CONSTRUCTEUR

Page 1

&$%)

%( &$%)* *

# # ! !

"$ ' + " "

! % ! # !" " " "

# # ' !(&

Industriële dempingstechniek:

Voor meer dan alleen standaardoplossingen!

Bestel nu onze nieuwe catalogus

Een onmisbaar handboek

Snelheidsregulering Vibratietechniek

Dempingstechniek

Veiligheidsproducten

voor alle standaard machinecompontenten. • meer dan 2000 pagina’s • overzichtelijke maattabellen

Meer informatie? T +31(0)165 - 714 455

Vraag aan via onze website.

Vraag de gratis ACE catalogus aan via benelux@ace-int.eu www.ace-ace.com

Drabbe BV industriële machineonderdelen

by ACE

E

Alles. Altijd. Top.

C

• 1.330 productseries

S E R VI

drabbe.nl

High Precision & High Performance

Levertijd alle modellen binnen 6 weken! Güdel AG Echelpoelweg 1b 7595 KA Weerselo Netherlands

Phone +31 541 66 22 50 Fax +31 541 66 18 74 info@nl.gudel.com

www.gudel.com

! $%#& % &#/ "# )'(+, # #. *

0 (+, -+ 8;> :733 . ', * "' = = ' * K , 39 55 53 ;3 67 *=2 ' *J&1 -+"' ++& " ='%

*,# '$ , K , B38:3C 83 76 35

&=! '$ ,J&1 -+"' ++& " ='%

(+ (, K #=)(,J&1 -+"' ++& " ='% %+ ,! & *+ K , B38:3C 83 76 5:

=% & *+J&1 -+"' ++& " ='%

*, *" ++ '> *,"#' *(+,>

" & . ' ( *,> ( " *> '$ ' %+> *#(% "' ",

. ' -+"' ++& " . (+, -+ 8;> :733 . ', * K *= = = ( *% ' 5; ///=&1 -+"' ++& " ='%

0

( / *, K B3C9 55 :< 99 66

*=+/ *,J&1 -+"' ++& " ='% ' " %"'$ K B38:3C 83 76 85 *=/" %"'$J&1 -+"' ++& " ='%>

('# (%+"'$ K 38:3C 83 76 85>

(* *+= ' "' *"' J&1 -+"' ++& " ='% /(* ' -", .( * (. * '$(&+," E % ' .((* ! , . *, '," / 2 ' 4<<3=

((* .* ' (. * ('' & ', '> 2(* "' ' ( * +/"#2" "' ' $-', - %% ' & ,? H64 8: 3 83 76 58 0 ' ' *? H64 8:3 83 76 << K "% ' ' *? $% ', '+ *." J ('+,*- , -*='% K !*"#. ' ' *? -+"' ++& " . K ('+,*- , -* K (+, -+ 8; K :733 . ', *

* ('' & ', *% ' G 555>83A

* ('' & ', -", '% ' G 58;>33A ,- ', ' G 83>33 ) * # * A *"#2 ' 2"#' 0 %= <I ' G 6><8 &"'"+,* ," $(+, ' 0 %= 54I K * ('' & ', % , ,(, / *()2 "' = "' " "' . ' ! , ('' & ', $ ' + !*" , %"#$> ) * D& "% ( , % ('"+ ! + !" '> -", *%"#$ *" & ' ' .((* ! , "' . ' ('' & ',+) *"( @ ' " ' ."' , -,(& ,"+ ! . *% ' "' )% ,+=

. *' & . ' *,"$ % '> , $ '"' ' ' (,(F+ -", ('+,*- , -* "+ +% !,+ &( %"#$ ' + !*" , %"#$ ,( +, &&"' . ' -", . *=

Op de Hannover Messe liep ik een concullega tegen het lijf die het opgevallen was. Ik zei dat ik eigenlijk op de voorpagina van alle edities van Constructeur dit jaar wilde zetten ‘’ Weg met...’ en dan nog wat daarachter. Hij zag er de grap wel van in. Ik doe het trouwens toch maar niet. Want na twee keer is het wel mooi geweest. Maar goed. Hoe zat het ook alweer met die eerste van dit jaar: Weg met (de) Constructeur? Deels is die titel in dat nummer wel verklaard. Een kant van het verhaal is dat een onderzoeker suggereerde dat ook constructeurs en ontwerpers door kunstmatige intelligentie hun baan niet zeker waren. De creativiteit die bij het vak komt kijken kan zo maar worden overgenomen door een algoritme. Hij zag dat wel gebeuren. Niet volgende week, niet volgende maand. Maar misschien wel over een paar jaar. We gaan het allemaal zien. We gaan in elk geval niet stoppen met Constructeur. Zo kon je het wel lezen natuurlijk. En dat was natuurlijk ook de bedoeling. Maar er stond natuurlijk ook nog wat onder: ‘Of wordt het ‘de boer op?’ En dat is wat we eigenlijk bedoelen. Constructeur wil u meenemen. Waar naartoe? Bijvoorbeeld naar locaties waar je niet zo eenvoudig binnenkomt. Omdat ze het er gewoon druk hebben. Of gewoon een beetje voorzichtig willen zijn met wie ze allemaal binnen laten. Maar die wel een verhaal hebben dat voor ontwerpers en constructeurs heel relevant is. En dat ze een select groepje lezers echt wel willen vertellen. Omdat wij het ze netjes vragen. Een van de onderwerpen die we willen aanpakken is 3D-metaalprinten. Composieten zijn een ander onderwerp. Vanwege hun eigenschappen zeer in trek in de luchtvaartindustrie. Maar om ze nu alleen maar rond te laten vliegen? Daar weten ze op Technology Park Ypenburg heel wat van. En die betrokken bedrijven willen de kennis die zij samen hebben opgedaan best delen. Waarom je bijvoorbeeld een ontwerp in metaal niet 1-op-1 kunt kopiĂŤren naar een composiet. Wie dat en meer wil weten –houd de middag van 7 mei vast vrij– moet mij een bericht sturen. Ook als 3D-metaalprinten uw interesse heeft. Wie het eerst komt, het eerst maalt.

1 )'(-

E , -, -*+* !, () "'!(- . ' ", ,"# + !*" , /(* , -", *-$$ %"#$ .((* !(- 'F=

(%(*+ ' =.=> %+ 'D ((* *-$$ *"# ( %( +> '+ ! 3343D998;

( ' + , * - , - * 7 5 3 4 <

% ! !!

$ " $ !% $ ˆv®§çò Ȍ¨ÂŒÃ›ÂœÃƒÂœÂŒÃ€ÂŒÂƒ¨v­ÂŒÃƒ ÂŒ® ýŒ§Ãˆv§ÂŒ¨ï¨­Ãƒ ˜È (³¨¨âÃœ³³Âˆ ܌¨¨ÂœÂƒÂšÃˆ ‚ò ÂŒá³Ãƒ§ÂŒ¨ÂŒÃˆÃˆÂŒ® vv® ÂŒáȌÀ®ÂŒ švÀ®vÃÌ® ˆœŒ ˆŒ ˆÀv—ŒÀ ‚³Ã›ÂŒ®­ÂŒ®ÃƒÂŒ¨ò§ÂŒ §Ã€vƒšÈ & " 0 % & "# $ $ ˆv—Œ¨ò§ÃƒÂŒ ܌À§ Ûv® ½v§ÃœÂŒÂ— #%! " & $ & #0 " ÂŒá³Ãƒ§ÂŒ¨ÂŒÃˆ Û³³Ã€ ¦ÂŒ ˆËœ­Ƣ

+ ,

%'

& " " ' % $$ " % $ $ , 2!" $ " %'0 " ) & $ "#$ $ Ûv® šŒÈ ¦vvÀ ˆŒ ½Ã€v§Ãˆò§ÃˆÂŒÃƒÃˆÃƒ ç³Ã‹ÂˆÂŒ® ‚Œ—œ®2 ®ÂŒ®Æ› vÈ ÈòˆÃƒšŒ­v Ãȳ®Âˆ ®ÂœÂŒÃˆ ÛvÃÈ ÂŒ® šŒÈ %%" $ $ & " " $ $ "#$ & & "# 0 " $ # 2 #$"% $ %" % $ " " $ $ #! 2 $ % " & !" & & " %' ! $ #$ $ 0

*) " $( & $

- !' !" . - " & " ##.

$ $ & $ $( & $ +- #$ $ & % & # " # $ "% $ 0 ' $ $ " & ") $$ " % " ! ˆœŒ Âœ® ˆœŒ À³¨ ³³§ çò® È܌ŒˆŒ ¨Ã‹ÃƒÃˆÃ€Ã‹­ ۜŒÀÈƛ " % % $ $ ! $ ! # $(2 2 # ! ) # $ " & " $ " % $ ) % % ) 0

:vÈËËÀ¨ò§ ܌À§Ãˆ šŒÈ $³Ã€­Ã‹¨v OÈˈŒ®Ãˆ $ $ +/ $ 2 # " $ " # " $" # " ' % #% #& & " "# 3 .** %"" $ 0 !$ # " " ( # ' " $ ) $ " & "' " 0 ' " $ $ % # 1

,

vÈ $ Ãȳ ®Ã½ ÀvÈ ½ËÈ Ë È ³®ÈÜ À½ ® 9³ À :vÈËËÀ ® ¨³³½ Ûv® ­ ¨¦³ ® ® ¦vÀ ® È ½ À È ³ư ® À Ɯ à ®³ çvv­ § ® ƛ 9 È ® ³³À¨ò § ³® ưƹ À ®ÈË ®ƺ v¨Ã À Ã˨ÈvvÈƛ 9vvÀ ®v ³® À v® À " 6 ( 6 ! % #6 " #6 ' " 6 ' "#6 %( 6 " #! # $ % $ ( ®Ã Èò Û³³À ® Û³¨ËÈ ³®v À Ë È v ® À ÃÈv½ƛ

ŭŲƛŬŬŬ LǪ ưËÀ ®Ɯ ŲŬŬŬ ËËÀ ưÜ À§ ® ®³ ®Ã ŮűƛŬŬŬ ËËÀ Ûv® vv®Û˨ư ¨ ® ý v¨ ÃÈ ®ƛ v® vvÈ È ® ' $ ' " "# ½À³¦ Èƛ v¨Û Ü ¨¨ È Û³³À OvÀ ®Ãƛ ¨ à §Àv® ® ³ËÜ À ³ È ®Ë ®­vv¨ ® ƹ À³³Èƺ ® Üò ÃÈ vÈ ³½® ËÜ ­ È O% ưŮűŬƜ ò ư ®vv­ ƹ vÀ¨ƺƛ ¦³® ÃÈ vv®Ü ®ÃÈ ® OvÀ ®Ã % v®È Àv® ưÀ §Ã À ® ư " # ' " ) ¨vÃÈ­³­ ®È Ûv® ŮűŬƛŬŬŬ ȳ®­ È À ® ® ­vá ­Ë­ ¨vÃÈ Ûv® űŬŬŬ ȳ®ƛ

$ ## ! " # "# " & %# %# ## %# ## + " + "

#! %)

$ "

"

. .. . /4 .07.1 /5 273 0, /3

!

$ " ! -0 $ $ $* ' $ çò ® È ® È ƛ 4 Ã Û À À ³½ ½v ®v ŭŲƛ ## " ! ' ' # " " " # ® À³ ³ÈÃ È ÜvvÀ ³À ®ƛ ( È Û ¨ Ãư ¨ Èà À­ IO :³½È ** Ûv® I ¨ç à ³®ÈܳÀư ½ ® Û³³À ȳ ½vÃà ® ® È³È I4 Û³¨ ®Ã :ƨ * ŲŭŰŵŲưŭƛ 9 À ³½ ½v ®v Ųƛ ƪ$³È³Ɲ I ¨çƫ

# ! $ "

I ¨ç ®ÈÀ³ Ë ÀÈ

! " ! ` Ü ¨ ³®ÈÜ À½ ® ­ È ® I À ³À­v® 4 Û ¨ v À ³³À ® v® À ­³ ¨ò§ ­ À v® Ë È È Üò§ ® ®vvÀ Èâ½ Űƞ ® Û ¨ Ûv¨¨ ® ³Û À ­ ®Ã ³® À ® ³®®³ ËËÀ Û³³À v½½¨ vÈ ƛ :³ Û³³À Üòç ® Ûv® ®³À­ Üvà ³³À Û³ À Ɯ ³®ÈÜ §§ ¨ I ¨ç vvÀ³­ È Û ¨ è Èà À­ IO :³½È ** Ûv® È Èâ½ ůƛ ç ÛvÀ v®È Ã¨Ë È ³ ç³® à ۳¨¨ Ë È ® Ã È³È ³½ v Ûv® Ûv® vv È ® ­³ ¨ vÈ Ã ³®ÈܳÀ½ ® Û³³À ȳ ½vÃà ® ® È³È I4 Û³¨ ®Ã :ƨ* ŲŭŰŵŲưŭƛ ! ! ! !

"

% ! $ !

# # " ÛÀvv È ³­ vÀÀ À ÛÀò ³ v¨Ã ® È §v À ! (

­ ®Ã ® ­v ® ®³³ çv§ ¨ò§ Ãƛ

*® ½À³ Ë È Ã È³À ® ¨³ ÃÈ § çò® ¨ Èà À$

ÛÀvv È ³­ vÀÀ À ÛÀò ƛ

ð á ¨ Û ¨ 󽨳Ãà ® ® à À(

# # " $ " ®Û³Ë ç ® Àư³®ÈÛv® À ½À ® ½ ÜvvÀ ò # # #

! $ ! # " (

§ ® ³³À ® ­ ®Ã ³ òÛ³³À ¨ ÈÀv®Ã( % # ! !

$

³®­ ¨¨ò§ v à v§ ¨ ® Ûv® Û³¨¨ & ' Ûv® î ¨ ® Ûv® òÛ³³À ¨ ® À³ ³È ) ! ) ! ! $ ! ( ( È ® ³­ ® ÛvvÀ¨ò§ ç³® "

" $ `ìk*% : ` Sư : L % 4% _*:% ! ! !

® Ë Ü Èư ® À ¨ Û ® çò® ³½ ®³­ ® ® È §v À Ûv® Û ¨ ƛ ò " ! ! !

"

Ë È vv® Ûv® 9v ® À Ȩò® ÜvvÀ ® * .& % $ ( &($ % , # = > % * & @.- (A , # )$ *( ? ¨ ® ­³ È ® çò®ƛ ® À à ³v®v¨âÃ È vv® ³ ³³ È I4 ­³ È çò® ÜvvÀ ò ¨ ÈƝ ³ & ( * : & * ( % *(&+- ( ( ³½¨³Ãà ® ­³ È çò®ƛ ( *( % * ( %& - # %) , ( % ( % % &' % - *? % ( # , % 9 & # %&($ < 50385 % 1/04 ,&&( * ()* % Û À v® ÈËÃà ® Èâ½ §¨vÃà ® Ûv® ³®? * *#&&) - (" % , # ),&&(. % % % = >: * , # ) %* ( * *)% , + = ? Èâ *®È À Èâ 4 Û ¨ ƪO*4ƫ Ʋ Û³¨ ®Ã * ŲŮŬŲŭƫ % $ * , % *(&+- ( - ($ % )*+( % % , # ) +% * $& * , (,+## % = * .&!+ )* )'(&" % ( &($ %

, # ,&# %) 02738>9 * # (*& vÈ ¨ Èà À­ ® Ûv® Èâ½ Ů Ã ® à ­ ŮŬŭű v¨¨ ® ®³ ­vvÀ çò® ȳ ÃÈvv® ® ȳ ½vÃà ®? % *&* ( &($ % , # & 0 % 4 ŭƛ òç³® À Üvà vÈ À ³½ vÈ ­³­ ®È ®³ ® ¨ Èà À­ ® Ûv® Èâ½ ů ³½ ­vÀ§È ÜvÀ ® ç³Ë ® ½vÃà ® ò I4 ƛ % ÀË § Àà - ( % ( &&( -&% % &$ ,&&( % ® Û vË Ë È È Üò§ ® ®vvÀ Ʋ Ûvv§ À³È À ® ËËÀ À Ʋ à À­ ® Ûv® È Èâ½ Ű ®¨ò§ ³ ¨ çò® Û³³À çÜvvÀ À "# )) 9 ¨¨ À ® Û³³À I ¨ç ³­ ®³ Û´´À Ü ÈÃÜò? . % % * . ** % &' &%*- "" # % , % % ¨ Èà À­ Èâ½ ůƛ È Ã È Û ¨ è È? ) ($ &'* -&( % * & .&% ) ,&## + *)#+ * % *&* &' , % , % ®³ ÃÈ Ã È ® ­³ ¨ à vÈ Ã½ ï § ) &%*- "" # ,&&( *& ' )) % % *&* ,&# %) < 50385?09 LV*% ?9% _*:% : : 9 L ò ³®ÈÜ §§ ¨ ® Ûv® È ¨ Èà À­ à ƹ9vÃÈ À ® Ov Èâƺ ® È v¨¨ ® Ë È vv® Ûv® , # ) )' * % $ ( &&" , % *& ? ' ) ( 9 *) ($ % -&( % $$ () ,&&( # % . * % ( # * (+ % +)*( # &$ , % % % $& * % +) * % % )*&&*! "+%% %9 ) &" )* % ) % &&" ½vv¨ ³½ űŬ %ƛ 9vvÀ ÀË § À È %& $ ( ) % % - %) %9 & * % §³ÀÈ À v È Èò ® à òÛ³³À ¨ ® Û˨ $ * % - ( , % 5 $) - ( %% % )*+( % ( (* &' * &% ( ( " % , % )*( # %9 ( ( &, ( (+ % , # ? 󽨳Ãà ® ® v ÃÈv® ® È³È űŬ ­ ® çò® ,&&(. % , % % %&) &&" &' )* % & ) * # . %9 Sò ®Ã È ³®ÈÜ À½½À³ Ã Ã Ë È ÀvvÀ ³³§ À § ® ® ³Ë ® ­ È ³®ï ËÀvÈ ®

9 È Ë¨½ Ûv® ý ¨çË ¨ ® çò® Û ¨ ® Ãç³® Ã í ®È ® Û³³À ¨ ® È À È ®ƛ

%)* ## * 9 % % () % & * &$ ¨ Èà À­ ® ÛÀò ® È ¨ ® ® ð á ¨ È §Ë®® ® ®ÃÈv¨¨ À ® ç³® À vÈ v ç³® À¨ò§ # $ %* % #" () +% * &% # * * %,#& ? %9 (,&&( &%*- "" # #. % & ( % Û³³À§³­È vÈ v ç³® À¨ò§ ¨ Èà À­ ® ,&&( , # % , % , () ## % .&% ) #" ( "+%% % )*&( %9 &" - %% ( . * ò ¨§vvÀ ® ËËÀÈ ÃÈvv®ƛ Ü À§ ® (+)* &' * * * ( # *) ($ ' ( çò® ® ³ §Àò ÈƜ ÜvvÀ ³³À ³®ÈÛv® À , % * % ' ( %&& * %,#& " % -&( % &&( . % ( , % % % ( ' (9 * ˨½ Ûv® à § vÀ ý ¨çË ¨ ® çò® Û ¨ ® Ãç³® à ³Û ® ® í ®È ® Û³³À ¨ ® È À È ®ƛ _³³À ® À çò , # % , % % (& &**& ' )) % ,&#)* * òÛ³³À ¨ è Èà ® ¨ Èà À­½vvÀ ® &$ % * $ * *- )' #.+ # %9 ' # % * ) ( &&" ,&&( &&( #. ³®ÈÜ §§ ¨ ®ÈË È Û Ã³ ÈÜvÀ ƛ k³ çò® ó ÈÜvÀ ȳ³¨Ã ý ï § ³®ÈÜ §§ ¨ Û³³À ¨ Èà À­ ® ® ® ³® ÀÃÈ Ë® ® ò ®ÃÈv¨¨vÈ Ɯ ® Àò ÃÈ ¨¨ ® ® ® ® ƛ ƹIO :³½È ³®ï ËÀvȳÀƺ ­vv§È òÛ³³À ¨ ¨§ v ç³® À¨ò§ ÃÈÀvv¨ ç È vvÀƛ _ À À à ® î ¨¨ ® ³ ¨ À È v ®³Ã ­³ ¨ò§ - ($ #& * % &&(. " , % % ³® À À § ® î ¨ çò® ÛvÃÈ È ÃÈ ¨¨ ®ƛ vvÀ ò ) * &+* + % $ * * ")* ( * % , ý¨vâ Ë È È ¨ ç ® ç³ vÈ ÀË § À ÃÈ ¨ÃÈv® Èò ® ½ À§È ® à § vvÀ? Ûv® ®ÃÈv¨¨vÈ ­vá ­v¨ à ÀÈƛ ®ÃÈ ¨¨ ® ® çò® È Û ®Ã ®Û³Ë È §³½ À ® % ( % ( $ % )9 O $ Sf OI * 4O

)* % % &'#&)) % )* % ( ,&# & * % ## ) % $ * *( "" % *&* À³ ËËÃÈ Ɯ Û ¨ ® í ®È Ɯ à ? ÀË § Àà ­v§ ® ưÛÀ ® ¨ò§ ­ ® ­vv¨

