De moderne stad magazine

DE MODERNE STAD DE NATIONALE DENKTANK OP BEZOEK

IMMIGRATIE

ALLES OVER DE LAATSTE TRENDBREUK

ANALYSE

STRIJP-S GEANALYSEERD

DE OPLOSSING VOOR ONZE IMMIGRATIECRISIS

BOUWSTENEN

2

De Moderne Stad

HET COMPACTE EN UNIEKE KANTOOR VAN DE MODERNE STAD, GELEGEN OP STRIJP-S, EINDHOVEN

s t a

n e

e b

l e

f A

Afbeelding 1

i d

g n

a l p

09-2040

CONTACT Postbus 2040 5617 AB Eindhoven Tel: 040 – 201 420 40 E: info@demodernestad.nl www.demodernestad.wordpress.nl DE MODERNE STAD Is een uitgave van uitgeverij Plot Postbus 3029 5042 CK Tilburg www.plot.nl GRAFISCHE VORMGEVING Ron van den Heuvel Andreas Mulder ABONNEMENTEN De Moderne Stad is een vakblad op het gebied van stedelijke ontwikkeling. Naast het uitgeven van het vakblad organiseert De Moderne Stad netwerkbijeenkomsten, seminars en studiereizen voor haar doelgroepen. Het is een vereiste om een abonnement op De Moderne Stad te hebben om hier aan mee te kunnen doen.

Jaarabonnement: €75,- Halfjaar abonnement: €40,-. Voor meer informatie kunt u terecht op de website of kunt u telefonisch contact opnemen (040 - 12 34 567, lokaal tarief).

AANSPRAKELIJKHEID De Moderne Stad verschijnt elk kwartaal. Het bevat informatie die met de meeste zorgvuldigheid is samengesteld. De redactie ontvangt geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van in deze uitgave opgenomen informatie.

3

STRIJP-S IN 30 JAAR Beste lezer, Voor u ligt een speciale uitgave van het blad ‘de Moderne Stad’. In deze editie wordt de verblijfsruimte uitgelicht. Om te begrijpen hoe de verblijfsruimten zijn getransformeerd door de jaren heen is ingezoomd op Strijp-S, dit was 26 jaar geleden een van de schoolvoorbeelden hoe een gebied getransformeerd kon worden.

Zoals iedereen weet is de laatste 30 jaar veel veranderd. Voor ons is dit een reden om eens terug te blikken naar het verleden. Als directeur ben ik trots op deze uitgave, waarin de interessante ontwikkelingen worden besproken van de afgelopen 30 jaar. In deze speciale editie wordt toegelicht welke bouwstenen door De Nationale Denktank zijn ontwikkeld. Deze bouwstenen zijn gericht op het waarborgen van het functioneren van de maatschappij in Nederland. Hierin is te zien hoe goed voorbereid de overheid te werk is gegaan. De invloed van de Nationale Denktank is erg groot geweest. Zonder het adequate werk van deze groep was het hoogstwaarschijnlijk een stuk lastiger verlopen om alle vluchtelingen netjes op te vangen.

Echter is de vraag: hoe zag Nederland eruit voor de komst van de vluchtelingen? Hoe is de maatschappij veranderd en welke factoren waren daarbij van belang? De ruimte is verandert maar ook de maatschappij zelf heeft de nodige veranderingen doorgemaakt. Deze interessante ontwikkelingen komen ruim aan bod in deze uitgave. Wat mij persoonlijk opvalt is de manier waarop de autochtone bevolking met de komst van de vluchtelingen zijn omgegaan. Ik had verwacht dat dit tot veel frictie zou leiden tussen de vele culturen maar dit is achteraf enorm meegevallen!

Veel leesplezier gewenst!

Jip Donders Hoofdredacteur “De Moderne Stad”

4

voorstellen

De Moderne Stad

EVEN VOORSTELLEN ...

