De ring Antwerpen analyse

Stedenbouwkundige Analyse

Antwerpen

INTRODUCTIE STUDIO STRAKKE LIJN Noortje Schr채der Renee Bialoskorski

Stefan Thomassen Wouter ter Heijden

Sem Vrooman

Ron van den Heuvel

Aanleiding De infrastructuur in België heeft altijd een grote rol gespeeld. In België veel stedelijke ontwikkelingen samen met mobiliteit. Echter blijken er verschillende problemen te ontstaan op de manier waarop de verkeersstromen zijn georganiseerd. Naast de organisatie van verkeersstromen zijn er meerdere problemen. Het grootste probleem is de fijnstof die vrij komt door het verkeer op de ring. Ook de geluidsoverlast van alle voertuigen is een groot probleem. Door deze problemen worden veel gebieden naast de ring niet benut, dit komt omdat er geen woningen gebouwd mogen worden door de hoge concentraties fijnstof. Om deze reden wordt de ring onder de loep genomen en wordt bekeken waar de problemen en mogelijke kansen liggen. Een grondige analyse van het gebied moet inzichtelijk maken hoe de ring in elkaar steekt en hoe deze functioneert op verschillende schalen. Denk hierbij aan de lage schaal op ringniveau maar ook aan de hoge schaal zoals internationaal niveau. De ring blijft tenslotte de belangrijkste verkeersader waar veel binnen- en buitenlandsverkeer overheen gaat.

Leeswijzer In dit document vindt u de analyse over de ring van Antwerpen. We nemen u mee in het verhaal door gebruik te maken van de verschillende schalen en tijden. Om te begrijpen waar de ring vandaan komt, leggen we als eerste de historie van de stad uit. Vervolgens gaan we verder met de hedendaagse situatie. De hedendaagse situatie wordt beschreven aan de hand van schalen met als start de internationale schaal en als eind de schaal van de ring zelf. In dit document maken we duidelijk welke aspecten we onderzocht hebben en welke lagen over elkaar gelegd worden. Door de kaarten over elkaar te leggen kunnen we conclusies trekken die vervolgens weer in beeld worden gebracht in de kansenkaart. Om de planningscultuur van België beter te begrijpen is er ook gekeken naar het beleid in België. De keuze om dit thema mee te nemen is ontstaan door de verschillen tussen België en Nederland. Tijdens het lezen zult u ook intermezzo’s tegenkomen. Deze intermezzo’s zijn een verdiepingsslag op het thema wat behandeld wordt. Al met al is dit een functioneel document waarin snel duidelijk wordt wat de kansen zijn voor de ring van Antwerpen. We wensen u veel leesplezier en hopen een duidelijk beeld te scheppen over de kansen van de ring en hoe deze in elkaar steekt. Tenslotte: alle kaarten in het boekje zijn georiënteerd met het noorden naar boven.

NOORD

1.

5.

2.

6.

3.

7.

4.

8.

INHOUDSOPGAVE 1. Historie

6

2. Door de schalen heen

16

3. Omgeving

34

4. De ring

54

Internationale schaal Regionale schaal Stadsschaal

De ring Referentie De ring

18 24 26

56 66 74

5. Invloed op de gezondheid 78 6. Beleid

82

7. Scenario

88

8. Kansen

96

Scenario Referentie

90 94

ONTWIKKELINGEN

BELANGEN

INFRASTRUCTUUR

GROEI

VERDEDIGING P-6

HISTORIE

Analyse Antwerpen

TOEN van

naar

NU

P-7

1800 t/m 1850 Antwerpen is gesitueerd in een bocht van de Schelde. Op deze manier is de stad een belangrijke handelsstad geworden en steeds verder gegroeid. Ondanks dat de welvaart in deze stad flink groeide had de stad ook te kampen bedreigingen van buitenaf. Om deze reden is Antwerpen concentrische wijze gegroeid. Rond het grillige patroon van nauwe straatjes werd telkens een gordel van verdedigingskanalen aangelegd.

Doordat de verbinding via de Schelde zo belangrijk is, waren grachten een belangrijk transportsysteem voor Antwerpen.

1859 tot 1873 Doordat de stad steeds verder groeide en buiten zijn stadswallen treedde was Antwerpen genoodzaakt een nieuwe omwalling te maken.

In deze jaren bevond het onafhankelijke BelgiĂŤ zich in een moderne Europa in wording waarbij er nog steeds op politiek en militaire vlak gestreden wordt. Om deze rede heeft Antwerpen een nieuwe omwalling gemaakt. Het gaat hier om de Brialmontomwalling.

Echter werden de militaire wapens steeds sterker en voldeed alleen de omwalling als verdediging niet meer. In deze periode is ook de fortengordel gemaakt Naast deze poorten is ook het treinverkeer een belangrijke rol gaan spelen en is er meteen een spoor aangelegd.

P-8

Kaart 1859

HISTORIE

Analyse Antwerpen

1899 De omwalling begon steeds meer zijn functie te verliezen en de trein kreeg een steeds belangrijkere functie. In heel belgië speelde het spoor een belangrijke rol voor de economie. België was één van de eerste met een uitgebreid sporennetwerk. Daarbij speelde Antwerpen ook rol.

Door de haven in de stad kon het spoor gebruikt worden om goederen en personen te vervoeren. Omdat de trein steeds belangrijker werd, is nagedacht over hoe dit netwerk moest lopen. Rond deze tijd ontstond het kopstation. Door de toenemende druk op de treinen en de wachttijden bij spoorwegovergangen werd besloten een ringspoor aan te leggen. Op deze manier konden treinen op tijd blijven rijden.

HISTORIE

P-9

Stadspoorten

POORTEN De poorten dienden als ingang van de stad. Er waren in Antwerpen zestien poorten te vinden. Ondank dat men via deze poorten de stad binnen kon, werd het ze niet echt gemakkelijk gemaakt. Dit had alles te maken met de verdediging. Door gebruik te maken van een omweg kon de vijand langer aangevallen worden. Deze omweg ligt dan ook altijd in het schootsveld vanaf de bovenkant van de poort. Later zijn deze omwegen aangepast en werden er eenvoudige en rechtstreekse routes aangelegd naar de stad. Hierboven zie je een plattegrond van een poort. De poorten dienden niet alleen als verdediging. Aan de binnenkant werden de poorten aangekleed en dienden als statig kunstwerk.

Impressies van de poorten

P-10

HISTORIE

Analyse Antwerpen

Brialmontomwalling - Niemandsland - Recreatie

1960 Na de verschillende oorlogen en gevechten had de Brialmontomwalling geen functie meer. Er werd niet meer gevochten om land en Antwerpen was veilig. Daarnaast had de stad weer te maken met een economische groei waardoor de woningbouw weer toenam. Deze werden buiten de stadsomwalling geplaatst.

Ook speelt in deze periode de auto een belangrijke rol. Het autobezit groeit dan ook flink en aangezien de Vlaamse regering inzet op infrastructuur moet de oude omwalling plaats maken voor het verkeer. Het eerste plan is gemaakt door de Duitsers, hierbij wordt een ring voorgesteld om zo de stad te ontsluiten. De omwalling wordt gesloopt maar het duurt enige tijd voordat er daadwerkelijk gestart wordt met de aanleg.

HISTORIE

P-11

Ring anno 2014

P-12

HISTORIE

Analyse Antwerpen

RING R1 De ring ligt op de oorspronkelijke fundering van de omwalling. Ze hebben gebruik gemaakt van de vrij gekomen ruimte. Doordat de oude omwalling bepaalde elementen bevatten was het een perfecte locatie voor de ring. Door de grachten was het namelijk mogelijk de ring verlaagd te leggen. Hierbij diende men de grachten verder uit te graven. Ook werd op deze manier een verbinding met de stad mogelijk.

Door middel van bruggen konden deze verbindingen gemaakt worden.

De knooppunten naar andere grote steden zijn gerealiseerd bij de voormalige vestingswerken.

Hier was namelijk ruimte om de grote bochten te kunnen realiseren. Door de jaren heen zijn er weinig aanpassingen geweest aan de ring. (er is alleen een keer nieuw asfalt aangelegd) Deze ligt er nog zoals hij bedoeld was.

Als men goed kijkt zijn er nog elementen terug te vinden die verwijzen naar de oude Brialmontomwalling, er is veel verloren gegaan tijdens de bouw van de ring.

HISTORIE

P-13

Historische reeks 1852

1900

Door de jaren heen is de gedachtegang van BelgiĂŤ flink veranderd. Verschillende actoren hebben een belangrijke rol gespeeld, wat is terug te zien in de ruimtelijke ontwikkelingen. Nadat Antwerpen als stad begon te groeien is de eerste verdedigingsmuur aangelegd. Hierbij speelde de goede ligging (nabij het water) en bescherming een grote rol. Deze verdediging heeft zich jaren lang uitgebreid en de stad is steeds harder gegroeid. Daarbij heeft ook het spoor een bijdrage geleverd. Al snel kwam men er op deze manier achter dat transport een belangrijke rol speelde. Zo heeft Antwerpen zijn eerste plannen gemaakt voor een ringweg rondom 1945

P-14

1958

HISTORIE

Analyse Antwerpen

1910

1930

de stad. De perfecte locatie hiervoor zouden de oude omwallingen zijn (deze werden niet meer gebruikt omdat er geen bedreigingen van buitenaf meer waren). Helaas heeft de realisatie van deze plannen 90 jaar op zich laten wachten door gebrek aan investeringen. De oude omwallingen werden een niemandsland en vooral gebruikt als recreatieruimte. Na deze 90 jaar zijn de plannen wel gerealiseerd. Door de opkomst van de auto was dit een genoodzaakte ingreep. Het plan is niet meer bestemd voor de hoge intensiteit voertuigen van nu en heeft de ring te kampen met meerdere problemen.

1969-1972

2014

HISTORIE

P-15

P-16

DOOR DE SCHALEN HEEN

Analyse Antwerpen

Antwerpen door de

schalen heen

P-17

Ligging Antwerpen Ligging Antwerpen Antwerpen ligt tussen een aantal belangrijke steden. Rotterdam en Amsterdam zijn gemakkelijk via de snelwegen te bereiken net zoals Eindhoven en het Ruhrgebied.

De Europese hoofdstad Brussel ligt op korte afstand van Antwerpen verwijderd en zowel via de trein als via de snelweg zijn Parijs en Londen ook goed bereikbaar. Verschillende komen samen vanuit Antwerpen waardoor de stad een knooppunt is op internationale schaal. Antwerpen ligt strategisch aan de Schelde en is daardoor ook een grote zeehaven. Nabij ligt ook een andere zeehaven, Rotterdam.

Deze twee havens werken zo goed mogelijk samen.

Rotterdam

Breda

Brugge

Antwerpen Gent

Eindhoven

Brussel

Antwerpen en andere grote steden

P-18

INTERNATIONALE SCHAAL

Analyse Antwerpen

Haven Antwerpen is bekend om zijn haven en de ring. De haven is een belangrijke ecomische factor voor zowel Vlaanderen en BelgiĂŤ. 4,5% van het Vlaams BNP is afkomstig van de haven en 2,5% van het Belgische BNP. Vanuit de haven gaan verschillende verkeersstromen het achterland in. Op de volgende pagina gaan we dieper in op dit onderwerp in.

Omgeving Zoals eerder gezegd ligt Antwerpen tussen belangrijke steden. De stad onderscheidt zich door zijn haven maar voor de luchthaven moet de stad het van Brussel hebben. De stad is goed ontsloten door de HSL lijn naar Parijs en met overstap, naar Londen.

Route du soleil De ring van Antwerpen is ook belangrijk voor toeristische verkeerstromen vanuit Nederland. Voor de route naar Brussel, Parijs en Zuid-Frankrijk gaan we als Nederlander massaal over de ring. Hoewel deze stroom niet continu is en niet altijd invloed heeft op de ring, is dit toch interessant om mee te nemen.

INTERNATIONALE SCHAAL

P-19

Economie Antwerpen Conclusie

Door binnenvaart en vrachtverkeer is er een duidelijk beeld van wat de haven van Antwerpen en die van Rotterdam dekt.