ç³ ¨v® Àò§ƛ ½Àv§Èò§ È ­­ Àà v¨ , " %& % *&&% * @&%- (" ( A , # )&'#&)) % % $ ( # * ( ܳÀ ® ³Û ÀÀ˨ Üv®® À çò ­ Ü À? " () * , # ' (" % % +% - (". $ %9 * * " %* &% ( % ( % * ,&&( @$+* % A: @ # %" % A % ) ( % 9 +* % -&( * (+ "* ,&&( ) *+ * ) - ( % %? % ,& ($ % ) ( #$ * & ! * % &&( * # *) ($ *( %)'&(* ( % $ ( * &% - %)* ) * $ % ( &&( ,&&(*? +( % *&* )* #)* % "&$*9 * $+* % Ë® È çò® Û ¨ à ˮ È Ã ³À ® ò ® ½vv¨ Èò ¨ò§ È ³Û À ÀË ? ® ÜvÈ È ½À³ ¨ ­ ®Û³Ë ³½¨³ÃÈƛ ò ¨ Èà À­ ® ­³ ¨ò§ ® ® Û³³À %' )) % %: ) . +% * &&" % % # * ( )* +$ *& * ,& %9 # %" % ) % +% * - ($ % # , % .&% )& *- ( $ * -&( * @, ( * %A; òÛ³³À ¨ Üv®® À ® ³­½³® ®È ³ ­v ® ³® À ¨ ç³ v® Ë ÈÃÈ §È vÈ ò ,&&(* +( % & ( #$ * % , # .&% "&$* .&% ( * * , ( &'# , (*9 ¨³§§v §v® ½ À­v® ®È çò® ƪïá ¨v®§ ® ƫ ³ Èò ¨ò§ ƪð³vÈ ® ¨v®§ ® ƫƛ _³³À ȳ ½vÃà ®? ® ÜvvÀ ® ­vá ­v¨ Û ¨ Ã Û À ÃÈ ³ ÜvvÀ ® áÈÀv Û ¨ ® w È À ¨ Èà À­ ® ®³ ÃƜ ÃÈvvÈ ­³ ¨ò§? *&* ) ( % 9 % ) ( ) " # # *) ($ % % )*+( % &, % ¨§vvÀ çò® ½¨vvÈÃÈ ® À Ü ®ÃÈ &'#&)) % 9 O $ : O4 :3 S³È è³È ® ÛvÀ v®È ý ï § ³®ÈÜ §§ ¨ ) ,&&( *& ' )) % % "( '' (+ $* )9 . ív¨¨ ÛvÀ v®È ® çò® ³½ Û Àà ­v® À ® È $&%* ( % % % . # )% ## ) ? " # % % , # #) +% (&* ( (& ()9 ¨ Èà À­ ® çò® ³® À ­ À Û À§Àò ? ( % #. ? &' &' ---9' #.9%#9 $ Ã³Ü Ã³ ® §ò§¦ È À ®Ã½ ÀvÈ ƛ

I*4k : L4 : Ɯ ( _ :` % ŮŮ 3020 : B20 =/236> 21/366 ```ƛ?I4 * *:% :ƛI*4kƛ:4 C 9

9 9

L%?:?9*

(ÂŒĂˆ Â—Ă€ÂłĂˆÂŒ ½Ă‹Â‚¨ÂœÂŒ§ ˆŒŽ§Ăˆ ­ÂŒÂˆÂŒ ˆvŽ§çò ĂˆÂŒ¨ÂŒĂ›ÂœĂƒÂœÂŒĂ€ÂŒÂƒ¨v­ÂŒĂƒ ŒŽ Ăƒ½ÂŒ§Ăˆv§ÂŒ¨ï¨­Ăƒ Ă‹ÂœĂˆ (³¨¨âĂœ³³Âˆ ĂœÂŒ¨¨ÂœÂƒÂšĂˆ ‚ò ÂŒĂĄÂłĂƒ§ÂŒ¨ÂŒĂˆĂˆÂŒÂŽ vvÂŽ ÂŒĂĄĂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒ švÀŽvĂƒĂƒÂŒÂŽ ˆœŒ ˆŒ ÂˆĂ€vÂ—ÂŒĂ€ Â‚ÂłĂ›ÂŒŽ­ÂŒÂŽĂƒÂŒ¨ò§ÂŒ §Ă€vÂƒÂšĂˆ Ă›ÂŒĂ€¨ÂŒÂŽÂŒÂŽĆ› :Ă‹ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨Ăˆ ÂšÂŒĂˆ ˆv—Œ¨ò§ĂƒÂŒ ĂœÂŒĂ€§ Ă›vÂŽ ½v§ĂœÂŒÂ— ŒŒŽ ĂƒĂ‹½ÂŒĂ€ÂšÂŒ¨Âˆ Ă›vÂŽ ˆvĂˆ Ă›vÂŽ ˆŒ —Œ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨ÂˆÂŒ ­ÂŒÂŽĂƒĆ› 9vvĂ€ ŒŒŽ ÂŒĂĄÂłĂƒ§ÂŒ¨ÂŒĂˆ Ă›³³Ă€ ÂŚÂŒ ÂˆĂ‹Âœ­Ƣ Toch is de Paexo Thumb van Ottobock dat nu precies wel. De oorsprong van het bedrijf ligt in Berlijn. Daar begint Otto Bock in 1919 met de productie van protheses voor de vele oorlogsinvaliden. Met ontwikkelingen als het remmend kniegewricht en myo-elektrische armprotheses. Hierbij wordt gebruikgemaakt van veranderingen in de spierspanning om de prothese te besturen. Vorig jaar is de business unit Ottobock Industrials opgericht om de in een eeuw opgedane biomechanische en orthopedische expertise in te zetten om de arbeidsomstandigheden in de industrie te helpen verbeteren. Duimexoskelet Het duimexoskelet – je kijkt er eenvoudig overheen dus je kunt er op de Hannover Messe zo langs gelopen

zijn – ondersteunt mensen die op het werk dagelijks hun duimen belasten. Denk aan werkzaamheden als het plaatsen en aandrukken van bijvoorbeeld ‘inserts’ of pluggen aan een montagelijn. Het kleine en lichte exoskelet ontlast volgens de makers de duim tot 70% door de krachten over de hele hand te verdelen. Dit voorkomt overbelasting van de duimgewrichten en beschermt de voorzijde van de duim tegen mechanische invloeden. Bovendien plaats je bij het dragen van de Paexo Thumb je hand volgens het bedrijf automatisch in een ergonomische positie. Dit volgens de makers kleinste exoskelet ter wereld is samen met bedrijven in de auto- en huishoudelijke apparatensector ontwikkeld en getest. De Paexo Thumb is bijvoorbeeld gebruikt in verfwinkels en op assemblagelijnen. Duim en pols De Paexo Thumb is een van de eerste Ottobock-producten die in serieproductie wordt ge3D-print. Het exoskelet wordt geprint in zeven formaten, en is vanaf eind april verkrijgbaar. Voor degenen die in bulk kopen beginnen de prijzen bij 99 euro per stuk. Bedrijven die geĂŻnteresseerd zijn in het testen van het product kunnen een proefpakket met zeven stuks bestellen voor 149 euro. Ook het nieuwe exoskelet voor de pols, Paexo Wrist is vanaf deze maand leverbaar. Dit exoskelet ondersteunt de pols wanneer de gebruiker de pols optilt en zware voorwerpen vasthoudt. De Paexo Wrist is gebaseerd op een medisch hulpmiddel voor de behandeling van aandoeningen zoals polsontstekingen. Het materiaal van exoskelet reguleert de temperatuur van de huid. Het exoskelet kan met ĂŠĂŠn hand worden aangetrokken en verwijderd en kost 149 euro.

ÂŒ IvÂŒĂĄÂł SšË­Â‚ ÂœĂƒ Ă›³¨Â—ÂŒÂŽĂƒ ÂšÂŒĂˆ §¨ÂŒÂœÂŽĂƒĂˆÂŒ ÂŒĂĄÂłĂƒ§ÂŒ¨ÂŒĂˆ œŽ ˆŒ ĂœÂŒĂ€ÂŒ¨ÂˆĆ›

Schouder De Paexo Shoulder was het eerste product dat Ottobock Industrials op de markt bracht en is sinds vorig jaar oktober verkrijgbaar. Dit exoskelet weegt 1,9 kg

vvŽçœŒŽ¨ò§ Ă›ÂŒĂ€­ÂœÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ›

en wordt dicht op het lichaam gedragen, vergelijkbaar met een rugzak. De armschalen dragen het gewicht van de opgeheven armen over op de heupen met behulp van mechanische kabeltrekkrachttechnologie. Dit zorgt voor een merkbare verlichting van de schouderspieren en gewrichten en stelt gebruikers in staat om veel comfortabeler boven het hoofd te werken. Het ontwerp is gebaseerd op natuurlijke menselijke bewegingen. Met het exoskelet kunnen gebruikers lopen, zitten en ook voorwerpen oppakken. Het kan volgens de fabrikant in minder dan 20 s worden aangetrokken en verwijderd en meer dan acht uur comfortabel worden gedragen.

SšË­Â‚ çòŽ Ă›vÂŽv– ŒœŽˆ ˆŒçÂŒ ­vvŽˆ ¨ÂŒĂ›ÂŒĂ€Â‚vvÀƛ

Volkswagen De Paexo Shoulder wordt in verschillende sectoren gebruikt, onder andere in de jachtbouw. Ook Volkswagen kijkt naar de mogelijkheden en doet dat sinds vorig jaar in de productielocatie in Bratislava. In de fabriek wil Volkswagen productieprocessen verder moderniseren met een project dat gericht is op de toekomst van het werk. Daar maken zowel fysieke als gedragsergonomische ondersteuningssystemen deel van uit. Ergonomisch ongunstige werkplekken worden verminderd en daar waar de ergonomie niet kan worden verbeterd, wordt gekeken naar het gebruik van bijvoorbeeld exoskeletten. Feedback Volkswagen heeft in Bratislava dertig exoskeletten in gebruik in een lange-termijn pilot. Het exoskelet wordt vooral in de eindmontage gebruikt op de werkplekken met een groot aantal werkzaamheden boven het hoofd. Margarida Pereira, projectmanager op het gebied van demografie en ergonomie, benadrukt: “De feedback van de testmedewerkers toont aan dat systemen zoals het exoskelet de fysieke inspanning aanzienlijk verminderen. We willen het productiewerk van de toekomst zodanig vormgeven dat alle medewerkers gedurende hun hele werkzame leven kunnen bijdragen aan een toegevoegde waarde en tegelijkertijd de best mogelijke gezondheid behouden�.

! #

! # " ­ ¨ ® vÈ ® ÀÃÈ ¨ È Ûv® È ¦vvÀ ½Àv§Èò §È ÃÈà ç³Ë ® ®® ®ƛ vÈ Èò à ­v Ãȳ® ® È ÛvÃÈ ® È ËËÀ È³È È ® Ûv® Û³À ¦vvÀ È³È ÀÃÈ Û ³ ³®¨ ® Û Àà ®ƛ 9vvÀ È Ã ³®ÃÈÀË È ËÀ Ë È ÀvvÀ ® È ³­ È Ã½ Èv ˨v À ¨ Ûv® ½À³ Û ® Ûv® "

ƹ( È Üò à vÈ v È ½À³ Ë À ­ Èv¨ ® ³­½³® ®È ® ³Û ÀÜ ÃÈ À§È ưƜ ÃÈò ư ® "$

! %

ÂšÂœĂˆĂˆÂŒĂƒÂƒÂšÂœ¨ÂˆĆ›

! % % #$" % #!& % Ă‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—Ć›

vliegtuigen en raketmotoren. De nieuwe titaan remklauw meet 41 cc in lengte, is 21 cm breed en heeft een hoogte van 13,6 cm. Het geprinte exemplaar weegt 2,9 kg. Dat is flink wat minder dan de aluminium uitvoering uit de Chiron die 4,9 kg op de schaal brengt. Bugatti is er daarmee in geslaagd de massa met zo’n 40% terug te brengen en tegelijkertijd een hogere sterkte te verkrijgen. Niet slecht als je kijkt naar de doorlooptijd van rond de drie maanden – van eerste idee tot geprinte remklauw.

Dat de vonken rondvliegen als op de testbank bij een fictieve snelheid van tegen de 400 km/u even de fictieve rem wordt ingetrapt, is desalniettemin spectaculair om te zien. Kijk vooral even op bit.ly/2Vj2kDm. Maar daar gaat het dus niet om. Wel hierom: de wat volume betreft volgens de autobouwer grootste in titaan ge3D-printe component geeft geen krimp. “HĂŠt bewijs dat additief geproduceerde metalen componenten overweg kunnen met extreme sterkte-, stijfheid- en temperatuureisen bij snelheden van meer dan 375 km/u met een remvertraging van 1,35g en temperaturen van de remschijf tot 1100 °Câ€?, stelt Frank GĂśtzke, verantwoordelijk voor nieuwe technologie bij Bugatti. Uit de remklauwtest kwam naar voren dat een treksterkte van 1250 N/mm2 en een materiaaldichtheid van meer dan 99,7% waren bereikt. Titaanlegering Wat remmen betreft heeft Bugatti een naam hoog te houden. In de Bugatti Chiron die in 2017 op de markt kwam zitten naar zeggen de krachtigste remmen die op de wereld rondrijden. Destijds ging het om geheel nieuw ontworpen remklauwen, gesmeed uit een blok in een aluminiumlegering. Met acht titaan zuigers in de remmen aan de voorzijde en zes in beide achterremmen zijn dit de grootste remklauwen in een productiemodel en ontworpen met een maximale stijfheid en minimale massa als belangrijkste uitgangspunten. De ge3D-printe exemplaren zijn de jongste ontwikkeling op dit terrein. De remklauwen zijn geprint in Ti6Al4V. De titaanlegering geniet vooral bekendheid in de lucht- en ruimtevaart. In de vliegtuigindustrie wordt het onder andere toegepast in hoog belaste componenten in vliegtuigvleugels en landingsgestellen. Het is ook terug te vinden in onderdelen in

ĹŽĹŽĹ­ĹŻ ¨vvĂąÂŒĂƒĆ›

1 mm minimale wanddikte De remklauw is geproduceerd door Fraunhofer IAPT en Bionic Production AG. Zij hebben met het complete datapakket van Bugatti – de sterkte- en stijfheidsimulaties en -berekeningen en ontwerptekeningen – de processimulaties uitgevoerd. Zij hebben tevens de ondersteuningsstructuren ontworpen, het daadwerkelijke printen verzorgd en enkele vervolgstappen uitgevoerd. De nabewerking van de remklauw is door de autobouwer verricht. Voor het printen is gebruikgemaakt van een SLM 500 3D-printer. De poederbed-laserprinter beschikt over vier lasers met elk een vermogen van 400 W en gold ten tijde van de eerste print als de grootste printer in de wereld die geschikt was om in titaan te printen. Het printen van de in totaal 2213 laagjes neemt 45 uur in beslag. Na het printen volgt de warmtebehandeling met als doel de restspanningen te verwijderen en de maatvastheid te garanderen. De warmtebehandeling begint bij 700 °C en eindigt bij een temperatuur van 100 °C. Hierna wordt de ondersteuning verwijderd en volgt een gecombineerd mechanisch, fysisch en chemisch proces om de oppervlaktegesteldheid te verbeteren en de oppervlakteruwheid te verminderen. Dit resulteert in een sterk verbeterde vermoeiingssterkte en dat komt

de duurzaamheid in gebruik uiteraard ten goede. Als laatste worden de functionele oppervlakken zoals cilinderboringen en schroefdraad bewerkt op een vijfassige freesmachine. Dit proces neemt ook nog eens zo’n 11 uur in beslag. Het resultaat is een verfijnd vormgegeven component met wanddikten van minimaal 1 mm tot maximaal 4 mm. Spoiler De remklauw is zeker niet Bugatti’s enige ervaring met 3D-printen en de 3D-printers van SLM Solutions. Sterker nog, volgens GÜtze geeft Bugatti binnen het Volkswagen-concern – Constructeur mengt zich niet in de discussie of de autobouwer nu Duits, Frans of Italiaans is – de toon aan op het gebied van 3D-printen. Zo beschikt de Chiron over een actieve spoiler aan de achterzijde. De stand van de spoiler kan zowel in hoogte als in hoek worden aangepast aan de aerodynamische vereisten. Of het nu gaat om met 1500 pk in 32,6 seconden een snelheid van 400 km/u te bereiken, of om binnen 9 s weer veilig tot stilstand te komen. Ook de spoilerbeugel in de Chiron is een in titaan ge3D-printe

component. De autobouwer heeft hierbij samen met Siemens gewerkt aan de optimalisatie van deze functionele component. Het resultaat liegt er wederom niet om. In vergelijking met een conventioneel vervaardigde en ontworpen component is de stijfheid verbeterd maar zijn de partijen er in geslaagd de massa met 5,4 kg te reduceren: een massareductie van 53%. Ook deze component is geprint bij Fraunhofer IAPT op een SLM 500 3D-printer.

# + 5 ! # % ! $& œŽ SÂœŲ ¨Ű_ ÂˆĂ‹Ă‹Ă€Ăˆ ,- $$!1

Steun Nu beschikt elke Chiron over twee onafhankelijke koelwatercircuits om de temperatuur van individuele componenten en verschillende systemen als geheel onder zekere grenzen te houden. Een hoge-temperatuur circuit koelt de 16-cilinder motor. Het lage-temperatuur circuit wordt gebruikt om de temperatuur van de inlaatlucht voldoende omlaag te brengen. Wellicht wat minder spectaculair dan de remklauw of adaptieve spoiler maar niet minder relevant voor de Chiron is een in AlSi10Mg ge3D-printe steun met geĂŻntegreerde koelkanalen. Via een bypass van het lage-temperatuurcircuit stroomt koelwater door de

$ ## ! " ! " & + $! & # # % % # 2 # ! # " !3 $& " % ! " )3/ % ! ! +-( $! 1 # 5 $& # # # +-00 ! ! $& ! % ), 2 -. *- ! 1 & 1 ! ! # % # " ! ! & " ! # % ! ! # # % ! 1 " ! )-(( '& ! 6 & ! —À³³ĂˆĂˆÂŒ Ʋ ˆvĂˆ ³³§ Ž³— Ă€ò ÂˆĂˆĆ› vŽ§çò ŒŒŽ vvÂŽÂˆĂ€ò Ă›ÂœÂŽÂ— ­ÂŒĂˆ ĹŽĹŻĹŹĹ° 4ÂŒÂ—Âł

& ! $ # "5 # !# "2 ,(+* 5# & # " *(). 5 !$ " "" 1 # # ! # " -2+ % % ! 0* % !# # # " % 6 #" 6 ! *( 4$1

ŒœˆŒ ˗vĂˆĂˆÂœ ÂšÂœĂ€³ŽƺĂƒ ĂˆÂŒÂ—ÂŒÂŽÂłĂ›ÂŒĂ€ ÂŒ¨§vvĂ€ œŽ ÂšÂŒĂˆ kÂŒÂœĂˆÂšvĂ‹Ăƒư­Ă‹ĂƒÂŒĂ‹­ œŽ Ă‹ĂˆÂłĂƒĂˆvÂˆĂˆ `³¨Â–ĂƒÂ‚Ă‹Ă€Â—Ć› _³³Ă€ ˆŒ ÂˆĂ‹ÂœÂˆÂŒ¨ò §ÂšÂŒÂœÂˆĆ? ³½ ˆŒ Ă›³³Ă€Â—Ă€³ŽÂˆ ˆŒ Ă€ò ˆŒŽˆŒ 4Œ—³ưĂ‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—Ć›

# ! 5 # 6 #" " % !5 ¨ò ­ÂˆƲ ÂœĂƒ ŒŒŽ vĂ‹ĂˆÂł Â—ÂŒÂ‚ÂłĂ‹ĂœÂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€Ăƒ½³Âœ¨ÂŒĂ€Ćœ ŒŒŽ ĂƒÂŽÂŒ¨ÂšÂŒÂœÂˆĂƒĆ° # !2 % !5 # ! # 2 ! "#$$! ! 2 v¨¨ÂŒ­vv¨ Ă›³¨¨ÂŒÂˆÂœÂ— Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœ³ŽÂŒÂŒ¨Ć› _³³Ă€ ˆŒ vÂƒĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€Ăƒ½³Âœ¨ÂŒĂ€ çò ÂŽ & ! $ # " $ # " !$ #1 " " # ! ÂœĂƒ Ă‹ÂœĂˆ 4ÂŒÂ—Âł SÂŒÂƒÂšÂŽÂœÂƒĂƒĆ°Âƒ³­½³ŽÂŒÂŽĂˆÂŒÂŽ Â—ÂŒÂ‚ÂłĂ‹ĂœÂˆĆ› ?­ ³³§ ÂšÂŒĂˆ Ă‹ÂœĂˆÂŒĂ€¨ò § ç³ Ă›ÂŒÂŒ¨ ­³Â—ÂŒ¨ò § ³½ ˆŒ ÂŒÂƒÂšĂˆÂŒ ÂšÂœĂ€³Ž ĂˆÂŒ ¨vĂˆÂŒÂŽ ¨ò §ÂŒÂŽ ÂœĂƒ ŒŒŽ ĆšĂƒ§ÂœÂŽĆş ³ŽĂˆĆ° & 2 $& $ # " #& ! " 5 # 1 # % & # $ ## 3 & 1 4ÂŒÂ—Âł ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ —ŒŒŽ ½Ă€ò Ăƒ§vvĂ€ĂˆÂŚÂŒ vvÂŽ ÂšÂŒĂˆ Ĺ­Ć?Ĺ­ ­³ÂˆÂŒ¨ —ŒšvÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› 3ò § ³½ !" % ! % ! # "#! # % $ ## 5# "#5 Ă€ò ÂˆÂŒĂ€ Žˆâ `v¨¨vƒŒ ­ÂŒĂˆ ˆŒ 4ÂŒÂ—Âł ÂšÂœĂ€³ŽĆ› ŒŽ ÂŽÂœÂŒĂ‹ĂœÂŒ ÂšÂœĂ€³Ž Ă›³³Ă€ Ă€³ŽÂˆ ˆŒ ůŹŏ ÂŒĂ‹Ă€³Ƣ 3vÂŽĆ› 9vvĂ€ ˆvÂŽ ­³ÂŒĂˆ ÂŚÂŒ ůŹžž ! & ' ! ' ## 1