09-2040

voorstellen

5

Jip Donders Jip heeft Ruimtelijke Ordening & Planning gestudeerd aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda. Na zijn studie te hebben afgerond is hij aan de slag gegaan bij Trudo, een woningcorporatie in Eindhoven. Daarna is Jip aan de slag gegaan bij De Moderne Stad, waar hij inmiddels hoofdredacteur is geworden.

Anna Langedijk Anna is van oorsprong een planoloog. Ze is directrice bij Arcadis. Ze heeft haar diploma behaald aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda. Na haar studie aan de NHTV heeft Anna een masterstudie Algemene Sociale Wetenschappen gedaan in Utrecht. Vervolgens heeft ze haar weg naar de top bereikt. Naast haar directeursfunctie bij Arcadis heeft Anna ook haar eigen column in het blad De Moderne Stad.

Arthur Vogels Arthur heeft verkeerskunde gestudeerd aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda en heeft deze studie succesvol afgerond. Arthur is tegenwoordig werkzaam bij Rijkswaterstaat en zit in de redactie van De Moderne Stad. Arthur is gespecialiseerd in asfalt, vandaar zijn bijnaam AA (Arthur Asfalt).

Andreas Mulder Andreas is een stedenbouwkundig ontwerper die zijn diploma heeft behaald aan de NHTV Internationale Hogeschool. Andreas is specialist als het gaat om moderne hoogbouw. Zijn banden met China spelen hierbij een belangrijke rol. Andreas is werkzaam bij de Sasaki Associates, een internationaal stedenbouwkundig bureau.

Joep van Baast Joep is een stedenbouwkundig ontwerper bij MVRDV. Joep heeft zijn diploma behaald aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda. De hobby van Joep is meedoen aan stedenbouwkundige wedstrijden. Daarnaast laat Joep zijn stedenbouwkundige kwaliteiten zien in de redactie van De Moderne Stad.

Mike Jacobs Mike is een planoloog die zijn diploma heeft behaald aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda. Mike heeft als beleidsmedewerker gewerkt bij de gemeente Tilburg. Hierna is Mike in dienst getreden bij De Moderne Stad als redactielid.

Ron van den Heuvel Ron is afgestudeerd aan de NHTV Internationale Hogeschool in Breda. Hier heeft hij de opleiding Urban Design gedaan, waarna hij bij het stedenbouwkundig Bureau Enno Zuidema aan het werk is gegaan. Daarnaast zit hij in de redactie van het vakblad De Moderne Stad.

6

De Moderne Stad

Emperor

Afbeelding 2

Reizen naar je werk is verleden tijd dankzij de werkplekken van Emperon.

Deze werkplekken zorgen voor een goede houding achter uw computer.

Daarnaast is de connectie met uw collega’s snel gemaakt met de i12 processor en 20 TB videokaart.

09-2040

inhoudsopgave

7

DE MODERNE STAD jaargang 26

08

10

12

14

16

18

september - 2040

IN HET KORT Een korte introductie over de verblijfsruimte en het laatste nieuws VERBLIJVEN Een inzage in hoe de verblijfsruimte door de jaren heen is veranderd SOORTEN VERBLIJFSRUIMTE De zes verblijfsruimtes gedefinieerd DOOR DE TIJD HEEN Wat is er door de eeuwen heen gebeurd op het gebied van invloedrijke thema’s?

TRENDBREUK De grootschalige migratie van de laatste jaren kort en krachtig uitgelegd BOUWSTENEN De bouwstenen van De Nationale Denktank worden verklaard

50

STRIJP-S ANNO 2014 De identiteit van Strijp-S door de jaren heen

60

THE NEW STANDARD Dit is het Strijp-S van de nabije toekomst, nadat de bouwstenen gerealiseerd worden WHAT’S NEXT Wat te verwachten in de volgende editie & vakgerelateerde kalender voor de komende maanden

74

TECHNOLOGIE KENNIS CULTUUR BESTUUR ECONOMIE RELIGIE MOBILITEIT MACHTSVERHOUDING KLIMAAT DEMOGRAFIE

08

DIGITALISERING

< 3000 v.Chr.

