SAFETYWIJZER 2018 by Rob Swart

safetyÜò ç À2018

Van risicoanalyse SPONSORED BY:

TOT AANSPRAKELIJKHEID

DATA

0RUH 3HUIRUPDQFH 6LPSOLÃ&#x20AC; HG ,QWHJUDWHG 6DIHW\ X UHPRWH

<RX DXWRPDWH KLJK SHUIRUPDQFH PDFKLQHV X UHPRWH JHQHUDWHV PD[LPXP HIÃ&#x20AC; FLHQF\ LQ \RXU SURMHFWV /HWÂ·V FRQQHFW )DVW UHVXOWV DQG VPRRWK SURFHVVHV DUH ZKDW \RX H[SHFW IURP HIÃ&#x20AC; FLHQW PDFKLQH DXWRPDWLRQ 7R WKLV HQG \RX UHO\ RQ XQLTXH IXQFWLRQV WR OHQG GLVFHUQLEOH DGGHG YDOXH WR \RXU V\VWHPV :LWK RXU LQQRYDWLYH , 2 VROXWLRQ \RX DUH OD\LQJ GRZQ WKH IRXQGDWLRQ IRU QRWLFHDEOH EHQHÃ&#x20AC; WV HYHQ DW WKH V\VWHP GHVLJQ VWDJH Â² IURP WKH LQVWDOODWLRQ ZRUN RYHU WKH FRPPLVVLRQLQJ SURFHVV WR VXEVHTXHQW VHUYLFH ZRUN ZZZ X UHPRWH QHW

0D[LPXP ZLULQJ GHQVLW\

([WUHPHO\ EULHI LQVWDOODWLRQ SURFHVV

6RSKLVWLFDWHG GLDJQRVWLFV

,QWHJUDWHG VDIHW\

â&#x20AC;&#x201D; Machineveiligheid volgens ABB De veilige mix tussen mens en machine Met de toenemende digitalisering werken mens en machine nauwer samen dan ooit. Machineveiligheid slim en kosteneffectief in praktijk brengen heeft dan ook de hoogste prioriteit. ABB biedt hiertoe een compleet pakket innovatieve oplossingen. Van hekwerken tot dynamische veiligheidscircuits. Geschikt voor zowel het beveiligen van losse machines als volledige productielijnen. Maar vooral ook voor de veiligheid van de mensen die ermee werken. abb.nl/lowvoltage

_ LS L LO*: e

SPEEL OP SAFE. Balluff‘s unieke safety concept.

ABB Balluff D&F Consulting elobau Benelux Euchner Benelux Festo Fusacon Inrato International Leuze Electronic NEN Omron Electronics Phoenix Contact Pilz Nederland Schneider Electric Sick TCPM Advies Tele Radio Turck Weidmuller Benelux

2 3 7 7 15 15 21 26 38 39 27 36 38 37 40 27 21 39 2

Inhoud O (Lì _ : L*O* ? ??L 4*:%

O9 LS O 44O

Ůű 2 L 9 (*: _ *4*%( *

ŭŮ

9VS*:% O :O?L :Ƣ ` % L9 Ơ

ŭŲ

L*O* ? ??L 4*:% : ưL V S*

ŮŮ

f L L*9

ŮŴ

Colof olofon lofon O $ Sf`ì $ Sf`ì k L ŮŬŭ k L ŮŬŭŴ V*S% _ _ _ : MYbusines nessmedia bv Postbus 58, 7400 AB Deventer Mr. H.F. de Boerlaa rlaan 28 www.mybusinessmedia.nl dia.nl t (0570) 50 43 00 L S* ư L O Postbus 58, 7400 AB Deventer (??$ L S VL Robin Zander t 06 22 20 80 34 r.zander@mybusinessmedia.nl

Nieuw: Safety via IO-Link Automatisering vraagt om veiligheid. Daarom hebben wij de Balluff Safety Hub ontwikkeld; een unieke geïntegreerde Safety oplossing via IO-Link. Eenvoudige integratie, een korte reactietijd en meer ruimte in uw machine. Ga naar www.balluff.nl voor meer informatie

SAFETYWIJZER 2018

*: L S VL José Pot t (0570) 50 43 82 j.pot@mybusinessmedia.nl V*S% _ L Marjan Leenders t (0570) 50 43 36 m.leenders@mybusinessmedia.nl _ LS :S* ư $ 4*:% Rob Swart, sr.accountmanager/teamleider t 06 22 79 66 33 r.swart@mybusinessmedia.nl of verkoop binnendienst Sonja Wolsink t (0570) 50 43 52 orders.engineering@mybusinessmedia.nl

_?L9% _*:% Colorscan BV, Velzen-Noord V LV3 LV Roelofs, Enschede L IL? V S* Overname van aartikelen, tekeningen keningen en foto’s uit deze uitgave is slechts chts mogelijk mogelij na schriftelijke toestemming van an de d uitgever.

‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’. ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over de relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

MACHINEVEILIGHEID

Beschrijven risicobeoordeling BELANGRIJKER DAN RISICOGETAL

De risicobeoordeling van een machine is een essentieel onderdeel om te komen tot de CE-markering van die machine. Toch voeren veel mensen de risicobeoordeling erg summier uit en hangen alles op aan het getal dat uit een risicobeoordeling komt. “En dat is niet verstandig”, aldus Henrie Verwey van Verwey Safety Services L I L I A N V E R ME E R

HENRI VERWEY

hier op een eerdere editie van Het Safety Event: “Ik kom wel eens tegen dat een machinebouwer vertelt dat er al een risico-inschatting is gedaan. Maar hoe die tot stand is gekomen?”

Henrie Verwey is adviseur op het gebied van CE-markering, machineveiligheid, functionele veiligheid, procesveiligheid en elektrische veiligheid. Het grootste deel van de klanten die hij bezoekt heeft een risicobeoordeling uitgevoerd op het machinepark. Maar het overgrote deel heeft de machine niet getoetst aan de wet. Met de wet doelt Verwey op Bijlage I van de Machinerichtlijn, Essentiële Veiligheids- en Gezondheidseisen: “Ze voeren een risicobeoordeling uit waarna er een bepaald risicogetal uitkomt. Op basis van dit getal constateren ze dat bijvoorbeeld de kans op het ontstaan van een bepaald gevaar niet zo groot is. Ze menen dan dat ze niets meer hoeven te doen en dus klaar zijn. En dat is één van de valkuilen, want vaak als je bijlage I erop naslaat moet er nog wél wat gebeuren. Het risico moet namelijk voldoende afgedekt zijn. Bijlage I is een enorme kluif om door te nemen maar het is belangrijk dit wel te doen, want je moet voldoen aan de Essentiële Veiligheids- en Gezondheidseisen volgens de wet.” Norm Wat zijn eigenlijk de onderdelen van een risicobeoordeling? De norm voor risicobeoordeling (EN-ISO 12100) geeft hiervoor een duidelijk stappenplan. De eerste stap begint met (Stap A) het bepalen van de grenzen van een machine. Hiervoor moet je de ruimtelijke (bewegingsruimte) en gebruiksgrenzen (beschrijving bedoeld gebruik, bedrijfstoestanden) aangeven. Verwey: “De meeste mensen gaan hiervoor alleen uit van normaal gebruik en dan kun je geen goede risicobeoordeling doen. Want wat zijn bijvoorbeeld de grenzen bij het veilig afstellen van de machine, bij onderhoud of bij schoonmaken? Bij onderhoud zit je vaak dichter op een machine dan bij gewoon gebruik en heb je andere gebruiksgrenzen. Hoe vaak moet onderhoud worden gepleegd en wat zijn de toegangsfrequenties tot bepaalde onderdelen van de SAFETYWIJZER 2018

Start

VERBODEN TE DENKEN IN RISICO’S EN OPLOSSINGEN

Stap A Bepaal de grenzen van de machine

Stap C Risico-inschatting

Risicobeoordeling

Risicoanalyse

Stap B Identificatie van gevaren

Stap D Risico-evaluatie

Is het risico voldoende gereduceerd?

ja Einde

nee

Stap E Risicoreductie

Het stappenplan voor de risicobeoordeling uit de norm voor risicobeoordeling EN-ISO 1210.

machine? Hoe lang gaan onderdelen mee en welke tijdgrens hangt daaraan?” Gevaar en risico Stap B is het vinden van gevaren. Belangrijk is om onderscheid te maken tussen gevaar en risico. Een gevaar is een bron voor letsel of schade. Een risico is de combinatie van de waarschijnlijkheid van optreden van schade en de ernst van die schade. Verwey: “Wat ik wel zie is dat technische mensen meteen in oplossingen gaan denken. Ze willen dan bijvoorbeeld meteen het geheel afschakelen. Maar als een machine(onderdeel) een verticale beweging maakt en je schakelt de energiebron uit dan kan dat onderdeel naar beneden vallen en alsnog een gevaar vormen.” Verwey adviseert om voor dit onderdeel een brainstormsessie te houden met meerdere mensen uit verschillende disciplines. Die zorgen ervoor dat vanuit verschillende hoeken naar gevaar wordt gekeken. Het is daarbij verboden om in risico’s en oplossingen te denken. Het is ook belangrijk om de tien verschillende groepen van gevaar, dus niet alleen mechanische gevaren maar ook bijvoorbeeld trillingsgevaar of ergonomische gevaren te belichten.

worden uitgelegd. De meest gebruikt methode is de risicograaf, waarbij je de keuze hebt tussen de 14- en de 18-punten variant. Het getal dat uit de risicograaf of andere methode komt heeft geen absolute waarde, maar is een hulpmiddel om risico’s met elkaar te vergelijken en deze naar grootte te rangschikken. Op basis hiervan kun je een risico-evaluatie (Stap D) doen en bepalen of risicoreductie nodig is. “Alleen evalueren op dit getal is geen goed idee,” zegt Verwey. “Je moet Bijlage I van de Machinerichtlijn ernaast houden evenals de beschrijving hoe je tot de risico-inschatting bent gekomen en relevante normen. Op basis van dit alles kun je besluiten of je het risico kan accepteren of dat je reducerende maatregelen moet nemen.” Summiere beschrijving “De beschrijving - het scenario - van hoe je tot de risico-inschatting bent gekomen is erg belangrijk,” benadrukt Verwey. Waarom is er bijvoorbeeld gekozen voor W2 (= de waarschijnlijkheid dat de gevaarlijke gebeurtenis optreedt is ‘gemiddeld’) en waarom niet voor W1(laag) of W3(hoog)? Er zijn vijf belangrijke vragen die je voor de beschrijving moet stellen: • Wat is het gevaar? • Waar is het? • Wie is erbij betrokken? • Wanneer kan het optreden? • Hoe kan het misgaan?

Een gevaar is een bron voor letsel of schade. Een risico is de combinatie Ûv® ÜvvÀÃ ò ®ư ¨ò § Ûv® optreden van schade en de ernst van die schade.

Inschatten Stap C gaat over het inschatten van gevaar. Zo’n risico-inschatting kan uitgevoerd worden met behulp van verschillende methoden. In de norm staat geen specifieke methode genoemd, de keuze hiervoor is vrij. Om tot een keuze te komen kun je ISO/TR 14121-2 erop naslaan. Dit is een praktische gids waarin verschillende risico-inschattingsmethoden SAFETYWIJZER 2018

dat de machine kan worden ingeschakeld zolang personen zich in gevarenzones bevinden. Een handig hulpmiddel om de concrete veiligheidseisen voor een specifieke machine te achterhalen, is een zogenaamde C-norm. Het is als machinebouwer verstandig om eerst na te gaan of er een C-norm beschikbaar is voor jouw machine. Zo’n norm geeft heel concreet weer hoe je bijvoorbeeld bepaalde gevaren van je machine moet afschermen. Dit geeft veel houvast. In hoofdstuk 4 van zo’n C-norm staan de gevaren van de betreffende machine opgesomd en in hoofdstuk 5 staan de oplossingen om deze gevaren te beperken.

Toch worden risico’s over het algemeen vrij summier of gewoon helemaal niet beschreven, heeft Verwey gemerkt. “Ik kom wel eens tegen dat een machinebouwer vertelt dat er al een risico-inschatting is gedaan. Maar hoe die tot stand is gekomen en hoe de keuzes zijn gemaakt, weten ze dan niet omdat die door iemand anders is opgesteld of het is al lang geleden. Met een uitgebreid scenario moet het ook voor anderen duidelijk zijn hoe de risico-inschatting tot stand gekomen is. Het is dan ook gemakkelijker om een risico-inschatting aan te passen wanneer er wijzigingen aan de machine zijn gedaan.” Bedieningsorganen Stel dat onderstaand stukje uit Bijlage I relevant is voor jouw machine: 1.2.2 Bedieningsorganen De bediener moet zich er vanaf iedere bedieningspost van kunnen vergewissen dat er zich geen personen in de gevarenzones bevinden of het bedieningssysteem moet zodanig zijn ontworpen en uitgevoerd dat het inschakelen van de machine wordt verhinderd zolang er zich iemand in de gevarenzone bevindt. Je concludeert dat voor jouw machine geldt dat niet vanuit elke bedieningspost te zien is of er zich personen in de gevarenzones bevinden. Dan moet er dus een bedieningssysteem komen dat voorkomt 6

“Machinebouwers hebben al de nodige kennis en als ze goed 9v ® À È¨ò® ® relevante normen bestuderen, kunnen ze veel zelf.

Geen C-norm? Is er geen C-norm dan is er wellicht een algemenere B-norm van toepassing. In dit geval kom je bijvoorbeeld uit bij norm NEN-EN-ISO 14119:2013 en - Veiligheid van machines - Blokkeerinrichtingen gekoppeld aan afschermingen - Grondbeginselen voor het ontwerp en de keuze gebruiken. Hierin wordt bijvoorbeeld een trapped key interlock genoemd. Dit systeem kan ervoor zorgen dat alleen met een uniek gecodeerde sleutel een bepaalde toegangsdeur geopend kan worden. Om de machine weer te starten moet de toegangsdeur gesloten zijn en de unieke sleutel teruggeplaatst zijn in de bijbehorende unit op de bedieningslessenaar. Misverstand Verwey wil nog een misverstand over de termen ‘risicobeoordeling’ en ‘risico-inventarisatie- en evaluatie’ (RI&E) uit de weg helpen. De termen worden vaak door elkaar gebruikt maar ze zijn niet hetzelfde. De norm voor risicobeoordeling is EN-ISO 12100:2010 en hoort bij de Machinerichtlijn. De norm kijkt vooral naar risico’s vanuit machines. Er zijn wel tien categorieën van gevaren; dit zijn niet alleen mechanische gevaren maar ook ergonomische aspecten horen daarbij. De RI&E valt onder de Arbowet (artikel 5) en is veel breder dan de risicobeoordeling. De RI&E bekijkt alle aspecten van arbeidsveiligheid – niet alleen machineveiligheid maar bijvoorbeeld ook beeldschermwerk of de arbeidsomstandigheden van zwangere vrouwen. “Ondanks dat de risicobeoordeling een lastig proces kan zijn, heb je niet altijd een deskundige nodig,” aldus Verwey. “Machinebouwers hebben al de nodige kennis en als ze goed de Machinerichtlijn en relevante normen bestuderen, kunnen ze veel zelf. Ik probeer in mijn advies zoveel mogelijk de kennis over te brengen zodat ze het uiteindelijk zelf kunnen.” WWW.VERWEY-SAFETY.NL

SAFETYWIJZER 2018

“Wij dagen jou uit om te leren” WORD SAFETY SPECIALIST SIL & PL SPECIALIST, MACHINE SAFETY

6-daagse training

MACHINE SAFETY SPECIALIST (CE)

4-daagse training

UNIEK: Zeer specialistisch en praktisch, training én examen in het Nederlands.