ÂšĂˆĂˆ½ĂƒĆ?ƨƨÂ‚ÂœĂˆĆ›¨âƨŎ(ĂˆÂłĂƒĂ€*

steun. De steun dient primair voor het dragen van de hogedrukpomp en besturing, die worden toegepast bij het bekrachtigen van de tandwielen bij het schakelen van de zeventraps versnellingsbak met dubbele koppeling. De koeling van de steun voorkomt dat de elektronica wordt beïnvloed door de temperatuur van de tank met transmissieolie. Het resultaat is dat de temperatuur bij de elektromotor en de besturing van de pomp bij het doorlopen van een pittig parcours met pakweg 40 °C omlaag kan worden gebracht van 130 °C naar 90 °C. De steun fungeert dus als een actief hitteschild en is terug te vinden in elke Chiron die de fabriek

ÂŒ Â—ÂŒĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒ Ă€ÂŒ­§¨vĂ‹ĂœĆœ ÂšÂœÂŒĂ€ œŽƒ¨Ă‹ĂƒÂœÂŒÂ– çĂ‹ÂœÂ—ÂŒĂ€Ăƒ ŒŽ Ă€ÂŒ­Â‚¨³§§ÂŒÂŽĆœ ÂœĂƒ ­ÂŒĂˆ ĹŽĆœĹľ §Â— ÂŽÂœÂŒĂˆ v¨¨ÂŒÂŒÂŽ ç³ƺŽ Ĺ°ĹŹÇŚ ¨ÂœÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ ˆvÂŽ ˆŒ ÂŒĂĄÂŒ­½¨vĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ÂŽĂ‹ œŽ ˆŒ ˗vĂˆĂˆÂœ ÂšÂœĂ€³Ž ­vvĂ€ ³³§ ĂƒĂˆÂŒĂ€§ÂŒĂ€Ć›

ÂŒ Â—ÂŒĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒ Ă€ÂŒ­§¨vĂ‹Ăœ ĂœÂŒÂŒÂ—Ăˆ ĹŽĆœĹľ §Â—Ć› ÂŒ Â—ÂŒĂƒ­ÂŒÂˆÂŒ v¨Ă‹­ÂœÂŽÂœĂ‹­ Ă€ÂŒ­§¨vĂ‹Ăœ œŽ ˆŒ ˗vĂˆĂˆÂœ ÂšÂœĂ€³Ž ĂœÂŒÂŒÂ—Ăˆ Ĺ°ĆœĹľ §Â—Ć›

in het Franse Molsheim verlaat. De steun wordt in opdracht van SLM Solutions geproduceerd door Rolf Lenk Werkzeugbau GmbH op een SLM 280 Twin. Jaarlijks produceert het bedrijf 125 van de steunen. Parkeerplaats De samenwerking tussen SLM en Bugatti start trouwens enkele jaren voor de introductie van de Chiron. Rond 2014 op 2015 werken beide partijen gezamenlijk aan het ontwerp, de berekening en latere productie van een geoptimaliseerde behuizing van een differentieel voor een vooras. De behuizing werd overigens bij Audi in Ingolstadt en het Hongaarse GyĂśr geproduceerd op SLM 280 3D-printers om de invloed van de printlocatie op de kwaliteit te kunnen evalueren. Dat de samenwerking ook in de toekomst verder zal gaan mag blijken uit de ‘prints’ die SLM vorig jaar november op de Formnext in Frankfurt liet zien: acht kleppendeksels van 285 mm breed, 65 mm dik en 735 mm hoog voor de 16-cilinder en vervaardigd in ĂŠĂŠn print.

:Ă‹ Ă€ò ÂˆĂˆ ŒŒŽ ˗vĂˆĂˆÂœ ÂšÂœĂ€³Ž —ŒŒŽ Ĺ­Ć?Ĺ´ ³– Ĺ­Ć?Ĺ­Ć› ÂŒ –vÂ‚Ă€Âœ§vÂŽĂˆ §³­Ăˆ ĹŻĹąĆœĹŽ ¨ Ă›³³Ă€ Ĺ­ĹŹĹŹ §­ œŽ ˆŒ ĂƒĂˆvÂˆĆœ Ĺ­ĹąĆœĹŽ ¨ ˆvvĂ€Â‚Ă‹ÂœĂˆÂŒÂŽ ŒŽ —Œƒ³­Â‚ÂœÂŽÂŒÂŒĂ€Âˆ ¨ÂœÂ—Ăˆ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€Â‚Ă€Ă‹Âœ§ ³½ ĹŽĹŽĆœĹą ¨ Ă›³³Ă€ Ĺ­ĹŹĹŹ §­Ć› 9vvĂ€ ³³§ ˗vĂˆĂˆÂœ —vvĂˆ ­ÂŒĂˆ ˆŒ Ăˆò ˆ ­ÂŒÂŒĆ› vĂˆ Â‚ÂŒĂˆÂŒ§ÂŒÂŽĂˆ ÂˆĂ‹Ăƒ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂš Ă€ò ÂˆÂŒÂŽĆ› :ÂœÂŒĂˆ œŽ ŒŒŽ ÂšÂœĂ€³Ž ­vvĂ€ œŽ ŒŒŽ ˗vĂˆĂˆÂœ v‚â **Ć› ÂŽ ĂœvĂˆ ÂœĂƒ ˆvĂˆ ˆvŽƢ ÂŒ ÂŒÂŒĂ€ĂƒĂˆÂŒ ˗vĂˆĂˆÂœ Ćš v‚âƺ Â‚ÂłĂ‹ĂœÂˆÂŒ ĂˆĂˆÂłĂ€ÂŒ ˗vĂˆĂˆÂœ œŽ ŭžŎŲ Ăƒv­ÂŒÂŽ ­ÂŒĂˆ çò ÂŽ ç³³Ž 2ÂŒvÂŽ Ă›³³Ă€ ˆŒ Ă›ÂœÂŒĂ€ÂˆÂŒ Ă›ÂŒĂ€ÂŚvvĂ€Âˆv— Ă›vÂŽ ĂˆĂˆÂłĂ€ÂŒĆşĂƒ Œ³ŽÂ—ĂƒĂˆÂŒ ç³³Ž L³¨vÂŽÂˆĆ› 9vvĂ€ ÂšÂŒĂˆ vĂ‹Ăˆ³³ĂˆÂŚÂŒĆœ ŒŒŽ ­³ÂˆÂŒ¨ ³½ šv¨Ă›ÂŒ ĂƒÂƒÂšvv¨ Ă›vÂŽ ˗vĂˆĂˆÂœĆşĂƒ –v­ÂŒĂ‹çÂŒ Sâ½ÂŒ ůŹưĂ€vƒŒvĂ‹ĂˆÂł Ă‹ÂœĂˆ ˆŒ ÂŚvĂ€ÂŒÂŽ ĹŽĹŹ Ă›vÂŽ ˆŒ Ă›ÂłĂ€ÂœÂ—ÂŒ ÂŒÂŒĂ‹ĂœĆœ §Ă€ÂŒÂŒÂ— ç³Ă›ÂŒÂŒ¨ ½³ĂƒÂœĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒ Ă€ÂŒvÂƒĂˆÂœÂŒĂƒ ˆvĂˆ ÂŒĂ€ ĂˆĂ‹ĂƒĂƒÂŒÂŽ ŭžŎų ŒŽ ŭžůŲ Ćš Ă‹Ăˆ³­³Â‚Âœ¨ÂŒĂƒ ĂˆĂˆÂłĂ€ÂŒ ˗vĂˆĂˆÂœĆş Źŏŏ Ă›vÂŽ ˆŒ ĂœvÂ—ÂŒÂŽĂˆÂŚÂŒĂƒ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ —Œ­vv§ĂˆĆ› ŒŽ çÂŒ¨Âˆçvv­ÂšÂŒÂœÂˆ v¨Ăƒ ÂŚÂŒ ˆœŒ ÂŽĂ‹ Ž³— ĂˆÂŒÂ—ÂŒŽ§³­ĂˆĆ› 9vvĂ€ ĂˆÂŒĂ€ ÂŒĂ€ÂŒ Ă›vÂŽ ˆŒ Ĺ­Ĺ­ĹŹÂŒ Ă›ÂŒĂ€ÂŚvvĂ€Âˆv— Ă›vÂŽ ˆŒ vĂ‹Ăˆ³­³Â‚œŒ¨Â‚ÂłĂ‹ĂœÂŒĂ€ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ˗vĂˆĂˆÂœ vvŽ—Œ§³ŽÂˆÂœÂ—ˆ ˆvĂˆ ˆŒ ˗vĂˆĂˆÂœ v‚⠳½ŽÂœÂŒĂ‹Ăœ ³½ ˆŒ ­vĂ€§Ăˆ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Â—ÂŒÂ‚Ă€vÂƒÂšĂˆĆ› `ÂŒÂŒĂ€ œŽ ŒŒŽ ³½¨v—Œ Ă›vÂŽ Źŏŏ ÂŒĂĄÂŒ­½¨vĂ€ÂŒÂŽĆ› ?­ ĂˆĂ€ÂłĂ‹Ăœ ĂˆÂŒ ‚¨ò Ă›ÂŒÂŽ vvÂŽ ÂšÂœĂƒĂˆÂłĂ€ÂœĂƒÂƒÂš ÂŒĂ€Â–Â—ÂłÂŒÂˆ ÂœĂƒ Ă›³³Ă€ ˆŒ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ˆŒ v‚â ** ŒŒŽ Sâ½ÂŒ ĹŻĹą Ă‹ÂœĂˆ ŭžŎŰ Âƒ³­½¨ÂŒÂŒĂˆ Â—ÂŒĂƒÂƒvŽˆ ŒŽ Â—ÂŒÂˆÂœÂ—ÂœĂˆvĆ° ¨ÂœĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆĆ› :ÂŒĂˆ ç³v¨Ăƒ ÂšÂŒĂˆ ÂłĂ€ÂœÂ—ÂœÂŽÂŒÂŒ¨ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ³³§ ˆŒ v‚â ** ŒŒŽ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ vvÂŽÂˆĂ€ò Ă›ÂœÂŽÂ—Ć› ÂœĂˆ §ÂŒÂŒĂ€ ­ÂŒĂˆ 4ÂœĆ°Âœ³Ž ‚vĂˆĂˆÂŒĂ€ò ŒŽ ŒŽ Ăƒ½ÂŒĂ€ÂˆÂœÂ–Â–ÂŒĂ€ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒÂŒ¨Ć› ¨Ăƒ ÂŒĂĄĂˆĂ€v ­³ÂˆÂŒĂ€ÂŽÂœĂˆÂŒÂœĂˆ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ˆŒ Ă€ÂŒ­ÂŒÂŽÂŒĂ€Â—œŒ ĂˆÂŒĂ€Ă‹Â—Â—ÂŒĂœ³ŽŽÂŒÂŽĆ›

%ÂŒ¨Ă‹§§ÂœÂ— Ă›³³Ă€ ½v½v ÂœĂƒ ˆŒ v‚â ** ³³§ ĂœvĂˆ Â—Ă€ÂłĂˆÂŒĂ€Ć› ÂŒçÂŒ §ÂŒÂŒĂ€ —vvĂˆ ÂšÂŒĂˆ ³­ ŒŒŽ ­³ÂˆÂŒ¨ ³½ ųŹnj Ă›vÂŽ ˆŒ ĂœvĂ€ÂŒ —À³³ĂˆĂˆÂŒ ŒŽ §vÂŽ ½v½v ÂˆĂ‹Ăƒ ³³§ ½¨vvĂˆĂƒÂŽÂŒ­ÂŒÂŽ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ ÂšÂŒĂˆ ĂƒĂˆĂ‹Ă‹Ă€Ć› _³³Ă€ ˆŒ Ă›ÂŒÂœ¨ÂœÂ—šŒœˆ §vÂŽ Ă›³³Ă€ ˆŒ Œ³ŽÂ—ĂƒĂˆÂŒ Â‚ÂŒĂƒĂˆĂ‹Ă‹Ă€ÂˆÂŒĂ€Ăƒ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€­³Â—ŒŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â‚ÂŒÂ—Ă€ÂŒÂŽĂƒÂˆ ³½ Ĺ­ §` Ʋ

?½ ˆŒ vĂ‹ĂˆÂłĂƒÂšÂłĂœ œŽ %ÂŒÂŽÂ“Ă›ÂŒ ĂƒĂˆ³ŽÂˆ ŒŒŽ —Œ½Ă€ÂœÂŽĂˆ ÂŒĂĄÂŒ­½¨vvĂ€ Ă›vÂŽ ˆŒ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ˗vĂˆĂˆÂœ v‚â **Ć› ÂŒ ĆšÂŒÂƒÂšĂˆÂŒĆş ÂŒĂĄÂŒ­½¨vĂ€ÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ ƒ³­½¨ÂŒÂŒĂˆ ­ÂŒĂˆ ˆŒ švŽˆ —Œ­vv§ĂˆĆ›

ĂˆÂłÂƒÂš Ž³— Â—ÂłÂŒÂˆ Ă›³³Ă€ ŒŒŽ Ăˆ³½ Ă›vÂŽ ĹŽĹŹ §­ƨĂ‹Ć› *ÂŽ ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂŚÂŒ Ćš_³¨ĂœvĂƒĂƒÂŒÂŽĆş §³­Ăˆ Ĺ° §` vvÂŽ Ă›ÂŒĂ€­³Â—ŒŽ Â‚ÂŒĂƒÂƒÂšÂœ§Â‚vvĂ€ ç³ÂˆvĂˆ ½v½v ³– ­v­v ­ÂŒĂˆ Ĺ°Ĺą §­ƨĂ‹ ˆ³³Ă€ ˆŒ Â‚Ă‹Ă‹Ă€Ăˆ §vÂŽ ĂˆÂłÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ› _³³Ă€ ĂœÂœÂŒ ˆvĂˆ Ž³— ÂŽÂœÂŒĂˆ Â—ÂŒÂŽÂłÂŒÂ— ÂœĂƒĆœ ÂœĂƒ ÂŒĂ€ ˆŒ ĆšO½ÂŒÂŒÂˆ 3ÂŒâƺư³½ĂˆÂœÂŒĆ› 9ÂœĂƒĂƒÂƒÂšÂœÂŒÂŽ ˆvĂˆ ½v½v ³– ­v­v ˆœŒ ³½ĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ˆŒ ÂšÂœĂ€³Ž §ÂŒÂŽÂŽÂŒÂŽĆ› *ÂŽ ÂŒ¨§ Â—ÂŒĂ›v¨ —vvĂˆ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€­³Â—ŒŽ ˆvÂŽ ³­Âš³³Â— ÂŽvvĂ€ Ĺ­ĹŹ §` ŒŽ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ˆŒ ĂƒÂŽÂŒ¨ÂšÂŒÂœÂˆĂƒÂ‚ÂŒÂ—Ă€ÂŒŽçÂŒĂ€ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒĂƒÂƒÂšvĆ° §ÂŒ¨ÂˆĆ› `vĂˆ ˆvÂŽ ˆŒ ­vĂĄÂœ­Ă‹­ ĂƒÂŽÂŒ¨ÂšÂŒÂœÂˆ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ÂšÂłĂ‹ÂˆĂˆ ˗vĂˆĂˆÂœ Ă›³³Ă€ çÂœÂƒÂšĆ› ?³§ ‚ò ˗vĂˆĂˆÂœ ÂœĂƒ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂš Ă€ò ˆŒŽ vvÂŽ ˆŒ ½Ă€ò ĂƒĆ› ¨Ăƒ ÂŚÂŒ Ž³— ŒŒŽ v‚â ** ³½ ˆŒ §³½ §Ă‹ÂŽĂˆ ĂˆÂœ§§ÂŒÂŽ ƲˆŒ Ă›ÂŒĂ€§³³½ ÂœĂƒ v¨ Â—ÂŒĂƒĂˆvĂ€Ăˆ ³½ Ĺ­Ĺ­ ­vvĂ€ĂˆƲ ­³ÂŒĂˆ ÂŚÂŒ Ă€ÂŒ§ÂŒÂŽÂŒÂŽ ³½ ůŏƛŏŏŏ ÂŒĂ‹Ă€Âł ÂŒĂĄÂƒ¨Ă‹ĂƒÂœÂŒÂ– Â‚ĂˆĂœ ŒŽ Ž³— ĂœvĂˆ ‚Œç³Ă€Â—§³ĂƒĂˆÂŒÂŽĆ› 9vvĂ€ ˆvÂŽ šŒ‚ ÂŚÂŒ ³³§ ĂœvĂˆĆ› ĂœĂœĂœĆ›Â‚Ă‹Â—vĂˆĂˆÂœÂ‚v‚âĆ›Âƒ³­

Om de ‘root cause’ van een technisch probleem te achterhalen, is een vertrouwensband nodig tussen opdrachtgever en ingenieursbureau. We moeten af van de u-vraagt-wij-draaien-houding om elkaars talenten ten volle te benutten. Het wordt tijd dat we elkaar gaan zien als partners die evenveel baat hebben bij de beste oplossing. Niets is zo vervelend voor een ingenieur als gevolgbestrijding. Hij maakt een prachtig ontwerp voor een oplossing om er vervolgens achter te komen dat de oorzaak van het probleem ergens anders ligt. Oftewel: de root cause was onduidelijk. In de techniek is die root cause vaak niet meteen de eerste keer zichtbaar. Om een probleem goed te kunnen vatten, is inzicht nodig in de processen, de strategie ĂŠn de keuken van de opdrachtgever. Toekomstplannen Vergelijk het eens met pijn. Een zere kuit heeft misschien wel de oorsprong in een beknelde rugzenuw. Daardoor kijkt een arts altijd verder dan het gebied waar de patiĂŤnt de pijn voelt. Zo is het ook met engineering. Een bureau dient niet mee te gaan in de dagelijkse problematiek van de klant maar met een technische blik de hele installatie te analyseren. Ook de strategie en toekomstplannen van de opdrachtgever zijn daarbij belangrijk. Wil hij meer producten gaan draaien, met minder mensen hetzelfde werk doen, binnenkort verhuizen of juist nog jaren blijven zitten? Pas met kennis van al die randvoorwaarden kan het ingenieursbureau een goed en gedegen advies geven. Durven adviseren De root cause wordt alleen zichtbaar bij onderling vertrouwen. Een bureau moet opener durven adviseren en een opdrachtgever moet bereid zijn daarnaar te luisteren. Want soms is het beter om in een duurdere oplossing te investeren of juist nog even helemaal niet. Voordat een klus aangemaakt wordt, zouden de partijen in vertrouwen moeten praten over de beste oplossing, voordat er over geld gesproken wordt.

Geld aftroggelen Zie het budget eens als de gedeelde portemonnee in een huwelijk. Het echtpaar kent beide de korte- en langetermijnstrategie, de onderhoudsstatus van het huis en eventuele verhuisplannen of vakanties. Vervolgens bepalen ze samen waar ze het geld aan uitgeven. In de relatie tussen opdrachtgever en ingenieursbureau is geld te vaak de bottleneck. De een heeft geld en de ander zou het proberen af te troggelen. We moeten opdrachtgevers laten inzien dat deze grondhouding niet klopt en dat ingenieurs net zoveel baat hebben bij de juiste oplossing. Ingenieurs willen ook hun talenten ten volle benutten en mooi werk afleveren. Als de opdrachtgever zijn portemonnee iets meer opent, kan de ingenieur meekijken en de beste oplossing bedenken. Het ingenieursbureau daarentegen moet ook niet te beroerd zijn om de opdrachtgever in sommige gevallen te durven adviseren de portemonnee juist dicht te houden. ‘In-depth knowledge’ Maar hoe bouw je zo’n vertrouwensband op bij een nieuwe klant? Doorvragen, interesse tonen en aangeven verder te willen zoeken naar de root cause. Dat lijkt een open deur, maar nu is het nog te vaak een kwestie van ‘u vraagt, wij draaien’. De opdrachtgever vraagt een tandwiel en de ingenieur is al begonnen met het maken ervan. In de beginfase is een adviserende rol net zo belangrijk als de oplossingsgerichte ingenieursrol. In het aannemen van een project is daarom een consultant nodig die goed kan luisteren, analytisch vermogen heeft en communicatief vaardig is. Iemand die naar de processen en problemen kijkt, zonder meteen de diepte van de technische oplossing in te duiken. Eenmaal bekend met elkaar wil een ingenieur best investeren om extra kennis te vergaren. Misschien zijn er zelfs andere businessmodellen mogelijk, kunnen er gezamenlijke investeringen gedaan worden. Bij een partnership gaat het niet langer alleen over geld, maar over de waarde van de in-depth knowledge die een ingenieursbureau van het bedrijf van de opdrachtgever heeft. Daar hebben beide partijen profijt van.