26

28

38

48

INTERVIEW Een interview met de voormalig burgemeester van Eindhoven “Rob van Gijzel” COLUMN & STORY Recht door zee, dat zijn de meningen van onze vaste columnisten STADSVISIE EINDHOVEN Welke richting gaat Eindhoven op de komende jaren?

CREATIEVE INDUSTRIE Een introductie van Strijp-S, waar is het allemaal mee begonnen?

14 500 n.Chr.

DE UITVINDING EN ERKENNING VAN DE STAD EN DE VERBLIJFSRUIMTE (AGORA)

1500

1600

1700

1900

1910

MAATSCHAPPIJ ORIËNTEERT ZICH OP INDUSTRIE

18

30

50

68

1930

1940

1950

TWEEDE WERELDOORLOG, VANAF NUL OPBOUWEN MET STEDENBOUWKUNDIGE KENNIS

1960

in het kort

DE AGORA In de tijd van de Grieken en Romeinen was de Agora (dat verzamelplaats betekent) een belangrijke verblijfsruimte. Deze ruimte had verschillende functies gericht op politiek, sociaal en commercieel.

De agora werd gebruikt als vergader- en ontmoetingsruimte voor de mannen. De vrouwen en slaven waren ondergeschikt aan de mannen.

Naast de functie als vergader- en ontmoetingsruimte diende de Agora ook als een locatie waar handel gedreven werd en ontspannen kon worden. De Agora was dus een multifunctionele ruimte. Hieromheen waren vaak tempels gevestigd, in deze tempels werden voornamelijk de populaire goden vereerd. Behalve tempels waren er ook overheidsgebouwen gevestigd aan de agora.

Afbeelding 3

DE NATIONALE DENKTANK De Nationale Denktank, bestaande uit zeven professionals, waarvan drie planologen, drie stedelijke ontwerpers en ĂŠĂŠn verkeerskundige, heeft in 2015 belangrijk werk verzet. De Nationale Denktank heeft bouwstenen opgesteld die ervoor zorgden dat de komst van de vluchtelingen in goede banen werd geleid en opgevangen kon worden. De samenleving veranderde drastisch en hier moest op worden ingespeeld. Hele steden zijn veranderd en verschillende verblijfsruimten kwamen er anders uit te zien.

De Nationale Denktank heeft bouwstenen voor elke verschillende ruimte opgesteld. Deze zijn door de overheid opgedragen aan de zes grootste gemeenten van Nederland in 2015, zijnde Amsterdam,

De Moderne Stad

IN HET KORT

8

Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Eindhoven en Tilburg.

Deze bouwstenen konden door iedere gemeente op een eigen manier worden ingevuld en toegepast.

De bouwstenen boden als het ware de kaders aan waarmee gemeenten moesten werken.

De Nationale Denktank heeft daarmee de overheid veel specialistisch werk uit handen genomen. In dit artikel willen wij de Nationale Denktank bedanken voor de bewezen diensten.

PHILIPSDORP De gloeilampenfabriek van Philips heeft een grote invloed gehad op de stedelijke ontwikkeling van Eindhoven. Vanaf 1900 begon de fabriek enorm te groeien, waardoor veel arbeiders van buiten Eindhoven naar de stad toe kwamen. Er was echter onvoldoende ruimte in Eindhoven om al deze arbeiders te huisvesten.

De fabriekswoningen die beschikbaar waren, verkeerden in slechte staat en boden slechte leefomstandigheden. In 1910 besloot Philips hierop om een dorp te ontwikkelen voor haar arbeiders. Het idee was om de leefomstandigheden voor de arbeiders te verbeteren, waardoor trouw en saamhorigheid aan het bedrijf werd versterkt.

Het dorp moest een complete leefgemeenschap worden.

De arbeiders kregen een degelijke woning, een moestuin en werk op

in het kort

korte afstand. In het dorp waren alle voorzieningen voor de arbeiders te vinden. Denk hierbij aan bedrijfswinkels, een broodfabriek, een badhuis, scholen, sportvelden en zelfs een muziekvereniging.

