Magazine for (Machine) Design engineers

Page 1

(&'*

'*)' + + (* (&'*

- ! "%.

%$ " " " ) , "

# #! !!

#$ !

( À­ à ** ½À³ï È ÀÈ Ûv® ȳ½³¨³ ³½È ­v¨ ÃvÈ

OȳÀ§ ³½È ­v¨ à ÀÈ À à v½³½®v­

*® Ë È³Àà ® v È Û ­v®Ë v ÈËÀ ®

_³À­ Û ® §v® È Û Àà ¨ ­v§ ®

nl.rs-online.com

Wat wilde u worden toen u jong was? Dankzij uw ambitie heeft u toegang tot de razendsnel veranderende wereld van engineering, waarin uw ideeën de toekomst vormen. Maar om te doen wat u het beste doet, heeft u tijd nodig om zich te concentreren op wat echt belangrijk is. Wij helpen klanten al 80 jaar hun doelen te bereiken met ons uitgebreide aanbod procesautomatiserings-, onderhouds- en elektronicaproducten, en op u afgestemde services.

We’re here

Deskundige technische ondersteuning | Toonaangevende merken | Levering de volgende werkdag

! $%#& % &#. $ "% # )'(, *+ # #- +/,

0 (+, -+ 8;> :733 . ', * "' = = ' * L , 39 55 53 ;3 67 *=2 ' *K&1 -+"' ++& " ='%

*,# '$ , L , C38:3D 83 76 35

&=! '$ ,K&1 -+"' ++& " ='%

(+ (, L #=)(,K&1 -+"' ++& " ='% %+ ,! & *+ L , C38:3D 83 76 5:

=% & *+K&1 -+"' ++& " ='%

*, *" ++ '> *,"#' *(+,>

" & . ' ( *,> ( " *> '$ ' %+> *#(% "' ",

. ' -+"' ++& " . (+, -+ 8;> :733 . ', * L *= = = ( *% ' 5; ///=&1 -+"' ++& " ='%

0

( / *, L C3D9 55 :< 99 66

*=+/ *,K&1 -+"' ++& " ='% ' " %"'$ L C38:3D 83 76 85 *=/" %"'$K&1 -+"' ++& " ='%>

('# (%+"'$ L 38:3D 83 76 85>

(* *+= ' "' *"' K&1 -+"' ++& " ='% /(* ' -", .( * (. * '$(&+," F % ' .((* ! , . *, '," / 2 ' 4<<3=

((* .* ' (. * ('' & ', '> 2(* "' ' ( * +/"#2" "' ' $-', - %% ' & ,? I64 8: 3 83 76 58 0 ' ' *? I64 8:3 83 76 << L "% ' ' *? $% ', '+ *." K ('+,*- , -*='% L !*"#. ' ' *? -+"' ++& " . L ('+,*- , -* L (+, -+ 8; L :733 . ', *

* ('' & ', *% ' H 555>83A

* ('' & ', -", '% ' H 58;>33A ,- ', ' H 83>33 ) * # * A *"#2 ' 2"#' 0 %= <J ' H 6><8 &"'"+,* ," $(+, ' 0 %= 54J L * ('' & ', % , ,(, / *()2 "' = "' " "' . ' ! , ('' & ', $ ' + !*" , %"#$> ) * E& "% ( , % ('"+ ! + !" '> -", *%"#$ *" & ' ' .((* ! , "' . ' ('' & ',+) *"( @ ' " ' ."' , -,(& ,"+ ! . *% ' "' )% ,+=

“Ik voel me genaaid door de overheid.â€? Niet ik, maar student Martijn. En waarom dan wel? Omdat hij geen basisbeurs heeft gehad de afgelopen vier jaar. En wel al 50 duizend euro studieschuld heeft. Hij zit nu in het laatste jaar van zijn bachelor. Daarna gaat hij nog een master doen. Die duren bij bèta-studies minstens twee jaar zegt Martijn. Want hij studeert natuurkunde aan de Universiteit Leiden. Trouwens wel een jaartje studievertraging opgelopen. Een bestuursjaartje gedaan. Ik las het artikel in de lokale krant en vond het eigenlijk best wel sneu voor Martijn. Maar niet zo heel lang. Niet meer toen ik las dat hij de helft van die studieschuld – hij leent tegen de duizend euro in de maand – gewoon op een bankrekening heeft staan. “Je betaalt bijna geen rente: het is de beste lening die je ooit gaat krijgen. Dat geld kan ik later goed gebruiken om ergens in te investeren.â€? Terugbetalen was ook het probleem niet. Want daar heeft hij 35 jaar voor. En met zijn opleiding vindt hij toch wel een baan. Ik las nog even terug: “Toch natuurkunde.â€? Ik had mijn hoop toen maar gevestigd op Laura. Zij werkt inmiddels, las ik. Direct een vaste baan na haar hbo Sportkunde. Ze was tijdens haar studie thuis blijven wonen. “Die heeft het vast voorzichtig aangepaktâ€?, dacht ik nog, “en toch heeft ze 25 duizend euro studieschuld.â€? Maar ook Laura had nog over – 16 duizend euro. Ze had gedacht om een flink deel in ĂŠĂŠn keer terug te betalen. Toch maar niet. Die lage rente. Die dit jaar zelfs nul is. Dat ze door haar studieschuld een lagere hypotheek krijgt? “Maar het geld dat ik nog op de bank heb staan, kan ik wel voor iets anders gebruiken.â€? Twee dagen later hoor ik een vader redeneren op tv. Hij gaat met zijn kinderen een paar dagen eerder op zomervakantie dan de leerplichtambtenaar toestaat. Want ja, de boete die hij krijgt is lager dan de vakantie goedkoper is door die paar dagen. En dus blijft hij dit doen zolang dat sommetje gunstig uitvalt. Tegenover zijn kinderen die niet mogen liegen vindt hij dat verdedigbaar. Want met rare regels hoef je geen rekening te houden. Als het onderwijs een weergave is van de tijdgeest, belooft dit ook voor de toekomst weinig goeds.

. *' & . ' *,"$ % '> , $ '"' ' ' (,(G+ -", ('+,*- , -* "+ +% !,+ &( %"#$ ' + !*" , %"#$ ,( +, &&"' . ' -", . *=

1 )'(,

F , -, -*+* !, () "'!(- . ' ", ,"# + !*" , /(* , -", *-$$ %"#$ .((* !(- 'G=

(%(*+ ' =.=> %+ 'E ((* *-$$ *"# ( %( +> '+ ! 3343E998;

( ' + , * - , - * ; B < 5 3 4 <

: Lì _ : :

í ®È v® Àò Û ® ?½ Ůŵ ³§È³ À vv®ÃÈvv® à ŭŵůŭ ³® À à ®ÈÀË­ ® ® ³Ã È È³® ¨ Ûv® í ®È v® Àò Û ®ƛ ! # ! # ! # ! " ! " $ ! ! ­ Ü À§ ® Ûv® 3 ƛ ( È È ­v ­v Ë ¨ò § çò ®Ɲ vv® Àò Û ® ® §Ë®® ® Û ¨v¨ vv®ç ®¨ò § í ®È Àƛ

# %³$¨â IÀ ç ƛ *® È ® È vÈ Ûv® Û¨ ÈË ư ³ËÜ À ³ ® Àvv È v¨¨ à ³­ ƹI Àó®v¨ À 9³ ¨ Èâƺ Ʋ ç ¨ §Ë®® ® Û¨ ®ƛ ® vÈ Ã v¨ " " ! # ­ ®Ãƛ %À §Ã ³ ( À­ à v vvÀ v¨ Èv¨vÀ v Û³³À ®³ ƛ 9vvÀ ­ È Û¨ Ë ¨ ! ! ! # ƹI Àó®v¨ À 9³ ¨ Èâƺưȳ ÃÈ ¨ ( À­ à ** Ü ® ­ ®ƛ

$ & %#(

! !! ! ® ® ËÜ À à v½³½®v­ ® ÀË § ®³­ ®ƛ ( À­ ܳÀ È À à v½ Û³³À ¨và À ¨v ® vv® ® À³ ³È Û ÃÈ ƛ ( È À ¨vÈ ³ Ü È Ûv® ³³ÀýÀ³®§ ¨ò § ³½®v­ ® Àvv v½v È È Ûv® À³ ³ÈƜ ½ À§È ® ­³ ¨ò § ® ³­ çÜvvÀ À À à v½ ® È ç ÈÈ ®ƛ 4Ë ³ Àív ³Ë È ç Û³³À OȳÀ§ SËÀ ³ ¨v ® ç ­ È ! # " !" èv ƛ ( È À Ã˨ÈvvÈƝ ® Û³¨¨ ® ËÜ Û³À­ Û ® Ɯ ů ½À ®ÈƜ ŴŬǦ ¨ È À ® ƪÛ ¨ƫ ­ ® À ³® À ¨ ®ƛ

$ & ! ' " ! " ! !

! ! ! # " !" & ' çò ® ­ ÃÈ È³ ½vÃà ® ® ® È ç È vvÀƛ # ! # ! $ Û³³À v½½¨ vÈ Ã ® È ®® ®ÃÈ Û Àư à ³¨ ® çò ®ƛ *® v È %vÀÈ® À (â½ â ¨ §Àò ® ® ËÜ 9ưv½½¨ vÈ Ã Û³³Àv¨ !$ ! # % " # " ! $ ® À §Èƛ

&

+ ' ' * " ! " & " !' '# 7 (" ' #" * %8 à ¨¨ ® çò ® ® È v¨Èò À³³È ® ¨ Àà ³½ Ü À ¨ §v® ³ §³½ À ܳÀ ® ½À³ Ë À ƛ ® À v ȳÀ ® §Ë®® ® vvÀ³­ È Û Àà ¨ ­v§ ®ƛ k³Ü ¨ Û³À­ Û ® v¨Ã ƹVeư à ®ƺ È §v®Ã ®ƛ ® ³Û Àç È Ûv® Û Àà ¨¨ ® Ë® È Ã Ûv® à ® Ë È ½Àv§Èò § Ûv® ³®ÈÜ À½ ËÀ vË * ½vÀÈ® ÀÃƜ ò ®v ůŬ ¦vvÀ ¨ ® ³®Èư ÃÈvv® Ûv®Ë È V® Û ÀÃ È È SÜ ®È ƛ

³­½¨ È ½À³ Ë È ¨ò ® ® ÃÈ ¨Ûv¨¨ ® & *# * " " "* ! ' Àv®Ã³­ÜvÀ Ɯ È Ã ® È ³®ÜvvÀà ò ®ư ¨ò § vÈ Àò Û ® èv ȳ À ܳÀ ® * " " - % "* 7 .#+ $%# ( ' #"' "( ' ' & * % " &8 Û À½¨ È ® ® ® ÛvvÀ À ® ®ƛ â Àà ËÀ Èâ §Àò È ®­ ¨Ã ®® ® " (&'% ! % " '7 " " ' ç³® À À ®Ɲ Û³¨ ®Ã ¨vvÈÃÈ ò ÀÃ Ã È vv®Èv¨ vv®Ûv¨¨ ® ³½ ® ËÃÈÀ ¨ ³ ¨Ü ÈÈ ® È v ¨³½ ® v¨ ¦vvÀ Û À Ë ¨ ƛ

"&#%& ' " "&#%& 9 #"'%# & ! " '%#' " % &'# " % ' " %#" ! " ) (& "#*# ' % " &

(& " &&!

(& " &&!

(& " &&! 8 %#($ " &$ "" " (, #!$#" "'& " (,

16 25 16 04 25 03 04 16 3/ 02 06 26 16 04 1 6

9 À ® ÛvvÀ¨ò § À

$ 16 # '# % "&' " * " ' " 0620 #" % & "'%(! " " #& È Û ®È í ®È v® Àò Û ® ½¨vvÈÃƛ ( È È ­v Ã Ë ¨ò §Ɲ vv® Àò Û ® ® §Ë®® ® Ûvv§ vv®ç ®¨ò § í ®È Àƛ * %' ' " " * " . " " # vÈ v¨ ò È ½ ÀÃ¨Ë È ÃÈvÈ ³® ®Èƛ

" ! !

: L*2_ : : OSVL :

?½ ĹŽĹľ ³§ĂˆÂłÂ‚ÂŒĂ€ vvÂŽĂƒĂˆvvŽˆŒ ÂœĂƒ ŭžůŭ ³ŽÂ—Ă€ÂŒĂƒÂƒÂŒÂŽĂˆĂ€Ă‹­ œŽ ŒŽ ÂłĂƒÂƒÂš ÂšÂŒĂˆ Ăˆ³ŽÂŒÂŒ¨ Ă›vÂŽ Ă­ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆ vÂŽÂˆĂ€òĂ›ÂŒÂŽĆ› ÂŒ ³À—vÂŽÂœĂƒvĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ÂˆÂœĂˆ ÂŒĂ›ÂŒÂŽÂŒ­ÂŒÂŽĂˆ ÂœĂƒ œŽ švŽˆŒŽ Ă›vÂŽ ³ŽÂˆÂŒĂ€ vÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒ ³ŽĂƒĂˆĂ€Ă‹ÂƒĂˆÂŒĂ‹Ă€ œŽ Ăƒv­ÂŒÂŽĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ— ­ÂŒĂˆ $ ĆŞ$ÂŒÂˆÂŒĂ€vĂˆÂœÂŒ vÂŽÂˆĂ€ò–ư ŒŽ Ă‹Ăˆ³­vĂˆÂœĂƒÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—ĂˆÂŒÂƒÂšÂŽÂœÂŒ§ƍ ŒŽ ­ÂŒĂˆ ­ÂŒÂˆÂŒĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ 3 ĆŞ3ÂŒÂŽÂŽÂœĂƒÂŽÂŒĂˆĂœÂŒĂ€§ Ă­ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆÂŒ ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ vÂŽÂˆĂ€òÂ–ĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽĆŤĆ› (ÂŒĂˆ ĂˆÂšÂŒ­v ­v— ÂˆĂ‹ÂœÂˆÂŒ¨ò§ çòŽĆ? vvÂŽÂˆĂ€òĂ›ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ Ă›ÂŒÂŒ¨v¨ vvŽçœŒŽ¨ò§ ÂŒĂ­ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆÂŒĂ€Ć› Op alle terreinen worden handreikingen gedaan om het energieverbruik in de industrie omlaag te brengen. Voor wie niet weet waar te beginnen: begin maart van dit jaar is de pilot voor het auditprogramma Aandrijvingen gestart. Industrie Ă­ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆ vÂŽÂˆĂ€òĂ›ÂŒÂŽ ³½ en Kennisnetwerk EEA ĹŽĹľ ³§ĂˆÂłÂ‚ÂŒĂ€ vvÂŽĂƒĂˆvvŽˆŒ œŽ ŒŽ (Techniek Nederland, ÂłĂƒÂƒÂš ÂœĂƒ ŒŒŽ Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂŒ¨ÂŒçŒŽ §vÂŽĂƒ ³­ œŽ Federatie AandrijftechŒŒŽ ˆv— ÂŽÂœÂŒĂ‹Ăœ ÂœŽçÂœÂƒÂšĂˆ ĂˆÂŒ §Ă€ò—ŒŽ œŽ ˆŒ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂŒÂŽ ŒŽ ÂˆÂœÂŒÂŽĂƒĂˆÂŒÂŽ ˆœŒ ÂšÂŒĂˆ niek, Holland Pomp ÂŒÂŽÂŒĂ€Â—ÂœÂŒĂ›ÂŒĂ€Â‚Ă€Ă‹Âœ§ ³­¨vv— §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ Groep, Rijksdienst voor Â‚Ă€ÂŒÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› ĆŞ$ÂłĂˆÂłĆ? 3O ĆŤ Ondernemend Nederland en Ministerie van Economische Zaken en Klimaat) werken samen aan de ontwikkeling van een auditprogramma, speciaal voor energie-efficiĂŤnte aandrijfsystemen. Tijdens deze pilot worden 30 audits uitgevoerd. 120 audits De pilot is ter voorbereiding op een voucherprogramma met 120 audits. Deelname aan de audit is laagdrempelig, geen lang traject met ladingen papierwerk, maar concreet en met tastbaar resultaat: inzicht, grip en voorstellen voor vijf concrete businesscases, die leiden tot directe kostenbesparingen bij uitvoering van de maatregelen. En een extra kostenbesparing doordat de overheid een bijdrage levert aan de audit en de bedrijven die hiermee nu aan de slag gaan. KEEA bespreekt op het evenement onder andere de voortgang van de pilot.

Partners Maar machinebouwers uit alle sectoren en hun respectievelijke klanten kunnen op EfficiĂŤnt Aandrijven meer ‘partners’ vinden. Behalve FEDA en KEEA zijn dat in willekeurige volgorde: Lapp, SEWEurodrive, WEG, Elsto, Dertec, Bauer Gear Motor, Festo, Danfoss Drives, Groneman, Bosch Rexroth, KSB, Helukabel, A.Z. Hollink, TT&MS, SMC, Lenze, ABB, Yaskawa, Kaeser compressoren, AC Solutions, Semiotics Labs en Parker Hannifin (stand 1 september 2019). Op het gebied van pompen, perslucht, pneumatiek, hydrauliek, elektrische aandrijf- en besturingstechniek en niet te vergeten data, een uitgelezen kans om in een dag nieuw inzicht te krijgen in de producten en diensten die het energieverbruik omlaag kunnen brengen. Vierstappenplan Een flink deel van de leveranciers houdt over de dag verdeeld verschillende lezingen die dieper ingaan op de oplossingen die zij te bieden hebben. Kaeser Compressoren bespreekt bijvoorbeeld een vierstappenplan om tot een efficiĂŤnt persluchtstation te komen en diverse praktijkapplicaties. Want een energiezuinige IE4-elektromotor is uiteraard niet voldoende. En hoe zorg je dat bijvoorbeeld een persluchtstation tijdens de gehele levensduur blijft presteren? Welke factoren bepalen eigenlijk de efficiency en de kosten en hoe verhoudt zich het energieverbruik tot de kwaliteit van de perslucht? Hoe een eindgebruiker zijn of haar persluchtsysteem heeft opgezet en of dit gehele proces van compressor, drogers, filters, leidingwerk wel efficiĂŤnt functioneert, speelt uiteraard een rol bij de vraag hoe efficiĂŤnt een uiteindelijk aandrijfsysteem wel is. Een slecht systeem geeft tenslotte een hogere prijs per Nm3 perslucht. Persluchtsystemen worden in alle industrieĂŤn als een noodzakelijke nutsvoorziening beschouwd, die 5% tot 25% van de industriĂŤle elektriciteitsvoorziening vertegenwoordigt. Met een kostprijs voor perslucht van circa 0,015 – 0,02 â‚Ź/Nm3 in een goed uitgelegd systeem, waarbij het energiedeel 75% van de totale kosten bedraagt, lijkt perslucht niet erg duur.

