RM2000-2012-05-May

Ma˙ru© mill‐ÌiΩwiti Maltin • Mejju 2012 • Sena 63 • Numru 5 • 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR 2607

N E W S P A P E R P O S T

Harsu lejn

l-Ghasafar tas-Sema

Óarsu lejn

l-gÓasafar

tas-sema

Kemm-il darba nittamaw li l-kuntentizza se nsibuha g˙ada, jew darb’o˙ra.

Il-˙ajja se tkun a˙jar la darba niΩΩew©u, la darba jkollna tarbija jew tarbija o˙ra.

Dejjem nittamaw li g˙ada jkun a˙jar mil-lum. Qisna ˙mir ni©ru wara karrotta li ma nil˙quha qatt g˙ax hi marbuta quddiem imne˙irna. Fil-verità, iΩda, mhemmx mument a˙jar mill-mument ta’ issa biex inkunu kuntenti. Jekk mhux issa, meta? Il-˙ajja dejjem mimlija bi sfidi. L-a˙jar li tag˙mel huwa li tammetti dan il-fatt u tiddeçiedi li tkun kuntenta llum. G˙alhekk, g˙oΩΩ kull mument, u g˙oΩΩu l-iktar g˙ax qattajtu ma’ xi ˙add speçjali, u ftakar li l-˙in ma jistenna lil ˙add.

G˙alhekk ieqaf o˙lom li l-kuntentizza se ssibha “meta tispiçça mill-iskola”, “meta nitlef g˙axar kilos”, “meta jkolli t-tfal”, “meta jikbru t-tfal”, “meta niΩΩewwe©”, “meta niddivorzja” eçç.

Il-kuntentizza hija vja©©, mhux destinazzjoni. G˙ix ilmument t’issa bl-a˙jar mod possibbli, g˙ax g˙ada g˙adek ma rajtux, il-biera˙ mar u telaq u kull ma g˙andek biex tg˙ix hi l-©urnata tal-lum. Ta˙lihiex!

“G˙alhekk ng˙idilkom: tinkwetawx ru˙kom g˙al

˙ajjitkom, x’se tieklu jew x’tixorbu, anqas g˙al ©isimkom x’se tilbsu. Jaqaw il-˙ajja mhijiex aqwa millikel, u l-©isem aqwa mill-ilbies? Óarsu lejn l-g˙asafar tas-sema; la jiΩirg˙u u lanqas ja˙sdu u lanqas igeddsu fl-im˙aΩen, u madankollu Missierkom li hu fis-smewwiet jitmag˙hom! Intom ma tiswewx aktar minnhom? U min minnkom, bl-inkwiet kollu tieg˙u, se jse˙˙lu jtawwal g˙omru mqar b’jum wie˙ed biss? U g˙all-ilbies g˙alfejn tinkwetaw ru˙kom? Óarsu lejn il-©ilji tal-g˙elieqi, kif jikbru! U la jit˙abtu u lanqas jins©u. Madankollu, ng˙idilkom, anqas Salamun, fil-glorja kollha tieg˙u, ma kien jilbes b˙al wie˙ed minnhom. Mela jekk Alla jlibbes hekk imqar ˙axixa selva©©a li llum hawn u g˙ada tinxte˙et fil-forn, kemm aktar lilkom, nies ta’ fidi çkejkna!

G˙alhekk toqog˙dux tinkwetaw ru˙kom u tg˙idu, 'X’se nieklu?’ jew ‘X’se nixorbu?’ jew ‘X’se nilbsu?’, g˙ax dawn huma kollha ˙wejje© li jfittxuhom il-pagani.

Imma Missierkom li hu fis-smewwiet jaf li dan kollu te˙ti©uh. Mela fittxu l-ewwel is-Saltna u l-©ustizzja ta’ Alla, u dan kollu jing˙atalkom ukoll.

Mela toqog˙dux t˙abblu raskom g˙all-g˙ada, g˙ax il-jum ta’ g˙ada j˙abbel rasu hu g˙alih innifsu.

BiΩΩejjed hu g˙all-jum it-ta˙bit tal-©urnata.”

(Mt:6:25-34)

2 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

‘XI HADD’ QAL ...

‘Xi ˙add’ qal li trid talanqas sitt ©img˙at biex ter©a’ ti©i g˙an-normal wara li jkollok tarbija.

Dan ix-‘xi ˙add’ ma jafx li ladarba ssir omm, il-kelma ‘normal’ trid tinsiha!

‘Xi ˙add’ qal li omm kapaçi ssib soluzzjoni g˙al kull problema fit-trobbija.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma sab li bintu kienet deffset tliet piΩelliet f’imnifsejha.

‘Xi ˙add’ qal li l-istint se jg˙inek titg˙allem kif tkun omm.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma kellu jie˙u lil tifel ta’ tliet snin mieg˙u g˙ax-xirja fis-supermarket.

‘Xi ˙add’ qal li l-ag˙ar mument hu l-mument tal-˙las.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma kellu jwassal lil ibnu g˙all-ewwel darba u j˙allih warajh il-kindergarten.

‘Xi ˙add’ qal li tkun omm hi ˙ajja tedjanti u bla eççitament.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma rikeb ma’ teenager li g˙adu kif beda jsuq karozza.

‘Xi ˙add’ qal li omm ma jkollhiex g˙alfejn tinkwieta ladarba t-tfal jiΩΩew©ulha.

Dan ix-‘xi ˙add’ ma jafx li biΩ-Ωwie© jiΩdiedu l-ulied u mag˙hom jiΩdied l-inkwiet.

‘Xi ˙add’ qal li omm tajba qatt m’g˙andha twerΩaq.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma tela’ jonxor u jiskopri lil bintu miexja fuq iç-çinta tal-bejt.

‘Xi ˙add’ qal li ma tistax t˙obb il-˙ames tarbija b˙al ma t˙obb l-ewwel wa˙da.

Dan ix-‘xi ˙add’ Ωgur li ma kellux ˙amest itfal.

‘Xi ˙add’ qal li x-xog˙ol tal-omm jieqaf meta l-ulied i˙allu d-dar.

Dan ix-‘xi ˙add’ qatt ma kellu tfal ta’ wliedu.

‘Xi ˙add’ qal li ommok taf li t˙obbha u g˙alhekk m’hemmx g˙alfejn tg˙idilha.

Din ix-‘xi ˙add’ qatt ma kienet omm.

JUM L OMM

Xi ©miel... u x’diΩastru…

4 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Qatt ma ninsa Jum l-Omm ta’ dik is-sena, meta g˙addejt minn mument tassew sublimi g˙al mument ie˙or mill-aktar ridikolu u ta’ paniku, kollox f’temp ta’ ftit sieg˙at. Il-bniet tieg˙i kien g˙adhom wa˙da ta’ erba’ snin u Ω-Ωg˙ira ta’ sentejn. Kont tqila bit-tielet tarbija. Konna lkoll imbiddlin u puliti g˙ax kien il-Óadd. Wasalna l-knisja kmieni biΩΩejjed biex insibu post fuq quddiem. It-tfal veru ©abu ru˙hom tajjeb dakinhar, iqallbu fil-ktieb tal-knisja bl-istampi li kont ˙adtilhom mieg˙i. Il-kbira kienet kultant iddur lejja tkellimni biex tistaqsini minn ta˙t l-ilsien mistoqsijiet tqal dwar il-Bambin.

Il-Father tg˙idx kemm qal kliem sbie˙ fuq l-omm u jien kont qed in˙ossni s-sebg˙a sema b’uliedi kwieti madwari u Ωew©i ˙dejja. Wara l-quddiesa n-nisa anzjani kollha ©ew jifir˙uli g˙all-familja sabi˙a li kelli. U jien nog˙xa bil-kumplimenti u fer˙ana b’dik il-libsa bajda bajda li xerqitli wisq.

Morna f’restaurant biex niççelebraw il-jum dedikat g˙alija. X’©urnata sabi˙a.

Inkwiet u problemi ta’ xejn. L-unika diffikultà kienet biex niddeçiedi jekk ne˙ux ©elat tal-frawli inkella taççikkulata!

Imma f’Jum l-Omm irrestaurants ikunu mballati bin-nies.

Kellna nistennew ftit fil-kju u t-tfal bdew jitqarqçu u jiddejqu. Malajr waqg˙etilhom ir-ra©©iera li kellhom fil-knisja. Fl-a˙˙ar po©©ejna fuq mejda u ˙adt ir-ru˙ meta wara sieg˙a nistennew wasal l-ikel. Imma ma tantx domt

ingawdi. IΩ-Ωg˙ira bdiet toqmos fuq is-si©©u u ndunajt li kellha bΩonn tmur it-toilet. Óarist lejn Ωew©i forsi jsalvani mis-sitwazzjoni, imma, povru ra©el, avolja kien Jum l-Omm, ma kienx se jie˙u t-tifla fit-toilets tal-ir©iel! Ìrejt kemm fla˙t bit-tifla f’dirg˙ajja biex nil˙aq inwassalha fil-˙in, imma kollu g˙alxejn. Kien tard wisq. IrriΩultat kien spettakolari. Çaflis u tidlik ma’ kullimkien. Ippruvajt nirrimedja u nnaddaf bil-ftit tissues li kelli, imma aktar kelli bΩonn ta’ xi bowser ilma biex nirrimedja g˙ad-diΩastru li g˙amlet binti.

Bil-g˙ajnuna t’Alla r©ajt lura fuq il-mejda u b’binti tarmi rwejja˙ speçjali.

Malli po©©ejt bilqieg˙da intba˙t li l-libsa tieg˙i ma kenitx g˙adha kollha bajda.

Qalbi riedet tinΩel f’imsarni. M’hemmx g˙alfejn ng˙id li ma qag˙adniex nitnikkru wisq fuq dik l-ikla.

Liema mument ta’ dak Jum l-Omm kien juri x’ifisser tassew li tkun omm? Issentimentalisiti jog˙xew bix-xena sabi˙a ta’ familja ideali mag˙quda, titlob, waqt li konna fil-knisja. Il-femministi estremi Ωgur kienu jaqbΩu fuq l-inçident firrestaurant biex juru kemm hi miΩerabbli l-˙ajja ta’ mara li trabbi.

It-tnejn jiΩbaljaw. Il-˙ajja tal-omm ma tistax ti©©udikaha mill-mumenti sbie˙ jew minn dawk koroh biss. Hija xi mkien fin-nofs. Il-˙ajja ta’ kul˙add hi mimlija minn dak li hu ordinarju u ta’ kuljum, kemm is-sabi˙ u kemm l-ikrah. Li jg˙odd hu kif u g˙aliex dak li jkun jg˙ix u jaqdi d-doveri tieg˙u. Is-sens ma ssibux meta tag˙mel li jkollok tag˙mel biex tog˙©ob

lill-boss, jew biex tibni reputazzjoni jew biex taqla’ l-flus. Is-sens fil-˙ajja ssibu meta dak li tag˙mel tag˙mlu g˙ax t˙obb u tixtieq il-©id ta’ min t˙obb.