Trainingen

Met TÜV persoonscertificaat: • Internationaal erkende certificering waarmee u uw vakkundigheid aantoont. • Een toonaangevende veiligheidsexpert in uw organisatie. • Gecertificeerde veiligheidsexperts beschikken over actuele specifieke kennis en bevorderen en optimaliseren daarmee de veiligheidsprestaties in een organisatie.

www.safety-academy.nl

Veiligheidsbewaking en sensor in één! Veilig, compact en efficient – Met een lengte van 81 mm en M30 behuizing is de eenheid gemakkelijk te monteren en ideaal om deuren of kleppen te bewaken voor kleine machines met enkele functies of bij uitbreidingen van grotere machines. De sensor heeft geen extra evaluatie elektronica nodig vanwege de geintegreerde evaluatie en LED-dispay. Dit bespaart ruimte en kosten! www.elobau.com, benelux@elobau.com +31(0)73-2100399

SAFETY EN SECURITY

Smart sells MAAR ‘VERKOOP’ JE VEILIGHEID NIET

OvÀÈ ÜvÈ Ɯ ÃvÀÈ À Ɯ ÃvÀÈ ÈÛ ® ®vÈËËÀ¨ò§ Smart Industry. Smart sells. Nu nog slim omgaan met de veiligheid van data. Juist Industrie 4.0 en Smart Industry ¨vÈ ® ç ® vÈ È Û ¨ ® Ûv® ® ³ÀvÈ ® § ¨ ½Ë®È Ã ® ³³§ Û ¨ Ûv® ½ ÀÃ³® ® ® È ® Ãƛ `vÈ çò® ³ ¨ò§ Û³¨ ® Û³³À v ® Û ¨ Ɯ ³ çò® À Î À vË½È ® ÈƢ 3v® ®³Àv¨ ÃvÈ È ò ³Ë ®Ƣ M A R T I JN D R O ST, C O N S U LT I N G M A N AG E R P I L Z N E DE R L A N D

Smart sells. Maar vv® Ü ³³§ Ã¨ ³ met de veiligheid van vÈvƢ ƪ$³È³ OvÃË® ƫ

Industry 4.0 is gebaseerd op een slim product in de productieketen dat zelf weet wat het wil worden en zelf zijn weg zoekt door de productiestraat. Smart Industry – dat zijn oorsprong in Nederland heeft – kijkt niet alleen naar het product maar naar de hele keten. Smart Industry gaat er vanuit dat alle machines met elkaar worden verbonden en met elkaar praten. Een machine weet zelf wanneer de voorraad opraakt en bestelt nieuwe voorraad. De machine schakelt ook zelf de Technische Dienst in op basis van eigen data-analyse om ongewenste stilstand te voorkomen. Smart... In het industriële automatiseringslandschap worden de systemen steeds intelligenter en worden netwerken steeds meer gekoppeld. De informatie-uitwisseling verandert van top-down, het systeem weet en bepaalt welk product op welke plaats is, naar bottom-up: het product weet zelf wat het wil worden. Hier liggen voor fabrikanten enorme kansen – ook voor ons als consument. We kunnen nu producten in alle varianten door elkaar heen produceren, in seriegrootte 1 maken, tegen acceptabele prijzen. Het is nu al mogelijk om bij Adidas schoenen te bestellen die je zelf samenstelt. Daarmee verandert de informatieoverdracht en beschikbaarheid van al die informatie. Die moet overal en dus echt overal en altijd beschikbaar zijn. Daarmee introduceren we een enorm gevaar. ..maakt kwetsbaar Op vrijdag 12 mei 2017 gaat een ‘worm’ binnen no-time de hele wereld over. Wannacry komt via een achterdeur in Microsoft-systemen naar binnen en versleutelt bestanden. De ‘sleutel’ kost ongeveer 300 dollar. Maar niet alleen de foto’s van opa en oma worden versleuteld. Ziekenhuizen in Engeland worden platgelegd, de Deutsche Bahn ondervindt iets meer vertraging en FedEx ‘Can’t deliver over night.’ Hier zie je het gevolg van al die aan elkaar gekoppelde netwerken. Willen we dit wel? Dat is natuurlijk een vraag die we als samenleving moeten beantwoorden. Misschien is het wel de verkeerde vraag en moeten we vragen

SAFETYWIJZER 2018

welke prijs we bereid zijn te betalen. Want naast dat het soms mis gaat, gaat het ook heel vaak goed. Wachtwoorden In februari 2012 laat EenVandaag zien dat het voor een ‘ethisch hacker’ kinderspel is in te breken in – wat je zou denken – goed beveiligde omgevingen. Bij het systeem achter de rioleringspompen en gemalen in de gemeente Veere gaat het al fout bij de eerste instellingen in een systeem. Het wachtwoord? Vijf

VANAF NEGEN KARAKTERS LOONT HET INSTELLEN VAN EEN WACHTWOORD letters en niet te moeilijk denken. Juist – Veere. Het stoppen van een aantal gemalen lijkt wellicht niet zo’n probleem. Maar die gemalen houden een aantal dijkringen ‘nat’ die toevallig ook in primaire keringen SAFETYWIJZER 2018

De Industrie 4.0/ Smart Industrybelofte van gepersonaliseerde producten tegen en v ½Èv ¨ ½ÀòÃƝ unieke sportschoenen. (Foto Adidas)

zitten. Uitdrogen van die ringen kan leiden tot dijkverzwakking. De gevolgen laten zich raden. Tijd om ook de nationaal coördinator Terrorismebestrijding te alarmeren. Het basisprincipe van security (beveiliging) is het elimineren van dreigingen van buiten, meestal gezien als dreigingen die door mensen worden geïnitieerd. Deze dreigingen zoeken naar zwakke plekken in het systeem om zo binnen te dringen. Kijk maar naar het WannaCry-virus. Een simpel iets als een wachtwoord kan een deur open zetten of een hacker doen besluiten om er geen aandacht aan te besteden. Waarom, omdat het mogelijk te veel tijd kost. Hoe korter het wachtwoord, hoe makkelijker te kraken: • vijf karakters <1 s • zes karakters <6 s • zeven karakters <6 minuten • acht karakters <5 uur • negen karakters 11 dagen • tien karakters 9 jaar Vanaf negen karakters begint het dus te lonen om een wachtwoord in te stellen. Anders kun je het net zo goed laten. Met tweestapsverificatie wordt het nog lastiger om het te kraken. Net zoals de gelegenheidsinbreker heeft de wizzkid op zolder of de terrorist lang niet altijd de tijd om dagen of jaren te wachten. > 9

Niet alleen de foto’s van opa en oma worden versleuteld door hackers. ?³§ ® ËÃÈÀ ¨ ® ÈÜ À§ ® çò® ® ³ ¨Ü Èƛ

Tijd is dus een cruciale factor. Geld uiteraard ook, maar tijd is eveneens een kritische factor. Safety versus security Safety gaat er vanuit dat we mensen beschermen tegen gevaren. Die gevaren vangen we steeds vaker af met complete industriële systemen. Een voorbeeld is bijvoorbeeld een operator van een machine beschermen tegen een gevaarlijke zaagbeweging. Hoe dan? Door de beweging te stoppen en veilig te stellen voordat de operator de zone kan betreden. Dat gebeurt steeds | vaker met veiligheidsPLC’s. Middels netwerken worden die aan elkaar gekoppeld en wordt er koppeling gemaakt met bovenliggende managementsystemen (de IT-netwerken). Voor de veiligheid zijn we afhankelijk van wat die veiligheidsPLC’s doen. In dat opzicht zijn security en safety elkaars tegenpolen. Security weert indringers van buiten die schade kunnen veroorzaken. Safety zorgt ervoor dat het systeem zelf geen schade (letsel) aan de gebruiker kan veroorzaken. Security in Industry Bij hackers wordt snel gedacht aan de IT-infrastructuren, het internet, de PC thuis en de PC’s in het zakelijke netwerk. Het industriële netwerk blijft vaak buiten schot. Toch? Maar in 2009 wordt in een uraniumverrijkingsinstallatie in Iran met een USB10

stick malware in het netwerk gebracht in een poging de productie van uranium te vertragen. StuxNet staat bekend als het eerste virus dat is ingebracht in een industriële PLC. De zeer geavanceerde worm gaat vrijwel onzichtbaar te werk en laat nauwelijks sporen achter. In eerste instantie neemt de worm de besturing in de PLC over en geeft feedback naar de operators alsof er niets aan de hand is. Maar aan de proceskant veranderen langzaam de toerentallen van de centrifuges tot ze uiteindelijk defect raken. Nu was dit een zeer geavanceerd virus. Niet in elkaar

EEN VIRUS OP EEN NETWERK? DE USB-STICK IS VAN ONSZELF geknutseld door een 14-jarige op een zolderkamer, maar het werk van grootmachten, en waar miljoenen euro’s of dollars aan tijd in zijn gegaan. Hoe kan het dat een virus via een USB stick op een netwerk komt? Tja, dat komt door ons. Wij mensen zijn de zwakke schakel. Strooi maar eens met wat USB-sticks. Geheid is er iemand die het in zijn PC stopt en voilà – daar kan het virus zijn gang gaan. De menselijke human factor vormt ook al is een netwerk standalone, altijd een bedreiging. Een zwakte in het systeem zit er altijd en hoe sterk procedures ook zijn het gaat altijd een keertje mis. Helaas. Zo had een groot deel van de SAFETYWIJZER 2018

besmette PC’s door het Wannacry virus voorkomen kunnen worden door een patch te installeren. Combineer nu eens de gevolgen van een hacker die indringt in het proces van bijvoorbeeld een kerncentrale of een groot overslagbedrijf met kranen. In die kerncentrale beveiligen veiligheidsPLC’s de pompen en het bassin rondom de reactor en schuiven de staven in en uit. Wat nu als die hacker binnen die PLC kan komen en daar de verkeerde commando’s kan geven? En als die hacker de kraanbesturingen kan overnemen terwijl die normaal autonoom werken en bijvoorbeeld de container op de cabine van een vrachtwagen zetten in plaats van de dieplader? Veelal zijn we in de industrie ons hier niet van bewust maar het gevaar is er wel degelijk. Een virusscanner op een PLC is er op dit moment nog niet. Hoe vaak krijg je niet een patch op Windows? Bijna wekelijks. In Europa Europa heeft reeds geschakeld op het gebied van veiligheid van kritische infrastructuur rond IT. De richtlijn 2016/1148 ‘Beveiliging van netwerk en informatiesystemen’ is van toepassing op alle kritische IT systemen en wordt rond 2019 van kracht. De richtlijn richt zich op kritische infrastructuur, zoals drinkwatervoorziening, financiële markten en energievoorziening en geeft aan dat er over nagedacht moet worden hoe moet worden gereageerd bij mogelijke ‘cyber’-aanvallen. Daarnaast wordt er gelukkig al veel vastgelegd en gedocumenteerd op het gebied van normalisatie. Er is een algemene norm rondom het management van IT-systemen (ISO 27001). Een belangrijke norm voor de industrie is de IEC 62443-reeks Cyber security voor Industrial Automation and Control Systems, die voortkomt uit de ISA99. De reeks bestaat uit vier hoofdonderdelen: • Algemeen • Policy en Procedures • Systems • Components Het toepassen en gebruiken van deze norm vergt discipline. Een heel belangrijk onderdeel is beleid en procedures. Ook al zijn de systemen afgeschermd, als er een zwakke schakel (threat) door een persoon kan worden ingevoerd kan het hele systeem mank gaan. De human factor is en blijft bepalend. Hoe goed en hoe sterk het systeem beveiligd is. Denk bijvoorbeeld aan een zwak wachtwoord. Security Level Om tot een goede beveiliging te komen is het noodzakelijk om de risico’s in kaart te brengen die kunnen leiden tot indringen en degradatie van het systeem. Dit gaan van het falen van het systeem tot het insteken van een verkeerde USB-stick. Belangrijk is dat het SAFETYWIJZER 2018

Onze jeugd kan op ¦³® ¨ Èò v¨ ‘hekken’ en is al smart. (Foto: auteur)

netwerk wordt opgebouwd uit meerdere zones. Elke zone heeft zijn eigen specifieke router en firewall, met daarin weer seperate wachtwoorden. De zones (SL, Security Levels) kunnen via vaste communicatielijnen met een andere zone communiceren. De webserver kan bijvoorbeeld niet in verbinding staan met de procescontrole. Daarbij worden de veiligheidssystemen in zones separaat van de standaard besturingen geplaatst. Zo worden systemen onafhankelijk van elkaar gezoneerd. Een hacker komt dan niet zo snel verder en de schade blijft beperkt. De belangrijkste procesonderdelen – de pompen van het bad van de kernreactor – bewaak je het beste. Het wordt ook wel een ‘in-depth’ strategie genoemd en is te vergelijken met een kasteel. Binnenmuren en buitenmuren, kelders en torenkamers en de kroonjuwelen worden ook ergens diep in het kasteel bewaakt. Dit vergt veel voorbereiding en planning. Machines We spreken nu telkens over IT en industrieel netwerk. Goed om te weten is dat er op dit moment ook wordt gewerkt aan een document dat naast de ISO 12100 komt te staan (de norm voor machineveiligheid). Dit koppelt het proces van security aan safety. In dit document wordt een link gelegd tussen de beoordelingen van beide kanten en wordt een voorschot genomen op functionele veiligheid. Met name de aandacht die gegeven wordt aan de koppeling met bijvoorbeeld ethernet systemen verdient meer aandacht. Ook zal er een link gelegd worden met de security levels. Wat de termijn gaat zijn wanneer dit document wordt gepubliceerd is nog niet bekend. ‘Hekken’ Smart Industry is een kans, maar ook een bedreiging. Maar als we onze normen aanpassen en de aandacht ook gaan verleggen naar de ontwerpen en procedures binnen IT dan is het zeker haalbare kaart. Kunnen we 100% garantie geven, nee. Dat kunnen we nooit. Onthoud één ding: als het digitaal is, is alles te ‘hekken’ – zelfs door de allerkleinsten. Zijn je procedures goed ingevoerd, systemen goed ontworpen en is het niet te makkelijk om binnen te komen? Dan wordt de kans al een heel stuk kleiner. Smart sells, ook ‘smart’ omgaan met safety en security! WWW.PILZ.NL

MACHINEVEILIGHEID

25 jaar machineveiligheid VIJFDE LUSTRUM MACHINERICHTLIJN ÉN D&F Ǫ$ ³®ÃË¨È ® ÃÈvvÈ Ůű ¦vvÀƛ Ov ® È 9v ® À È¨ò ® Ʋ ÀÛv® ³® ³Û À v® ÃÈ Àò ® ® ŭŵŵů Û³¨ ³³À Û À½¨ È ® ® ƺŵű Ʋ Û ÀÈ È § ®® Ã ËÀ vË çò ® Ûò ¨ËÃÈÀËƛ `vÈ ³³ È v¨Ã ® v ÃÈË À³½ Àv È ³®Ɯ Ã ®Ë ® ®Ɯ ³®v v®§ ¨ò § v Û Ã ËÀ vË È ůű á½ ÀÈÃ v ¨ò §Ã ò Àv ® vv® ® Û ¨ Ü À§³ Û ® ƛ M A R I E K E B R A N D S - VA N D E N W I JN GA A R D, S A L E S C O N S U LTA N T, D & F C O N S U LT I N G BV

Bij de oprichting van D&F in 1993 was er in de industrie veel te doen over de Machinerichtlijn; CE-markering zou vanaf 1995 verplicht worden. Gerd-Jan Frijters, dé F van D&F, dacht destijds dat elk bedrijf binnen één jaar wel ‘klaar’ zou zijn met CE-markering. D&F had nooit verwacht dat CE-markering tot op de dag van vandaag zo ‘hot’ zou zijn. Toch 12

zijn er nog steeds bedrijven die dit proces onvoldoende beheersen. Sinds dat oprichtingsjaar is ook de Machinerichtlijn van kracht. Op 1 januari 1993 begon de zogenaamde overgangstermijn. Dit hield in dat de richtlijn door alle lidstaten binnen twee jaar moest worden opgenomen in de nationale Wet- en Regelgeving. Het was dus aan

te raden de richtlijn al toe te passen om zo klaar te zijn voor de invoering van de Machinerichtlijn. Gemeenschappelijk doel D&F en de Machinerichtlijn hebben beide als doel de veiligheid van medewerkers te waarborgen, verbeteren en stimuleren. Anno 2018 ziet D&F dat bedrijven nog SAFETYWIJZER 2018

steeds focussen op productie: ze zorgen ervoor dat de machine functioneert. Aandacht voor veiligheid komt daarna pas. Ook ontbreekt vaak de diepgaande kennis in het bedrijf om het qua machineveiligheid écht goed te regelen. Een ander veel voorkomend voorbeeld van een misstand is dat er wel CE-markering wordt aangebracht maar dat op basis van de meegeleverde documentatie blijkt dat niet alle essentiële eisen zijn afgedekt. D&F is dagelijks met twaalf experts machineveiligheid actief bij klanten. De vraagstukken waaraan zij werken variëren van het beoordelen van de risico’s aan een bestaande machine tot het meedenken aan de voorkant bij de engineeringfase van bijvoorbeeld een nieuwe productielijn. Deze aanpak is nog niet altijd aanwezig maar komt wel regelmatig voor; eerst denken dan doen. Al aan de ontwerptafel aandacht hebben voor veiligheid is iets wat ieder bedrijf zou mogen doen. Behalve met machineveiligheid is D&F trouwens ook actief met advies en training over procesveiligheid en veiligheidsmanagement en -cultuur. Eerste klant Erwin Gerwig, eigenaar van Packland procesmechanisatie BV was D&F’s allereerste klant en is dat vandaag de dag nog steeds. Naar eigen zeggen zijn ze eigenlijk de tweede klant, want D&F is tenslotte ontstaan vanuit een klantopdracht die als nummer 1 telt. Al 25 jaar lang maakt Packland naar grote tevredenheid gebruik van de dienstverlening van D&F. In het begin was CE-markering nog niet verplicht maar Packland wilde, en wil dat nu nog steeds, koploper zijn, vertelt eigenaar Gerwig over de totstandkoming van de samenwerking met D&F. Packland maakt al meer dan 30 jaar machines voor het verpakken, ontstapelen en palletiseren van vele uiteenlopende producten in de verf-, kit- en chemische industrie. Het bedrijf Packland levert gestandaardiseerde machines en productielijnen, zoals volautomatische verpakkingsmachines, (de-)palletiseermachines en -robots, en complete productielijnen, maar ook klantspecifieke oplossingen. SAFETYWIJZER 2018

De machines kunnen ingezet worden voor een veelheid aan producten zoals emmers, blikken, flessen, kitkokers en worsten. Onafhankelijke partij Omdat ze als machinefabriek met heel veel Europese normen te maken hebben stellen ze externe inhoudelijke kennis over veiligheid erg op prijs. Bovendien ‘moet een slager niet zijn eigen vlees keuren’ zegt Gerwig. Hij vindt het een groot voordeel