Goed te zien is dat Rotterdam Duitsland en zijn Ruhrgebied bevoorraad en Antwerpen zich met richt op Frankrijk en het zuiden. Door het verschil in specialisatie van de twee grote zeehavens is er een overlap in de verkeersstromen van vrachtverkeer over het achterland. Rotterdam dekt BelgiĂŤ en visa versa. Hierdoor gaan verkeersstromen vanaf de haven van Antwerpen, via de ring, het achterland in en gaan verkeersstromen vanaf Rotterdam over de ring naar het zuiden.

Legenda

De haven van Antwerpen

P-20

Strand

Route naar Parijs

Route naar Brussel

Route du soleil

Grote haven

Aantrekkingspool migranten

Kleine haven

Aantrekkingsgebied migranten

Bulkhaven

Stad >500.000 inwoners

Stukgoederenhaven

Stad <500.000 inwoners

INTERNATIONALE SCHAAL

Analyse Antwerpen

Achterland Antwerpse haven Rotterdam en Antwerpen hebben twee grote zeehavens die hoog staan op de wereldranglijst. Rotterdam staat op de derde plaats (eerste in Europa) en Antwerpen op de 16de plaats van de wereld (tweede in Europa).

Hoewel de getallen in Rotterdam altijd hoger zullen zijn dan in Antwerpen, is er wel een verschil te zien in de percentages tussen de twee havens als het gaat over wat voor goederen er gelost worden. Rotterdam is vooral gespecialiseerd in bulkgoederen, dit zijn grote hoeveelheden aan grondstoffen die niet verpakt zijn in een containers maar in het ruim getransporteerd word. Antwerpen is meer gespecialiseerd in stukgoederen, dit zijn producten die in aantallen in containers worden getransporteerd.

Economische verschuiving Binnen België heeft er een economische verschuiving plaats gevonden. Vlaanderen heeft een sterke expansie gekend en is daardoor ook minder getroffen door de economische crisis dan Walonië. Deze provincie had belangrijke werkgelegenheid in de zware nijverheid en heeft ook de grootste moeilijkheden gekend door de crisis. Ook traden er verschuivingen op in het aantal arbeiders.

Afhankelijkheid De Belgische economie is sterk afhankelijk van de buitenlandse handel. 70% van het BNP is hiervan afhankelijk van de internationale handel en de export.

Belgie heeft hierdoor van de EU-landen, na Luxemburg, de grootste afhankelijkheidscoëfficiënt.

INTERNATIONALE SCHAAL

P-21

Migratiestromen Conclusie

In het algemeen is binnen de imigratiestromen de Vlaamse Ruit een populaire regio. Zowel Antwerpen als Brussel zijn voor verschillende groepen even aantrekkelijk. Daarna volgen Gent en Leuven. De oude industriesteden zoals Luik en Charloi blijven voor een kleine stroming binnen de imigratie nog steeds aantrekkelijk maar wel in mindere maten dan de steden in Vlaanderen.

Aantrekkelijke gebieden voor migranten

P-22

INTERNATIONALE SCHAAL

Analyse Antwerpen

Europese migranten De Europeanen die migreren naar BelgiĂŤ, vestigen zich vooral in de steden van de Vlaamse Ruit. Brussel is daarbij het aantrekkelijkst, daarna volgen Antwerpen, Gent en Leuven.

Marokaanse en Turkse migranten Voor Marokaanse en Turkse migranten is de BrusselAntwerpen corridor het aantrekkelijkst. Daarna volgen Charloi en Luik.

Niet-Westerse allochtonen Voor de niet-westerse allochtonen is er een verloop in wat de aantrekkelijkste vestigingsplaatsen zijn.

Antwerpen is het meest aantrekkelijk waarna Brussel volgt. Gent, Leuven en Luik volgen daarna.

INTERNATIONALE SCHAAL

P-23

Regio Antwerpen Legenda Haven Industrie Bulkhaven De Kempen Strand Vliegveld Hoodzetels Europese Unie Agglomeratie >500.000 inwoners Agglomeratie >250.000 inwoners Stad >50.000 inwoners Antwerpen in haar regio (Vlaanderen)

Identiteiten Er zijn verschillende identiteiten aanwezig in Vlaanderen. Daarbij valt Antwerpen onder de Vlaamse ruit.

De ruit is het stedelijk gebied van Vlaanderen. Hier bevinden zich de grote steden van de regio. Dit stedelijk gebied speelt een belangrijke rol in de economie van het land. De andere identiteiten bestaan voornamelijk uit de toeristische gebieden. Daarbij spelen de Belgische Kempen en de kust een belangrijke rol. Het toeristisch zwaartepunt is dan ook niet te vinden in de stedenomgeving maar in de natuurlijke omgeving. Ondanks dat men zou zeggen dat veel dagjesmensen naar Antwerpen of andere steden zouden gaan valt dit aantal laag uit. Het weegt niet op tegen het aantal dagjes mensen dat een bezoek brengt aan de toeristische plekken. Antwerpen speelt niet in op het toerisme en richt zich voornamelijk op de industrie en economie.

P-24

REGIONALE SCHAAL

Analyse Antwerpen

Conclusie

De stad is economisch gericht. Hierbij speelt de haven een belangrijke rol. De haven en haar verbindingen met de rest van het binnenland zorgen ervoor dat er een groot knooppunt ontstaat in Antwerpen. Het gaat hierbij om een knooppunt van allerlei vervoersstromen.

Al deze verbindingen komen hier samen. Het gaat om de nationale wegen, internationale wegen, waterwegen en de spoorwegen. Doordat deze verbindingen allemaal langs Antwerpen komen zijn naast de havenindustrie ook andere vormen van industrie gevestigd in Antwerpen.

Vervoersstromen Als we kijken naar de verkeersstromen in Vlaanderen valt direct op dat er op bepaalde locaties knooppunten ontstaan. Bij deze knooppunten liggen vaak de grotere steden. Dit verteld veel de regio zelf. Mobiliteit speelt namelijk een belangrijke rol in de ruimtelijke ordening, waar de transportstromen het grootst zijn, hebben de meeste ontwikkelingen plaats gevonden. Zo ook bij Antwerpen, hier is het grootste knooppunt te zien in verschillende verkeersmodaliteiten. Nationale wegen, internationale wegen, waterwegen en spoorwegen komen hier samen. Om deze reden heeft zich veel industrie gevestigd in of nabij de stad. Ondanks dat Antwerpen zoveel verschillende modaliteiten heeft is Antwerpen geen eindpunt. Sterker nog, er lopen veel stromen om de stad heen en er lopen veel stromen uit de stad.

REGIONALE SCHAAL

P-25

Hoofdstructuren Conclusie

De stad wordt door de hoofdstructuren opgedeeld in verschillende gebieden met een eigen karakter.

Deze kunnen als barrière gezien worden maar door de vele oversteken worden de stadsdelen met elkaar verbonden en wordt het ervaren als één stad.

Legenda Deelgebied Zichtgroen Gebruiksgroen

De deelgebieden van Antwerpen

Verbinding

P-26

STADSSCHAAL

Analyse Antwerpen

Hoofdstructuren Antwerpen bestaat uit een aantal belangrijke hoofdstructuren. Als eerste is dit de Schelde met de haven, waar langs de stad ontstaan is. De tweede belangrijke hoofdstructuur is de ring met de singel en de daarbij horende groene ruimte waar vroeger de oude stadsmuren stonden. Als laatste kan de grote hoofdweg (de Lei) die langs het centrum van Antwerpen loopt gezien worden als hoofdstructuur.

Gebieden Deze hoofdstructuren delen de stad op in verschillende gebieden en sferen, zoals de binnenstad met het centrum, de wijken buiten de ring, de haven en de Linkeroever. Al deze gebieden hebben een eigen karakter.

Verbindingen Door de vele verbindingen zoals oversteken, tunnels en bruggen tussen de verschillende gebieden wordt het door de mensen uit de stad wel gezien als één stad en worden de structuren niet meteen als barrière ervaren.

Deze verbindingen zijn dus erg belangrijk voor de eenheid in de stad.

STADSSCHAAL

P-27

Bereikbaarheid Conclusie

De verbinding vanuit het centrum is afhankelijk van de verkeersstromen die functioneren als hoofdroute. Wat daarbij opvalt is dat de functies op stadsniveau vooral aan deze routes liggen. Echter is er wel onderscheid te maken in de soorten functies.

De oudere functies liggen wat dieper in de stad, de nieuwe functies liggen voornamelijk aan de singel nabij de ring. Door de aanleg van de ring en de singel zijn steeds meer voorzieningen gevestigd bij de singel.

Legenda Functie op stadsniveau Treinstation OV knooppunt Hoofdwegen De verbindingen met de stad

P-28

Singel

STADSSCHAAL

Analyse Antwerpen

Hoofdwegen De doorgaande routes naar het centrum zijn ontstaan in de 19e eeuw en worden nog steeds gebruikt. Deze oude routes zijn door de jaren heen steeds verder ontwikkeld. Ze zijn begonnen als steenwegen waarover producten naar de stad werden vervoerd. Via poorten kon men de stad binnen komen en zijn reis vervolgen.

Jaren later zijn de poorten verdwenen en zijn deze poorten veranderd in bruggen over de ring. Daarbij zijn de routes verbreedt en dienen nu als hoofdontsluiting van het centrum.

Openbaar vervoer Wat opvalt aan de oude routes is dat het openbaar vervoer zich heeft gevestigd op deze wegen. Belangrijke knooppunten aan de hoofdroutes vormen nu bus- en tramstations. De reden van de ontwikkelingen op het gebied van openbaar vervoer rond deze wegen heeft alles te maken met de goede connecties met de rest van de stad. Omdat de stad door de jaren heen langs deze wegen is gegroeid staan deze wegen in goede verbinding met de omliggende wijken. Als we naar de oversteken van de ring kijken zien we dat ook hier het openbaar vervoer zijn weg heeft gevonden. Verschillende routes komen hier samen, steken vervolgens de ring over en verspreiding zich dan in de buitenwijken. Op deze manier dienen de oversteken nog steeds als entree van de het oude stadsdeel.

Functies De functies van de stad bevinden zich voornamelijk langs de hoofdroutes. Doordat deze hier gesitueerd zijn, zijn ze goed ontsloten en goed bereikbaar. De functies die op stadsniveau een belangrijke rol spelen, zijn voornamelijk gesitueerd in de directe omgeving van de ring. Ook dit heeft alles te maken met de ontsluiting en bereikbaarheid. De andere functies die niet rondom deze ring zijn gesitueerd zijn vaak vanuit de geschiedenis op deze plek terecht gekomen.

STADSSCHAAL

P-29

Intermezzo “Programma Antwerpen” Binnen het structuurplan van Antwerpen en vanuit de wensen van de bewoners zijn er verschillende ideeën over hoe Antwerpen zich als stad moet of kan gaan ontwikkelen. Om een exact beeld te krijgen over welk programma en voorzieningen er gewenst zijn of te kort zijn in de stad wordt er een tekorten-analyse toegepast, zoals deze beschreven wordt in het structuurplan. Bij een tekorten-analyse wordt er gekeken naar twee gegevens: de loopafstand en de draagkracht van een voorziening. Voor de loopafstand wordt rekening gehouden met toegankelijkheid en ruimtelijke barrières (zoals de ring). Inwoners die een bepaalde voorziening of programma niet te voet kunnen bereiken, wonen volgens het structuurplan in een tekorten-zone. Wanneer de capaciteit van een bepaalde voorziening te klein is, is de draagkracht van de voorziening of programma te laag.

Op deze manier krijg je de tekort van de stad in beeld.