Mara tibqa’ d-dar, trabbi, mhux g˙ax t˙obb tnaddaf, issajjar, ta˙sel il-˙wejje© u tag˙mel il-façendi. Mara tibqa’ d-dar g˙ax b’dan kollu tixtieq li tag˙mel darha post fejn kul˙add - Ωew©ha, uliedha u hi stess - i˙ossu mportanti, ma˙bub u g˙aΩiΩ. Huma x’inhuma l-bΩonnijiet taddar, mhumiex dawn li mara jag˙mluha omm tajba. L-essenzjal fil-missjoni talomm hu li t˙obb.

Ix-xog˙ol tad-dar ji©i t-tieni. Aktar importanti li tkun hemm biex tisma’ t-tfal jirrakkuntaw x’©ara l-iskola milli biex ta˙slilhom u ssajrilhom. Aktar importanti li tarbija ssib par idejn miftu˙a biex jilqg˙uha meta titlaq timxi. Ferm aktar importanti li omm issib iΩ-Ωmien biex tinΩel g˙arkoptejha titlob g˙al uliedha adolexxenti biex ma jit˙awdux.

A˙na l-ommijiet in˙laqna biex in˙obbu. Il-˙ajja tag˙tina minn kollox. Daqqa tirçievi xi card jew fjuri li jferr˙ulek qalbek u minuta wara jkollok diΩastru g˙ax it-tifla g˙amlet ta˙tha jew irremettiet. Mument ikollok il-fer˙ li tg˙allem lil bintek l-ewwel kelmiet u mument ie˙or tkun imwerwra u msarnek f’saqajk g˙ax trid tg˙allem lil ibnek isuq il-karozza.

A˙na l-ommijiet kapaçi nie˙du kollox u nilqg˙u kollox, g˙ax hekk jaf jag˙mel min i˙obb.

Adattata minn kitba ta’ Dari Sockey RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 5

Il-kaΩ ta’ Amina Filali – tfajla Marokkina ta’ 16 il-sena

AHJAR TMUT

MILLI TIZZEWWEG BILFORS Amina, tfajla Marokkina mill-belt ta’ Rabat, ©iet vjolentata minn ra©el li ˙atafha mit-triq u wara stupraha. Amina kellha bilfors tiΩΩewwe© lil dan ir-ra©el u wara ftit taΩ-Ωmien, waslet biex ikkommettiet suwiçidju billi xorbot velenu li bih joqtlu l-©rieden. Dan g˙amlitu biex tipprotesta kontra dan iΩ-Ωwie© sfurzat ma’ ra©el li sena qabel kien ivvjolentaha.

Il-li©i Marokkina tippermetti li ra©el li jabbuΩa minn tifla ta˙t l-età jista’ jiΩΩewwe© lill-vittma tieg˙u. Hekk je˙les li ji©i akkuΩat u pproçessat g˙ar-reat li g˙amel g˙ax iΩ-Ωwie© isalva l-unur tal-familja tat-tfajla skont it-tradizzjoni Musulmana!

Permezz tal-internet, facebook u twitter ˙afna persuni wrew l-istmerrija tag˙hom g˙al dak li kien ©ara. Fet˙u kampanja ta’ protesta quddiem din l-in©ustizzja u dak li g˙addiet minnu dit-tfajla. Min jaf x’˙asset biex waslet li tag˙mel suwiçidju. Fuq l-internet, wa˙da milli pprotestaw qalet li Amina, ©iet ivvjolentata tlitt darbiet; l-ewwel mir-ra©el li kien ˙atafha, it-tieni mittradizzjoni tal-pajjiΩ u t-tielet mill-li©i Marokkina 6 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

L-im˙allef jista’ jirrakkomanda dan it-tip ta’ Ωwie© jekk jaqblu il-familji kkonçernati u l-vittma. Hu kompla Ωied li dawn il-kaΩi ma ji©rux spiss u ammetta li f’˙afna minnhom il-familja tal-vittma taççetta g˙ax tibΩa’ li binthom ma ssibx tiΩΩewwe© jekk ir-ra©el li jg˙aΩilha jsir jaf li kienet ©iet ivvjolentata.

Sfortunatament dawn il-kaΩi mhumiex daqshekk rari.

Missier it-tfajla qal li kienu l-uffiçjali tal-qorti li, meta semg˙u li t-tfajla kienet ©iet ivvjolentata, issu©©erew li g˙andu jsir iΩ-Ωwie© u li l-prosekutur qalilhom biex imorru u jag˙mlu l-kuntratt taΩΩwie©.

F’˙afna tipi ta’ soçjetà, meta mara titlef il-ver©nità barra Ω-Ωwie©, dan jitqies b˙ala diΩunur kbir fuq il-familja.

Din il-kultura teΩisti f’˙afna pajjiΩi talLvant. Kienet teΩisti wkoll fi Ωmien ilBibbja tal-Antik Testment.

G˙alkemm fil-Marokk il-kodiçi tal-familja ©ie a©©ornat fis-sena 2004, speçjalment fejn tid˙ol il-mara, dawk li ja˙dmu g˙ad-drittijiet tan-nisa jg˙idu li g˙ad baqa’ ˙afna x’jitran©a. PereΩempju, f’kaΩi ta’vittma vvjolentata, trid tkun il-vittma li ©©ib il-provi li ©iet attakkata u jekk ma jirnexxilhiex, tista’ ti©i akkuΩata hi g˙aΩ-Ωina jew adulterju.

Fil-Marokk, il-li©i tipprote©i l-moralità pubblika imma mhux l-individwu. Hemm proposta ta’ li©i ©dida kontra kull xorta ta’ vjolenza kontra n-nisa, inkluΩ li l-mara ti©i vvjolentata fiΩ-Ωwie© issir offiΩa. Imma din il-le©islazzjoni ilha mwa˙˙la fil-proçess governativ mis-sena 2006.

Hamida, o˙t Amila, qieg˙da iΩΩomm kartellun ta’ o˙tha fi protesta li saret quddiem il-qorti ta’ Larache li kienet approvat iΩ-Ωwie©.

Skont missier Amila, bintu ©iet ma˙tufa u stuprata meta kien g˙ad kellha 15-il sena imma damet xahrejn biex qalet lill-©enituri. Meta l-Qorti qaltilhom li irid isir iΩ-Ωwie©, irra©el li kien stupra lit-tfajla ma riedx jiΩΩewwi©ha. Hu kellu jçedi g˙ax qalulu li l-alternativa kienet li l-prosekutur jifta˙ il-kaΩ ta’ stupru kontra tieg˙u u hu jiffaççja piena ta’ bejn 10 sa 20 sena ˙abs.

Wara ˙ames xhur, Amila bdiet tg˙id lil ommha Filali li r-ra©el tag˙ha kien qieg˙ed isawwatha bla ˙niena imma ommha qaltilha biex tie˙u paçenzja!

Meta se nibdew nirrispettaw ilpersuna tal-mara? Kemm tradizzjonijiet u kulturi g˙adhom i˙arsu lejn il-mara b˙ala seftura tar-ra©el jew b˙ala persuna anqas minnu. Inugwaljanza kiefra u li tkaΩbar id-dinjità tal-mara b˙ala persuna umana u, g˙alina Nsara, b˙ala bint Alla daqskemm ir-ra©el hu iben Alla.

Filwaqt li je˙tie© nag˙mlu kulma nistg˙u biex li©ijiet kefrin b˙al dawn jitne˙˙ew mid-dinja, tajjeb nifhmu li anke f’pajjiΩna, bil-kultura u t-tradizzjonijiet Nsara kollha li g˙andna g˙adhom qed isiru in©ustizzji kbar kontra l-persuna tal-mara. Il-vjolenza fid-djar g˙adha teΩisti. L-isfruttament sesswali ta’ nisa fil-prostituzzjoni, night clubs, parties tal-ir©iel isiru

kontinwament ta˙t imnie˙er kul˙add.

L-abbuΩi verbali u sesswali tan-nisa fuq il-postijiet tax-xog˙ol fejn ir©iel jittantaw jew jisfruttaw ˙addiema nisa jsiru ukoll. Il-pjaga tat-traffikar ta’ nisa barranin li jin©iebu Malta biex i˙addmuhom fl-industrija tas-sess teΩisti fostna wkoll. Il-lista ma tiqafx.

Xi w˙ud malajr i©ibu skuΩa li issa sirna mo˙˙na miftu˙, jew li n-nisa stess jaççettaw li jbieg˙u ©isimhom. Issib min jg˙idlek li n-nisa stess ˙afna drabi jittantaw lill-ir©iel u jipprovokawhom bl-ilbies u l-im©ieba tag˙hom. Dan kollu jista’ jkun veru. Imma dan ifisser

biss li hemm nisa li ma jirrispettawx iddinjità tag˙hom infushom. Din qatt ma tista’ tkun skuΩa biex ra©el japprofitta ru˙u minn mara li ma tibΩax g˙aliha nnifisha.

Filwaqt li nitkaΩaw b’dak li qed ji©ri barra minn Malta u nag˙mlu li nistg˙u biex inwaqqfu din it-tbatija, ejja ma ninsewx in˙arsu x’qed ji©ri fostna stess u nibdew a˙na nirrispettaw lil xulxin, ir©iel lin-nisa u nisa lill-ir©iel. Alla ˙alaqna differenti, ir©iel u nisa, mhux biex nisfruttaw lil xulxin, imma biex inkunu ta’ g˙ajnuna u komfort g˙al xulxin.

RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 7

Il-Gappunizi Jghallmuna Din l-ittra inkitbet minn immigrant VietnamiΩ wara t-Tsunami li sar fil-Ìappun f'Marzu li g˙adda

8 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Ha Minh Thanh hu immigrant VjetnamiΩ li jg˙ix fil-Ìappun. Mar hemm meta kien ˙arab minn pajjiΩu min˙abba l-kefrijiet ta’ gvern Komunista. Illum ja˙dem b˙ala pulizija fil-belt ta’ Fukushima, fejn intlaqat l-impjant nukleari. Din hi wa˙da mill-bliet l-aktar li ntlaqtet mid-diΩastru tat-tsunami li g˙amel ˙erba daqshekk kbira minn dawk l-in˙awi tal-Ìappun. Qed in©ibu l-ittra li kiteb lil ˙abibu dwar l-esperjenza tieg˙u fil-˙idma ta’ salvata©© mal-vittmi tat-tsunami. L-ittra hija xhieda qawwija talispirtu ÌappuniΩ u tag˙tina idea ta’ kif il-poplu ÌappuniΩ g˙ex dan id-diΩastru.

G˙aΩiΩ ˙ija, Kif int? U kif inhi l-familja? Dawn l-a˙˙ar ©ranet hawn kien hawn ©enn u kaos s˙i˙. Meta nag˙laq g˙ajnejja, nara i©sma mejta; meta nifta˙ g˙ajnejja wkoll nara i©sma mejta.

Kull wie˙ed minnha qed ja˙dem g˙oxrin sieg˙a kuljum, imma emmini, nixtieq li l-©urnata kellha 48 sieg˙a ˙alli nkunu nistg˙u nkomplu ng˙inu u nsalvaw in-nies mit-tifrik. M’g˙andniex la ilma u lanqas dawl u l-ikel kwaΩi spiçça. Kif inçaqalqu r-refu©jati g˙al xi post, fil-pront ti©i ordni o˙ra biex inçaqalquhom g˙al xi mkien ie˙or.

B˙alissa qieg˙ed Fukushima, xi 25 kilometru ’l bog˙od mill-impjant nukleari. Tant g˙andi xi ng˙idlek li li kieku kelli nikteb kollox Ωgur li nikteb ktieb s˙i˙ dwar ir-relazzjonijiet bejn ilbnedmin u l-im©iba tan-nies f’mumenti ta’ kriΩi.