Vijf uitgangspunten Kijkend naar de jaarlijkse energierekening voor een bedrijf kan het aandeel van de perslucht toch nog aanzienlijk zijn. Het is dus zeker aan te bevelen om zuinig om te gaan met perslucht. Daarom daagt SMC – overtuigd dat pneumatiek past bij een duurzamere en schonere industrie – de industrie als geheel en de bezoekers in het bijzonder in het lezingenprogramma uit, machines te ontwikkelen vanuit vijf energie-efficiÍnte uitgangspunten: • Genereer alleen de energie die nodig is. • Hergebruik de energie die wordt gegenereerd. • Monitor het verbruik van energie. • Gebruik alleen de noodzakelijke energie. • Denk efficiÍnt. Keuzestress En de engineer heeft het al niet makkelijk. Niet dat hij of zij geen kennis van zaken zou hebben op het vlak van pneumatische- en elektrische aandrijvingen, maar het speelveld verschuift voortdurend. Wet- en regelgeving, wensen van eindgebruikers, omgeving, veiligheid en eenvoudigere technologie - het bepalen van de meest efficiÍnte aandrijving wordt er niet simpeler op. Op het eerste gezicht lijken pneumatische cilinders en ventielen nog steeds de goedkoopste optie. Of zou een servo- of stappenmotor de beste eindpapieren hebben? Festo zet op het evenement met praktische voorbeelden de verschillende aspecten uiteen die bij deze keuze een rol spelen. 80 TWh Groneman is als Nederlandse vertegenwoordiger van LinMot een van de partijen die in de cilindervormige lineaire motoren van laatstgenoemde een interessante oplossing ziet als mogelijke vervanger van pneumatische actuatoren. Volgens LinMot dat namens Groneman op EfficiÍnt Aandrijven zal spreken blijkt uit EU-studies dat het energetisch rendement van pneumatische actuatoren ver beneden de 10 procent ligt. Alleen al in Europa wordt jaarlijks 80 TWh verbruikt voor de productie van gecomprimeerde lucht. Machinebouwers die op zoek zijn naar flexibeler actuatoren voor kleinere series, een verbeterde processtabiliteit en nauwkeurige

Ă›ÂœÂŒĂ€ĂƒĂˆv½½ÂŒŽ½¨vÂŽ ³­ ĂˆÂłĂˆ ŒŒŽ ÂŒĂ­ ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆ ½ÂŒĂ€Ăƒ¨Ă‹ÂƒÂšĂˆĂƒĂˆvĂˆÂœ³Ž

actuatorfeedback van elke productiestap zouden daarom naar de mogelijkheden van genoemde cilindervormige lineaire motoren moeten kijken. Beschikbaarheid en energieverbruik Dat tegenwoordig elektrische aandrijvingen beschikbaar zijn met een zeer hoog rendement zal niemand ontkennen. Die kunnen bijvoorbeeld volgens KSB een substantiĂŤle bijdrage leveren aan het reduceren van het energieverbruik van een pompsysteem. Aan de hand van een CIP-systeem (Cleaning In Place) zal KSB uit de doeken doen hoe een optimale pompselectie kan worden uitgevoerd. Daarbij is voor een efficiĂŤnte aandrijving de basis altijd een correct gekozen en optimaal werkend werktuig. De praktijkcase heeft als uitgangspunt dat er een optimale beschikbaarheid is bij een zo laag mogelijk energieverbruik. Aan bod komen het werkgebied van de pompen, motorkeuze, procesoptimalisatie en het beheer en onderhoud van de pompen. Aan de aandrijving van de pompen zal speciale aandacht worden besteed.

Matrix-frequentieregelaars een interessante optie. In de regelaars ontbreekt de DC-bus of tussenkring: vermogenselektronica met negen bi-directionele poorten zorgt voor de omzetting van de ingaande wisselspanning in de uitgaande wisselspanning. Dankzij dit werkingsprincipe – Direct Power Conversion – met bi-directionele poorten kan de regeneratieve energie direct vanuit de regelaar worden teruggeleverd aan het lokale voedingsnet. De kwaliteit hierbij is hoog – de ‘Total Harmonic Distortion’ (THD) ligt onder de 5 procent – en verbetert het systeem rendement.

ÂŒĂ­ÂƒÂœÂ‘ÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŒ ÂŒ¨ÂŒ§ĂˆĂ€ÂłÂšâÂˆĂ€vĂ‹¨ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ vvÂŽÂˆĂ€òĂ›ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ ÂłĂƒÂƒÂš LÂŒĂĄĂ€ÂłĂˆÂšĆ›

Condition monitoring Een optimale beschikbaarheid bij een zo laag mogelijk energieverbruik, in geregelde AC-aandrijvingen is het de frequentieregelaar die deze taak met verve vervult. Maar die frequentieregelaar kan tegenwoordig nog veel meer. Danfoss Drives doet op het evenement uit de doeken hoe de intelligentie van de frequentieregelaar wordt gebruikt om de toestand van de motor en de applicatie te monitoren: condition monitoring. Het grote voordeel van dit systeem is een constante bewaking van de statorwikkelingen, de trillingen in de applicatie en het belastingprofiel. Bovendien heeft de frequentieregelaar voor deze taken geen ‘cloud’-aansluiting of verbinding met een PLC nodig. De analyse van de data gebeurt in de regelaar – nergens anders. Het belangrijkste voordeel is uiteraard dat de uptime flink stijgt doordat ongewenste stilstand tot een minimum wordt beperkt. De intelligentie van de regelaar kan ook worden ingezet voor positionerings- en synchronisatietoepassingen. Dit maakt dure, ingewikkelde servoregelingen en kwetsbare sensoren overbodig. Deellast Voor de elektronische koppelbewaking van motorreductoren heeft Bauer Gear Motor met TorqueControl 4.0 vorig jaar juni de innovatieprijs van de Allianz Industrie 4.0 Baden-WĂźrttemberg in de wacht gesleept. Met het systeem kan overbelasting van de aandrijving worden

voorkomen. Het in de klemmenkast van de aandrijving ingebouwde systeem kan tevens uitgebreide gebruikersdata verzamelen en delen met een overkoepelend besturingsnetwerk. Dankzij adaptieve lastregeling kan met behulp van de spanning de magnetisering van de motor worden geregeld. Vooral bij applicaties die in deellast werken kan dit het rendement tot een kwart verbeteren. Ecologie en economie Een andere maar recentere prijswinnaar uit dezelfde deelstaat is SEW-Eurodrive dat in juli van dit jaar de milieutechniekprijs van de deelstaat in de wacht wist te slepen. Ecologische en economische winst die de levensduur van aandrijvingen verbetert en de netinfrastructuur ontlast, zo kenschetste de milieuminister van de deelstaat het vermogens- en energiemanagementsysteem in kwestie. Met het systeem is het mogelijk tot 35% te besparen op energiekosten, piekbelastingen van het net te voorkomen en de hele installatie uit te leggen op gemiddeld en niet op piekvermogen. En zonnepanelen koppelen aan je aandrijving is ook mogelijk. Hoe dat in elkaar steekt komt het hoofd Ontwikkeling van SEW-PowerSystems zelf uitleggen. Teruglevering Voor die dynamische processen die ook met het afremmen van AC-motoren te maken hebben – en dus energie wordt gegenereerd – heeft Yaskawa met de

Netkwaliteit Nu is netkwaliteit onlosmakelijk verbonden met de wens het energieverbruik van aandrijvingen te verminderen. Steeds vaker worden geschakelde voedingen, frequentieregelingen voor motoren en LED-voorschakelapparatuur voor verlichting toegepast. Bleef de THD in het verleden beperkt tot een paar procent, nu loopt dit op tot 8% en meer. Mogelijke gevolgen: oververhitting in elektromotoren, onverklaarbare vibraties en het afschakelen van beveiligingsautomaten. Maar ook storingen in datakabels. Vroegtijdige tests in de ontwerpfase van een applicatie kunnen mogelijke problemen aan het licht brengen weet TT&MS dan weer en zij komen dit uiteen zetten. Ultieme wens Wat kabels en kabelsystemen betreft – welke bijdrage leveren die aan de efficiĂŤntie aandrijfketen? Deze vraag is even legitiem als relevant. Want kabels als drager van (gemoduleerde) spanningen en stromen hebben een absolute meerwaarde in de efficiĂŤntie, duurzaamheid en veiligheid van machines en installaties weet Lapp. De ultieme wens vanuit de elektrotechniek is dat de spanning en stroom aan de uitgang van een drive in dezelfde verschijningsvorm aan de aansluitklemmen van de motor wordt aangeboden. En dat is meestal niet het geval. EfficiĂŤnte bekabeling geeft de antwoorden. KeteneďŹƒciency Ook al het gaat om energetisch rendement de ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Maar zijn die schakels er nog? Wellicht in de installatie die smacht naar een energetische ‘remake’. Maar uitgaand

van de stand van de techniek? Moderne industriĂŤle elektromotoren zijn inmiddels dermate ver doorontwikkeld dat de mogelijkheden voor verdere efficiĂŤntieverhoging complex, kostbaar en marginaal zijn, meent Elsto. Maar met ketenefficiency is relatief eenvoudig veel winst te behalen door het vermijden van ongeschikte combinaties en het toepassen van slimme besturingen. Besturingen, aandrijvingen en aangedreven machines zijn in verschillende sub-samenstellingen te meten en te vergelijken. Daarnaast is steeds duidelijker te achterhalen wat het negatieve effect op het milieu voorafgaand aan, tijdens en na de normale levensduur is. Het product met het laagste energieverbruik heeft niet altijd de minste milieueffecten. Het gaat om de ‘kosten’ gedurende de gehele levensduur. Met nieuwe vergelijkingsmethoden is eenvoudig te bepalen waar het fruit het laagst hangt en wat het kost om het te plukken. Met slimme keuzes zijn grote besparingen in aandrijfsystemen te behalen, zowel bij de initiĂŤle aanschaf als operationeel. Beste van twee werelden In het geval van Bosch Rexroth kun je beter niet van keten, maar van leidingwerk spreken. Het gaat om de wereldwijd eerste toepassing van een hybride aandrijftechniek in de uitbreiding van Sluis Eefde. De nieuwe elektrohydraulische aandrijving combineert de voordelen van een elektromechanische lineaire actuator met die van een klassieke hydraulische aandrijving. Hiermee worden de sluisdeuren bediend. Het gaat om een compleet gesloten systeem: de olie beweegt zich alleen tussen de kamers van elke afzonderlijke cilinder. Hierdoor wordt de toepassing van een groot hydraulisch reservoir overbodig. Dankzij dit compacte concept is een ruimte-verslindende kelder met aggregaat niet nodig. Bovendien is de nieuwe techniek 40 procent efficiĂŤnter ten opzichte van traditionele systemen, en draagt de aandrijving zodoende bij aan het minimale energieverbruik van de sluis. Kijk voor meer informatie over het programma, de partners en toegang tot het evenement op www.eďŹƒcientaandrijven.nl. Uiteraard is toegang voor abonnees van Constructeur gratis.

Electric Motors IE3 PREMIUM IE4 SUPER PREMIUM I E 5 U LT R A P R E M I U M

The electric motor is what makes the industry grow and, as of 2019, it becomes even more efďŹ cient. Increase the efďŹ ciency of your industry using the brand with the best reputation for high performance and ensure much more energy savings. WEG has the most complete portfolio on the market, from the standard to the top efďŹ ciency levels, and services that make the difference for your business.

Transforming energy into solutions.

www.weg.net

Maak hieronder kennis met de sponsoren die deelnemen aan het Efficiënt Aandrijven Event

ABB b.v.

George Hintzenweg 81, 3068 AX ROTTERDAM Postbus 301, 3000 AN ROTTERDAM Tel. +31 800 9103 E-mail: contact.center@nl.abb.com www.abb.nl ABB is een baanbrekende, technologische leider met een uitgebreid aanbod voor de digitale industrie. ABB is de digitale voortrekker met 4 klantgerichte, wereldleidende businesses: Electrification, Industrial Automatisation, Motion en Robotics & Discrete automation, ondersteund door het ABB Abilityty™ digitale platform. De business Motion is de globale marktleider op vlak van motoren en drives. Onze producten, oplossingen en service worden breed ingezet om de wereld draaiende te houden en dagdagelijks energie te besparen. Klanten staan centraal in onze dienstverlening; ons onderscheidend vermogen op vlak van innovatie, efficiëntie en digitalisering is gericht op het genereren van meerwaarde voor klanten en partners. A.Z. Hollink Nederland B.V.

Bauer Gear Motor GmbH

Eberhard-Bauer-Str. 37, 73734 Esslingen Germany Tel. +49 711 3518 0 E-mail: info@bauergears.com www.bauergears.com Innovatie sinds 1927 In de loop van zijn 90-jarige geschiedenis heeft Bauer Gear Motor zich ontwikkeld tot vooraanstaand leverancier van hoogwaardige en uiterst betrouwbare motorreductoren. Bauer heeft de weg bereid voor vele nieuwe motorreductoren en zal dit ook in de toekomst blijven doen. Onze ingenieurs ontwikkelen technisch geavanceerde oplossingen met energiezuinige motoren in combinatie met optimale tandwielkasten die onze klanten de laagst mogelijke bedrijfskosten bieden. Niet voor niets zijn onze motorreductoroplossingen de drijvende kracht in aandrijftechniek. Competent en klantgericht als Bauer is, zien wij ons als een integraal onderdeel van de waardeketen van onze klanten, waardoor hun productiviteit toeneemt. Met een wereldwijde verkoop- en expertisenetwerk ondersteunen wij u vanaf het ontwerp van uw aandrijving. Onze medewerkers zorgen ervoor dat u de optimale motorreductoroplossing voor uw toepassing krijgt. Bosch Rexroth B.V.

Laan van de Ram 49 7324 BW Apeldoorn T. +31 (0)881 – 200 380 F. +31 (0)881 – 200 399 Email: nederland@azhollink.eu https://nl.azhollink.nl/home/contact/ Az hollink, our best technology is human! A.Z. Hollink group is owned by Spillebeen Holding. Our companies want to stand out and give the best solution to your problem or challenge. A customer is always appreciated and heard and wil always be seen as a independent person or company and not as a number, just because we do care. Customer satisfaction and solving problems and facing and fixing challenges is our goal. We have the largest variety and best brands from over all the world, so that we can give you the best solution. Our knowledge, solutions and specialised products together with a large stock is the added value a lot of customers have valued over the years. We hardly lose any customer, just because we care. Respectful and honest trade are just a few of our values. Our goal is also to help preserve environment and do what we can to contribute. We also like to help in good causes.

Kruisbroeksestraat 1 5281 RV Boxtel Tel. 0411-651951 E-mail: info@boschrexroth.nl www.boschrexroth.com Meer flexibiliteit en snelheid: in deze tijd van steeds kortere productie- en ontwikkelingsprocessen, nemen de vereisten voor productiebedrijven toe. Bij Bosch Rexroth, een van ‘s werelds toonaangevende leveranciers van aandrijf- en besturingstechniek, staan we voor de uitdaging om onze klanten baanbrekende oplossingen te bieden. Onze klanten profiteren van de middelen en innovatieve kracht van een wereldwijde speler, en gelijktijdig ook van de diepgaande kennis over lokale behoefte. 32.300 professionals werken als een wereldwijd team om veilige, efficiënte, intelligente en krachtige oplossingen te bieden voor fabrieksautomatisering, mobiele toepassingen, machinetoepassingen en engineering. We helpen onze klanten om hun doelen betrouwbaar te bereiken: zoals het economisch produceren van kleine aantallen of het besparen van energie en het verhogen van de productiviteit op hetzelfde moment. Door samen te werken met partners, kunnen we cross-technologie oplossingen, digitale diensten en een uitgebreide service aanbieden om partners in staat te stellen machines of systemen zeer efficiënt te verplaatsen. Bosch Rexroth ontwikkelt, produceert en verkoopt componenten en systeemoplossingen in meer dan 80 landen en behaalde in 2018 een omzet van 6,2 miljard euro.

Danfoss Drives

Vareseweg 105, 3047 AT Rotterdam Tel. 010 – 808 2222 E-mail: cs@danfoss.nl www.danfoss.nl Danfoss Drives is al ruim 50 jaar wereldwijd toonaangevend op het gebied van variabele snelheidsregeling van elektromotoren. We hebben een passie voor frequentieregelaars en met de VLT en VACON frequentieregelaars bespaart u energie en kosten. Maar onze drives kunnen nog veel meer. Ze fungeren als een slimme sensor die de conditie van uw motor, ventilator, pomp of compressor bewaken. Ook maken ze dure, ingewikkelde servoregelingen overbodig en zijn ze toepasbaar voor energieopslag en energiebeheertoepassingen. ELSTO Drives

Loosterweg 7, 2215 TL Voorhout, Tel: +31(0)88 7865200 Fax: +31(0)88 7865299 www.drives@elsto.eu ELSTO Controls Carolus Clusiuslaan 1, 2215 RV Voorhout Tel: +31(0)88 7865800 Fax: +31(0)88 7865899 E-mail: controls@elsto.eu ELSTO Drives & Controls produceert en levert zowel standaard als klantspecifieke aandrijf- en besturingsoplossingen. Dankzij de ruime voorraad zijn de levertijden meestal kort. Als standaard niet voldoet ontwikkelt en produceert ELSTO met eigen productiefaciliteiten uw maatwerkoplossing. Vijftig jaar deskundigheid maakt ELSTO de ideale co-engineering partner. Bij de selectie en productie is de ketenefficiency, levensduur en gebruiksgemak van zowel individuele aandrijving als complete machine mede bepalend. Naast nieuwleveringen dragen ELSTO after-sales diensten bij aan de continuïteit van uw productieproces. Een juiste installatie, reparatie of retrofit zal net als correctief en preventief onderhoud de totale kosten terugdringen.

FEDA

Stephensonweg 14, 4207 HB Gorinchem Tel. 0183-822992 E-mail: info@feda.nl www.feda.nl Met zo’n 150 leden is FEDA de belangrijkste branchevereniging op het gebied van Aandrijf-en Automatiseringstechniek in Nederland. Onze focus ligt op het faciliteren van leden op het gebied van kennis, netwerken en promotie. FEDA WILL BOOST YOUR BUSINESS Voordelen - Als lid kun je onze FEDA leveringsvoorwaarden gebruiken & natuurlijk heb je toegang tot het Business Intelligence Portal. - Dutch Fluid Power Transmission Conference –> Samen met Vereniging Platform Hydrauliek organiseren we al heel wat edities van DFPTC. Dit jaar is het symposium gepland op 10 oktober 2019. Bekijk de site voor meer informatie. - World of Technology & Science –> de afgelopen twee edities was onze FEDA Lounge een centraal punt met zo’n 20 stands van leden. - Twee keer per jaar organiseren wij een ledenevent, altijd een mooie mix tussen kennis uitwisselen, netwerken, een verfrissende spreker of workshop.

Groneman B.V.

Postbus 24 7550 AA Hengelo Amarilstraat 11 7554 TV Hengelo Tel.: +31-74-2551143 Email: info@groneman.nl Email: marketing@groneman.nl www.groneman.nl Groneman en haar leveranciers zijn continu bezig met de ontwikkeling van nieuwe producten en productoptimalisaties. Op het gebied van efficiëntie besteden we veel aandacht aan onze lineaire servomotoren die een energiezuinig alternatief bieden voor pneumatiek en hiermee een belangrijke bijdrage leveren aan CO2 reductie. Wilt u uw machine aanpassen? Groneman denkt mee en adviseert bij ontwikkelingen voor de automatisering en optimalisatie van uw productieproces. Onze activiteiten zijn gericht op Besturingstechniek, Aandrijftechniek en Verbindingstechniek. Groneman levert kwaliteitsproducten die voldoen aan de eisen die men ook aan zichzelf stelt: betrouwbaar, innovatief, kundig, oplossingsgericht en flexibel. Neem vooral een kijkje op : www.groneman.n

Festo B.V. Helukabel BV

Schieweg 62 2627 AN DELFT Tel. 015 - 251 88 99 Fax: (015) 261 10 20 E-mail: sales.nl@festo.com www.festo.nl Festo is gespecialiseerd in de automatisering van ”Motion in Control”-processen in verschillende industrieën en wordt wereldwijd vertegenwoordigd in 176 landen. De ambitie van Festo is om als innovatieve partner, klanten in staat te stellen hun concurrentiekracht te verhogen door verregaande samenwerking op het gebied van re-engineering van bestaande machines en bij het ontwerpen van nieuwe machines. Door continue innovatie heeft Festo een assortiment van ruim 30.000 catalogus producten en biedt zij automatiseringsoplossingen op maat voor meer dan 200 industriële sectoren. Het uitgebreide dienstenpakket varieert van advies en dienstverlening op ontwerpgebied tot en met logistieke en technische ondersteuning, en van services voor installatie en onderhoud tot en met training en opleiding van operators en technici.

Randweg Zuid 19 6021 PT Budel Tel: +31 (0) 495 499 049 E-mail: info@helukabel.nl www.helukabel.nl HELUKABEL® is een Duits familiebedrijf dat in 40 jaar is gegroeid tot één van de meest toonaangevende kabelproducenten ter wereld. Vanuit ons Duitse logistieke centrum in Hemmingen-Stuttgart en ons Nederlandse distributiecentrum in Budel, zijn wij in staat om zeer korte levertijden en hoge servicegraad te realiseren. HELUKABEL® heeft meer dan 33.000 producten voorradig voor de volgende toepassingen: - Industriële kabels & enkeladers; - Infrastructuurkabels en draad; - Data, Netwerk en Bus Technologie; - Rupskabels; - Maatwerk Kabels; - Voor-geassembleerde kabels; - Windmolen en zonnepaneel kabels; - Spiraalkabels; - Media Technologie; - Kabeltoebehoren. Onze kabels worden getest, zijn van topkwaliteit en bieden oplossingen op maat! Helukabel, the worry-free cable experience!