FOCUS OP PRODUCTIEVEILIGHEID KOMT DAARNA dat D&F als onafhankelijke partij de medewerkers kan vertellen hoe het moet en dat zij dan naar D&F luisteren. Packland vindt de huidige geldende verplichtingen te behappen maar ervaart in de loop der jaren wel ‘hoe langer hoe intensiever’. De klanten van Packland zijn wereldwijd gevestigd, in het ene land moet het nog veiliger dan in het andere land. “Soms wordt het wel een beetje te gek”,’ zegt Gerwig. Het meest verbaast hij zich over Engeland, alles wat daarheen gaat moet ‘Triple CE’ zijn. Werkelijk alles

moet afgeschermd worden en in de meest veilige denkbare variant worden geleverd. Trends in de industrie Waar in de jaren ’90 en de eerste jaren van het nieuwe millennium vooral aandacht was voor technische veiligheid; machineveiligheid & explosieveiligheid heeft er een verbreding plaatsgevonden. Vanaf 2005 begon de markt meer interesse te krijgen voor de menskant van veiligheid. Immers de machine wordt gezien als arbeidsmiddel waarmee mensen werken en die doen dat graag naar eigen inzicht. Het beïnvloeden van het gedrag van medewerkers werd daarmee een populair onderwerp en dat is nu nog steeds zo. D&F heeft een specialistisch ‘Safety culture’ team dat zich dagelijks met veranderprogramma’s en trainingen rondom veiligheidscultuur bezighoudt Trends Kijkend naar de toekomst zijn er diverse trends waarneembaar, dit zijn volgens D&F de belangrijkste: • Veiligheid bij bedrijven wordt naar een hoger niveau getild door gebruik te maken van nieuwe digitale technieken zoals ‘wearables’, die in staat zijn om real time veiligheidsprestaties inzichtelijk te maken. Die wearables – draagdingen/ gadgets die op het lichaam worden gedragen en de online en fysieke wereld samenbrengen kunnen veiligheidsbe-

wustzijn, alertheid en aandacht van medewerkers meten. • Anno 2018 zijn veiligheidscultuurprogramma’s veelal een op zichzelf staand initiatief in organisaties, losstaand van reeds bestaande veiligheidsinitiatieven. In de toekomst komen meer programma’s waarin technische veiligheid, organisatie, cultuur & gedrag integraal worden verbeterd. • Een gemiddelde organisatie klimt de komende jaren via trede 4 naar trede 5 van de veiligheidsladder. Veiligheid vormt dan niet langer meer een separaat proces maar maakt onderdeel uit van kwaliteit, milieu, ‘lean’ en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Door verdere robotisering en automatisering veranderen de risico’s in bedrijven, zo ontstaan er hogere risico’s door ingrijpen in complexe machines en installaties. Maar er zullen ook gevaren worden weggenomen doordat er minder vaak hoeft te worden ingegrepen en werken in de machine minder vaak noodzakelijk is; lopende band wordt veelal vervangen door werk dat door de robot wordt uitgevoerd. Tenslotte verwacht D&F een centraal aangestuurde aanpak voor het MKB. Immers het MKB blijft de grootste werkge14

ver in Nederland en het zou niet effectief zijn als zij ieder telkens zelf opnieuw het wiel moeten blijven uitvinden. Toekomst Niemand kan in de toekomst kijken maar veiligheid ís en blijft belangrijk. Dat wat je aandacht geeft groeit én bloeit. Dat geldt ook zeker voor veiligheid. Steeds meer gaan we naar de situatie toe waarbij aansprakelijkheid tot op persoonsniveau gaat gelden. In Engeland is dit gegeven al langer een feit. Daar worden directies en senior leidinggevenden al langer op persoonsniveau aansprakelijk gesteld. Dit komt voort uit de wet ‘Corporate Manslaughter and Corporate Homicide Act 2007’. Om een onderneming te veroordelen volgens deze wet moet wel worden bewezen dat het gedrag van de onderneming dat heeft geleid tot de dood van een of meerdere werknemers het gevolg is van het gedrag van een senior leidinggevende in de onderneming. Grote rol leidinggevenden Leidinggevenden spelen een grote rol in de manier waarop veilig werken gebeurt. Zij hebben een voorbeeldfunctie en goed voorbeeld doet volgen. Als leidinggevende is het belangrijk je hiervan bewust te zijn. Draag persoonlijke beschermingsmid-

delen waar vereist en praat over veilig werken met je medewerkers, al zijn het maar 5 minuten per overleg. Denk voor aanvang van gevaarlijke werkzaamheden na over veilig werken om incidenten te voorkomen. Maak veilig werken leuk, wees creatief in de manier waarop je als bedrijf hierover communiceert aan en met je medewerkers.

MAAK VEILIG WERKEN LEUK Recht Tenslotte, iedere werknemer heeft recht op een veilige werkomgeving om ’s avonds weer gezond naar huis te gaan om een verhaaltje voor te lezen of gezellig op stap te gaan met vrienden. D&F verwacht de komende jaren te blijven groeien als adviesbureau en ook steeds meer bekendheid te genieten als trainingsbureau met zijn Safety Academy waar nu al bijna dagelijks engineers, managers, SHE-medewerkers enzovoorts, worden getraind op het veiligheidsvlak. WWW.DENF.NL | WWW.SAFETY-ACADEMY.NL

SAFETYWIJZER 2018

Veiligheidstechniek voor de Machinebouw

w w w . e u c h n e r. n l

MGB

Multifunctional Gate Box Veiligheidssystemen voor afschermingen MGB en MGB2 PL e / Cat 4 (EN ISO 13849-1) High Level Coded (EN ISO 14119) Configureerbaar (MGB) Modulair (MGB2)

Interfaces: - OSSD - ProfiNet / ProfiSafe - EthernetIP / Cip-Safety

EUCHNER (BENELUX) BV

P O S T B U S 11 9

N L- 3 3 5 0 A C P A P E N D R E C H T

+31 ( 0 )78 615 47 6 6

INFO@EUCHNER.NL

Safety@Festo 6000 l/min veilig afschakelen, lekkages detecteren en data opslaan? Het kan met de MS6-SV. Meer informatie over condition monitoring en safety oplossingen vindt u op www.festo.nl. Of kom langs op de Festo stand!

Festo BV 015 2518890 www.festo.nl

MACHINEVEILIGHEID

Muting sensoren? Weg ermee! SMART PROCESS GATING

Een product of halffabrikaat dat gereed is of moet worden bewerkt, moet ongehinderd een inloopbeveiliging kunnen passeren. Maar mocht een persoon hetzelfde willen dan moet dat worden herkend en moet de installatie direct in een veilige toestand worden gebracht. Met Smart Process Gating van 4 Ëç ¨ ÈÀ³® ¦ vvÀ ® ËÈ ® ưÃ ®Ã³À ® À ò ®³ ƛ

In handling- en montagesystemen, bijvoorbeeld in de interne logistiek, de automobiel- of verpakkingsindustrie, moeten gevarenzones vanzelfsprekend worden beveiligd. Een product of halffabrikaat moet bij inen uitvoerstations wel ongehinderd de gevarenzone binnen kunnen gaan of kunnen verlaten. Dat kan met opto-elektronische beveiligingsinrichtingen die het transportgoed bij nadering van een gevaarlijke zone herkennen en de beveiligingsinrichting tijdelijk kunnen overbruggen. Het transportgoed kan zo storingsvrij passeren. Maar wel moet worden voorkomen dat personen hetzelfde doen en in de gevaarlijke zone kunnen komen. Muting-sensoren die helpen bij het veilig detecteren en onderscheiden van transportgoed

en personen, heb je daar dankzij Smart Process Gating (SGP) niet meer bij nodig. Werkingsprincipe Het SPG-proces dat een procesgestuurde toegangsbeveiliging mogelijk maakt, is gebaseerd op type 4 veiligheidslichtgordijnen uit de MLC 500-serie: de MLC 530 SPG. Voor het basisprincipe gebruikt het proces twee stuursignalen (afbeelding 3): - Het eerste signaal (CS Control Signal) wordt door de installatiebesturing (PLC) geleverd; - Het tweede signaal (PFI, Protective Field Interruption) wordt bij de onderbreking van de beveiligde zone geleverd door het veiligheidslichtgordijn zelf.

Afbeelding 1. Het Smart Process Gating-proces van Leuze electronic maakt gebruik van het type 4 veiligheids¨ È ³À ò ® 94 űůŬ SPG.

Om de beveiligde zone van het veiligheidslichtgordijn te overbruggen voor het passeren van het transportgoed, wordt bij Smart Process Gating kort voor het binnengaan in de beveiligde zone het eerste schakelsignaal (CS) door de procesbesturing (PLC) naar het veiligheidslichtgordijn verstuurd. Het tijdstip moet zo zijn ingesteld dat het transportgoed zich dichter dan 200 mm voor de beveiligde zone bevindt. Dit is noodzakelijk om het doorglippen van personen uit te sluiten. Daarom is kennis van de positie van het transportgoed een voorwaarde, zodat de noodzakelijke PLC-stuursignalen binnen het juiste tijdvenster aanwezig zijn bij het veiligheidslichtgordijn. Het veiligheidslichtgordijn genereert bij het binnengaan van de beveiligde zone het tweede signaal (PFI). Dit start de overbrugging van de beveiligde zone. De overbrugging stopt SAFETYWIJZER 2018

naar de vergrendelingstoestand. Alternatief kan een timeout-verlenging tot maximaal 100 uur worden geactiveerd, om stilstand tijdens een ploegenwissel of gedurende een weekeinde zonder vergrendeling van de processen toe te staan. Bij het vertrek van het transportgoed uit de beveiligde zone, reset het veiligheidslichtgordijn het hierdoor geleverde signaal (PFI) zodra het transportgoed de beveiligde zone verlaat. Afhankelijk van de gekozen bedrijfsmodus, wordt de beveiligde zone vervolgens na 1 of 2 s (t2) weer ingeschakeld door het veiligheidslichtgordijn en is de toegangsbeveiliging weer geactiveerd. Beveiligde zone

Procesbesturing PLC

20 cm

KENNIS VAN POSITIE TRANSPORTGOED EEN VOORWAARDE

Schakelsignaal CS

Beveiligde zone

Procesbesturing PLC

9HLOLJKHLGV OLFKWJRUGƋQ OHYHUW HHQ WZHHGH VLJQDDO EƋ KHW binnengaan (PR)

Schakelsignaal CS

nadat het transportgoed de beveiligde zone weer heeft verlaten. Signaalverloop in detail Nadat de installatiebesturing (PLC) het schakelsignaal (CS) naar het veiligheidslichtgordijn heeft verstuurd, moet de binnenkomst van het transportgoed in de beveiligde zone binnen 4 s (t1) plaatsvinden (afbeelding 4). Bij het binnengaan levert het veiligheidslichtgordijn het tweede signaal (PFI) en start zo de overbrugging van de beveiligde zone (‘gating’). In de fabrieksinstelling moet het passeren van het transportgoed binnen 10 min (t4) plaatsvinden – anders gaat de ontvanger van het veiligheidslichtgordijn SAFETYWIJZER 2018

Afbeelding 2. boven: SPG maakt een zeer compacte systeeminrichting ³ ¨ò§ ò materiaalsluizen, ook binnen diepvrieszones tot maximaal -30 °C. Afbeelding 3. onder: Het werkingsprincipe in een overzicht.

Bedrijfsmodi Voor aanpassing aan verschillende toepassingsgebieden, werkt het SPG-proces met twee bedrijfsmodi, geïmplementeerd in de MLC 530 SPG (tabel 1). De eerste bedrijfsmodus is ontworpen voor snelheden tot maximaal 0,6 m/s en wordt vooral toegepast in de interne logistiek. De geïntegreerde filtertijd van 1 s maakt het mogelijk om tijdens het passeren van het transportgoed de lichtstralen van het lichtgordijn gedurende een tijdvenster van maximaal 1 s vrij zicht te geven, dat wil zeggen niet onderbroken worden door het transportgoed. Hierdoor zijn ook vrije openingen in het transportgoed mogelijk, die bijvoorbeeld kunnen ontstaan bij het beladen van een pallet, zonder dat het gating-proces wordt beëindigd. Nadat het transportgoed de beveiligde zone heeft verlaten, wordt de beveiligingsfunctie na 1 s weer geactiveerd. Ook bij het verplaatsen van het transportgoed uit de beveiligde zone, moet gewaarborgd zijn dat tussen het transportgoed en de beveiligde zone geen vrije opening ontstaat die groter is dan 200 mm (om binnendringen van personen te verhinderen). In het geval dat het transportgoed binnen de heractiveringstijd van 1 s meer dan 200 mm van de beveiligde zone af beweegt, kan de gating met de functie ‘Annulering door besturing’ voortijdig worden beëindigd. Dit gebeurt door het resetten van het CS-signaal. Binnen 0,1 s wordt daarna de gating beëindigd en is de beveiligingsfunctie > 17

StandaardPLC

Binnengaan

StandaardPLC

Passeren

Verlaten

PLC Schakelsignaal (CS)

Onderbreking van de beveiligde zone (PFI)

Overbrugging van de beveiligde zone (Gating) t2 = 1 s of 2 s

t1 < 4 s t4 < 10 min.

t3 < 20 s

Afbeelding 4. boven: O ®vv¨Û À¨³³½ ò ½vÃÃ À ® Ûv® È ÈÀv®Ã½³ÀÈ ³ ³³À Û ¨ ç³® ƛ Afbeelding 5. onder: O ®vv¨Û À¨³³½ ò Ë® È ƹ ®®Ë¨ À ® ³³À ÃÈËÀ ® ƺƛ

PLC-schakelsignaal (CS)

Onderbreking van de beveiligde zone (PR)

Overbrugging van de beveiligde zone (Gating) t2 < 0,1 s

t1 < 4 s

weer geactiveerd (afbeelding 5). Deze bedrijfsmodus kan worden gebruikt met een standaard PLC of een veiligheids-PLC. De timeout-verlenging naar 100 uur wordt ondersteund. Lagere snelheden De tweede bedrijfsmodus is geoptimaliseerd voor lagere transportsnelheden tot maximaal 0,2 m/s, die bijvoorbeeld voorkomen in de automobielindustrie. Bij lage snelheden is het mogelijk dat het transportproces binnen de kortst mogelijke tijd tot stilstand komt. Omdat het SPG-proces vereist dat maximaal 4 s na de activering door het besturingssignaal (CS)

de beveiligde zone wordt onderbroken, heeft deze bedrijfsmodus de extra functie ‘Gekwalificeerde stop / herstart’. Deze maakt het mogelijk een ingeleide PLC-procedure binnen deze 4 s gericht te onderbreken (gekwalificeerde stop) en daarna opnieuw te starten. Zo kan ook bij een snelle stop het proces zonder storing worden voortgezet. In deze bedrijfsmodus worden twee stuursignalen toegepast door de PLC met antivalente signaalflanken (CS en TH) (afbeelding 7), die de PLC-gating-procedure inleiden en ook de gekwalificeerde stop en de herstart aansturen. Het Timer-Halt-signaal (TH) moet binnen 0,5 s wisselen met het PLC-schakelsignaal (CS). Deze bedrijfsmodus vereist een veiligheids-PLC. De timeout-verlenging naar 100 uur wordt ondersteund. Eisen aan een veilige oplossing De integratie van een SPG-toepassing in een installatie moet veiligheidstechnisch worden beschouwd als systeemoplossing. Deze ontstaat door het samenspel van veiligheidslichtgordijn, installatiebesturing en eventueel mechanische elementen. Hiervoor heeft de installatiebouwer ervaring in veiligheidsontwerpen nodig, omdat deze bijvoorbeeld de gating-procedure programmeert in de PLC en de veiligheidssysteemoplossing zelf realiseert. Hiermee is de installatiebouwer verantwoordelijk voor de implementatie van het totale systeem. Daarom is het belangrijk om bij een SPG-installatie rekening te houden met de veiligheidstechnisch noodzakelijke eisen. Deze zijn beschreven in de betreffende gebruikshandleiding. Een belangrijke eis is kennis van de actuele positie van het transportgoed bij de installatiebesturing (PLC). De PLC heeft informatie nodig over wanneer de beveiligde zone wordt bereikt door het transportgoed, respectievelijk hierdoor wordt verlaten, om de noodzakelijke stuursignalen op het juiste tijdstip te versturen naar het veiligheidslichtgordijn. Dit is noodzakelijk, omdat de beveiligde zone binnen 4 s na aanwezigheid van het PLC-stuursignaal moet worden onderbroken. Bovendien moet tussen transportgoed en lichtgordijn de maximale afstand

TABEL 1. BEDRIJFSMODI IN EEN OVERZICHT Bedrijfsmodus A

Bedrijfsmodus B

9váƛ ÈÀv®Ã½³ÀÈÃ® ¨

ŬƜŮ ƨÃ

ŬƜŲ ƨÃ

Sâ½ Ã È³ ½vÃÃ ® Ã

ËÈ³³ ¨ ® ËÃÈÀ

*®È À® ¨³ ÃÈ § ® Û À½v§§ ® Ã ® ËÃÈÀ

O½ v¨ Ë® È Ã

% ³®ÈÀ³¨ À ÃÈ³½ƨ ÀÃÈvÀÈ

®®Ë¨ À ® Ûv® %vÈ ® ư½À³ ËÀ ³³À I4

Ã ® vv® ÃÈËÀ ® ƪI4 ƫ

_ ¨ ÃưI4 Ɯ ÈÜ Ã v§ ¨Ã ®v¨ ® È v®È Ûv¨ ®È Ã ®vv¨ðv®§ ®

OÈv® vvÀ I4 Ɯ ® Ã v§ ¨Ã ®vv¨

SAFETYWIJZER 2018

Synchronisatiestralen Zender en ontvanger van het veiligheids-lichtgordijn moeten synchroon blijven, om een geldig beveiligd zone-signaal te kunnen krijgen. Voor de synchronisatie worden de bovenste en onderste lichtstraal van het veiligheidslichtgordijn gebruikt. De stralen mogen tijdens een actieve overbrugging van de beveiligde zone maximaal gedurende 60 s tegelijkertijd zijn onderbroken, zodat de gating-functie veiligheidstechnisch gewaarborgd blijft. van 200 mm bij het binnengaan en verlaten worden aangehouden, zodra en zolang de gating actief is. De kennis met betrekking tot de positie kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd met actieve transportbanden. Voor de veiligheidstechnische koppeling moet het systeem worden gebruikt met een start-/herstartblokkering, die hiervoor is geïntegreerd in de MLC 530 SPG. Het bereikbare Performance Level (PL) van de oplossing ontstaat door de combinatie met de gebruikte installatiebesturing. Met een standaardbesturing wordt PL d bereikt, met een veiligheidsbesturing ontstaat PL e.