In-nies hawn baqg˙u kalmi – g˙andhom sens ta’ dinjità kbira u m©ieba tajba wkoll – g˙alhekk l-affarijiet mhumiex koroh daqs kemm setg˙u kienu. Imma ma nafx x’ji©ri minn hawn u ©img˙a o˙ra, ma

nistg˙ux niggarantixxu li l-affarijiet ma jiggravawx tant li ma nkunux nistg˙u nipprovdu l-protezzjoni u l-ordni.

Wara kollox dawn umani, u meta jag˙fas il-©u˙ ma nafx x’isir minnha d-dinjità. Insomma, issa naraw….

Il-gvern qed jibg˙atilna l-affarijiet blajru – ikel u mediçini. Imma qisu qed iwaddab il-mel˙ ©o l-oçean - ftit wisq…

Kelli esperjenza li ˙allietni bla kliem. Tifel Ωg˙ir g˙allimni lezzjoni ta’ kif g˙andu j©ib ru˙u adult. Bag˙tuni fi skola Ωg˙ira biex ng˙in g˙aqda volontarja tqassam l-ikel lir-refu©jati.

Kien hemm kju twil ˙afna. Rajt tifel ta’ madwar 9 snin – kien liebes xorts u t-shirt . Kienet il-kes˙a u t-tifel kien fl-a˙˙ar tal-kju. Bdejt ninkwieta li meta jasal hu ma jkunx baqa’ ikel. Allura mort inkellmu. Qalli li kien l-iskola meta g˙amel it-terremot. Missieru, li kienu ja˙dem qrib l-iskola, kien ©ej g˙alih bil-karozza. It-tifel, li kien fil-gallarija tat-tielet sular, ra t-tsunami jibla’ l-karozza ta’ missieru. Saqsejtu dwar ommu. Qalli li d-dar tag˙hom kienet eΩatt max-xatt u ommu u o˙tu x’aktarx in©arru mill-ilmijiet ukoll. It-tifel dar u

mesa˙ id-dmug˙ li kien qed i©elben ma’ ˙addejh.

Sadanittant it-tifel kien qed jirtog˙od bil-mard; g˙alhekk jien inΩajt il-©akketta tal-uniformi u tajthielu. Imbag˙ad tajtu l-ikel tieg˙i.

G˙idtlu: Meta jmissek int, na˙seb ma jibqg˙alhomx ikel. Óa tieg˙i, jien di©à kilt. G˙ax ma tiklux?

It-tifel ˙a l-ikel u inklina b’ringrazzjament. Jien ˙sibt li se jieklu dak il-˙in, imma le, qabad il-basket bl-ikel, mar ˙dejn fejn kien hemm l-ikel l-ie˙or u po©©a l-ikel li tajtu jien malikel l-ie˙or.

Bqajt iççassat. Saqsejtu g˙ax g˙amel hekk. Qalli, “G˙ax qed nara nies li huma bil-©u˙ iktar minni.

Po©©ejt l-ikel hemm, ˙alli jqassmuh bla preferenzi.” Dawwart wiççi biex in-nies ma jarawnix nibki.

Soçjetà li kapaçi tipproduçi tifel ta’ 9 snin li jifhem li jrid jag˙mel sagrifiççju hu biex tgawdi s-soçjetà in ©enerali, hi soçjetà moralment b’sa˙˙itha, poplu ta’ min jammirah.

Ha Minh Thanh RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 9

GÓAXAR LEZZJONIJIET LI GÓALLMUNA L-ÌAPPUNIÛI Mhux tajjeb li nqabblu lilna nfusna ma’ ˙addie˙or, imma ˙a©a tajba ˙afna li nitg˙allmu minn ˙addie˙or. Mhux tajjeb li ni©©eneralizzaw. Fil-popli kollha ssib min hu tajjeb u min hu anqas tajjeb. Imma ˙a©a tajba Ωgur li nitg˙allmu minn dawk li m©iebthom hi mibnija fuq ir-rispett lejn l-o˙rajn u l-©ustizzja.

Il-fatti huma li f’mumenti daqshekk diΩastruΩi u ta’ konfuΩjoni b˙al ma kienu dawk tat-Tsunami li ©ab tant tbatija, l-im©ieba tajba u kontrollata ta’ ˙afna min-nies milquta g˙enet biex it-tbatija ma tkunx akbar milli kienet. X’differenza tag˙mel meta bniedem flok ikun egoist u ja˙seb g˙al rasu biss, ikun kapaçi jinsa l-interessi tieg˙u biex ja˙seb f’dawk tal-o˙rajn.

Dan hu l-Van©elu ˙aj, anke f’nies li ma j˙addnux it-twemmin Nisrani.

Jg˙allmuna u jg˙inuna biex inkunu aktar fidili lejn it-tag˙lim ta’ Kristu li nifta˙ru li nemmnu fih!

1. KALMA: Ma rajna ’l ˙add jag˙ti fuq sidru jew jg˙ajjat iddisprat. It-tbatija ˙adet dinjità ©dida.

2. DINJITÀ: Fil-kjuwijiet g˙all-ikel u l-ilma kien hemm dixxiplina kbira. Lil ˙add ma tisma’ jitkellem ˙aΩin jew jag˙mel xi mossa mhux postha.

3. ÓILA: Il-periti pereΩempju. Il-bini xxengel u tbandal imma ma waqax.

4. ÓLEWWA: Kul˙add xtara dak li g˙andu bΩonn biss. Hekk kul˙add seta’ jsib dak li kellu bΩonn.

5. ORDNI: l-ebda serq ma sar mill-˙wienet. Ma tismax ˙ornijiet ta’ karozzi; ˙add ma jipprova jaqbeΩ karozzi o˙ra. Kul˙add jipprova jifhem lil ˙addie˙or.

6. SAGRIFIÇÇJU: 50 ˙addiem baqg˙u fir-reattur nukleari biex ikunu jistg˙u jitfg˙u l-ilma ba˙ar. Kif qatt jistg˙u jit˙allsu ta’ xog˙olhom?

7. TENEREZZA: Ir-restoranti baxxew il-prezzjijiet. ATM li ma kellhiex g˙assa, ˙add ma messha. Dawk b’sa˙˙ithom ˙adu ˙sieb id-dg˙ajfa.

8. TAÓRIÌ: Kul˙add kien jaf x’g˙andu jag˙mel, xju˙, kbar u tfal. U kul˙add g˙amel dak li kien m˙arre© g˙alih.

9. IL-MEDJA: Il-medja Ωammew lura milli jkunu melodrammatiçi. Óadd ma pprova juri kemm hu bravu. Rapporti kalmi.

10. IL-KUXJENZA: Meta mar id-dawl, in-nies li kien hemm fil-˙wienet re©g˙u po©©ew kollox fuq l-ixkaffi u telqu bil-kwiet.

10 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Kemm

Ahjar

Jiktbu l-Qarrejja

Konna

Sur Editur,

Qrajt “Kemm konna a˙jar?” fil-magaΩin ta’ Jannar 2012 u g˙o©bitni ˙afna - nista’ ng˙id li niΩlitli g˙asel!

Jien tampar in-nanna. Niftakar sew il-biΩa’ tal-poljo fostna tfal ta’ xi sitt snin; tg˙idx kemm apprezzajt naqra fuq nies u programmi tar-Rediffusion ta’ Ωmienna; kemm d˙aqt naqra Ω-Ωew© tifsiriet tal-kliem minsu©a hekk sabi˙.

Meta qrajt din il-kitba, g˙addieli ˙sieb: “Mela g˙adhom jiktbu kitba b˙al din kitba b’informazzjoni iΩda bi tbissima wkoll?!”

Kultant meta tifta˙ xi magaΩin biex taqra dwar attwalità ta’ Ωmienna, ssewwed qalbek g˙ax ˙lief kitba serja ma ssibx. Ûgur li ma nistg˙ux nwarrbu su©©etti serji, iΩda sabi˙ wisq meta il-magaΩin ikun imΩewwaq b’kitba o˙ra wkoll, b˙al “Kemm Konna A˙jar?”

Sa˙˙a.

D. Muscat (Mosta) RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 11

Ms Theuma kienet qed tipprepara biex tibda l-lezzjoni fil-klassi ta’ Luke.

Illum kien imiss li jiddiskutu t-tema tal-familja. Peress li kien su©©ett delikat g˙al xi w˙ud mittfal, ma xtaqitx li tg˙idilhom issu©©ett mill-ewwel imma tag˙mel introduzzjoni ˙elwa g˙alih.

12 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

“Hawn xi ˙add li ra l-film Happy Feet?” staqsiethom hekk kif kul˙add sab postu. Ma kinux ftit li qalu iva u li kieku mhux g˙ax waqqfithom kienu di©à pronti li jibdew jg˙idu kemm g˙o©obhom. “Tiftakru x’g˙amel ilpengwin missier fl-istorja?” kompliet l-g˙alliema. Raquela malajr qabΩet u qalet: “Qag˙ad iΩomm il-bajda tal-fer˙ tieg˙u g˙al sitt xhur s˙a˙ fis-s˙ana.”

“EΩatt. U sadanittant l-omm fejn kienet?” saqsiet Ms Theuma. Hawnhekk qabeΩ Liam u wie©eb: “L-omm marret tfittex l-ikel g˙all-fer˙ tag˙ha.”

L-g˙alliema kienet kuntenta u qaltlu: “Prosit. Tidhru li tiftakruh sew il-film. Issa, g˙aliex ta˙sbu li g˙amlu hekk dawn iΩ-Ωew© ©enituri?” Damu ja˙sbuha ftit u g˙alhekk l-g˙alliema ppruvat tg˙inhom bi ftit ˙sibijiet: “X’kien ji©ri li kieku l-bajda baqg˙et filkes˙a? X’kien i˙oss il-missier kieku ma g˙amilx dak is-sagrifiççju g˙al sitt xhur s˙a˙ u tilef lil ibnu? U kieku l-omm ippreferiet li toqg˙od mal-familja tag˙ha, kif kienu se jg˙ixu ming˙ajr ikel...? U binhom, g˙alkemm xtaq li jkun hu ming˙ajr ma ja˙bi d-differenzi li kellu, dejjem Ωamm lill-©enituri tieg˙u fi ˙siebu.”

U kompliet: “Ma ta˙sbux li din il-familja tg˙allimna ˙afna fuq kemm hu sabi˙ li ng˙ixu f’familja li tg˙oΩΩ l-im˙abba tal-membri tag˙ha, li

temmen li s-sagrifiççju huwa essenzjali biex hi timxi ‘l quddiem u li tag˙raf ilprijoritajiet ta’ kull Ωmien kif imiss?”

It-tfal dehru li kienu qed jixtarru sew dawk il-˙sibijiet li kienet g˙adha kif lissnet Ms Theuma. F’daqqa wa˙da, Luke, tfajjel imqareb imma intelli©enti, staqsieha: “Imma Miss, ma ta˙sibx li dan hu nieqes fil-familji tag˙na, speçjalment jekk il-familja jkollha ©enitur wie˙ed, jew meta l-©enituri jisseparaw?”

Dak li kienet qed tistenna l-g˙alliema! “G˙andek ra©un Luke.