De tuinstadgedachte werd als uitgangspunt genomen in het stedenbouwkundig plan. Tuinsteden waren een typisch stedenbouwkundig verschijnsel uit die tijd.

Philipsdorp was hiervan een goed voorbeeld.

N

IEUWE BUSHALTES

De bushaltes in Strijp-S zien er tegenwoordig anders uit dan 25 jaar geleden. De komst van de vele vluchtelingen hebben ervoor gezorgd dat het collectief vervoer aangepast is. Het collectief vervoer werd belangrijker doordat de vluchtelingen over het algemeen niet over veel geld beschikten en dus niet zomaar de mogelijkheid hadden om een eigen vervoersmiddel aan te schaffen. Daarom was het logischer om het collectief vervoer verder te ontwikkelen.

Het huidige collectieve vervoer in Strijp-S is een HOV-verbinding. Vergeleken met 25 jaar geleden zijn de bussen langer, sneller, zuiniger en rijden ze met een hogere frequentie. Daarnaast sluit de bus aan op de meerlaagse infrastructuur in Strijp-S. De bus heeft twee lagen en er kan voortaan boven en onder in- en uitgestapt worden. Dit zorgt ervoor dat de doorstroming sneller verloopt.

9

10

verblijven

De Moderne Stad

De OPWARMING van de aarde heeft drastische gevolgen gehad. Zo ontstond namelijk de EXTREME IMMIGRATIE van vele vluchtelingen uit ONLEEFBARE GEBIEDEN. Door deze wereldwijde verschuiving is de verblijfsruimte van iedereen sterk veranderd. Deze recente veranderingen staan echter niet alleen, een blik in de geschiedenis toont ons aan dat het een verschijnsel is van alle tijden.

Dit artikel geeft zicht op de belangrijkste punten in de historie die de VERBLIJFSRUIMTEN hebben veranderd.

VERBLIJVEN door de jaren heen

THEMATIEK In het verleden is veel gebeurd. Op basis van de ontwikkelingen en trends die in het verleden drastische invloed hebben gehad op de samenleving en de ruimtelijke invulling kunnen conclusies worden getrokken. Deze ontwikkelingen en trends leiden vaak

tot één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen die vervolgens invloed hebben op de manier van leven, de manier van bestuur, de manier waarop men zich verplaatst enzovoorts. De verschillende tijdsperiodes (bijvoorbeeld de gouden eeuw en de industriële

revolutie) zijn duidelijke voorbeelden van perioden waarin de samenleving enorm is veranderd en deze nieuwe wegen inslaat als gevolg van een enkele of een reeks trendbreuken. Trendbreuken kunnen worden gezien als een plotselinge verandering of ontwikkeling die een patroon doorbreekt met als gevolg dat de manier van leven (drastisch) verandert.

Een trendbreuk zoals bijvoorbeeld de pest beïnvloedt veel van wat in die tijdsperiode gebeurt.

09-2040

verblijven

11

Niets staat vast: er is geen duidelijk toekomstbeeld.

Er kunnen voorspellingen worden gedaan over de toekomst maar er is altijd sprake van onzekerheden en onvoorspelbaarheden die een samenleving drastisch kunnen veranderen.

Dit betekent dat, als gekeken wordt naar de toekomst, met een aantal belangrijke factoren rekening gehouden dient te worden:

Als iets gebeurt wat veel invloed heeft op een enkel thema, bijvoorbeeld de bevolking trekt massaal naar de stad als demografische trend, dan verandert alles mee. De manier waarop mensen zich gaan verplaatsen verandert, op welke manier en met welke doelstellingen een stad/land wordt bestuurd, waaren wat voor werk mensen gaan doen, hoe mensen gaan recreëren etc.