Het stadsbestuur wil voor haar huidige en toekomstige bewoners een kwalitatief hoge publieke voorzieningen aanbieden. Het aanbod op het gebied van sport, cultuur, recreatie, onderwijs en zorg moet voor iedereen toegankelijk zijn. Ook spelen de publieke voorzieningen in cruciale rol in het versterken van Antwerpen als woonstad (zie structuurvisie Antwerpen voor meer informatie). Naast woonstad wil Antwerpen zich ook versterken als duurzame stad. Hierin focussen ze zich op CO2 vermindering en het verduurzamen van het wagenpark van de Lijn en de ruimtelijke ontwikkeling. Kortom, het stadsbestuur wilt programma op het gebied van publieke voorzieningen en duurzame ontwikkeling Vanuit algemene bronnen en de bewoners komen verschillende wensen en vragen betreft programma.

Onderwerpen als een tekort aan groene ruimte en volkstuinen, huisvesting voor kwetsbare groepen, studentenhuisvesting, kinderopvang, sportvoorzieningen of fietsparkeerplaatsen.

Vanuit voorgaande analyses op internationale en regionale schaal blijkt dat er een programma nodig is voor toerisme en migratiestromen richting Antwerpen Onderverdeling programma: Doelgroepen: -Migranten -Studenten -Kwetsbare groepen -Toeristen Ruimtelijke opgaven -duurzame ontwikkeling -toeristische gebieden -Sportvoorzieningen -Groene Ruimte en volkstuinen Voorzieningen -Publieke voorzieningen (sport, cultuur, recreatie, onderwijs en zorg) -Autoparkeerplaatsen -Fietsparkeerplaatsen -Kinderopvang

P-30

STADSSCHAAL

Analyse Antwerpen

Doelgroepen

Ruimtelijke opgaven

Voorzieningen

-Migranten -Studenten -Kwetsbare groepen -Toeristen

-duurzame ontwikkeling -toeristische gebieden -Sportvoorzieningen -Groene Ruimte en volkstuinen

-Publieke voorzieningen -Autoparkeerplaatsen -Fietsparkeerplaatsen -Kinderopvang

STADSSCHAAL

P-31

Programma Conclusie

De binnenstad van Antwerpen heeft een divers aanbod aan programma. Echter zijn er bepaalde behoeftes van de bewoners die buiten de binnenstad liggen en daardoor als tekorten-zone gekenmerkt kan worden. Via de tekorten-analyse kan de ring voor sommige bewoners als ruimtelijk barrière worden beschouwd. Ook is via deze analyse naar voren gekomen hoe studentenhuisvesting toegepast moet worden. Door de dichtheid van studentenkamers zal dit programma als een campus het beste gerealiseerd kunnen worden om zo de behoefte te voorzien.

Tekortenanalyse

P-32

STADSSCHAAL

Analyse Antwerpen

Groene ruimte Na een inventarisatie van de groene ruimte valt het op dat veel groen aan de buitenkant van de ring ligt.

De oppervlakte van de parken buiten de ring is groter dan die van parken binnen de ring. Bewoners die in de binnenstad wonen moeten grotere afstanden afleggen om bij groene ruimtes te komen. Vandaar dat er een vraag is naar groene ruimte in de binnenstad.

Studenten Voor de huisvesting van studenten is geen tekortenanalyse toe te passen. Wel is er duidelijkheid over waar dit wel en waar dit niet kan. Zo is er een maximale dichtheid van studentenkamers. Dit is de verhouding tussen het aantal studentenkamers en het aantal geregistreerde inwoners op blokniveau. Rondom de universiteiten en de hogescholen is een hogere dichtheid toegestaan. Ook zijn studentencampussen een uitzondering binnen deze regeling. Merendeel van de hogescholen liggen in de binnenstad waardoor hier ook een hogere dichtheid van studentenkamers verwacht kan worden. Hoe verder naar de buitenwijken, hoe lager deze dichtheid zal zijn. Rondom de campus Middelheim is dit wel meer toegestaan. Via een quickscan is te inventariseren dat de binnenstad een hoge dichtheid aan studentenhuisvesting. Na verschillende bronnen te hebben geraadpleegd blijkt dat de vraag naar studentenhuisvesting blijft stijgen. Dit doordat er meer buitenlandse studenten naar de Belgische onderwijssteden komen.

Sport Veel grote sportvoorzieningen liggen ook buiten de ring. In de binnenstad zitten enkel fitnessvoorzieningen maar voor andere sportbehoeften moet je toch de ring oversteken. Hierdoor is de afstand erg groot die de bewoners moet afleggen.

STADSSCHAAL

P-33

P-34

OMGEVING

Analyse Antwerpen

P-35

Verbindingen in functie en sfeer Conclusie

De identiteit van Antwerpen is te onderscheiden in verschillende gebieden maar ook in verschillende karakters. Deze karakters worden gevormd door de functies en voorzieningen die aanwezig zijn in het gebied. De koppeling tussen de verschillende sferen wordt gelegd door de routes die er doorheen lopen. Daabij spelen de oversteken een belangrijke rol zorgen voor de belangrijkste verbindingen.

Legenda

P-36

Bedrijven

Vliegveld

Ziekenhuis

Park

School

Volkstuin

Industrie

Sporthal/veld

Evenementenhal en/of -terrein

Plein

Begraafplaats

Parkeerplaats

OMGEVING

Analyse Antwerpen

Functies en voorzieningen Twee grotere bedrijventerreinen zijn gevestigd in Antwerpen. Aan de noordkant van Antwerpen speelt het bedrijventerrein in op de havenindustrie. Daarnaast ligt ook aan de zuidkant een wat groter bedrijventerrein. Daarnaast valt het op dat de overige bedrijven zich vestigen aan de singel of een van de hoofdwegen richting het centrum. De groen en sportvoorziening hebben zich buiten de ringgevestigd. Aan de binnenkant van de ring is voornamelijk detailhandel en wonen te vinden.

Oversteken Om wat verder in te kunnen gaan op de oversteken wordt er een verdiepingslag gemaakt. Hierbij wordt gekeken welke elementen de oversteken met elkaar verbinden.

Karakter van Antwerpen Een groot gedeelte (de haven, restruimte, knooppunt Antwerpen Centrum en hoofdstructuren) van de openbare ruimte in de (directe) omgeving van de ring wordt gedomineerd door infrastructuur. Hierdoor zijn deze gebieden onaantrekkelijk voor verblijf. Daartegenover staat dat de parkgebieden hoog gewaardeerd zijn en een grote rol vervullen in aangename verblijfs- en recreatiegebieden op stadsniveau. De binnenstad (westzijde van de ring) heeft een stedelijk karakter en beleving. De buitenwijken (oost- en zuidzijde van de ring) kennen een ruimer opgezet en natuurlijker karakter.

Er zijn verschillende contrasten aanwezig in de (directe) omgeving van de ring.

OMGEVING

P-37

Intermezzo “Oversteken”

P-38

OMGEVING

Analyse Antwerpen

OV Zoals al werd vermeld zijn er OV-verbindingen gesitueerd nabij de oversteken. De tram, bus en trein zijn allemaal gesitueerd bij deze oversteken. Het valt echter wel op dat er vlakbij deze oversteken een station aan iedere zijde van de ring is gemaakt. Hierbij ontwikkelt zich een sfeer waarbij de oversteken nog steeds als een ingang voelen.

Gebruik Het gebruik rondom deze oversteken kenmerkt zich doordat het vooral gericht is op de auto.

Parkeerplaatsen en functies zijn hier gesitueerd (de functies hebben ook alles te maken met de ontwikkelingen van de oude steenwegen). Daarnaast is er groen aanwezig is dat vooral functioneel is. Dit om het directe zicht op de ring te blokkeren en om de ruimte tussen de ring en de bebouwing toch wat aangenamer te maken.

Oud en nieuw De oversteken verbinden twee stadsdelen met elkaar. Zodra men de oversteek maakt, komt hij direct in een andere omgeving terecht. Als we kijken naar de morfologie van de bebouwing valt direct op dat aan de buitenzijde van de ring meer ruimte is vrijgehouden voor tuinen. Daarnaast is ook het groen in het straatbeeld aan de buitenzijde nadrukkelijk aanwezig. De bebouwing speelt ook een belangrijke rol in de beleving van de stadsdelen. De binnenzijde van de ring heeft bebouwing die veel rijker is gedetailleerd. Aan de binnenzijde is de bebouwing vaak functioneel en modernistisch.

Conclusie

Als er gekeken wordt naar de oversteken is er te zien dat het de twee stadsdelen met elkaar verbindt. Toch zijn de verschillen nadrukkelijk aanwezig. Daarnaast spelen deze oversteken in op het personenvervoer. Parkeerplaatsen en OV-routes zijn voornamelijk rondom deze locaties gesitueerd.

OMGEVING

P-39

Sferen Specifieke zones 1. Haven 2. Restruimte 3. Rivierenhof 4. Zurenborg 5. Natuurgebied Wolvenberg 6. Nachtegalenpark 7. Markgrave 8. Knooppunt Antwerpen Centrum Algemene sferen

P-40

OMGEVING

Analyse Antwerpen

Inleiding In de analyse van de sferen en beleving van de context van de ring is onderscheid gemaakt in twee soorten zones: specifieke en algemene zones. De specifieke zones zijn zones die een eigen identiteit hebben. De algemene zones zijn steeds terugkerende zones zoals woongebieden en hoofdwegen.

1. HAVEN

Brede straatprofielen waar de auto de overhand heeft, waardoor de menselijkeschaal verdwenen is. Het profiel van de straat hier afgebeeld is 17,5 meter.

Luchtfoto van een gedeelte van de Antwerpse haven. In vergelijking tot de luchtfoto van de binnenstad laat de korrel van de haven duidelijk zien dat de menselijke schaal in de haven niet de hoofdprioriteit heeft.

Bedrijvigheid heeft de overhand in de openbare ruimte.

Bedrijventerreinen sluiten vaak direct aan op de transportwegen.

Luchtfoto van een gedeelte van de Antwerpse binnenstad.

In verhouding tot de haven is dit woongebied op een meer menselijke schaal ontworpen.

OMGEVING

P-41

2. RESTRUIMTESTROOK

De hele bufferzone wordt doorsneden door het Ringfietspad maar een groot deel van de doorkruiste ruimte in de bufferzone is groot, leeg en oogt onbestemd in functie wat kan zorgen voor een onveilig gevoel.

Naast veel lege ruimte ligt er in de strook ‘restruimte‘ ook een parkeerterrein, een sluis, een tramspoor, volkstuinen en een grootschalige natuurspeelplek (zie afbeelding).

Het tramspoor dat het terrein op loopt en aan deze zijde volledig afgesloten kan worden. Dit geeft dit deel van het terrein een privésfeer.

Naast de aanwezigheid van bebouwing van de landgoederen zorgt de gestructureerde opzet en de gedetailleerde afwerking van de omgeving eveneens voor een gevoel van een hoogwaardige verblijfsruimte.

Het park is relatief groot in omvang en is grotendeels met de auto te doorkruisen. De toegankelijkheid voor de auto zorgt er voor dat het park een verzorgingsgebied heeft op stadsniveau. Dit bereik creëert een gevoel van grotere betekenis van het park.

3. RIVIERENHOF

Park Rivierenhof is een overblijfsel van oude landgoederen met een rechtlijnige (wegen) structuur dat zorgt voor vele zichtlijnen die de beleving van het park versterken. Eveneens zorgt de gestructureerde opzet en de gedetailleerde afwerking van de wegen voor een gevoel van een hoogwaardige verblijfsruimte.

Er zijn vele sportvoorzieningen aanwezig dat het gehele park naast zijn traditionele recreatieve, evenementen, ook een sportfunctie heeft.

Door de aanwezigheid van verschillende vijvers en waterstromen is er door het gehele park een afwisseling in open- en geslotenheid, wat zorgt voor een meer menselijke schaal en daarmee een aangenaam verblijf.

P-42

OMGEVING

Analyse Antwerpen

4. ZURENBORG

Zurenborg bestaat uit twee contrasterende delen: De zuidelijke eind 19e eeuwse woonwijk en het noordelijke bedrijventerrein.

Er bestaat in Zurenborg een duidelijke hiërarchie in wegen. De straat die de twee delen van Zurenborg scheidt is een zichtlijn richting de kerk.