Però, a˙na hawnhekk ilkoll nistg˙u nag˙mlu xi ˙a©a, hi x’inhi s-sitwazzjoni tal-familja tag˙na. Vera li tkun aktar diffiçli jekk hemm l-inkwiet fil-familja tag˙na, però xorta wa˙da nistg˙u n˙obbu, nirrispettaw, nag˙mlu sagrifiççji g˙al xulxin, nitolbu g˙al xulxin, ma nxewxux waqt xi argument fil-familja u forsi noqog˙du lura minn xi kelma li tista’ twe©©a’.”

It-tfal baqg˙u msammrin massi©©u, ja˙sbu fuq dan il-kliem tqil imma sabi˙ li qaltilhom Ms Theuma. Il-˙in tallezzjoni kien tar u g˙alhekk Ms Theuma qaltilhom: “G˙andi biçça xog˙ol Ωg˙ira g˙alikom biex tag˙mluha d-dar – Nixtieqkom li tag˙mlu lista ta’ affarijiet li intom tistg˙u tag˙mlu fil-familji tag˙kom biex issa˙˙u ikunu familji sbie˙ u b’sa˙˙ithom u ma jitkissrux

mill-kurrenti negattivi. Fil-lezzjoni li jmiss, min i˙ossu komdu jista’ jaqralna l-lista biex nag˙mlu lista twila ta’ ideat.”

U int – se tag˙milha din il-lista u x’se tinkludi fiha? Tistenniex li ˙addie˙or jie˙u l-inizjattiva biex tgawdi int. Ag˙mel int l-ewwel pass u itlob biex l-eΩempju tieg˙ek iwassal biex ˙addie˙or ukoll jag˙mel il-pass tieg˙u.

U jekk nag˙tu pass wara pass, insiru tassew nixb˙u lil-pingwini tal-film HAPPY FEET! GruppAppostolat Appostolat tat-Talb Grupp tat-Talb

Appostolat Appostolat tat-Talb tat-Talb Intenzjonijiet gÓal MEJJU Ìenerali: Biex f’kull pajjiΩ jittie˙du inizjattivi li jiddefendu u jsa˙˙u l-familja.

Missjoni: Biex Marija Santissma takkumpanja lill-missjunarji kollha meta j˙abbru lil Binha Ìesù.

Isqfijiet: Biex il-komunità çivili tfittex li tg˙in il-familja u sseddaq il-kontribut ewlieni tag˙ha fis-soçjetà.

RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 13

IVA, LILI BIESNI ELVIS PRESLEY Minn ‘filmstar’ gHal soru L-istorja ta’ Dolores Hart

Mother Dolores Hart twieldet fl-20 ta’ Ottubru fis-sena 1938. Kunjom missiera u ommha kien Hicks. Dawn iΩΩeww©u ta’ sittax u sbatax il-sena imma iddivorzjaw meta Dolores kellha biss tliet snin. Missierha, Bert Hicks, kien attur u hi, g˙alkemm Ωg˙ira, kienet in©ibdet lejn il-˙ajja ta’ Hollywood u xtaqet li ssir attriçi.

14 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Wara d-divorzju tal-©enituri tag˙ha, marret tg˙ix man-nanniet tag˙ha f’Chicago u g˙alkemm Dolores ma kenitx Kattolika, bag˙tuha titg˙allem fl-Iskola St. Gregory Catholic School g˙aliex kienet l-eqreb skola. Nannuha kien idawwar il-films f’tejatru viçin u hi ta’ spiss kienet tmur mieg˙u. Mhux ta’ b’xejn li l-©ibda lejn il-˙ajja ta’ attriçi kibret sewwa fiha. F’dan il-perijodu saret Kattolika u, meta g˙alqet ˙dax-il sena, marret toqg˙od ma ommha u bdiet tmur fi skola Kattolika.

Ta’ 18-il sena qalbet isimha g˙al Dolores Hart u bdiet karriera ta’ films li ˙admet ma’ artisti famuΩi b˙al Elvis Presley u o˙rajn. Min jaf kemm tfajliet g˙eru g˙aliha g˙aliex biesha dan il-kantant famuΩ. Óadmet il-parti ta’ soru fil-film ‘Francis of Assisi’. Kienet ukoll tg˙arrset lil neguzjant ta’ Los Angeles li kien jismu Don Robinson.

Il-karriera tag˙ha bdiet meta kienet g˙adha l-iskola. Irçiviet telefonata u riduha tmur g˙al interview f’Paramount Studios.

Marret u mill-ewwel ˙atfuha. Riduha tibda fuq film ma’ Elvis Presley mill-©img˙a ta’ wara. Dolores marret l-iskola u talbet lis-Soru li kienet tmexxi l-iskola jekk g˙andhiex taççetta, g˙ax dik il-©imgha kellha t-testijiet. Is-Soru, ta’ g˙aqlija li kienet, qaltilha, “Binti, min jaf kemm tfajliet jixtiequ jkollhom opportunità b˙al din. Isa, a˙tafha!” U hekk g˙amlet.

Waqt wie˙ed mill-films li kienet qed tag˙mel ˙abiba tag˙ha stednitha tmur mag˙ha biex iΩΩur kunvent tas-sorijiet.

Dolores qaltilha, “U ˙allina minnek, mo˙˙ is-sorijiet g˙andi.”

Imma ˙abibitha insistiet, “Dawn mhux sorijiet b˙al o˙rajn, tafx. Afdani, qatt ma d˙aqt bik!” marret u malli da˙let filkunvent, li kien monasteru tal-klawsura, issa˙˙ret bil-paçi u l-fer˙ li ˙asset. Veru dawn kienu sorijiet tassew speçjali.

Wara dik l-ewwel Ωjara baqg˙et tmur g˙andhom, bejn xena u o˙ra tal-films li kienet tag˙mel. Wara ftit marret fuq il-Badessa u qaltilha, “Ma nifla˙x inΩomm aktar. Imma jien g˙andi vokazzjoni? Meta nista’ nid˙ol mag˙kom?” Il-Madre malajr we©bitha, “Binti, g˙adek Ωg˙ira wisq. Mur kompli g˙amel il-films u jekk tibqa’ t˙ossok hekk er©a’ ejja!”

IΩ-Ωmien g˙adda u Dolores kellha tag˙mel il-parti ta’ Santa Klara fil-film ‘Fran©isku t’Assisi’. Il-film sar f’Ruma.

Waqt li kienet hemm iltaqg˙et mal-Papa Ìwanni XXIII. Bdiet

tispjegalu li kienet qed tag˙mel il-parti ta’ Klara fil-film. IlPapa qalilha, “Int Klara!” Óasbet li qed jirreferi g˙all-parti li kienet qed tag˙mel b˙ala attriçi u qaltlu, “Iva, qed nag˙mel il-parti ta’ Klara fil-film.” Imma l-Papa ˙ares dritt f’g˙ajnejha u re©a’ qalilha, “Le, int Klara!” Dik il-kelma baqg˙et f’qalbha u missitha f’ru˙ha. Il-kelma tal-Papa kienet pass importanti f’˙ajjitha biex tasal g˙all-vokazzjoni tag˙ha.

Wasal iΩ-Ωmien meta ˙asset li din il-˙ajja fil-films, g˙alkemm kienet tog˙©obha, ma kenitx qieg˙da tissodisfaha u ta’ ˙amsa u g˙oxrin sena din l-attriçi, ˙assret l-g˙erusija ma’ Robinson u da˙let soru mas-sorijiet tal-Monasteru Benedittini fil-belt ta’ Betlehem, Connecticut. Tant kienet apprezzata li wara 38 sena spiççat biex saret Badessa jew Superjura tal-komunità tag˙ha. Hekk saret Mother Dolores Hart.

Meta staqsewha g˙aliex ˙alliet il-˙ajja ta’ Hollywood, wie©bet hekk, “Jien ma tlaqtx il-˙ajja ta’ Hollywood warajja.

Sempliçiment ˙assejt forza li ti©bidni lejn ˙ajja o˙ra u tlaqt ni©ri lejha. Qatt ma ˙allejt lil Hollywood. Óadtu mieg˙i u ©arrejtu fil-Monasteru. Il-forza li ©ibditni jg˙idulha vokazzjoni.

U x'xi ˙add li ©enninni warajh insej˙ulu Alla. M’hemmx spjegazzjoni o˙ra. Hija sej˙a ta’ m˙abba li ©©ieg˙elek titla’ l-og˙la muntanja!”

RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 15

Sirt Djaknu…

Biex Naqdi!

16 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Christopher Vella,student ÌiΩwita, ©ie ordnat Djaknu Pari©i.

Hawn jaqsam mag˙na X'fissret g˙alih dinl-Ordinazzjoni.

Fil-21 t’April ©ejt ordnat djaknu fil-knisja ta’ Sant’Injazju f’Pari©i flimkien ma’ g˙axar ÌiΩwiti o˙ra minn-pajjiΩi differenti. Pass importanti fil-mixja tieg˙i b˙ala ÌiΩwita; pass fejn id-deçiΩjoni li nkun ta’ servizz lill-poplu t’Alla se tie˙u dimensjoni ekkleΩjali.

L-isqof, bit-tqeg˙id tal-idejn tieg˙u fuqna se jikkonfermana f’dan is-servizz tal-Knisja.

Il-kliem “djakonat” u “djaknu” ©ejjin mill-kelma griega ‘diakonos’, li tfisser qaddej. L-istituzzjoni tal-ewwel djakni nsibuha fil-ktieb tal-Atti kapitlu 6: “Dan il-kliem g˙o©ob lill-©emg˙a kollha; u g˙aΩlu lil Stiefnu, bniedem mimli bil-fidi u bl-Ispirtu s-Santu, lil Filippu, lil Prokoru, lil Nikanor, lil Timon, lil Parmena, u lil Nikola, proselita minn Antijokja. Lil dawn ressquhom quddiem l-appostli, li talbu u qieg˙du idejhom fuqhom.” (Atti 6, 5-6) Xi tfisser g˙alija l-ordinazzjoni djakonali?

L-ewwel ˙sieb li ©ieni f’rasi hu li d-djakonat hu pass li jwassal g˙allordinazzjoni saçerdotali. U peress li Ω-Ωmien bejn iΩ-Ωew© ordinazzjonijiet hu qasir, kelli t-tentazzjoni li nikkunsidra d-djakonat sempliçement b˙ala pass sekondarju, b’importanza mhux daqshekk kbira. Però llum na˙sibha mod ie˙or.

L-ordinazzjoni saçerdotali ma’ t˙assarx l-ordinazzjoni djakonali; ilpresbiterat iΩid xi ˙a©a mad-djakonat

ming˙ajr ma din te˙odlu postu. Anzi ng˙id iktar minn hekk: il-presbiterat (li jfisser saçerdozju) jitlef il-veru sens tieg˙u ming˙ajr id-dimensjoni djakonali. Jekk il-presbiteru jinsa li l-ewwel u qabel kollox hu djaknu, qadxcvdej, hemm çans qawwi li dak li jag˙mel ma jag˙mlux verament g˙allKnisja u g˙all-poplu t’Alla l-Óallieq.

Infatti San Pawl appostlu jqis lilu nnifsu djaknu kif kiteb fl-ewwel ittra lillKorintin: “U min hu Apollo? Min hu Pawlu?