KAESER COMPRESSOREN B.V.

Postbus 85, 7550 AB Hengelo Morseltoven 10,621 HB BORNE Tel. 074 - 2452 900 info@netherlands@kaeser.com https://nl.kaeser.com/ KAESER Compressoren B.V. is een dochteronderneming van de Duitse KAESER Kompressoren SE, één van de leidende fabrikanten ter wereld van compressoren en producten op het gebied van persluchttechniek. Het bedrijf is in meer dan 100 landen en op alle continenten vertegenwoordigd door een uitstekende verkoop- en serviceorganisatie. Het hoofdkantoor van KAESER staat in Coburg, in het noorden van Beieren. Het familiebedrijf biedt producten, diensten en volledige systemen aan, om productie- en arbeidsprocessen te voorzien van de energiebron perslucht. KSB Nederland BV

Postbus 211 1160 AE Zwanenburg Wilgenlaan 68 1161 JN Zwanenburg Tel 020 4079800 E-mail: infonl@ksb.com www.ksb.nl KSB levert al bijna 150 jaar betrouwbare pompen en afsluiters voor alle capaciteiten, temperaturen en drukken voor o.a. de industrie, chemie, overheid en gebouwen. Wij zijn in staat om oplossingen te bieden die voldoen aan de technische eisen van nu en die voor de toekomst. KSB maakt zich al jaar en dag sterk voor een laag energieverbruik en maximale beschikbaarheid door betrouwbare innovatieve producten met hoge rendementen. Ruim 70 medewerkers zetten zich in Nederland in voor de beste service en dienstverlening. Onze ingenieurs en technici beschikken over jarenlange ervaring met zowel KSB producten als producten van andere producenten. Om klanten op locatie optimaal te kunnen bedienen, beschikt KSB Nederland ook over een uitstekend servicenetwerk met werkplaatsen in Zwanenburg en Heinenoord en Authorized Service Partners in het noorden en zuiden van het land.

LAPP Benelux B.V.

Van Dijklaan 16, 5581 WG Waalre Tel: 040-228 50 00 Fax: 040-228 50 10 info.lappbenelux@lappgroup.com www.lappbenelux.com LAPP is een toonaangevende producent en leverancier van hoogwaardige merkproducten op het gebied van kabel- en verbindingstechnologie. Het bedrijfsportfolio bevat flexibele kabels, connectoren, kabeltoebehoren en volledig voorgeconfectioneerde systeemoplossingen. LAPP-producten worden ingezet in de meest uiteenlopende markten en toepassingen, zoals: machinebouw, robotica, voedingsmiddelen- en drankindustrie en fotovoltaïsche systemen. Door de wereldwijde oriëntatie van LAPP zijn er momenteel 18 productielocaties, 44 eigen verkoopvestigingen en 100 verkooppartners. Momenteel telt LAPP wereldwijd 4245 medewerkers, 48 daarvan zijn werkzaam bij LAPP Benelux B.V. in Waalre, Nederland. Lenze B.V.

Postbus 3101 5203 DC ’s-Hertogenbosch Ploegweg 15 5232 BR ’s-Hertogenbosch Tel. +31 73 645 65 00 E-mail: sales.nl@lenze.com www.lenze.com/en-nl/ Lenze is een toonaangevend global familiebedrijf op het gebied van automatisering voor de machinebouw. Met het probleemoplossend vermogen dat is ontwikkeld in meer dan 70 jaar ervaring is Lenze een sterke partner voor al zijn klanten. Het portfolio omvat hoogwaardige mechatronische producten en pakketten, krachtige hard- en softwaresystemen voor machineautomatisering, evenals services voor digitalisering in sectoren als Big Data Management, Cloud- of Mobile-oplossingen en software in het kader van Internet of Things (IoT). Lenze kent wereldwijd ongeveer 3700 medewerkers en is vertegenwoordigd in meer dan 60 landen. In het kader van de groeistrategie blijft Lenze op het gebied van Industrie 4.0 in de komende jaren sterk investeren, met als doel het vergroten van omzet en winstgevendheid.

Parker Hannifin B.V.

Edisonstraat 1, 7575 AT Oldenzaal Tel: 0541 585 000 E-mail: parker_nl@parker.com www.parker.nl Parker Hannifin Benelux maakt deel uit van de Amerikaanse Parker Hannifin Corporation. Met een omzet van meer dan 14 miljard dollar in het fiscale jaar 2019, is zij ’s werelds grootste en meest diverse producent van producten en systemen voor aandrijving en besturing. Parker zorgt voor specifieke oplossingen voor een groot aantal mobiele, industriële & maritieme markten en is actief in 50 verschillende landen. Semiotic Labs BV

Bargelaan 24, 2333 CT Leiden Tel. 085 303 1178 E-mail: info@semioticlabs.com | www.semioticlabs.com Semiotic Labs levert met SAM4 een unieke predictive maintenance-oplossing voor elektromotoren en rotating equipment waarmee opkomende schade aan motor en applicatie in een vroeg stadium wordt gedetecteerd. Daarmee voorkomen klanten ongeplande stilstand van machines op basis van real-time inzichten in de conditie, prestaties en het energieverbruik van gemonitorde assets. In tegenstelling tot conventionele oplossingen die gebruik maken van trillingssensoren analyseert SAM4 elektrische signalen vanuit de schakelkast en detecteert het zowel mechanische en elektrische schade aan motor en asset, tot ruim 5 maanden voordat machines uitvallen. Doordat SAM4 in de schakelkast wordt geïnstalleerd is SAM4 bijzonder geschikt voor het monitoren van assets die staan opgesteld in ATEX zones of die werken op moeilijk bereikbare plaatsen of onder zware omstandigheden. Het is daarmee de meest veilige manier van monitoren, die bovendien informatie levert over de belasting en het energieverbruik, als basis voor het terugdringen van energieverspilling en CO2 uitstoot.

SEW-EURODRIVE B.V.

Industrieweg 175 3044 AS ROTTERDAM Tel. (010) 44 63 851 E-mail: info@sew-eurodrive.nl www.sew-eurodrive.nl SEW-EURODRIVE – Driving the world Het elektriciteitsverbruik van machines reduceren, een vastgelopen tandwielkast in het weekend repareren, een productielijn met decentrale techniek moderniseren, SEW-EURODRIVE helpt om kosten te besparen. SEW-EURODRIVE is wereldwijd de trendsetter in aandrijftechniek. Wij leveren oplossingen voor aandrijf- en besturingstechnische vraagstukken in vele takken van de industrie, van attractieparken tot verrijdbare havenkranen. Solide pijlers van ons bedrijf zijn de modulaire opbouw en het decentraal assembleren van onze aandrijvingen. Wij hebben wereldwijd > 17.000 medewerkers in 80 drive technology centers en vestigingen in 51 landen. Ons motto is Driving the world. Met onze producten, service en trainingen zorgen we ervoor dat machines en installaties in beweging blijven. In Nederland doen we dat vanuit onze hoofdvestiging in Rotterdam en vanuit onze regiovestigingen in Zutphen, Venlo, Purmerend en Gorredijk. SMC Nederland BV

De Ruyterkade 120 1011 AB Amsterdam Tel 020 - 531 88 88 E-mail: info@smc.nl www.smc.nl SMC is gespecialiseerd in industriële automatisering en is wereldwijd de grootste leverancier van pneumatische componenten. Met 12.000 basisproducten en meer dan 700.000 varianten biedt SMC oplossingen voor de automatisering van productieprocessen. In Nederland heeft SMC vestigingen in Amsterdam (hoofdkantoor) en Eindhoven (Technology Center). In Eindhoven verzorgt SMC de assemblage van klantspecifieke oplossingen en vindt het onderhoud van SMC Thermo Chillers plaats.

TTMS B.V.

YASKAWA Benelux B.V.

Frankweg 25, 2153 PD Nieuw-Vennep Tel. 0252-621 080 E-mail: info@ttms.nl www.ttms.nl Total Test & Measurement Support (TT&MS) is gespecialiseerd in het leveren van meetoplossingen met elektronische test- en meetapparatuur. We ondersteunen u dan ook graag bij het zoeken naar de optimale configuratie voor uw applicatie. We richten we ons voornamelijk op deze vijf divisies: - Power - Algemene instrumentatie - Temperatuur en elektrische kalibratiemiddelen - Video / Audio testapparatuur - Data-acquisitie

Brainport Industries Campus 1 5697 BX EINDHOVEN Postbus 1182 5602 BD EINDHOVEN The Netherlands Tel. 040-289 5500 | M 06 23 83 44 54 E-mail: erik.vandriel@yaskawa.eu.com www.yaskawa. eu.com Onder de noemer “Clean Power“ is Efficiënt Aandrijven één van de 3 pijlers van de wereldwijde strategie van Yaskawa. Met innovatieve oplossingen, gebaseerd op beproefde technologie, klanten- ondersteuning en kwaliteit levert Yaskawa een bijdrage aan de energietransitie. Voor Yaskawa EMEA maken 1.900 medewerkers het verschil voor haar klanten. MCA Linear Motion en Robotics is in Nederland Channel Partner voor Yaskawa.

Denk hierbij aan producten voor net simulatie, batterij testen, batterij emulatie en het testen van net vervuiling. Maar ook oscilloscopen, power analyzers, (regeneratieve) AC en DC loads, arbitraire functie generators, temperatuur ovens, video generatoren en analyzers en nog veel meer. Een prettige en duurzame samenwerking staat bij ons voorop. Maak gebruik van onze expertise bij het zoeken naar de beste test- en meetoplossing voor uw specifieke applicatie.

WEG Netherlands

Opaalstraat 60, 7554 TS HENGELO (Ov) Tel. 088-934 65 00 E-mail: info-nl@weg.net www.weg.net/nl WEG is een van de belangrijkste fabrikanten van elektrische apparatuur en omvat vijf grote businessunits: motoren, energie, transmissie en distributie, automatisering en coating. De firma stelt wereldwijd meer dan 30.000 mensen te werk en realiseerde in 2018 een totale omzet van R$ 11,9 miljard. Er wordt succes geboekt in een groot aantal productgroepen, waaronder IE3; IE4 en IE5 motoren, generatoren, motorreductoren, inverters, softstarters, MV- en HV-motoren, ATEX motoren, rookafzuigmotoren en totaaloplossingen. Dankzij de WEG-oplossingen voor opwekking, overbrenging en verdeling van energie kunnen heel wat bedrijven hun rendement verhogen en hun energieverbruik, hun CO2-uitstoot en hun ecologische voetstap verkleinen. Dit geldt vooral voor de olie- en gassector, de water- en elektriciteitsbedrijven en de (petro)chemische markt. Daarnaast ontwikkelt WEG totaaloplossingen voor projecten met hernieuwbare energie en produceert volledige windturbinesystemen.

De nieuwste technologische slimmigheden gratis in je mailbox? • nieuws • vacatures • productinnovaties • leveranciers

engineersonline.nl/nieuwsbrief

Bedenkt u zelf eens wanneer u voor het laatst de aardlekschakelaar thuis heeft getest. De kans is waarschijnlijk groot dat dit een hele tijd geleden is. Nu is een aardlekschakelaar een veiligheidsfunctie in uw eigen woning. Deze functie zorgt ervoor dat bij het optreden van een elektrische fout in een apparaat in huis u zelf niet onder ‘stroom’ komt te staan. Om er zeker van te zijn dat deze functioneert moet deze over het algemeen twee keer per jaar worden getest. Net zoals veiligheidsfuncties in machines getest moeten worden op betrouwbaar en correct functioneren. Maar wat is nu het nut van het testen?

hetzelfde reageert als waar die voor ontworpen is. Intelligente systemen kunnen testen afdwingen; een veiligheids-PLC test ‘dynamisch’ bij elke schakeling van bijvoorbeeld een deur of alle componenten op verwachte (juiste) manier reageren. Neemt het systeem waar dat alles op de vooraf verwachte manier reageert dan is de test geslaagd. Op het moment dat er een fout optreedt – een van de ingangssignalen van de deur valt niet af – dan zal het systeem naar een vooraf gedefinieerde toestand gaan. Veelal betekent dit het blokkeren van de volgende stap; de veiligheidsfunctie vervult zijn taak.

Door het ontwerp en gebruik van juiste componenten gaan we er vaak vanuit dat er niets mis kan gaan. �Hoe hoger de betrouwbaarheid hoe beter�, hoor ik dan. Of – “maar we hebben twee kanalen dus falen kan niet�. Helaas gaat dat niet op. Uiteraard is de kans op falen kleiner, maar we moeten weten dat het systeem op de juiste manier functioneert. Veiligheidsfuncties moeten nu eenmaal worden getest. Want we verwachten dat die functies werken op het moment dat we ze nodig hebben. Maar doen ze dat daadwerkelijk ook?

Wanneer de deur regelmatig wordt geopend en gesloten, bijvoorbeeld meerdere malen per uur, hoeven we niet ook nog een handmatige test uit te voeren. Analoog aan de aardlek in dit geval: het bewust openen van de deur en controleren of de functie wordt vervuld. Wordt echter de deur zeer weinig gebruikt, bijvoorbeeld een maal per jaar, dan moet wel handmatig de test worden geĂŻnitieerd. Het gedrag van de functie wordt hierbij wel bewaakt door het systeem, want het niet detecteren van de fout zou fataal kunnen zijn.

De aardlekschakelaar is een statisch component en voert geen interne diagnose uit, zoals een veiligheids-PLC wel kan. Hierdoor zal het testen van buitenaf moeten worden geregeld. Dit wordt gedaan door het bedienen van de testknop op de aardlek. Bij juist functioneren schakelt de aardlek uit en wordt het circuit onderbroken: de aardlek werkt en we kunnen er zeker van zijn dat die op het moment dat we het nodig hebben dat ook doet. Functioneert die niet dan zal die moeten worden vervangen. Maar een component veroudert (degradeert). Hierdoor kan de fabrikant niet garanderen dat de component op dezelfde manier blijft reageren als waarvoor hij is ontworpen. Dit kan te maken hebben met wisselende omgevingsinvloeden zoals luchtvochtigheid, temperatuur maar ook te hoge stromen. Daarvoor is het noodzakelijk om een test uit te voeren op een functie om te beoordelen of de functie

Op deze manier kunnen ook back-up systemen worden gecontroleerd. Is een UPS noodzakelijk om systemen levend te houden, dan moet wel worden gecontroleerd of het laadniveau van de batterij afdoende blijft. En wanneer de voeding wegvalt de UPS de functie daadwerkelijk overneemt. Afhankelijk van het systeem heeft het de voorkeur te beschrijven hoe de test moet worden uitgevoerd Nog even over die aardlek. Wat ik zelf een handig geheugensteuntje vind is om elke keer bij het verzetten van de klok gelijk de aardlekschakelaars in huis te testen.

VOOR LINEAIRE SERVOMOTOREN GA JE NAAR GRONEMAN B E ZO E K O N S O P G R O N E M A N . N L

-

Draai-hef functie Dynamisch Flexibel Nauwkeurig

BESTURINGSTECHNIEK

INDUSTRIËLE REMMEN

hydraulisch • pneumatisch • elektrisch 0,5 - 325 000 Nm

Bouwt u een nieuwe machine?

• Deskundig selectie advies • 3D CAD tekeningen beschikbaar

Ervaar de kennis van Drabbe.

Bestel uw onderdelen direct online.

Onze missie is mensen, middelen en producten verbinden voor de optimale oplossing. Dit doen we door het bieden van een breed assortiment, kwalitatief duurzame producten, technische expertise en door proactief mee te denken met de klant. Wij leveren o.a. aan de voedingsmiddelen verwerkings- en verpakkingsindustrie, machinebouw, technische groothandel, engineering, prototypebouw, constructie- en metaalbewerking.

Drabbe is als specialist hét landelijke aanspreekpunt in machinecomponenten van het merk Elesa + Ganter.

www.ringspann.nl

Drabbe BV industriële machineonderdelen

drabbe.nl

High Precision & High Performance

Levertijd alle modellen binnen 6 weken! Güdel AG Echelpoelweg 1b 7595 KA Weerselo Netherlands

Phone +31 541 66 22 50 Fax +31 541 66 18 74 info@nl.gudel.com

www.gudel.com

#" "# !#$ ! " % !" ' ! ( + # # # % % #$ $& ! ! # " / !" ! #'0 . ( $ % + # " " " $ $ # ! % "+ ! " ! " ! # ! % ! + ! # % $ " # # #! " ! % / !" ! #'0-# "# ! " & +

Personal Air Mobility kan rekenen op grote belangstelling. Wereldwijd worden verschillende oplossingen bedacht die een of enkele mensen tegelijk door het luchtruim kunnen vervoeren. Grote drones, kleine helikopters en vliegtuigen, vliegende

& ! % '- % ' ! ( # ! $ " # ) !+

auto’s – in de stedelijke agglomeraties van de toekomst lijkt ook het luchtruim te zullen worden gaan gebruikt voor personen- en persoonlijk vervoer. De GoFly Prize wil de toekomst rondom individuele mobiliteit door de lucht snel dichterbij

" # $ #& ! ! #" # $& #& ! % ˆŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€Â‚ÂŒĂ›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› vŽ§çò # # " # " "" % ! # ! % "# # ),* % ! ! +

lijk van de organisatie. Op basis van onder andere verplichte documentatie deelt GoFly de uitnodigingen uit. Ongetwijfeld een flinke toer om alle inzendingen te beoordelen want op dit moment hebben zich 825 teams aangemeld uit 103 landen. Dat aantal kan nog stijgen want de inschrijving voor deelname aan de Fly-Off sluit 1 oktober.

brengen en doet daarom een beroep op het wereldwijd innovatief potentieel om dat te bereiken. De uitdaging: ontwikkel een veilig, stil, ultracompact, bijna verticaal opstijgend en landend vliegend ‘apparaat’ dat 20 mijl kan vliegen en ĂŠĂŠn persoon kan dragen. Fly-O Behalve dat in verschillende fases een leuk prijzengeld beschikbaar is gesteld – de eerste twee fases zijn inmiddels afgerond en de winnaars zijn op de GoFly-website bekendgemaakt – staat de organisatie de teams met raad en daad bij door ze toegang te geven tot verschillende experts uit onder andere de luchten ruimtevaart, engineering, de financiĂŤle en de wetgevende sector. Maar alles draait om Phase III van de GoFly Prize: de Fly-Off op zaterdag 29 februari volgend jaar in de San Francisco Bay Area in hartje Silicon Valley. Hoeveel teams uiteindelijk laten zien hoe hun inzendingen presteren is afhanke-

vŽ§çò

Multidisciplinair en internationaal Komt Talaria uiteindelijk als ‘overall’ winnaar met de hoofdprijs van 1 miljoen dollar naar huis? Of wordt het een kwart miljoen voor de stilste of de compactste? De toekomst zal het leren. Die begon trouwens zowel voor de GoFly Prize als Talaria in 2017. Philipp Essle – student aan de TU Delft – hoorde in dat jaar voor het eerst van de GoFly-competitie. Al snel wist hij vijftien collega-studenten te interesseren, op 10 november 2017 was Project Talaria een feit. Met de visie dat zelf kunnen vliegen voor meer mensen mogelijk moet zijn, zonder een kostbare en lange opleiding tot piloot. Inmiddels bestaat het multidisciplinaire team uit meer dan dertig studenten van verschillende faculteiten van de TU Delft. En met 15 nationaliteiten is Talaria zeker zo internationaal als de GoFly-competitie zelf. De Hermes II van Talaria moet het volgend jaar bewijzen. Dankzij het inherente vermogen verticaal te kunnen opstijgen en landen leent de Hermes II zich in elk geval bij uitstek voor gebruik in een stedelijke omgeving. De naam hint natuurlijk op het bestaan van een Hermes I. Maar die oplossing met een verbrandingsmotor heeft het luchtruim nooit gehaald. De toekomst is tenslotte elektrisch. Een andere wijziging die is doorgevoerd is dat degene die het toestel bestuurt nu in dezelfde houding als een motorrijder zit.