DE VOLGENDE THEMA’S WAREN RELEVANT IN HET VERLEDEN Technologie Bestuur Economie Religie

Mobiliteit Kennis Cultuur Demografie

THEMA’S Bovenstaande thema’s hebben invloed gehad op de verblijfsruimten door de jaren heen. In 2014 was de verblijfsruimte dusdanig bijgeschaafd, als gevolg van verschillende trends en ontwikkelingen die onder te verdelen zijn onder de bovenstaande thema’s, dat de verblijfsruimte toen opgedeeld kon worden in zes soorten verblijfsruimten, deze verblijfsruimten zijn opgesteld door Dobbing en zijn te vinden op de volgende pagina.

Macht Klimaat Digitalisering

SOORTEN VERB WOONRUIMTE ACTIVITEITEN leven, eten, slapen, voortplanten, verzorgen.

RUIMTEN huis, appartement, rijtjeshuis, daklozenopvang, hut, villa.

LANDGEBRUIK woonwijken, woningbouw, eensgezinswoningen in verschillende dichtheden, herenhuizen, meerdere gezinnen in verschillende dichtheden, gemixt gebruik.

Een woonruimte is een ruimte waar men eet, slaapt, een persoonlijk privé leven leidt en gezinnen sticht en verzorgt. Het is een plaats waar men onderdak heeft.

Dit laatste kent verschillende varianten; van een hutje in een sloppenwijk tot een villa met tien slaapkamers en vijf badkamers. Hetzelfde blijft dat de mensen hier slapen, eten en dergelijke.

De basisfuncties van een woonruimte blijven hetzelfde. Een woonruimte is een private ruimte.

WERKRUIMTE

WINKELRUIMTE

ACTIVITEITEN produceren, werken, geld verdienen, voorzien, investeren.

ACTIVITEITEN kopen, verkopen, handel, marketing, winkelen, rondhangen.

RUIMTEN werkplaats, kantoor, winkel, instituut, fabriek, boerderij, bouwplaats, handelscentrum, winkelcentrum, industriegebied, horeca en gemengde gebieden.

RUIMTEN plein, winkel, straat, markt, winkelstraten, winkelcentra en vlooienmarkten.

LANDGEBRUIK commercieel, industrieel, detailhandel, horeca, institutioneel, gemengd gebruik en agrarisch.

Werkruimten zijn ruimten waar mensen werken. Zij werken hier om geld te verdienen om te voorzien in de basisbehoeften. Er zijn verschillende vormen van werk, waarbij het verkrijgen van loon bijna altijd terug komt. Verschillen zijn het aantal uren dat mensen werken, het soort werk, de hoogte van het salaris en de positie van iemand in een bepaald bedrijf. De ruimten kunnen ook verschillen.

Zo zijn er werknemers die werken op een kantoor, in een fabriek, op een boerderij enzovoorts.

LANDGEBRUIK commercieel, detailhandel, handel en gemengd gebruik.

Winkelruimten worden gebruikt voor handel.

Goederen worden hier gekocht en verkocht. Vroeger gebeurde dit in de vorm van ruilhandel. Denk hierbij aan de middeleeuwen waar goederen tegen andere goederen werden geruild.

Tegenwoordig is het nog steeds een ‘ruilhandel’, maar in een andere vorm, namelijk met geld. Tegenwoordig kunnen goederen worden verkregen door te betalen met geld. Winkelruimten worden niet alleen gebruikt door mensen om goederen aan te schaffen, maar ook voor sociale interactie.

Verschillende mensen en culturen komen hier samen.

Onder de winkelruimten kunnen ook pleinen en straten worden verstaan of het delen van de openbare ruimte, mits daar een winkelfunctie aan gekoppeld zit.

BLIJFSRUIMTE MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE ACTIVITEITEN leren, les geven, gezondheidsverzorging, overheid, beheren, geloven, aanbidden, politiewerk en legeractiviteiten.

RUIMTEN instituten - scholen en universiteiten, ziekenhuizen en medische campussen, onderzoekscentra, gemeentehuizen, overheidsgebouwen, religieuze gebouwen, open-lucht instellingen, politiebureau, brandweerkazerne, militaire basis.

