak ilmissier kien kapaçi jaççetta tifel avolja skopra li ma kienx tieg˙u. Din im˙abba kbira ˙afna. Fl-istess ˙in dan g˙araf li mhux sew jg˙ix ma’ mara li mhix tieg˙u. Minkejja l-iΩbalji li kien g˙amel, fl-a˙˙ar iΩΩewwe© biss wara li ˙a lannullament. Óajtu re©a’ ©abarha ma’ mara armla fi Ωwie© sew u kif g˙andu jkun. Mhux biss ˙abb lil tifel li ma kienx tieg˙u mill-ewwel Ωwie©, imma aççetta u ˙abb iΩ-Ωew©t itfal ta’ l-armla li ΩΩewwe©. Le, dak il-missier ma kienx ‘eroj’ g˙ax Ωbalja. Kien eroj g˙ax g˙araf i˙obb minkejja liΩbalji tieg˙u stess u tal-mara tieg˙u. Il-˙aΩin li wie˙ed jag˙mel m’g˙andniex napprovawh. Imma t-tajjeb u s-sabi˙ li hemm f’kull bniedem, ukoll min ikun Ωbalja, tajjeb li napprezzawh u nitg˙allmu minnu. Jalla ˙afna familji ma jg˙addux mit-tbatijiet li g˙addew minnhom dawk ta’ l-istorja! Fr Paul 31

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK SENA TA’ FORMAZZJONI Din is-sena gawdi int ukoll minn esperjenza li tkabbrek u tiffurmak. Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex tibbukkja jew tikseb aktar informazzjoni.

ÇENTRU SPIRITWALITÀ INJAZJANA 2226, Triq San Pawl, Valletta Tel. 21243681 Seminars, irtir, korsijiet u g˙ajnuniet g˙al min jixtieq jag˙raf a˙jar min hu Alla u x’qed jitlob minnu. Seminar (mhux residenzjali) Niskopru l-Qalb t’Alla fid-Dinja Data: Is-Sibt, 19 ta’ Frar mid-9.00 am sal-5.00 pm u l-Óadd 20 ta’ Frar mid-9.00 am sas-2.00 pm (blIkel) Post: Retreat Centre, Convent of the Sacred Heart, St Julians Tmexxi: Sr Marie Scicluna, RSCJ Booking: çempel 21 345 907 (Sr Helen Curmi) Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©in Data: Mill-Ìimg˙a, 4 ta’ Marzu, fis6.00 pm sal-Óadd 6, fil-5.00 pm Post: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph, Ir-Rabat Jiffaçilitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti, Fr Vince Magri, SJ Booking: çempel 21 243 681 / 99 864 561 (Fr Vince Magri) Seminar nhar l-Erbg˙a qabel id-Duluri G˙aliex g˙andi nibqa’ na˙fer? Data: L-Erbg˙a, 16 ta’ Marzu mis-6.00 pm sat-8.30 pm Post: Mount St Joseph Retreat House, Mosta Imexxi: Fr Arthur Vella, SJ Booking: çempel 21 416 916

DAR TA’ L-IRTIRI MANRESA Triq Santa Dminka, Victoria, G˙awdex Tel: 21 556 635. Fax 21 559 314 Irtir fis-silenzju g˙as-saçerdoti u reli©juΩi (Ir©iel u Nisa) Data: Mill-Óadd 9 ta’ Jannar, 2005 pm, sal-Ìimg˙a, 14, pm Imexxi: Fr Paul Deguara, SJ In˙ejju Ru˙na g˙all-G˙id bil-Meditazzjoni fuq l-Ikoni Data: Mill-Ìimg˙a 18 ta’ Frar fis-7.00 pm sal-Óadd 20, wara l-pranzu Imexxi: Fr Gerald Buhagiar Irtir g˙all-Infermiera Data: Mill-Ìimg˙a 4 ta’ Marzu fis7.00 pm sal-Óadd 6, wara lpranzu Imexxi: Fr Paul Deguara, SJ Postijiet: Mhux iktar minn 14-il ru˙ Irtir g˙all-Professjonisti (Koppji) bil-Malti Data: Mill-Ìimg˙a 4 ta’ Marzu fis7.00 pm sal-Óadd 6, wara lpranzu Imexxi: Fr Charles Caruana, SJ Postijiet: Mhux iktar minn 15-il ru˙

ÇENTRU FIDI U ÌUSTIZZJA Dar P. Pedro Arrupe 7 Sqaq San Adeodato, Zejtun ZTN 06 Tel: 21 677 841 227 Triq il-Merkanti, Valletta VLT 10, Tel: 21 251 538