vŽ§çò ĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒÂŽ šŒ‚‚ŒŽ Ž³— ­vvĂ€ Ă›ÂœÂŒĂ€ Ă›vÂŽ ˆŒ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ˆŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€Â‚ÂŒĂ›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ ÂŽvÂ‚ÂŒĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ— ÂŽÂłÂˆÂœÂ—Ć›

Topologieoptimalisaties Omdat het gewicht van alle onderdelen de vliegprestaties en het -bereik in vergaande mate beĂŻnvloedt, heeft Talaria de bevestigingen voor vier rotorbladen geoptimaliseerd met Altair Inspire. “Wij werken hier momenteel aan het eerste prototype van onze eenpersoons vliegoplossing voor stedelijke omgevingenâ€?, vertelt Essle, nu technical manager bij Talaria. “Voor de prestaties is het belangrijk dat onze oplossing sterk, veilig en lichtgewicht is. Daarom optimaliseren wij een aantal kritische onderdelen met de Inspire-simulatiesoftware van Altair.â€? Allereerst is de basisgeometrie van alle onderdelen in 3D CAD ontworpen. Vervolgens zijn met de simulatiesoftware topologieoptimalisaties uitgevoerd die mogelijk materiaal- en dus gewichtsbesparingen aan het licht moesten brengen. â€?Wij zijn door onze sponsor Additive Industries op de simulatiesoftware van Altair geattendeerd, omdat zij er ook mee werken. Dankzij onze topologieoptimalisaties hebben wij het volume van de rotorbevestigingen met zo’n 54% kunnen reduceren, terwijl tevens het aantal unieke onderdelen met 50% is verminderd. Dat heeft een gewichtsbesparing van zo’n 1,5 kilogram opgeleverd, bijna 30% van het totaal. Omdat wij de bevestigingen van het zware metaal titaan gaan vervaardigen, is de besparing aan gewicht kleiner dan het volume. Als laatste stap wordt de optimale topologie nog ‘gefinetuned’ voor het produceren met een 3D-printer.â€? Doorlooptijdverkorting Talaria heeft in nauwe samenwerking met Additive Industries en Altair de toepassingsmogelijkheden van 3D-printen onderzocht. Deze productiemethode is binnen de luchtvaart namelijk nog niet eerder gebruikt voor kritische onderdelen als de rotorbevestigingen. “3D-printen verkort ons productieproces aanzienlijkâ€?, licht Essle toe. “In het niet-geoptimaliseerde ontwerp bestond elke rotorbevestiging uit drie onderdelen, in totaal dus twaalf, die na het produceren ervan met waterstraalsnijden allemaal nog een nabehandeling nodig hadden. De totale doorlooptijd van het productieproces zou daarbij ongeveer twee tot drie weken worden, afhankelijk van de betrokken leverancier. Bij 3D-printen hebben maar vier onderdelen een nabehandeling nodig, wat de doorlooptijd flink verkort. Omdat onze rotorbevestigingen van het kostbare en sterke metaal titaan worden gemaakt, hebben wij bij de topologieoptimalisatie ook rekening gehouden met benodigde ondersteuningen. Deze verhogen namelijk zowel de kosten per onderdeel, als de tijd die nodig is om ze na de productie te moeten verwijderen.â€?

* * . / !. / ! " + . Ă‹Ă‹Ă€ œŽ ˆŒ ¨Ă‹ÂƒÂšĂˆ ‚¨ò Ă›ÂŒÂŽĆ› . . ĂˆÂœÂƒvv¨ ³½ĂƒĂˆò —ŒŽ ŒŽ ¨vÂŽÂˆÂŒÂŽĆ› Ć° ÂŒ Ăˆ³½ĂƒÂŽÂŒ¨ÂšÂŒÂœÂˆ ¨ÂœÂ—Ăˆ Â‚ÂłĂ›ÂŒÂŽ ˆŒ Ĺ´ĹŹ §­ƨĂ‹Ć› Ć° ÂŒ (ÂŒĂ€­ÂŒĂƒ ** ÂœĂƒ ĹŻĹŹ ½Ă€ÂłÂƒÂŒÂŽĂˆ ¨ÂœÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ ˆvÂŽ ŒŒŽ ­³ĂˆÂłĂ€ĂŻ ÂŒĂˆĂƒĆ› Ć° (ÂŒĂˆ ĂˆÂłÂŒĂƒĂˆÂŒ¨ §vÂŽ ŒŒŽ ½ÂŒĂ€Ăƒ³³Ž Ă›vÂŽ ­vĂĄÂœ­vv¨ Ĺ­ĹŹĹŹ §Â— Ă›ÂŒĂ€Ă›ÂłÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ› ?­ ÂšÂŒĂˆ ĂˆÂłÂŒĂƒĂˆÂŒ¨ ç³ Âƒ³­½vÂƒĂˆ ­³Â—ÂŒ¨ò § ĂˆÂŒ ÂšÂłĂ‹ÂˆÂŒÂŽ ÂœĂƒ —Œ§³çŒŽ Ă›³³Ă€ ÂƒÂłvĂĄÂœv¨ÂŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€ĂƒĆ› vŽ§çò ˆŒ ÂƒÂłvĂĄÂœv¨ÂŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€Ăƒ Ʋ ĂˆĂœÂŒÂŒ Â‚ÂłĂ›ÂŒÂŽ ÂŒ¨§vvĂ€ —Œ ŽĂƒĂˆv¨¨ÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€Ăƒ ­ÂŒĂˆ ĂˆÂŒÂ—ÂŒÂŽÂ—ÂŒĂƒĂˆÂŒ¨ÂˆÂŒ ÂˆĂ€vvÂœĂ€ÂœÂƒÂšĂˆÂœÂŽÂ— ŒŽ ÂŒ¨§ ĂˆĂœÂŒÂŒ ĂœÂœÂŒ§ÂŒÂŽ Ʋ §vÂŽ ˆŒ ĂƒĂˆvvĂ€ĂˆĂ€ÂłĂˆÂłĂ€ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ĂœÂŒÂ—ÂŒ ‚¨ò Ă›ÂŒÂŽĆ› `ÂŒ¨ ÂœĂƒ ˆŒ ƒ³ŽĂƒĂˆĂ€Ă‹ÂƒĂˆÂœÂŒ ­ÂŒÂƒÂšvÂŽÂœĂƒÂƒÂš ƒ³­½¨ÂŒĂĄÂŒĂ€ ŒŽ ­³ÂŒĂˆ ˆŒ Ă€ÂłĂˆvĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ‚ŒœˆŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€Ăƒ ÂŽvĂ‹Ăœ§ÂŒĂ‹Ă€ÂœÂ— ³½ ÂŒ¨§vvĂ€ çò ÂŽ vÂ–Â—ÂŒĂƒĂˆÂŒ­ÂˆĆ› ÂŒ ĂœÂœÂŒ§ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ‚ŒœˆŒ Ă€ÂłĂˆÂłĂ€ÂŒÂŽ çò ÂŽ Â‚ÂŒĂ›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—Âˆ vvÂŽ ƒ³ŽÂƒÂŒÂŽĂˆĂ€ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ vĂƒĂƒÂŒÂŽĆ› (ÂŒĂˆ ³ŽĂˆÂ‚Ă€ÂŒ§ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ˆŒ ĂƒĂˆvvĂ€ĂˆĂ€ÂłĂˆÂłĂ€ ¨ÂŒĂ›ÂŒĂ€Ăˆ Â‚ÂłĂ›ÂŒÂŽÂˆÂœÂŒÂŽ ŒŒŽ ‚ò ÂˆĂ€v—Œ vvÂŽ ÂšÂŒĂˆ —Œ¨Ă‹ÂœÂˆ ˆvĂˆ ˆŒ (ÂŒĂ€­ÂŒĂƒ ** ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒÂŒÂŒĂ€ĂˆĆ› *ÂŽ ˆŒ ĂœÂŒÂˆĂƒĂˆĂ€ò ÂˆÂŒÂœĂƒÂŒÂŽ ĂƒĂˆvvĂˆ ÂŽv­ÂŒ¨ò § ˆvĂˆ (' ÂˆÂœÂŒÂŽĂˆ ĂˆÂŒ ‚¨ò Ă›ÂŒÂŽĆ› *Ăƒ ˆvĂˆ ÂŽÂœÂŒĂˆ ÂšÂŒĂˆ Â—ÂŒĂ›v¨ Ʋ —Œ­ÂŒĂˆÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ‚ò ˆŒ ĂƒĂˆvĂ€Ăˆ ŒŽ ˆŒ ¨vŽˆœŽ— Ʋ ˆvÂŽ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ˆvĂˆ ŒŒŽ ŽŒ—vĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒ ÂœÂŽĂ›¨³ÂŒÂˆ ³½ ˆŒ Ă‹ÂœĂˆÂŒÂœÂŽÂˆÂŒ¨ò § ĂƒÂƒÂłĂ€ÂŒ ‚ò ˆŒ $¨âư?––ƛ ?³§ ˆŒ v–­ÂŒĂˆÂœÂŽÂ—ŒŽ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ , (*& , $* &) -- , %# , ŹŹĆœĹą §­ƨĂ‹ĆŤĆŤ ĂˆÂŒ¨¨ÂŒÂŽ ­ÂŒÂŒ Ă›³³Ă€ ˆŒ ĂœÂœÂŽĂƒĂˆĆ›

vŽ§çò % .

ÂŽÂłÂˆÂœÂ—Ć›

Ambitie De engineers van het Talaria-team hebben met Inspire verschillende simulaties uitgevoerd om de geometrie, het gewicht en de sterkte van de rotorbevestigingen te optimaliseren. “Altair Inspire is naar onze ervaring eenvoudig te leren en intuĂŻtief te gebruiken software, inclusief simulatiegestuurde ontwerpfunctionaliteitâ€?, zegt Essle. “Verder werkt het programma ook makkelijk samen met 3DCAD-applicaties van andere leveranciers. De komende maanden gaan wij nog een aantal onderdelen optimaliseren, waaronder de koeling van het batterijenpakket en alles produceren voor de ‘flight readiness’-certificering dit najaar. Daarna wordt onze helikopter naar de Verenigde Staten vervoerd, om 29 februari 2020 mee te doen aan de Flyoff. Onafhankelijk van het feit of wij daar gaan winnen of niet, is het onze toekomstambitie om vliegen voor veel meer mensen toegankelijk te maken met innovatieve PAM-oplossingen.â€?

HĂŠt online platform voor engineers!

Vind de juiste engineer met voor uw Engineersonline.nl!

Dagelijks bezocht door duizenden engineering professionals. vacatures.engineersonline.nl/mogelijkheden

ů ưIL*:S :

³³ÀýÀ³®§ ¨ò§ ³½®v­ ® Àvv v½v È È Ûv® À³ ³ÈƜ ½ À§È ® ­³ ¨ò§ ® ³­ v È Û ­v®Ë v ÈËÀ ® ƪ 9ƫ ® ® vv® èv ƛ ( È À Ã˨ÈvvÈƝ ® Û³¨¨ ® ËÜ Û³À­ Û ® Ɯ ů ½À ®ÈƜ ŴŬǦ ¨ È À ® ƪÛ ¨ƫ ­ ® À ³® À ¨ ®ƛ

4Ë ³ ÀívƜ OȳÀ§ ! " #

Bij lasercladden, afkomstig uit de luchten ruimtevaartindustrie, wordt een specifiek metaal in poedervorm met behulp van laserlassen op een ander materiaal gelast. Meestal gaat het om roestvast staal, nikkel- of cobaltlegeringen of brons. Door het lassen ontstaat een metallische verbinding. Dit betekent dat de metalen coating samensmelt met het onderliggende materiaal en niet meer kan loslaten. De techniek wordt toegepast om nieuwe producten te voorzien van een laag met speciale eigenschappen, bijvoorbeeld extreem slijtvast, corrosie- of erosiewerend. Bij bestaande producten vormt lasercladden een oplossing om de gevolgen van slijtage te compenseren en zo de levensduur van de specifieke component te verlengen. De voordelen van lasercladden liggen niet alleen in de mogelijkheid om een stevige metallische verbinding tot stand te brengen. De coating is ook met hoge nauwkeurigheid aan te brengen ten aanzien van onder meer laagdikte en homogeniteit van het materiaal. Ook de minimale vervorming van het oorspronkelijke materiaal als gevolg van beperkte warmte-invloeden, de hoge kwaliteit van de coating en de processnelheid maken lasercladden tot een ‘populaire’ techniek. Inzet robots Alle reden voor Stork Gears & Services om in Rotterdam een eigen afdeling Laser Cladding op te zetten en zo de eigenschappen van onder andere assen en tandwielkasten te verbeteren. Inmiddels wordt de techniek ook toegepast voor de bewerking van producten van derden. Daarbij is in de afgelopen jaren veel kennis opgebouwd met betrekking tot te cladden materiaalcombinaties. Omdat lasercladden alleen mogelijk is met ‘zware diodelasers’ – typisch laserklasse 4 – mogen deze werkzaamheden niet handmatig worden uitgevoerd. EĂŠn korte misstap kan leiden tot levenslange blindheid of ander ernstig letsel. Sinds de oprichting maakt Stork Laser Cladding dan ook gebruik van een drietal robots. Twee kleinere mobiele robots (een ABB en een Fanuc) en een stationaire grotere ABB-robot. De laatste staat permanent

in een cabine van 12 x 7 m en wordt gebruikt voor het aanbrengen van extra lagen op producten variĂŤrend van lieren, turbineonderdelen en tandwielkasten tot aan ventilatoren en pompen.

³³Ă€Ăƒ½Ă€³Ž§ÂŒ¨ò §ÂŒ ³½Žv­ÂŒ ŒŽ ˆŒ ÂˆĂ€vv—ƒv½vÂƒÂœĂˆÂŒÂœĂˆ Ă›vÂŽ ˆŒ Ă€ÂłÂ‚ÂłĂˆĆœ ‚Œ½ÂŒĂ€§ĂˆÂŒÂŽ ˆŒ ­³Â—ÂŒ¨ò §ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽ ³­ ¨vĂƒÂŒĂ€Âƒ¨vˆˆŒŽ œŽ ĂˆÂŒ çÂŒĂˆĂˆÂŒÂŽĆ›

Beperking tooling EĂŠn van de beperkingen van de stationaire robot was tot voor kort het maximale gewicht van de tooling. Door een relatief zware opname was deze beperkt tot

ongeveer 5 kg. Michel Nijland, programma-manager Additive Manufacturing: “Omdat de vraag naar lasercladden toeneemt, richten we ons ook steeds meer op het bewerken van grotere producten waarbij echter ook zwaardere lasers nodig zijn. Niet alleen in vermogen maar ook in gewicht. Daarbij liepen we al snel tegen de capaciteit van de robot aan; binnen een beperkte werkruimte was het nog wel mogelijk om zwaardere tooling in te zetten, maar bij het benutten van de volledige bewegingsvrijheid, werd het koppel

op de robotarm te groot en kunnen we minder zware gereedschappen inzetten.� Additive manufacturing Stork Laser Cladding besloot de hulp in te roepen van Lucie Boersma. Zij is voor Stork Turbo Blading uit Sneek twee dagen per week werkzaam in het InnovatieCluster in Drachten. Hier onderzoekt zij de mogelijkheden van AM zowel ‘Blading’ als andere vestigingen. “De vraag naar een lichtere versie van de gereedschap-

ŒŒŽ Ăƒv­ÂŒÂŽĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ—ĂƒĂ›ÂŒĂ€Â‚vŽˆ ĂˆĂ‹ĂƒĂƒÂŒÂŽ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨¨ÂŒÂŽÂˆÂŒ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò Ă›ÂŒÂŽ ³½ ÂšÂŒĂˆ Ă›¨v§ Ă›vÂŽ Ă€ÂłÂ‚ÂłĂˆÂœÂƒvĆœ Ă›ÂœĂƒÂœ³ŽĆœ œ— vĂˆvĆœ ¨ÂŒÂƒĂˆĂ€ÂœÂƒv¨ Ă€ÂœĂ›ÂŒĂƒ ŒŽ ÂˆÂˆÂœĂˆÂœĂ›ÂŒ 9vŽË–vÂƒĂˆĂ‹Ă€ÂœÂŽÂ—Ć› ĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒÂŽ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ œŽ ˆŒ Ă›ÂŒĂ€Ć° ĂƒÂƒÂšÂœ¨¨ÂŒÂŽÂˆÂŒ OĂˆÂłĂ€§ Ă›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽ Ž³— ÂŽÂœÂŒĂˆ ĂˆÂłÂŒÂ—ÂŒ½vĂƒĂˆ v¨Ăƒ ĂƒÂŒĂ€ÂœÂŒĂ‹çÂŒ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒĂˆÂŒÂƒÂšÂŽÂœÂŒ§Ć› (ÂŒĂˆ ³ŽÂˆÂŒĂ€ç³ÂŒ§ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Ă›³³Ă€v¨ —ŒçœŒŽ v¨Ăƒ Ă›³³Ă€Â‚ÂŒĂ€ÂŒÂœÂˆÂœÂŽÂ— ³½ ˆŒ ĂˆÂłÂŒ§³­ĂƒĂˆĆ› ÂŒ ³ŽĂˆĂœÂœ§§ÂŒ¨ÂœÂŽÂ—ŒŽ —vvÂŽ Âœ­­ÂŒĂ€Ăƒ ĂƒÂŽÂŒ¨ ŒŽ ĂœvÂŽÂŽÂŒÂŒĂ€ ÂšÂŒĂˆ ç³Ă›ÂŒĂ€ ÂœĂƒ ĂœÂœ¨ ÂšÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò – ÂŒĂ€ §¨vvĂ€ Ă›³³Ă€ çò ÂŽĆ› ÂŒ §ÂŒÂŽÂŽÂœĂƒ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ³½Â—ŒˆvvÂŽ ˆ³³Ă€ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨¨ÂŒÂŽÂˆÂŒ Ă‹ĂƒÂŒÂˆ ƒvĂƒÂŒĂƒ Ă‹ÂœĂˆ ˆŒ ½Ă€v§Ăˆò § ĂˆÂŒ ³ŽÂˆÂŒĂ€ç³ÂŒ§ÂŒÂŽĆœ ĂœvvÀ‚ò Ă›³³Ă€v¨ ˆŒ Â—Ă€ÂŒŽçŒŽ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ vÂ–Â—ÂŒĂˆvĂƒĂˆ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆÂ—ÂŒÂŒÂŽ ­³Â—ÂŒ¨ò § ÂœĂƒ ­ÂŒĂˆ vÂˆÂˆÂœĂˆÂœĂ›ÂŒ ­vŽË–vÂƒĂˆĂ‹Ć° Ă€ÂœÂŽÂ—Ć› kÂłĂœÂŒ¨ œŽ §Ă‹ÂŽĂƒĂˆĂƒĂˆÂłÂ– v¨Ăƒ œŽ ­ÂŒĂˆvv¨Ć› _³À­Ćœ Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœÂŒĆœ ­vĂˆÂŒĂ€Âœvv¨ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§Ćœ ­ÂŒÂƒÂšvÂŽÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ÂŒÂœÂ—ÂŒÂŽĂƒÂƒÂšv½½ÂŒÂŽĆœ ÂˆÂœÂƒÂšĂˆÂšÂŒÂœÂˆĆœ ĂœÂŒÂŒĂ€ĂƒĂˆvŽˆ ĂˆÂŒÂ—ÂŒÂŽ ÂƒÂłĂ€Ă€ÂłĂƒÂœÂŒĆœ ÂŒŽç³Ă›³³Ă€ĂˆĂƒĆ› ĂœĂœĂœĆ›ÂœÂƒÂˆĂ€vÂƒÂšĂˆÂŒÂŽĆ›Ž¨

ĂƒĂˆv½½ÂŒÂŽ ĂˆòÂˆÂŒÂŽĂƒ ˆŒ # " " & " ' ( & !