LANDGEBRUIK insitutioneel, kantoor, openbare faciliteiten.

Maatschappelijke ruimten zijn ruimten waar verschillende maatschappelijk gerelateerde activiteiten worden uitgevoerd. Deze betreffen verschillende ruimten, zoals scholen, ziekenhuizen, overheidsgebouwen, religieuze gebouwen en dergelijke. De activiteiten in deze gebouwen zijn vaak gerelateerd aan de werkplekken. De ruimten worden zowel gezamenlijk als persoonlijk/privé gebruikt. Denk hierbij aan een klaslokaal waarbij meerdere personen aanwezig zijn, maar ook persoonlijk/ privé zoals een bezoek bij de huisarts.

RECREATIERUIMTE ACTIVITEITEN rondhangen, sporten, hond uitlaten, hardlopen, fietsen, vissen, jagen, picknicken, naar evenementen gaan, museum bezoeken, winkelen.

RUIMTEN parken, pleinen, plaza’s sportvelden, sportstadions, stadscentra, musea, entertainmentplaatsen (concertgebouwen, schouwburgen etc.), winkelcentra, natuurgebieden, rivieren, meren, velden, bossen, heuvels en bergen.

LANDGEBRUIK park, publieke instituten, stadions, commercieel, agrarisch, permanente open ruimten.

Recreatieruimten zijn ruimten waar men kan verblijven in de vrije tijd.

Enkele voorbeelden hiervan zijn parken, pleinen, sportvelden, winkelcentra, natuur enzovoorts. Het zijn plaatsen waar mensen de vrije tijd spenderen op allerlei verschillende manieren voor een bepaalde tijdsduur.

De recreatieruimten kunnen vrij toegankelijk zijn (bijvoorbeeld een plein) of juist niet vrij toegankelijk (bijvoorbeeld een concert bezoeken in een concertgebouw).

Recreatieruimten worden bezocht door mensen die zich willen ontspannen/ vermaken.

VERPLAATSINGSRUIMTE ACTIVITEITEN reizen, lopen, fietsen, rijden, verplaatsen, communiceren, verbinden RUIMTEN straten, stoepen, fietspaden, doorgangswegen, stations, vliegvelden en bushaltes.

LANDGEBRUIK transport, communicatie.

De verplaatsingsruimten zijn ruimten die mensen gebruiken om van A naar B te komen. Hieronder worden verschillende ruimten verstaan, zoals straten, stoepen, fietspaden, luchthavens enzovoorts. Dit is de fysieke kant van het verplaatsen.

verblijven

De Moderne Stad

DE TIJD DOOR

HEEN

14

TECHNOLOGIE KENNIS CULTUUR BESTUUR ECONOMIE RELIGIE MOBILITEIT MACHTSVERHOUDING KLIMAAT DEMOGRAFIE DIGITALISERING

< 3000 v.Chr.

500 n.Chr.

DE UITVINDING EN ERKENNING VAN DE STAD EN DE VERBLIJFSRUIMTE (AGORA)

1500

1600

1700

1900

1910

MAATSCHAPPIJ ORIﾃ起TEERT ZICH OP INDUSTRIE

1930

T

09-2040

verblijven

15

O

p de tijdlijn zijn de gebeurtenissen te vinden die gerelateerd zijn aan de verandering van de verblijfsruimten door de jaren heen. De grootste veranderingen zijn ontstaan door trendbreuken in de maatschappij, een paar voorbeelden zijn weergeven in het grijs. Daarbij staat toegelicht welke gebeurtenissen daar verantwoordelijk voor waren. In één oogopslag is te zien dat er geen patroon in zit, het enige wat elke keer terugkeert is een trendbreuk die alles in elk opzicht verandert. Voor de uitgebreide versie van de tijdlijn kunt u de QR code scannen die hier naast staat.