Huma l-ministri (diakonoi) li permezz tag˙hom intom emmintu u kull wie˙ed minnhom skont ma’ tah il-Mulej. Jiena ˙awwilt, Apollo saqqa, imma Alla hu li kabbar.” (1Kor 3,5-6) U x’tip ta’ servizz a˙na msej˙in nag˙tu?

Dan jista’ jvarja ˙afna skont issitwazzjoni ta’ kull wie˙ed, imma l-ewwel u qabel kollox a˙na msej˙in biex nkunu ma’ Ìesù. Il-Van©elu jirrakkonta kif dan Ìesù “Tela’ fuq

l-g˙olja u sejja˙ lejh lil dawk li ried. Huma resqu lejh, u g˙aΩel tnax li semmihom appostli biex jibqg˙u mieg˙u…” (Mk 3,14). M’hemmx servizz li a˙na nistg˙u nag˙tu ming˙ajr Kristu; m’a˙na xejn ˙lief kollaboraturi ta’ Kristu.

Servizz importanti li d-djaknu, il-presbiteru u l-Knisja kollha, lajçi inkuΩi, a˙na msej˙in nag˙tu hu li nift˙u g˙ajnejna g˙as-sinjali taΩΩminijiet u li ninterpretawhom skont id-dawl tal-Van©elu. Hekk inkunu nistg˙u nirrispondu b’mod adatt g˙all-mistoqsijiet eterni u profondi tal-bniedem dwar is-sens tal-˙ajja preΩenti u fuq ir-relazzjonijiet bejnietna l-bnedmin. (ara Gaudium et Spes 4§1).

Biex inkunu veru ta’ servizz g˙allVan©elu, hemm bΩonn li naraw ilbΩonnijiet tad-dinja tal-lum u nisimg˙u l-karba ta’ dawk li huma fil-bΩonn u nirrea©ixxu skont l-Ispirtu tal-Van©elu, l-Ispirtu ta’ Ìesù Kristu, li g˙adu ja˙dem sal-lum g˙ax, kif weg˙dna hu: “Jien mag˙kom dejjem, sal-a˙˙ar taΩ-Ωmien.”

(Mt 28,20) RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 17

Ir-raÓal tan-nar

Sirt kappillan fir-ra˙al ta’ Darsi, fl-istat ta’ Andhra Pradesh, l-Indja.

Smajt li fil-qrib kien hemm ra˙al jismu Erraobanapalli li kien ilu jeΩisti xi mitt sena. F’dan ir-ra˙al kien hemm grupp ta’ aktar minn sittin bidwi li kienu ta’ kasta g˙olja. Kienu maqsuma bejn Ωew© partiti politiçi. Dejjem huma kienu jirb˙u l-elezzjonijiet lokali (Panchayat).

In-na˙a l-o˙ra tar-ra˙al kien hemm 250 familja Dalit, familji baxxi li kienu s-sefturi ta’ dawk ta’ kasta g˙olja. Dawn ukoll kienu maqsumin politikament. Óafna minn dawn id-Dalit kienu Nsara jew Kattoliçi imma kien hemm ukoll min kien Musulman jew Hindu u dawn kienu ˙bieb mal-Insara. Id-Dalit kollha kienu ja˙dmu fl-g˙elieqi imma l-art ma kinitx tag˙hom. L-iskola primarja tal-Gvern kienet fin-na˙a tar-ra˙al fejn kienu joqog˙du dawk ta’ kasta g˙olja u allura t-tfal tad-Dalit ma setg˙ux imorru l-iskola. Ta’ min jg˙id li fl-Indja il-kasti g˙olja u baxxi ma jit˙alltux. Óadd midDalit ma kien jaf jaqra u jikteb.

Meta bdejt inΩur dan ir-ra˙al u sirt naf b’din is-sitwazzjoni, iltqajt madDalit. G˙all-ewwel iltqajt ma’ kull grupp g˙alih, imma imbag˙ad bdejna niltaqg˙u kollha f’daqqa. Dal-proçess ˙a erba’ snin s˙a˙ imma meta waslu l-elezzjonijiet, id-Dalit kienu lesti li jivvotaw g˙all-‘indipendenza’ tag˙hom.

Irnexxilhom jeg˙lbu l-biΩa’ li kellhom min-nies tal-klassi g˙olja u kul˙add ivvota g˙all-istess kandidat. Hekk reb˙u l-elezzjoni. Kif dawk tal-klassi g˙olja indunaw b’dan, ˙arqu d-djar tad-Dalits.

Id-Dalit li issa ©ew bla dar, ir©iel, nisa u tfal, ˙arbu b’ta’ fuqhom senduqhom g˙al ©o foresta li kien hemm fil-qrib.

Kif indunajt b’dan, rajt kif g˙amilt u organzzajt sistema biex ikollhom x’jieklu.

L-g˙ada filg˙odu, flimkien immarçjajna lejn Darsi, u morna quddiem l-uffiççju tal-Gvernatur. Domna hemm sebat ijiem s˙a˙, sakemm il-kuntrattur ©ie jkellimna.

Ftehemna li jibni ra˙al ©did. Il-gvern kellu jie˙u ˙sieb jibni triq, jinstalla g˙ajn tal-ilma, jda˙˙al l-elettriku u jibni skola ©dida. Naturalment, il-gvern kien se jibni l-istess numru ta’ djar li kien hemm qabel in-nar, ji©ifieri dar g˙al kull tliet familji.

G˙alhekk sibt benefattur Awstrijak li ˙are© il-flus biex kull familja jkollha d-dar tag˙ha. Bil-g˙ajnuna tal-provinçja talÌiΩwiti, il-komunità bniet djar temporanji xi ˙ames kilometri ’l bog˙od mir-ra˙al ori©inali. Flimkien imbag˙ad, bnejna 250 dar.

Ir-ra˙al semmejnieh ‘Agripuri’ - Irra˙al tan-Nar. Berikna dan ir-ra˙al ©did f’Lulju tal-1996. Kienet ukoll il-©urnata meta l-bdiewa tal-klassi g˙olja u dawk ta’ Dalit g˙amlu paçi bejniethom!

Din l-esperjenza jien qabbiltha ma’ dik ta’ Mosé meta mexxa l-poplu millE©ittu lejn l-Art Imwieg˙da. Kull wie˙ed minnha kellu s-sehem tieg˙u x’jag˙ti f’dan l-eΩodu modern u kollha kemm a˙na ˙assejna li Alla kien miexi mag˙na!

Peter Daniel SJ RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 19

L-ISTORJA (Nota: L-istorja ta’ Kevin hija wa˙da imma©inarja, g˙alkemm tirrakkonta fatti li ji©ru fir-realtà. Kull xebh ma’ xi persuna jew fatti reali huwa g˙al kollox b’kumbinazzjoni u mhux intenzjonat. L-istorja ta’ Kevin inkitbet biex turi x’sitwazzjonijiet diffiçli jkollhom bosta tfal u Ωg˙aΩag˙. Dan jg˙inna nifhmu kemm hu mportanti s-servizz “OUT OF HOME CARE” li qed toffri l-A©enzija Appo©©) Omm Kevin kienet ©ejja minn familja b’˙afna problemi kbar; kienet twieldet mit-tielet ra©el li kellha ommha.

Missierha kien alko˙oliku, dejjem fissakra, isawwat lil ommha kontinwament.

Kellha erba a˙wa, tliet subien u tifla o˙ra. Kienet il-kbira u kellha tie˙u ˙sieb ta’ ˙utha iΩg˙ar minnha sa minn meta kellha tmien snin. Kienet anqas biss g˙alqet il-˙mistax-il sena li missierha ma bediex i©ag˙alha tmur mal-ir©iel biex i©©ib il-flus fil-familja.

Ma damitx ma ˙ar©et tqila. It-tarbija kient Kevin. Ma fel˙itx tibqa’ d-dar u telqet g˙al rasha. Ippreferiet trabbi t-tarbija b˙ala single mother. Imma dan ma kien xejn façli. We˙idha, bla flus ˙lief il-ftit tar-relief li kienet tie˙u, x’setg˙et tag˙mel? Missier Kevin kien sparixxa.

Marret toqg˙od ma’ ra©el li, g˙all-ewwel, deher ©enwin. Imma biΩ-Ωmien kollox jinbidel. Re©g˙et spiççat we˙idha u bdiet 20 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

t˙awwad fid-droga biex ikollha biex tg˙ix u biex tg˙ajjex lil binha. It-ta˙wid ©ab aktar ta˙wid. U l-povra tarbija trabbiet f’konfuΩjoni u insigurtà kbira wisq. Mhux ta’ b’xejn li Kevin Ωviluppa bi problemi psikolo©içi u ta’ karattru.

L-iskola ma riedx jaf biha u kien ©a se jaqbad it-triq il-˙aΩina, g˙ax inqabad jisraq.

Flok ˙abs, il-ma©istrat ordna li Kevin jie˙du ˙siebu dawk inkarigati mis-servizzi soçjali. Dawn bdew ifittxu familja li tista’ tg˙in lil Kevin isib dik it-trobbija li qatt ma kellu. G˙alkemm kien beda jit˙arbat, Kevin kellu qalb taddeheb u kienu g˙ad g˙andu biss g˙axar snin. X’˙asra jekk tifel b˙al dak jispiçça jsir kriminal jew imut b’xi overdose ta’ droga! Jekk isib familja li lesta t˙obbu u tag˙tih trobbija a˙jar huwa wkoll jista’ jsalva u jo˙ro© minn-nassa tal-miΩerja li kienet qerdet lil ommu u lil nanntu!

TA’ KEVIN It-trobbija kul˙add jaf x’inhi u kemm hi essenzjali biex tarbija tikber u ssir persuna tajba u f’sa˙˙itha, kemm fil-©isem kif ukoll fil-karattru u l-personalità. Forsi int stess g˙adek qed trabbi. It-trobbija tikkonsisti f’diversi aspetti fosthom l-edukazzjoni tat-tfal, s-sa˙˙a, l-valuri, affarijiet baΩiçi ta’ kura, u l-im˙abba. Dawn l-aspetti iwasslu lillulied sabiex jikbru f’ambjent san u sikur.

Però fid-dinja mhux kollox ward u Ωahar! Sfortunatament fis-soçjetà tag˙na nsibu tfal u Ωg˙aΩag˙ illi, min˙abba diversi ra©unijiet, ma kellhomx l-opportunità li jirçievu trobbija xierqa u jispiççaw f’çirkostanzi fejn ma jistg˙ux jibqg˙u mal-©enituri tag˙hom. U˙ud minn dawn it-tfal ikunu g˙addew minn xi abbuΩ, jew ikollhom problemi psikolo©içi, ta’ edukazzjoni, ta’ droga, jew forsi min˙abba xi diΩabilità. Sforz it-tbatija li jkunu g˙addew minnha, ikun hemm tfal u Ωg˙aΩag˙ illi jkollhom anke im©iba diffiçli u problematika. Però dawn it-tfal u Ωg˙aΩag˙ jista’ jing˙atalhom çans ie˙or fil-˙ajja biex jirçievu dak li je˙tie©u permezz tat-programm “OUT OF HOME CARE”.