¨ ® Ų boven: Voorbeeld van een toepassing voor Àò Ã³ ËÃ È transportsnelheid tot vá vv¨ ŬƜŲ ƨÃƛ ¨ ® ųƛ onder: O ®vv¨Û À¨³³½ £ passeren van het transportgoed door de beveiligde zone.

PLC-Timer-Halt-signaal (TH) PLC-schakelsignaal (CS)

Onderbreking van de beveiligde zone (PFI)

Overbrugging van de beveiligde zone (Gating) t2 = 2 s t3 < 20 s 1

VOORDELEN VAN SMART PROCESS GATING

- Zeer compact, ruimtebesparend ontwerp van de installatie, omdat Û³³Àƨv È À È ¨ È ³À ò ® ® ÀË È ®³ Ã Û³³À ËÈ ® ư sensoren. - Hoge betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de veiligheidsinrichting ò ® È ¨ò § ÀÈò À ® ®ÃÈv¨¨vÈ ư ® Ã ÀÛ ư³Ûv® ƪ ® ³½ ³ËÜƨË È¨ò ® ® ƨ ÀưË È¨ò ® ® Ûv® ËÈ ® ưÃ ®Ã³À ®ƫƛ ư 9 ® À À Ã ³ ³½ v® ½Ë¨vÈ ³³À Àò Ã½ ÀÃ³® ¨ƛ ư ?³§ ³® À ¨ ® È ³® À À § ® ®Ɯ ò Û³³À ¨ ½v¨¨ ÈÃ È v ÃÈv®ư ® ÈËÃÃ ® ¨v ® Ɯ Ü³À ® ÃÈ³À ® ÃÛÀò ÈÀv®Ã½³ÀÈ À ƛ

SAFETYWIJZER 2018

SYSTEEMOPLOSSING SAMENSPEL VAN SPG-LICHTGORDIJN, EN BESTURING Welke invloeden heeft dit op typische toepassingen in de interne logistiek? Binnen dit toepassingsgebied is de gating-functie slechts enkele seconden actief – de tijd die het transportgoed nodig heeft voor het passeren van het lichtgordijn. Omdat deze tijd duidelijk onder de toegestane waarde van 60 s ligt, ontstaan door de synchronisatiestralen geen bijzondere eisen aan de dimensionering van de lengte van de beveiligde zone. Vooral de hoogte van het transportgoed heeft geen invloed op het ontwerp –het transportgoed mag ook uitsteken boven de beveiligde zone. In het geval dat het transportgoed langer dan 60 s nodig heeft voor het passeren van het lichtgordijn of als de maximale timeout-waarden van 10, respectievelijk 100 uur moeten worden gebruikt, moet worden gezorgd dat altijd minimaal één synchronisatiestraal vrij blijft. Dit kan op twee manieren worden gerealiseerd (afbeelding 9): 1. De bovenste straal dient als synchronisatiestraal. De hoogte van het lichtgordijn wordt zo gekozen dat de synchronisatiestraal altijd boven het hoogste punt van het transportgoed ligt (afbeelding 10, rechts). 2. De onderste straal dient als synchronisatiestraal. De beveiligde zone is zo ingericht, dat de synchronisatiestraal bijvoorbeeld onder een transporttraject door loopt. De stralen van het veiligheidslichtgordijn worden hierbij deels onderbroken door de transportbaan. Deze zone kan met de functie ‘Vaste straalonderdrukking met 1 straal tolerantie’ worden onderdrukt (afbeelding 10, links). > 19

Afbeelding 9

¨ ® ŭŬv

Onderdrukt

{ Synchronisatiestraal

Lege pallets Wil het onbedoeld doorlopen van lege pallets betrouwbaar worden herkend, dan moet het lichtgordijn in de zone voor de palletdoorloop een geschikte hoge resolutie hebben (14 mm). In de hierboven liggende zone is echter meestal een lagere resolutie voldoende (bijvoorbeeld 90 mm). Deze kan worden bepaald door de berekening van de veiligheidsafstand voor de toegangsbeveiliging. De optimale oplossing voor deze toepassingssituatie is een veiligheidslichtgordijn met ‘Gemengde resolutie’ (afbeelding 11). De opbouw van het lichtgordijn bestaat hierbij uit twee verschillende zones, waarbij de resolutie van elke zone is toegesneden op de betreffende eisen die hieraan worden gesteld. Zo worden onnodige kosten voorkomen, die bij de toepassing van een veiligheidslichtgordijn met een resolutie van 14 mm bij beide zones zouden ontstaan. Normen en specificaties De specificaties van het veiligheidslichtgordijn MLC 530 SPG komen overeen met de veiligheidsrelevante, internationale normen. De gegevens van de sensor zelf zijn type 4 (IEC/EN 61496), Performance Level PL e / categorie 4 (EN ISO 13849-1) en SIL 3 (IEC 61508). De sensoren en de bijbehorende documentatie voor de integratie van de oplossing zijn gecertificeerd door een onafhankelijke instantie. Alle aspecten waarbij bij de toepassing rekening moet worden gehouden, zijn beschreven in de gebruikshandleiding.

Afbeelding 8. foto boven Voorbeeld van een toepassing voor Àò Ã³ ËÃ È transportsnelheid tot vá vv¨ ŬƜŮ ƨÃƛ

¨ ® ŭŬ

Synchronisatiestraal

Afbeelding 9. Inrichting van het ¨ È ³À ò ® ò vÈ ® È³È vá vv¨ ŲŬ Ãƛ ¨ ® ŭŬ v ® ƛ Inrichting van het ¨ È ³À ò ®Ɯ v¨Ã ¨v® À vÈ ® ưÈò ® ®³ çò ®ƛ Afbeelding 11. ÈÀ³ËÜ vÀ herkenning van de pallet door ¨ È ³À £® È ® À Ã³¨ËÈ ƛ

Afbeelding 11

Zone 1 resolutie 90 mm

Zone 2 resolutie 14 mm

WWW.LEUZE.NL

SAFETYWIJZER 2018

Veilig draadloos besturen? Wij leveren ondersteuning aan de industrie op het gebied van

functionele veiligheid en machineveiligheid

www.teleradio.nl

Wij leveren universele, draadloze afstandsbesturingen en maatwerkoplossingen voor industriële aandrijvingen en besturingen. Onze producten dragen bij aan een comfortabelere en veiligere werkplek. Als enige in Nederland voorzien van het officieel, extern gecertificeerde SIL3, PLd en PLe veiligheidsniveau. Robuuste en betrouwbare systemen met geavanceerde software voor eenvoudige installatie, een hoge mate van flexibiliteit en instelbare gebruiksparameters. Met recht:

Strong, Smart en Safe. • CE-markeringsadvies • Begeleiding aankoop machines • Inspectie voor eerste ingebruikname • CE-coördinatie en projectleiding • Risicobeoordeling en -reductie machines • Ondersteuning Technisch Dossier • LOTOTO advies en trainingen • Functional Safety Management • Opstellen veiligheidsconcepten • SIL en/of PL classificatie • Advies ontwerp veiligheidscircuits • Verificatie en validatie ontwerp • SIL en/of PL berekeningen • Trainingen en individuele coaching

SIL3PLd-P L

GRATIS TESTEN?

info@teleradio.nl

STRONG SMART SAFE +31(0)347 - 352 519 www.fusacon.nl

9 (*: _ *4*%( *

Risicobeoordeling en -reductie DE RELATIE TUSSEN GEVAAR, RISICO EN PERFORMANCE LEVEL

ò È ³ËÜ ® Ûv® ® ËÜ v ® ÃƜ vvÀ ³³§ ò È Üòç ® Ûv® ÃÈvv® v ® ÃƜ Ã

: *O? ŭŮŭŬŬƝŮŬŭŬ ® ¨ ¨v® Àò§ ®³À ® v ® ³ËÜƛ ®³À Ã Àò È È ½À³ Ã Ûv® À Ã ³ ³³À ¨ ® ® À Ã ³À Ë È ƛ ³ ¨ Ûv® È v¨¨ Ã Ã È ç³À ® Û³³À ® Èư ÛvvÀ¨ò§ ³ Û ¨ v ® Ãƛ 9vvÀ §v® vÈ ®¨ò§ Ü ¨Ƣ

SAFETYWIJZER 2018

De ‘gevaarlijke’ zaagfunctie op een zaagmachine blijft altijd gevaarlijk. Een robot met scherp gereedschap op langzame snelheid kan ook langzaam veel pijn veroorzaken. En hoe zit het dan met het Performance Level? Hoe gevaarlijker de machine, hoe hoger het Performance Level? Wat is een risicobeoordeling? Hoe kwantificeer je risico? En wat heeft het Performance Level daarmee te maken? EN ISO 12100:2010 Bij het ontwerpen van machines, maar ook bij aanpassingen en/of optimalisatie van machines moet het risico worden teruggebracht tot een niveau dat aanvaardbaar is voor de organisatie met het oog op de wettelijke verplichtingen vanuit de Machinerichtlijn en/of de Arbowetgeving. Het maken van een risicobeoordeling is hierbij verplicht. Een risicobeoordeling bij machines bestaat, zoals beschreven in de EN ISO 12100: 2010, uit een zogenoemde risicoanalyse en een risico-evaluatie. De risicoanalyse bepaalt de grenzen van de machine, identificeert de gevaren en stelt de risico’s vast. De risico-evaluatie bepaalt of al dan niet risicoreductie moet plaatsvinden. Risicoanalyse Tijdens de risicoanalyse worden als eerste de machinefuncties gedefinieerd. Dit is een systematische beschrijving van: - de gebruiksgrenzen (het gebruik waarvoor de machine is bedoeld); - de ruimtelijke grenzen (uiterste standen van de machine, grensvlakken machine en operator, en energievoorzieningen); - en de tijdgrenzen (uiterste levensduur van de machine en/of onderdelen). Let erop dat juist in de praktijk veel potentieel gevaar ontstaat door onachtzaamheid van de gebruiker en door te voorzien misbruik. Beschrijf dus zeker ook wat er mis kan gaan en hoe hierop kan worden gereageerd. Gevaren identificeren De tweede stap tijdens de risicoanalyse is het identificeren van de gevaren en SAFETYWIJZER 2018

gevaarlijke situaties of gebeurtenissen. Leg deze vast voor alle levensfasen en voor elke afzonderlijke bedrijfsmodus van de machine. Een lijst van mogelijke gevaren is in de EN ISO 12100:2010 opgenomen.

GEVAAR, RISICO EN VEILIGHEID

% ÛvvÀ Ã ® À³® Ûv® ³ ¨ò § ¨ ÈÃ ¨ƛ ® ÛvvÀ Ã ò Û³³À ¨ ç³®Ɯ ¨ §ÈÀ Ã Ã½v®® ® ³ ¨ ÀÃ ®³ çvv Ë® È ƛ ç ÛvÀ ® çò ® Ûvv§ ³®È ®Ë vv®Ü ç ƛ Û³¨ ® Ûv® È ÛvvÀƜ È ¨ ÈÃ ¨ Ʋ ® È Ûv¨ ç³®® Àv® Ɯ ¨ §ÈÀ³ ËÈ ³ ® v çvv Û ® À Ʋ ÈÀ ® È À À ¨vÈ ç ¨ ® ³½ƛ ( È À Ã ³ Ã §v®Ã vÈ È ¨ ÈÃ ¨ ³³§ vv Ü À§ ¨ò § ³½ÈÀ ÈƜ Û À ® ÛË¨ È À®ÃÈ Ûv® È ¨ ÈÃ ¨ƛ 3ò § ® Ü ®Ë ®vvÀ ï ® È Ûv® Û ¨ Ë È : À¨v® Ã ` § ½ vƜ v® Û ® ® Ü Ɲ Ʒ_ ¨ Ã vÈ Ûv® v Ü ç Ûv® ½³È ®È ¨ ³³Àư çv§ ® Ûv® ® ÛvvÀ¨ò § Ã ÈËvÈ ³ vÈ Ûv® vv®Ü ç Ûv® Ã À ® vvÈÀ ¨ ® È ® ç ½³È ®È ¨ ³³Àçv§ ®ƛ _ ¨ Ã ® À ¨vÈ À ½Ɯ vv® ç ® ® ÈÃ ³® À v¨¨ ³ÃÈv® ® Û³¨¨ ç³® À ÛvvÀ ÃƸƛ ( ÀË È §Ë®® ® Ü ³® ¨Ë À ® vÈ ® ® Èư ÛvvÀ¨ò § ³ Û ¨ v ® ® È ÃÈvvÈƛ ` ¨ §Ë®® ® Ü Û ư ¨ Û À ³ ®ƛ *® ÀÃÈ ®ÃÈv®È ³³À È ÛvvÀ È Û À ® À ® ³ vv® È ½vÃÃ ® ƪ À³®vvÈÀ ¨ ®ƫƛ vvÀ®vƜ ® ® À³®vvÈÀ ¨ ® ® È Û³¨ ³ ® çò ®Ɯ ³³À Ã Àư ® vvÈÀ ¨ ® ƪ ³¨¨ È Û ® ® Û Ë ¨ ƫ È³ È ½vÃÃ ®ƛ 3³ÀÈ³Ɯ È Àvv È ³ È Û À¨v ® Ûv® È À Ã ³ƛ È §³È v®Ɯ ç § À ® È È³ ư Ûv¨¨ Ɯ Ü À ³Û À ® È ç³Ü ¨ vÀ Ã â ® Ã ÃÈÀvÈ ƪ À ³Ü Èƫ v¨Ã À ÃÈv½Ã È ³ ƪ9v ® À È¨ò ®ƫƛ

Bepaal het risico Voor elk afzonderlijk gevaar en elke gevaarlijke situatie of gebeurtenis moet een risico worden bepaald. Het risico wordt gedefinieerd als de ‘ernst van het letsel’ vermenigvuldigd met de kans dat letsel ook daadwerkelijk optreedt (zie kader Gevaar, risico en veiligheid). Vanuit de norm EN ISO 12100:2010 wordt daarbij de kans dat letsel ook daadwerkelijk optreedt, gezien als een functie van de ’frequentie van blootstelling aan het gevaar’, de ‘mogelijkheid het letsel te voorkomen’ en de ‘waarschijnlijkheid op een gevaarlijke gebeurtenis’. Risico-evaluatie Er zijn dus vier parameters voor het bepalen van het risico op de machine: - ernst van het letsel; - frequentie van blootstelling aan het gevaar; - mogelijkheid om letsel te voorkomen; - waarschijnlijkheid op een gevaarlijke gebeurtenis. Deze vier parameters moeten worden gekwantificeerd en geëvalueerd. Het mag duidelijk zijn dat dit een heel subjectief proces is. Wat voor de een acceptabel is, kan door iemand anders als te risicovol worden ervaren. Vastleggen van beslissingscriteria en weegfactoren binnen de organisatie en duidelijke documentatie van dit proces is onontbeerlijk. SCRAM Er zijn in de praktijk vele methoden om het risico te bepalen en te evalueren: numeriek, tabellen, risicograven et cetera. Op basis van jarenlange ervaring op het gebied van machineveiligheid gebruikt Sick de SCalable Risk Analyse and evaluation Method, kortweg SCRAM. Via deze methode kan eenvoudig elk geïdentificeerd gevaar als risico worden gekwantificeerd. 23

SCHEMATISCH OVERZICHT GEBASEERD OP DE EN ISO 12100:2010 START

Identificeer machinefuncties, gebruiks-, ruimtelijke en tijdsgrenzen. Denk aan te voorzien misbruik en onachtzaamheid.

RISICOBEPALING RISICO-EVALUATIE

Risico aanvaardbaar?

NEE Risicoreductie: driestapsmethode, iteratief STAP 1 Inherent veilig ontwerpen of aanpassen

Bron maatregelen

STAP 2 Technische beveiligingsmiddelen

STAP 3 Gebruikers informeren

Collectieve maatregelen

Individuele maatregelen

RISICOBEPALING

Risicobeoordeling

GEVAARIDENTIFICATIE

Alleen relevant indien nieuwe gevaren worden geïntroduceerd.

Risicoanalyse

Alleen relevant indien het risico niet kan worden gereduceerd door risicoreductie.

De vier parameters voor het bepalen van het risico op de machine kunnen afzonderlijk zelfs nog dieper worden gespecificeerd. In bijgaand kader is een vereenvoudigde versie van de SCRAM weergegeven (alleen het eerste niveau parameters). Risicoreductie Indien uit de risicobeoordeling blijkt dat het risico niet aanvaardbaar is, dan volgt de Machinerichtlijn voor het verminderen van risico’s eigenlijk precies dezelfde methode als de arbeidshygiënische strategie bij de Arbowetgeving. Ook bij de Machinerichtlijn geldt een dwingende volgorde: - inherent veilige ontwerp(aanpassing)en = bronmaatregelen; - technische beveiligingsmiddelen = collectieve maatregelen; - gebruikers informeren = individuele maatregelen. Zolang geen nieuwe gevaren worden geïntroduceerd, moet na elke stap in het risicoreductieproces opnieuw het risico worden bepaald en geëvalueerd. De SCRAM wordt tijdens de driestapsmethode daarom meestal meerdere malen doorlopen, totdat een acceptabel risiconiveau is bereikt. In bijgaand schematisch overzicht, gebaseerd op de EN ISO 12100:2010, is een en ander gevisualiseerd.