Een gedeelte van Zurenborg kent statige woningen in verschillende stijlen welke allen een hoge detaillering hebben. De gevels in combinatie met de vol begroeide voortuinen hebben een hoge esthetische waarde.

Het gedeelte Zurenborg dat nu dienst doet als bedrijventerrein is erg afgesloten door het geringe aantal wegen, de bedrijfsfuncties en de muren rondom bedrijven. Deze elementen maken deze plek tot een onaangename verblijfsruimte.

Straten zonder grootschalig belang in hiërarchie zijn licht gekromd en onderbreken daarmee het zicht. Hierdoor is de beleving kleinschalig waardoor er een geborgen gevoel ontstaat.

5. Wolvenberg

Door bosschage gecombineerd met een dichte onder begroeiing hebben de randen van het natuurreservaat een erg gesloten karakter.

Daar waar men het natuurreservaat wél kan betreden voelt de plek onveilig door de dichte begroeiing.

OMGEVING

Naast de dichte begroeiing van het Wolvenberg reservaat is er nog eens een gebrek aan toezicht wat de plek gevoelig maakt voor vandalisme en andere ongure praktijken.

P-43

6. Nachtegalenpark

Het Nachtegalenpark geeft een geborgen en kleinschalig gevoel door de relatief dichte aanplant van bosschage.

In het park zijn verschillende cafĂŠs en restaurants te vinden die het gevoel van kleinschaligheid benadrukken. Daarnaast benadrukt deze functie dat dit gedeelte van het park puur recreatief gebruikt wordt.

Luchtfoto van gedeelte Nachtegalenpark.

Bomen hebben een grotere dichtheid dan in het Rivierenhof. Hierdoor heeft het Nachtegalenpark een intiemer gevoel dan het Rivierenhof.

Luchtfoto van gedeelte Rivierenhof. Het contrast tussen open velden en bosschages is groter dan in het Nachtegalenpark.

Aan de randen van het park zijn grote, open grasvelden gelegen waar activiteiten en evenementen georganiseerd worden. Daarnaast liggen alle sportvelden in deze grootschalige opgezette parkranden.

7. Markgrave

Een unicum in de binnenstad van Antwerpen: Markgrave bevat drie (kleinschalige) parken.

P-44

Wegenstructuren zijn veelal rechtlijnig wat een ruimtelijk gevoel geeft.

OMGEVING

De gehele wijk kent een mengeling van nieuwe en oude bebouwing wat elkaar door het contrast extra accentueert en waardoor er een hoogwaardiger straatbeeld ontstaat.

Analyse Antwerpen

De profielen zijn in verhouding tot de gevelhoogten vrij smal. Het profiel in de foto is elf meter breed. Toch is de beleving van de straat niet persee krap, door de lengte van de straat is er toch een ruimtelijk gevoel.

Luchtfoto van een gedeelte van de wijk Markgrave. De straatprofielen zijn breed opgezet, maar de achtertuinen zijn veelal diep. In het straatbeeld is deze ruime achterkant niet merkbaar.

Luchtfoto van een gedeelte van de binnenstad.

De bouwblokken zijn hier een stuk kleiner dan die van Markgrave.

8. Knooppunt Antwerpen Centrum

Het knooppunt Antwerpen Centrum is zeer ruim In het gebied neem infrastructuur de meeste ruimte in beslag en zorgt ervoor dat de voetopgezet en kent langs de fly-overs grote ganger ondergeschikt is. De gehele omgeving oppervlakten grasland. kent geen menselijke maat en dat maakt de gehele omgeving van het knooppunt tot een niet aangename verblijfsruimte en niet aangename verplaatsingsruimte voor voetgangers.

De zone langs de Schelde kenmerkt zich door braakliggende terreinen en tijdelijke invullingen. Door de onduidelijke bestemming is het gevoel van de plek op verschillende plekken onguur.

OMGEVING

Rondom knooppunt Antwerpen Centrum liggen grootschalige bedrijven en braakliggende terreinen. Door het langdurig niet gebruiken van de terreinen neemt de natuur de overhand.

De combinatie van een weidse verspreiding in bedrijfspanden en de door de natuur ingenomen terreinen zorgt dit voor een aangenaam beeld.

P-45

Algemene zones HOOFDSTRUCTUREN

Wegen waar ook het openbaar vervoer overheen Grote volumes kenmerken het straatbeeld. Het contact met de straat is gering. rijdt typeren de hoofdstructuren en verbinden de buitenwijken met de binnenstad van Antwerpen. Infrastructuur is hier een bepalende ruimtevormer waarbij de voetganger ondergeschikt is geraakt aan het gemotoriseerd verkeer.

Aan de lanen liggen geregeld (kleinschalige) winkelvoorzieningen met een voorzieningengebied op buurt- en wijkniveau. Dit kleinschalige bereik zorgt voor een menselijke maat en daarmee een aangename beleving.

RUIM OPGEZETTE WOONGEBIEDEN / WOONGEBIEDEN MET EEN HOGE DICHTHEID

Luchtfoto van een gedeelte van Deurne (buiten de ring). In vergelijking tot de luchtfoto van een gedeelte van Borgerhout heeft de ruimer opgezette wijk een grotere bebouwingskorrel en zijn de achtertuinen groter.

Een (begroeide) voortuin is de standaard en geeft een aangename en menselijke sfeer aan de straat. Per perceel woont er gemiddeld ĂŠĂŠn gezin wat het gebied een relatief lage dichtheid geeft. Daarmee hebben de straten een rustige uitstraling.

In de wijken zijn verschillende grotere plantsoenen aanwezig die de omgeving een groene uitstraling geven.

Luchtfoto van een gedeelte van Borgerhout (binnen de ring). Binnenruimte van een bouwblok wordt regelmatig bebouwd en gebruikt als bedrijfsruimte. Dit zorgt voor een dynamisch leefgebied.

De woongebieden in de binnenstad kennen een stedelijker karakter door het ontbreken van voortuinen en andere groenvoorzieningen in straten met een lage capaciteit.

Kenmerkend voor woongebieden binnen de ring is dat er een grote menging is in bouwperioden en -stijlen. Dit draagt bij aan de stedelijkheid.

P-46

OMGEVING

Analyse Antwerpen

CONLUSIE Sferen Specifieke zones

Specifieke zones 1. HAVEN - De economie heeft de overhand in de openbare ruimte.

1. Haven 2. Restruimte 3. Rivierenhof 4. Zurenborg 5. Natuurgebied Wolvenberg 6. Nachtegalenpark 7. Markgrave 8. Knooppunt Antwerpen Centrum Sferen Algemene zones 1. Hoofdstructuren 2. Ruim opgezette woongebieden 3. Woongebieden met een hoge dichtheid

2. RESTRUIMTE - Onduidelijk moza誰ek in functies.

3. RIVIERENHOF - Georganiseerd landgoederenpark met sport en

recreatie.

4. ZURENBORG - 2 contrastrerende delen: statig woongebied / gesloten

bedrijventerrein.

5. WOLVENBERG - Gesloten en niet uitnodigend natuurreservaat.

6. NACHTEGALENPARK - Recreatief bospark met evenementen karakter.

7. MARKGRAVE - Groot groenaandeel voor de binnenstad maar weinig

beleefbaar vanuit de openbare ruimte.

8. KNOOPPUNT ANTWERPEN CENTRUM - Infrastructuur is ruimtebepalend.

Algemene zones 1. HOOFDSTRUCTUREN - Spel tussen menselijke schaal en

infrastructuur.

2. RUIM OPGEZETTE WOONGEBIEDEN - Groene en kalme woonomgevingen.

3. WOONGEBIEDEN MET HOGE DICHTHEID - Versteend maar

dynamisch Totaalconlusie Een groot gedeelte (de haven, restruimte, knooppunt Antwerpen Centrum en hoofdstructuren) van de openbare ruimte in de (directe) omgeving van de ring wordt gedomineerd door infrastructuur. Hierdoor zijn deze gebieden onaantrekkelijk voor verblijf.

De binnenstad kent weinig openbare groenvoorzieningen.

OMGEVING

P-47

Singel en de ring Conclusie

‘‘De ring kan niet zonder de singel en de singel kan niet zonder de ring’’. De ring is de verbindende factor tussen de Antwerpse ring en de wegen door het stedelijk weefsel.

Legenda Ring Antwerpen Verbinding singel-ring Singel De samenwerking tussen de ring en de singel

P-48

Stadsweg

OMGEVING

Analyse Antwerpen

Ring vs Singel ‘‘De ring kan niet zonder de singel en de singel kan niet zonder de ring’’. Deze uitspraak wordt vaker naar voren gehaald om het belang van deze twee wegen uit te drukken. De singel is de ‘binnenring’ van de grote R1. Het verbindt de stad met de snelweg en bijna elke snelweg afrit sluit aan op de singel. Ook sluiten de wegen uit ‘de stad’ aan op de singel. Het verbindt de snelweg met het stedelijk weefsel.

Afslag Deurne Op dit overzicht is de ring te zien in de omgeving van het Sportpaleis. Het gaat hier om een onvolledige afrit, je kan enkel de snelweg op en af richting de zuidkant van de ring. De singel splitst zich op deze plek. Aan de westkant van de snelweg loopt de singel verder richting het noorden terwijl de hoofdweg afbuigt, onder de snelweg doorgaat en zijn route vervolgt naar het noorden. Ook hier is duidelijk dat de singel de schakel is tussen de ring en het stedelijk weefsel. Daarna zijn er pas wegen die toegang geven tot ‘de stad’.

Afslag Borgerhout Hier is de ring te zien ter hoogte van de afslag Borgerhout. Dit is het drukste deel van de Antwerpse ring. Het gaat hier om een van de weinige volledige afritten. Bijzonder is de afrit vanaf het noorden, deze gaat door middel van een viaduct over een aantal rijbanen van de ring omdat er anders niet genoeg ruimte is voor weefbewegingen. Verder sluit ook hier de afslag weer aan op de singel welke vervolgens weer aantakt op de wegen van ‘de stad’.

OMGEVING

P-49

Relatie met Omgeving Conclusie

De relatie tussen de ring en zijn omgeving is minimaal. De ring wordt geblokkeerd door het spoorwegennetwerk of een groene buffer. Deze missende relatie is een gemiste kans omdat de ring zoveel betekendt voor Antwerpen. Het is de belangrijkste verkeersader van de stad. Op sommige plekken wordt wel ingespeeld op de ring door middel van zichtassen, dit zijn er weinig. Daardoor fungeert de ring op dit moment als een tunnel.

2

Legenda Groen buffer Barrière De ring in relatie met zijn omgeving

P-50

Gebouw met zicht op de ring

OMGEVING

Analyse Antwerpen

1. Blokkade Het spoorwegetraject ten oosten van het centrum blokkeert voor een groot gedeelte de relatie met de ring.

Doordat het spoort verhoogt ligt zijn er geen zichtassen of gebouwen die een relatie hebben met de ring. De meest voorkomende functie is wonen. Wat opvalt aan deze woningen is dat ze vrijwel direct aan het spoor liggen. Op deze manier is de geluidsoverlast van de ring minimaal, maar de geluidsoverlast van het spoor in overmate aanwezig.

2. Hogere bebouwing Zodra men over de snelweg rijdt, lijkt het alsof er in een tunnel wordt gereden. Echter zijn er langs de ring een paar hogere gebouwen gesitueerd. Ze steken boven de groenstructuren uit en fungeren op deze manier als de entree van Antwerpen.

3. Tunnel Naast de enkele panden die boven de bomen uitkomen, is voor de rest van de weg dezelfde sfeer te ontdekken. De groene buffer zorgt ervoor dat zicht op de ring nauwelijks mogelijk is. Om deze reden ontstaat er een barrière tussen de bebouwing en de ring. Waardoor er geen relatie wordt gelegd. Vanuit de bebouwing kijkt men tegen een groene buffer aan en vanuit de ring ervaart men de ring als een groene tunnelbak.