( È Ov Èâ Û ®È Û ÀÈ È ¦vvÀ çò ® È ® È ® ³ È vÈ ® È Û³¨Ë³® ® ® ³Û ®ƛ

9 (*: _ *4*%( *

çò ® ÈÜ ¨ËÃÈÀË­ Û ÀÈƛ v® ­ v® ³³§ À ¦Ë ¨ Ë­ È È ³½ ® ® ­ È ® ¨ § ³½ ® Ãv Èâư¨v® à v½ ç³v¨Ã vÈ À ³Û À È ® ¦vvÀ Ë È ç³Ë §Ë®® ® ç ®ƛ

Een lastige taak want dat ‘resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst’, blijkt maar weer uit de ongevallencijfers die de Inspectie SZW eerder dit jaar naar buiten heeft gebracht. Vorig jaar steeg het aantal arbeidsongevallenmeldingen met vier procent van 4212 in 2017 naar 4368. Helaas steeg vorig jaar ook het aantal dodelijke slachtoffers: van 54 in 2017 naar 71 vorig jaar bij 70 ongevallen. Inspecteur-generaal Marc Kuipers zegt daarover in een nieuwsbericht van de Inspectie SZW: “We zien in deze economie dat er sneller en efficiĂŤnter moet worden gewerkt. Gevolg: meer onveilige situaties en meer ongelukken. Ik roep bedrijven op meer werk te maken van veilige arbeidsmiddelen, veiligheidsprocedures en een cultuur van gezond en veilig werken. Bedrijven zouden ervan doordrongen moeten zijn dat veiligheid en gezondheid bij het werk staat of valt met de cultuur in het bedrijf.â€? In hetzelfde bericht staat dat ongelukken tijdens het werk relatief meer voorkomen bij kleine bedrijven. Per 100.000 werknemers van kleine bedrijven – met minder dan 10 werknemers – zijn 67 mensen betrokken bij een ongeval. Bij middelgrote en grote bedrijven zijn dat respectievelijk 46 en 11 personen. Jongeren tussen 15 en 24 jaar en ouderen zijn ook vaker betrokken bij arbeidsongevallen. Het vallen van hoogte, ‘gegrepen’ worden door bewegende delen van een machine, geraakt worden door vallende objecten en aanrijdingen zijn de meest voorkomende ongelukken. Uitzendkrachten Een andere publicatie uit november 2018 ‘Monitor arbeidsongevallen en klachten arbeidsomstandigheden’ meldt ook nog eens: “Het grootste deel van de slachtoffers (69%) is als werknemer (in vaste of tijdelijke dienst bij de werkgever) aangemerkt. 21% is aangemerkt als uitzendkracht (ingeleende kracht). Het aandeel van uitzendkrachten als slachtoffer van ernstige arbeidsongevallen is sinds 2012 met 5% toegenomen. In 2017 is voor het eerst meer dan een vijfde van de geregistreerde slachtoffers uitzendkracht. Het aandeel van werknemers is in dezelfde periode met 5% afgenomen.â€? Deze gegevens zijn afgeleid uit een interne registratie van in 2017 afgeronde ongevalsonderzoeken (n=2.337) van de Inspectie SZW. Voor het begrip vermeldt de monitor ook nog dat ‘De door de Inspectie gehanteerde definitie van een uitzendkracht ruimer is dan de definitie van het CBS. De Inspectie schaart ook een deel van de gedetacheerden onder de noemer uitzendkracht. Hierdoor is de kans op een ernstig arbeidsongeval voor uitzendkrachten niet goed te vergelijken met die voor werknemers met een vast (of tijdelijk) dienstverband’.

Bewegende delen De monitor is eenvoudig als pdf-bestand te downloaden via de website van de Inspectie SZW. Zonder hier het hele rapport te willen citeren, toch nog even specifieke aandacht voor tabel IV Ongevallen naar risico en ongevalsscenario (afgesloten onderzoeken met ingevulde vragenlijst 2017, n=1.209) uit hoofdstuk 4 Bijlagen. In de tabel staat onder andere vermeld dat in 16% van de afgesloten onderzoeken, en dat is dus 195-maal, sprake is geweest onbedoeld contact met bewegende delen van een machine. ‘Contact met de bewegende delen van een machine’ is samen met de risico’s ‘contact met een bewegend object’, ‘vallen (van hoogte)’ de oorzaak van in totaal driekwart van de ernstige arbeidsongevallen. Tussen winst en moraal Bij al dat cijfermateriaal komen verschillende vragen boven drijven. Dat is natuurlijk niets nieuws maar probeer daar maar eens antwoord op te geven. Wim Huisman, professor aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Vrije Universiteit Amsterdam zal dit jaar ingaan op de vragen: • Welke motivaties leiden bij ondernemingen tot regelnaleving? • Hoe verhoudt zich dat tot veiligheid? • Waarom kiest het ene bedrijf voor adequate veiligheidsoplossingen, die aan de geldende normen voldoen? • Waarom probeert een ander bedrijf hier uit alle macht onderuit te komen? Het zijn vragen waarmee Huisman zich al sinds zijn promotie in 2003 bezighoudt. Destijds ging hij in op de vraag waarom ondernemers zich niet houden aan de wet en daardoor arbo- en milieudelicten plegen met zo nu en dan zelfs dodelijke slachtoffers?’ Is het puur winstbejag of is de werkelijkheid complexer?

Kost dat? Wat de mens drijft is natuurlijk een vraag van alle tijden. De vraag wat dat nou allemaal kost die machineveiligheid en of dat wel uit kan is wel van wat recenter datum. Maar stel dat na een ongeval de inspecteur van de Inspectie SZW ernstige gebreken aan een machine constateert. Dan levert je dat meestal een bestuurlijke boete op. Hoewel veel minder belangrijk dan het menselijk leed, zijn deze kostenposten voor een bedrijf vaak groot: • Wat zijn de zichtbare en onzichtbare kosten van ongevallen? • Zijn investeringen in veiligheid te rechtvaardigen? • Leveren investeringen in veiligheid rendement op? Is (machine)veiligheid eigenlijk wel in getallen – geld klinkt zo naar – uit te drukken? Over dit onderwerp zijn wereldwijd diverse studies afgerond. Toch blijft de behoefte bestaan om met hulp van beschikbare gegevens (CBS, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Nyfer, Stichting Consument en veiligheid) een praktijkinschatting te kunnen doen. Gerd-Jan Frijters, eigenaar en oprichter van D&F neemt het dit jaar met de bezoeker door. Handhaver of stoomwals? Bij het onderzoek naar de toedracht van ernstige arbeidsongevallen bekijkt de Inspectie SZW of er regels zijn overtreden en hoe een ongeval voorkomen kan worden. Een bedrijf kan door een ongeval met zijn product plotseling in aanraking komen met een

—Œ¨Ă‹§§ÂœÂ— ĂœÂŒ¨ ÂŒĂˆÂšÂœĂƒÂƒÂšÂŒ švƒ§ÂŒĂ€Ć? 2ÂłÂƒÂšÂŒÂŽ ˆŒŽ ?Ă‹ÂˆÂŒÂŽĆ› (ò Ă›ÂŒĂ€ĂˆÂŒ¨Ăˆ ÂšÂłÂŒ ˆvĂˆ švƒ§ÂŒÂŽ œŽ çò ÂŽ ĂœÂŒĂ€§ —vvĂˆ ŒŽ ĂœvĂˆ ÂŒĂ€ ³½ ÂšÂŒĂˆ Ă›³³Ă€ Ă›ÂŒ¨ÂŒÂŽ ÂˆĂ‹ÂœĂƒĂˆÂŒĂ€ÂŒ ˆŒŒ¨ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒĂˆ v¨¨ÂŒ­vv¨ ­³Â—ÂŒ¨ò § ÂœĂƒĆ› ÂŽ Ă›³³Ă€v¨Ćœ ĂœvĂˆ §Ă‹ÂŽ ÂŚÂŒ ÂŒĂ€ v¨Ăƒ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒ­ÂœÂŽÂ— ÂŒŽƨ³Â– ½ÂŒĂ€Ăƒ³³Ž ĂˆÂŒÂ—ÂŒÂŽ ÂˆÂłÂŒŽƢ `vĂˆ ÂœĂƒ ÂŒĂ€ v¨¨ÂŒ­vv¨ ƪ³Žƍ­³Â—ÂŒ¨ò § œŽ ƒâÂ‚ÂŒĂ€Ăƒ½vƒŒ ŒŽ ĂœÂŒ¨§ÂŒ Ă€ÂœĂƒÂœÂƒ³ƺĂƒ ¨³³½Ăˆ ŒŒŽ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒ­ÂœÂŽÂ—Ƣ `vĂˆ çò ÂŽ ˆŒ Ă€ÂœĂƒÂœÂƒ³ƺĂƒ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ *ÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒĂˆ ³– SÂšÂœÂŽÂ—Ăƒ ĆŞ*ÂłS Ĺ°Ć›ŏƍƢ (ÂłÂŒ ĂˆÂŒĂƒĂˆ ÂŚÂŒ ŒŒŽ v½½¨ÂœÂƒvĂˆÂœÂŒĆœ ŒŒŽ ĆŞÂˆĂ€vvˆ¨³³ĂƒĆŤ ÂŽÂŒĂˆĂœÂŒĂ€§ ³– ĂƒÂłÂ–ĂˆĂœvĂ€ÂŒ ŒŽ Â‚ÂœÂŒÂˆĂˆ

Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ OvÂ–ÂŒĂˆâ ÂŒĂ›ÂŒÂŽĂˆ Ž³— ÂŽÂœÂŒĂˆ šŒŒ¨ Ă€ÂŒ¨ÂŒĂ›vÂŽĂˆ ĂœvĂ€ÂŒÂŽ ­vvĂ€ ÂŽĂ‹ ÂˆÂŒĂƒ ĂˆÂŒ ­ÂŒÂŒĂ€Ć›

toezichthouder. In de eveneens plenaire bijdrage ‘Toezichthouder: handhaver of stoomwals?’ gaat Marieke Coumans, oprichter en advocaat bij Fifth Advocatuur in op de gevolgen die het kan hebben aan de hand van de volgende vragen: • Hoe zorg je dat je technisch dossier de kritische blik van een toezichthouder kan volstaan? • Hoe hou je je staande in het spervuur van vragen van een toezichthouder? • Hoe voorkom je datgene waar je niet aan hebt gedacht? • Hoe ver mag een toezichthouder gaan en wat zijn de bevoegdheden van een toezichthouder • De toezichthouder gaat te ver of zit er naast, wat nu? De Inspectie SZW breidt overigens het aantal medewerkers uit om de balans tussen ongevalsonderzoek en proactieve inspecties te herstellen. Een mogelijkheid die ook wordt bekeken is of bedrijven na een ongeval zelf met een verbeterplan kunnen komen waarin goede preventieve maatregelen staan. Daarvoor is gedrag en cultuur in organisaties nodig waarin veel aandacht is voor het voorkomen van ongevallen en voor gezond en veilig werken. Veiligheidsbewust ontwerpen Zoals elk jaar zit de middag van het evenement vol met sessies – verdeeld over twee series van drie parallelle ‘learnshops’ – diep duiken in een selectie van onderwerpen. Voor zover bekend voor de eerste maal gaat het evenement terug naar de oorsprong en tegelijkertijd een relevante benadering voor de toekomst: (machine)veiligheidsbewust ontwerpen. Welke technieken en mogelijkheden zijn er? Voldoen onze huidige ontwerpmethodieken nog? Moeten we niet specifieker gaan ontwerpen voor meerdere gebruikers van producten. Hoe gaan we dan om met onderhoud en veiligheid? Hoe garanderen we veiligheid van gebruikers als er meerdere gebruikers (teamleden) een product (robot, machine‌) kunnen bedienen. We moeten op zoek naar nieuwe vormen van ontwerpen (Ontwerpen 2.0). Daarbij mag techniek niet alleen zaligmakend zijn. Ook productveiligheid moet worden meegenomen in het nieuwe ontwerpen 2.0. Erik Tempelman is ongetwijfeld voor velen bekend als universitair hoofddocent aan de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. Maar hij bestiert sinds vorig jaar ook een eigen adviesbureau – eriktempelman.com. In zijn bijdrage ‘Veiligheidsbewust ontwerpen in de 21ste eeuw: first time right of toch form follows failure?’ gaat Tempelman op basis van een bijzonder praktijkgeval in op het belang van kritisch denken en van de noodzaak tot nauwe samenwerking in de waardeketen in relatie tot productveiligheid. Tevens komt het - nog te vaak onderbenutte - potentieel van PDM- en PLM-systemen aan bod, alsmede de onvermijdelijkheid van statistische analyse.

Ćš ³ŽĂˆvÂƒĂˆ ­ÂŒĂˆ ˆŒ Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂŒÂŽÂˆÂŒ ˆŒ¨ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ŒŒŽ ­vÂƒÂšÂœÂŽÂŒĆş ÂœĂƒ Ăƒv­ÂŒÂŽ ­ÂŒĂˆ ĆšÂƒ³ŽĂˆvÂƒĂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂŒÂŽÂˆ ÂłÂ‚ÂŚÂŒÂƒĂˆĆşĆœ ƚÛv¨¨ÂŒÂŽ ĆŞĂ›vÂŽ š³³Â—ĂˆÂŒĆŤĆş Ă›ÂŒĂ€vÂŽĂˆĂœ³³Ă€ÂˆÂŒ¨ò§ Ă›³³Ă€ ÂˆĂ€ÂœÂŒ§ĂœvĂ€Ăˆ Ă›vÂŽ ˆŒ

Pneumatiek en veiligheid Ook in de learnshop Pneumatiek en veiligheid, die wordt gegeven door Rinus Simonis, eigenaar/adviseur en trainer van Biaset speelt ontwerp een belangrijke rol. Bij het ontwerp van een machine, worden de pneumatische bewegingen soms als ‘gevaarlijk’ geclassificeerd. Allereerst moet dan worden getracht de bewegingen zodanig te ontwerpen dat letsel en/ of schade beperkt blijft. Maar wat als een wijziging van het ontwerp niet meer mogelijk is? Hoe kun je bij pneumatiek een ‘gevaarlijke situatie’ herkennen? Wat kun je met pneumatiek in relatie tot veiligheid? Maakt pneumatiek daarbij direct deel uit van deze veiligheidsfunctie? En wat hebben de verschillende pneumatiekleveranciers aan ‘veiligheidscomponenten’ te bieden? Kopen, kopen, kopen Maar uiteraard ontwerpt en maakt niet iedereen alles zelf. Daarom zal Nick de With, eigenaar en safety consultant van en bij Fusacon de aanschaf van machines in projecten centraal stellen in zijn middagbijdrage. Niet onterecht want bij de aankoop van machines worden in de praktijk nogal eens fouten gemaakt, variĂŤrend van het onterecht aankopen van een machine zonder CE-markering tot een machine die in de praktijk onveilig blijkt te zijn. Een groot aantal valkuilen bij de aanschaf van machines passeert de revue:

• Welke problemen zien we in de praktijk bij aankoop van machines? • Hoe kun je voorkomen dat het al mis gaat bij de inkoop? • Wanneer moet je echt geen genoegen nemen met een IIB-verklaring? • Wat is wettelijk vereist voor de inbedrijfstelling van nieuwe machines? Wie wil weten hoe je daar volgens De With niet invalt kan bij zijn ‘learnshop’ terecht?

Wereldwijd verkopen Ontwerpen ĂŠn verkopen komen als onderwerp samen in een van de drie sessies die in de tweede serie parallelle lezingen de bezoeker weer met de nodige keuzestress confronteren. Rik de Muinck, directeur Global Sales bij AWL-Techniek heeft ‘Globaal zaken doen in veranderende tijden’ op het programma staan. Wereldwijd zaken doen staat in het centrum van de belangstelling. Maar de onzekerheid over handelsoorlogen groeit; VS versus China en de aankomende Brexit maken het er niet makkelijker op: • Hoe moeten ontwerpeisen worden aangepast als gevolg van leveranties aan de Verenigde Staten/ Canada/China/Japan? • Hoe om te gaan met lokale eisen die (soms) lager liggen dan het niveau van de CE-markering in Europa? • Hoe zorg ik dat mijn eigen Europese organisatie hiermee goed kan omgaan en welke rechtsvormen gebruikt kunnen worden? • Hoe hou je als bedrijf rekening met veranderingen in de geopolitieke situatie? Aan de hand van de ervaringen van machinebouwer AWL-Techniek beantwoordt De Muinck deze vraagstukken. Collaboratieve robot Niet minder een onderwerp van deze tijd is uiteraard de collaboratieve robot. Martijn Drost heeft hier op een eerdere editie al eens over gesproken, maar gaat er nu als eigenaar van DSC en onafhankelijk adviseur machineveiligheid dieper op in. In zijn verhaal ‘Veilig toepassen van een (collaboratieve-) robot in een productiecel’ worden aan de hand van een voorbeeldproject de gevaren en valkuilen bij de integratie van een robot in een productiecel belicht. Speciale aandacht wordt daarbij besteed aan het thema machineveiligheid. Want waar moet je op letten bij de risicobeoordeling? Wat zijn veilige snelheden bij een cobot en hoe moet je omgaan met de noodstop van de verschillende machines? SubstantiĂŤle wijziging Tot de meest gestelde vragen bij het onderwerp machineveiligheid hoort behalve de vraag ‘Is dit een voltooide of onvoltooide machine?’ ook de vraag ‘Is dit een substantiĂŤle wijziging? Maar: • Wat is op het gebied van substantiĂŤle wijziging de visie van de Inspectie SZW? • Welke praktijkervaringen heeft de Inspectie SZW met substantiĂŤle wijzigingen? • Hoe gaat Inspectie SZW te werk bij beantwoording van vragen uit het veld? • Welke vuistregels kun je zelf hanteren bij dit thema?

LvÂŽÂ—ÂłĂ€ÂˆÂŒ `ÂŒĂˆĂƒvĂ€ĂˆÂœ§ÂŒ¨

vÂŽĂˆv¨ ÇŚ

ÂŒĂ‹Â—ÂˆÂŒ¨ò§ÂšÂŒÂœÂˆ vĂ€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ ŒŽ ³ŽÂ—ÂŒĂœÂœ¨ÂˆÂŒ Â—ÂŒÂ‚ÂŒĂ‹Ă€ĂˆÂŒÂŽÂœĂƒ ŎųŴ ĂƒÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ųƛŰ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

Ĺ­ĹŻÇŚ

_³³Ă€§³­ÂŒÂŽ Â—ÂŒĂ›vvĂ€ Ă›vÂŽ Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂŒÂŽÂˆÂŒ Ă›³³Ă€ĂœÂŒĂ€½ÂŒÂŽĆœ Ă›¨³ÂŒÂœĂƒĂˆÂłÂ– ĹŽĹ°ĹŽ –ŒŽ ³– —vĂƒĂƒÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ůƛŭų Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

Ĺ­ĹŽÇŚ

ĹŻ

9ÂŒ¨ÂˆÂœÂŽÂ— ³ŽÂ—ÂŒĂ›v¨¨ÂŒÂŽĆŞvĂ€ĂˆĆ› Ĺľ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽĂœÂŒĂˆĆŤ

ĹŽĹ­Ĺ´

Ĺ­ĹŹÇŚ

Ĺ°

%ÂŒĂƒÂƒÂšÂœ§ĂˆÂšÂŒÂœÂˆ vĂ€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ųƛů Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvŽˆœ—šŒ ŭžŏ ÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

žnj

Ĺą

9³ŽĂˆvÂ—ÂŒĆœ ˆŒ­³ŽĂˆvÂ—ÂŒĆœ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂšÂłĂ‹ÂˆĆœ Ă€ÂŒ½vĂ€vĂˆÂœÂŒ ŒŽ Ă€ÂŒÂœÂŽÂœÂ—ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ Ĺ­Ĺ´ĹŹ vĂ€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ųƛŹ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

žnj

_³³Ă€§³­ÂŒÂŽ Ă›v¨Â—ÂŒĂ›vvĂ€ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ĹŻĆ›ŭŲ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvŽˆœ—šŒˆŒŽ‚Œ Ăƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

Ĺ´ÇŚ

¨Â—ÂŒ­ÂŒÂŽÂŒ Ă›ÂŒĂ€ÂŒÂœĂƒĂˆÂŒÂŽ ÂœÂŽĂ€ÂœÂƒÂšĂˆÂœÂŽÂ— vĂ€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ½¨vvĂˆĂƒÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ůƛŎ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

Ĺ´ÇŚ

Ĺľ

O½ÂŒÂƒÂœĂŻÂŒ§ÂŒ ‚Œ½v¨ÂœÂŽÂ—ŒŽ Â‚ÂŒĂˆĂ€ÂŒÂ–Â–ÂŒÂŽÂˆÂŒ ÂšÂŒĂˆ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§ Ă›vÂŽ ¨vÂˆÂˆÂŒĂ€Ăƒ ŒŽ ĂˆĂ€v½½ÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› ųƛŎův Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽÂ‚ÂŒĂƒ¨Ă‹ÂœĂˆĆŤ

ĹŻÇŚ

_³³Ă€§³­ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ Â—ÂŒĂ›vvĂ€ Ă›³³Ă€ ÂˆÂŒĂ€ÂˆÂŒÂŽ ĆŞvĂ€ĂˆĆ› Ĺ­ĹŹ Ă€Â‚ÂŒÂœÂˆĂƒ³­ĂƒĂˆvÂŽ Źž ÂˆÂœÂ—ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽĂœÂŒĂˆĆŤ

ĹŻÇŚ

SÂłĂˆvv¨

ĹŽĆ›ŏžŹ Ĺ´Ĺ­ÇŚ

Sv‚Œ¨ Ĺ­Ć› *ÂŽ ĹŽĹŹĹ­Ĺł çòŽ œŽ ĂˆÂłĂˆvv¨ ĹŽĹŻĹŻĹł ³ŽÂ—ÂŒĂ›v¨Ăƒ³ŽÂˆÂŒĂ€ç³ÂŒ§ÂŒÂŽ vÂ–Â—ÂŒĂ€³ŽÂˆ ˆ³³Ă€ ˆŒ *ÂŽĂƒ½ÂŒÂƒĂˆÂœÂŒ Ok`Ćœ ĂœvvÀ‚ò ŎŏžŹ ÂłĂ›ÂŒĂ€ĂˆĂ€ÂŒÂˆÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ çòŽ Ă›vĂƒĂˆÂ—ÂŒĂƒĂˆÂŒ¨ÂˆĆ› Ĺ´Ĺ­ÇŚ Ă›vÂŽ ˆœŒ ÂłĂ›ÂŒĂ€ĂˆĂ€ÂŒÂˆÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ švˆ Â‚ÂŒĂˆĂ€ÂŒ§§ÂœÂŽÂ— ³½ ŒŒŽ ³ŽÂˆÂŒĂ€ĂœÂŒĂ€½ Ă‹ÂœĂˆ ˆŒ Ăˆ³½ Ĺ­ĹŹĆ› De gids voor de toepassing van de Machinerichtlijn noemt ‘de nationale autoriteit Inspectie SZW’ als de partij die over die laatste vraag uitsluitsel kan geven. Dan is er uiteraard niks beter dan dat Radbout van Wezel, senior inspecteur bij de Inspectie SZW daar over komt vertellen. Meer informatie Omdat het dit jaar een jubileumeditie is, eindigt het Safety Event deze keer om 18.00 uur met de belofte dat voor de inwendige mens dan het nodige gereed staat. Wie dan nog vragen heeft kan terecht bij de sponsoren die ook tijdens de verschillende pauzes ter beschikking staan Dit jaar zijn dat ABB, Balluff, D&F Consulting, Elobau, Euchner, Festo, Fusacon, IFM, Inspectie SZW, Inrato, Leuze electronic, NEN, Omron, Schmersal, Schneider Electric, Siemens, Teleradio, TCPM, Turck, Wago en WeidmĂźller. Uit hun gelederen zijn ook dit jaar weer de meeste ‘Safety Doctors’ aangesteld, aanwezig voor het verlenen van eerste hulp bij uw persoonlijk machineveiligheidsvraagstukken: van 13.30 tot aanvang van het parallel programma om 14.15 uur. Voor meer informatie over toegang en het exacte tijdschema kan de website van het evenement worden geraadpleegd.