Trobbija Speçjalizzata g˙andha l-istess baΩi tat-trobbija normali imma titlob aktar attenzjoni lejn il-bΩonnijiet

partikolari tat-tfal. Min˙abba l-passat diffiçli tag˙hom, dawn it-tfal ikollhom bΩonn ambjent ta’ familja, struttura, attenzjoni kontinwa, jattendu g˙allappuntamenti me˙tie©a g˙al xi kura medika, iΩommu kuntatt ma’ min qed jg˙inhom u, fejn hu possibbli, jiltaqg˙u mal-©enituri naturali tag˙hom.

Il-©id ta’ dawn it-tfal u Ωg˙aΩag˙ ji©i l-ewwel u qabel kollox. Fit- Trobbija Speçjalizzata jrid ikun hemm persuni disponibbli g˙at-tifel jew tifla biex jg˙inu meta jkun hemm bΩonn.

Importanti li min joffri ru˙u biex jg˙in f’dan il-qasam juri impenn s˙i˙ filwaqt li kontinwament ja˙dem id f’id malprofessjonisti sabiex flimkien jing˙elbu l-problemi tat-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙. Biex tara progress fihom je˙tie© ˙afna Ωmien, imma meta tara x’ikunu kisbu f’˙ajjithom permezz ta’ din il-˙idma mag˙hom, t˙ossok kuntent li g˙amilt differenza f’˙ajjithom!

G˙alhekk il-Gvern ˙oloq programm li jismu Out of Home Care, immexxi mill-A©enzija Appo©© u huwa ma˙sub g˙al dawn it-tfal bi problemi li g˙andhom bejn seba’ u tmintax-il sena. Dawn it-tfal u Ωg˙aΩag˙ je˙tie©u trobbija speçjalizzata li tinvolvi familji jew persuni li lesti li jilqg˙u f’darhom lil tfal b˙al dawn.

Jekk tixtieq tg˙in f’din il-˙idma prezzjuΩa ma tfal u Ωg˙aΩag˙ batuti ikkuntattja lilll-A©enzija Appo©©, fuq TEL: 2702 8700 jew ibg˙at email f’dan l-indirizz: outofhome.appogg@gov.mt RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 21

a

a a

L-g˙erf ta’ Alla u l-bluha tal-bniedem (NOTA: Qed in©ibu l-ori©inal bl-IngliΩ biex wie˙ed jista’ japprezza l-kitba a˙jar)

Ag˙ti lil Alla l-a˙jar mhux l-ag˙ar.

(Give God what’s right not what’s left.)

Id-dinja twasslek g˙al tmiem bla tama. Alla jwasslek g˙al tama bla tmiem.

(Man’s way leads to hopeless end.

God’s way leads to an endless hope.)

Min hu kapaçi jinΩel g˙arkopptejh quddiem Alla jkun kapaçi jibqa’ wieqaf quddiem il-bnedmin.

(He who kneels before God can stand before anyone)

Toqg˙odx tistenna l-mument meta jridu jkunu sitt ir©iel li je˙duk il-knisja fuq l-ispalla.

(Don’t wait for six strong men to take you to church.)

M’g˙andniex infittxu kif inbiddlu l-messa©© t’Alla. In˙allu ilmessa©© tieg˙u jibdel lilna.

(We don't change God’s message....!

His message changes us.)

Meta Alla jitlob xi ˙a©a minna, jag˙tina s-sa˙˙a nwettquha.

(When God ordains, He sustains.)

Fil-kitba tal-˙ajja x-xitan jista’ jkun ‘comma’. Qatt t˙allih isirlek ‘full-stop’!

(In the sentence of life, the devil may be a comma. Never let him be a full-stop.)

Ippjana g˙all-futur. Is-sema kien ik˙al meta Noe beda jibni l-arka.

(Plan ahead. It wasn’t raining when Noah built the ark.)

Qatt tqieg˙ed ‘question mark’ fejn Alla jkun qeg˙dlek ‘full-stop’.

(Don’t put a question mark where God puts a full-stop.)

Óafna jridu jaqdu lil Alla, imma b˙ala konsulenti!

(Most people want to serve God, but only in an advisory position.)

Wiççek imkemmex bl-inkwiet?

Mur sal-knisja biex tag˙mel ‘face-lift’.

(Are you wrinkled with burdens? Come to the church for a face-lift.)

Ag˙mel eΩerçizzju kuljum…

Imxi mal-Mulej.

(Exercise daily... walk with the Lord.)

Meta titlob, toqg˙odx tg˙id lil Alla x’g˙andu jag˙mel…

Sempliçiment ˙alli lilu jg˙idlek x’g˙andek tag˙mel.

(When praying, don’t give God instructions… Just report for duty!)

Qatt trikkeb lix-xitan… g˙ax dejjem jispiçça jsuq hu.

(Never give the devil a ride... He will always want to drive.)

Xejn ma jeqred il-verità daqs kemm meta i©©ebbidha.

(Nothing else ruins the truth like stretching it.)

Meta tag˙ti l-˙niena, diffiçli titlifha, g˙ax dejjem ti©ik lura.

(Compassion is difficult to give away because it keeps coming back.)

Min t˙allih jirrabjak tkun qed t˙allih jikkontrollak.

(He who angers you controls you.)

L-ansjetà hi l-kamra mudlama fejn jiΩviluppaw in-negattivi.

(Worry is the darkroom in which negatives can develop.) Çedi pulzier lix-xitan u tara juf ikejjilhielek.

(Give Satan an inch and he’ll be a ruler.)

Kunu sajjieda tal-bnedmin…

Intom taqbduhom u Alla jnaddafhom.

(Be fishers of men… You catch them and He will clean them.)

Alla ma jsejja˙x lil min hu tajjeb.

Jag˙mel tajjeb lil min isejja˙.

(God doesn’t call the qualified. He qualifies the called.)

RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 23

24 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

SAJJIED IPEJJEP...

Kien hemm darba sinjur li kien g˙amel suççess kbir fin-negozju tieg˙u.

Kellu fabbriki mferrxin mal-pajjiΩ kollu. Kien sejjer g˙al laqg˙a importanti fejn kellu jiddiskuti pro©ett ie˙or kbir jiswa l-miljuni. Lema˙ fil-qrib sajjied mitluq jistrie˙ mad-dg˙ajsa çkejkna tieg˙u u jpejjep sigarru…

“G˙aliex ma to˙ro©x bid-dg˙ajsa u tag˙mel xi ˙a©a g˙all-©id minflok ta˙li Ω-Ωmien mix˙ut hemm tpejjep?” qallu b’çertu herra s-sinjur.

“G˙ax qbadt biΩΩejjed ˙ut g˙allum” wie©bu b’kalma kbira s-sajjied.

“B’daqshekk! G˙aliex ma tipprovax taqbad iktar ˙ut milli g˙andek bΩonn g˙al ©urnata wa˙da u tmur tbig˙hom?” insista s-sinjur.

“Imbag˙ad x’nag˙mel bihom il-˙ut Ωejda li nkun qbadt?”

“Ara, miskin, dan ukoll! Bil-flus li taqla’ tkun tista’ ttejjeb il-poΩizzjoni tieg˙ek. Tkun tista’ tixtri mutur sura ta’ nies biex to˙rog iktar il-barra u taqbad iktar ˙ut. Imbag˙ad ikollok biΩΩejjed ˙ut u flus biex tixtri xibka

tan-nylon, li tifla˙ iktar ˙ut. U iktar ma tbieg˙ ˙ut, iktar ikollok flus biex tixtri dg˙ajjes u makkinarju. BiΩΩmien tkun tista’ sa˙ansitra tixtri flotta dg˙ajjes u b’hekk tkun ra©el sinjurun… b˙ali!”

“Imbag˙ad x’nag˙mel?” staqsa b’çerta kurΩità s-sajjied.

“Kif, x’tag˙mel? Tkun mo˙˙ok mistrie˙ mill-˙ajja ta’ g˙ada u hekk tgawdiha kemm trid il-˙ajja, ming˙ajr ˙afna nkwiet!” kompla s-sinjur.

“U x’ta˙seb li qed nag˙mel jien b˙alissa? Mhux di©à qed ingawdiha l-˙ajja?” wie©bu bi tbissima kbira s-sajjied.

Anthony de Mello sj

RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 25

"PROSIT JOE!" Kien id-29 ta’ Diçembru li g˙adda meta mort l-isptar g˙al appuntament mat-tabib tieg˙i, speçjalista taddemm. Óadt qata’ kbira g˙ax qalli li kelli nibqa l-isptar dak inhar stess min˙abba l-kundizzjoni serja f’sa˙˙ti.

L-g˙ada li d˙alt l-isptar nircievi a˙bar mid-dar li ˙asditna wkoll li l-mara ta’ ˙ija Joe mietet. F’din il-burraxka ta’ dulur bdejt is-sena l-©dida 2012.

26 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Óri©t mill-isptar f’kundizzjoni miΩerabbli, bla sa˙˙a, bla aptit xejn u b’u©ig˙ ma ©ismi kollu. It-tlett ©img˙at li g˙addejt l-isptar irçevejt trattament qawwi ta’ drip, lejl u nhar kontinwu, injezzjonijiet u g˙add ta’ pilloli kuljum.

Barra dan kollu kelli t-tbatija li fil-kamra stajt niççaqlaq fil-wheelchair biss, anke biex immur fit-toilet.

Issa li g˙andi sa˙˙a biΩΩejjed f’idejja u subg˙ajja biex jaqbdu biro biex nikteb, qed naqsam mag˙kom xi ˙sibijiet spiritwali, g˙ax a˙na l-ÌiΩwiti m' g˙andniex ˙a©a o˙ra xi ntukom ˙lief li naqsmu mag˙kom kif l-ispiritwalità Injazjana tg˙inna ng˙ixu l-esperjenzi tal-˙ajja tag˙na.

Peress li din l-esperjenza li se naqsam mag˙kom illum bdiet meta mietet il-mara ta’ ˙ija sa nirrifletti mag˙kom fuq kemm a˙na l-bnedmin in˙ossuna differenti minn xulxin meta l-mewt tifridna mill-g˙eΩieΩ tag˙na.

Il-kurΩità tieg˙i bdiet meta smajt fuq irreazzjoni ta’ ˙ija Joe fl-a˙˙ar mumenti tal-˙ajja ta’ martu u dak li kien esprima missieri fil-mewt t’ommi. Skantajt bid-differenza bejniethom it-tnejn. Din id-differenza ta’ kif wie˙ed i˙oss g˙alo˙rajn jin˙ti©ilna nifhmuhom mhux biex nikkritikaw jew nikkundannaw iΩda biex napprezzaw li kul˙add g˙andu s-sabi˙ tieg˙u.

Missieri tilef lil martu ftit aktar minn 50 sena ilu, u ˙ija Joe meta mietet martu ftit xhur ilu. Ommi meta la˙qet l-età ta’ 55 sena mardet serjament u ©iet fi stat li a˙na wliedha kellna

nag˙mlulha kollox: nitimg˙uha, na˙sluha, inlibbsuha, u l-aktar diffiçli li n©orruha minn post g˙al ie˙or fuq si©©u merfug˙ minn tnejn. It-tara© kien difficli wisq! Meta qorbot is-60 sena, l-a˙˙ar xhur ta’ ˙ajjitha g˙addiethom fis-sodda u a˙na qassamna l-˙in tag˙na biex dejjem ikun hemm xi ˙add ma©enbha.