OMGEVING

P-51

Bijzondere plekken nabij de ring

P-52

OMGEVING

Analyse Antwerpen

Bijzondere plekken In de ruimtes en groene buffers langs de ring liggen verschillende bijzondere plekken die direct aan de ring grenzen en eigenlijk buiten het stedelijk weefsel vallen. Er is een onderverdeling te maken in drie typen gebieden. In de ruimte tussen de ring en de singel liggen bijvoorbeeld een aantal braakliggende terreinen die door de overlast van de ring moeilijk te ontwikkelen zijn. Daarnaast zijn er een aantal parken langs de ring en zijn er plekken waar bijzonder programma is ontstaan zoals het Sportpaleis of de Kunstexpo. De overige ruimte is groen dat functioneerd als buffer wat nauwelijks wordt gebruikt.

Legenda Locatie met programma Braakliggend terrein Gebruiksgroen Rand stedelijk weefsel

OMGEVING

P-53

R

In P-54

G DE RING

Analyse Antwerpen

R

I n G

P-55

Uitsnedes Om de ruimtelijke context van de ring goed in beeld te krijgen zijn hier zeven uitsneden te zien die de verschillende context van de ring laten zien.

P-56

DE RING

Analyse Antwerpen

1.

Hier is het knooppunt dat het meeste oppervlakte in beslag neemt te zien waarbij duidelijk naar voren komt dat de ring zich over een enorm gebied uitstrekt en dat er tussen de fly-overs veel ongebruikte ruimte ligt.

2.

In dit beeld is de onderbreking van het stedelijk weefsel goed te zien. Tussen de twee gebieden staan losse gebouwen dicht tegen de ring. Soms kunnen deze als herkenningspunt gezien worden.

DE RING

P-57

P-58

DE RING

Analyse Antwerpen

3.

De wijken langs de ring zijn vaak naar binnen gekeerd met aan de randen hoogbouw om bijvoorbeeld geluid te weren. Ook hier is te zien hoe grote stukken groen tussen de singel en ring onbruikbaar zijn.

4.

In de open ruimte tussen de ring en de singel staan soms grote volumes zoals het Post X gebouw. Op dit moment wordt dit gebouw gesloopt en zijn er plannen voor een nieuwe kantoorlocatie op deze plek.

DE RING

P-59

P-60

DE RING

Analyse Antwerpen

5.

Op dit deel van de ring ligt het spoor direct langs de stad en vormt een barrière. Het spoor ligt verhoogd waardoor er een muur ontstaat.

6.

De ring ligt hier niet meer verdiept maar op een dijklichaam. Opvallend in dit beeld is het grote braakliggende terrein wat wordt afgescheiden van de woonwijk met een brede rij bomen.

DE RING

P-61

P-62

DE RING

Analyse Antwerpen

7.

Hier is duidelijk de overgang zichtbaar tussen woongebied en industrie- en havengebied. Dit is een harde overgang.

DE RING

P-63

P-64

DE RING

Analyse Antwerpen

Eyecatchers langs de ring

Grote volumes in de ringruimte

Algemeen uitsneden

De ring en zijn omgeving veranderen steeds en hebben elke keer andere eigenschappen. Wel zijn er bepaalde ruimtelijke kenmerken die steeds terug komen zoals de grote ongebruikte groengebieden en de hoogbouw aan de randen. Ook zijn de wijken langs de ring vaak naar binnen gekeerd en vormen de straten die aantakken op de singel de belangrijkste hoofdwegen van de wijk.

Dwarsstraten singel zijn belangrijkste

Hoogbouw aan randen als afscherming

DE RING

P-65

Intermezzo â&#x20AC;&#x153;Intensiteitenâ&#x20AC;?

Om goed te zien hoe de ring van Antwerpen functioneert is de R1 vergeleken met verschillende snelwegen met ongeveer dezelfde of iets hogere intensiteiten. Door deze vergelijking te maken krijg je een overzicht hoe de verschillende snelwegen functioneren ten opzichte van de ring. Bij elke snelweg is er gekeken naar de intensiteit per baanvak en daarnaast is de totale intensiteit berekent per rijbaan om de vergelijking compleet te maken.

401 Toronto

Ontario Highway 401 in Canada is de drukste snelweg ter wereld. Vooral het stuk in Toronto, hier passeren per dag meer dan 400.000 vertuigen. Toch staat niet elke dag file. Dit komt doordat er een de rijbanen zijn gescheiden van elkaar: vier rijbanen voor lokaal verkeer en vier rijbanen voor doorgaand verkeer. De totale breedte van de weg is 4x4 rijbanen.

Tussen de verschillende afritten zit 1,6 kilometer waardoor er voldoende ruimte is om in- en uit te voegen. De afritten zijn ruim ontworpen waardoor er ook geen vertragingen ontstaan op de afritten en de vluchtstrook.

P-66

REFERENTIE

Analyse Antwerpen

A10 Ring Amsterdam

Bij de Amsterdamse Ring is er gekeken naar het traject tussen de knooppunten Amstel en Watergraafsmeer. Hier zijn de intensiteiten ongeveer gelijk aan de Antwerpe Ring. Het profiel van de weg bestaat uit 2x4 rijbanen.

De afritten liggen erg dicht op elkaar, elke 1,1 kilometer. De invoegstrook van de oprit is tegelijk de uitvoegstrook van de volgende afrit. Doordat deze strook zo lang is kan er gedurende 1,1 kilometer in- en uitgevoegd worden. Door je dus vier rijbanen en een constante in- en uitvoegstrook hebt kan het verkeer goed doorstromen om en genoeg ruimte is voor de verschillende weefbewegingen.

Als op sommige momenten de baanvakken alsnog te vol zijn wordt er op de opritten gewerkt met toeritdosering. Hierdoor is de invoegende stroom autoâ&#x20AC;&#x2122;s constant waardoor het verkeer minder snel vastloopt.

REFERENTIE

P-67

A16 Rotterdam De A16 is het drukste snelwegdeel van Rotterdam. Het is onderdeel van de Rotterdamse Ruit samen met de A4, A15 en A20 ontstaat er een ring om Rotterdam.

De A16 beschikt ook overgescheiden rijbanen waardoor lokaal- en doorgaand verkeer van elkaar worden gescheiden. Voor lokaal verkeer zijn er 2x2 rijbanen. In het midden liggen 2x3 rijbanen voor doorgaand verkeer. In het noorden bij knooppunt Terbregseplein beschikt de snelweg nog niet over gescheiden rijbanen. Pas bij de eerste oprit na het knooppunt worden de lokale- en doorgaande verkeersstromen gescheiden. Het lokale verkeer heeft een afrit elke 1,4 kilometer. Bij knooppunt Ridderkerk in het zuiden kan het verkeer wisselen van lokale- naar doorgaande rijstroken.

P-68

REFERENTIE

Analyse Antwerpen

A2 Nieuwegein - Beesd De A2 is de langste snelweg van Nederland en tevens de belangrijkste noord-zuidverbinding. Veel delen van de A2 stonden rond 2000 vaak vol met file en daarom is de capaciteit op verschillende trajecten uitgebreidt. Zo ook op het traject tussen Utrecht en knooppunt Deil.

Op dit moment bestaat de weg uit 2x4 rijbanen met een gemiddelde capaciteit van 130.000 voertuigen per dag. De snelweg ligt niet in stedelijk gebied waardoor er veel ruimte is tussen de afritten, slechts elke 2,9 kilometer is er een op- en afrit waardoor er weinig weefbeweging op de snelweg plaatsvinden. Dit zorgt voor een goede doorstroming.

REFERENTIE

P-69

R1 Antwerpen De ring van Antwerpen is al jaren het grootste knelpunt van Antwerpen. Dagelijks staat er op bepaalde delen van de ring ongeveer vier uur file. De ring begint in het noorden en is het verlengde van de E19 vanuit Nederland. De R1 begint vanaf knooppunt Antwerpen-Noord. De hoeveelheid rijstroken is wisselend. In het noorden beschikt de weg over 2x4 rijbanen. Na knooppunt Antwerpen-Oost zijn er 2x5 rijbanen tot Antwerpen-Zuid. Daarna wordt de weg weer smaller en zijn er 2x4 rijbanen beschikbaar.

Tenslotte gaat de ring onder de Schelde door door de Kennedytunnel waar en slechts 2x3 rijstroken beschikbaar zijn. Op- en afritten liggen vrij dicht bij elkaar, elke 1,1 kilometer. Deze korte afstanden in combinatie met de vele knooppunten zorgen voor veel weefbewegingen waardoor de capaciteit van de weg lager wordt.

P-70

REFERENTIE

Analyse Antwerpen

Knooppunt Highway 401-400

Knooppunt Highway 401-404

Knooppunt Everdingen A2-A27

Knooppunt Watergraafsmeer A1-A10

Knooppunt Amstel A2-A10

Knooppunt Ridderkerk A15-A16

Knooppunt Antwerpen-Centrum R1-A12

Knooppunt Antwerpen-Zuid R1-E19

Knooppunt Antwerpen-Oost R1-E313

Knooppunten Tenslotte zijn verschillende knooppunten met elkaar vergeleken. Heeft de doorstroming te maken met de grootte van het knooppunt? Na de vergelijking blijkt dat de meeste knooppunten qua grootte niet veel verschillen van elkaar. De drukste snelweg ter wereld, de 401, heeft zelfs een van de meest kleine boogstralen. De enige knooppunten die opvallen qua grootte zijn knooppunt Antwerpen-Centrum en knooppunt Ridderkerk. De Antwerpse knooppunten wijken op ĂŠĂŠn punt wel af van alle andere, op alle knooppunten is een afrit verwerkt waardoor er op deze knooppunten ook weer verschillende weefbewegingen ontstaan naast de weefbewegingen van het samenkomende snelwegverkeer.

REFERENTIE

P-71

Totaaloverzicht In dit overzicht zijn de verschillende snelwegen te zien. Elk roze bolletje geeft 10.000 auto’s weer. De grijze bolletjes geven het aantal rijbanen weer met daaronder het totaal aantal auto’s per rijbaan. Een duidelijk verschil is te zien tussen de Highway 401 en de andere snelwegen. Deze snelweg verwerkt meer dan het dubbele aantal auto’s dan alle andere snelwegen terwijl het aantal rijbanen per richting slechts 2x4 is. Het totaal aantal voertuigen per rijbaan is daarom ook vrij hoog. Toch is de doorstroming van deze weg goed.

In de grafiek op de rechterpagina is het totaal aantal vertuigen per rijbaan weergeven. In vergelijking met de andere snelwegen is het aantal auto’s per rijbaan gemiddeld lager dan de vergeleken snelwegen. Toch staat er op de R1 regelmatig file in tegenstelling tot de andere snelwegen. Dit heeft te maken met de korte afstand tussen de verschillende knooppunten en de tussenliggende in- en uitvoegstroken. Door de vele weefbewegingen gaat de capaciteit van de weg enorm omlaag.

Al met al: er zijn genoeg rijbanen op de Antwerpse ring maar door de vele weefbewegingen die te dicht bij elkaar liggen ontstaan er snel files. Door het aantal weefverbindingen te verminderen of the scheiden zal de capaciteit van de weg omhoog gaan.

P-72

REFERENTIE

Analyse Antwerpen

REFERENTIE

P-73

Knooppunten en afslagen

Legenda Knooppunt Volledige afrit Onvolledige afrit 0

Afritnummer

Knooppunten en afslagen

Doorsneden en situatie

P-74

DE RING

Analyse Antwerpen

Legenda Locatie met programma Braakliggend terrein Gebruiksgroen Conflictpunten Autostromen

Weefverbindingen Om een goed beeld van te ring te krijgen is er gekeken naar het traject tussen de knooppunten Antwerpen-Zuid en -Centrum. Op de linkerafbeelding worden de verschillende in- en uitvoegstroken in beeld gebracht. Op de middelste afbeelding de verschillende weefbewegingen tussen alle op- en afritten. De cirkels geven de punten aan waar weefverbindingen elkaar kruisen. Van zuid naar noord zijn er negen conflictpunten op een baanvak van slechts twee kilometer. Ook zijn er uitvoegstroken naast de bestaande wisselstroken aanwezig wat het aantal weefverbindingen alleen maar vergroot. Dit traject van de ring is door al deze bewegingen ook het meest gevoelig voor vertragingen. Soms staat er op dit traject tot vier uur per dag file.