In het vorige stuk heb ik de complexe discussie neergelegd omtrent II.1.A of II.1.B. Wanneer is een machine voltooid en wanneer is een machine onvoltooid? De scheidslijn op papier is ‘hard’, maar in werkelijkheid is deze zoals gewoonlijk een stuk lastiger.

het makkelijker om dan de regels omtrent de voltooide machine te volgen.

Ten onrechte wordt weleens gesproken over de verantwoordelijkheid. Er wordt dan gedacht dat de fabrikant geen verantwoordelijkheid heeft op het moment dat de machine wordt ingebouwd. Dat daarbij alle verantwoording ligt bij diegene die de IIB-machine samenbouwt tot een IIA-machine (met andere machines, voltooid/niet voltooid).

Bepaal met de klant de levering Bepaal samen met uw klant of u een IIA- of IIB-machine levert. Zoals zo vaak is het vaak het beste moment om tijdens de contractonderhandelingen aan te geven wat u gaat leveren. U kunt op dat moment nog sturen in de uitkomst. Gaat u er standaard vanuit dat uw klant het met u eens is en de discussie later volgt, kan het resultaat wel eens vervelender zijn. Of u heeft het complete proces ingericht en vervolgens komt er dan uit dat het toch anders had moeten zijn.

Het afschuiven van de verantwoordelijkheid bij het opleveren van een IIB machine gaat niet op. Of er nu een IIA- of een IIB-machine wordt geleverd, in beide gevallen is de fabrikant van die machine verantwoordelijk voor hetgeen wordt geleverd. Nogmaals – voor de veiligheid – vanuit dit oogpunt maakt het niet uit of er IIB of IIA wordt geleverd. Maar wat doe je dan? Vier tips.

Waarom? Grijs‌ het blijft een heel grijs stuk. Leg daarom duidelijk vast waarom u vindt dat u een IIA- of IIB-machine ontwerpt en levert. In combinatie met de voorgaande tip levert dit als het goed is uiteindelijk de makkelijkste weg op om samen met uw klant tot een goede oplossing te komen die voor beiden acceptabel is.

‘Voltooide machine’ Streef naar een ‘voltooide-machine’. Uiteraard kan dat niet altijd, maar bij het leveren van een IIB-machine moeten ook de instructies worden meegegeven voor het veilig samenbouwen. Vraag uzelf goed af of dat misschien niet meer werk is? Misschien kunt u dit voorkomen door zelf de juiste veiligheidsmaatregelen te treffen.

Zorgen deze tips ervoor dat het altijd vlekkeloos loopt? Nee zeker niet. Maar hopelijk geven ze meer houvast om steviger in het proces te staan en zo de juiste uitkomst samen te bepalen.

DeďŹ nieer uw machine Kijkt u nog eens goed naar de definitie van uw eigen machine? Is het echt wel een IIB-machine? Kan deze zelfstandig functioneren? Dan is het waarschijnlijk een IIA-machine. Voor de inrichting van uw eigen proces is

$?L9V4 OSV :S S 9 4$S

:vĂˆĂ‹Ă‹Ă€¨ò § ĂœÂŒĂ€§Ăˆ ÂšÂŒĂˆ $³À­Ă‹¨v OĂˆĂ‹ÂˆÂŒÂŽĂˆ SÂŒv­ ÂŒ¨Â–Ăˆ ­ÂŒĂˆ ˆŒ VSĹ­Ĺľ ÂˆÂœĂˆ vƒvˆŒ­ÂœĂƒÂƒÂš ÂŚvvĂ€ vvÂŽ ŒŒŽ Ž³— Â‚ÂŒĂˆÂŒĂ€ÂŒ ŒŽ ĂƒÂŽÂŒ¨¨ÂŒĂ€ÂŒ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ Ă€vÂƒÂŒĂœv—ŒŽ ˆvÂŽ šËŽ ĂƒĂ‹ÂƒÂƒÂŒĂƒĂ›³¨¨ÂŒ Ă›³³Ă€Â—vÂŽÂ—ÂŒĂ€Ăƒ Ʋ ŒŽ ˆŒ Źŏŏ ƒ³ŽÂƒĂ‹Ă€Ă€ÂŒÂŽĂˆÂŒÂŽĆ› %ÂŒ³½ĂˆÂœ­v¨ÂœĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ vÂŒĂ€ÂłÂˆâŽv­ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ÂˆÂłĂœÂŽÂ–ÂłĂ€ÂƒÂŒ ­³ÂŒĂˆ çÂŒ ÂˆÂœĂˆ ÂŚvvĂ€ ˆŒ ÂłĂ›ÂŒĂ€ĂœÂœÂŽÂŽÂœÂŽÂ— Â‚Ă€ÂŒÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› ?– ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ÂšÂŒĂˆ ŒŒŽ ÂˆĂ‹Â‚Â‚ÂŒ¨Ăƒ¨v—Ƣ

9ÂŒĂˆ ˆŒ VSĹ­Ĺľ —vvĂˆ Ă›³³Ă€ ˆŒ ÂŽÂŒÂ—ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒÂŽÂˆÂŒ §ÂŒÂŒĂ€ ˆŒ ĂƒĂˆĂ€ò ˆ vvÂŽ œŽ ˆŒ ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŽvĂˆÂœ³Žv¨ÂŒ $³À­Ă‹¨v OĂˆĂ‹ÂˆÂŒÂŽĂˆ ĆŞ$OĆŤ Ă€vƒŒƒ³­½ÂŒĂˆÂœĂˆÂœÂŒĆ›

Je ziet het al aan de naam: deze zomer is het met de DUT19 de negentiende keer dat het Formula Student Team Delft – dit jaar 74 man en vrouw sterk – de strijd aangaat in de internationale Formula Student (FS) racecompetitie. De druk is hoog en de competitie zit uiteraard niet stil. Verschillende teams hebben al gezorgd dat de titel in het verleden meegaat naar Delft. Maar zoals de DUT19 gebundelde kennis uit verleden en heden naar het circuit brengt is dat bij de concurrentie niet anders. Winnen vraagt elk jaar weer een optimale synergie nodig tussen de nieuwe auto, de coureur en het gehele team. Want het gaat niet alleen om het ontwerpen, engineeren, produceren, testen en op meerdere

circuits presteren met een formuletype raceauto. De racewagen wordt beoordeeld op ontwerp, rendement, veiligheid, betrouwbaarheid, kosten, verschillende rijeigenschappen en dan moet dat ook allemaal nog worden gepresenteerd voor een jury. Aerodynamische optimalisatie Zoals elk jaar is het nieuwe Delftse FSTteam in september begonnen met te analyseren waar nog optimalisaties mogelijk zijn ten opzichte van de DUT18-racewagen. “Wij denken komende zomer op twee vlakken het verschil te kunnen maken�, vertelt teammanager Jelmer Blom. “Allereerst door onze ‘downforce’ te optimaliseren en ten tweede door de

DUT19 nog sneller gereed te hebben, zodat wij meer testdagen overhouden voor het fine-tunen. In theorie kun je namelijk de beste racewagen ontwerpen, engineeren en produceren, terwijl die op de circuits toch niet volledig tot zijn recht komt. Daarom is het dit jaar ook een belangrijke doelstelling om ons designpotentieel volledig te benutten. Het optimaliseren van de downforce met behulp van aerodynamische simulaties heeft zowel geresulteerd in een langer en smaller chassis, als extra zijvleugels om de wind achter de voorwielen zijwaarts af te voeren. Omdat het chassis smaller is geworden, hebben wij tevens het ‘battery pack’ en alle andere onderdelen die achter de coureur worden geplaatst opnieuw moeten ontwerpen en engineeren.� Doorlooptijd verkorten Hoewel een jaar tijd voor het ontwikkelen van een nieuwe elektrische racewagen bijzonder kort is, gaat Blom met zijn team proberen die doorlooptijd nog met een maand in te korten. “Als engineer wil je elk onderdeel optimaliseren, terwijl bijvoorbeeld een extra simulatie om 100 gram gewichtsbesparing te realiseren minder oplevert dan een dag testen op het circuit. Wij zijn binnen het team voortdurend bezig met ‘trade-offs’ tussen alle optimalisatiemogelijkheden, waarbij

ÂŒĂĄĂˆĂ€v çò Ă›¨ÂŒĂ‹Â—ÂŒ¨Ăƒ ³­ ˆŒ ĂœÂœÂŽÂˆ çò ĂœvvĂ€ĂˆĂƒ v– ĂˆÂŒ Ă›ÂłÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ›

het belangrijk is keuzes te maken die het meeste opleveren voor de races. “Onze engineers ontwerpen en ontwikkelen al jarenlang met de Catia- en Simulia-applicaties van Dassault Systèmes’ 3DExperience-platform. Een groot voordeel daarvan is dat je de complete wagen met alle onderdelen, inclusief beugeltjes, boutjes, moertjes en kabeltjes, eerst virtueel bouwt en al kunt testen. Omdat iedereen tegelijkertijd multidisciplinair aan het ontwerp en de engineering kan werken, worden eventuele fouten direct zichtbaar en zijn die snel te verhelpen. Zo’n samenwerkingsplatform is cruciaal om onze doorlooptijd te kunnen verkorten.â€? Sneller leren Om de DUT19 in kortere tijd te kunnen ontwikkelen is het tevens belangrijk sneller te leren en ervaring op te doen. Een handicap daarbij is de trend dat studenten minder makkelijk tijd kunnen vrijmaken voor dit soort projecten, omdat ze sinds de prestatiebeurs hun studie sneller willen afronden. Of het bedrijfsleven al aan ze trekt. “Het DUT19 team bestaat nog maar voor 16% uit studenten die al aan de DUT18 hebben meegewerkt, waaronder ikzelf, en 84% onervaren leden. In voorgaande teams werkten er meer ervaren leden mee. Om toch zo snel mogelijk te leren zijn wij in september met enkele alumni in een collegezaal gaan zitten om het ontwerpen en engineeren met Catia en Simulia onder de knie te krijgen en praktijkervaringen over te dragen. Verder kunnen wij indien nodig 24/7 op elke gewenste locatie ontwerpen en engineeren, omdat alle appli-

caties van het 3DExperience-platform in de cloud draaien. Dat biedt als voordeel dat wij vergeleken met een aantal jaren geleden minder tijd hoeven te besteden aan de benodigde ICT-middelen en het beheren daarvan.�

‘Driverless’ Maar hoe zit het met die dubbelslag? Behalve de DUT19 heeft ‘Delft’ nog een ijzer in het vuur. Vergelijkbaar met het omschakelen van de benzinemotor naar een elektrische aandrijving tussen de

DUT10 en 11, markeert dit jaar ook al de volgende fase: een autonoom rijdende racewagen. Een groep studenten van het voormalige DUT18-team, nieuwe studenten ĂŠn een team van het Amerikaanse MIT werkt gezamenlijk aan een ‘driverless’-versie van de DUT18. In de driverless-klasse wordt het parcours gemarkeerd door pionnen met verschillende kleuren voor de linker- en rechterkant van het tracĂŠ. Daarom liggen de engineeringuitdagingen vooral bij de sensoren, algoritmen en betrouwbaarheid die nodig zijn om onder verschillende weer- en wegomstandigheden het parcours zo snel mogelijk af te leggen. Een andere uitdaging voor het driverless-team is samenwerken met studenten aan de andere kant van de oceaan. Dat is technisch gezien eenvoudig via het 3DExperience-platform, maar heeft natuurlijk ook praktische consequenties. Of de downforce-focus en eerste driverless racewagen weer de winst gaan opleveren voor FST Delft wordt deze zomer duidelijk

ĂœÂœÂŒ¨vvÂŽÂˆĂ€ò Ă›ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ ˆŒ VSŭžƛ SĂ‹ĂƒĂƒÂŒÂŽ ˆŒ VSĹ­ĹŹ ŒŽ Ĺ­Ĺ­ —œŽ—

ƚË½Â—Ă€vÂˆÂŒĆş Ă›vÂŽ ˆŒ VSĹ­Ĺ´Ć›

Praktische antwoorden op al uw vragen over machineveiligheid! Bent u ook bij de jubileumeditie van het Safety Event aanwezig op 14 mei aanstaande? Het thema van dit jaar: Safety in tijden van verandering. Wat heeft het Safety Event u te bieden? • Laat u inspireren tijdens het plenaire programma • Doe kennis op bij de learnshops tijdens het middagprogramma • Krijg praktische antwoorden van de Safety doctors, die alle safety-gerelateerde vragen beantwoorden • Kom in contact met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers op de informatiemarkt Datum: 14 mei 2019 Locatie: Evoluon Eindhoven Prijs deelname: € 150,-. Sponsored by:

www.safetyevent.nl

Een sterke line-up zorgt voor inzicht en inspiratie:

Schrijf u nú in!

Plenair programma: z 10 jaar Safety Event; verleden, hede heden en vooral toekomst.

Paul Hoogerkamp, Eigenaar/Safety Consultant, MECID te Voorst. z ((Machine)veiligheid, ) g , wat is het rendement?

Gerd-Jan Frijters, Eigenaar en oprichter van D&F te Breda. z Tussen winst en moraal. Wim m Hui Huisman, an, Professor Profes Pr

versiteit AAmsterdam Faculteit Rechtsgeleerdheid, Vrije Universiteit z Toezichthouder, handhaver of stoomwals?

Marieke Coumans, Oprichter en advocaat bij Fifth Advocatuur te Tiel. z Plenaire workshop: Cybersecurity:

een beknopte ‘cursus’ hacken. Jochen den Ouden, Ethische Hacker, JOCHENDENOUDEN te Hardenberg.

Parallel programma - Learnshops: Veiligheidsbewust ontwerpen in de 21ste eeuw, Erik Tempelman, eriktempelman.com | Aanschaf van machines in projecten, Nick de With, Eigenaar/Safety Consultant, FUSACON te Hagestein | Pneumatiek en veiligheid, Rinus Simonis, Eigenaar/Adviseur en trainer, BIASET te Capelle aan den IJssel | Veilig toepassen van een (collaboratieve-) robot in een productiecel, Martijn Drost, Eigenaar/Adviseur en trainer, DSC te Veenendaal | Substantiële wijziging van machines, Radbout van Wezel, Senior inspecteur – specialist/HVK, Inspectie SZW te Utrecht | Globaal zaken doen in veranderende tijden, Rik de Muinck, Director Global Sales, AWL-Techniek te Harderwijk.

Your Global Automation Partner

In de twee vorige columns heb ik het gehad over classificatie en generalisatie. Nu blijft abstractie nog over als derde en laatste. Het belang van abstractie is dat je in ĂŠĂŠn woord een hele verzameling begrippen kunt samenvatten, zodat jij je kunt concentreren op hun gemeenschappelijke kenmerken. De kracht van classificatie is dat, als je een object bestempelt als instance van een bepaalde klasse, je impliciet verklaart dat het object voldoet aan alle constraints van die klasse en dat het bovendien alle attribuutwaarden van die klasse (die immers zelf weer object kan zijn) heeft. Met andere woorden: de instance erft de eigenschappen van zijn klasse. Dat mechanisme van overerving (inheritance) maakt dat je niet al die eigenschappen telkens opnieuw hoeft te herhalen, met alle kans op fouten. Ook de generalisatieabstractie is gezegend met inheritance. Door een nieuwe klasse tot specialisatie van een bestaande te verklaren, schenk je hem impliciet alle constraints van die klasse, waardoor je zeker weet dat alle operaties die geldig zijn voor de generalisatie, ook gelden voor de specialisatie. Ook dat spaart weer een hoop werk en kans op fouten. Aggregatie is de abstractie waarbij je een hoop losse dingen in een zak stopt en ze een gezamenlijke naam geeft. Voor constructeurs is die zak doorgaans een samenstelling: de samenstelling is de aggregatie van zijn onderdelen. Een auto is een samenstelling van wielen, motor, bodemplaat en carrosserie. Je hoeft het dus niet steeds te hebben over “dat ding met wielen, een motor en stoelenâ€?, maar je zegt gewoon: “Die autoâ€?. Nu is de vraag: wie erft wat van wie bij aggregatie? Ik neem de stuklijst als voor de hand liggend voorbeeld. In de figuur hieronder is de typische datastructuur weergegeven, in mijn eigenwijze notatie. Part Partnr Naam Functie Massa

BOM

Material

Use

Quantity Partnr Naam Functie Massa

Parent

Child

De klasse Part behoeft geen toelichting. De objectklasse Material beschrijft de toepassing van het Child-Part (onderste associatie) als onderdeel van het Parent-Part (bovenste associatie). Volg ik vanuit een Part de BOM-associatie, dan vind ik de verzameling Materials waaruit dat Part is samengesteld. Die wordt algemeen de Bill of Materials genoemd.

Een element van die lijst noemen we een Material. Elk Material-object beschrijft de toepassing van een part in een samenstelling. Uit het feit dat we gewend zijn te wijzen naar een stuklijstregel en te zeggen “dat partâ€? blijkt hoe makkelijk we in de natuurlijke taal klasse en instance door elkaar halen. Dit brengt ons op het idee om een Part als klasse van zijn Materials (toepassingen) te beschouwen. Dit drukken we uit door de associatie met een gestippelde pijl aan te geven. De formele betekenis is dat elk object aan de punt van de pijl een klasse is van instances aan de voet van de pijl. Hierdoor erft Material alle attribuutwaarden van zijn Part en dat is heel handig, want in de praktijk zijn we gewend om te spreken over het Partnr, de Naam, de Functie en de Massa van een Material. Omdat ze geĂŤrfd en dus gekopieerd zijn van Part, zijn ze cursief weergegeven. De bovenste associatie is versierd met een zwarte ruit bij Part. Dat betekent dat we hier de aggregatie-abstractie toepassen en elk Part beschouwen als de aggregatie van zijn Materials. De vraag is nu: wat is een aggregatie meer dan een associatie oftewel: wat wordt er nu geĂŤrfd? Massa is een mooi voorbeeld: de massa van de samenstelling is gelijk aan de som van de massa’s van zijn onderdelen. Maar dat is niet simpel een algemene erfelijkheidsregel. In de eerste plaats moeten we de massa van elk Material vermenigvuldigen met de Quantity. Dat is geen algemene regel en moet dus expliciet worden gespecificeerd. In de tweede plaats kunnen we niet blind alle numerieke attributen aggregeren. Voor Partnr bijvoorbeeld is dat zeker niet de bedoeling. Een derde bijzonderheid is dat massa bottom-up erft (van detail naar abstractie), terwijl bij classificatie en generalisatie topdown geĂŤrfd wordt, dus van abstractie naar detail. Is er bij aggregatie ook top down erven denkbaar? Jazeker, denk aan het internet of things, waarbij het systeem de afzonderlijke auto’s volgt. Dan kennen we de locatie van de auto, en de motor erft die locatie van het aggregaat waartoe hij behoort. De conclusie is dat aggregatie een hele nuttige abstractie is, maar dat de erfelijkheidsregels ervoor per geval moeten worden gespecificeerd. Dat maakt het lijstje abstracties compleet, zodat ik het de volgende keer weer eens over iets anders kan hebben.

! # " % & "# $ " $ " # % " $ ) & *( # #% $ $( #! # " " % $ $ $'

# "# " ! # $# $ # #& ! ! #$$! % ! # ½ À È ³® À Ɯ à ®³ çvv­ § ® ƛ 9 È ® ³³À¨ò § ³® ưƹ À ®ÈË ®ƺ v¨Ã À Ã˨ÈvvÈƛ 9vvÀ ®v ! ! ! ( & ( $ "( ! "( % ! ( % !"( $& ( ! ý ®® ® Ã È ®Ë ȳ Ü ¨ ®Ã Èò Û³³À ® Û³¨ËÈ ³®v À Ë È v ® À ÃÈv½ƛ

$ "# # # # ¨ò §È ® ¨§ Ûv¨ Û³³À "# ' ! #

! # # "# #'

Een intelligente BionicHuman is het natuurlijk nog niet maar met een BionicSoftHand is het begin gemaakt. En uiteraard gecombineerd met kunstmatige intelligentie, anders zou het geen uitdaging zijn. Eind februari had Festo daarover in de aanloop naar de inmiddels alweer afgelopen Hannover Messe een korte online persconferentie belegd. Met als centrale vragen ‘Hoe gaat kunstmatige intelligentie de productie beĂŻnvloeden?’ en ‘Wordt in navolging van de zelfsturende auto ook de industriĂŤle productie ‘zelfsturend’?’. EĂŠn ei, twee ei, paasei Volgens Dionysios Satikidis, Digital Strategy and Business Model bij Festo, zijn de verschillende stadia die binnen kunstmatige intelligentie kunnen worden onderscheiden, vergelijkbaar met de stadia die een kind doormaakt. Dat maakt Constructeur in elk geval op uit zijn uitleg, maar controleer dat gerust via bit. ly/2JETAqm. Allereerst gaat het om waarneming – vergelijkbaar met de toepassing van algoritmes in machine learning. Zonder te weten wat je ziet kun je daar al wat mee: een anomalie detecteren en objecten of vormen clusteren. Deep learning voegt aan die waarneming ook de ‘herinnering’ toe om bijvoorbeeld het voorwerp in kwestie daadwerkelijk te herkennen en te benoemen als een kubus of cilinder. In de menselijke analogie valt spreken onder deze noemer. Deep learning in de automatisering vraagt immense hoeveelheden data. Want iedereen weet: een ei is geen ei, twee ei is een half ei en drie ei is een paasei. Je wilt aan die herkenning ook vaardigheden koppelen. Als het voorwerp is herkend volgt een handeling. Levert die handeling een gewenst resultaat dan volgt dat uit de terugkoppeling. Aan de waarneming wordt via herkenning en herinnering een actie gekoppeld die een gewenst resultaat oplevert: reinforcement learning. In de automatisering kun je daar ook simulaties voor gebruiken om dit proces te versnellen. Op deze wijze verrijken ook de computerbordspellen als schaken en AlphaGo, games zoals Assasin’s Creed en robots hun ‘kennis’: het vinden van adequate acties die in een gegeven situatie tot een maximaal resultaat leiden.