EN ISO 13849-1? RISICO-EVALUATIE NEE

Risico aanvaardbaar? JA VALIDATIE EN DOCUMENTATIE COMPLEET

Correct uitgevoerde technische beveiligingsmaatregelen Bij het aanpassen en/of optimaliseren van machines is het toepassen van bronmaatregelen vaak niet mogelijk, doordat sprake is van een bestaande machine. Ook in het ontwerpproces van nieuwe machines moet men op een gegeven moment overstappen op collectieve maatregelen oftewel technische beveiligingsmiddelen. Het gevaar op de machine en ook het mogelijke letsel zal nu niet meer reduceren. De zaagmachine zaagt, de robot leSAFETYWIJZER 2018

Severity Ernst

Exposure Blootstelling

Avoidance Voorkomen

F0 S2

F1/F2 F0

F2 F0

Occurence Waarschijnlijkheid 01

a b

(EN ISO 13849-1)

Risico index S1 volgens EN ISO 13849-1 S2 volgens EN ISO 13849-1

S = Severity = Ernst van het letsel: S1 – Geen verwonding. S2 – Lichte (herstelbare) verwonding of schade aan de gezondheid; bv. Schram(men) of blauwe plek(ken). S3 – Zware (herstelbare) verwonding of lichte (onherstelbare) verwonding; bv. Botbreuken, verminking. S4 – Dood of zware (onherstelbare) verwonding; bv. Invaliditeit. ǂ F = Exposure = Frequentie van blootstelling aan het gevaar: F0 – Blootstelling en/of toegang tot het gevaar is op een juiste manier beveiligd of afgeschermd. F1 – Zelden tot af en toe; Minder dan twee keer per workshift en minder dan 15 minuten totaal per workshift. F2 – Regelmatig tot continu; Meer dan twee keer per workshift of meer dan 15 minuten totaal per workshift. A = Avoidance = Mogelijkheid het letsel te voorkomen: A1 – Mogelijk onder bepaalde voorwaarden; Ervaren gebruikers, langzame, niet abrupte bewegingen, laag complexe processen... A2 – Nauwelijks mogelijk; Onervaren werknemers, snelle abrupte bewegingen, hoog complexe processen... ǂ O = Occurence = Waarschijnlijkheid op een gevaarlijke gebeurtenis: O1 – Laag (komt waarschijnlijk niet voor); Storingen en interventies door gebrekkige besturing, processen, materialen en menselijk gedrag zijn zeldzaam. O2 – Gemiddeld (komt af en toe voor); Storingen en interventies door gebrekkige besturing, processen, materialen en menselijk gedrag zijn af en toe te voorzien. O3 – Groot (komt vaak voor); Storingen en interventies door gebrekkige besturing, processen, materialen en menselijk gedrag zijn regelmatig te verwachten.

vert koppel et cetera. Het juist toepassen van technische beveiligingsmiddelen zal het risico echter significant reduceren. De keuze F0 in SCRAM (blootstelling en/ of toegang tot het gevaar op een juiste manier is beveiligd of afgeschermd) geeft dit duidelijk weer. De keuze F0 is echter niet zonder gevolgen. Er moet worden vastgesteld dat de technische beveiligingsmiddelen ook daadwerkelijk correct SAFETYWIJZER 2018

zijn ingebouwd, uitgevoerd en geïntegreerd. PL alleen voor veiligheidsfuncties De norm EN ISO 13849-1:2015, bekend van het Performance Level (PL), helpt bij het juist uitvoeren, integreren en valideren van technische beveiligingsmiddelen in de machine. Het Performance Level wordt daarbij specifiek

afgegeven voor één veilige besturingsfunctie die één of meerdere risico’s reduceert. Dit kan bijvoorbeeld een ‘veiligheidsstopfunctie door middel van een lichtscherm’ zijn. Deze veiligheidsfunctie zorgt ervoor dat de machine stilstaat, voordat personen bij een gevaarlijk punt kunnen komen. Het Performance Level wordt afgegeven voor deze specifieke veiligheidsfunctie en niet, zoals vaak ge25

beurt, voor een complete machine. Het kan dus voorkomen dat de veiligheidsstopfunctie door middel van het lichtscherm aan de voorzijde van de machine is gedefinieerd als PLd, en de veiligheidsstopfunctie door middel van de toegangsdeur aan de achterzijde van diezelfde machine als PLc. Bepaling benodigd PL Voor het bepalen van het benodigde Performance Level wordt in de EN ISO 13849-1:2015 een risicograaf weergegeven die in grote mate overeenkomt met die van de SCRAM. Het gebruik van de risicograaf uit de norm is niet verplicht (informatief) en biedt daarnaast weinig houvast wat de kwantificering van de verschillende parameters betreft. Door middel van een zogenoemde risicoindexbrug is het heel goed mogelijk vanuit de SCRAM een benodigd Performance Level te bepalen. Voordeel, naast de eenduidigheid van het proces, is de duidelijke kwantificatie van de beslissingscriteria en weegfactoren. WWW.SICK.NL advertentie

Machineveiligheid Voertuigveiligheid Signaleringstechniek www.inrato.com

Advies

Bij Inrato International vindt u direct de oplossing in Machinevei ligheid â&#x20AC;&#x201C; Voertuigvei ligheid â&#x20AC;&#x201C; Signaleringstechniek die u zoekt. Onze kracht ligt in het vinden van de combinatie tussen productiviteit en vei ligheid. Samen met onze jarenlange ervaring in machinevei ligheid geeft dat ons een uniek onderscheidend vermogen.

SAFETYWIJZER 2018

Optimaliseer veiligheid & verhoog productiviteit Kan machineveiligheid een hogere productiviteit mogelijk maken? Ja, door het maken van de juiste keuzes uit onze uitgebreide productportfolio kan de veiligheid en de productiviteit van machines geoptimaliseerd worden. Altijd gericht op: • Veiligheid van operators • Voldoen aan de veiligheidsnormen • Verbetering van machinebeschikbaarheid • Verlaging van servicekosten

industrial.omron.nl

Meer weten? Omron Electronics B.V. 023 568 11 00 omron-nl@eu.omron.com

WE HAVE 1 RULE

!"# fi$t!

We helpen je graag met: machineveiligheid veiligheidsbesturingen explosieveiligheid risicobeoordelingen arbeidsmiddelen

%H]RHN RQ]H VWDQG RS KHW (QJLQHHULQJ 6DIHW\ (YHQW

088 220 1400

TCPM.NL

O VL*Sf

Cybercrime IT MAAKT INDUSTRIËLE DOMEIN KWETSBAAR

De exponentieel toenemende rekenkracht van computerprocessoren maakt het vv®ÈÀ §§ ¨ò § ³ ÃÈ Ã À Ë® È Ã ® ½À³ Ë È ³ Û ® snel en effectief te digitaliseren. ?½ ÀvÈ ³® ¨ È ®³¨³ ƪ?Sƫ vvÈ ÃÈ Ã À ¨ò § ® ³½ ® ³ÀvÈ È ®³¨³ ƪ*Sƫƛ *® ³®È áÈ ³ È ® ½À³ Ë È v®v ÀÃ ç ® È v¨Ã Ë® ³¨¨ vƺÃ Ë È *S vv® Üv½ ® ® È ® â À À ƛ

De onlangs opgerichte stichting Cyber Central wil cybersecurity daarom uit de ICT-sfeer halen. Doelstelling van de initiatiefnemers Cisco, DearBytes, KPN en McAfee is om het onderwerp begrijpelijk te maken voor iedereen. De oprichtende bedrijven roepen overigens ook andere marktpartijen op om deel te nemen, zodat gevestigde IT- en securityleveran-

ciers, industriële productiebedrijven en startende ondernemingen gaan samenwerken op het gebied van securityplanning en het vaststellen van securityprioriteiten. Ervaring Om onder meer de industriële branche zo goed mogelijk voor te lichten, ligt er al een uitgewerkt curriculum met

MALWARE VALT INDUSTRIEEL VEILIGHEIDSSYSTEEM AAN

?½ OŰưÛ ¨ Ã ³® À ®È ƪŭŲ Èƨ ŭŴ ¦v®ËvÀ Ɯ 9 v v ƫ ® ³® Àç³ § ÀÃ Ûv® O ® À ¨ ÈÀ À ®È v¨ÜvÀ ưvv®Ûv¨ ³½ ® Ûv® Ë® Û ¨ ÃÃâÃư È ® ® ® ® ËÃÈÀ ¨ ®ÃÈv¨¨vÈ È³ ¨ Èƛ vv®Ûv¨ v Û³À ¦vvÀ À ½¨vvÈÃƛ :v OÈËá® ÈƜ À È ³½ ®ÈÀ Ë Ã Û³³À ËÀv® ËÛ ÀÀò § ® ® *Àv® ® ŮŬŬŵƜ ® *® ËÃÈÀ³â Àƨ ÀvÃ ?Û ÀÀ Ɯ vÈ ® ŮŬŭű È ¨ È Ë È Ü ¨ ³ ® ® ? §Àv ® Ɯ Ã SÀ È³®ƨ SÀ Ã Ã Ʋ ç³v¨Ã È Ü³À È ®³ Ʋ Û³³À ç³Û À § ® ½vÃ È À ÃÈË§ §Üvv vvÀư Ã³ ÈÜvÀ vÈ ç á½¨ È ³½ ® ËÃÈÀ ¨ ÃâÃÈ ® À Èƛ v § ÀÃ çò ® À v¨¨ À ÀÃÈ ® Ã¨vv v¨ÜvÀ ® ®ÃÈv¨¨vÈ È À ® ® ³³À ³®Û³¨§³ ® ® ® Û ¨ Ã½À³ ËÀ ÃƜ Û³¨ ®Ã ® vÀÈ § ¨ ® ` À ƛ ( À ³³À §³® ® ç È³ v® §Àò ® È³È Û ÀÃ ¨¨ ® ÃÈvÈ ³®Ã ® È Û ¨ Ã ÃÈËÀ ® ÃÃâÃÈ ƛ _ ÀÛ³¨ ®Ã Ã ÀË § vv§È Ûv® ® È³È v® È³ ³® § ® ³ËÈ ® ï ÀÜvÀ Ûv® È SÀ ³® á SÀ ³®ưÛ ¨ Ã ®ÃÈÀË ®ÈvÈ ÃâÃÈ ƛ vvÀ®v Ã ® ³½ v ÃÈv® È³ v®§ ¨ò § ƹÈÀ³¦v®ƺ ¨³Ã ¨vÈ ® ƪL S Ʋ L ³È ÃÃ SÀ³¦v®ƫƜ Û³¨ ®Ã ³® Àç³ § ÀÃ ® ½À ËÀ v¨Ã È vvÈ ³ v¨ÜvÀ À È Ã ³½ ® ËÃÈÀ ¨ ÃâÃÈ ®ƛ _³¨ ®Ã O ® À ç È ³ËÈ v¨¨ ® ® ®§ ¨ ³Ë À SÀ ³®ưÛ ÀÃ ÃƜ vvÀ v ® È Ûv¨ Ü ¨ À È ®Û¨³ ³½ È ƹÃv Èâ Ã ËÈ ³Ü®ƺưÃâÃÈ ƛ % ½À³ À Ã ³® À§È Û ÀÃ ¨¨ ® ¨v ® ® Û ¨ Ã½À³È³ ³¨¨ ® È v® ½Ë¨ À ®ƛ % ¨Ë§§ v È Û À È ÃâÃÈ ½ À ³® ¨Ë§ Û ÀÃ ¨¨ ® v Ã v§ ¨½À³ ËÀ Ã Û³³À ®³³ Ûv¨¨ ® ® Ü À È ³®È §Èƛ v® ® Ã³ ÈÜvÀ ưË½ vÈ Ü³À È Ü À§Èƛ _³¨ ®Ã L ËÈ ÀÃ È ³³§ À ®È çò ® §¨v®È ® ÜvvÀÃ ËÜ vÈ ¨§ Û ¨ ÃÃâÃÈ ³ ¨Ü È Ûv® ® Ã³³ÀÈ ¨ò § vv®Ûv¨ §v® çò ®ƛ

workshops op de plank. Cyber Central kan putten uit de ervaring opgedaan bij een stichting met dezelfde initiatiefnemers: IoT Academy. Die streeft naar het stimuleren van innovatie met behulp van Internet of Things-oplossingen. Sinds de oprichting in 2016 zijn er 110 evenementen georganiseerd, waarin 183 bedrijven en 2.750 deelnemers hebben geparticipeerd. Naast de initiatiefnemers heeft Cyber Central ook het onderkomen van het stichtingsbureau gemeen met IoT Academy: RDM Innovation Dock in Rotterdam. In de machinehal van de voormalige RDM-werf zit RDM Makerspace, de broedplaats voor creatieve en innovatieve bedrijven, en start-ups. Deze collectieve aanpak staat ook Cyber Central voor ogen. Wijzer ”Met de workshops van Cyber Central willen we bereiken dat bedrijven transparanter worden naar elkaar over hun cyberbeveiliging”, zegt Erik Remmelzwaal, directeur van DearBytes, een cybersecurityspecialist die sedert begin dit jaar deel uitmaakt van de KPN-organisatie. ”We worden er allemaal wijzer van wanneer we informatie gaan delen over hoe een hack heeft kunnen plaatsvinden en welke lessen er zijn geleerd. De weten regelgeving zou ook wat verder mogen gaan dan alleen de meldplicht datalekken. Als je toch verplicht wordt in de openbaarheid te treden, laten we er dan ook SAFETYWIJZER 2018

BEELD: PETE LINFORTH

allemaal iets van leren. Dus laat weten hoe je dergelijke incidenten voor de toekomst denkt uit te sluiten.” Groot en klein Volgens de DearBytes-directeur kennen in principe alle organisaties, groot en klein, zwakheden in de beveiliging van hun digitale voorzieningen. Maar bij grotere bedrijven is men met meer middelen en mensen vaak verder met het inrichten van escalatieprocessen en het toekennen van verantwoordelijkheden. Verdacht gedrag wordt vaak ook eerder gesignaleerd. Bij mkb-organisaties is die kennis meestal niet voorhanden. Soms hebben ze zelfs geen IT-beheerder in dienst; de werkzaamheden zijn uitbesteed aan een serviceprovider. Daardoor kan een bedrijf worden geïnfiltreerd zonder dat ze het zelf door hebben. Geen software-updates bij OT De kans om met één druk op de verkeerde knop veel schade aan te richten, lijkt groter binnen het industriële domein. Daar leefden IT en OT lange tijd gescheiden van elkaar. Internet overbrugt de kloof. Met de massale uitrol van IoT-projecten is de kwetsbaarheid toegenomen. Netwerksegmentatie verkleint de kans op een snelle verspreiding van de infectie. ”Het ergste is, dat je in de OT-omgeving nauwelijks grip hebt op de IT-componenten”, constateert Remmelzwaal. ”Veel systemen voor de aansturing van een SAFETYWIJZER 2018

productieproces zijn gebaseerd op een bepaalde Windows-versie. In feite zou de leverancier van het systeem moeten zorgen voor regelmatige updates. Dat doen ze niet of pas veel later, want er bestaat een kans dat hun applicatiesoftware dan niet meer werkt. Die zullen ze na het aanbrengen van een patch of update opnieuw moeten testen.” WannaCry Het Cyber Central-initiatief roept op te investeren in het bewustmaken van alle lagen binnen een organisatie. Nu bestaat er nog te veel onbegrip over wat te doen na een incident. Er gaat te veel tijd verloren tussen het waarnemen van de hack en het nemen van acties om de gevolgen op te vangen. De ondernemingsleiding moet het draaiboek daarvoor hebben klaarliggen. ”Wij dachten dat WannaCry een wake-upcall zou zijn”, aldus Remmelzwaal. ”Dat blijkt niet zo te zijn. Directies horen weliswaar over de chaos bij de getroffen bedrijven, maar omdat zij niet zijn gehackt, denken ze dat bij hen de beveiliging goed geregeld is.” Voorbeeldfunctie Ransomware blijft volgens Remmelzwaal voorlopig de grootste bedreiging vormen. Het is volgens hem echter niet zo dat de aanvallen altijd puur op een individueel bedrijf of persoon zijn gericht. CEO-fraude is wel gericht op één persoon binnen een vooraf zorgvuldig geselecteerde

organisatie. ”Vanuit de Verenigde Staten weten we hoe dat in zijn werk gaat”, aldus Remmelzwaal. ”Hier horen we er minder over, maar het kan zijn dat bedrijven daar ook liever niet over praten vanwege de angst voor reputatieschade.” Het grootste gedeelte van de aanvallen is breed van opzet. Het is puur toeval dat iemand binnen een bedrijf een verkeerd linkje aantikt. De gevolgen zijn echter snel binnen de gehele organisatie merkbaar. Volgens sommigen is het onbegonnen werk om je ertegen te wapenen. Daar denken de partijen binnen Cyber Central toch anders over. Remmelzwaal: ”Leidinggevenden hebben een voorbeeldfunctie bij het zorgvuldig omgaan met IT-hulpmiddelen. Bijvoorbeeld als het gaat om het schoonhouden van de werkplek of het consequent afsluiten van een systeem, het scheiden van privé- en zakelijk gebruik van IT-voorzieningen en het maken van de juiste afwegingen bij het opslaan en verzenden van vertrouwelijke bedrijfsdata via publieke clouddiensten als Dropbox. Ik begrijp dat veel mensen wachtwoorden en het telkens wijzigen daarvan lastig vinden. Tenzij organisaties op grote schaal met tokens gaan werken, zijn wachtwoorden wel noodzakelijk. Wij adviseren om in plaats van letters en tekens, zinnen te gebruiken. De lengte van een toegangscode bepaalt de sterkte.” WWW.CYBERCENTRAL.NL 29

BEDRIJFSPROFIELEN Maak hieronder kennis met de sponsoren die deelnemen aan het Safety event 2018 op 8 mei 2018.