DE RING

P-75

Filekans Conclusie

Aan de oostkant van de ring is de filekans het grootst. Dit komt doordat er te veel weefverbindingen op een te korte afstand plaatsvinden. Er is de minste kans op file aan de westkant van de ring, dit is de snelweg richting de haven.

Internsiteiten, afstanden van de knooppunten en afslagen

P-76

DE RING

DE RING

P-77

Invloed van

de

RING P-78

INVLOED OP DE GEZONDHEID

Analyse Antwerpen

op de Gezondheid van de mens P-79

Schadelijke gebieden Conclusie

Er zou gesteld kunnen worden dat wonen vlakbij de ring niet mogelijk is.

Dit komt omdat hier de risico´s te groot zijn.

Echter gebeurt dit op dit moment wel. Er zijn drie catagorieĂŤn gemaakt waarbij de meest felle kleur als het schadelijkst beschreven kan worden.

Naarmate de kleur minder fel wordt de schadelijkheid steeds minder, maar is wonen in die omgeving nog steeds schadelijk voor de gezondheid. De conclusie die hierbij gesteld kan worden is dat er bepaalde gebieden zijn waarbij de problemen in grotere mate aanwezig zijn. Ondanks de vermindering van fijnstof veroorzaakt de gehele ring schade aan de gezondheid.

Legenda Water Industrie Wonen Bedrijf School Park

Impact op de gezondheid van de ring (in relatie met zijn omgeving)

P-80

INVLOED OP DE GEZONDHEID

Hoeveelheid fijnstof (donkerder is meer fijnstof)

!

Probleemzone

Analyse Antwerpen

Geluid Het verkeer heeft veel invloed op het milieu. Het geluid van het verkeer heeft invloed op de omgeving.

Bij geluid, en ook bij de volgende milieu-effecten, is de ring goed te herkennen op de kaart. De ring is te herkennen aan de vorm waar de waarde het hoogst is.

Koolstof-uitstoot De emissie van het verkeer draagt bij aan het broeikaseffect en de gezondheid voor de bewoners van Antwerpen. Vanuit de EU is er een bepaalde dagwaarde die niet meer dan 30 keer per jaar overschreden mag worden. Ironisch genoeg overtreed Antwerpen deze waarde iedere dag. Hoewel de emissie door schonere autoâ&#x20AC;&#x2122;s verminderd wordt, blijft de uitstoot een groot probleem voor de ring en zijn omwonende.

Fijnstof-uitstoot Fijnstof is, net als koolstof, schadelijk voor de gezondheid van de bewoners. Wat eerst altijd gedacht werd, was dat de emissie van het verkeer zorgde voor de fijnstof. Uit recent onderzoek blijkt dat emissie niet het enige oorzaak is van fijnstof. De slijtage van de banden zorgen voor evenveel fijnstof. Bij de slijtage komen ook kleine deeltjes vrij. Een vuistregel over fijnstof en gezondheid is: iedere stof is schadelijk, maar hoe kleiner, hoe schadelijker.

INVLOED OP DE GEZONDHEID

P-81

Beleid P-82

BELEID

Analyse Antwerpen

We zijn in

BelgiĂŤ

een land met andere regels

P-83

Planningscultuur

De Nederlandse drang om te plannen zit hem vooral in het financiële aspect. In Nederland worden er veel sociale huurwoningen gebouwd, deze zijn duur en projectontwikkelaars of woningcorporaties halen hier Zowel de Nederlander die naar België gaat, als de Belg die Nederland binnenkomt merkt dat hij de grens geen winst uit. Lagere winsten op sociale woningovergaat. Hij ziet om zich heen de ruimte veranderen. bouw moeten worden gecompenseerd met winsten uit koopwoningen. In België ligt de woningprijs en Waardoor komt dit? grondprijs in sommige gebieden lager, waardoor er minder behoefte is aan een vorm van sociale woningAls je de twee landen bekijkt is Nederland het land bouw. Ook bestaat er de Belgische traditie waarbij met eenvormige huizen, veel open ruimte en alles de ouders grond kopen voor de kinderen, zodat zei geordend, terwijl in België veel verschil in soorten zelf een woning kunnen bouwen. Particulier grond huizen is. Daarnaast is er over het algemeen weinig kopen gaat makkelijker dan in Nederland en er hoeft open ruimte te vinden en valt de wanorde meteen aan minder regels voldaan te worden. Hierdoor is nog op. De grens doorsnijdt de twee landen van elkaars verschillende opvatting. Wij als Nederlanders spreken 75% van de grond in handen van particulieren. Als over Belgische toestanden, terwijl Belgen beweren dat België eventueel via een uitgebreidere grondpolitiek wil gaan handelen zal dit particuliere grondbezit een wij in barakken wonen. Waar de Belg in kansen en mogelijkheden denkt, denkt de Nederlander in gevaren van de problemen zijn. In Nederland zijn er rechtsmiddelen waar men gebruik van kan maken. Ook kent en risico’s. het Nederlandse grondbedrijf middelen voor samenwerking tussen grondeigenaren. Denk hierbij aan het Een duidelijk verschil zit hem in de eigenaren erfpachtcomplex en de WVG, Wet Voorkeursrecht van de gronden. In Nederland is alle grond keurig Gemeente. verdeeld, de grond is in handen van het grondbedrijf van de gemeente, aannemers, investeerders, Zowel in Nederland als België spelen de politieke woningcorporaties en tegenwoordig ook van verkiezingen een rol in de ruimtelijke ontwikkeling. particulieren. In België heeft de overheid veel Echter is wordt er op nationaal niveau meer minder grond in handen en voert een stuk minder toezicht gehouden in Nederland. Deze hiërarchie in grondpolitiek als in Nederland. Hierdoor is te stellen dat de overheid minder invloed heeft op de ruimtelijke planningscultuur speelt in België een minder grote rol.

Om de vier jaar worden in beide landen verkiezingen ontwikkelingen. Grond is vooral in handen van gehouden, het verschil tussen beide landen zit hem particulieren of in bezit van grootgrondbezitters. In niet in het aantal jaren, maar in de omgang met de grotere steden spelen bedrijven of organisaties, huidige planontwikkelingen. In België wordt vaak zoals De Lijn, een rol binnen het grondbezit. Belgen niet meer voortborduurt op huidige ontwikkelingen zijn van vroeger uit altijd al zelf grondeigenaar geweest. Daarnaast bouwen ze ook hun eigen woning. en beginnen de processen, onderzoeken en discussies weer van vooraf aan. Enkele jaren geleden was De Belg drukt veel meer zijn eigen stempel op de er een stedelijke dienst, deze zou het overzicht woonomgeving. In Nederland zijn bewoners vaak tussen de verschillende afdelingen bewaken en een minder betrokken geweest bij de totstandkoming gestructureerde ruimtelijke ontwikkeling waarborgen. van hun woonomgeving. Hierdoor is alles door projectontwikkelaars bedacht en uitgevoerd. Al zie je Dit ging meer op de Nederlandse planningscultuur lijken. Na de verkiezingen van 2012 werd de stedelijke wel dat hier de laatste jaren verandering in zit. dienst weer afgeschaft. Iedere discipline werd weer op zichzelf staand.

P-84

BELEID

Analyse Antwerpen

Als wordt gekeken naar de verschillen in beleid tussen Nederland en België kan opgemerkt worden dat Nederland in 1901 zijn eerste wet op de ruimtelijke ordening had. België kreeg in 1962 de eerste wet, die werd niet met open armen ontvangen, sterker nog, er was veel tegenspraak op deze wet. Hierdoor is ook het verschil ontstaan in wettelijke instrumenten.

Belgen konden jaren lang zelf hun gang gaan (nog steeds is 75% van de Belgen eigenaar van zijn eigen huis). In Nederland is het land gegroeid tegelijk met de planningscultuur, deze was toen al planmatig.

België is gegroeid door de economie en niet door het plannen. Infrastructuur heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld, zodra het mobiliteitsnetwerk werd uitgebreid, groeide ook de stad. Het gevolg hiervan is dat later pas meer behoefte kwam aan een wet voor de ruimtelijke ordening. De laatste jaren word in België meer geregeld en gepland. Er worden structuurvisies ontwikkeld en er ontstaan beleidsplannen. Echter wordt er nog naar de verdere uitvoering van deze plannen gezocht.

In de huidige tijd zijn we misschien wel samen opzoek naar het beste van beide landen en culturen. De Belgen laten zich meer sturen, de Nederlanders zoeken naar wat meer vrijheid.

Verschillen in planningscultuur tussen Nederland en België

BELEID

P-85

STRUCTUURVISIE ANTWERPEN De afgelopen jaren is België meer op zoek naar structuren in haar ruimtelijke ontwikkelingen. In Antwerpen doen ze dit onder andere door het opstellen van een structuurvisie, ‘Stadsontwikkeling in Antwerpen, Antwerpen Ontwerpen’. In dit hoofdstuk staat een korte toelichting hierop.

Antwerpen streeft ernaar ruimtelijke kwaliteit meer centraal te laten staan binnen het stadsontwikkelingsbeleid. Dit aan de hand van vier speerpunten: divers woningaanbod, investeren in publieke ruimte, duurzame mobiliteit en bereikbaarheid en kwaliteit van stedelijke voorzieningen.

Aangedreven door visies op stadsniveau, wil Antwerpen continu en projectmatig gaan inzetten op het heroveren van Antwerpen als woonstad, gericht op een divers publiek. Dit houdt onder andere een kwaliteitsvol en gediversifieerd woonaanbod in.

Overheid streeft ernaar

n

nte

pu eer

Als basisvoorwaarde voor het streven naar een aangename stad ziet Antwerpen de investeringen in de publieke ruimte.

Hier vallen vernieuwingen en vergroening van straten en plei-

ie

rvis

uu uct

r

e st

d van

projecten op verschillende schalen te integreren, te begeleiden en te realiseren, hierbij wordt er meer gekeken naar beleidsvoering. Voor de bestaande stadskernen is het de bedoeling masterplannen uit te werken die de centra weer de uitstraling geven van aantrekkelijke ontmoetingsplekken, om zo een hogere waarde aan de woningen te geven.

Sp

P-86

BELEID

Analyse Antwerpen

nen onder. Ook zal de aanleg van groot- en kleinschalig groen uitbreiden. Hierbij worden toegankelijke ruimtes van hoge kwaliteit gerealiseerd met een grote gebruiks- of natuurwaarde. Het doel is om een zo optimaal mogelijk inpassing binnen het stedelijk weefsel te behalen.

Cruciaal is de organisatie en verbinding van dit alles.

Antwerpen wil dit op een manier doen zodat het uitnodigt voor duurzame mobiliteit.

Duurzame mobiliteit zou mede moeten zorgen voor een volwaardige beleving van de stad aan de Antwerpenaar en de bezoeker. Aan mogelijkheden voor een beter mobiliteitsnetwerp wordt gewerkt. Hieronder valt het bevorderen van elektrisch rijden, het openbaar vervoer optimaliseren en de fietser meer ruimte geven. ‘ ’t Stad is van iedereen: iedereen maakt de stad een stukje mee tot wat ze is’. Antwerpen wil met het Ruimtelijke Structuurplan Antwerpen een plan meegeven aan de betrokken partijen waar ruimte is voor eigen interpetatie.

Met de investeringen in de publieke ruimte zou ook de bereikbaarheid en de kwaliteit van de stedelijke voorzieningen moeten worden geoptimaliseerd. Het doel is om deze optimalisering niet alleen bij publieksgebouwen door te voeren maar ook te integreren bij de bouw of renovatie van individuele projecten van bijvoorbeeld particuliere ontwikkelaars.