Missieri kien l-aktar wie˙ed li jg˙addi ˙in ˙dejha. Kellu biΩa’ kbir li martu tista’ tmut ming˙ajr saçerdot jassistiha. Kien talab lit-tabib jg˙idlu kif ikun jaf meta it-tmiem ikun qorob biex jista’ jsejja˙ il-qassis. It-tabib qallu li ©isimha spiçça u qalbha, g˙ax b’sa˙˙itha, kienet qed iΩΩomha ˙ajja.

L-aktar sinjal çar li l-mewt tkun qorbot hu meta l-pali tal-idejn u tas-saqajn jibdew jiks˙u. Wasal il-mument meta missieri ˙ass li idejha u saqajha bdew jiks˙u. Óare© ji©ri mid-dar u mar ©irja wa˙da lejn il-knisja. Il-kappillan kien jaf tajjeb lil missieri, kif ukoll il-kondizzjoni t’ommi. G˙alhekk qabad is-suttana u telaq ji©ri mieg˙u, anke jaqfel il-buttuni fit-triq. Issa missieri kien kuntent g˙ax qata’ dik ix-xewqa kbira li martu tmut b’qassis ma©enbha.

Missieri kien bniedem emozzjonali ˙afna, jibki kemm bil-fer˙ kif ukoll bid-dulur. Anke jekk toqtol beççun quddiemu, kien i˙ossu ˙aΩin. G˙alhekk fil-funeral t’ommi g˙ednilu: “Pa, a˙jar ma ti©ix iç-çimiterju g˙ax i˙ossok ˙aΩin!” Meta sema dan il-kliem ried jiblag˙na u qalilna: “X’ji©ifieri? Ma nassistix lil marti sal-qabar?!” Ma

stajniex nikkonvinçuh, imma fiççimiterju, malli d˙alna ©ewwa, millewwel ma fela˙x jieqaf fuq ri©lejh u sal-qabar u lura kellhom iwieΩnuh Ωew©t ir©iel minn spallejh biex iΩomm fuq saqajh. Waqaf ˙dejn il-qabar jolfoq bil-biki. Baqa’ ssumat i˙ares lejn it-tebut li fih hemm l-g˙aΩiΩa martu mejta sakemm it-tebut niΩel fil-˙ofra u tg˙atta bit-trab. Issa j˙ossu kuntent u kburi li lill-martu wrieha l-akbar im˙abba u rispett billi akkompanjaha sal-a˙˙ar.

Issa araw ir-rejazzjoni ta’ ˙ija Joe, li g˙andu 85 sena u martu ftit snin iΩg˙ar minnu. Martu kienet tbati b’qalbha.

Fil-©ranet kes˙in kienet tg˙addi minn agunija kbira. Óija kien dejjem jg˙idli li meta tkun il-kes˙a ma kienx jista’ jaraha titg˙awwe© fuq is-sufan. G˙alxejn kien ipprovdielha l-a˙jar heaters. Meta la˙qet l-età ta’ madwar 76 sena qalbha ddeterjorat sew u spiss bdew je˙duha l-isptar fejn kull darba kienu jΩommuha g˙al xi ©ranet. L-a˙˙ar darba li ˙aduha kienet tassew fi stat ˙aΩin. Óija ˙ass li dik kienet probabli l-a˙˙ar darba li se jarha ˙ajja. Infatti, qabel ma ˙ar©uha g˙al-ambulanza, intefg˙u f’dirg˙ajn xulxin u mlew lill-xulxin bid-dmug˙ u l-bews. Kellhom jifirduhom minn xulxin biex ipo©©uha fuq l-istretcher g˙allisptar. Wara ftit ©ranet mietet.

U hawn jibda l-kuntrast bejn missieri u ˙ija. Wara li martu ˙alliet id-dar biex tmur l-isptar g˙all-a˙˙ar darba, ˙ija nfexx f’bikja kontinwa li ˙add u xejn ma seta jwaqqfu minnha. U hawnhekk fejn beda jiskanta lill-kul˙add, ji©ifieri,

minn issa l-quddiem ma jridx jara aktar x’qed isir fil-©isem ta’ martu, ma riedx jersaq lejn l-isptar biex jara l-martu tissielet ma l-a˙˙ar mumenti ta’ w©ig˙ sakemm tmut.

Dakinhar tal-funeral mar il-knisja g˙aç-çelebrazzjoni imma ma marx l-isptar biex jara wiççha qabel ma jag˙lqu t-tebut u lanqas mar iççimiterju g˙ad-difna. X’kienet ir-ra©uni ta’ dan kollu? Dan hu li stqarr mieg˙i stess: “Nerik, jiena ridt li l-a˙˙ar xena ta’ marti tkun DIK IT-TGÓANNIQA li g˙annaqtha qabel ma ˙alliet id-dar g˙al kollox. Ma ridt qatt li naraha aktar f’agunija, b’dak il-wiçç ta’ katavru jew f’tebut waqt id-difna tag˙ha. Marti tibqa’ dejjem mg˙annqa mieg˙i, b’dik it-tbissima u d-dmug˙ nieΩel minn g˙ajnejha, kif kien meta ˙allejtha g˙al kollox”.

Nistg˙u ng˙addu ˙afna kummenti, u forsi xi ftit kritika wkoll, dwar irreazjonijiet tassew differenti ta’ missieri u ta’ ˙ija. Imma fil-˙ajja m’hemmx mod wie˙ed biss kif tg˙ix esperjenzi profondi b˙al dawn. It-tnejn juru m˙abba kbira u, fuq kollox huma marbuta mal-fidi tag˙na dwar ilmewt u x’ji©ri verament warajha.

Mal-mewt ir-ru˙ tistrie˙ mit-tbatija, imma l-persuna tal-mejjet ma tispiççax. L-im˙abba t’Alla ΩΩommna mag˙qudin, g˙alhekk fil-Kredu ng˙idu: “Nemmen fix-Xirka tal-Qaddisin”.

Minn qalbi ng˙id lil ˙ija, ‘Prosit Joe!’ Henry Schembri sj RM2000-LilÓbiebna • mejju 2012 • 27

28 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Il-familja Collins marru g˙al picnic fil-park favorit tag˙hom. Waqt li t-tliet subien tag˙hom William, Paul, u Michael, lag˙bu flimkien, ji©ru ’l fuq u ’l isfel fuq l-g˙oljiet b’kemm kellhom sa˙˙a, il-missier lesta l-ikel u l-omm firxet id-dvalja u ˙ar©et il-platti u l-puΩati.

F’daqqa wa˙da, semg˙u lit-tifel iΩ-Ωg˙ir tag˙hom iwerΩaq u jg˙ajjat bl-u©ig˙.

Il-©enituri marru bil-©irja fid-direzzjoni tal-g˙ajjat. Sabu lil Michael, it-tifel ilkbir, bilqieg˙da fuq ˙uh William li kien qed jg˙ajjat bl-u©ig˙.

“Xid-dinja g˙amiltlu lil ˙uk?” saqsiet l-omm lil Michael. “Ilni ng˙idlek biex ma taqbadx mieg˙u” “Ma qbadtx mieg˙u! Ma g˙amiltlu xejn.” ipprotesta Michael.

“Mela g˙alfejn qed jibki? Ovvja li we©©ajtu.” irra©una l-missier.

Michael ˙ares lejn ˙uh tan-nofs, Paul, bit-tama li dan itih palata. Kif ra li dan ma kienx se jg˙inu, ipprova jo˙ro© mis-sitwazzjoni bi skuΩa o˙ra: “Konna qed ni©ru ’l fuq u ’l isfel fuq l-g˙olja u waqt li William kien tiela ’l fuq, jien kont qed ni©ri ’l isfel.” Michael re©a’ ˙ares lejn ˙uh Paul, imma nduna li Paul kien qed jie˙u gost b’din ix-xena.

“Eh u mbag˙ad x’©ara?” saqsew l-omm u l-missier kwaΩi f’daqqa hekk kif raw lil Michael jieqaf.

“Eq, x˙in kont nieΩel ’l isfel, bqajt die˙el fuq William g˙ax ma stajtx nieqaf min˙abba r-rankatura tanniΩla. G˙alhekk qed jibki... Imma jien m’g˙amiltx hekk apposta, promise!” kompla Michael.

“Allura kellek bΩonn tibqa’ g˙addej minn fuqu?” saqsa l-missier b’ton li juri li ma ried jisma’ xejn ˙lief il-verità.

Michael waqaf g˙al mument biex ja˙seb kif ©rat eΩatt l-affari u f’daqqa wa˙da, donnu rrealizza eΩatt x’©ara.

“Kont g˙addej ng˙a©©el wisq biex nieqaf, u, ˙eq, William inzerta kien g˙addej minn fejn kont g˙addej jien.”

Qalilhom “Ma, Pa, a˙fruli, jiddispjaçini ta’ vera!”

Fil-˙ajja kemm-il darba a˙na wkoll bqajna g˙addejjin minn fuq xi ˙add.

Kemm-il darba we©©ajna s-sentimenti ta’ xi ˙add g˙aΩiΩ g˙alina g˙ax konna qed intellqu mal-˙in biex nag˙mlu xi ˙a©a ‘importanti’. U, b˙al Michael, ˙afna drabi jiddispjaçina meta jkun tard wisq biex nirran©aw is-sitwazzjoni.

Kemm niΩbaljaw jekk na˙sbu li biex naslu fejn nixtiequ rridu ni©ru tant li l-˙ajja ssir ©irja wa˙da sfrenata minn ˙a©a g˙all-o˙ra.

X’differenza tag˙mel kemm ng˙a©©lu Ωejjed biex, ming˙alina, naslu xi mkien? Kemm-il darba, ladarba nkunu wasalna, insibu li hemm xi ˙a©a o˙ra tistenniena. U er˙ilna nitilqu f’©irja o˙ra sfrenata biex inla˙˙qu dik il-˙a©a l-o˙ra. U hekk ma nieqfu qatt...

Ara dal-ftit ˙sibijiet jg˙inukx tie˙u l-˙ajja ftit aktar bil-mod. Il-Malti jg˙id: min jimxi bil-mod jasal kmieni. Din hi verità.

• Jekk qed ti©ri biex ming˙alik ta˙rab minn xi problema jew dwejjaq li tinsab fihom, ftakar li l-problema u d-dwejjaq se ©©orrhom mieg˙ek.

• Il-©iri sfrenat ma j˙allikx tintebah kemm tkun tlift id-direzzjoni ta’ fejn sejjer.

• Il-paçenzja g˙andek l-aktar bΩonnha meta tispiççalek.

G˙alhekk Ωomm dejjem riΩerva tag˙ha mrekkna f’qalbek.

• Meta ng˙a©©lu fil-˙ajja, nid˙lu fl-illuΩjoni li dak li nkunu qed nag˙mlu jkun ‘importanti’. Jekk nikkonvinçi lili nnifsi li g˙andi ˙afna x’nag˙mel nibda nemmen li jien importanti • Jekk nimxu bil-mod a˙na stess nintebhu kemm hemm x’titg˙allem mill-˙wejje© sempliçi tal-˙ajja. Fil-©irja nimmissjaw l-essenzjal.

• L-iktar ˙a©a importanti hija l-paçi f’qalbek. U l-paçi ma nsibuhiex fil©enn u l-©iri, imma meta nag˙tu l-˙in lilna nfusna biex ingawdu dak li nkunu qed ng˙ixu – il-mument preΩenti.