2014 1940

1950

TWEEDE WERELDOORLOG, VANAF NUL OPBOUWEN MET STEDENBOUWKUNDIGE KENNIS

1960

1970

1980

1990

2000

DIGITALISERING, NIEUWE VORM VAN VERBLIJVEN

16

trendbreuk

De Moderne Stad

TR

EN

DB

RE U

Afbeelding 4

I

n het jaar 2015 begon het klimaat duidelijk te veranderen. Door de toenemende opwarming van de aarde zijn veel gebieden nagenoeg onleefbaar geworden door de enorme hitte. Een gevolg was dat veel mensen die in desbetreffende gebieden woonden, verhuisden naar de koelere delen van de wereld. Enkele voorbeelden van deze koelere gebieden zijn het

noordelijk deel van Europa, de Verenigde Staten, Canada en het zuidelijke deel van Zuid-Amerika.

De onleefbare gebieden zijn de gebieden die in 2014 als woestijn-, tropisch- en mediterraan klimaat stonden gecategoriseerd.

Een direct gevolg hiervan was een enorme bevolkingstoename die gepaard ging met een extreme urbanisatie in de koelere landen.

De steden kregen te maken met hoge dichtheden in een relatief beperkte ruimte, iets wat de Nederlandse bevolking van die tijd nog nooit had mee gemaakt. De steden in Nederland waar dit plaats heeft gevonden, betreffen Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Tilburg, Rotterdam en Utrecht. Doordat de vluchtelingen in grote getalen naar Nederland kwamen, konden zij niet worden

trendbreuk

UK

09-2040

gehuisvest in de toenmalige infrastructuur van Nederland. Met kleine herbestemmingsplannen en/ of nieuwbouwwijken kon niet aan de grote vraag van huisvesting voldaan worden. Het Nederlandse landschap van 2015 bood daar geen ruimte meer voor.

De verticale stad stond op het punt om door te breken en dichtheden zouden exponentieel gaan toenemen.

De toestroom van mensen uit de getroffen gebieden werd onder andere door de Europese Unie opgevangen en gelijkmatig over het continent verdeeld. Niet alleen binnen Europa speelde deze

kwestie. Ook in Noord-Amerika en elders op de wereld had men met dezelfde situatie te maken.

Een mondiale aanpak was daarom een vereiste om de enorme migratie in goede banen te leiden. De multiculturele samenleving kreeg ineens een piek als nooit eerder in de geschiedenis van de wereld vertoond is.

17

18

trendbreuk

De Moderne Stad

Afbeelding 5

MARK RUTTE

Toen de World Union besloot om de mensen uit de onleefbare gebieden te evacueren naar koelere landen stond Mark Rutte aan het hoofd van de regering in Nederland. De toenmalig minister-president van deze periode aan het woord: “De World Union besloot dat Nederland een deel van de vluchtelingen moest huisvesten. Dit was een grote opgave voor een klein land zoals Nederland. Om alles in goede banen te leiden heeft een groep professionals een plan opgesteld in de vorm van bouwstenen. Deze bouwstenen hebben ervoor gezorgd dat alles geordend verliep en door gemeenten adequaat gereageerd kon worden op de komende veranderingen. De komst van de vluchtelingen had namelijk een enorme impact op de maatschappij.

Als overheid besloten we om de vluchtelingen te herbergen in de zes grootste gemeenten van Nederland.

Om dit zo goed mogelijk te laten verlopen is een brief opgesteld die werd verzonden naar de burgemeesters van desbetreffende steden.’’ Deze brief was zeer vertrouwelijk, maar de voormalig minister-president heeft toestemming gegeven om deze brief openbaar te maken.

09-2040

bouwstenen

19

BOUWSTENEN Door de opwarming van de aarde zijn rondom de evenaar onleefbare gebieden ontstaan. De mensen die hier woonden, dienden geĂŤvacueerd te worden. Dit is mondiaal besloten in de World Union. Zij besloten dat verschillende landen aan werden gewezen om de vluchtelingen op te vangen, waaronder Nederland. De overheid had een grote kluif hieraan en besloot het heft in eigen hand te nemen en deze maatschappelijke opgave in goede banen te leiden. De overheid besloot de zes grootste steden van Nederland bouwstenen mee te geven om het immigratieprobleem te reguleren.