BELEID

P-87

Scenario

P-88

SCENARIO

Analyse Antwerpen

Ringland P-89

Impressie van de overkapping

Ringland Ringland is nu nog in de conceptfase en gaat uit van een volledige overkapte Antwerpse ring en het uitbreiden van duurzame mobiliteit in de regio. Onder duurzame mobiliteit valt het motiveren van elektrisch rijden, openbaar vervoer verbeteren en de fietser meer ruimte geven. Deze maatregelen moeten gaan zorgen voor minder geluidsoverlast en een lagere luchtvervuiling in de omgeving van de ring. Daarnaast komt er ruimte vrij wat kansen gaat bieden voor duurzame stadsontwikkeling.

Betere mobiliteit Het verkeer gaat ondergronds in twee tunnels met een scheiding van doorgaand en stedelijk verkeer. Het aantal weefbewegingen vermindert aanzienlijk, met als resultaat een vlottere doorstroming, minder files, minder ongevallen en een hogere capaciteit. De singel wordt verplaatst naar het dak van de ring, de uitwisseling tussen de ring en de singel vind plaats door op- en afritten. De op- en afritten komen verder uit elkaar te liggen dan in de huidige situatie, mede daardoor is er genoeg tijd en ruimte voor de noodzakelijke weefbewegingen. Alles samen vergroot de capaciteit zonder dat er een bijkomende verbreding nodig is.

Het basisprincipe De ring wordt volledig overkapt, hierbij worden de verschillende verkeersstromen gescheiden. Om de Meer leefbaarheid verkeersstromen te scheiden worden er vier tunnels gerealiseerd, de singel verhuist naar het dak van de tunnel. Vlotte uitwisselingen tussen beide, met minder weefbewegingen, moeten zorgen voor een betere doorstroom.

P-90 SCENARIO

Analyse Antwerpen

Huidige situatie

De ring overkappen

De ring verdwijnt in een tunnelbak

Verplaatsing van de singel naar het dak van de ring

Vlotte uitwisseling stedelijkverkeer naar de nieuwe singel

SCENARIO

P-91

Meer leefbaarheid Door de overkapping zal geluidsoverlast afnemen en de luchtkwaliteit verbeteren. Door de huidige technologie en innovatie zijn er tegenwoordig meer manieren om fijnstof te filteren en worden er nog verschillende onderzoeken gedaan. Als het concept van Ringland verder uitgewerkt wordt, zal er meer bekend zijn over de onderzoeken en kan er gekeken gaan worden naar wat geschikt is voor de tunnel van Ringland.

OVERZIchTsKAART

Extra ruimte Het overkappen van de ring zal een nieuw stadsdeel opleveren: ’Ringland, het 10e district’. Naast dat er nieuwe ontwikkelruimte ontstaat krijgen huidige plannen voor locaties meer kans om van de grond te komen. Nu lopen de ontwikkelingen van gebieden vaak vast na de planvorming, door de hoeveelheid geluidsoverlast en fijnstof. Deze locaties krijgen nieuwe kansen. Bij ontwikkeling lijkt in het huidige concept een verhouding van 80% groene ruimte en 20% nieuwe ontwikkelingen.

Maatschappelijk draagvlak Ringland wil bijdragen aan de opbouw van maatschappelijk draagvlak, door in plaats van steeds maar meer vragen op te roepen, antwoorden te gaan bieden. Door niet meer alleen naar de problemen van de mobiliteit te kijken, maar ook de aspecten rond leefbaarheid en volksgezondheid mee te nemen. Dit doen ze nu door draagvlak te verkrijgen bij de Antwerpse bewoners. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van verschillende social media, persberichten, presentaties en reclameposters.

Via het gecreëerde draagvlak wordt er nu geld opgehaald om verder onderzoek naar Ringland te financieren.

Linkeroever Zwijndrecht intunneling of overkapping Minimale capaciteit overkapping = huidige Kennedytunnel Maximale capaciteit overkapping = extra Kennedytunnel

Nieuw Zuid

Zuid S Blue gate

P at

ertopstra Kolonel Silv

Lightrail Puurs-Antwerpen

A12 Sloop viaduct Sleuf met stedelijke plat

Kansenkaart voor de uitvoering van Ringland het 10e district

P-92

SCENARIO

Analyse Antwerpen

Lightrail Haven-Antwerpen Knooppunt E19/A12 overkapping of intunneling

Luchtbal

T

Gr oe

ne

nd

aa

llaa

n

Ijzerlaan Mexico eiland

Kop van Merksem

P

A102

Sportpaleis

n

aa

eB

uts

ho

rn Tu

P

Slachthuissite

Spoor Oost

P

n

aa

eB

uts

ho

rn Tu

Borgerhout Ste

ne

Plantin & Mo

Nieuw-Zurenborg

nb

rug

P

retuslei

E313 Overkapping of intunneling zwemvijver

Station

Berchem Station

Ringland: Het 10de district Ringpark

Berchemlei

Bors bee

kbru

Bestaande parken g

Bestaande gebieden ontwikkelbaar door overkapping

br

kla a ijc

P

sw

algenkweek

Ringparking

eg

nw

ee

Ge ra rd L

P

St

eG

rell

ela

an

Rij Va n n

Productief Landschap in verkeerswisselaars

ug

Ja

Sc

ote Gr

teaus

Stedelijk ontwikkelingsgebied rond Lightrailstation

lde

he

of

De Singel

Berchem kerk

h st Po

n

PostX

Stadswarmtenet gevoed door biomassacentrale en tunnelwarmte RegenwaterinďŹ ltratie -en buffering ifv recreatie / stadslandbouw / algenkweek

Lightrail Mechelen-Antwerpen

Op -en afritten van stedelijk verkeer naar Singel en van doorgaand verkeer naar Singel

E19

1km

0m

doorgaand verkeer stedelijk stedelijk doorgaand

500m

t

SCENARIO

P-93

Intermezzo “Overkapping A2 Maastricht” 9 10

11 6 11

8

7 3 5

3

4

2

3

4

5

1 3

Plankaart A2-zone Maastricht

Meer dan een tunnel Bij de Groene Loper, het plan voor de ontwikkelingen van de A2 in Maastricht wordt net zoals het plan van Ringland een tunnel gemaakt. Het project bestaat uit verschillende onderdelen, die uiteindelijk allemaal voor een samenhangend geheel moeten gaan zorgen.

Hier volgt een korte toelichting op waarom, wat en hoe het project in elkaar zit.

P-94

In het kort Het plan De Groene Loper gaat zorgen voor een goede bereikbaarheid van Maastricht, de doorstroming op de A2 bij knooppunt Geusselt en Europaplein wordt verbeterd, en er worden nieuwe kansen voor de aangrenzende buurten gecreëerd door onder andere een betere verkeersveiligheid en leefbaarheid.

REFERENTIE

Analyse Antwerpen

De opzet van het plan: - De gestapelde tunnel, waardoor 80% van het huidige verkeer onder de grond gaat waardoor bovengronds een woonerfklimaat ontstaat.

- Het groene, recreatieve lint voor fietsers en voetgangers, dat van de landgoederenzone tot knooppunt Europaplein slingert.

- Twee herkenbare stadsentrees.

Om deze drie richtlijnen aan te houden bestaat het plan uit verschillende onderdelen.

De verschillende onderdelen kort toegelicht: 1.

Zuidelijke tunnelmond.

Groen beboste entree van Maastricht, hierin verdwijnen verschillende tunnelmonden.

2.

Tunnel tussen Geusselt en Europaplein.

De tunnel zelf wordt 2,3 kilometer lang en heeft vier aparte tunnelbuizen, elk met twee rijstroken. De hoeveelheid verkeer neemt hierdoor bovengronds met 80% af.

3.

De Groen Loper In het originele plan is een recreatief lint met 2000 lindebomen opgenomen, of dit uiteindelijk gerealiseerd wordt, is nog de vraag.

Profiel van de nieuwe Parklaan met tunnel

9.

Ontsluitingsweg bedrijventerrein Beatrixhaven Het bedrijven terrein is straks te bereiken via een directe verbinding vanuit knooppunt Geusselt, daarnaast ligt deze verhoogd wat bijdraagt aan de ecologische verbindingen.

10.

Vastgoed bedrijventerrein Beatrixhaven Mogelijkheid voor bedrijfsmatige vastgoedontwikkeling tussen de Groene Loper en het spoor.

11.

Meer groen en recreatie in Landgoederenzone De landgoederenzone is van grote ecologische, cultuurhistorische en landschappelijke waarde en wordt verbonden via de Groene Loper met de rest van de stad.

4.

Parklaan bovenop de tunnel Bovenop de tunnel komt een weg voor langzaam- en bestemmingsverkeer met een groen en recreatief karakter. Via de Parklaan worden de wijken van MaasDe tunnel tricht weer met elkaar verbonden.

Het verkeer tussen Geusselt en het Europaplein verdwijnt uiteindelijk 2,3 kilometer onder de grond 5.

Vastgoedontwikkeling Afhankelijk van de marktvraag wordt er gekeken naar door middel van een tunnel met gestapelde gescheiden tunnelbuizen. De gescheiden tunnelbuizen hebben de mogelijkheden voor de vastgoedontwikkelingen. veel voordelen: de capaciteit is groter en er zijn meer mogelijkheden voor onderhoud en beheer. De tunnel 6.

Volledige verknoping A2 en A79 De A2 wordt de hoofdroute, waardoor alle verkeersbe- krijgt vier aparte tunnelbuizen, elk met twee rijstroken. De onderste twee buizen zijn voor het doorgaand wegingen zo optimaal mogelijk zijn. verkeer. De bovenste twee voor het regionale- en bestemmingsverkeer.

7.

Noordelijke tunnelmond Groen beboste entree van Maastricht, waarin de tunnelmonden verdwijnen.

8.

Brug voor voetgangers en fietsers Fietsbrug over de A2 ten noorden van Maastricht, een natuurlijke verbinding tussen de landgoederenzone en Geusselt.

Door de huidige maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de crises en de stand van de huidige woningmarkt, kan het programma niet meer zo gerealiseerd worden als bij de planontwikkeling bedacht is. Nu wordt er naar nieuwe mogelijkheden gekeken voor het programma rondom de A2 zone.

REFERENTIE

P-95

KANSE voor de

P-96

KANSEN

Analyse Antwerpen

EN

g n i R P-97

Kansenkaart

P-98

KANSEN

Analyse Antwerpen

Kansen Uit de resultaten van de analyse over de ring zijn verschillende kansen naar voren gekomen. Deze kunnen benut worden voor mogelijke ontwikkelingen.

1.

De belangrijkste kans die ontstaat is de overlast van fijnstof en geluid aanpakken. De gebieden rondom de ring worden vaak gezien als ongezond en stedelijke ontwikkelingen worden hierdoor moeilijk.

Een aantal gebieden springen er extra uit als ongezond en veel overlast.

2.

De vele weefbewegingen, met als gevolg filevorming en daardoor soms slechte bereikbaarheid vormen een knelpunt. Oplossingen hiervoor kunnen grote kansen bieden.

3.

De vele braakliggende terreinen langs de ring bieden een grote kans. Een aantal van deze terreinen ligt vlak bij knooppunten of treinstations zoals station Zuid en Berchem waardoor het goed bereikbaar is. Dit kunnen waardevolle gebieden zijn voor ontwikkeling.

4.

Tussen de Ring en de Singel liggen veel grote groenbuffers die niet ingericht zijn. Het opwaarderen van deze gebieden biedt kansen.

5.

Grenzend aan de ring liggen historische overblijfselen van de oude Brialmont omwalling. Dit zijn unieke gebieden en doordat er nog maar weinig van over is, zijn deze plekken van grote waarde.

Legenda Braakliggende terreinen Historische plekken Ongebruikte groene bufferzone Grootschalig park Fijnstof overlast Mogelijke verbinding Meeste filevorming Singel Hoofdroutes

6.

De singel en haar dwarsstraten vormen de belangrijkste wegen van de stad. De bereikbaarheid is hier het hoogst en de belangrijkste functies grenzen hieraan.

7.