ABB b.v. Postbus 301, 3000 AH Rotterdam Tel: +31(0)88 2600 900 web: www.abb.nl/low-voltage e-mail: contact.center@nl.abb.com ABB is een vooruitstrevende technologieleider op het gebied van laag- en middenspanningsproducten, power grids, industriële automatisering, robotica & motion. Met maar liefst 125 jaar ervaring op het gebied van in-

D&F Consulting BV Stadionstraat 32, 4815 NG BREDA tel: (076) 504 30 40 web: www.denf.nl e-mail: info@denf.nl Aan het einde van een werkdag wil iedereen veilig en gezond naar huis. Desondanks stellen we ons voortdurend bloot aan allerlei vormen van gevaar. Veiligheid §³ÃÈ ÀÃ Èò ® vv® v Èƛ Ǫ$ ¨½È ® ËÃÈÀ ³

elobau Benelux BV Europalaan 28d, 5231 BC ‘S-HERTOGENBOSCH tel: (073) 210 03 99 web: www.elobau.com e-mail: benelux@elobau.com Deze Duitse fabrikant van Sensoren, Operator Controls, Niveaumeting & Machineveiligheidsproducten onderscheidt zich door met haar klanten mee te denken en op maat gemaakte producten te bieden. Naast een

novatie, richt ABB zich nu op de toekomst van industri ¨ Èv¨ Ã À ® ® Ã È ÀòÛ ® §Àv È v È À energie- en industriële revolutie 4.0. ABB is actief in meer dan 100 landen en heeft circa 136.000 medewerkers. www.abb.nl

veiligheid op een duurzame manier te verbeteren met als ultiem doel het volledig voorkomen van incidenten. ò Ǫ$ vv¨È Ë á½ ÀÈ Ã ³½ È Ûv® v ® Û ¨ ƛ `ò ¨½ ® Ë ³ ËÜ v ® Ã ® Û ¨ ÃÈvvÈ te brengen en te houden, zodat uw mensen veilig kunnen werken en u daarnaast voldoet aan relevante weten regelgeving. Indien gewenst ontwerpen we kant en §¨vÀ ³½¨³ÃÃ ® ® ® §Ë®® ® Üò Ë ¨ ® ® ÈÀv ® ® om de veiligheid in uw organisatie te borgen. Ook voor ½ ÀÃ³³®Ã ÀÈ ï À ® ® §Ë®È Ë ò ³®Ã È À Èƛ 9 È ® ³®v v®§ ¨ò§ §vÀv§È À ® È ½vÃÃ Û³³À Û ¨ §ò§ ® Ü Ãv ® È Ë Ü ¨§ ³½¨³ÃÃ ® È ÃÈ ò uw situatie past. Bespreek uw vraagstukken op het gebied van machineveiligheid, procesveiligheid en veiligheidsmanagement en -cultuur in onze stand of vraag advies aan onze Safety Doctors. www.denf.nl

³Ûv® Àò§ ® v¨Èò À³ ® ÃÈv® vvÀ ½À³ Àvv Àv ® Û³³Àv¨ §¨v®ÈÃ½ ï § ³½¨³ÃÃ ® ®Ɯ Û³³À ® grote verscheidenheid aan toepassingen in de induÃÈÀ Ɯ ò vv® È ¨ Û À½v¨ Èƛ Dit jaar is er volop nieuws vanuit elobau, we zien u Àvv Èò ®Ã È ® ® À ® Û ®È O $ Sfƛ

Balluff b.v. Europalaan 6A, 5232 BC ‘S-HERTOGENBOSCH tel: (073) 657 97 02, fax: (079) 657 97 86 web: www.balluff.nl e-mail: info.nl@balluff.nl Balluff is een erkend partner in sensoroplossingen en -systemen in de industriële automatisering. Een wereldspeler van formaat met vestigingen in 65 ¨v® ®ƛ v¨¨Ë ÃÈvvÈ Û³³À §¨v®ÈÃ½ ï § È³Èvv¨³½¨³ÃÃ ® ®Ɯ ½ ÀÃ³³®¨ò§ ® Ã§Ë® v Û ÃƜ È Ë ÈË®tende service. Specialist op het gebied van objectdeÈ È Ɯ ® ËÃÈÀ ¨ ®È ï vÈ ƪ òÛ³³À ¨ L$* ƫƜ niveau- en drukmeting van vloeistoffen, industriële netwerken en connectiviteit, IO-Link, Safety, weg- en afstandmeting en vision.

EKB `ò§ À ÀÜ ůŭƜ ŭŵŰŴ :S _ L`ì3 tel: (0251) 26 19 20 Ü Ɲ ÜÜÜƛ § ƛ®¨ ưv ¨Ɲ ® ³ǩ § ƛ®¨ EKB is een multidisciplinaire systeem integrator met de focus op industriële automatisering. Met meer dan 200 Ü À§ ÀÃ Û ÀÃ½À ³Û À Ûò ¨³ vÈ Ã È 3 innovatieve automatiseringsoplossingen binnen de proces- en maakindustrie. Een hoogwaardig kwaliteitssysteem conform CSIA en gedegen projectmanagement maken EKB een betrouwbare partner. Daarnaast is EKB ook uw partner op het gebied van machine safety. Onze safety consultant is CMSE© ge ÀÈ ï À ® §v® Ë v Û Ã À ® ³Û À v¨¨ ÛÀvv ÃÈË§§ ® met betrekking tot machineveiligheid.

EUCHNER (Benelux) BV Postbus 119 NL - 3350 AC PAPENDRECHT T +31-(0)78-615 4766 F +31-(0)78-615 4311 e-mail: info@euchner.nl web: www.euchner.nl EUCHNER is ruim een halve eeuw actief in de industriële automatisering. EUCHNER ontwikkelt hoogwaardige kwaliteitsproducten die doen wat ze horen te doen en hun weg vinden in uiteenlopende industrieën over de hele wereld. Betrouwbare apparatuur zorgt voor ononderbroken pro Ë È ® ½À³ ÃÃ ®ƛ ¨§ ¨³ vÈ ÛÀvv È ³ çò® ® Ã½ ï § ®v À ® ® V (: L È È ® § ® de kennis in huis om voor elke situatie een praktische, duurzame en doeltreffende oplossing te vinden. EUCHNER heeft de visie en ervaring. En nog veel meer.

SAFETYWIJZER 2018

Festo Schieweg 62, 2627 AN DELFT tel: (015) 251 88 99, fax: (015) 261 10 20 web: www.festo.nl e-mail: sales.nl@festo.com Festo is gespecialiseerd in de automatisering van ”Motion in Control”-processen in verschillende industrieën ® Ü³À È Ü À ¨ Üò Û ÀÈ ®Ü³³À ® ŭųŲ ¨v® ®ƛ De ambitie van Festo is om als innovatieve partner,

Fusacon B.V. Vogelenzangseweg 20, 4124 AS HAGESTEIN tel: (0347) 35 25 19, fax: (087) 784 35 20 web: www.fusacon.nl e-mail: info@fusacon.nl ®§È ® ®® ® ËÜ Àò ³³§ Û ÀÃ ¨¨ ® ³Û À machineveiligheid en PL/SIL? ( È Ë ³ È È ½Àv§È Ã ½¨ ®ÈvÈ Ûv® alle weten normeisen?

Inrato International Joh. Postweg 4, 8309 PE TOLLEBEEK tel: (085) 273 67 50, fax: (085) 273 67 60 web: www.inrato.com e-mail: info@inrato.com *®ÀvÈ³ *®È À®vÈ ³®v¨ƞ Ã§Ë® Ɯ ð á ¨ ® v¨Èò ³½¨³ÃÃ ® ® ³½ vvÈƛ

klanten in staat te stellen hun concurrentiekracht te verhogen door verregaande samenwerking op het ge Ûv® À ư ® ® À ® Ûv® ÃÈvv® v ® Ã ® ò È ³®ÈÜ À½ ® Ûv® ® ËÜ v ® Ãƛ ³³À ³®È ®Ë ®®³ÛvÈ È $ ÃÈ³ ® vÃÃ³ÀÈ ®È Ûv® ÀË ůŬƛŬŬŬ vÈv¨³ ËÃ ½À³ Ë È ® ® È çò vËÈ³vÈ Ã À ® Ã³½¨³Ãsingen op maat voor meer dan 200 industriële sectoÀ ®ƛ ( È Ë È À ®ÃÈ ®½v§§ È ÛvÀ ÀÈ Ûv® v Û Ã en dienstverlening op ontwerpgebied tot en met logistieke en technische ondersteuning, en van services voor installatie en onderhoud tot en met training en ³½¨ ® Ûv® ³½ ÀvÈ³ÀÃ ® È ® ƛ

$ËÃv ³® ƛ_ƛ §v® Ë À ò ¨½ ®Ơ kò ¨ Û ÀÈ ³® ÀÃÈ Ë® ® vv® ® ËÃÈÀ ¨ ÀòÛ ® ³½ È Ûv® Ë® È ³® ¨ Û ¨ ® v ® Û ¨ ƛ OÈ Ã À organisaties gebruiken onze grondige expertise en ¦vÀ ®¨v® ÀÛvÀ ® ƛ $ËÃv ³® ƛ_ƛƜ VÜ 3 ®® ÃIvÀÈ® ÀƠ _³³À À ® ³ÀvÈ Ɲ ÜÜÜƛ ËÃv ³®ƛ®¨

® Ɯ Û³ ÀÈË Û ¨ ® Ã ®v¨ À ® ÃÈ ® §Ƣ ò *®ÀvÈ³ *®È À®vÈ ³®v¨ Û ® È Ë v¨Èò È ÃÈ v®ÈÜ³³À ³½ ËÜ Û ¨ ÃÛÀvv ÃÈË§ƛ

V ç³ §È ® Ûv§§Ë® ³½¨³ÃÃ ® Û³³À v ® Û ¨ -

`ò çò® Ã½ v¨ Ã À ® ³½ vvÈ Ã® ® Û ¨ Ã³½¨³ÃÃ ® ®Ɯ ½Àv§Èò§ À È ® vvÀ ³³À ¨ vv¨ vvÀ çò®ƛ `ò vv® ® È Û³³À ® vv®½v§ Ã ½ ¨Ü Û³¨ ³ ÈƜ Üò vv® Û³³À ÃÈ ³ ¨ò§ ³½¨³ÃÃ ® Û³³À ÌÜ Ã ÈËvÈ ƛ v®§çò ³®ç ÀÛvÀ ® ® Ã§Ë® çò® ³®ç ³½¨³Ãsingen echter niet alleen praktisch en op maat, ze voldoen ³³§ v¨Èò vv® ¨ ® À È¨ò® ® ® ®³À ®ƛ _Àvv ÀËÃÈ ®Ã ®vvÀ ³ ¨ò§ ® Û³³À ËÜ Ã ÈËvÈ *®ÀvÈ³ *®È À®vÈ ³®v¨Ɯ ³ ËÃ ³½ Û ¨ Ơ

fortop automation & energy control Grote Kranerweerd 53, 8064 PE ZWARTSLUIS tel: (038) 337 27 00 web: www.fortop.nl e-mail: info@fortop.nl fortop is specialist op het gebied van automation en ® À â ³®ÈÀ³¨ƛ ` §ò§ ® Ɯ ®§ ® Ɯ ® ontwikkelen samen met onze leveranciers de beste ³½¨³ÃÃ ® ƛ ?³§ v¨Ã ®³ ® È ÃÈvvÈƛ `v®È ÃÈ³À ® ® ³ ½À³ ¨ ® ®® ® ËÜ ® À À ³ ®ÃÈv¨¨vÈ Ã §Ë®® ® ËÜ ½À³ Ë È ® Àò Ã ³®È ®Ë È È ® ÛvvÀ À ® ®ƛ ³ÀÈ³½ ¨½È ³³À ç ½À³ ÃÃ ® È ÜvvÀ ³À ® ® È Û ÀÃ® ¨¨ ®ƛ

SAFETYWIJZER 2018

Groneman B.V. Postbus 24, 7550 AA HENGELO tel: (074) 255 11 40, fax: (074) 255 11 09 web: www.groneman.nl e-mail: info@groneman.nl ( È Ë ÛÀv ® ³Û À Û ¨ ® Ûv® ËÜ v ® Ã tegen schade en productiestilstand? ` ¨È Ë ËÜ v ® Ã À ® ³ vv®½vÃÃ ®Ƣ Groneman denkt mee, adviseert en assisteert met ontwikkelingen voor de automatisering en verbetering Ûv® ËÜ ½À³ Ë È ½À³ Ãƛ ?®ç v È Û È È ® çò® À È ³½ ÃÈËÀ ® ÃÈ ® §Ɯ v® Àò È ® § ® _ À ® ® ÃÈ ® §ƛ ?®ç §Üv¨ È ÈÃ½À³ Ë È ® Û³¨ ³ ® vv® Ã ® %À³® v® ³³§ vv® ç ç ¨ ÃÈ ¨ÈƝ ÈÀ³ËÜ vvÀƜ ®®³ÛvÈ Ɯ §Ë® Ɯ ³½¨³ÃÃ ® Ã À È ® ð á ¨ƛ : Û³³Àv¨ ® §ò§¦ ³½ Ɲ ÜÜÜƛ À³® v®ƛ®¨

Lenze B.V. Ploegweg 15 5232 BR ’s-Hertogenbosch 073-6456500 web:www.lenze.com e-mail: sales.nl@lenze.com ¨ À v® ųŬ ¦vvÀ ³®ÈÜ §§ ¨ÈƜ ½À³ Ë ÀÈ ® Û À§³³½È Lenze eigen soft- en hardware oplossingen voor de v ® vËÈ³vÈ Ã À ® ƛ 4 ®ç Ã Ü À ¨ Üò È ůűŬŬ ®Ã ® v È ® À v® Ųű ¨v® ®Ɯ È ű ¨³ ÃÈ § Û ÃÈ ® ® ³½ ů ³®ư È ® ®È ® ® ³®ÈÜ §§ ¨È ® ç³ƺ® ų LǪ ®ÈÀvƺÃ ®®³ÛvÈ ve oplossingen op gebied van mechatronica, systeemvËÈ³vÈ Ã À ® ® Èv¨ Ã ÀÛ Ã Û³³À v ® ³ËÜƛ

> 31

L*2$OIL?$* 4 :

Leuze Electronic Ringweistraat 6, 4181 CM WAARDENBURG tel: (0418) 65 35 44, fax: (0418) 65 38 08 web: www.leuze.nl e-mail: sales@leuze.nl

Sv§§ ò ÃÈ ÀÃ ůƜ ŰŴŭų 4 L tel: (085) 222 02 82, fax: (085) 222 02 83 web: www.murrelektronik.nl e-mail: sales@murrelektronik.nl

Omron Electronics B.V. Postbus 582, 2130 AN HOOFDDORP tel: (023) 568 11 00, fax: (023) 568 11 88 web: www.industrial.omron.nl e-mail: omron-nl@eu.omron.com

¨ À v® űŬ ¦vvÀ ÃÈvvÈ 4 Ëç ¨ ÈÀ³® Ü À ¨ Üò Û³³À ®®³ÛvÈ ® í ®È Ã ®Ã³Àư³½¨³ÃÃ ® ®ƛ Onder het motto “smart sensor business” hebben we in Ü³³À ® Ãv ® ÛvÈ ÜvÈ ³®Ã ³® ÀÃ Èƛ ` ® ³® À È ® È vÀ ÀÜvvÀ ³½ È

*® ® ËÃÈÀ ¨ vËÈ³vÈ Ã À ® ÃÈ ® § Ü³À È _ ¨ ư ÃÈ ® § È ® ³³ ¨ ÈÈ À Ã À Û ®ƛ ?½È ư v¨ Ã À ® Ûv® ®Ã ® v ® ® È À ® ¨v® Àò § ½¨vvÈÃ ®ƛ 9 È ³®ç Ã¨³ v® ƷOÈvâ ³®® È Ƹ ¨Ë ÃÈ À ® Üò ®vvÀ ÜvÈ vÀ§È ®³ È ® ³®ÈÜ §§ ¨ ® Üò Ü ¨ ³³À v ư

Ûv® VO *4*SfƜ II4* S*?: 3:?`ư(?` ® O L_* ® v§ ® ç³ ³®ç §¨v®È ® ÃË ÃÛ³¨ È ³®ç ³½È Ã Ã ®Ã³À ® Û³³À È È ® Û ¨ ƛ

È ®®³ÛvÈ Û ³½¨³ÃÃ ® ® ® ç³Ü ¨ v È Û Û ¨ ƪIÀ³ï Ãv ƫ v¨Ã ³³§ ½vÃÃ Û Û ¨ ³ ËÜ ®ÃÈv¨¨vÈ ®ÈÀvv¨ ® §³ÃÈ ® Ã½vÀ ® ³½ È ³ËÜ ®ƛ

$ Sf Ǫ L? ?S* Oƛ `ò ¨ Û À ® ³½¨³ÃÃ ® ® ³ ËÜ vư ® ½À³ Ã È Ã À ®Ɯ ®vv ¨³³Ã ® ³Û À ¨ § È ®Ɯ È vÀ³® ® ®È ÀvÈ ÈËÃÃ ® Û ¨ Ã ÃÈËÀ ® ® ÃÈv® vvÀ v ® ÃÈËÀ ® ƛ