Irtir g˙all-Professjonisti bil-Malti Data: Mill-Ìimg˙a 11 ta’ Marzu fis7.00 pm sat-Tlieta 15 wara lpranzu Imexxi: Fr Vincent Magri, SJ

Seminar: Il-LitteriΩmu u d-Dritt g˙all-Edukazzjoni? Data: Is-Sibt 12 ta’ Frar mid-9.00 sas-1.00 pm Post: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph. Ir-Rabat

Retreat for Professional men in English Data: Mill-Ìimg˙a 18 ta’ Marzu fis7.00 pm sat-Tlieta 22 wara lpranzu Imexxi: Fr Finbar Lynch, SJ

Seminar ta’ Formazzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ Lejn Politika bis-Sens Data: Mill-Ìimg˙a 11 ta’ Marzu pm salÓadd 13 ta’ Marzu sas-1.00 pm Post: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph. Ir-Rabat

XAHAR IRTIR INJAZJAN - 30 jum Data: Mill-10 t’April sal-14 ta’ Mejju, 2005 Imexxi: Fr Paul Deguara, SJ Post: Dar Manresa, G˙awdex

EΩerçizzi tar-Randan G˙al dawk li ja˙dmu fil-qasam tas-Social Welfare Data: Mit-Tnejn 14 ta’ Marzu sal-Óamis 17 Post: Fil-Kappella ta’ l-Università, l-Imsida

ABBONA BIT-TELEFON Tista’ tabbona fil-magazine RM2000 billi sempliçiment iççempel in-numru tat-telefon li jg˙odd g˙al-lokalità fejn toqg˙od u tiftiehem ma’ l-a©ent/a tag˙na biex ti©bor il-˙las tieg˙ek minn darek stess. Jag˙tuk id-dettalji meta ççempel. MALTA ATTARD

2141 8028 2141 8031 BALZAN 2149 2288 BAÓRIJA 2145 9135 BIRKIRKARA 2149 2578 BIRÛEBBUGIA 2165 4518 BURMARRAD 2158 1122 BUSKETT 2145 6227 DINGLI 2145 2859 FGURA 2180 2021 FLORIANA 2124 2230 GÓARGÓUR 2148 1177 GÓAXAQ 2189 8052 2189 2005 GUDJA 2169 6336 GÛIRA 2133 5231 KIRKOP 2164 2144 M’SCALA 2163 7881 MANIKATA 2157 6769 MANIKATA 2157 6769 MELLIEÓA 2157 3317 MÌARR 2157 4658 MOSTA 2143 3769 2143 3835 MQABBA 2168 3070 MSIDA 2123 8804 NAXXAR 2141 1859 PAOLA 2166 4606 QORMI 2148 7282 2149 4097 RABAT 2145 6824

SAFI SENGLEA SIÌÌIEWI

2167 6824 2169 0019 2146 1377 2146 4804 SLIEMA 2133 2375 STA LUÇIJA 2189 6093 ST. JULIAN’S 2133 6914 ST PAUL’S BAY 2157 1854 TARXIEN 2189 7312 XGÓAJRA 2169 0769 ÛABBAR 2166 6267 ÛEBBIEGÓ 2157 5652 ÛEBBUÌ 2146 7453 2164 0651 ÛEJTUN 2167 5009 ÛURRIEQ 2164 9680 2168 2143 GÓAWDEX GÓASRI GÓAJNSIELEM KERCEM MUNXAR NADUR QALA SAN LAWRENZ SANNAT VICTORIA XAGÓRA XEWKIJA ÛEBBUÌ

2155 2613 2155 5518 2156 4253 2155 4621 2155 2206 2156 4206 2155 6355 2155 4088 2155 4088 2155 6487 2155 3477 2155 1329 2155 1135

Edituri: Fr Paul Chetcuti sj, Fr John Scicluna sj Indirizz Editorjali: 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, In-Naxxar NXR 03 - Malta Tel: +356 2141 2606 • Fax: +356 2143 4508 Email: rm2000@waldonet.net.mt Uffiççju: 226, Triq San Pawl, Valletta VLT 07 - Malta Tel: +356 2125 5837 Óinijiet tal-ftu˙: Mit-Tnejn sas-Sibt: 8:30-12:00 Tnejn, Erbg˙a, Ìimg˙a: 4:00-7:00pm Distribuzzjoni u Offerti: Fr Anthony Micallef, sj • Br Anthony Magri, sj

Abbon

ament ta’ Sen ÌEDDED a L m l-Abbonament TIEGÓEK + OFFERTA b˙ala2

g˙ajnu na

• Jekk tixtieq TAGÓTI RIGAL SABIÓ lil xi ˙abib/a tieg˙ek, speçjalment lil xi Ωag˙Ωug˙ jew Ωag˙Ωug˙a • Jekk tixtieq IÌÌEDDED l-ABBONAMENT tieg˙ek • Jekk tixtieq TIBDA TIRÇEVIH ID-DAR BIL-POSTA, iktbilna mill-aktar fis