Knuel Maar waar het uiteindelijk om te doen is: kan bijvoorbeeld de vaardigheid ook zonder aanwijzing worden geïnterpreteerd als actie voor andere vormen? Stel je een kind voor met zo’n leuke kubus met gaten in verschillende vormen. Waar eerst alleen een pen in een rond gat hoefde te worden geduwd en moeder dat beloonde met bijvoorbeeld een knuffel – reinforcement learning – zijn er nu driehoekige, vierkante en andere blokjes. Is dan duidelijk wat de bedoeling is zonder dat mama dat nog voordoet? Is dat het geval dan is sprake van transfer learning. Zodra kunstmatige intelligentie eindelijk in staat is om verworven kennis over te dragen naar onbekende taken, is transfer learning een feit en dat kan in de laatste fase leiden tot autonome automatisering, aldus Satikidis. BionicSoftHand Maar daar is Festo ook nog niet. Waar dan wel illustreert Elias Knubben hoofd Corporate Research and Innovation, met de BionicSoftHand, een bijna geheel uit

ÂŒ Âœ³ŽÂœÂƒOÂłÂ–Ăˆ(vŽˆ ÂœĂƒ ÛÀò ĂœÂŒ¨ —ŒšŒŒ¨ ³½Â—ÂŒÂ‚ÂłĂ‹ĂœÂˆ Ă‹ÂœĂˆ ŒŽ Ă° ÂŒĂĄÂœÂ‚ÂŒ¨ÂŒ ­vĂˆÂŒĂ€Âœv¨ÂŒÂŽ ŒŽ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ —ŒŒŽ ÂœÂŽĂœÂŒÂŽÂˆÂœÂ— ĆšĂƒ§ÂŒ¨ÂŒĂˆĆşĆ›

zachte en flexibele materialen vervaardigde robothand zonder inwendig ‘skelet’. Wie op de Hannover Messe bij Festo is geweest, heeft het zelf kunnen aanschouwen. Ook hier gaat het om reinforcement learning. Uiteindelijk moet de ‘robothand’ een dodecaĂŤder, een ruimtelijk

‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ½ò ½¨ÂŒÂœÂˆÂœÂŽÂ—Ć° ÂœÂŽĂƒ½ÂŒÂƒĂˆÂœÂŒ œŽ ˆŒ ½Ă€ÂłÂƒÂŒĂƒĆ°

ÂŒ ÂŚvvĂ€¨ò §Ăƒ ĂˆÂłÂŒĂ›ÂłÂŒÂ—ÂœÂŽÂ— vvÂŽ ˆŒ $ÂŒĂƒĂˆ³ưç³³ ˆœŒ ÂˆÂœĂˆ 9ÂŒĂƒĂƒÂŒ ĂœÂŒĂ€Âˆ Â—ÂŒĂˆ³³ŽÂˆ ÂœĂƒ v¨ ÂŒĂ›ÂŒÂŽ ‚Œ§ÂŒÂŽÂˆĆ› `vĂˆ ÂšÂŒÂŒĂˆ Ʋ ˆŒ Ă›ÂłĂ€ÂœÂ—ÂŒ ÂŒÂˆÂœĂˆÂœÂŒ ĂœvĂƒ ÂŽÂŒĂˆ

vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ ˆŒ À˗ ³– ˆŒ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ½ò ½¨ÂŒÂœÂˆÂœÂŽÂ—ÂœÂŽĂƒ½ÂŒÂƒĂˆÂœÂŒ œŽ ˆŒ ½Ă€ÂłÂƒÂŒĂƒÂœÂŽÂˆĂ‹ĂƒĂˆĂ€ÂœÂŒĆ› Œ³ŽÂ—ĂƒĂˆÂŒ vvÂŽĂœÂœÂŽĂƒĂˆ çĂœ³­ Ă€³ŽÂˆ ³½ ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒĂˆĆ? ˆŒ Âœ³ŽÂœÂƒ$œŽ`vĂ›ÂŒĆ› ò ˆŒ ‚œ³ŽÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ½¨vĂˆĂœÂłĂ€­ ÂœĂƒ ÂšÂŒĂˆ Ă›³³Ă€v¨ ˆŒ Ăœò çÂŒ Ă›vÂŽ Ă›³³Ă€ĂˆĂƒĂˆĂ‹ĂœÂœÂŽÂ— ˆœŒ ˆŒ ³ŽÂˆÂŒĂ€ç³ÂŒ§ÂŒĂ€Ăƒ Ă›vÂŽ $ÂŒĂƒĂˆÂł ÂœÂŽĂˆĂ€ÂœÂ—ÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ ŒŽ ³³§ ˆ³³Ă€ ˆŒ ĂƒÂŒ½Âœv Ʋ ĂˆÂłÂƒÂš ĂœÂŒ¨ Ćšvvœ‚vvĂ€ÂˆÂŒĂ€Ćş ˆvÂŽ ŒŒŽ ½¨vĂˆĂœÂłĂ€­ Ʋ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§Ăˆ ³­ 眃š Ă›³³Ă€Ăˆ ĂˆÂŒ Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂŒÂŽĆ› (ÂœÂŒĂ€Â‚ò ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§Â—ÂŒ­vv§Ăˆ Ă›vÂŽ Ă›ÂœÂŽÂŽÂŒÂŽ Ă›vÂŽ Ă›³³Ă€ ĂˆÂłĂˆ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ vvÂŽ ĂœÂŒÂŒĂ€Ăƒçò ˆŒŽ vvÂŽ ÂšÂŒĂˆ ¨ò – Ă›vÂŽ ˆŒ ÂˆÂœÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ› ³³Ă€ ³½ÂŒÂŒÂŽĂ›³¨Â—ŒŽˆŒ —³¨Â–Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ĂœvĂˆÂŒĂ€ ÂšÂŒĂˆçò ÂŽvvĂ€ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ ³– Ă›³³Ă€ Â—ÂŒĂƒĂˆĂ‹ĂœÂˆ ŒŽ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ ˆŒ ÂˆÂœÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›³³Ă€Ć° ŒŽ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€Ă‹ÂœĂˆ çĂœÂŒ­­ÂŒÂŽĆ› ÂŽ ˆvĂˆ §vÂŽ ˆŒ $œŽ`vĂ›ÂŒ ÂˆĂ‹Ăƒ ³³§Ć› ÂŒ ĂƒÂœ¨ÂœÂƒ³ŽÂŒÂŽ Ă›ÂœÂŽÂŽÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â‚ÂŒĂœÂłÂ—ÂŒÂŽ ˆ³³Ă€ ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨ Ă›vÂŽ ĂƒÂŒĂ€Ă›³­³ĂˆÂłĂ€ÂŒÂŽ ˆœŒ ĂˆĂœÂŒÂŒ ³Žv–švŽ§ÂŒ¨ò §ÂŒ Ž³§§ÂŒÂŽvĂƒĂƒÂŒÂŽ vvÂŽÂˆĂ€ò Ă›ÂŒÂŽĆ› vÂŽ ˆŒ Ž³§§ÂŒÂŽvĂƒĂƒÂŒÂŽ çò ÂŽ šŒ–‚³³­½ŒÂŒĂƒ Â‚ÂŒĂ›ÂŒĂƒĆ° ĂˆÂœÂ—Âˆ ˆœŒ ĂœÂŒÂŒĂ€ vvÂŽ ˆŒ Ă›ÂœÂŽÂŽÂŒÂŽ Ă›vĂƒĂˆçÂœĂˆĂˆÂŒÂŽĆ› kÂłv¨Ăƒ v¨¨ÂŒ Âœ³ŽÂœÂƒư½Ă€³ŒÂŒÂƒĂˆÂŒÂŽ çÂœĂˆ ³³§ ÂšÂœÂŒĂ€ ŒŒŽ —ŒˆvÂƒÂšĂˆÂŒ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€Ć? Â‚ÂŒĂƒĂˆĂ‹ÂˆÂŒĂ€ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ vĂ‹Ăˆ³Ž³­ÂŒ Ă€ÂłÂ‚ÂłĂˆ½Ă€ÂœÂŽÂƒÂœ½ÂŒĂƒ ˆœŒ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ Ă›³³Ă€ ÂœÂŽĂƒ½ÂŒÂƒĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ½ò ½¨ÂŒÂœÂˆÂœÂŽÂ—ĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽ œŽ ˆŒ ½Ă€ÂłÂƒÂŒĂƒÂœÂŽÂˆĂ‹ĂƒĂˆĂ€ÂœÂŒ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§ĂˆĆ› ?Ă€ÂœÂ‘ÂŽĂˆvĂˆÂœÂŒ ŒŽ Ă€ÂœÂƒÂšĂˆÂœÂŽÂ—Â‚ÂŒ½v¨ÂœÂŽÂ— ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ½¨vvĂˆĂƒ ­ÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂšĂ‹¨½ Ă›vÂŽ Ă‹¨ĂˆĂ€vĂƒ³³Ž —Œ¨Ă‹ÂœÂˆĆ›

object met twaalf vijfhoekige vlakken, zo draaien dat een specifieke zijde bovenligt. Hoe de hand die niet over een skelet beschikt zoals bij de mens, dat precies doet moet de achterliggende besturing zelf maar uitzoeken. Proberen dus en op basis van de feedback worden de opeenvolgende acties geoptimaliseerd tot de opdracht succesvol is opgelost. Daarbij wordt uiteraard – het is 2019 – gebruik gemaakt van een Digital Twin. Het systeem is uitgerust met een Leap Motion-camera die op basis van algoritmes uit een stereobeeld een 3D-beeld genereert. De gevolgen van de vingerbewegingen om tot een optimale bewegingsstrategie te worden ingevoerd in de virtuele omgeving. Uiteindelijk kunnen met behulp van algoritmes razendsnel parallel virtueel de verschillende alternatieven worden afgewogen en de optimale strategie worden ‘geleerd’ om van een gegeven uitgangspositie tot de oplossing te komen. 3D-textiel Die oplossing wordt aan de hardware doorgestuurd om zo de hand – die afhankelijk van de oriĂŤntatie 4 kg moet kunnen hanteren – te laten functioneren. De vingers van de hand zijn opgebouwd

ĆšSÂŒĂĄĂˆÂœÂŒ¨ÂŒ ĂœÂŒĂ€§Ă›ÂłĂ€­ÂŒÂŽĆşĆ? ‚Œšv¨Ă›ÂŒ ˆŒ Âœ³ŽÂœÂƒOÂłÂ–Ăˆ(vŽˆ çò ÂŽ Â‚ÂŒĂœÂŒÂ—ÂœÂŽÂ—ĂƒĂ›Ă€ò šŒœˆ vvÂŽ ‚v¨Â—ŒŽ ŒŽ ĹŻ Ć°Â—ÂŒĂœÂŒĂ›ÂŒÂŽ ĂˆÂŒĂĄĂˆÂœÂŒ¨ ŒŽ ˆŒ 9ÂłĂˆÂœ³Ž SÂŒĂ€­ÂœÂŽv¨Ć›

uit balgen met elk twee drukkamers. Zijn beide kamers leeg dan zijn de vingers gestrekt. De balgen zijn omhuld met een 3D-textiel. Dit uit Dynemaa-kunststofvezel geweven textiel is zo vormgeven dat de balg op specifieke locaties kan uitzetten, zodat met behulp van de lucht kracht kan worden uitgeoefend. In de lengterichting kunnen de ‘vingerkootjes’ als ze onder druk worden gezet door constructieve beperkingen niet verlengen met

als resultaat dat ze buigen. De uiteindelijke huid is een siliconen omhulsel. Twaalf vrijheidsgraden De hand beschikt in totaal over twaalf vrijheidsgraden: tien via het buigen van de vingers en twee via de zijwaartse, laterale beweging van de duim en wijsvinger. In de vingers bevinden zich aan de onderzijde drie krachtsensoren en aan de bovenzijde twee massatraagheids-

:Ă‹ ÂœĂƒ ˆŒ ĂˆÂłÂŒ½vĂƒĂƒÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ §Ă‹ÂŽĂƒĂˆ­vĂˆÂœÂ—ÂŒ ÂœÂŽĂˆÂŒ¨¨ÂœÂ—ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒ ‚ò $ÂŒĂƒĂˆÂł ÂŽÂœÂŒĂˆ ‚Œ½ÂŒĂ€§Ăˆ ĂˆÂłĂˆ LÂłÂ‚ÂłĂˆÂœÂƒOÂłÂ–Ăˆ(vÂŽÂˆĆ› ò ÂšÂŒĂˆ Â—ÂŒĂƒ½Ă€ÂŒ§ ĂœvĂƒ ³³§ SvÂŽÂŚv 3Ă€ĂŽÂ—ÂŒĂ€ vvÂŽĂœÂŒçÂœÂ—Ć› 3Ă€ĂŽÂ—ÂŒĂ€ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ œŽ ĹŽĹŹĹŹĹŻ LÂŒĂƒ³¨ĂˆÂł *Ž–³À­vĂˆÂœ§ %­Â‚( ³½Â—ÂŒĂ€ÂœÂƒÂšĂˆ

Â‚Ă€ÂŒÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› ÂŽ ˆvvĂ€ ³³§ ĂˆÂŒ ÂšÂłĂ‹ÂˆÂŒÂŽ v¨Ăƒ ˆvĂˆ Â—ÂŒĂœÂŒÂŽĂƒĂˆ ÂœĂƒĆ? §Ă‹ÂŽĂƒĂˆ­vĂˆÂœÂ—ÂŒ ÂœÂŽĂˆÂŒ¨¨ÂœÂ—ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒ ƚ³Ž ÂŒÂˆÂ—ÂŒĆşĆ› _ÂłĂ€ÂœÂ— ÂŚvvĂ€ ÂœĂƒ ÂšÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò – ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂˆÂŒÂŒ¨ Â—ÂŒĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ˆŒ $ÂŒĂƒĂˆÂł %À³Ë½Ć› ŒŽ Ă›vÂŽ ˆŒ ³½¨³ĂƒĂƒÂœÂŽÂ—ŒŽ ˆœŒ ÂšÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò – vvÂŽÂ‚ÂœÂŒÂˆĂˆ ˆœŒ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§ ­vv§Ăˆ Ă›vÂŽ §Ă‹ÂŽĂƒĂˆ­vĂˆÂœÂ—ÂŒ ÂœÂŽĂˆÂŒ¨¨ÂœÂ—ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒ ÂœĂƒ O L *S Ć› :v ÂŒÂŒĂ€ĂƒĂˆ ˆŒ ĆšÂ—ÂŒ糎ÂˆÂŒĆş ĂƒÂœĂˆĂ‹vĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ŒŒŽ ÂœÂŽĂƒĂˆv¨¨vĂˆÂœÂŒ œŽ §vvĂ€Ăˆ ĂˆÂŒ šŒ‚‚ŒŽ Â—ÂŒÂ‚Ă€vÂƒÂšĂˆ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ ³½ ‚vĂƒÂœĂƒ Ă›vÂŽ ĂƒÂŒÂŽĂƒÂłĂ€ÂœÂŽÂ–ÂłĂ€­vĂˆÂœÂŒ vÂ–Ăœò §ÂœÂŽÂ—ŒŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â—ÂŒÂˆÂŒĂˆÂŒÂƒĂˆÂŒÂŒĂ€Âˆ ŒŽ (ÂłÂŒ ˆvĂˆ œŽ ˆŒ ½Ă€v§Ăˆò § Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœ³ŽÂŒÂŒĂ€Ăˆ ĂœvĂƒ Ă›ÂłĂ€ÂœÂ— ÂŚvvĂ€ ³½ ˆŒ OIO ŒŽ ÂˆÂœĂˆ ÂŚvvĂ€ œŽ (vÂŽÂŽÂłĂ›ÂŒĂ€ ĂˆÂŒ 県ŽĆ? ÂšÂŒĂˆ ­vÂŽÂœ½Ă‹¨ÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ‚vĂˆĂˆÂŒĂ€ò ŒŽ œŽ ³½ĂƒĂˆÂŒ¨ư ¨ÂœÂŽÂ— ˆœŒ Â–ÂłĂ‹ĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒ ÂŒĂĄÂŒ­½¨vĂ€ÂŒÂŽ ˆœŒŽˆŒ ĂˆÂŒ ÂšÂŒĂ€§ÂŒÂŽÂŽÂŒÂŽĆ› ÂŒ ĂƒÂłÂ–ĂˆĂœvĂ€ÂŒ šœŒ¨Âˆ ˆvvÀ‚ò ˆŒ ­³ĂˆÂłĂ€ĂƒĂˆĂ€³­ÂŒÂŽ ŒŽ ½³ĂƒÂœĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ˆŒ vĂƒĂƒÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ ½³Ă€Ăˆvv¨ œŽ ˆŒ —vĂˆÂŒÂŽĆœ ˆvĂˆ ĂœÂŒĂ€Âˆ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§Ăˆ Ă›³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ ‚vĂˆĂˆÂŒĂ€ò ĂˆĂ€vÂŽĂƒ½³Ă€ĂˆĆ› ?½ ‚vĂƒÂœĂƒ Ă›vÂŽ ˆŒ ĆšĂ€ÂŒv¨ ĂˆÂœ­ÂŒĆş —ŒvÂŽv¨âĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ ÂœÂŽÂ–ÂłĂ€­vĂˆÂœÂŒ §vÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ

Â—ÂŒÂˆÂŒĂˆÂŒÂƒĂˆÂŒÂŒĂ€Âˆ ³– ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ŒŒŽ ĂˆÂŒ çĂœvĂ€ÂŒ ³– —ŒŒŽ ‚vĂˆĂˆÂŒĂ€ò ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ³½Â—ÂŒ½v§ĂˆĆ› *ÂŽ ˆŒçÂŒ ĂˆÂłÂŒ½vĂƒĂƒÂœÂŽÂ— ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ˆŒ ­ÂŒ¨ÂˆÂœÂŽÂ— Ă›Âœv ŒŒŽ IeĆ°*ÂłSư—vĂˆÂŒĂœvâ ÂŽvvĂ€ ˆŒ ƒ¨³Ă‹Âˆ Â—ÂŒĂƒĂˆĂ‹Ă‹Ă€Âˆ ŒŽ §vÂŽ Ă›Âœv ŒŒŽ 9â vĂƒÂšĆ° ‚³vĂ€ÂˆĆ°ĂˆÂłÂŒ½vĂƒĂƒÂœÂŽÂ— ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â—ÂŒĂ›ÂœĂƒĂ‹v¨ÂœĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆĆœ ­vvĂ€ ƚ³Ž Œˆ—Œƺư ŒŽ ƚ³Ž ½Ă€ÂŒ­ÂœĂƒÂŒƺưÂ—ÂŒÂ—ÂŒĂ›ÂŒÂŽĂƒĂ›ÂŒĂ€ĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ— ÂœĂƒ ÂˆĂ‹Ăƒ ³³§ ­³Â—ÂŒ¨ò §Ć›