Inspectie SZW Postbus 90801, 2509 LV Den Haag tel: (0800) 51 51 web: www.inspectieszw.nl e-mail: https://www.inspectieszw.nl/contact/

Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB DELFT È ¨Ɲ ƪŬŭűƫ ŮŲŵ Ŭŭ ŴŬƜ váƝ ƪŬŭűƫ Ųŵ ŬŮ Ŭų web: www.nen.nl e-mail: industrie&veiligheid@nen.nl

Pilz Nederland Postbus 186, 4130 ED VIANEN È ¨Ɲ ƪŬůŰųƫ ůŮ ŬŰ ųųƜ váƝ ƪŬůŰųƫ ůŮ ŬŰ Ŵű web: www.pilz.nl e-mail: info@pilz.nl

*®Ã½ È Ok` Ã È³ ç È ³Ë À ³½ ½À³ Ë ÈÜ È ư Û ® ƛ ( À ò vvÈ È ³ ½À³ Ë È ® ÀË §È Ü³À ® ® ½À³ ÃÃ ³® ¨ Ã ÀƜ ® È ò ç³® À v ® ÃƜ ½ ÀÃ³³®¨ò § Ã À ® Ã ¨ ®Ɯ ¨ È ®Ɯ ÀË§v½½vư ÀvÈËËÀƜ ÀË§ÛvÈ ® Ûv® ®Û³Ë Û³À ® á½¨³Ã Û ư ¨ vÈ À ¨ƛ Ã ® vv® ç ½À³ Ë È ® çò ® ư ÃÈ ¨ Ɯ ¨ ® ÛvÃÈ ® ËÀ³½ Ã ½À³ Ë ÈÀ È¨ò ® ®Ɯ çò ® ³ ç È ® `vÀ ®Ü È Ã¨Ë È ®ƛ v À §v®È Ã À Û Àv®ÈÜ³³À ¨ò § Û³³À vÈ ½À³ Ë È ® vv® È `vÀ ®ư Ü È Ã¨Ë È Û³¨ ³ ®ƛ

: :Ɯ ®³Àv¨ ÃvÈ ® ®³À ® : : ³® ÀÃÈ Ë®È ® : À¨v® È ®³Àv¨ ÃvÈ ½À³ Ã ® Û ÀÈ ®Ü³³À È Àò Û ® ® ½vÀÈò ® ò *O?Ɯ ư : 4 ® * ƛ Ã½Àv§ ® Ü³À ® ³½ ÃÈ ¨ ³½ Û Àç³ § Ë È vÀ§È ³ v¨Ã Üò Ã ®v¨ À ® vÈ v Ã½Àv§ ® ®³ çò ®ƛ ¨¨ ¨v® ® ½vÀÈò ® Ü³À ® Ë È ®³ ¨ È ® ®ƛ ç v Ã½Àv§ ® §³ ® ³½ vÃ Ã Ûv® ³®Ã ®ÃËÃ È³È ÃÈv® ® Ü³À ® ÛvÃÈ ¨ ® ® ³ư Ë ®ÈƜ ç³v¨Ã ® ®³À ³ ® À È¨ò ®ƛ

I ¨ç Ã ® È³³®vv® Û ® Ɯ ®®³ÛvÈ Àò ® ® Ëư ÃÈÀ ¨ vËÈ³vÈ Ã À ® ÃÈ ® §ƛ ¨Ã á½ ÀÈ ® Û ¨ ư Ûv® ®ÃƜ v ® ® ¨ Ë È I ¨ç Ü À ¨ Üò §¨v®È À È ³½¨³ÃÃ ® ® Û³³À v¨¨ ® ËÃÈÀ ¨ Àv®ư Ãƛ `ò ® È³Èvv¨³½¨³ÃÃ ® ® ® Û Ë ¨ çò ® v ÃÈ ƛ ( ÀÈ³ ³À ® ®®³ÛvÈ Û ½À³ Ë È ® ® ® Ë È À ®ÃÈ ®½v§§ È ³½ È Ûv® ½À³ư Ã³½È v¨ ÃvÈ Ɯ ÃÈËÀ ® ÃÈ ® §Ɯ vv® Àò È ® §Ɯ ³®ÃË¨Èv® âƜ ® ® À ® ® ÈÀv ® ® ®ƛ I ¨ç Ã vÀ§Èư ¨ À ® ¨v® Àò §ÃÈ ¨ ® Ûv® ® ËÃÈÀ ¨ vËÈ³vÈ Ã À ® Ɯ ³® Àç³ § ® È ®³¨³ ƛ

?À³®Ɯ ® Ûv® ƹÃ Ü À ¨ Ã vÀ§È¨ ÀÃ ³½ È Ûv® ® ËÃÈÀ ¨ vËÈ³vÈ Ã À ® Ɯ È Û ¨ ÃÃâÃÈ ư ® ÀË §v§ ® Ûv® v¨¨ À® ËÜÃÈ Ã ®Ã³Àư ® ÃÈËÀ ® ÃÈ ®³¨³ ÜvvÀ ò ³®ç Û ¨ Ã³½¨³Ãư Ã ® ® çò ® vÃ À ³½ *:IVSƜ 4?%* Ɯ ?VSIVS Ǐ O ư

SAFETYWIJZER 2018

PHOENIX CONTACT B.V. Hengelder 56 6902 PA Zevenaar (0316) 59 17 20 sales@phoenixcontact.nl www.phoenixcontact.nl

Sick BV Postbus 186, 3720 AD BILTHOVEN tel: 030 204 40 00, fax: (030) 229 39 94 web: www.sick.nl e-mail: info@sick.nl

I ³ ® á ³®Èv È Ã ® Ü À ¨ Üò v È Û v À §v®È Ûv® ³½³® ®È ®Ɯ ÃâÃÈ ® ® ³½¨³ÃÃ ® ® Û³³À ¨ §ư ÈÀ Ã ® ® À ® Ɯ ¨ §ÈÀ³® v ® vËÈ³vÈ Ã À ® ƛ ( È ÛvÀ À vÃÃ³ÀÈ ®È È ®®³ÛvÈ Û ³½³® ®ư

_ ¨ Û³³À v¨¨ Ãƛ ³½¨³ÃÃ ® §³È Ûv® O* 3ƛ *® vËÈ³vÈ Ã À ½À³ Ë È ư ® ¨³ ÃÈ § ÃâÃÈ ® Ã È Û ³® Ûv¨ư ® ½ ÀÃ³³®Ã Û ¨ ® È³½½À ³ư À È Èƛ O* 3 ¨³³½È Û³³À³½ ® È ³®ÈÜ §§ ¨ ® ® ½À³ Ë ư À ® Ûv® ® ËÜ È ® § ® ® ½À³ Ë È ® Ü ¨§ È

È ® ç³v¨Ã ³ Ë¨v À vv®Ã¨Ë È§¨ ®Ɯ ½À ®È½¨vvÈ§¨ ư ® ® ³®® È³À ®Ɯ §v ¨vv®Ã¨Ë ÈÈ ®¨³ ® Ë¨½ư ¨ ® Û³³À ®ÃÈv¨¨vÈ ƛ ¨ §ÈÀ³® Ã ®È À v Ã ® Û³ ® ®Ɯ vËÈ³vÈ Ã À ® ÃÃâÃÈ ® ³½ vÃ Ã Ûv® È À® È ® ` À ¨ ÃÃƜ Û ¨ ÃÃâÃÈ ® Û³³À ®ÃƜ v ® ® vÈvƜ ³Û ÀÃ½v®® ® Ã Û ¨ ® ® Ã³ Èư ÜvÀ ½À³ ÀvvƺÃ ® È³³¨Ã ® ®ÃÈv¨¨vÈ ËÀÃƜ ÀË ư § ÀÃ ® v À §v®È ® Ûv® v½½vÀvÈ ® ® Ë È À § Ëç ³ ¨ò § ƛ

Ü À§ Û ¨ À v§ ®ƛ O* 3 Ã ³³§ ËÜ ½vÀÈ® À Û³³À À Ã ³v®v¨âÃ ÃƜ È ³½ÃÈ ¨ư ¨ ® Ûv® Û ¨ Ã ³® ½È ® ® ½À³¦ Èv®v ®È Èƛ ƛÛƛ ³®ÈÜ À½Ɯ ®ÃÈv¨¨vÈ ® Ûv¨ vÈ ƛ $ ¨¨³³Ã ® ÈÀ³ËÜ vvÀ Ã ®v¨ À ® ® À v À ®Ɯ vvÀ Àvv È È ³ ò O* 3 Ã ®Ã³À ® ½À³ ÃÃ ® Ã® ¨¨ À ® ÈÀ³ËÜ vvÀ À v§ ®Ɯ Ã ®Ã³À ® ³®È ®Ë È È Ûv® ½À³ Ë È ½À³ ÃÃ ® Üv§ ® ® Ã ®Ã³À ® ư Àò Ã³® Ûv¨¨ ® Û³³À§³ ®ƛ

Schmersal Nederland B.V. 4³À ®ÈçÃÈÀvvÈ ůŭƜ ůŴŰŲ _ ( L L`ì 3 tel.: (0341) 43 25 25, fax: (0341) 42 52 57 web: www.schmersal.nl en http://www.schmersal.net e-mail: info-nl@schmersal.com

Schneider Electric Taurusavenue 133, 2132 LS HOOFDDORP tel: (023) 512 41 24, fax: (023) 512 41 16 web: www.schneider-electric.com/nl O ® À ¨ ÈÀ Ã Ü À ¨ Üò Ã½ v¨ ÃÈ ³½ È ư Ûv® ® À v®v ®È ® ½À³ ÃvËÈ³vÈ Ã ư À ® ƛ ` ¨½ ® ³®ç §¨v®È ® È È À ® Ûv® Ë® ® À ³½ ® Û ¨ Ɯ ÈÀ³ËÜ vÀ Ɯ í ®È ® ËËÀçv v® Àƛ ?®ç È ®³¨³ ®Ɯ Ã³ ÈÜvÀ ® ®ÃÈ ® ¨³½ ® Ë È ® Ûv® ®Û³Ë ÃÈ Ã v§ ư ¨vvÀÃ È³È ® È ÃÈ ³½¨ á ³½ ÀvÈ ³® ¨ Ãâư ÃÈ ®ƛ ( À Û À È À ® Ü v® À ÜvvÀ³½ ³® À® ® ® Ë® v È Û È È ® v®v ® ® vËÈ³vư È Ã À ®ƛ ?®ç ƹ ³®® È ƺ ³½¨³ÃÃ ® ® ³® ÀÃÈ Ë® ® ³ƛvƛ ÃvÀÈ È ÃƜ vÈv ® Èv¨ Ã À ® ƛ ³OÈÀËáËÀ Ã ³®Ã ³½ ®Ɯ ®È À³½ Àv ¨ *³S ÃâÃÈ ư vÀ È ÈËËÀ ® ½¨vÈ ³Àƛ ³OÈÀËáËÀ Û À À³³È ÜvvÀ Ûv® Û ¨ Ɯ ÈÀ³ËÜ vvÀ Ɯ í ®È Ɯ ËËÀçvv ® Û À ³® ® ƛ ³OÈÀËáËÀ ư Ü À§ÃÈ ¨¨ È ³®ÈÜ §§ ¨ ® ® ® *³SƜ ³ ¨ ÈâƜ Ã ®Ã ® Ɯ ¨³Ë Ɯ v®v¨âÈ Ã ® â ÀÃ ËÀ Èâ ³ *®®³ÛvÈ ³® vÈ Û Àâ 4 Û ¨ È vÀv® À ®ƛ vvÀ ò ³À ® ³®® È IÀ³ Ë ÈÃƜ ³®ÈÀ³¨Ɯ ® ½½ÃƜ ®v¨âÈ Ã Ǫ O ÀÛ Ãƛ ³OÈÀËáËÀ Ã ® ç È ® À v® ŰűŬƛŬŬŬ ®ÃÈv¨¨vư È ÃƜ È ³® ÀÃÈ Ë® ® Ûv® ŵŬŬŬ ÃâÃÈ ®È ÀvÈ³ÀÃƜ ® vvÀ È È À v® ® ¨¦vÀ v½½vÀvÈ ® ® Û À ® ® Àv Èƛ ò O ® À ¨ ÈÀ ®³ ® Ü ÈƝ 4 *Ã ?®ƛ

O ÀÃv¨ : À¨v® Ã Ã½ v¨ ÃÈ ³½ È Ûv® v ® ư ® ½À³ Ë È Û ¨ ƛ `ò ® Ë ® Ë Èư ÃÈ § ® v Û Ã ® ® ®®³ÛvÈ Û ½À³ Ë È¨ò ®ƛ ( È ¨ Û À ® Ã½À³ Àvv ÃÈvvÈ Ë ÈƝ ư O ÀÃv¨ Û ¨ Ãư ® vËÈ³vÈ Ã À ® Ã ³½³® ®È ® ư ¨v® ½v® ¨Ã v§ ¨vvÀÃ ® Û ¨ ÃÃâÃÈ ® ư `v ® ³À ® ³ ÀÃ ư OvÈ v ® v Ã À ® ® ư S v®® L_O v ® v Ã À ® ®

> SAFETYWIJZER 2018

BEDRIJFSPROFIELEN

SGS Nederland B.V. I³ÃÈ ËÃ ŮŬŬƜ ůŮŬŬ OIì3 :*OO tel: 088-2143333 web: www.sgs.nl e-mail: nl.ndt.sales@sgs.com SGS Nederland B.V. behoort tot de internationale SGS groep, wereldleider op het gebied van inspecÈ Ɯ ³®ÈÀ³¨ Ɯ v®v¨âÃ ® ÀÈ ï À ® ƛ ?®ç ³À v® satie staat bekend als de global benchmark voor kwaliteit en integriteit.

S I9 *® ® ËÀÃ Ǫ Û Ã ËÀÃ Wilmersdorf 9 7327 AC Apeldoorn T +31 (0)88 220 14 06 web: www.tcpm.nl e-mail: tcpm@tcpm.nl

Teleson B.V. Nevadadreef 26 3565 CB Utrecht 030-2631000 e-mail: sales@teleson.nl www.teleson.nl

S I9Ɲ ËÜ § ®® Ã½vÀÈ® À Û³³À ® ËÃÈÀ ¨ Û ¨ ?®ç ÀÛvÀ ® Û ¨ Ã§Ë® ® ® v¨ ¦vÀ ® ³® ÀÃÈ Ë® ® ® È Û ³½¨³ÃÃ ® ® ³½ È Ûv® v ® Û ¨ Ɯ Û ¨ Ã ÃÈËÀ ® ®Ɯ á½¨³-

S ¨ Ã³® Ã v¨ È ®Èv¨¨ ® ¦vÀ ® Ã½ v¨ Ã À ® v ® Û ¨ ƛ `ò v§ ® Û ¨ È³ ½vÃÃ ® ® Û ¨ À ® ÈÀ³ËÜ vvÀ Àƛ O v§ ¨ ³®Ã ® Û³³À Ã½ v¨ ÃÈ Ã v Û ÃƜ §¨v®ÈÃ½ ï § ³½¨³ÃÃ ® ®Ɯ Ãv½¨ Ã ³ -

O%O ³® À ³Ë È Ü À ¨ Üò ® ® ÈÜ À§ Ûv® vƛ ŮŬŬŬ §v®È³À ® ® ¨v ³ÀvÈ³À v È À v® ŵŬƛŬŬŬ Ü À§® ÀÃƛ ¨Ã vÀ§È¨ À ® Üò ®ÃÈ ® §Üv¨ È ÈƜ Û ¨ ® ½À³ Ë È Û È È Û³À À ®Ɯ À Ã ³ƺÃ Û À ® À ®Ɯ ËËÀçvv Àò ÃÛ³ À ® ÃÈ Ë¨ À ® ® §¨v®È ³® ÀÃÈ Ë® ® ® ® Ü À ¨ ÜvvÀ ® À ¨ Û ® ÃÈ Ã ³½¨ á À Ü³À Èƛ O%O Ã §È ³Û À Ã§Ë® ® ÀÛvÀ ® ³ ½À³ Ë ®È ® ® ½³ÀÈ ËÀÃ È ³® ÀÃÈ Ë® ® ò È ưÈÀv¦ È Ûv® ½À³ Ë È ® Ûv¨¨ ® ³® À v ® À È¨ò®ƛ vvÀ®vvÃÈ Ã O%O ® À ÃÈÀ À :³È ï ³ â Û³³À È Ë ÈÛ³ À ® Ûv® %ưÈâ½ ³® Àç³ § vv® òÃư ® Ü À§ÈË ® È Ûv¨ ÛvvÀ Û³³À ½ ÀÃ³® ® Ûv® À v® À È Àƛ ®ÃÈ ® Ûv® O%O ³ÛvÈÈ ® ³® À v® À Ɲ ƥ Û Ã ưvÀ§ À ® Ã½À³ Ã ƥ ³® ³À È ÈÃ ³³À ¨ ® ƥ Sâ½ ³ § ËÀ ® ƥ ³³À ¨ ® È ® Ã ³ÃÃ ÀÃ ƥ L Ã ³v®v¨âÃ ® ư ³³À ¨ ® ƥ ³³À ¨ ® ® ³ ³½ÃÈ ¨¨ ® ÀË § ÀÃ v® ¨ ® ƛ

Ã Û ¨ Ɯ À Ã ³ ³³À ¨ ® ® ® vÀ Ã ¨ ®ƛ :vvÃÈ ³®ç Û ¨ Ã§Ë® ® ® Üò ³³§ Ûv§§Ë® ® ® ÀÃ ® ½À³¦ Èv®v ÀÃ ® ®ÃÈƛ ç³ § ³®ç Ü Ã È È ½ƛ®¨ Û³³À À ® ³ÀvÈ ³ ¨ ÛÀò ¨òÛ ® È ® Ûv® ³®ç v Û Ã ËÀÃ ŬŴŴ ŮŮŬ ŭŰŬŬƛ