Abbonament g˙al sena jiswa biss Lm2. Qed inΩommuh baxx biex nil˙qu aktar nies... Imma billi l-ispejjeΩ ta’ l-istampar g˙olew, qed nitolbu lill-qarrejja jg˙inu b’xi offerta aktar, kul˙add skond kemm jista'. Grazzi talli tkunu ©eneruΩi. Abbonament g˙al barra minn Malta Bil-posta bl-ajru - Ûona A: Lm8.00 • Bil-posta bl-ajru - Ûona B: Lm10 Jiddispjaçina li kellna ng˙ollu r-rati, min˙abba Ω-Ωieda fl-ispejjeΩ tal-pusta©©. Nirringrazzjaw lil-qarrejja tag˙na li jg˙ixu barra li jkomplu jg˙inuna bl-abbonament tag˙hom

Ibg˙at din il-formola lill-Editur, RM- LIL ÓBIEBNA C/o 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna In-Naxxar NXR 03

IVA NIXTIEQ

(immarka fejn jg˙odd g˙alik)

in©edded l-abbonament tieg˙i. nibda nirçievi l-magazine id-dar bil-posta nag˙ti abbonament rigal lil: Isem Data tat-Twelid Tel Indirizz Post Code Qed nibg˙at çekk/Postal order ta’

Ingredjenti g˙al 4 persuni ♥ 4 koxox tat-ti©ie©, imqaxxrin ♥ 2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a ♥ 20 sinna tewm, imqaxxra u mis˙uqa ˙afif ♥ Nofs lumija, imqaxxra u mqattg˙a f’erba’ roti rqaq ♥ 2 kikkri (500ml) stokk tat-ti©ie©, s˙un ♥ Nofs kikkra (125ml) nbid abjad mhux ˙elu (dry) ♥ Mg˙arfa kornflawer ma˙lul ©o nofs kikkra (125ml) ilma ♥ BΩar u mel˙ skond gostik ♥ Mg˙arfa tursin frisk imqatta’ rqiq, biex iΩΩejjen

TISLIBA FRAR (‘ie’ u ‘g˙’ jie˙du kaxxa wa˙da)

MIMDUDIN: 1. G˙asfur ta’ l-g˙ana; 4. Bih titla’ fil-g˙oli; 7. Ba˙˙. Mhux g˙al kollox; 8. Int... g˙ax rajt, qal Kristu lil Tumas; 9. Talba g˙all-©bir ta’ fondi; 10. Post fejn Kristu ta ˙ajja lil bin armla; 12. Óitan tal-bjut; 14/21. Bhima; 16. Nofs banana; 16. QabeΩ il-limiti, l-ilma; 18. L-inizjali ta’ Anna Karmen Saliba; 20. Imexxi l-karozza; 24. Tag˙mel kemxejn ilma l-kanna; 25. Xog˙ol ta’ l-injam bis-sega; 26. G˙adu ma sarx; 27. Bastimenti tal-gwerra t’ilu ˙afna; 28. Dak li jkollu jg˙addu minnek. WEQFIN: 1. Ìnien Ωg˙ir; 2. Tmienja u erbg˙in sieg˙a; 3. North Atlantic Treaty Organisation; 4. Mhux imxellfin; 5. Óaxixa li kienet tintrama fil-festi; 6. Isem ie˙or g˙al Malta; 11. Içken; 13. Wa˙dana, m’hawnx b˙ala; 16.Hekk ag˙mel jekk trid issib; 18. Ìawhar fl-arlo©©; Hawn min jitg˙allem kollox hekk, bl-...; 19. It-Ktieb tas-... Testament Qadim; 22. Dan qered il-kampanja biex tala’ hu; 23. Dak li jag˙tuna t-ti©ie©.