opname was een mooi project om te leren op welke manier de topologie van producten is te optimaliserenâ€?, geeft zij aan. “Daarbij is het een typisch voorbeeld geworden van een product waarbij echt gebruik is gemaakt van de mogelijkheden van AM. Het gebeurt nog tĂŠ vaak dat 3D-printen wordt benaderd vanuit het oorspronkelijke product: men wil dan dezelfde vormgeving printen maar denkt door lichtere materialen of het beperkt verwijderen van materiaal het maximale uit 3D-printen te halen. Hiermee ga je echter volledig voorbij aan de mogelijkheden die deze productiemethode extra biedt zoals de grote ontwerpvrijheid. Om hiervan gebruik te kunnen maken is het aan te raden om vanaf nul te beginnen en met behulp van topologieoptimalisatie-software toe te werken naar een nieuw ontwerp. Dat betekent overigens wĂŠl dat je als ontwerper het vermogen moet hebben het oude los te laten en open te staan voor een ontwerp dat je zelf waarschijnlijk niet bedacht zou hebben.â€? Opdracht De oorspronkelijke gereedschapopname weegt 438,7 gram, is vervaardigd van aluminium 5075 en bestaat uit acht onderdelen en zeven boutverbindingen. Verder is het dankzij het circulaire gatenpatroon mogelijk de tooling rond ĂŠĂŠn as

te verdraaien. De uiteindelijke opdracht luidde: optimaliseer de vormgeving zodanig dat het gewicht ervan wordt geminimaliseerd en print het eindresultaat met een 3D-printer. Daarbij was het uiteindelijk niet nodig om rekening te houden met de handmatige rotatieas omdat deze beweging nu wordt overgenomen door de robot. Volledig terugkerend naar de basis werden twee functies voor het prototype van de nieuwe adapter gedefinieerd: 1. Het verbinden van de bestaande tooling met de bestaande robot. 2. Het opvangen en overbrengen van de krachten als gevolg van het lasercladden en eventueel de robotbewegingen. Daarbij is uitgegaan van tooling met een gewicht van maximaal 4 kg die de robot kan hanteren binnen zijn maximale bereik. Pragmatisch Het ontwerp start met het bepalen van de elementen die nodig zijn voor de eerste functie: het verbinden van de opname met de tooling en de robot. Daarbij is de verbinding met de robot een flens geworden met een gatenpatroon dat is overgenomen vanuit de robotarm. Voor de koppeling van de nieuwe gereedschapopname met de tool koos Boersma voor

een constructie uit twee ringen die om het gereedschap worden gepositioneerd en het klemmen. Deze elementen zijn in een CAD-model gebracht waarvoor Stork gebruik maakt van de software Siemens NX. Om de krachten te definiĂŤren is ook de tooling omgezet in een grof CAD-model. Boersma: “Omdat dit niet tot in detail is gebeurd hebben we dit model niet kunnen gebruiken om het zwaartepunt te bepalen. Dit hebben we dan ook uiteindelijk pragmatisch gedaan door de tooling op verschillende manieren aan een touwtje te hangen en het snijpunt van de zwaartelijnen te noteren. Verder heb ik besloten me te beperken tot een statische berekening en de eventuele dynamische invloeden te compenseren door een

& $ % !

hogere veiligheidsfactor toe te passen. Dit omdat de versnellingen en vertragingen van de robot tijdens het lasercladden laag zijn en daarom slechts een beperkte invloed hebben.“ Topologieoptimalisatie Na deze eerste stap start het ontwerp als voorbereiding op de topologieoptimalisatie met het samenstellen van een CAD-model met Siemens NX. Hierin worden eerst de verbindingselementen in het model opgenomen waarna de ontwerpruimte (design space) wordt gedefinieerd. De design space bepaalt de ruimte waar materiaal mag worden geplaatst tijdens de topologieoptimalisatie. Ter plaatste van aansluitingen op de tooling en ten behoeve van het doorvoeren van slangen worden uitsparingen in de design space aangebracht aangezien hier geen materiaal mag worden geplaatst. Dit samengestelde CAD-model wordt vervolgens geĂŤxporteerd en ingelezen door Altair Inspire; een softwarepakket voor onder meer topologieoptimalisatie. Hier wordt een aantal parameters ingegeven dat de software nodig heeft om te kunnen optimaliseren; in dit geval met als uitgangspunt het minimaliseren van het gewicht. Tot deze parameters behoren onder meer het eerder bepaalde zwaartepunt, het krachtenspel, de materiaaleigenschappen van het materiaal waarin wordt geprint (aluminium) en een veiligheidsfactor die in dit geval op minimaal 5 is gezet. Verder worden beperkingen aangegeven waarmee de software rekening dient te houden zoals de boutverbindingen waarmee de flens aan de robotarm wordt bevestigd en het feit dat de beide bevestigingsringen ten behoeve van de tooling in lijn moeten blijven.

Opvallend Na het opstellen van dit model en de parameters kan de optimalisatiesoftware daadwerkelijk aan de gang met optimaliseren. Waar de minste spanning optreedt neemt de software materiaal weg. Het ontwerp wordt doorgerekend en vervolgens wordt opnieuw materiaal weggehaald uit de ontwerpruimte op de plaatsen waar op dĂĄt moment de laagste spanningen heersen. Dit proces herhaalt zich totdat de maximale hoeveelheid materiaal is weggehaald die vooraf is opgegeven (in procenten) Ăłf, zoals in dit geval, totdat de eerder opgegeven grenzen ten aanzien van sterkte en stijfheid worden overschreden. Vooral de organische vorm van het eindresultaat valt op. Boersma: “Deze vorm is een typische uitkomst van een topologie-geoptimaliseerd ontwerp dat je als ontwerper niet zomaar zelf bedenkt. Vooral omdat je door de conventionele productietechnieken anders hebt leren denken over constructies, sterkte en stijfheid. Realiseer je als constructeur of ontwerper wel dat je ontwerp – bij het werken met optimalisatiesoftware – uitsluitend deugt wanneer de waarden die je in het beginstadium opgeeft, ten aanzien van de werkende krachten, het materiaal en het zwaartepunt, kloppen. Wanneer je onzin ingeeft, krijg je er ook onzin uit.â€? ‘Gladtrekken’ Om de tijd die de software nodig heeft om de optimalisatie door te rekenen beperkt te houden, wordt gewerkt met relatief grote stappen. Dit resulteert onder meer in een oppervlak dat relatief grof is. Het ontwerp is echter voldoende om een eerste FEM-analyse uit te voeren waarmee wordt gecontroleerd of het

ontwerp voldoet ten aanzien van sterkte en stijfheid. Wanneer dit het geval is, wordt het oppervlak ‘glad getrokken’ met behulp van zogenaamde PolyNurbs. Dit is overigens een stap die niet automatisch wordt uitgevoerd. De constructeur heeft hier de mogelijkheid om het ontwerp nog aan te passen. Uiteindelijk moet het ontwerp immers niet alleen mechanisch kloppen maar ook esthetisch in orde zijn ĂŠn veilig om te hanteren. Hierna wordt ter controle nogmaals een FEM-analyse gedaan. Naar de 3D-printer Boersma: “De verschillende beschreven stappen zijn uiteraard niet ‘first time right’. Optimalisatie is een iteratief proces waarbij de ontwerper voortdurend parameters aanpast om uiteindelijk te komen tot een optimaal resultaat.â€? De laatste stap richting 3D-printen is het PolyNurbs-model van Altair Inspire weer inlezen in het Siemens NX-programma. Hier is het model tot slot nog aangepast om de praktische toepasbaarheid van de gereedschapopname te verbeteren. Zo zijn de bevestigingsringen in tweeĂŤn gedeeld zodat deze eenvoudig om de tooling is aan te brengen. Voor de klemming is voorzien in totaal vier boutverbindingen. De helicoils en bouten zijn de enige elementen die uiteindelijk niet worden ge-3Dprint. Dit ontwerp van ‘prototype V0’ is uiteindelijk voorbereid voor het printen op de SLM280HL 3Dprinter (Selective Laser Melting) in AlSi10Mg (aluminiumlegering). Vervolgens is hij gezandstraald en heeft een warmtebehandeling (spanningsarm gloeien) ondergaan. Boersma: “Niet zonder trots kunnen we melden dat we met deze optimalisatie van de topologie tot een ontwerp zijn gekomen dat slechts 85 gram weegt. Een gewichtsbesparing van 80,6 procent terwijl het aantal onderdelen is teruggebracht naar twee en vier boutverbindingen. Dit ge-3Dprinte prototype wordt inmiddels volop getest en zal als basis dienen voor verdere optimalisatie en nieuwe (te optimaliseren) gereedschapopnames voor andere cladding tools.â€?

Een dik decennium geleden begon ik deze column met uit te leggen waar PLM voor bedoeld is. Kijk ik terug op de meer recente afleveringen, dan heb ik me vooral verdiept in details van het PLM-gebeuren. Dit eerste nummer na de zomervakantie is een mooie gelegenheid om weer eens breed te gaan. Het verhaal begon zo’n 30 jaar geleden, toen data vooral op floppy’s werd bewaard. Tot dan werden tekeningen netjes in archieven opgeborgen. Je moest wel, want met die grote rollen was je kast zo vol. Met de komst van CAD-systemen veranderde dat niet echt, want van het 2D model maakte je een print die netjes het archief in ging. De file schreef je weg op een floppy en die ging in een doos in je kast. Naarmate het aantal dozen in de kast groter werd ontstond een probleem. Waar vroeger een wijziging op de tekening werd ingekrast, moest die nu in de file op de floppy worden aangebracht, maar in welke doos zat die floppy ook alweer? Doordat midden jaren ’80 de prijs van harde schijven zodanig was gedaald dat opslag van grote aantallen CAD-files betaalbaar werd, kwamen diverse softwareleveranciers op het idee om digitale archieven aan te bieden waarin CADfiles systematisch konden worden opgeborgen en beheerd. Die software noemden ze EDM: Engineering Data Management. Al heel snel, begin ’90, bleek dat niet alleen engineering, maar ook productie, inkoop en andere afdelingen baat konden hebben bij zo’n systeem. Die software was een orde van grootte duurder – omdat ze meer gebruikers moest kunnen bedienen – en had dus een nieuwe naam nodig: Product Data Management, kortweg PDM. Doordat de diversiteit van gebruikers groter werd, werd ook het aantal functies van de software groter. De verschillende PDM-producten groeiden snel en leveranciers kregen behoefte aan een nieuwe naam. Allerlei namen werden ‘gecoined’ maar rond de eeuwwisseling werd duidelijk dat de naam PLM (Product Lifecycle Management) het ging winnen. Die naam is nu al 20 jaar geaccepteerd en het ziet ernaar uit dat hij nog wel even in gebruik blijft. Merk op dat het woord ‘data’ is verdwenen: niet de productdata, maar de ‘product life cycle’ wordt gemanaged. De wens blijft om alle gegevens rond het product via ĂŠĂŠn systeem toegankelijk te hebben, maar nieuwe ontwikkelingen in de IT openen steeds nieuwe mogelijkheden om meer data te verzamelen. Internet of Things (IoT) kan via in het product ingebouwde en op internet aangesloten chips gegevens over het gebruik van individuele producten

verzamelen. Dat wilden we al lang, maar nu kan het. Alleen: hoe ga je die gigantische stroom gegevens toegankelijk maken ĂŠn beveiligen zonder in conflict te komen met de privacy van de klant. Met simulatie van 3D modellen kun je een simulatiemodel parallel laten lopen met het product. Het model wordt dan een digitale tweeling van het fysieke product, en je kunt analyse van het productgedrag doen gebaseerd op de werkelijke toestand van het product. Maar om het model een productleven lang consistent te houden na onderhoudsoperaties op het product, en om dat voor alle individuele producten vol te houden, is geen voor de hand liggende opgave. Een ander probleem is dat, naarmate de scope van PLM zich uitbreidt, de data steeds meer uit andere software komt. Het koppelen van data tussen verschillende systemen is altijd al een probleem geweest, en is dat nog steeds. De makkelijkste maar niet noodzakelijk de goedkoopste oplossing is nog steeds om de koppelingsproblemen bij de softwareleverancier te leggen en dus het hele systeem via ĂŠĂŠn leverancier te betrekken. In de praktijk zijn er allerlei goede redenen om dat niet te willen. Zo blijft PLM onveranderd een complexe uitdaging voor veel bedrijven. Ben je een grote speler, dan is het probleem dat je ambities voorlopen op wat de leverancier kan leveren. Ben je MKB dan bieden de grote leveranciers veel meer dan je nodig hebt. Ze hebben weliswaar allemaal een MKB-versie tegen een redelijke prijs, maar elk bedrijf heeft zijn bijzonderheden, en om die gedekt te krijgen kost dan weer een fortuin aan extra licenties. Vreemd eigenlijk, dat PLM zo moeilijk te implementeren is. Waarom niet voor elke PLM-functie een app zodat Google alle data verzamelt die de gebruiker spelenderwijs intikt? Bedenk echter dat Google op een vraag niet ĂŠĂŠn, maar duizenden antwoorden geeft en het eerste is niet altijd het juiste. Ook heb je geen idee voor wiens vragen jouw data nog meer worden gebruikt. Het zal dus nog even lastig blijven, maar wel onmisbaar.

! # " % & "# $ " $ " # % " $ ) & *( # #% $ $( #! # " " % $ $ $'

ů ưIL*:S :

¨Ã È vvÈ ³­ v È Û ­v®Ë v ÈËÀ ® ƪ 9ƫ çò® ­ ÃÈ È³ ½vÃà ® ® ® È ç È vvÀƛ ® Ûvv§ à ® È Û ¨ vv® v È Ü ¨ Û³³À v½½¨ vÈ Ã ® È ®® ®ÃÈ Û Àà ³¨ ® çò®ƛ *® v È %vÀÈ® À (â½ â ¨ §Àò ® ® ËÜ 9ưv½½¨ vÈ Ã Û³³Àv¨ ® ³®ÈÜ §§ ¨ và vv® v È ® Û ¨ ­ ® À v¨Ã ç Ë® Û³¨¨ ® ËÃÈÀ ¨ Üvà ³­ ® À §Èƛ *® §³­ ® È Ã Ûv® ³®ÃÈÀË È ËÀ vvÀ³­ vv® v È Û³³À Û Àà ¨¨ ® Ûv® ƹÛ À ³À ®ƺ ȳ ½vÃà ® ®ƛ `vÈ Ü È Ë òÛ³³À ¨ Ûv® 9 ® ® Ë È Û ÀÜvÀ­ ® Ãý³ ¨ ®Ƣ

*® Ë È³Àà Ʋ ® Ë È Û ÀÜvÀ­ ® Ãý³ ¨ ® Ʋ ܳÀ ® ÀË §È ò ³­½³® ®È ®ƛ

*ÂŽÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂłĂ€Ăƒ §ÂŒÂŽÂŽÂŒÂŽ Ă›ÂŒÂŒ¨ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšò ÂŽÂœÂŽÂ—ĂƒĂ›ÂłĂ€­ÂŒÂŽĆ› ?­ÂˆvĂˆ çÂŒ ³½ ­vvĂˆ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ —Œ­vv§Ăˆ ÂœĂƒ ĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒÂŽ ˆŒ vvÂŽÂ—ÂŒĂœÂŒçŒŽ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒĂˆÂŒÂƒÂšÂŽÂœÂŒ§Ć› ĆŞIĂ€ÂłĂˆÂœ¿ƍ

In elektronische producten behoren spoelen samen met weerstanden en condensatoren tot de belangrijkste passieve componenten. Passieve componenten kunnen energie of de doorvoer beperken zoals een weerstand dat doet, maar ze kunnen zelfstandig geen energie in de vorm van stroom of spanning opwekken. Nu is een spoel eigenlijk niets meer dan een gewonden draad van een geleidend materiaal – meestal koper. Dankzij de vorm en het materiaal wekt een stroom die door de draad wordt gevoerd een magnetisch veld op dat veel sterker is dan bij een rechte draad. In het magnetisch veld zit energie opgeslagen. Spoelen vind je in alle soorten en maten elektronica van printplaten – met spoelen in een platte spiraalvorm – tot productiemachines. Inductor Inductieverwarming is gemeengoed in productieprocessen in de metaal, bijvoorbeeld in de automobielindustrie. In die productielijnen wordt de energie die opgeslagen is in de inductieverwarmingsspoel – opgewekt door wervelstromen onder invloed van een wisselend magnetisch veld – gebruikt voor het harden en ontlaten van metalen componenten. Elke spoel – de inductor – moet specifiek worden aangepast aan de eisen van de betreffende productielijn en het product. Moet een dergelijke spoel worden vervangen dan kan dat leiden tot een behoorlijke stilstand.

SÀË­½Â– ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ¨vĂˆÂŒÂŽ 県Ž ˆvĂˆ ÂšÂŒĂˆ ˆ³³Ă€ ŒŒŽ SÀËIĂ€ÂœÂŽĂˆ Ĺ­ĹŹĹŹĹŹ ĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€ ĂˆÂŒ §³½½ÂŒ¨ÂŒÂŽ vvÂŽ ŒŒŽ —Œ½Ă‹¨ĂƒĂˆÂŒ SÀË ÂœĂƒ§ Ĺ­ĹŹĹŽĹŹ Â—Ă€ÂłÂŒÂŽÂŒ ĂƒÂƒÂšò Ă° vĂƒÂŒĂ€ §³½ÂŒĂ€ Â?ÂŽ ŒˆŒ¨­ÂŒĂˆv¨ÂŒÂŽ §vÂŽ ĹŻ ư½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒÂŽĆ›

Bewustwording Die beide aspecten – maatwerk en tijd – maken dit een toepassing bij uitstek voor ‘on demand’ additive manufacturing. Dat geldt net zo voor de spoelvorm, een complexe geometrie. Nu moeten inductors vanwege hun functie worden gemaakt van een geleidend materiaal. Dat is nu net de eigenschap die koper enerzijds zo geschikt maakt, maar het ook lastiger maakt om het te 3D-printen. De spoel moet bovendien duurzaam zijn, en bestand zijn tegen de warmte en de gebruiksduur in industriĂŤle toepassingen. Daar komt nog bij dat de markt zich ook bewust moet worden van de mogelijkheden die er nu al zijn. Afgelopen jaar nog liet GKN – actief in onder andere poedermetallurgie en additive manufacturing van metalen componenten – weten dat

eindgebruikers zich niet realiseren dat ge3Dprinte verwarmingsspoelen efficiĂŤnter zijn. De multinational voorspelde dat het wel een jaar zou kunnen duren voor de industrie de voordelen zou begrijpen. Koppen bij elkaar Aan de ene kant is daar de vraag naar maatwerk, een snelle productie en complexe geometrie. Anderzijds gaat het om een materiaal dat zeker niet standaard in AM wordt gebruikt – al helemaal niet in een industriĂŤle setting en een beperkte kennis van de mogelijke voordelen. Een aantal bedrijven heeft daarom in 2017 de koppen bij elkaar gestoken om genoemde barrières te overwinnen: de GH Induction Group is samen met Aidimme speciaal gaan werken aan een manier om Electron Beam Melting (EBM) te gebruiken