Het verbinden van verschillende stadsdelen met de ring als barrière is een kans en kan een impuls geven voor de aangrenzende gebieden.

8.

De twee grote parken die ten Zuiden en Oosten van de ring gesitueerd zijn, hebben een grote groene kwaliteit. Door het doortrekken van deze gebieden kan de binnenstad hiervan profiteren.

9.

Tot slot liggen er grote stedelijke voorzieningen in de buurt van de ring zoals het sportpaleis, de Universiteit en de kunstcampus. Deze voorzieningen kunnen de basis vormen voor nieuwe ontwikkelingen.

Treinstations

!

Grootste overlast van de ring Belangrijke voorziening

P-99

Mogelijke ontwikkellocaties Fietsparkeerplaatsen

Groene ruimte en volktuinen

Migranten huisvesting

Parkeerplaatsen

Publieke voorzieningen

Sportvoorzieningen

Duurzame ontwikkelingen O.R.

Kinderopvang

Huisversting voor kwetsbare groepen

Studentenkamers

Toerisme

Mogelijk programma

P-100

MOGELIJKE ONTWIKKELLOCATIES

Analyse Antwerpen

1. Konijnenweide Deze locatie is een van de braakliggende terreinen nabij de ring. Door de grote oppervlakte ontstaan hier verschillende ontwikkelmogelijkheden. Daarbij komt kijken dat de locatie een goede verbinding heeft met het centrum, de ring en het station (waardoor het bereik van deze locatie groot is). Naast het centrum ligt ook het gerechtshof dichtbij, wat weer kansen biedt De concentratie van fijnstof wordt op deze locatie als schadelijk omschreven, waardoor er wel dergelijke ingrepen mogelijk zijn.

2. Mastvest Mastvest is een van de oude structuren die is overgebleven van de Brailmontomwalling.

Door de rijke cultuurhistorie biedt dit een goed aanknopingspunt. Daarnaast ligt de Expo in de directe omgeving van het Mastvest en is een oversteek naar de oude binnenstad snel gemaakt. Het is een groen gebied met een groene omgeving. De concentratie van fijnstof is op deze locatie minder groot dan andere locaties aan de ring.

3. Brilschans De Brilschans is een andere oude structuur die is overgebleven. Ook dit biedt aanknopingspunten. Daarnaast ligt dit gebied direct aan een van de oversteekpunten, wat de bereikbaarheid van deze plek vergroot. De concentratie van fijnstof is op deze locatie minder groot dan andere locaties aan de ring.

4. Post-X Het oude postsorteercentrum van de stad is leeg komen te staan. Deze locatie biedt echter vele kansen. Er zijn namelijk nabij deze locatie een station, twee oversteken en een historisch en karakteristieke wijk. Door zijn ligging is de bereikbaarheid goed is. Daarbij dient wel een kritisch gekeken te worden naar de schadelijke stoffen die vrij komen door deze drukke verkeersverbindingen en de filevorming op de ring bij deze locatie. (Er is op dit moment al nagedacht over mogelijke ontwikkelingen op deze locatie) 5. Zurenborg Zurenborg is een gebied dat al langere tijd leegstaat. Ook deze locatie ligt direct aan een oversteekpunt. Daardoor is het bereik van deze locatie goed. Ook hier dient rekening gehouden te worden met de fijnstof en de filevorming afkomstig van de ring.

6. Borgerhout Collegelaan Borgerhout is een van de locaties waar de fijnstof de grootste gevolgen heeft op de gezondheid. Om deze reden dient er goed gekeken te worden naar deze locatie. Daarnaast ligt dit gebied nabij een natuurlijke omgeving wat weer veel kansen biedt.

7. Rangeerterrein west Het oude rangeerterrein is een locatie die al langere tijd niet meer wordt gebruikt. Door zijn sterke identiteit en karakter zijn er verschillende aanknopingspunten. De locatie ligt bij de singel waardoor men redelijk snel in het centrum of op de ring kan zijn.

8. Sportpaleis Het deelgebied nabij het Sportpaleis betreft ook een braakliggend terrein. Door zijn goede ligging ontstaan hier verschillende kansen. Het ligt namelijk aan een oversteekpunt en vlakbij een van de voorzieningen die een grote rol spelen voor de stad.

9. IJzerlaan De locatie IJzerlaan is een van de ingangen van de stad. Als eerste komt men via de havenindustrie en volgt er een overgang qua identiteit. Hieraan kan deze locatie een bijdrage leveren.

MOGELIJKE ONTWIKKELLOCATIES

P-101

Samenwerking Zoals op pagina 104 in de taakverdeling is te zien, zijn de taken goed verdeeld geweest. Op het begin van het project hebben we de taken verdeelt per thema, door middel van een vooraf bepaalde verhaallijn. Hierbij bewust er niet voor gekozen om dit op schaal te doen. Door binnen de verschillende thema’s door de schalen heen te werken, wilde we meer diepgang bereiken tussen de schalen. Nadat verschillende thema’s werden afgerond, koppelde we met de groep terug. We keken we of combinaties gemaakt konden worden tussen de thema’s en welke beelden er bij gemaakt moesten worden.

Ongeveer op de helft van het project zijn we begonnen met het elkaar zetten van het boekje. Toen we hieraan begonnen vond er een verandering in de samenwerking plaats. Bij de start van het project waren de taken gelijk verdeeld en hadden we geen project leider. Het in elkaar zetten van het boekje had Ron op zich genomen. Vanaf dat moment werd hij ook meer de projectleider. Hij zorgde voor het overzicht en de aansturing naar wat er nog mistte. Het is fijn dat we toen al begonnen met de opzet van het eindproject, zo bleven we bij onze verhaallijn en kritisch kijken naar wat er ontbrak of aangescherpt moest worden.

De communicatie verliep soepel binnen de groep, binnen een fijne sfeer werd er wel kritisch naar elkaar gekeken en feedback gegeven waar dat nodig was. Hierdoor werden taken ook makkelijk verdeeld en ook over wie er moest presenteren was weinig discussie. Tussentijds bespraken we regelmatig alles met elkaar, de kleinste details werden besproken. Lijndiktes, kleuren, layout etc. Alles kwam gezamenlijk aanbod. Door de nauwe communicatie vinden wij dat het eindproduct een stijl heeft gekregen met een duidelijke samenhang.

Verder werd er bij de start van het project een whats app groep aangemaakt, dit werkte goed. Via deze groep kon er ook gezamenlijk overlegd worden als er thuis of in het weekend werd gewerkt. Op deze manier werd er ook doorgeven als iemand afwezig of later zou zijn, we waren van elkaar op de hoogte en dat werkt fijn. De beelden en informatie werden gedeeld via een dropbox wat op een prettige manier werkt bij gezamenlijke producten.

P-102

SAMENWERKING

Analyse Antwerpen

“Dit project was voor mij wennen aan een nieuwe rol binnen het project team, normaal heb ik de touwtjes meer in handen en probeer ik de groep aan te sturen. Deze rol heb ik bij dit project meer los proberen te laten, dit was voor mij een leerproces.” # Renee

“Voor mij was het goed dat van tevoren de structuur en benodigde kaarten werden bedacht. Hierdoor wist iedereen wat hij of zij moest doen en wist je ook wat je aan elkaar had.” # Wouter

“Mijn voornemen was om dit project meer uit handen te geven en niet het voortouw te nemen. Helaas is dit nauwelijks gelukt en ben ik toch de leidinggevende rol aan gaan nemen. Ik voel me echter goed op mijn plek als degene die het voortouw neemt” # Ron

“Tijdens dit project ben ik op een andere manier naar kaarten gaan kijken. Hierbij ben ik specifieker en kritischer geworden tijdens het maken van kaarten en visualisaties. Omdat mijn interesses liggen bij de combinatie van mobiliteit en stedenbouw, kon ik mij beter focussen op het project” # Stefan

“Ik ervaarde deze periode als prettig omdat de werking binnen de groep goed verliep. Waardoor ik me deze periode meer heb kunnen focussen op het produceren in plaats van het organiseren.” # Noortje

“Tijdens dit project heb ik de taken op mij genomen die mij liggen. Door dat er structuur aan is gebracht was het makkelijk op de hoogte te blijven van de andere producten. Wat ik heb geleerd is dat het vooraf bedacht verhaal een grote bijdrage kan leveren aan het werkproces.” # Sem

EIGEN MENING

P-103

TAAKVERDELING In onderstaande tabel wordt aangegeven wie aan welke pagina in het analyse gewerkt heeft en wie welke andere algemene taken heeft uitgevoerd. Wij hebben ervoor gekozen dit per pagina te doen omdat de kaarten meestal samenhang hebben en door dezelfde persoon zijn gemaakt.

Algemeen: Boekje Tussenpresentatie Presentatie Scenario Presentatie introductie locaties Excursie voorbereiden

Ron Stefan Renee Sem Renee

Boekje 1-5 6 - 17 18 - 23 24 - 25 26 - 29 30 - 33 34 - 37 38 - 39 40 - 47 48 - 49 50 - 51 52 - 53 54 - 65 66 - 73 74 - 77 78 - 81 82 - 95 96 - 105

Ron Ron Wouter en Ron Ron Sem en Ron Wouter Noortje Ron Noortje Stefan Ron Sem Sem en Noortje Stefan en Renee Stefan Wouter, Noortje en Ron Renee Gezamenlijk

P-104

TAAKVERDELING

Analyse Antwerpen

Bronnenlijst Vlaamse milieumaatschappij. (2012). Lucht kwaliteit in de Antwerpse haven - Jaarrapport 2012. Vlaamse overheid.

A10 (Nederland). (n.d.). Retrieved 2014, from Wegenwiki: www.wegenwiki.nl/a10_(nederland) AG. Stadsplanning Antwerpen. (2006). Overkappingsonderzoek Antwerpse Ring. Antwerpen, Vlaanderen, België.

Antwerpen, S. (2012). Stadsontwikkeling in Antwerpen. Antwerpen ontwerpen. . Antwerpen: Patricia de Somer.

België Economie. (n.d.). Retrieved November 30, 2014, from Landenweb: http://www.landenweb.net/belgie/ economie/ België krijgt Europees knipperlicht voor falend fijn stof bleid. (n.d.). Retrieved December 7, 2014, from Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen: www.bondbeterleefmilieu.be/page.php/15/show/850 Fijn stof door slijtage schaadt gezondheid. (2013, Juli 2). Retrieved November 28, 2014, from Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2013/Fijn_stof_door_slijtage_schaadt_gezondheid Herrebosch, M. (2007). Een gemeenschappelijk zeehavenbeleid voor Antwerpen en Rotterdam: opporuniteit of kannibalisme? Antwerpen, Vlaanderen, Begië.

Highway 401 in Ontario. (n.d.). Retrieved December 2, 2014, from Wegenwiki: www.wegenwiki.nl/highway_401_in_ontario Maastricht, A. z. (n.d.). De groene loper een plan voor stad en snelweg. Retrieved December 4, 2014, from Het plan: http://www.a2maastricht.nl/nl/plan/groeneloper.aspx PVDA. (2014, April 13). Borgerhout maakt zich zorgen om BAM-trace en tekort aan groene ruimte. Retrieved December 8, 2014, from PVDA Antwerpen: http://antwerpen.pvda.be/artikels/borgerhout-maakt-zich-zorgenom-bam-trace-en-tekort-aan-groene-ruimte Ringland. (n.d.). Ons voorstel. Retrieved 12 4, 2014, from Ringland: http://www.ringland.be/voorstel/ Tekort aan studentenflats in Antwerpen, Gent en Leuven. (2011, Augustus). Retrieved December 4, 2014, from Vastia: http://www.vastia.be/nl/studentenkamers/tekort-aan-studentenflats-in-antwerpen-gent-brussel-en-leuven/ Snelweg. Retrieved December 4, 2014, from Het plan: http://www.a2maastricht.nl/nl/plan/groeneloper.aspx Meer, H. v. (2014). Rijksmuseum document Nederland: Hans van der Meer. Nederland - België. Vrij Nederland

BRONNEN

P-105