Metodu: Óu ta©en ta’ 3 litri, ag˙mel iΩ-Ωejt fih u sa˙˙nu fuq nar medju sa ma Ω-Ωejt jibda jfexfex. Wara, itfa’ t-tewm u lkoxox u qallihom mikxufa sakemm ji˙maru minn kullimkien. Imbag˙ad, fuqhom ippostja r-roti tal-lumi, roxx il-bΩar u l-mel˙ u Ωid l-istokk u l-inbid fuq kollox. Wara, g˙atti, ifta˙ il-borma tag˙li, baxxi n-nar u tektek g˙al madwar 30 minuta jew sakemm tniggiΩhom u minnhom jo˙ro© likwidu çar u ming˙ajr demm. Imbag˙ad, warrab b’attenzjoni wa˙da mill-koxox, f’postha ferra’ l-kornflawer ma˙lul u ˙awwad bla ma tieqaf sa ma z-zalza te˙xien. Fl-a˙˙ar er©a’ po©©i l-koxxa f’postha, ˙alli ftit joqg˙od, qassam fil-platti, roxx it-tursin u servi. Nota: B˙ala kontorn ma’ dan il-platt tista’ sservi porzjonijiet Ωg˙ar ta’ patata jew ross mg˙ollija, inkella xi nsalata ˙afifa ta’ ˙ass, tadam, basal u Ωejt taΩ-Ωebbu©a.

TWEÌIBIET GÓAT-TISLIBA TA’ JANNAR, 2005 MIMDUDIN: 1. Flieni; 4. Knistu; 7/26. Seksek; 8. Geddes; 9. AvviΩi; 10. Rtal; 12. Stat; 14/15. Imnara 16/18. Felula; 20. Amen; 21. Ìlud; 24. Fwie˙a; 25. Kometi; 27. I©iΩΩu; 28. Albino. WEQFIN: 1. Figuri; 2. Indjan; 3/4. Issikkat; 5. Slitta; 6. Umiltà; 11. Tmiem; 13. Arblu; 16. Fanfri; 17. Lemini; 18. Ulçera; 19 Addijo; 22. Rasu; 23. Akka.

Riçetta offruta mill-ktieb Dieta tad-Deheb ta’ Anthony Micallef

JEKK TIXTIEQ TIBGÓAT OFFERTA GÓAL MT ST JOSEPH Imla’ din il-formola u ibg˙atha, flimkien mad-donazzjoni tieg˙ek f’dan l-indirizz:

MT ST JOSEPH FUND-RAISING COMMITTEE, c/o 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 03

Lm 10

Lm 25

Lm 50

Donazzjoni o˙ra (niΩΩel kemm) Isem Indirizz

Nru tat-Telefon

Donazzjoni ta’ Grupp Tista’ tag˙mel offerta flimkien ma’ o˙rajn b˙ala grupp. Isem tal-Group Persuna Inkarigata Indirizz

Nru tat-Telefon Tista’ torbot id-donazzjoni tieg˙ek ma’ xi intenzjoni ta’ talb partikolari • Nixtieq niddedika din id-donazzjoni g˙al din l-intenzjoni: (ikteb l-intenzjoni) • Nixtieq nitlob g˙al din il-persuna: (isem il-persuna)

Donazzjonijiet b’çekk g˙andhom isiru lil: Malta Jesuit Province a/c MSJ FRC jew jintbag˙tu direttament f’dan l-account: BOV 40013792624.

Isem id-donaturi kollha f’dan il-pro©ett se jitqieg˙ed f’post prominenti fid-Dar, u jsir talb g˙alihom mill-ÌiΩwiti u lkollaboraturi tag˙hom. Persuni jew gruppi li joffru donazzjoni sostanzjali jistg˙u jiddedikaw wa˙da mill-kmamar tad-Dar lil persuna jew kawΩa g˙aΩiΩa g˙alihom. Min hu interessat f’dan huwa mitlub jikkuntattja lil Fr. Vince Magri S.J., Ko-ordinatur tal-Pro©ett, fuq 9986 4561 jew mountsj@maltajesuitretreats.com 35

It-talba tal-Kalçi

Min jaf kieku dis-sena tibda dduq ikel mhux tas-soltu? Dal-˙obΩ ma jinxef qatt. Dan l-imbid ma jsakkrek qatt. Kul u tg˙ix. Ixrob biex tista’ tisqi lil ˙uk u o˙tok bil-g˙atx g˙al ftit im˙abba vera. Tibqax tisma’ biss il-quddies Ibda g˙ix g˙ix il-quddies li tisma’! 36

Lilek, Mulej, ng˙olli lili nnifsi kollni kemm jien - bieqja Ωvojtata minn kulma jien. Óu, nitolbok Mulej, dan il-vojt tieg˙i u mlieni bik innifsek, bid-dawl tieg˙ek bl-im˙abba tieg˙ek u bil-˙ajja tieg˙ek biex dawn id-doni prezzjuΩi tieg˙ek jimlewni kollni kemm jien u jfawru minn dal-kalçi li hu qalbi fil-qlub ta’ kull min ji©i f’kuntatt mieg˙i llum billi nurihom il-fer˙ u l-milja u s-serenità tal-paçi tieg˙ek li xejn u qatt ˙add ma jista’ jiΩboq. Francis Nuttall