LÂŒĂƒ³¨ĂˆÂł ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ 眃š ĂˆÂłÂŒÂ—ÂŒ¨ÂŒÂ—ˆ ³½ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœĂ›ÂœĂˆÂŒÂœĂˆĂƒ³½¨³ĂƒĂƒÂœÂŽÂ—ŒŽ ­ÂŒĂˆ §Ă‹ÂŽĂƒĂˆ­vĂˆÂœÂ—ÂŒ ÂœÂŽĂˆÂŒ¨¨ÂœÂ—ÂŒÂŽĂˆÂœÂŒ ³½ ˆŒ ĂœÂŒĂ€§Ă›¨³ÂŒĂ€ ŒŽ ­vv§Ăˆ ĂƒÂœÂŽÂˆĂƒ Ă›ÂłĂ€ÂœÂ— ÂŚvvĂ€ ˆŒŒ¨ Ă‹ÂœĂˆ Ă›vÂŽ ˆŒ $ÂŒĂƒĂˆÂł %À³Ë½Ć›

sensoren voor de positiebepaling, van de vingers. De sensoren zijn geĂŻntegreerd in een flexibele printplaat over de lengte van de vinger. Het moederbord voor de besturing zit op de rug van hand. In de ‘pols’ zit het ventielblok met twaalf piĂŤzo-cartridges met elk twee piĂŤzo-actuatoren. Voor de kenners: dat zijn dezelfde cartridges die worden toegepast in Festo’s universele ventielen die in de VTEM Motion terminal worden gebruikt. De 24 piĂŤzo-actuatoren staan op hun beurt in verbinding met een ge3D-printe (SLA) ventielplaat en hierop zijn de luchtslangen aangesloten die naar de vingers lopen. BionicSoftArm Van de BionicSoftHand is het natuurlijk een kleine stap naar een BionicSoftArm. Zeker als je die eigenlijk toch al in je portfolio had. Want de bionische arm is eigenlijk een doorontwikkeling van de BionicMotionRobot (2017) en de Bionic Handling Assistent (2010) die wat beweging betreft waren geĂŻnspireerd op inktvistentakels en de slurf van een olifant. De configuratie van de SoftArm is modulair en bestaat uit maximaal zeven balgsegmenten en pneumatische rotatie-aandrijvingen. Elk balgsegment beschikt over twee kamers en levert ĂŠĂŠn vrijheidsgraad om de ‘closed loop’-besturing niet overmatig complex te maken. In totaal kan de SoftArm dus over maximaal zeven vrijheidsgraden beschikken. De elastomeer balgen zijn bedekt met twee lagen 3D-geweven textiel. Allereerst is er een zachte laag die de balgen tegen wrijving en slijtage beschermt. De hoge-sterkte vezels van de tweede laag bepalen in welke richting de balgen wĂŠl en in welke richting ze niet kunnen uitzetten. Voor de besturing van de kinematica worden de Motion Terminal en de algoritmes in de bijbehorende ‘motion apps’ gebruikt. De bewegingen van de arm zijn positie-gestuurd en gebaseerd op een model. Elk onderdeel van de robot is een model. De parameters worden berekend of afgeleid via parameteridentificatie. De besturingsalgoritmes draaien real time in de Motion Terminal. Programmering heeft plaats via de Robotic Suite via een grafische gebruikersinterface op een tablet, die voor het eerst is gebruikt in de BionicCobot uit 2017. De gebruiker kan met de tablet de acties ingeven. ‘Drag&drop’- functionaliteit maakt het

mogelijk de verschillende acties op elk moment anders te rangschikken. Het open source Robotic Operating System fungeert als interface tussen Robotic Suite en Motion terminal. ‘Aaibaarheidsfactor’ Nu is ‘aaibaarheidsfactor’ niet het goede woord, maar wie ooit de Festo-stand heeft bezocht op de Hannover Messe weet hoe groot de belangstelling is voor alle Bionic-creaties. Herkenbaarheid is daar ongetwijfeld debet aan. Als het tot een directe samenwerking komt tussen mens en robot, cobot of hoe het beestje ook mag heten, dan kan herkenbaarheid de acceptatie ongetwijfeld helpen vergroten. De suggestie dat omdat het allemaal maar ‘lucht’ is, dergelijke concepten veilig zijn in de nabijheid van de mens is een andere vraag. Een lel van een BionicSoftHand – aan een BionicSoftArm – die een object van 4 kg manipuleert komt nog steeds hard aan. Voor welke taken de BionicSoftHand en -Arm in welke collaboratieve mogelijkheden vormen uiteindelijk industrieel inzetbaar zijn, zal de tijd leren. Mogelijkheden om repetitieve en vervelende taken door beide uit te laten voeren zullen er natuurlijk altijd zijn. Thema Nu is ‘digitalisering’ bij Festo al sinds jaar en dag een thema. De Motion Terminal met zijn universele ventielen en ‘motion apps’ is al genoemd. De CPX IoT Gateway die de Motion Terminal en componenten

uit de CPX-reeks met de (Festo-)cloud verbindt is een andere. Wie op het vorig jaar mede door Constructeur georganiseerde Food&Beverage-event aanwezig was heeft ook gezien hoe Festo met een speciale energiebesparingsmodule MSE6E2M en de gateway live het energieverbruik op een productielijn van Ben & Jerry’s via de cloud op een dashboard wist te visualiseren. BeĂŻnvloeden De data uit een dergelijk proces gekoppeld aan eventuele sensordata van machines, kunnen met behulp van kunstmatige intelligentie worden geanalyseerd. Op basis daarvan ĂŠn op basis van de effecten van interventies uit het verleden kan dan een actie worden afgeleid. Daar wordt ongetwijfeld aan gewerkt. Zeker ook gezien de uitspraak van Dr. Frank Melzer, lid van de raad van bestuur voor product- en technologiemanagement: “De onderwerpen analyse en kunstmatige intelligentie zullen onze productportfolio in de toekomst enorm beĂŻnvloeden.â€? Als de data het toelaat kan dat met intelligente algoritmes die op afzonderlijke componenten draaien. Worden de datavolumes groter dan kunnen de gegevens nog steeds ‘on premise’ worden geanalyseerd als je daar de capaciteit voor hebt. Heb je die capaciteit niet dan zijn data-analyse en -opslag in de (Festo-)cloud bij uitstek de oplossingen, meent de topman.

OSVL*:%OS (:* 3

"# * & $ " & !# # # # §Àv® ® ³ËÜ À ³ È ®Ë ®­vv¨ ® ƹ À³³Èƺ ® Üò ÃÈ vÈ ³½® ËÜ ­ È O% ưŮűŬƜ ò ®vv­ ƹ vÀ¨ƺƛ ¦³® ÃÈ vv®Ü ®ÃÈ ® OvÀ ®Ã % v®È Àv® ưÀ §Ã À ® §Àv® ® à ³ Û³³À ® ­vá ­vv¨ ¨vÃÈ­³­ ®È Ûv® ŮűŬƛŬŬŬ ȳ®­ È À ® ® ­vá ­Ë­ ¨vÃÈ Ûv® űŬŬŬ ȳ®ƛ

"# * & $ " & !# # % §Àvv® ­vá ­vv¨ űŬŬŬ ȳ® È ¨Èƛ ( ) ' ' È v¨¨ ® ò ÀvÈ Ûv® ( )#

Om nog maar wat grote getallen te noemen die aan de kraan hangen: de hoofdmast – beschikbaar zijn twee exemplaren van 118 en 160 m – kan met een giek van maximaal 100 m verder worden verlengd en een hoogte van 250 m kan worden bereikt. De hijscapaciteit van de kraan is met de hoofdmast van 160 m alleen goed voor 5000 t op 40 m, gerekend vanuit het middelpunt van de ring waarop de kraan draait. Op 100 m bedraagt dit 2000 t en op 165 m – met giek – is dat altijd nog 775 t. Goed genoeg om drie Airbus A380 verkeersvliegtuigen in een keer op te hijsen. De komende vier jaar is de kans dat dit gebeurt overigens klein: Big Carl gaat aan de slag in Somerset in het Verenigd Koninkrijk om daar het nodige hijswerk voor de bouw van een nieuwe kerncentrale te verrichten. De aannemer aldaar schat voor een jaartje of vier werk te hebben voor de SGC-250. Engineering Die vier jaar is aanzienlijk meer dan het jaar dat de engineering van de kraan in beslag heeft genomen. Constructeurs hebben het voorontwerp uitgevoerd en de noodzakelijke specialisten geselec-

(ÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂŽÂłÂˆÂœÂ—ÂˆÂŒ vvÂŽÂˆĂ€ò–ư ŒŽ Â‚ÂŒĂƒĂˆĂ‹Ă€ÂœÂŽÂ—ĂƒÂƒ³ŽÂƒÂŒ½Ăˆ Ă›³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ çĂœÂŒŽ§ÂŒÂŽ ŒŽ Ă›ÂŒĂ€½¨vvĂˆĂƒÂŒÂŽ ÂœĂƒ ÂłĂƒÂƒÂšĆ°LÂŒĂĄĂ€ÂłĂˆÂšĆ›

œ— vĂ€¨ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ŒŒŽ çĂœÂŒŽ§vvÂŽÂˆĂ€òĂ›ÂœÂŽÂ— ³½Â—ÂŒĂˆĂ‹ÂœÂ—Âˆ ³³§ ÂłĂ›ÂŒĂ€ Ă€vÂœ¨Ăƒ Ă›vÂŽ ˆŒ ŒŽŒ ÂŽvvĂ€ ˆŒ vÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒ ½³ĂƒÂœĂˆÂœÂŒ Ă€òÂˆÂŒÂŽĆ› ÂŒ §Ă€vvÂŽ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§Ăˆ ˆvvÀÛ³³Ă€ žŲ vÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒ ĂœÂœÂŒ¨ÂŒÂŽ ˆœŒ ­ÂŒĂˆ ĹŽĹ° šâÂˆĂ€vĂ‹¨ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ƒœ¨ÂœÂŽÂˆÂŒĂ€Ăƒ Ă›ÂŒĂ€ĂˆÂœÂƒvv¨ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒĂƒÂƒÂšÂłĂ›ÂŒÂŽ ŒŽ ˆŒ §Ă€vvÂŽ ÂˆĂ‹Ăƒ Œœ—ŒŽ¨ò§ ³½ĂˆÂœ¨¨ÂŒÂŽĆ›

teerd. De engineers zorgen voor de noodzakelijke tekeningen. Het uitzoeken van de beste toeleveranciers vraagt uiteraard ook de nodige aandacht. De assemblage van de kraan is wel door Sarens uitgevoerd en liep parallel aan de productie van de verschillende onderdelen. Eind vorig jaar bereikte Big Carl

zo zijn voltooiing in de haven van Gent. Tijdens de opbouw is gecontroleerd of alle onderdelen binnen de normen vallen. De afmetingen van onderdelen, ook die van de grote kraan, worden op millimeters beoordeeld. Op de kade zijn ook de overlooptesten uitgevoerd. Hierbij wordt de kraan eerst tot zijn maximale belasting gebracht om daar vervolgens nog eens 25% bovenop te doen. Uniek aspect Dat voor deze klus specifiek Big Carl wordt ingeschakeld heeft behalve met de hijscapaciteit ook te maken met een ander uniek aspect van de kraan. In principe is Big Carl net als ‘generatiegenoten’ SGC-120 en SGC-140 een ringkraan. Dergelijke kranen zijn als ze eenmaal zijn opgesteld beperkt in hun mobiliteit omdat ze eigenlijk alleen kunnen ronddraaien op een ringvormig railtraject met een diameter van 48,5 m. Maar het werkbereik van de SGC-250 is aanzienlijk groter. De kraan beschikt in Somerset straks namelijk over drie van dergelijke ‘ringen’ voor al het noodzakelijke hijswerk, verspreid over een traject van 600 m en onderling verbonden door rails. De kraan kan zich volledig

opgetuigd over de rails van de ene naar de andere hijslocatie verplaatsen. De vier wielstellen die de kraan ondersteunen beschikken daarom over in totaal 128 stalen wielen die worden gebruikt bij het zwenken, maar ook over in totaal 96 andere wielen voor de langsverplaatsing naar de volgende ring. Een totaal van 24 hydraulische cilinders zet die wielstellen op de rails en tilt tegelijkertijd op die manier de zwenkwielen van de ring. Het benodigde aandrijf- en besturingsconcept voor het

zwenken en verplaatsen is ontwikkeld door Bosch-Rexroth. Modulaire mechatronica Nu moet de kraan ook nog naar Hinkley Point worden verscheept en zal ook daarna nog regelmatig van locatie naar locatie worden getransporteerd. Daarom is de SGC-250 zo gebouwd dat de kraan eenvoudig is te demonteren. De verschillende onderdelen worden in containers opgeslagen. Een groot deel daarvan zijn standaard zeecontainers.

Daarnaast zijn er 52 speciaal gebouwde ballastcontainers die deels machineonderdelen vervoeren. Op locatie worden de ballastcontainers gevuld met zand of kiezel en op de achterkant van de kraan gestapeld, zodat ze fungeren als een contragewicht van 5200 ton. Maar de modulaire opbouw van de kraan gaat verder dan de stalen onderdelen. Big Carl is in feite een groot mechatronisch systeem: powerpacks met aggregaten, hydraulische motoren en pompen, besturingen met PLC’s

®vËÜ Ãv­ ®Ü À§ ® ÈËÃà ® 9vvÀÈ ® 3³³ÀÈ Ûv® $ ¨È ® ` À Ǫ v ¨ O³¨ËÈ ³®Ã ® 9 v ¨ À³ § v®Ã Ûv® kOâÃÈ ­Ã à ® ò ç³® À ³® À ¨ Ûv® È ½À³¦ Èƛ 9 v ¨ À³ § v®Ã ç³ È ® ³ ® ÈÀ³ËÜ vÀ §v ¨ ® ƛ :vvÃÈ IÀ³ï ® È ­³ ÃÈ ³³§ È À® È ® ³® À ¨ ® ­ È : Ëà §Ë®® ® ® ®ƛ IÀ³ï ® È ®v­ vvÀ ò ­ È ÈÜ v½vÀÈ ® ÈÜ À§ ® È À³³ÈÃÈ ¨ Ûv® È ® ÈÜ À§ ® èv ƛ 9vvÀÈ ® 3³³ÀÈ ³Û À Ãv­ ®Ü À§ ® Ɲ Ʒ vÀ¨ à ³³§ Û³³À ³®Ã ® ¨ ½À ÃÈ Ëà ½À³¦ Èƛ ` ® À Û³³À ųŬŬ ­ È À §¨v®Èư ý ï § §v ¨ ¨ Û À ƛ ( È vvÈ ³­ â À §v ¨Ɯ vÈ Ü ¨ ç ® Ãv­ ® ÃÈ ¨ Ë È Û Àà ¨¨ ® ¨ ­ ®È ®ƛ ¨¨ ¨ ­ ®È ® ƲÈÜ ư ­vv¨ IÀ³ï ® ÈƜ ® È À® È vÈŲvƜ : Ëà ® ÈÜ À à ÀÛ ưv ÀÃƲ çò ® ò ® Àv È ® áÈÀË À ­ È ® $L: ư Ë È ®­v®È ¨ƛ vvÀ ò Û³¨ ³ È §v ¨ vv® ®³À­ ® ç³v¨Ã * ŲŬůůŮưůưŮŰƜ 4O * ŲŭŬůŰ ƪV3ƫƜ Û À ³³ ³¨ ÃÈ ® * ŲŬŴŭŭưŰŬŰ ® ³ à ³À ³® È Ã Û³¨ ®Ã ŲŬŬŵŮưůŲŬ O($Ů ƪ³ç³®ư ® V_ư ÃÈ ® ƫƛ ( È Ã ® ® ½À³ Ë È Ûv® ç â À §v ¨ È 4 ³® O½ v¨ v ¨ Ã Ë È $À óâÈ ® : ÀÃv§Ã ® Û³³À vvÀ À § ® ® ®³­ ®ƛ v ¨ ® OâÃÈ ­Ã ŮƛŬ ®® ® $ ¨È ® È ³­½¨ È vÃà ­ư ¨v ư ® ® À ƛƸ Ʒ ¨v® Àò § vý È ® È Ã ® Üvà à ¨ È Ûv® ­ Èv¨ ® *IŲŴ ® ËÃÈÀ ¨ Ë ç ® ®Ɯ Ûv®Ü Û À ³³ 9 ® À à ÃÈ ®È È ® ÜvÈ À ® ³ÀÀ³Ã Û È Èƛ _³³À ®ç ÈÃÈ˧§ ® à §³ç ® Û³³À ® ­³ ˨v À ³½ ³ËÜƜ ÃÈvv® Ë È Û À À ˨v À 9*e?ư ³®® ȳư À ®ƛ vvÀ ³³À §³® ® Ü Û Àà ¨¨ ® vÈv ¨ ­ ®È ® Ûv®

9vvÀÈ ® 3³³ÀÈ Ûv® $ ¨È ® ` À Ǫ v ¨ O³¨ËÈ ³®Ã ð v®§ À ³³À 3À à ³¨­v® Ûv® OvÀ ®Ã ƪ¨ ®§Ãƫ ® 9 v ¨ À³ § v®Ã Ûv® kOâÃÈ ­Ã ƪÀ ÈÃƫƝ Ʒ2 §Ë®È È ¦ ®¨ò § ®vËÜ ¨ò §Ã Û³³ÀÃÈ ¨¨ ®Ɯ ­vvÀ ƺÃ Ü À ¨ à À³³ÈÃÈ §Àvv® ³­­Ë® ÀÈ ³Û À Û À ˨ ŭƜŲ ­­ ³®Èv Ȧ ÃƠƸ

â À §v ¨ à ® Û À ® ®ƛ 2 §Ë®È È ¦ ®¨ò § ®vËư Ü ¨ò §Ã Û³³ÀÃÈ ¨¨ ®Ɯ ­vvÀ ƺÃ Ü À ¨ à À³³ÈÃÈ §Àvv® ³­­Ë® ÀÈ ³Û À Û À ˨ ŭƜŲ ­­ ³®Èv Ȧ ÃƠƸ Ʒ vvÀ®vvÃÈ ® Ü Û³³À Û À ® ® ® Ûv® ¨ §ÈÀ à §vÃÈ ® ®vvÀ ¨ È ® ¨ ® Àà Ůű â À §v ¨Ã Èà ® ¦Ë® È ư ³®ư ³á ® ­vv§Èƛ §v ¨Û À ® ® ® Ûv® ® ȳÈvv¨ À v űűŬ ­ È À çò ® Ü ¨ ® èv® Û³À­ Ë È Û³ À ƛ §v ¨Ã È Ã ³® ÀÛ Àư ¨ ® v È ÃÈv® vvÀ 4 ³® ư§v ¨Ã ® ܳÀ È Û³³Àv¨ ÀË §È Û³³À vÈvÈÀv®Ã½³ÀÈ Ûv® ŰưŮŬ ­ À˧à ®Ã³À ®Ɯ OO*ư ® ³ ÀÃƜ v § ¨³ ÃƜ ½À³½³ÀÈ ³® ¨ Û ®È ¨ ®Ɯ à v§ ¨Û ®È ¨ ® ® ® ƹývÀ ƺ §v ¨ƛ _ À À çò ® v¨¨ Û ¨ §v ¨Ã ³³À ³®Ã ® ç³ ®vv­ ƹ§ ÈÈ ® ½v §Ãƺ Ãv­ ® ÃÈ ¨ ƛ ( È vvÈ À ³­ űŰŬ ÃÈv® vvÀ 9ŭŮ Ã ®Ã³À§v ¨È¦ Ã Ü Û v ³®ç ½vÀÈ® À ` ­Ë¨¨ À ® ÈÀ³§§ ®ƛ ® È ®Ã¨³ÈÈ ® Ü ůű ÃÈ˧à ư§v ¨Ã Û³³À ŭŲ ® ůŮ ¨ Û À Û³³À Û³ ® Ãýv®® ® Ûv® Û À ¨§vÃÈ ® Û³³À ½³Ü À ½v §Ã ® ¨ À ®ƛƸ

vÀ¨ À À È ųŬŬ ­ È À §¨v®Èý ï § â À §v ¨ Ʋ ÈÜ ­vv¨ IÀ³ï ® ÈƜ ® È À® È vÈŲvƜ : Ëà ® ÈÜ À à ÀÛ ưv Àà Ʋ ³®ÈܳÀ½ ® ® ­vv§È ³³À 4 ³® O½ v¨ v ¨ Ãƛ $ ¨È ® È vÃà ­ ¨v ® ® À ƛ

šòĂƒ§¨Ă‹Ăƒ ³½ ¨³ÂƒvĂˆÂœÂŒ ­ÂŒĂˆ çvŽˆ

en HMI’s voor de bediening van de verschillende mastonderdelen, wielen en lieren. Zaken die direct en indirect met elkaar verbonden zijn. De engineering van alle besturingen is in vier maanden uitgevoerd door ZSystems en Felten Wire & Cable Solutions, die ook samen aan de SGC-120 en SGC-140 hebben gewerkt. ZSystems heeft de complete besturing van de kraan, plus alle netwerken, tot en met bekabeling en verbindingen verzorgd. Met de kennis van Felten voor de bekabeling. Besturingen, schakelkasten, sensoren, motoren en pompen zijn gescheiden in verschillende subsystemen, maar worden wel in ÊÊn groot netwerk geïntegreerd. Door het modulaire concept wordt veel gebruikgemaakt van stekkerverbindingen. De onderdelen van de netwerken zijn daarom heel snel los te koppelen en weer aan elkaar te verbinden.

PoE en PLe Sinds de SGC-120 die Sarens pakweg zeven jaar geleden heeft geĂŻntroduceerd is op het vlak van automatisering en netwerken wel het nodige veranderd. Denk bijvoorbeeld aan ‘power over ethernet’ (PoE): voeding in een kabel met besturingsdata. Een andere techniek die nu veel gemakkelijker wordt geĂŻntegreerd is video. Big Carl beschikt over 24 camera’s en alle beelden zijn nu tegelijk probleemloos en real time zichtbaar via ethernet. Voor de hoofdbesturing van alle processen wordt de VPB40.4 industriĂŤle box-pc van Bosch-Rexroth met geĂŻntegreerde plc- en motion-functionaliteit gebruikt. De pc is uitgerust met twee Profinet/ Profibus-masterkaarten op dezelfde interfacekaart. De plc/motioncontroller kan overweg met Profinet en verzorgt zowel de realtime motiondrive als de

langzamere dataoverdracht. Het is dan ook geen probleem voor de besturing om vier lieren synchroon aan te sturen. Een ander groot voordeel van Profinet is dat nu alles op locatie of decentraal kan worden gevolgd. Alle informatie over het proces van de kraan, inclusief ‘safety’-informatie, is nu overal op de kraan te zien. Omdat is gekozen voor PLe, de hoogste veiligheidsnorm, zijn in de besturing ‘Safe Logic Compact’-veiligheidscomponenten van Bosch-Rexroth opgenomen. Daarmee voldoet de kraan aan de hoogste veiligheidsnormen.