4 ? 4vÂŽÂŒ Ʋ ­ÂŒĂˆ ÂšÂŒĂˆ š³³Â–ˆ§vÂŽĂˆ³³Ă€ œŽ SÂŒ¨ Ă›ÂœĂ› Ʋ ­vv§Ăˆ ÂšÂŒĂˆ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒ­ÂœÂŽÂ—ŒŽ ­³Â—ÂŒ¨ò § ÂłĂ›ÂŒĂ€v¨ ŒŽ v¨Ăˆò ˆ Ă›ÂŒÂœ¨ÂœÂ— šËŽ vÂˆÂˆÂœĂˆÂœĂ›ÂŒ ­vŽË–vÂƒĂˆĂ‹Ă€ÂœÂŽÂ—Ć°vÂƒĂˆÂœĂ›ÂœĂˆÂŒÂœĂˆÂŒÂŽ ĂˆÂŒ Â‚ÂŒÂšÂŒĂ€ÂŒÂŽ ­ÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂšĂ‹¨½ Ă›vÂŽ ŒŒŽ ƒ¨³Ă‹ÂˆÂ—Œ‚vĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ OvvOư³½¨³ĂƒĂƒÂœÂŽÂ— ĆŞOÂłÂ–ĂˆĂœvĂ€ÂŒ vĂƒ v OÂŒĂ€Ă›ÂœÂƒÂŒĆŤĆ› (ÂœÂŒĂ€Âˆ³³Ă€ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò Ă›ÂŒÂŽ šËŽ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒ ĂƒÂƒÂšv¨ÂŒÂŽ ŒŽ ĂˆÂŒÂ—ÂŒ¨ò §ÂŒĂ€Ăˆò ˆ ÂšÂŒĂˆ ÂœÂŽĂˆÂŒ¨¨ÂŒÂƒĂˆĂ‹ÂŒÂŒ¨ Œœ—ŒŽˆ³­ ĆŞ*IĆŤ Â‚ÂŒĂƒÂƒÂšÂŒĂ€­ÂŒÂŽĆœ ˆŒ ÂˆÂœÂ—ÂœĂˆv¨ÂŒ vÂƒĂˆÂœĂ›v Ă›ÂŒÂœ¨ÂœÂ— ĂƒĂˆÂŒ¨¨ÂŒÂŽ ŒŽ 眃š Ă›ÂŒĂ€çÂŒ§ÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ƒ³ŽĂƒÂœĂƒĂˆÂŒÂŽĂˆÂœÂŒ ŒŽ ƒ³ŽĂˆĂ€³¨ÂŒ œŽ šËŽ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—ÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› ³³Ă€ ÂˆÂœĂˆ ĂˆÂŒ ÂˆÂłÂŒÂŽ çò ÂŽ çò œŽ ĂƒĂˆvvĂˆ ˆŒ §Ăœv¨ÂœĂˆÂŒÂœĂˆ ŒŽ §ĂœvÂŽĂˆÂœĂˆÂŒÂœĂˆ Ă›vÂŽ šËŽ ³ŽÂˆÂŒĂ€ÂˆÂŒ¨ÂŒÂŽ ŒŽ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂŒÂŽ š³³Â— ĂˆÂŒ ÂšÂłĂ‹ÂˆÂŒÂŽ Ʋ ÂŒ¨§ÂŒ §ÂŒÂŒĂ€ v¨Ăƒ çÂŒ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ —Œ­vv§ĂˆĆ› 4 ? 4vÂŽÂŒ ÂŒĂ€§ÂŒÂŽĂˆ ÂšÂŒĂˆ ‚Œ¨vŽ— Ă›vÂŽ Ăƒv­ÂŒÂŽĂœÂŒĂ€§ÂœÂŽÂ— ­ÂŒĂˆ ˆŒ Â‚ÂŒĂƒĂˆÂŒ Ăƒ½ÂŒ¨ÂŒĂ€Ăƒ œŽ ÂšÂŒĂˆ ÂŒÂƒÂłĂƒâĂƒĂˆÂŒÂŒ­ ³­ §¨vÂŽĂˆÂŒÂŽ ĂˆÂŒ Ă›³³Ă€çœŒŽ Ă›vÂŽ —Œçv­ÂŒŽ¨ò §ÂŒ Ă›ÂŒÂœ¨ÂœÂ—ÂŒ ĆšÂŒÂŽÂˆĆ°Ăˆ³ưŒŽˆƺư³½¨³ĂƒĂƒÂœÂŽÂ—ÂŒÂŽĆ› 4 ? 4vÂŽÂŒ ÂœĂƒ ŒŒŽ ½vĂ€ĂˆÂŽÂŒĂ€ Ă›vÂŽ 9vĂˆÂŒĂ€Âœv¨ÂœĂƒÂŒ ŒŽ Ošv½ÂŒĂœvâĂƒ ŒŽ Â—ÂŒÂƒÂŒĂ€ĂˆÂœĂŻ ÂƒÂŒÂŒĂ€Âˆ Ă›³³Ă€ ˆŒ ÂœÂŽĂˆÂŒÂ—Ă€vĂˆÂœÂŒ ­ÂŒĂˆ O I ÂœĂƒĂˆĂ€ÂœÂ‚Ă‹ĂˆÂŒÂˆ 9vŽË–vÂƒĂˆĂ‹Ă€ÂœÂŽÂ—Ć›

om koperen spoelen te 3D-printen. De Spaanse GH Induction Group behoort tot de grootste aanbieders van apparatuur voor inductieverwarming en Aidimme is een Spaans technologie-instituut. Tegelijkertijd gingen andere ondernemingen aan de slag om methodes voor het 3D-printen van koper te ontwikkelen. Een daarvan is het Duitse Trumpf dat heeft laten zien dat het door een TruPrint 1000 3D-printer te koppelen aan een gepulste TruDisk 1020 groene schijflaser koper ĂŠn edelmetalen kan printen. Online inductors Nu is het AM-ecosysteem volop in beweging, maar voor deze specifieke applicatie lijkt dat nog sterker te gelden. Minder dan een jaar na de voorspelling van GKN, bieden twee bedrijven online-oplossingen aan voor het additief vervaardigen van spoelen. De GH Induction Group heeft inmiddels een speciale website – 3dinductors.com – voor het bestellen van maatwerk koperen inductoren. De andere is de Protiq Marketplace – protiq.com – die samenwerkt met Trinckle en een webdienst heeft ontwikkeld voor het configureren en bestellen van klantspecifiek maatwerk ge3Dprinte koperen inductors. Protiq maakt als ‘3D-printer’ sinds 2010 deel uit van de Phoenix Contact Groep. Trinckle was in 2013 naar eigen zeggen de eerste online ‘3D-printer’ in Duitsland. Hun paramate-softwareplatform maakt het mogelijk volledig geautomatiseerd en webgebaseerd producten op maat te ontwerpen en produceren. Overigens zijn op de Protiq Marketplace website ook nog andere configuratoren te vinden

Â—ÂŒĹŻ ½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒ ÂœÂŽÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂłĂ€Ăƒ çò ÂŽ ÂŽvĂ‹ĂœÂŒ¨ò §Ăƒ ‚Œ§ÂŒÂŽÂˆĆœ ĂƒĂˆÂŒ¨ÂˆÂŒ %3:Ćœ vÂƒĂˆÂœÂŒÂ– œŽ ³ŽÂˆÂŒĂ€ vÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒ vÂˆÂˆÂœĂˆÂœĂ›ÂŒ ­vŽË–vÂƒĂˆĂ‹Ă€ÂœÂŽÂ—Ćœ

voor het 3D-printen van onder andere tandwielen, ‘custom’ frontplaten voor ICS-elektronicabehuizingen van Phoenix Contact en gepersonaliseerde hebbedingetjes als riemgespen en balpennen en manchetknopen. Vergelijking Als AM-applicatie kunnen de inductors de vergelijking met de conventioneel vervaardigde spoelen inductors niet alleen aan, maar gaat het om een verbeterde uitvoering. Worden de traditionele productietechnieken in sommige gevallen als beter herhaalbaar beschouwd, bij de spoelen is het juist AM dat voor een betere reproduceerbaarheid zorgt – minder menselijke bemoeienis bij het bepalen van de vorm en de assemblage. Bovendien wordt gezegd dat een ge3Dprinte spoel duurzamer is. De levensduur van conventioneel geproduceerde spoelen is beperkt door de constructiewijze. Lasnaden in de

ÂŒ %( *ÂŽÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœ³Ž %À³Ë½ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ÂœŽ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨Ăƒ ŒŒŽ Ăƒ½ÂŒÂƒÂœv¨ÂŒ ĂœÂŒÂ‚ĂƒÂœĂˆÂŒ Ʋ ĹŻÂˆÂœÂŽÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂłĂ€ĂƒĆ›Âƒ³­ Ʋ Ă›³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ Â‚ÂŒĂƒĂˆÂŒ¨¨ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ­vvĂˆĂœÂŒĂ€§ Â—ÂŒĹŻ ½Ă€ÂœÂŽĂˆÂŒ §³½ÂŒĂ€ÂŒÂŽ ÂœÂŽÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂłĂ€ÂŒÂŽĆ›

constructie kunnen vervormen door het veelvuldig opwarmen en afkoelen van de spoelen. Bij AM kan de spoel uit een stuk worden gemaakt, zonder lasnaden of assemblage Nieuw businessmodel Het ontwikkelen van een nieuw businessmodel met AM begint met het bepalen van een geschikte applicatie. In dit geval wegen de voordelen op tegen de nadelen. Beter gezegd: nadat het grootste nadeel – de moeilijkheid van het 3D-printen van koper – was bepaald, werd het binnen zeer korte tijd opgelost. Andere barrières zoals de vraag of bedrijven al toe zijn om AM-delen te gaan gebruiken, probeert Protiq weg te nemen door een interface te ontwikkelen die het hele proces vereenvoudigt: kies eerst uit zes mogelijkheden een basisvorm en configureer vervolgens een aantal parameters. Op deze manier neemt het de angst weg bij mogelijke gebruikers dat ze een compleet configuratietraject op maat moeten doorlopen. Dr. Ole BrĂśker, hoofd Business Development bij Trinckle: “We waren in staat de leemte in het digitale businessmodel van de Protiq Marketplace op te vullen en een klantspecifieke ontwerpoplossing te realiseren. Een handmatig ontwerpproces zou enorme kosten hebben veroorzaakt en de levensvatbaarheid van het bedrijfsmodel in gevaar hebben kunnen brengen. Nu elke klant intuĂŻtief, online en zonder moeite toegang heeft tot een geoptimaliseerd inductormodel, hebben we een volledig digitaal en schaalbaar procesâ€?.

3URˉHOQRUP EHGLHQW NODQWHQ GRRU KHHO (XURSD PHW HLJHQ NRXGJHYRUPGH VWDDOSURˉHOHQ %HQ MLM GLHJHQH GLH RQ]H FRQVWUXFWLH EHUHNHQLQJHQ YHU]RUJW HQ PHHGHQNW LQ KHW GRRU RQWZLNNHOHQ YDQ RQ]H SURGXFWHQ" 7HU YHUVWHUNLQJ YDQ RQV WHDP ]RHNHQ ZH HHQ

Structural Engineer (constructeur) .LMN YRRU PHHU LQIRUPDWLH RYHU GH]H YDFDWXUH RS ZZZ SURˉHOQRUP QO YDFDWXUHV

3URˉHOQRUP % 9 _ 7KROHQ _ 7 _ ZZZ SURˉHOQRUP QO

igus the chain ... Energietoevoer simpel gemaakt ... ÂŽ

,ygiĂŤnisch ontworpen kabelrups

Polymeer kabelrups volgens een hygiĂŤnisch design. Afgeronde hoeken en structuur zonder schroefverbindingen om vuil en bacteriĂŤn te vermÄłden. Eenvoudig te reinigen dankzÄł de open structuur en bestendig tegen reinigingsmiddel en agressieve chemische producten. igus.nl/hygienische-kabelrups Bezoek ons: 1)8%:%/ +SVMRGLIQ Ĺ 7XERH )

plastics for longer life

ÂŽ

Tel. 0346-353 932 iRJS@igus.RP

! " # ! ! ! 7ǍǿȇČ&#x;Ŕȼ FČ?ĆĄČ‡Ę‹É­ČśĘ‹ĆĄĆƒÇ ČĽÇŤĆĄČ‡ ŚǍƥĆŽĘ‹ ĆĄĆĄČĽ Ȝȼƥ࢛ɽʋȜɢ Ĺ”ɽɽȜɭĘ‹ÇŤČ&#x;ĆĄČĽĘ‹ ŔŔȼ ʽȜȜɭ ĆŽĆĄ ȇŔɽʋƥȼ࢛ ༚ ɢŔȼƥƥČ?ĹšČśĘ Ë ĆĄÉ­ŕĄŹ ǍȼɽʋŔČ?Č?Ĺ”Ę‹ĆĄĘ É­ ĆĄČĽ ÂśF¥ॳ

$$$' '

ÄŞĹ”ČĽĆŽĹ”Ĺ”ÇŒ ŚƥɽĘ‹ĆĄČ?ĆŽ ÇŤÉ˝ Č&#x;ȜɭÇŒĆĄČĽ ÇŤČĽ Ç Ę ÇŤÉ˝ŕĄł

! "$

! "$

! "$

# ! ! "

% (& (& (

" ! ! !

! "!

)

! ! !

! !

_?L9% _*:%

ÂŒ §Ăœv¨ÂœĂˆÂŒÂœĂˆ Ă›vÂŽ ­vÂƒÂšÂœÂŽÂŒĂƒ ŽŒŒ­Ăˆ ĂˆÂłÂŒĆœ ˆŒ Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœ³ŽÂŒ¨ÂŒ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨¨ÂŒÂŽ çòŽ ÂŽÂœÂŒĂˆ v¨Ăˆòˆ —À³³Ăˆ ŒŽ ÂŒ¨ÂˆÂŒĂ€Ăƒ ³½ ˆŒ ĂœÂŒĂ€ÂŒ¨Âˆ §vÂŽ Â—ÂłÂŒÂˆ§³½ÂŒĂ€ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ —Œ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆĆ› ÂŽÂˆÂŒĂ€ÂŒ –vÂƒĂˆÂłĂ€ÂŒÂŽ §Ă‹ÂŽÂŽÂŒÂŽ ˆvvĂ€³­ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨ ­v§ÂŒÂŽĆ› kÂłĂœÂŒ¨ Û³À­Â—ÂŒĂ›ÂœÂŽÂ— v¨Ăƒ ĆšVe ĆŞVĂƒÂŒĂ€ ÂŒe½ÂŒĂ€ÂœÂŒÂŽÂƒÂŒĆŤĆ°ÂˆÂŒĂƒÂœÂ—ÂŽĆş Â‚ÂœÂŒÂˆĂˆ §vÂŽĂƒÂŒÂŽĆ› ŒŽ ÂłĂ›ÂŒĂ€çÂœÂƒÂšĂˆ Ă›vÂŽ ˆŒ Ă›ÂŒĂ€ĂƒÂƒÂšÂœ¨¨ÂŒÂŽÂˆÂŒ Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœÂŒĂƒ Ă›vÂŽ ÂˆÂŒĂƒÂœÂ—ÂŽ Ă‹ÂœĂˆ ˆŒ ½Ă€v§Ăˆò§ Ă›vÂŽ ³ŽĂˆĂœÂŒĂ€½Â‚Ă‹Ă€ÂŒvĂ‹ * ½vĂ€ĂˆÂŽÂŒĂ€ĂƒĆœ ‚òŽv ĹŻĹŹ ÂŚvvĂ€ —Œ¨ÂŒÂˆÂŒÂŽ ³ŽĂˆĂƒĂˆvvÂŽ Ă›vÂŽĂ‹ÂœĂˆ ˆŒ VÂŽÂœĂ›ÂŒĂ€ĂƒÂœĂˆÂŒÂœĂˆ SĂœÂŒÂŽĂˆÂŒĆ› 2 K V O OS _ : OĆœ * I L S : L O

De vormgeving van professionele producten als machines en apparaten is in opmars. Vormgeving gaat niet alleen om het mooier maken van machines, maar vooral om het zichtbaar maken van de aanwezige kwaliteit. Vormgeving belooft als het ware een goede kwaliteit. Ook kan de functionaliteit van een product door een goede vormgeving worden verbeterd. Bovendien wordt via de vormgeving een bepaalde emotie gecommuniceerd en design is commercieel belangrijk om de marketing te ondersteunen.

_³À­Â—ÂŒĂ›ÂœÂŽÂ— ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ç³ĂœÂŒ¨ ŒŒŽ Â–Ă‹ÂŽÂƒĂˆÂœ³ŽÂŒ¨ÂŒĆœ ŒŒŽ ÂŒ­³ĂˆÂœ³ŽÂŒ¨ÂŒ v¨Ăƒ ŒŒŽ ƒ³­­ÂŒĂ€ÂƒÂœÂ‘¨ÂŒ ƒ³­½³ŽÂŒÂŽĂˆĆ›

(ÂŒĂˆ ‚v¨vÂŽÂƒÂŒÂŒĂ€Â—ÂŒĂœÂœÂƒÂšĂˆ ĆŞĂ€ÂłÂˆÂŒ ÂŒ¨ÂŒ­ÂŒÂŽĂˆĆŤ Ă›vÂŽ ˆŒ eĂˆĂ€ÂŒ­ÂŒ SĹ­ĹŽ ĂˆÂŒ¨ÂŒĂƒÂƒ³½ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ƒv­ÂŒĂ€vĆ°vĂ€­ Â‚ÂŒĂœÂŒÂŒÂ—Ăˆ šŒŒŽ ŒŽ ĂœÂŒÂŒĂ€ ‚ò ÂšÂŒĂˆ ÂœÂŽĆ° ŒŽ Ă‹ÂœĂˆĂƒÂƒÂšĂ‹ÂœĂ›ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ˆŒ vĂ€­Ć› ÂŒ ½ò¨Ă›ÂłĂ€­ ­vv§Ăˆ ˆœŒ ˆâŽv­ÂœÂŒ§ çÂœÂƒÂšĂˆÂ‚vvÀƛ ĆŞ Â—Ă€Âœ½­ÂŒÂŽĂˆ OĂ‹½½³Ă€Ăˆ OâĂƒĂˆÂŒ­ĂƒĆŤĆ›

ÂŒ ˆâŽv­ÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ½Ă€ÂłÂƒÂŒĂƒĂƒÂŒÂŽ œŽ ˆŒçÂŒ Ăƒ½Ă‹ÂœĂˆÂ—ÂœÂŒĂˆ­vƒšœŽŒ Ă›vÂŽ OĂˆÂłĂ€§ *99 ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ ‚ŒŽvÂˆĂ€Ă‹§Ăˆ ˆ³³Ă€ ÂšÂŒĂˆ Ă‹ÂœĂˆÂŒĂ€¨ò §Ć›

Functioneel Een machine of apparaat vervult functies – de reden voor de gebruiker om het apparaat aan te schaffen. De werking en de functionaliteit kunnen met vormgeving worden versterkt, bijvoorbeeld door de functies te benadrukken. Laat bijvoorbeeld duidelijk zien hoe het proces verloopt, creÍer waar kracht wordt geleverd een krachtig uiterlijk of een dynamisch uiterlijk waar snelheid wordt ontwikkeld. De pijlvorm van het balanceergewicht van een camera-arm – dat bij het in- en uitschuiven van de arm snel heen en weer beweegt – laat bijvoorbeeld de dynamiek zien. Ook apparatuur die statisch is opgesteld maar intern dynamische functies vervult, kan dat aan de buitenzijde overtuigend laten uitzien. Bij een spuitgietmachine die met hoge snelheid kunststof tot een product vormt, moet de vormgeving op de snelheid en betrouwbaarheid aansluiten. Benadrukken Het is ook belangrijk dat de gebruiker begrijpt hoe een machine werkt. Waar treedt gevaar op? Aan welke zijde zit de bediening en waar zitten de bedienings-

§Ă‹ÂŽĂƒĂˆĂƒĂˆÂłÂ– Ă° ÂŒĂƒĂƒÂŒÂŽ Ă›ÂŒĂ€Ăœò ĂƒĂˆ ÂˆĂ‹ÂœÂˆÂŒ¨ò § ÂŽvvĂ€ ˆŒ ¨³ÂƒvĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ §ÂŒĂ€Ž½Ă€ÂłÂƒÂŒĂƒĆ›

*ÂŽ ˆŒ —ÀvĂŻ ĂƒÂƒÂšÂŒ ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€Â–vƒŒ Ă›vÂŽ ˆŒçÂŒ ­vƒšœŽŒ Ă›³³Ă€ ĂˆÂšÂŒĂ€­ÂœĂƒÂƒÂš Ăƒ½Ă‹ÂœĂˆÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ˆŒ§¨v—ŒŽ çò ÂŽ v–‚ŒŒ¨ÂˆÂœÂŽÂ—ŒŽ ĂˆÂłÂŒÂ—ÂŒ½vĂƒĂˆ ˆœŒ œŽ ŒŒŽ ³³Â—³½Ăƒ¨v— ˆŒ ĂƒĂˆvĂˆĂ‹Ăƒ ĂœÂŒÂŒĂ€Â—ÂŒĂ›ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ —vĂƒĆ° ŒŽ ½³ÂŒÂˆÂŒĂ€Ă›³³Ă€Ă€vvÂˆĆ› ĆŞ?ÂŒĂ€¨Âœ§³Ž 9ÂŒĂˆÂƒ³ƍ

functies? Met vormgeving kun je dit benadrukken. Daardoor worden gebruik, installatie en onderhoud gemakkelijker, veiliger en foutloos. Een bedrukkingsmachine voor glazen flessen moet bijvoorbeeld snel toegankelijk zijn. De deuren moeten ter hoogte van het proces dus snel kunnen worden geopend. Dat kan door de onderste deur naar beneden te bewegen. Dankzij een mechanische koppeling gaat de bovenste deur gelijktijdig omhoog – een voorbeeld van ergonomie. De machinevormgeving verwijst duidelijk naar het kernproces. Met UX-design kunnen producten gebruiksvriendelijker worden gemaakt, zodat zij efficiÍnter, gemakkelijker en foutloos zijn te gebruiken. Dat geldt ook voor de bedienpanelen en beeldschermen, die informatie duidelijk en eenduidig afleesbaar moeten presenteren. Emotioneel Communicatie verloopt voor een groot deel – zo’n 70 procent – non-verbaal en visueel. Daarom bepaalt vormgeving sterk de indruk die je krijgt van een machine. Ziet de machine er robuust uit, is de machine hygiÍnisch, geordend vormgegeven en wekt dit vertrouwen? Allemaal aspecten die je met vormge-

!