Ü³³® ÃÈ Û³³ÀÜvvÀ ®ƛ S ¨ Ã³® Ã ³í ¨ Û ÀÈ ®Ü³³À ® Ûv® ³® À v® À * 9 Ov Èâ OÜ È ÃƜ IÀ³È ® O? Ov Èâ O³¨ËÈ ³®Ãƛ `ò çò® À v® ® Ü³® ¨ Û Àv® Àƛ

Tele Radio Benelux Postbus 24008, 2490 AA DEN HAAG tel: (070) 419 41 20 web: www.teleradio.nl e-mail: info@teleradio.nl

Turck B.V. I³ÃÈ ËÃ ŮŵųƜ ŴŬŬŬ % k`?44 tel: (038) 422 77 50 web: www.turck.nl e-mail: info@turck.nl

S ¨ Lv ³ ³®ÈÜ §§ ¨È ® ½À³ Ë ÀÈ Ë® Û ÀÃ ¨ Ɯ Àvv ¨³ç v ÃÈv® Ã ÃÈËÀ ® ® Û³³À ® ËÃÈÀ ¨ vv® ÀòÛ ® ® ® ÃÈËÀ ® ®ƛ ?®ç ½À³ Ë È ® çò® Ë® Û ÀÃ ¨ È³ ½vÃ vvÀ ® v¨Ã ® ® : À¨v® Û³³Àç ® Ûv® È ³í ¨Ɯ áÈ À® ÀÈ ï À O*4ů ® I¨ Û ¨ Ã® Û vËƛ S ¨ Lv ³ ç È ÀË § ÀÃÛ ¨ ®ÈÀvv¨ƛ 9 È À³ ËËÃÈ ® ÈÀ³ËÜ vÀ ÃâÃÈ ® ® vÛv® À Ã³ ÈÜvÀ Û³³À ®Û³Ë ®ÃÈv¨¨vÈ Ɯ ³ vÈ Ûv® ð á ¨ È È ® ®ÃÈ ¨ vÀ ÀË §Ã½vÀv È ÀÃƛ ?®ç v ÃÈv® Ã ® ® ® ® Û³³À ¨ ® ³½ È Ûv® ³ ³ÀÈ ® Û ¨ ƛ

SËÀ § Ã ® Ûv® È³³®vv® Û ® v À §v®È ® ³½ È Ûv® ® ËÃÈÀ ¨ vËÈ³vÈ Ã À ® ƛ 9 È ÀË ŰűŬŬ Ü À§® ÀÃ ® ůŬ ¨v® ®Ɯ Û ®v¨Ã Û À§³³½ ½vÀÈ® ÀÃ ® ŲŬ v® À ¨v® ® çò® ³®ç Ã½ v¨ ÃÈ ® v¨Èò È òƛ ¨Ã Ã½ v¨ ÃÈ ® Ã ®Ã³ÀưƜ Û ¨ ËÃưƜ vv®Ã¨Ë Èư ® ®È À v È ®³¨³ ® Û ®v¨Ã Ov ÈâƜ Ëv®ưv ® ®È À v Ã ƪ(9*ƫ ® L$* ÃâÃÈ ®Ɯ È SËÀ § í ®È ³½¨³ÃÃ ® ® Û³³À v À §Ãư ® ½À³ ÃvËÈ³vÈ Ã À ® ® Û À ³³ È Ã § vvÀ ® í ® â Ûv® ËÜ v ® ÃƜ ®ÃÈv¨¨vÈ Ã ® v À § ®ƛ Sò ®Ã È ® ® À ® Û ®È O $ Sf çv¨ SËÀ § ÃÈ v ÈË ¨ ® ®®³ÛvÈ Û Ov Èâ ³½¨³ÃÃ ® ® ³®ÃÈÀ À ® ® Ãv ® È Ë ÃÈ ³ ¨ò§ ® Û³³À ËÜ v½½¨ vÈ Ã½À § ®ƛ

SAFETYWIJZER 2018

Unique Safety Products _v® ƺÈ (³ ÃÈÀvvÈ ŰƜ ŮŲŲű 24 4 *O`ì 3 tel: (010) 822 44 00, fax: (010) 822 45 00 web: www.uniquesafetyproducts.com e-mail: sales@usp-online.nl

VGB Beheer B.V. Slakweg 49 7011 EW Gaanderen 0315-324215 / 06-53736374 web: www.vgbbeheer.nl, www.remotelototo.nl e-mail: info@vgbbeheer.nl

Unique Safety Products is leverancier van kwalitatief hoogwaardige veiligheidssystemen voor de Nederlandse ® ËÃÈÀ ƛ ?®ç ½À³ Ë È ® çò ® È ÃÈ È³È À v® 1.000.000 handelingen en ontworpen voor jarenlang probleemloos gebruik onder de meest zware industriële omstandigheden. Ons productgamma bestaat onder andere uit: veiligheidsschakelaars & interlock systemen (Fortress Interlocks), machine afscherming (Troax), Lockout-Tagout (Master Lock, Brady & Abus), contactloze veiligheidsscha§ ¨vvÀÃ ƪ9 v® ³®ÈÀ³¨ÃƫƜ v Ã¨Ë È À ®È À¨³ §Ã ƪO³ï Ãƫ ® veiligheidslaserscanners (Hokuyo). _³³À 4³ §³ËÈ Sv ³ËÈ ® Üò È Û ®Ã ® È³ Üò website opgezet met een breed assortiment en allerhande informatie betreffende lockout-tagout: www.lockout-tagout-shop.com

Weidmuller Benelux Franciscusweg 221, 1216 SE HILVERSUM tel: (035) 626 12 61 web: www.weidmuller.nl e-mail: verkoop@weidmuller.nl

De innovatie van de unieke remotelototo unit voor nieuwe en bestaande productiemachines gaat verder; met behulp van een zogenoemde I/O link is de remotelototo op afstand te bewaken en:

Weidmüller, uw partner in Industrial Connectivity Wist u dat Weidmüller staat voor prestaties, bekwaamheid en betrouwbaarheid sinds 1850? Het is voor ons ¨v® Àò § vÈ Ë ® È v¨¨ ® ³®ç ½À³ Ë È ® ® ³½¨³ÃÃ ®ư gen kent, maar dat u ook weet wat onze waarden, onze

• is de unit opgebouwd met standaard componenten, ƥ Ã ® ¨ §ÈÀ ® ®³ ò ¨³È³È³ư½À³ ËÀ Û³³À onderhoud, • is de af- en inschakeling gecontroleerd veilig: ‘uit is ook echt uit’.

³³ÀÃ½À³® ® ³®ç Ë¨ÈËËÀ çò ®ƛ `v®È È çò ® ç ³®ư necties die ons uw partner in Industriële Connectiviteit v§ ®ƛ _ À ® ® ® çò ® ®Ã v½½ ¨ò § Ɯ ³®ư Û Àv® À¨ò § À³ Àvv ® ` Î¨¨ À ` À ¨ ƛ Let’s connect.

U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blijft op de hoogte van: • Productinnovaties

• Nieuws

• Leveranciers

• Vacatures

nieuw wsbrief SAFETYWIJZER 2018

Niemand maakte 6 mm veiligheidsrelais Tot nu..

PRODUCT

Nieuws

Relay Technology Designed by PHOENIX CONTACT

FOOD & FARMA TRANSPONDERSCHAKELAAR

Maximale prestaties – minimale afmetingen PSRmini-relais zijn de smalste veiligheidsrelais ter wereld. Met een breedte van slechts 6 mm of 12 mm bieden ze een maximum aan functionele veiligheid. Het uiterst compacte design levert een ruimtebesparing van wel 70% op. Dit wordt mogelijk gemaakt dankzij de nieuw ontwikkelde relaistechniek van Phoenix Contact. De veiligheidsrelais schakelen belastingen tot 6 A, zijn compatibel met veel signaaltransmitters en veelzijdig toepasbaar dankzij toelatingen voor een groot aantal markten over de hele wereld. Bel voor meer informatie +31 316 59 17 20 of kijk op phoenixcontact.nl/psrmini

In de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie wordt vaak onder hoge druk gereinigd met agressieve reinigingsvloeistoffen. Daarom is de CTP vergrendelbare transponderschakelaar er nu ook in Inox. Alle metalen onderdelen die met de ³ Û ® ® vv®Àv§ ® §³ ® çò® Ë È Û³ À ® À³ ÃÈÛÀò ÃÈvv¨ƛ _v®ç ¨ Ã½À § ® Û³¨ ³ È ò vv® Ã À ® Ã Àvv *IŲŵƛ _³³À de kop, de vergrendelingspen, de schroeven en de connector çò® ³³ ÜvvÀ À³ ÃÈÛÀòÃÈvv¨Ã³³ÀÈ ® ÀË §Èƛ Ë ç ® ® È §Ã ¨ çò® Ûv® Û ç ¨Û ÀÃÈ À§È §Ë®ÃÈÃÈ³ ƛ ?³§ Û³³À actuator is deze combinatie van materialen gebruikt. De kop van de schakelaar heeft geen groeven of uitsparingen wat â ® Ã È³ ½vÃÃ ® ³ ¨ò§ vv§Èƛ L$* ưv ÈËvÈ³À §v® È³È ůƛŵŬŬ : Ü³À ® ¨vÃÈ ® Û À À ® ¨ È³ ÃÈv® ƛ k³Ü ¨ È veiligheidsniveau PL e / Cat. 4, als ook de unieke codering van de actuator en OSSD-uitgangssignalen, zorgen ervoor dat aan ¨v® Àò§ÃÈ Û³³ÀÜvvÀ ® Û³³À ³ À® v ® Û ¨ wordt voldaan. De transponderschakelaar is in vier basisuitvoeÀ ® ® Û À§Àò vvÀƝ :³Àvv¨Ɯ áÈ ® ƪ È áÈÀv ® ® Ã§®³½½ ® vv® Û³³Àçò ƫƜ S e ® *:?eƛ ?½È ³® ¨ Ã À ® Û¨Ë È³®È À ® ¨ ® vv® v È Àçò ® çò® À Û ÀÃ schuifgrendels leverbaar. WWW.EUCHNER.NL

SAFETYWIJZER 2018

SIL3-AFSTANDSBEDIENINGEN

VEILIGHEIDSKOPPELING NPHS

9 È Û ¨ Ã§³½½ ¨ ® :I(O ® ³ ®vÈ È vÀ Ã® ¨§³½½ ¨ ® ÃÃÈ § À :I(OưOŲ §v® ¦ ³³§ ½® ËvÈ Ã ÃâÃÈ ® ³® À ÀË§ ÃÈvv® Û³¨¨ Û ¨ ³®È§³½½ ¨ ®ƛ È Ü³À È À §È ³³À ÀÃÈ vv® ½¨Ë çò È ³®È¨Ë È ® Û³³À vÈ ³®È§³½½ ¨ ® ½¨vvÈÃÛ ® Èƛ Û ¨ Ã§³½½ ¨ ® Ã Ã § vvÀ ® ® ½³¨â À Ë ÈÛ³ À ® ƪ:I(Oư ŲưIƫ ® ® ÛvÀ v®È Ûv® Èvv¨ ƪ:I(Oư Ųư9ƫƛ ½³¨â À ÛvÀ v®È È ® ³ ³ÀÀ³Ã Ü ÀÃÈv® ® vÀv® ÀÈ Û ¨ ³³À ® ³½È v¨ Ã À ÀË§ƨÈÀ §ư v® Ã ƛ ç Ë ÈÛ³ À ® Ã Ë ÈÃ¨Ë È ® È ³ ® À ® È ® ËÜ vÀ Ã® ¨§³½½ ¨ ® ÃÃÈ § À :I(OưOŲƛ ò ÃÈ À§ À Èv¨ ® Û ÀÃ vvÈ Û ¨ §³½½ ¨ ® ® ³®È§³½½ ¨ ® Û v È ®È À À ůƨŮưÃ Ë ư Û ®È ¨ƛ ( À ò ¨ò È Èò ®Ã È ¨Ë È ®ƨ³®È¨Ë È ® Ã® ¨§³½½ ư ¨ ® ƨÃÈ § ÀưÛ À ® ® ® ÃÈv® ƛ (v® ò È ÃÈ³½ÃÈ ¨¨ ® ® ³ ³ ½ ÀÃ¨Ë ÈÈ³ Û³ À v È Ã v§ ¨ ® Üv®® À ® È ¨v® À ®³ Ãƛ Èv¨ ® §³½½ ¨ ® Ã È ³ ® À ® È :I(OưOŲ ® ³Ë ÃÃ ® 3OŰƛ v® Àv ® Ü³À È ³ ç §³½½ ¨ ® ® È ¨Ë È ®ƨ ³®È¨Ë È ® È³È ® vá Ë Ûv® ŭŬ vÀƛ % ³³À Ã À ® Ü³À È vv® Û³¨ ®Ɯ È ®v ò ³ À ÀË§§ ®ƛ

S ¨ Lv ³ƺÃ (â Àv Àv ³ ÀvïÃ v ÃÈv® Ã ® ® ® çò® ³®¨v® Ã ³³À ® áÈ À® § ËÀ ® Ã ®ÃÈv®È Ë È À ³½ Û ¨ È ÃÈ ® O*4ůư ÀÈ ï À ƛ *® ËÃÈÀ ¨ v ÃÈv® Ã ® ® ®Ɯ ç ® ÀÃ ® ³®ÈÛv® ÀÃƜ Ü³À ® Ûvv§ ÀË §È ³½ Û ¨ ư§À È § ½¨vvÈÃ ®ƛ ? È ç³À ® Û³³À È ³³ ÃÈ ® Û vË Ûv® Û ¨ Û³³À ÀË § ÀƜ ® ® v ÃÈv® Ã ÃÈËÀ ® ® v¨Èò È Ü³À ® ®Ã½ È À ³³À ® ³®v v®§ ¨ò§ § ËÀ ® Ã ®ÃÈv®È Ɯ ® ½¨vvÈÃ Ûv® ³³À ½À³ Ë ®È ç ¨ ƛ ç ½Àv§Èò§ Ûv® ®Ã½ È ³³À ½À³ Ë ®È ç ¨ Ã ® È ¨ ³® ÀË § ¨ò§ ® ¨ §ÈÀ³® vư ® ËÃÈÀ ƛ S ¨ Lv ³ § ÃÈ Û³³À È Ë È ÃÈ ® Ûv® È ÀÈ ï vÈ ½À³ Ã vv® ® À§ ® § ËÀ ® Ã ®ÃÈv®È ç³ vÈ À ç § À Ã vÈ È ÃÈ ® ® v®v¨âÃ Ã ³Û À ®§³ ® È v ÈË ¨ Ã ® Ûv® ® ËÃÈÀ ƛ ò Û ¨ ÀË v¨ ¨ §ÈÀ³® v ³®È À § ® ¦Ë ÃÈ ÀÈ ï À ® ® v Û ® ³³À À§ ® § ËÀ ® Ã ®ÃÈv®È Ãƛ ( È ÜòÃ Ûv® ÀÈ ï À ® Û³³À (â ÀvưÃâÃÈ ® §v® v¨Èò ³½ Û Àç³ § Ü³À ® ³Û À v® ƛ WWW.TELERADIO.NL

WWW.FESTO.NL advertentie

Make your machines even smarter. Easily Achieve business excellence with future ready machine solutions

SAFETYWIJZER 2018

Editie

2018

Schrijf je nu in!

MASTER of SAFETY POWERED BY

Master of Safety in één dag! Aanmelden: www.masterofsafety.nl

MLC-SPG, EFFICIËNTIE MET HOOFDLETTER E Veiligheidslichtgordijn uit de reeks MLC SPG (Smart Process Gating) maken het mogelijk om een beveiligde zone te overbruggen zonder extra muting-sensoren. Een compacte oplossing, omdat voor en achter het lichtgordijn geen plaats nodig is voor muting-sensoren. Hoge betrouwbaarheid van de veiligheidsinrichting bij een geringe installatie- en service-omvang. Ook pallets met onderbrekingen door afstand tussen de lading worden storingsvrij getransporteerd.

MLC SPG www.leuze.nl

MACHINEBOUW EN NEN Vóór en dóór de markt, voor u! www.nen.nl/machinebouw

Your Global Automation Partner

Veiliger Dan Ooit! Hybride Veiligheid I/O Module Betrouwbare werking door robuuste IP65/67/69K module voor PROFIsafe en CIP Safety Maximale flexibiliteit door combinatie van standaard en veiligheid in-/uitgangen en IO-Link in één enkele module Variabel uit te breiden met I/O-hubs tot 32 standaard I/O’s

www.turck.com/safety

HOE VEILIG IS EEN MACHINE MET ALLEEN CE-MARKERING? KIJK VERDER MET DE SAFETY-EXPERTS VAN SICK

THIS IS

Sensor Intelligence. Een CE-markering betekent niet zomaar dat uw machine veilig is. De producent geeft er weliswaar mee aan dat hij alles in het werk heeft gesteld om een veilige machine te bouwen. Maar het zegt niets over de veiligheid in uw bedrijfssituatie. Kijk daarom bij uw RI&E verder dan de CE-verklaring. Bijvoorbeeld samen met de safety - experts van SICK. Met hun jarenlange ervaring en kennis van de gevaren in de praktijk ondersteunen zij u zowel in de ontwerpfase als bij retrofitprojecten. Toe aan ondersteuning bij het thema machineveiligheid in uw RI&E of een plan van aanpak? We helpen u graag. www.sick.nl