'"## ' ¨ò§ÃÈÀ³³­' ' ! ' & ŭű ½ §ÃÈÀ³³­Ɯ ' #& && ' %$ §(çƛ ÀË §È ­³ ܳÀ ® ÃÈËËÀ ­ È Ë¨½ Ûv® ½Ë¨Ã À È ­³ ˨vÈ ƪI`9ƫƛ _³³À ÃÈÀ³³­ư ® î ¨ ÃÀ ¨ ® ܳÀ È *áLư ³­½ ®ÃvÈ ÀË §Èƛ _³³À î ¨ ® ½³Ã È ÃÈËÀ ® à ® à v§ ¨ ® ® À ­ ®È ¨ ® ³ Àƛ ½³Ã È v § ܳÀ È Û ® Û v ® À ­ ®È ¨ ® ³ À ®½ËÈ ­ È ® ŭŲư È À ó¨ËÈ È ¨¨ À ® LOŰŮŮƨSS4ưà v§ ¨Ã ®v¨ ®ƛ ®È À À À ­ ³½½ À È ­³ ¨ò§ ³­ ® áÈ À® À ­Ü ÀÃÈv® vv® È Ã¨Ë È ®ƛ Û ' ¨ à ˮ È Ov S³À¿Ë ? Û³¨ ®Ã : ŲŭŬŬŬưŲưŮ ¨³³½È Û v ÈÜ ƹ ®v ¨ ƺ ®½ËÈà ƪǏ ŮŰ _ƨůƛŮ ­ ƨŬƛű 9Oƫƛ Èv¨ §³ÀÈÃ¨Ë ÈÛvÃÈ Ë È v® ƪǏ ŮŰ _ƨŬƜű ƫƜ §v® ܳÀ ® ÀË §È Û³³À À ­ ÃÈËÀ ® ³ v® À à v§ ¨Û À ÃÈ ® ® v½½¨ vÈ ƛ

L9ŰŬ à À *:ưÀv ¨ ­³®È À À Ë® v®È ­³ ˨ à ® ÈÜ ŭŬưůŬ _ ư ® v® ® Ûv® ¨§ ŮŬ ® ® Ë È v® à ý ï À Û³³À ŰŬ ƛ ® ŭűŬǦ ½ § ¨vÃÈ ® ËÀ ® Û À à ³® ® à ȳ ' ÃÈvv® Û³³À v½v È Û ® ® Ë È Û ¨vÃÈ ® ƛ ®È À® 9?O$ Sƺà à À­ ® È ® ƹÀ Û Àà ƺ ËÀÀ ®È ® ® ¨v ýv®® ® ÃÛv¨ Ûv® ŮŬŬ ­_ƛ ® 4 ³½ È À³®È½v® ¨ È vv® Üv®® À ® v® Ã' ÃÈÀ³­ ® ® v¨v®Ã çò® ­ È ¨§vvÀ ® ® ¨ò§ vv® ¨ ® ® Ë È' v® à ¨vÃÈ ® ƛ S³ ½vÃà ® ® Ûv® L9ŰŬ ­³ ˨ à çò® ³® À ­ À v À §ÃvËȳ­vÈ Ã À ® ÃưƜ ½À³ à ³®ÈÀ³¨ ư ® È ÃÈư ® ­ Èv½½vÀvÈËËÀ ® Ûv¨¨ ® ÜvvÀ ÈÜ Û³ ® ® ܳÀ ® ÀË §È ® ® À Ë® v®È ³®ï ËÀvÈ Ɯ ½vÀv¨¨ ¨ à v§ ¨ ³­ ­ À Û À­³ ® È Û À§Àò ® ³ Û³³À È ¨v ® Ûv® vÈÈ Àò ®ƛ

¨¨ ®ư Àv ¨ â ³­½v È4³ á űŰŴŬư ³®ÈÀ³¨¨ À à à §È Û³³À ƹ­³È ³®ƺưȳ ½vÃà ® ® ­ È ­vá ­vv¨ ŭűŬ vÃà ® ® ³­ ® ÀÈ ® 4³ áư ÃÈËÀ ® à ® ® ­ È 9 À³Ã³ È ` ® ³Üà ŭŬ *³S ®È À½À à ƛ ?½ ư ÀvȳÀà §Ë®® ® vvÀ ³³À ­v ® Û ®Ã ò À³® Àvv ½¨ ®Ɯ ­vvÀ ® ³À­vÈ §v® ³³§ ®vvÀ v® À Àò ÃÃâÃÈ ­ ® ³ ¨³Ë Û Àç³® ® ܳÀ ®ƛ ³®ÈÀ³¨¨ À à ۳¨ ®Ã v À §v®È ò Ë ÈÃÈ § à §È Û³³À À³³Èà v¨ ȳ ½vÃà ® ®Ɯ vvÈ ® ò ® Û À ®Û³Ë vÀ È ' ÈËËÀ ® ® §¨ ® À ³­Ûv® ƛ ³®ÈÀ³¨¨ À à §È ³Û À Û ÀÃ Û ¨ ® à ˮ È Ã ç³v¨Ã ÀË ' § ÀÃvËÈ ®È vÈ ³½ và à Ûv® À³¨¨ ® ƪL ƫ ® ® Àâ½È ³½ và à Ûv® Èv¨ v® È § ® ® ®ƛ ?­ vÈ È ` ® ³ÜÃư ÃÈËÀ ® ÃÃâÃÈ ­ ³®v v®§ ¨ò§ Ûv® ÃÈËÀ ® à ® ® Ü À§ÈƜ ® Û ®ÈË ¨ Ãȳ' À ® ® Ûv® È ÃÈËÀ ® ÃÃâÃÈ ­ ® ®Û¨³ ³½ ­v ® ³ ³½ ÃÈËÀ ® Ûv® ½À³ Ë È ¨ò®ƛ

ĂˆÂœ³Ž çòŽ Â‚ÂŒĂƒÂƒÂšÂœ§ ‚vvĂ€ œŽ ŒŒŽ ­³Ž³ĂƒĂˆv‚œŒ¨ÂŒ ¨ÂŒÂŽÂˆÂŒĆŤ v¨Ăƒ Â‚ÂœĂƒĂˆv ‚œŒ¨ÂŒ ĆŞvÂƒĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒ Ă›ÂŒĂ€Â—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂœÂŽÂ—ĆŤ Ă‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—Ć› ÂŒ ƒ³­½vÂƒĂˆÂŒ Ăƒ¨³ĂˆÂŒÂŽ çòŽ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ĂˆÂłÂŒ½vĂƒÂ‚vvĂ€ Ă›³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€Â—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ĂˆÂłÂŒÂ—vÂŽÂ—Ăƒ ÂˆÂŒĂ‹Ă€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ­vƒšœŽŒư³­ÂšÂŒÂœÂŽÂœÂŽÂ—ŒŽ ŒŽ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒÂœ¨ÂœÂ— ‚ŒˆœŒŽŒŽ Ă›vÂŽ ÂˆÂŒĂ‹Ă€ÂŒÂŽ ŒŽ ĂˆÂłÂŒÂ—vÂŽÂ—Ăƒ¨Ă‹Âœ§ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ÂłĂ›ÂŒÂŽĂƒ ŒŽ Ă€ÂłĂˆÂŒĂ€ÂŒÂŽÂˆÂŒ ­vÂƒÂšÂœÂŽÂŒĂƒ ç³v¨Ăƒ ÂƒÂŒÂŽĂˆĂ€ÂœÂ–Ă‹Â—ÂŒĂƒĆ› kÂłĂœÂŒ¨ ˆŒ ­³Ž³ư v¨Ăƒ Â‚ÂœĂƒĂˆv‚œŒ¨ÂŒ Ă‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ —Œ¨ÂŒĂ›ÂŒĂ€Âˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ ÂšÂłĂ‹Âˆ§Ă€vÂƒÂšĂˆ ĂˆÂłĂˆ Ĺ­Ć›Ųŏŏ :Ć› *ÂŽ ­³Ž³ĂƒĂˆv ‚œŒ¨ÂŒ Ă‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ— Ă›ÂŒĂ€Â—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨Ăˆ ÂšÂŒĂˆ Ăƒ¨³Ăˆ ˆŒ ÂˆÂŒĂ‹Ă€ vĂ‹Ăˆ³­v ĂˆÂœĂƒÂƒÂš ç³ÂˆĂ€v ˆŒ ĂƒÂƒÂš³³Ăˆ ³½ ˆŒ Ăƒ¨Ă‹ÂœĂˆ½¨vvĂˆ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Ă›vĂƒĂˆÂ—ÂŒçÂŒĂˆĆ› _³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ ³ŽĂˆÂ—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ÂšÂŒĂˆ Ăƒ¨³Ăˆ §³Ă€ĂˆĂƒĂˆ³ŽÂˆÂœÂ— ³ŽÂˆÂŒĂ€ Ăƒ½vŽŽœŽ— —ŒçÂŒĂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ Ĺ­ĹŹĹŹ ­ĂƒƨůŲ ` ½Ă‹¨ĂƒĂƒÂœÂ—ÂŽvv¨ Ă›vÂŽ ĹŽĹ° _ ƪ³½ĂˆÂœ³ŽÂŒÂŒ¨ Ĺ­ĹŽ _ĆŤĆ› *ÂŽ Â‚ÂœĂƒĂˆv‚œŒ¨ÂŒ Ă‹ÂœĂˆĂ›ÂłÂŒĂ€ÂœÂŽÂ— ­³ÂŒĂˆ ÂšÂŒĂˆ ­vÂ—ÂŽÂŒÂŒĂˆĂƒ¨³Ăˆ ç³ĂœÂŒ¨ Ă›³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€Ć° v¨Ăƒ ³ŽĂˆÂ—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ v¨Ăˆòˆ §³Ă€ĂˆĂƒĂˆ³ŽÂˆÂœÂ— ³ŽÂˆÂŒĂ€ Ăƒ½vŽŽœŽ— ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ —ŒçÂŒĂˆĆœ ĂœvvÀÛ³³Ă€ ˆŒ Ăƒ¨³Ăˆ­vÂ—ÂŽÂŒÂŒĂˆ ÂœĂƒ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒĂ€Ă‹ĂƒĂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ ÂˆĂ‹Â‚Â‚ÂŒ¨ÂŒ Ăƒ½³ÂŒ¨Ć› 9ÂœÂƒĂ€³ư ĂƒĂœÂœĂˆÂƒÂšÂŒĂƒ ÂŽÂŒ­ÂŒÂŽ ˆŒ ÂˆÂŒĂˆÂŒÂƒĂˆÂœÂŒƨÂ‚ÂŒĂœv§ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ ˆŒ ÂˆÂŒĂ‹Ă€½³ ĂƒÂœĂˆÂœÂŒ ŒŽ ÂˆÂŒĂ‹Ă€Ă›ÂŒĂ€Â—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂœÂŽÂ— Ă›³³Ă€ šËŽ Ă€ÂŒ§ÂŒÂŽÂœÂŽÂ—Ćœ ĂˆÂŒĂ€Ăœò¨ ˆŒ Ăƒ¨³ĂˆÂŒÂŽ ³³§ çòŽ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒĂ€Ă‹ĂƒĂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ Ž³³Âˆư³ŽĂˆÂ—Ă€ÂŒÂŽÂˆÂŒ¨ÂœÂŽÂ— Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœÂŒĆ› ÂŒ Â‚ÂŒÂšĂ‹ÂœçœŽ— ÂœĂƒ ĂƒĂˆÂłÂ–Ć° ŒŽ Ă›ÂłÂƒÂšĂˆÂ‚ÂŒĂƒĂˆÂŒÂŽÂˆÂœÂ— ƒ³ŽÂ–³À­ *IĹ°Ĺ°Ć›

Realiseer met slechts 1 sensor functionele veiligheid!

Speciaal voor veiligheidskritische applicaties heeft DIS Sensors de serie QG40N sensoren aangevuld met een tilt schakelaar die voldoet aan SIL1/PLc klasse. Omdat alle verplichte veiligheidscontroles in ĂŠĂŠn behuizing zijn ondergebracht, kan de OEMer nu functionele veiligheid realiseren middels ĂŠĂŠn element in plaats van twee. Door twee tilt schakelaars van dit type toe te passen is een veiligheid van SIL2 te realiseren.

ÂŒ *:Ĺ´Ĺ´Ć°ÂœÂŽÂƒ¨ÂœŽ³­ÂŒĂˆÂŒĂ€Ăƒ Ă›vÂŽ 3΂¨ÂŒĂ€ çòŽ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒĂ€Ă‹ĂƒĂˆ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ :³½ÂŒÂŽĆ°ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€Â–vƒŒ ŒŽ Ă›ÂŒĂ€§Ă€ò—‚vvĂ€ ­ÂŒĂˆ ŒŒŽ ³– ĂˆĂœÂŒÂŒ 9Ĺ­ĹŽĆ°Âƒ³ŽŽÂŒÂƒĂˆÂłĂ€ÂŒÂŽĆ› ÂŒ Ă›ÂłÂŒÂˆÂœÂŽÂ—ĂƒĂƒ½vÂŽ ŽœŽ— ÂœĂƒ Ĺ­ĹŹĆ°ĹŻĹŹ _ Ć› SÂŒĂ›ÂŒÂŽĂƒ ÂœĂƒ ŒŒŽ 9ÂłÂˆ Â‚Ă‹ĂƒĆ°Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂœÂŒ Â‚ÂŒĂƒÂƒÂšÂœ§Â‚vvÀƛ ÂŒ vÂŽv¨³Â—ÂŒ Ă›vĂ€ÂœvÂŽĂˆ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ *:Ĺ´Ĺ­ v¨Ăƒ Ăˆâ½ÂŒvvÂŽÂˆĂ‹ÂœÂˆÂœÂŽÂ— ŒŽ Â‚ÂŒĂƒÂƒÂšÂœ§Ăˆ ÂłĂ›ÂŒĂ€ ŒŒŽ ½Ă€ÂŒĂƒÂŒĂˆĆ° ŒŽ ŒŒŽ ĂˆÂŒvÂƒÂšĆ°Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœÂŒ Ă›³³Ă€ ÂœÂŽĂˆÂŒÂ—Ă€vĂˆÂœÂŒ œŽ ˆŒ v½½¨ÂœÂƒvĂˆÂœÂŒĆ› vŽ§çò šËŽ ½¨vĂˆĂˆÂŒ ƒ³ŽĂƒĂˆĂ€Ă‹ÂƒĂˆÂœÂŒ ĆŞĹ´ĹŹ ĂĄ Ųŏ ĂĄ ĹŽĹŻ ­­ƍ çòŽ ˆŒ œŽƒ¨ÂœŽ³­ÂŒĂˆÂŒĂ€Ăƒ Ă›³¨Â—ÂŒÂŽĂƒ ˆŒ –vÂ‚Ă€Âœ§vÂŽĂˆ ÂŒÂŒÂŽĂ›ÂłĂ‹ÂˆÂœÂ— ĂˆÂŒ ­³ŽĂˆÂŒĂ€ÂŒÂŽ ŒŽ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ çÂŒ ³½ ÂŒ¨§vvĂ€ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Â—ÂŒĂƒĂˆv½ÂŒ¨Âˆ Ă›³³Ă€ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§ v¨Ăƒ ŒŒŽ Ă€ÂŒÂˆĂ‹ÂŽÂˆvÂŽĂˆÂŒ ³½¨³ĂƒĂƒÂœÂŽÂ—Ć› ÂŒ œŽƒ¨ÂœŽ³­ÂŒĂˆÂŒĂ€Ăƒ çòŽ Ĺ­Ć° ŒŽ V4Ć°Â—ÂŒÂƒÂŒĂ€ĂˆÂœĂŻÂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆĆ› (ÂŒĂˆ ĂˆÂŒ­½ÂŒĂ€vĂˆĂ‹Ă‹Ă€Â‚ÂŒĂ€ÂŒÂœ§ ¨³³½Ăˆ Ă›vÂŽ Ć°Ĺ°ĹŹ ĂˆÂłĂˆ Ĺ´Ĺą Ç° Ć› ÂŒ ĂƒÂƒÂš³§Â‚ÂŒĂƒĂˆÂŒÂŽ ˆœ—šŒœˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€vvÂ—Ăˆ ĂˆÂłĂˆ ŭŏŏ—ƛ ÂŒ Ă€ÂŒĂƒ³¨Ă‹ĂˆÂœÂŒ ÂœĂƒ ĹŹĆœĹŹĹ­Ç°Ć› ò ŒŒŽ ĂˆÂŒ­ ½ÂŒĂ€vĂˆĂ‹Ă‹Ă€ Ă›vÂŽ ĹŽĹą Ç° ÂœĂƒ ŒŒŽ vÂ‚Ăƒ³¨Ă‹ĂˆÂŒ ÂŽvĂ‹Ăœ§ÂŒĂ‹Ă€ÂœÂ—šŒœˆ Ă›vÂŽ Ç™ ĹŹĆœĹ° Ç° ­³Â—ÂŒ¨ò§Ć› (ÂŒĂˆ ­ÂŒÂŒĂˆ½Ă€ÂœÂŽÂƒÂœ½ÂŒ ÂœĂƒ ƒv½vÂƒÂœĂˆÂœÂŒÂ– ³– 9 9OĆ›

Tilt schakelaars zijn elektronische versnellingsopnemers met een schakeluitgang waarbij de vooringestelde hoek horizontaal is. Dit type sensor is ideaal voor bijvoorbeeld het monitoren van een maximale kantelhoek van een platform of het waarborgen van het bereik van een kraan of een giek. Wanneer de gemeten hoek de ingestelde hoek overschrijdt, zal de sensor de uitgang schakelen en hiermee de regelunit van de applicatie op de hoogte stellen van de situatie. Nu verkrijgbaar bij Rotero!

Rotero Holland Pompmolenlaan 21 3447 GK Woerden 0348-495150 info@rotero.com www.rotero.com

I ¨ ® O`ư§Àv È­ ÈÀ ® à ® ½ ç³ư ¨ §ÈÀ à à ®Ã³À ƪÀÛÃƜ *IŲűƫ à #& % ! & % " $ 3 ! # ! "" " îò ®Ɯ ­v¨ ® ® Àvv ®ƛ v®§çò *IŲűư ÀÈ ï À ® §Ë®® ® ç ³³§ ® ç È & ! " # !$ # ! çÜvÀ ® ËÃÈÀ ¨ ³­ÃÈv® ®ƛ ® ËÜ §Àv È­ ÈÀ ® ® çò ® ¨ Û À vvÀ ­ È ® ­vá ­v¨ v½v È È ÛvÀ À ® Ûv® ŭ §: È³È Ŵ §:ƛ ³³ È Àvv È ů È³È ű ­­ƛ O`ư§Àv È­ ÈÀ ® ® ® ç ¨ v ­ È ® ® v¨Ã I ¨ ® 3 ! # #! % ! ! ! # # . ! #' ! # #3 À ® ® È ³­ ® À ® ® ³³À ­ ®ÃÈ ®Ã ÈÜ O`ư§Àv È­ ÈÀ ® ® ® È ®ư ³Û À ÃÈ ¨ À È ® È ­³®È À ® §Ë®® ® ­ ÈÃâÃÈ ­ ® ܳÀ ® ³½ ç È ! # % !" ! # " $ # $ # .

# "#$! ""'"# +(((3 % ! # "" # " ! " " ! # )*3 # ! " %$ "# # !3 1 3+,2. # )* # ! " % " ! # #! $&3 ! " "# # " ! ! "# $ # "# 3 ® vÀv® À ƛ ® Ûv® #& $ #% ! # )* " $ # 3 $ # " ! " ® *ƨ?ư§³½­³ ˨ ƛ Û Àà à ۳¨ ³ ® vv® ® ¨ ư®³À­ ® : űŬŭŮáƛ ³ À Űư½ ®Ã 9ŭŮ ®È À v ç³À È Û³³À ÃȳÀ ® ÃÛÀò ³­­Ë® vÈ ÈËÃà ® Û³ ÀÈË ® ® ® à ®vv¨ư ® È ¨ ³­­Ë® vÈ Û³³Àç ® ® ® ³½ È Ã½³³Àƛ *ƨ?ư­³ ˨ à çò ® à § vvÀ Û³³À Û ¨ Èv¨ ® v®v¨³ à ®vv¨Û ÀÜ À§ ® ƛ

! 3 #! ! # # ! #% !3 # # ! " " ! #$$! # % ! 3 ! ! ! 3 ÛÀ³ Èò ³½ # " ! # % & # ! # # & ! ! . 3 $ # 3 # # #! ! ! ! % ­v ® ® È ï À ® ç³® À vÈ È á½¨ È Ã ! ! ! . ! & ! " " ! '" , - % # ! 5" # #"0 # # % !3 ! ! ! $ # % ! 4 ! # % # 5/ " ! " " 3 vv® ò Û Àà ¨¨ ® ȳ ½vÃà ® ®ƛ À çò ® ³³§ Û Àà áÈÀv *ưý ï § ˨½½À³ Àv­­vƺà ® ³½ ®³­ ®Ɯ ç³v¨Ã Ë® È S ­ à O À à vÈv và Èò à À Û ®Ã Û Àçv­ ¨È ® ò ® À ® È ­ È ³ î ¨ çò ® Ãâ® À³® à À ­ È ÃÈËÀ ® à ⠨ËÃƜ ® *ư ® ® v Üò § ® ® ³½ " $& $! # # !# " " % % ".

Best getest ... chainflex

®

O 1.354

kabeltypen, in 7 verschillende prijsklassen voorraad al vanaf 1 meter zonder snijkosten O Met 2.750 m² het grootste testlab in de industrie O Op maat gemaakt of per meter O Levensduur online berekenbaar O Met 36 maanden garantie O Uit

Servokabel CF27

26

miljoen slagen getest igus.nl/test 4404

Bezoek ons: TOC Europe, Rotterdam – Stand E72

.nl/chainflex

motion plastics ... for longer life igus B.V. Tel. 0346 353 932 info@igus.nl ®

®

Meld u nu aan voor de gratis nieuwsbrief! U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blij op de hoogte van:

• Productinnovaties • Nieuws • Leveranciers

Ga naar aandrijvenenbesturen.nl/ nieuwsbrief

VRIJLOOPKOPPELINGEN

Terugloopsperren • Inhaal en Indexering vrijloopkoppelingen 2 - 1 230 000 Nm

www.ringspann.nl

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.