% & '

% & '

ving sterk kunt beĂŻnvloeden. Ook machines hebben een emotionele waarde voor de gebruiker en de klant. Met name voor machines is het van belang dat deze qua uiterlijk voldoen aan de perceptie van de klant, die kan appelleren aan emoties als trots, hygiĂŤne, gebruiksvriendelijkheid, esthetiek en herkenning. Persoonlijke affectie geldt voor industriĂŤle producten minder dan bij consumentenproducten. Toch is wel degelijk sprake van emotie in de zin van ‘verwachting’. Het uiterlijk belooft namelijk bepaalde kwaliteiten, in Duitsland ‘Qualitätsversprechen’ (kwaliteitsbelofte) genoemd. Dit beĂŻnvloedt ook het imago van een merk en heeft met indruk en gedrag te maken. Als bijvoorbeeld een merk met een solide reputatie een minder solide product op de markt brengt, komt dat niet overeen met de verwachting van de koper en gebruiker. Merken maken hier ook gebruik van om een bepaalde affectie of positieve emotie op te wekken. Neem als voorbeeld een dieptrekverpakkingsmachine. De machine is van binnen hygiĂŤnisch ontworpen en daardoor goed te reinigen. Niet alleen de specificaties bewijzen dat, het uiterlijk van de machine onderstreept dit hygiĂŤnisch ontwerp.

ŒŽ ÂœÂŽÂˆĂ‹ĂƒĂˆĂ€ÂœÂ‘¨ÂŒ Ăƒ¨vŽ—ŒŽ½³­½ ˆœŒ ˆ³³Ă€ çò ÂŽ Ă€ÂłÂ‚Ă‹Ă‹ĂƒĂˆÂŒ Û³À­Â—ÂŒĂ›ÂœÂŽÂ— ÂšÂŒĂˆ çò ÂŽ ĂœÂŒĂ€§ ÂˆÂłÂŒĂˆĆ› ĆŞ Ă€ÂŒÂˆÂŒ¨ (ÂłĂƒÂŒ IĂ‹­½ĂƒĆŤ

van corporate design – wordt een consistent gedrag benadrukt. Dat geeft duidelijkheid in de markt. Commercieel Zoals al eerder genoemd ondersteunt design de marketing van een machine. Marketing zorgt er simpel gezegd voor dat kopers in de rij gaan staan om te kopen bij de kassa. De kassa wordt bediend door ‘sales’.

Consistent De emotionele functie van design heeft dus verschillende kanten: - Sterke merken willen een positieve reputatie en vormgeving kan dit ondersteunen. - Met vormgeving kun je een positieve emotie en affectie creÍren. - Vormgeving kan de kernwaarde of kernkwaliteiten van een merk versterken (zoals hygiÍne in het voorbeeld van Repak). Vaak heeft een merk verschillende producten of productlijnen. Door een consistent uiterlijk – in de vorm

#$""

ÂŒÂŽÂŒĂ€Â—ÂœÂŒĂ›³³Ă€çœŒŽœŽ— ĂˆÂŒ v¨¨ÂŒÂŽ Ăˆò ˆŒ ÂœĂƒ —Œ—vĂ€vÂŽÂˆÂŒÂŒĂ€ÂˆĆ›

elementen en kleuren uit de vorige generatie pompen. In het geval van een nieuwe machine die moet concurreren met andere producten, is het belangrijk om de aandacht en nieuwsgierigheid te wekken van de potentiĂŤle koper. Bij de Power Pro 2700 van het Hitec Power Protection is het belangrijk dat de Uninterruptable Power Supply de betrouwbaarheid van een gegarandeerde energievoorziening uitstraalt.

ŒŽ ÂˆĂ‹ÂœÂˆÂŒ¨ò §ÂŒ ÂšĂ‹ÂœĂƒĂƒĂˆò ¨ §vÂŽ ˆŒ §ÂŒĂ€ÂŽĂœvvĂ€ÂˆÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò – šŒ¨½ÂŒÂŽ Â‚ÂŒĂ›ÂŒĂƒĂˆÂœÂ—ÂŒÂŽĆ› ĆŞ?ÂŒĂ€¨Âœ§³Ž 9ÂŒĂˆÂƒ³ƍ

Als een machine of apparaat de aandacht trekt door in de vormgeving nadruk te leggen op bepaalde kwaliteiten zoals hygiĂŤne, robuustheid, snelheid of kracht, dan communiceert de machine zelf haar kwaliteiten en zullen de verkopen uiteindelijk toenemen. Ook vestigt een opvallende verschijningsvorm ten opzichte van concurrenten de aandacht op de machine en is de interesse gewekt. Het beste is als het product er overtuigend uitziet: ‘Fit for duty’. Een slangenpomp die vooral in de zware industrie wordt toegepast, moet in die industrie ook overtuigen. Daarom ziet de pomp er robuust en krachtig uit. De pompen staan tenslotte ook in industriĂŤle installaties en omgevingen. Een lichtvoetig uiterlijk zou sterk afbreuk doen aan het ‘Fit for duty’-aspect en de markt zal minder overtuigd zijn van de kwaliteit. Consequent en consistent Zoals bij de emotionele functie is het commercieel goed dat langere tijd een consequente vormgeving wordt gehanteerd. Een merk wordt hierdoor ook consistent gevonden. Als de vormgeving telkens wisselt dan is een merk moeilijker te herkennen en staat de reputatie op het spel. De eerder genoemde nieuwe slangenpomp is daarom gebaseerd op herkenbare

‘Branding’ Een belangrijk commercieel aspect is het herkennen van de kwaliteiten van een moedermerk. Oerlikon heeft bijvoorbeeld enkele jaren geleden het merk Metco overgenomen. Niet alleen moeten nieuwe machines technisch worden geĂŻnnoveerd maar ook de vormgeving van Oerlikon krijgen. Een ander economisch voordeel is dat de terugkerende vormdelen zorgen voor een soort standaardisatie. De delen kunnen in grotere hoeveelheden worden geproduceerd en dat levert een inkoopvoordeel. Door dit hergebruik wordt er ook bespaard op ontwikkelingstijd en daarmee kosten. Als de vormgeving goed is beschreven, is er ook een richtlijn om dit consequent te doen voor nieuwe onderdelen. De modulaire opbouw van machines kan op die wijze ook in de vormgeving worden doorgevoerd, bijvoorbeeld door het toepassen van gelijke framedelen, afdekkappen of deuren. Bij Van Dam uit Amsterdam is tijdens het modulair ontwerpen van alle machines ook in de vormgeving meegenomen. De frames en behuizingen zijn modulair ontworpen en op de verschillende machines toegepast. De vormgeving is gelijk getrokken voor alle machines. Zo is een ‘corporate design’ ontstaan met duidelijke herkenbaarheid. Tenslotte biedt het creĂŤren van ‘eigen stijlkenmerken’ de mogelijkheid om met modelbescherming de vormgeving te beschermen tegen plagiaat om zo een concurrentievoordeel te behouden. Specifieke, niet-functionele vormen kunnen in de Benelux of wereldwijd worden vastgelegd door modelregistratie. Onweerstaanbaar Het succes van vormgeving laat zich moeilijk kwantificeren, maar als machines en apparaten er goed afgewerkt en verzorgd uitzien overeenkomstig de kwaliteit, dan werkt dit positief mee aan de drie functies – functioneel, emotioneel en commercieel – die design vervult. Producten die overtuigend zijn ontworpen en gemakkelijk zijn te bedienen zijn onweerstaanbaar, stelt Lucas Verwey, designcriticus en auteur van ‘De designfactor’ (Uitgeverij Haystack, ISBN 9789461261915, 2016). In Constructeur 10 gaat Jacques Stevens in op het belang van design voor de industrie en corporate design in ‘Design for B2B – van nice to have naar must have!’.

ŒŽ ­³ÂˆĂ‹¨vÂœĂ€ÂŒ ÂˆĂ€Ă‹§­vƒšœŽŒ Ă›³³Ă€ §Ă‹ÂŽĂƒĂˆĂƒĂˆÂłÂ– ‚Œ§ÂŒĂ€Ăƒ Ă›vÂŽ _vÂŽ v­Ć› Sò ÂˆÂŒÂŽĂƒ ÂšÂŒĂˆ ­³ÂˆĂ‹¨vÂœĂ€ÂŒ ³ŽĂˆĂœÂŒĂ€½ Ă›vÂŽ ˆŒ ­vÂƒÂšÂœÂŽÂŒĂƒ ÂœĂƒ ³³§ ˆŒ Û³À­Â—ÂŒĂ›ÂœÂŽÂ— ­ÂŒÂŒÂ—ÂŒŽ³­ÂŒÂŽĆ›

³­½¨ÂŒĂˆÂŒ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒ¨ò ŽŒŽ ˆœŒ ĂƒĂˆÂœ¨Ă›v¨¨ÂŒÂŽ v¨Ăƒ Â—ÂŒĂ›³¨Â— Ă›vÂŽ ŒŒŽ vvÂŽĂ›v¨ ­ÂŒĂˆ Ă€vÂŽĂƒ³­ĂœvĂ€ÂŒĆ› (ÂŒĂˆ ÂœĂƒ ÂŽÂœÂŒĂˆ ³ŽĂœvvĂ€ĂƒÂƒÂšò Ž¨ò § ˆvĂˆ Â‚ÂŒÂˆĂ€ò Ă›ÂŒÂŽ Ăƒ¨vÂƒÂšĂˆÂłÂ–Â–ÂŒĂ€ ĂœÂłĂ€ÂˆÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ŒŒŽ ƒâÂ‚ÂŒĂ€vvÂŽĂ›v¨Ćœ ˆœŒ ç³ĂœÂŒ¨ ˆŒ ½Ă€ÂłÂˆĂ‹ÂƒĂˆÂœÂŒÂƒ³ŽĂˆÂœÂŽĂ‹ ĂˆÂŒÂœĂˆ v¨Ăƒ ¨ÂŒĂ›ÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—ĂƒĂ›ÂŒĂ€½¨ÂœÂƒÂšĂˆÂœÂŽÂ—ŒŽ œŽ Â—ÂŒĂ›vvĂ€ Â‚Ă€ÂŒÂŽÂ—ĂˆĆ› âÂ‚ÂŒĂ€ĂƒÂŒÂƒĂ‹Ă€ÂœĂˆâ §Ă€ò Â—Ăˆ ÂœŽ­ÂœÂˆÂˆÂŒ¨Ăƒ ‚œŽŽŒŽ ˆŒ ÂœÂŽÂˆĂ‹ĂƒĂˆĂ€ÂœÂŒ ­ÂŒÂŒĂ€ vvŽˆvÂƒÂšĂˆĆœ ŒŽ ÂŽÂœÂŒĂˆ 糎ÂˆÂŒĂ€ Ă€ÂŒÂˆÂŒÂŽĆ? Ă›³¨Â—ÂŒÂŽĂƒ ˆŒ ¨vvĂˆĂƒĂˆÂŒ v¨vĂ€­ÂŒĂ€ÂŒÂŽÂˆÂŒ ƒò Â–ÂŒĂ€Ăƒ ÂœĂƒ ÂšÂŒĂˆ vvÂŽĂˆv¨ vvÂŽĂ›v¨¨ÂŒÂŽ ³½ ÂœÂŽÂˆĂ‹ĂƒĂˆĂ€ÂœÂ‘¨ÂŒ ÂˆÂłÂŒ¨ĂœÂœĂˆĂˆÂŒÂŽ ÂšÂŒĂˆ v–—Œ¨³½ÂŒÂŽ šv¨Â– ÂŚvvĂ€ Ă›ÂŒĂ€ÂˆĂ‹Â‚Â‚ÂŒ¨ÂˆĆ›

Eind juni 2017: groot alarm op de Maasvlakte. Twee containerterminals van APM in Rotterdam lagen meerdere dagen plat. Containers moesten handmatig van de vrachtschepen gehaald worden, een vrijwel onmogelijke taak. Behalve APM, dochter van Maersk, werden ook andere bedrijfsonderdelen van Maersk getroffen. De oorzaak: een wereldwijde aanval met Not Petya, malware van vermoedelijk Russische makers. De schade, veroorzaakt door misgelopen omzet en het vervangen van IT-apparatuur, bedroeg volgens een eigen schatting een kleine driehonderd miljoen dollar. Het logistiekbedrijf moest onder andere 45000 pc’s en 4000 nieuwe servers plaatsen. Wonderwel

wist Maersk de reusachtige klus in een dag of tien te klaren. Het transportbedrijf trok lering uit de aanvallen, bijvoorbeeld door netwerken beter van elkaar te scheiden en door penetratietesten uit te voeren om zwakke plekken bloot te leggen. Triton Maar Maersk is allesbehalve de enige grote partij die slachtoffer is van cyberaanvallen. Een ander, vrij recent voorbeeld van malware die op grote schaal schade veroorzaakte in industriĂŤle systemen is door beveiligingsonderzoekers Triton/Trisis gedoopt. Triton dook eind 2017 op in de systemen van een niet nader genoemde

âÂ‚ÂŒĂ€vvÂŽĂ›v¨¨ÂŒÂŽ Ă›³¨ĂˆĂ€ÂŒ§§ÂŒÂŽ 眃š Ă›³¨Â—ÂŒÂŽĂƒ Ă›vĂƒĂˆÂŒ ½vĂˆĂ€³ŽÂŒÂŽ ˆœŒ çò ÂŽ ĂˆÂŒ Ĺ­Ć› ÂƒĂˆÂœÂŒĂƒ Â—ÂŒĂ€ÂœÂƒÂšĂˆ ³½ ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€Â—vĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ÂŒư­vÂœ¨vÂˆĂ€ÂŒĂƒĆ° ĂƒÂŒÂŽĆœ ÂšÂŒĂˆ ÂœÂŽĂ›ÂŒÂŽĂˆvĂ€ÂœĂƒÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ çĂœv§§ÂŒ ½¨ÂŒ§§ÂŒÂŽ œŽ ĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽ ³– ÂšÂŒĂˆ Ă›ÂŒĂ€çv­ÂŒ¨ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ½ÂŒĂ€Ăƒ³³Ž¨ò §ÂŒ Â—ÂŒÂ—ÂŒĂ›ÂŒÂŽĂƒ ĆŞĂƒÂłÂƒÂœv¨ ÂŒÂŽÂ—ÂœÂŽÂŒÂŒĂ€ÂœÂŽÂ—ĆŤĆ› 9v¨ĂœvĂ€ÂŒĆœ ½ÂšÂœĂƒÂšÂœÂŽÂ— ŒŽ ŒŒŽ —Œ ŽÂ–ÂŒÂƒĂˆÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ ĂœÂŒÂ‚ĂƒÂœĂˆÂŒ çò ÂŽ œŽ ÂšÂŒĂˆ ‚Œ—œŽ Ă›ÂŒÂŒ¨ Ă›³³Ă€§³­ÂŒÂŽÂˆÂŒ ÂœÂŽĂƒĂˆĂ€Ă‹­ÂŒÂŽĂˆÂŒÂŽĆ› ĹŽĆ› ÂŒ ÂˆĂ€ÂŒÂœÂ—ÂœÂŽÂ— ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ ÂŒÂƒÂšĂˆ ĂƒÂŒĂ€ÂœÂŒĂ‹Ăƒ ­ÂŒĂˆ ˆŒ vÂƒĂˆÂœĂ›ÂŒĂ€ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ ĆšĂˆĂ€³ŒvÂŽĂƒĆşĆœ ÂšÂŒĂˆ vvÂŽÂ‚Ă€ÂŒÂŽÂ—ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ‚³³ĂƒvvĂ€ÂˆÂœÂ—ÂŒ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€ÂˆÂŒĂ‹Ă€ĂˆÂŚÂŒĂƒ œŽ Ă›ÂŒÂŒ¨ Â—ÂŒÂ‚Ă€Ă‹Âœ§ĂˆÂŒ ĂƒÂłÂ–ĂˆĂœvĂ€ÂŒ ƪ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ¨ÂŒvÂŽÂŒĂ€ĆŤ ³– ÂšÂŒĂˆ ­vÂŽÂœ½Ă‹¨ÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ½Ă€ÂłÂ—Ă€v­­vÂƒÂłÂˆÂŒĆ› ĹŻĆ› ÂŒ ƒ³ŽĂˆĂ€³¨ÂŒ ‚ò ÂšÂŒĂˆ ƒâÂ‚ÂŒĂ€Ăƒ¨vÂƒÂšĂˆÂłÂ–Â–ÂŒĂ€ ĂœÂłĂ€ÂˆĂˆ Ă›³¨¨ÂŒÂˆÂœÂ— ÂłĂ›ÂŒĂ€Â—ÂŒŽ³­ÂŒÂŽĆ› SĂ‹ĂƒĂƒÂŒÂŽ ÂšÂŒĂˆ ÂŒÂŒĂ€ĂƒĂˆÂŒ ŒŽ ÂšÂŒĂˆ ¨vvĂˆĂƒĂˆÂŒ ĂƒĂˆvÂˆÂœĂ‹­ §vÂŽ ŒŽœ—Œ Ăˆò ˆ Ă›ÂŒĂ€¨³½ÂŒÂŽĆ›

`œŒ ÂˆĂ‹Ăƒ Ă›Ă€ÂłÂŒÂ—Ăˆò ˆœ— ŒŒŽ ÂœÂŽÂ‚Ă€vv§½³Â—œŽ— ÂˆÂŒĂˆÂŒÂƒĂˆÂŒÂŒĂ€ĂˆĆœ ÂšÂŒÂŒÂ–Ăˆ ˆŒ Ăˆò ˆ ³­ ³½ ĂˆÂŒ ĂƒÂƒÂšv¨ÂŒÂŽ ÂŽvvĂ€ ŒŒŽ ÂšÂłÂ—ÂŒĂ€ Â‚ÂŒĂ›ÂŒÂœ¨ÂœÂ—ÂœÂŽÂ—ĂƒÂŽÂœĂ›ÂŒvĂ‹ ³– §vÂŽ ­vvĂˆĂ€ÂŒÂ—ÂŒ¨ÂŒÂŽ ĂˆĂ€ÂŒÂ–Â–ÂŒÂŽ ³­ ˆŒ Â—ÂŒĂ›³¨Â—ŒŽ ĂˆÂŒ ­ÂœÂŽÂœ­v¨ÂœĂƒÂŒĂ€ÂŒÂŽĆ›

petrochemische installatie in Saudi-ArabiĂŤ, zo is online te lezen in een reconstructie in MIT Technology Review (tiny.cc/6vzybz). Ook Constructeur maakte hier begin vorig jaar melding van (Cybercrime - IT maakt industriĂŤle domein kwetsbaar, Constructeur 1/2, pag. 6-7, 2018 – tiny.cc/38zybz). Wat Triton van andere malware deed verschillen was dat de code gericht was op het manipuleren van essentiĂŤle veiligheidssystemen van de fabriek. In januari 2018 brachten onderzoekers van Schneider Electric de malware-aanval op een van hun veiligheidssystemen in een industriĂŤle installatie naar buiten. Na Stuxnet, gericht op centrifuges voor uraniumverrijking in Iran in 2009, en Industroyer/ Crash Override, dat in 2015 het licht uit wilde doen in OekraĂŻne, is Triton/Trisis voor zover bekend pas het derde stuk kwaadaardige software dat zich expliciet op industriĂŤle systemen richt. RAT De hackers zijn er allereerst in geslaagd malware in de installatie te brengen door onvolkomenheden in de veiligheidsprocedures, volgens een artikel in Wired (tiny.cc/6jizbz). Deze systemen vormen de laatste verdedigingslinie en kunnen een installatie preventief stilleggen mochten sensoren gevaarlijke condities detecteren. Hierdoor konden ze toegang krijgen tot verschillende stations en het veiligheidsbesturingssysteem. Vervolgens is gebruikgemaakt van een tot dan toe onbekende fout in de firmware van het Triconex Tricon-veilheidsinstrumentatiesysteem. Daarna is een op afstand toegankelijke ‘trojan’ losgelaten (RAT – Remote Access Trojan), volgens de onderzoekers een