• Il-©iri Ωejjed idallam il-mo˙˙, ikeççi l-˙bieb, itella’ l-pressjoni u j˙alli ˙afna nies imwe©g˙in wara kull pass li tag˙ti.

KILT FTIT CHIPS M'ALLA Tifel Ωg˙ir xtaq jiltaqa’ m’Alla. Hu kien jaf li, biex jasal g˙andu, it-triq kienet twila; g˙alhekk, ˙a bagalja u ppakkjaha biç-Chips u po©©a wkoll ftit bottijiet luminata. Telaq g˙al g˙onq it-triq.

Kien mexa biss xi tliet kantunieri meta ltaqa’ ma’ ra©el anzjan li kien bilqieg˙da fuq bank iççassat lejn il-˙amiem li kien hemm f’dak il-©nien. It-tifel po©©a ˙dejh, feta˙ ilbagalja u kien se jibda jixrob.

Fil-˙in induna li r-ra©el kien jidher bil-©u˙ u, g˙alhekk, offrielu ftit Chips. Ir-ra©el malajr aççetta u tbissimlu. Littifel tant g˙o©bitu dik it-tbissima ˙elwa li xtaq jer©a’ jaraha u offrielu x’jixrob ukoll. Ir-ra©el re©a’ tbissimlu u t-tifel ried itir bil-fer˙!

G˙addew in-nofs ta’ nhar kollu hekk, jieklu u jitbissmu ming˙ajr ma jlissnu kelma.

Mal-g˙abex, it-tifel ˙assu g˙ajjien u qam biex imur lura. IΩda, ma kienx g˙adu mexa ftit passi, meta dar lura u mar ta tg˙annieqa kbira lir-ra©el. Dan, min-na˙a tieg˙u, tah tbissima li ma kien se jinsiha qatt.

30 • mejju 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Kif wasal id-dar, omm it-tifel indunat li wiçç binha kien jixg˙el bil-fer˙ u staqsietu: “ X’g˙amilt illum biex tidher daqshekk fer˙an?” “Illum kilt m’Alla,” irrisponda t-tifel , “u, taf xejn Ma, qatt ma rajt tbissima b˙al tieg˙u!”

Ir-ra©el anzjan ukoll mar lura d-dar fer˙an se jtir. Ibnu baqa’ mistag˙©eb bil-˙arsa ta’ paçi li ra fuq wiçç missieru.

Qallu, “Pa, x’g˙amilt illum biex tidher daqshekk fer˙an?”

Ir-risposta tieg˙u kienet, “Illum mort sal-©nien u kilt iç-Chips m’Alla. U taf li Alla jidher iΩg˙ar milli kont na˙sbu jien!” Óafna drabi lanqas biss nindunaw kemm nag˙mlu ©id meta nitbissmu lil xi ˙add, ng˙idulu xi kelma ta’ ©id, nisimg˙uh, infa˙˙ruh, nag˙tu kasu – dan kollu jista’ jbiddel il-˙ajja ta’ bniedem ie˙or.

Apprezza lil min tiltaqa’ mieg˙u! Mur kul m’Alla... u lestilu ftit Chips.

Ulied il-Missier L-istorja tal-Holqien bl-istampi 14

Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi.

Imma, hekk mhux sewwa…

G˙alfejn qed tirrabja? G˙ax ˙adt g˙alik? Jekk tag˙mel l-affarijiet sewwa, ta˙seb li ma naççettakx?

It-Twissija

Imma jekk ma toffrix is-sagrifiççju minn qalbek, id-dnub se jirb˙ek. Isa, kun kura©©uΩ u irba˙ lilek innifsek.

Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista.

L-G˙ira tirba˙ U Kain ifur bir-rabja u jfarrak l-artal ta’ Abel I©ifieri Alla ja˙seb li m’g˙andi n˙oss xejn quddiem dal-preferenzi kollha. Kif jista’ jkun?

Mela, jien bniedem ˙aΩin, hux hekk? Kull ma nag˙mel jien ˙aΩin u li jag˙mel Abel hu tajjeb!

Il-Qtil ta’ Abel

Hemm arah! Hu l-problema, mhux jien!

Ara, qtiltu. M’hemmx x’tag˙mel issa.

Fittex a˙rab qabel jaqbduk.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli.

G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk IMPORTANTI li ©©edded l-abbonament Ibg˙at ismek, l-indirizz u n-numru tat-telefon flimkien mal-˙las g˙all-abbonament tieg˙ek fl-indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal-05.00 tal-abbonament regolari.

Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l-˙las tas-snin mg˙oddija.

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-MOBILE Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 8916 5061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 (li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali.

Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

NOTA GÓAL DAWK LI GÓANDHOM ÓLAS B’LURA: Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar.

G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

Biex i©©edded

PERMEZZ TAL-Internet mur fuq il-website www.rm2000.org Tista' t˙allas permezz tal-PayPal

WK KOLLHA GRAZZI MILL-QALB LIL DA GÓAJNUNA IU LI QED JIBGÓATU OFFERT RM2000-LilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna In‐Naxxar NXR 2067 Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: rmlh@jesuit.org.mt

SE NIBDEW NAGÓMLU SFORZ BIEX NFAKKRU… Nirringrazzjaw lill-qarrejja tag˙na g˙all-g˙ajnuna biex l-RM2000-LilÓbiebna ikompli l-missjoni tieg˙u. Ming˙ajr il-˙las tal-abbonamenti u l-offerti tag˙kom dan mhux possibbli. G˙alhekk qed nag˙mlu aktar sforz biex infakkru l-qarrejja meta g˙andhom jibg˙atu l-˙las tag˙hom.

Qed nibdew sistema ©dida li nfakkrukom meta l-abbonament tag˙kom ikun wasal biex jag˙laq.

F’Marzu, Ìunju u Settembru ta’ kull sena l-abbonati, li j˙allsu bil-posta jew bl-sms u li l-abbonament tag˙hom jag˙laq f’dak iΩ-Ωmien, se jbdew jirçievu nota li tfakkarhom biex i©eddu l-abbonament g˙as-sena ta’ wara.

F’Diçembru ma jintbag˙tux noti personali, imma jkun hemm, b˙as-soltu, formoli biex wie˙ed i©edded l-abbonament.

Nirringrazzjaw lill-Qarrejja li jibg˙atu l-˙las fil-˙in. Jekk dan ma jsirx qed ikollna diffikultajiet biex in˙allsu l-kontijiet kbar li jkollna kull xahar.

INFAKKRU LI L-ABBONAMENT TA’ S5 FIS-SENA HUWA BAXX WISQ. MA NGÓOLLUHX BIEX KULÓADD IÓOSSU KOMDU LI JIBGÓAT L-OFFERTA LI JIXTIEQ MAL-ÓLAS. IRRIDU LI NIDDEPENDU FUQ IL-ÌENOROÛITÀ TAL-QARREJJA. Nirringrazzjaw lill-abbonati li di©à qed jibg˙atu offerta mal-abbonament tag˙hom.

Fr Paul Editur

Carpet Zone ©entilment joffri Dirt Controller b˙ala rigal g˙ar-rebbie˙/a tal-Crossword Puzzle

Tisliba mejju Mimdudin: 1. Fuq ponot subajk (6) 4. G˙ajta ta’ fer˙ meta tinstab skoperta ©dida (6) 7. Qabel konna nkejlu distanzi kbar b’dan mhux bil-kilometru (3) 8. Dan nobbli (6) 9. Isem antic g˙all-Imdina (6) 10. Ma tintinx (4) 12. Noe’ kien bena wa˙da biex isalva l-umanita (4) 14. Sparatura (3) 15. Ara 16 Mimdudin (3) 16. u 15 Mimdudin: Attakk (6) 18. Din g˙andha t-tfal (3) 20. Xtaq (4) 21. Tg˙allmet ix-xog˙ol u ˙adet ilkunfdenza (4) 24. Dak li g˙andu x’jaqsam mal-vapuri (6) 25. Bag˙ad. Ma riedx ikollu x’jaqsam ma’ (6)

26. Temprin (3) 27. San Ìovanna ................ , fundatriçi tas-sorijiet tal-Karita (6) 28. Rabba tfal mhux tieg˙u (6) Weqfin: 1. Çafçifa, forza tal-mew© (6) 2. Ûarbun ta’ ©ewwa (6) 3. O˙xon (4) 4. Kappel tal-metall g˙as-suldat 5. Telaq art twelidu u mar jg˙ix pajjiΩ ie˙or (4) 6. Jasser …………., mexxej Palestinjan (6).

11. Mhux imwa˙˙lin g˙al ftit Ωmien(5) 13. S˙ana w bard ta’ xi pajjiΩ (5) 16. Óuta li aktarx nikluha mnixxfa u mmel˙a (pprofumata?) (6) 17. Moqdi, l-aktar waqt l-ikel (6) 18. Lvant (6) 19. Ra˙al Malti qrib ir-Rabat (6) 22. Raspa ssibha fil-Peru? (4) 23. Mhux imbag˙ad (4)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ April 2012 huwa Mr C. Borg minn Pembroke IMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LIL ÓBIEBNA, 78 Marquis Scicluna Str, Naxxar NXR 2067 It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar.

Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

TWEÌIBA TAT-TISLIBA april 2011 MIMDUDIN: 1. Randan 4. Passju 7. JMA 8. Katina 9. Lestew 10. Rari 12. Null 14. Spa 15. RAI 16. u 20. Figolla 18. AAM 21. Ilma 24. Darras 25. Irxoxt 26. San 27. Amanda 28. Twissi WEQFIN: 1. Rikors 2. Natura 3. Njam 4. Palm 5. Settur 6. Ugwali 11. April 13. Laqam 16. Fosdqa 17. Glorja 18. Alfons 19. Martri 22. Issa 23. Çint

COUNSELLING

Disinn • Outlook Coop

Jekk qed tfittex servizz ta’ counselling

Ansjetà – Stress – Tensjoni - Alko˙ol – Drugs – Addictions - Diffikultajiet f’relazzjonijiet – Tqala mhix mistennija – Sitwazzjonijiet diffiçili o˙rajn

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite Post Office)

Mrs Grace Gatt Dip. Counselling Çempel: 9966 6663 (mit-Tnejn sal-Óadd) Tibqax wa˙dek. A˙na lesti nisimg˙u u ng˙inu

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin Sliema

Anthony Wirth

˙u Fr Robbie Wirth sj

ALLA ˙alaq il-bniedem... u l-bniedem qal:

"JIEN kapaci naghmel ahjar!" u ALLA qal...

u l-BNIEDEM qal...

• Ra©el u mara ˙alaqhom

• Mara jew ra©el, mhux l-istess?

• Dak li g˙aqqad Alla ma jifirdux il-bniedem

• G˙ax m’g˙andux ikolli çans iehor?

• Dak li jitnissel fik hu bin Alla

• Dak li jitnissel fil-laboratorju huwa ibni

• Óudu u kulu, dan ©ismi • Jien hu Alla sidek • Ma jkollokx ie˙or g˙ajri

• Ìismi tieg˙i. Niddeçiedi jien!

• Min i˙obb il-verità, jisma’ le˙ni

• Il-verità ma teΩistix!

• Kul˙add g˙andu alla g˙alih!

• Kul˙add g˙andu dritt jemmen li jrid