_³¨Â—ÂŒÂŽĂƒ ƒòÂ–ÂŒĂ€Ăƒ Ă›vÂŽ * 9 ÂœĂƒ ÂšÂŒĂˆ vvÂŽĂˆv¨ vvÂŽĂ›v¨¨ÂŒÂŽ ³½ ÂœÂŽÂˆĂ‹Ăƒ ĂˆĂ€ÂœÂ‘¨ÂŒ ÂˆÂłÂŒ¨ĂœÂœĂˆĂˆÂŒÂŽ ÂšÂŒĂˆ v–—Œ¨³½ÂŒÂŽ šv¨Â– ÂŚvvĂ€ Ă›ÂŒĂ€ÂˆĂ‹Â‚Â‚ÂŒ¨ÂˆĆ› ĆŞ ŒŒ¨ÂˆĆ? OšvšvˆvĂˆ OšŒ­Ă‹¨ƍ

‘primeur’ als het gaat om malware die gericht is op industriĂŤle systemen. Geprobeerd is ongemerkt de verschillende lagen in de veiligheidsprotocollen te manipuleren. Triton bood aanvallers de mogelijkheid om op afstand deze systemen te benaderen. Gelukkig activeerde het systeem per ongeluk verschillende afschakelprocedures voor noodgevallen en werd het ontdekt. Volgens Schneider zat de fout alleen in enkele oudere Tricon-versies,

maar had in dit geval wel direct invloed op het ‘safety shutdown’-systeem. De aanval op de installatie in Saoedi-ArabiĂŤ had overigens niet zoals destijds vermeld in Constructeur plaats in december 2017 maar in augustus. Nieuw slachtoer Volgens onderzoekers had een geslaagde aanval een explosie kunnen veroorzaken en mensenlevens in gevaar kunnen brengen. Inmiddels is overigens volgens een publicatie op de Darkreading-website (Triton/Trisis Attacks Another Victim – tiny.cc/ajizbz) gebleken dat het niet eens de eerste aanval op de installatie was. In juni 2017 viel een noodsysteem om de

(vƒ§ÂŒĂ€Ăƒ çò ÂŽ ÂŒĂ€ œŽ ÂˆÂœĂ›ÂŒĂ€ĂƒÂŒ Ăƒ³³Ă€ĂˆÂŒÂŽ ŒŽ ­vĂˆÂŒÂŽĆ? Cybersecurityspecialisten šŒ‚‚ŒŽ çÂŒ œŽ ÂˆÂœÂŒÂŽĂƒĂˆ ³­ ˆŒ çĂœv§ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽ œŽ ˆŒ ĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ šËŽ ³½ÂˆĂ€vÂƒÂšĂˆÂ—ÂŒĂ›ÂŒĂ€Ăƒ ³½ ĂˆÂŒ Ăƒ½³Ă€ÂŒÂŽĆ› ÂŒçÂŒ ÂŒĂˆÂšÂœĂƒÂƒÂšÂŒ ³– ĂœÂšÂœĂˆÂŒÂšvĂˆĆ°Âšvƒ§ÂŒĂ€Ăƒ ¨ÂŒĂ€ÂŒÂŽ ³ŽĂƒ ­ÂŒÂŒĂ€ ÂłĂ›ÂŒĂ€ ÂšÂŒĂˆ Â—ÂŒÂˆĂ€v— ŒŽ ˆŒ ÂˆÂłÂŒ¨ĂƒĂˆÂŒ¨¨ÂœÂŽÂ—ŒŽ Ă›vÂŽ šËŽ ÂƒĂ€Âœ­ÂœÂŽÂŒ¨ÂŒ ƒ³¨¨ÂŒÂ—vĆşĂƒĆ› Scriptkiddies ­ÂœĂƒÂˆĂ€v—ŒŽ 眃š ³½ ÂšÂŒĂˆ ÂœÂŽĂˆÂŒĂ€ÂŽÂŒĂˆĆœ ­vvĂ€ ‚ŒˆœŒŽŒŽ 眃š Ă›vÂŽ ˆŒ ĂˆÂŒÂƒÂšÂŽÂœÂŒ§ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ­ÂŒÂŒĂ€ Â‚ÂŒÂˆĂ€ÂŒĂ›ÂŒÂŽ švƒ§ÂŒĂ€ĂƒĆ› Information security hackers —vvÂŽ v¨¨ÂŒÂŒÂŽ ÂŽv ³– —ŒvĂ‹Ăˆ³­vĂˆÂœĆ° ĂƒÂŒÂŒĂ€ÂˆÂŒ ÂœÂŽÂ–ÂłĂ€­vĂˆÂœÂŒĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽ çĂœv§ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽ Â‚ÂŒĂ›vĂˆĂˆÂŒÂŽĆ› kÂŒ ÂŽÂŒĂ‹çŒŽ Ă€³ŽÂˆ œŽ ÂšÂŒĂˆ —Œ§Ă€vv§ĂˆÂŒ ˆ³­ÂŒÂœÂŽ ŒŽ ¨vĂˆÂŒÂŽ ŒŒŽ ­ÂŒ¨ÂˆÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ šËŽ vvÂŽĂœÂŒçœ—šŒœˆ vÂƒÂšĂˆÂŒĂ€Ć› Blackhat-hackers çò ÂŽ vÂ‚Ăƒ³¨Ă‹ĂˆÂŒ ½¨vvÂ—Â—ÂŒÂŒĂƒĂˆÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ÂšÂŒĂˆ ĂœÂŒÂ‚Ć› kÂŒ švƒ§ÂŒÂŽ Ă‹ÂœĂˆ §ĂœvvˆvvĂ€ÂˆÂœÂ—ÂŒ ­³ĂˆÂœÂŒĂ›ÂŒÂŽ ³– ÂˆÂłÂŒÂŽ ÂšÂŒĂˆ ĂˆÂŒĂ€ Ă›ÂŒĂ€ÂšÂłÂ—ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ šËŽ ĂƒĂˆvĂˆĂ‹Ăƒ ‚œŽŽŒŽ ŒŒŽ ‚Œ½vv¨ÂˆÂŒ švƒ§ÂŒĂ€ĂƒÂ—ÂŒ­ÂŒÂŒÂŽĂƒÂƒÂšv½Ć›

installatie af te sluiten uit, maar dat werd abusievelijk aan een mechanische oorzaak toegeschreven. Sterker nog, sinds 2014 bleek de aanvaller al in het systeem te zitten. Ondanks dat Triton werd ontdekt door beveiligingsonderzoekers, zien bedrijven die zich specialiseren in industriĂŤle beveiliging dat nieuwe varianten van deze malware opduiken. Bovendien zijn deze varianten niet alleen in het Midden-Oosten gesignaleerd, maar ook

daarbuiten. Daaruit blijkt dat degenen achter Triton actief op zoek zijn naar nieuwe slachtoffers. Volgens hetzelfde artikel zijn die ook al gevonden. Waar exact is niet bekendgemaakt maar wel dat de “Triton attack codeâ€? is aangetroffen in een installatie die onder de noemer kritische infrastructuur valt. Geclaimd wordt bovendien dat in een twaalftal andere gevallen het vermoedelijk om dezelfde hackergroep gaat. Cyberaanvallen op industrie nemen rap toe Volgens een rapport van onderzoekers van IBM’s X-Force IRIS-incident response team is het aantal cyberaanvallen tussen januari en juli 2019 verdubbeld, waarbij de helft van de aanvallen op de industrie is gericht (tiny.cc/k00ybz). Naast industriĂŤle doelwitten zijn ook bedrijven actief in de olie- en gasindustrie doelwit, evenals onderwijsinstellingen. IBM signaleert meer trends op het gebied van cyberaanvallen op industriĂŤle installaties. De tot nu toe bekendste malware die zich op industriĂŤle installaties richt, zoals het roemruchte Stuxnet en Dark Seoul,

ŒŒ¨ÂˆĆ? 9vĂ€§Ă‹Ăƒ O½ÂœĂƒ§ÂŒĆ›

Hacktivists ³½ÂŒĂ€ÂŒĂ€ÂŒÂŽ Ă›vÂŽĂ‹ÂœĂˆ ŒŒŽ vÂƒĂˆÂœĂ›ÂœĂƒĂˆÂœĂƒÂƒÂš ÂˆÂłÂŒ¨Ćœ ‚ò Ă›³³Ă€Â‚ŒŒ¨Âˆ ˆŒ ³½ÂŒÂŽÂ‚vĂ€ÂœÂŽÂ— Ă›vÂŽ —ŒšŒœ­ÂŒ ÂœÂŽÂ–ÂłĂ€­vĂˆÂœÂŒ Ă›vÂŽ ÂłĂ›ÂŒĂ€ÂšÂŒÂˆÂŒÂŽ ³– Â‚ÂŒÂˆĂ€ò Ă›ÂŒÂŽ ˆœŒ çÂŒ ³½ ˆŒ §³Ă€Ă€ÂŒ¨ ÂšÂŒÂ‚Â‚ÂŒÂŽĆ› State sponsored hackers —vvÂŽ œŽ ³½ÂˆĂ€vÂƒÂšĂˆ Ă›vÂŽ ŒŒŽ ¨vŽˆ ÂœÂŽÂ‚Ă€ÂŒ§ÂŒÂŽ œŽ ˆŒ ĂƒâĂƒĂˆÂŒ­ÂŒÂŽ Ă›vÂŽ ŒŒŽ vÂŽÂˆÂŒĂ€ ¨vŽˆ ³­ ÂłÂ–ĂœÂŒ¨ —ŒšŒœ­ÂŒÂŽ ĂˆÂŒ ³ŽĂˆĆ° Â–Ă‹ĂˆĂƒÂŒ¨ÂŒÂŽ ³– Ă›v¨ĂƒÂŒ ÂœÂŽÂ–ÂłĂ€­vĂˆÂœÂŒ ĂˆÂŒ Ă›ÂŒĂ€Ăƒ½Ă€ÂŒÂœÂˆÂŒÂŽĆ›

werd primair ontwikkeld in opdracht van of door staten. Maar volgens de onderzoekers van X-Force zijn ook cybercriminelen volop actief met het richten van hun pijlen op bedrijven en de industrie. Zij ontwikkelen bijvoorbeeld malware die data niet alleen gijzelt, maar ook een destructief element kent. De ransomware begint bijvoorbeeld om de x minuten een deel van de gegijzelde data te wissen. Zo willen zij de druk op getroffen bedrijven verhogen om snel over te gaan tot betaling van het losgeld. Veel aanvallers slagen binnen te komen door middel van phishing e-mails of het raden van wachtwoorden, maar IBM stelt dat in toenemende mate cybercriminelen bedrijfsnetwerken weten te penetreren door gebruik te maken van netwerkverbindingen van derde partijen. Ook zogeheten ‘watering hole’-aanvallen, waarbij malware op door werknemers veelgebruikte maar reeds gekraakte websites wordt verstopt, zijn in opkomst. Industrieel event De cybersecurity-trends in de industriĂŤle sector wijzen allemaal dezelfde kant op: industriĂŤle partijen dienen nog veel meer dan voorheen oog te hebben voor het zo goed mogelijk beveiligen van hun procesbesturingssystemen en de achterliggende IT-infrastructuur. Het eerste Industrial Cyber Security-event op woensdag 9 oktober 2019 in de Basiliek in Veenendaal, georganiseerd door de branche IndustriĂŤle Automatisering van FHI, wil bedrijven daarbij helpen. Tijdens deze bijeenkomst geven specialisten antwoorden op tal van praktische vragen. Want volstaat een firewall om een installatie voldoende te beveiligen? Hoe kan een bedrijf verouderde systemen beter beveiligen? En zijn er nieuwe normen nodig voor Industrial Internet of Things-applicaties?

P van roduc t d sep e maan tem d b e r 201 9

Power, Control & Green Solutions

In-cylinder potentiometer voor hydraulische cilinders

Official partner

Althen Sensors & Controls introduceert nieuwe lineaire positiesensoren: magnetorestrictieve sensoren en in-cylinder potentiometers

Nederland

Aandrijf & besturingsspecialist Motoren, Reductoren, Besturingen, Aandrijvingen en Aandrijfcomponenten Engineering, Specials en Systeemoplossingen Reparatie & onderhoud

Als aanvulling op het bestaande assortiment van lineaire positiesensoren, breidt Althen Sensors & Controls haar portfolio uit met twee nieuwe productlijnen: lineaire magnetorestrictieve sensoren voor contactloos positiemeten in toepassingen met hoge bewegingssnelheid en in-cylinder potentiometers voor positiemetingen in hydraulische cilinders. RHTF/RHTP In-cylinder potentiometer De nieuwe RHTF/RHTP In-cylinder potentiometer kan worden uitgevoerd met 1 of 2 sensorelementen, waardoor er een redundante versie kan worden gecreĂŤerd. Met slaglengtes van 100 tot 1000 mm kan de sensor in vele hydraulische cilinders worden toegepast. Het contactloos meetprincipe maakt dit een kwalitatief hoogwaardige sensor met een levensduur van minimaal 20 miljoen bewegingen. Daarnaast zorgen de korte levertijd en gunstige prijs dat dit de ideale oplossing is voor hydraulische cilinder fabrikanten.

ALTHEN SENSORS & CONTROLS

T +31(0)88 7865200 E info@elsto.eu

elsto.eu

Vlietweg 17A, 2266 KA Leidschendam E-mail: sales@althen.nl Telefoon: (070) 392 44 21 www.althensensors.com/nl www.althencontrols.com/nl

8 ! " " ' 3 " ! $ !! ! ! # " " ./5 .1 8# "$ !"$ !" !" 2 $! # ' ! !" " " "# 3 à ³§§ ® ® ÈÀ ¨¨ ® ®ƛ ÀÛà ÛvÀ v®È Ã Û À§Àò 8 "% $ ! # "$ " 8 !" ! # " 2 $ " ! "" 8 # !" $ 8*- " " 0( : 2 !" 8 $ " " " )*( : % # "2

$! & ! 8 ÛvvÀ¨ò§ ³­ Û ® ® ܳÀ ® ÀË §Èƛ áÈÀv ­ ¨ ³®Èv È ® ­ È ® ³ËÜ 4 ­v§ ® ® ÀË §ÃÛÀ ® ¨ò§ v ®³Ã ® Ëà ® î ¨¨ ³Ëȳ½¨³Ãà ® ­³ ¨ò§ƛ *® ³­ ®vÈ ­ È ³®ï ËÀ À vÀ ÃÈË8 À ® ® I:?k­Ë¨È ³ Û ¨ ÃÀ ¨v à I:?kà ­v Ûv® I ¨ç §Àò ® ÀË § Àà $ ' ! " " !! 2

*,8 #

8 +)((& +.8 #

8 -,(( !! 8 " ! 8 È Àà Ûv® ½Ã³® çò® ® $# 8 ! 2 # 8 +)((& à ® ®ÈÀâư¨ Û ¨ çȳ½½À ®È ÀƜ ÀË §­vv§È Ûv® ® ®vÛ˨ vvÀ ®§ÈÃâÃÈ ­ ƪ ®§Èð Ãà ® Ûv® ŭŰŬ 7 "! $ " " " !2 #

8 -,(( ! # " # " 3 " ! " " " " " ! 5 "2 # 8 +)((& ! Û À§Àò vvÀ Ûv®v ®³Û ­ À ŮŬŭŵƜ O ưSűŰŬŬ9 à Ûv®v à ½È ­ À ŮŬŭŵ À Ã Û À§Àò vvÀƛ

# " " $ ! 9 $ " " " " +2((( ! à §È Û³³À Ãâ® À³® ³³ È vv®½vÃà ® ® ® ­v ® Ãƛ §³¨³­ §v® ÃÈv® v¨³® ­vvÀ ³³§ v¨Ã ® Ã È ½vÀv¨¨ ¨ ܳÀ ® ® ƛ ?­ v ó¨ËÈ Ãâ® À³® ÃvÈ Ûv® ¨ È ® È vÀv® À ® à À È Û ®Ã ® Ãâ® À³® ÛvÀ v®È à § vvÀƛ ç ¨ È ® çò® Û³³Àç ® Ûv® ® ® ³ À ÜvvÀ ³³À ¨ò§¨³³½Ɯ ® ³­ ®vÈ ­ È ® Ãâ® À³³® ÃÈËÀ ® ܳÀ È ÜvvÀ ³À ƛ §³¨³­ à ¨ Û À8 $ ! # "$ 2 " ! " ! ! $ ! $ " ! $ % 6 -*/8)4 *())72 # " " ! ! "% $ # ® ¨ v®À³³­Ã ƪ§¨vÃà Űƫƛ 9Ë¨È ¨ È ** Ov Èâ à ³ ¨ Û³³À ƹ³Û À v ƺưȳ ½vÃà ® ®ƛ

8 # # ! ! ! "% $ $ " $ ! ! !" " !2 ' #"% " !" 8 ! ! " $ " !! ! #!" 3 $ #% !3 % !" ! # " % "# !2 8 ! " " " ! !! $ " !! 8 ® ® §v® ³½ ÈÀ § ³®È¨vÃÈ §v ¨Ã Ü ® ­ È ® ï® À Ë Àv ËÃƛ ( È ® ËÜ ÃâÃÈ ­ ! #% # !"!" " " !" " 3 " " " $ ! v óÀ ÀÈƛ ( È §³³À à Ãv­ ® ÃÈ ¨ Ë È ® Ãâ®È È Ã §Ë®ÃÈÃȳ Û ç ¨ ® à vvÀ³­ ³® À § vvÀƜ Ü Àà ÃÈ ® Ɯ ð á ¨ ® ³ÀÀ³Ã ÛÀòƛ ư¨³³½ §v® ­ È È §³³À Ü È ® È³È ŮŮŬ §: ³½® ­ ®ƛ # # ! $ # " % % !" " % $# 2 ( À ³³À §Ë®® ® ® Û Ë ¨ §v ¨Ã ® Ûv¨ Ûv® ³® À ³Ë Ɯ î ¨ ܳÀ ® ½¨vvÈÃÈ ® Û ÀÛv® ®ƛ

Efficiënt Aandrijven 29 OKTOBER 2019 | 1931 CONGRESCENTRUM DEN BOSCH

Energiebesparende oplossingen in de gehele aandrijfketen De prijs voor elektriciteit stijgt in 2019 fors! Het is nu tijd voor de industrie om serieus te kijken naar nieuwe energiebesparende oplossingen die door fabrikanten en leveranciers binnen de energietransitie (zullen) worden aangeboden.

Dit event is een

must-visit voor:

• Machinebouwers • Ontwerpers/constructeurs • OEM • Industriële installateurs • Opdrachtgevers uit de industrie • Inkopers • Hoofden technische diensten • Technisch kader • Industrie energie

MELD U NU AAN! Kosten: • Gratis voor abonnees MYbusinessmedia (o.a. AB/Constructeur/ Elektro-Data/ Vraag&Aanbod) • Niet abonnees betalen €49,50 (excl. btw)

In samenwerking met KEEA A presentatie eerste resultaten pilot Auditprogramma energie-efficiënte aandrijfsystemen.

• Managers/consulenten van adviesbureaus

Kijk op www.efficientaandrijven.nl voor meer informatie.

DERTEC

KLEIN. KRACHTIG. KLOPPEND HART. WAARIN KLEIN GROOT KAN ZIJN ThinkStation P330 Tiny

Super compacte afmetingen, ultra krachtige prestaties voor iedereen die meer verwacht. • Certified voor Adobe CC, Solidworks, Autodesk AutoCad, Revit & vele andere • 9th Gen Intel® Core® processor • NVIDIA® Quadro® P1000 4GB of lager • Tot 64GB geheugen & 2TB NVMe SSD • Kan tot 6 schermen aansturen

Windows 10 Pro means business.

www.thinkworkstations.nl

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.