Eindhoven is hier als eerste mee van start gegaan. In dit artikel worden de maatschappelijke bouwstenen omtrent verblijfsruimten uitgebreid toegelicht die erg belangrijk zijn geweest om de vluchtelingen op te vangen en de stad te transformeren. Hierdoor konden de steden zich adequaat voorbereiden. Daarbij werd gedacht aan de huisvesting en werk voor de vluchtelingen en aanpassingen op het gebied van recreatie, maatschappelijke voorzieningen, mobiliteit en winkels (de verblijfsruimten van Dobbing). De beschrijving van de bouwstenen was als volgt:

WOONRUIMTE Er zijn drie bouwstenen voor de woonruimte: Meer woonruimte: doordat veel vluchtelingen naar Nederland verhuizen zullen zij ook gehuisvest moeten worden. De bouwsteen is zorgen voor meer woonruimte.

Flexibele woonruimte: de woonruimten dienen flexibel te zijn. Door de komst van de vluchtelingen is er sprake van verschillende gezinsgroottes. Door de woonruimten flexibel te maken kan gemakkelijk worden ingespeeld op de behoefte van de woonruimte per huishouden.

Stapeling van woningen: de vluchtelingen dienen in de stad gehuisvest te worden. Het is niet de bedoeling om voor uitbreiding te kiezen, aangezien het buitengebied behouden dient te worden. Het buitengebied is gereserveerd voor landbouw en recreatie. Om de extra woningen in de stad te kunnen plaatsen is de bouwsteen; het stapelen van woningen.

20

bouwstenen

De Moderne Stad

WINKELRUIMTE Er zijn drie bouwstenen voor winkelruimte: Belevingswaarde koppelen aan fysiek winkelen: door de sterke opkomst van de online winkels en de verwachting dat deze trend zich zal voortzetten, ontstaat er voor de fysieke winkels de opgave om de klant te blijven interesseren de deur uit te gaan voor aankopen. Daarbij proberen zij de klant via zintuigelijke prikkels te verleiden.

Clusteren van winkels met uitzondering van speciaalzaken: om ervoor te zorgen dat de winkels goed blijven functioneren is het van belang dat de winkels geclusterd worden, hierdoor versterken zij elkaar. De speciaalzaken kunnen hiervan worden uitgezonderd, aangezien deze onafhankelijk zijn t.o.v. andere winkels.

Strategisch plaatsen van distributiecentra en winkels zelf: om de fysieke winkels in stand te houden moeten de winkels strategisch geplaatst worden, hierdoor krijgt de winkel een betere bereikbaarheid voor haar bezoekers. De distributiecentra moeten eveneens strategisch geplaatst worden. Deze moeten buiten het centrum geplaatst worden omdat deze geen toegevoegde waarde leveren aan de beleving van de winkelruimte.

MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE De maatschappelijke ruimten zijn onderverdeeld in drie categoriĂŤn, namelijk: onderwijs, zorg en religie. Per categorie heeft de regering verschillende bouwstenen aangeleverd: Onderwijs Meer klaslokalen voor basis- en middelbaar onderwijs + praktijklokalen: vanwege de toename van de bevolking is er meer onderwijs nodig en dus meer klaslokalen.

De verwachting is dat de invloed van het digitale onderwijs verder toeneemt maar dat er nog steeds behoefte is aan klassikale lessen op basis- en middelbaar niveau. Voor praktijkgericht onderwijs zullen werkruimtes nog steeds nodig zijn aangezien deze handelingen thuis niet of beperkt uitgevoerd kunnen worden.

Flexibele ruimten: om de mix tussen maatschappij en onderwijs te stimuleren, biedt deze bouwsteen de kans om een ruimte flexibel in te richten. Overdag kan de ruimte worden gebruikt voor de lessen en â&#x20AC;&#x2122;s avonds kunnen deze ruimten gebruikt worden voor andere activiteiten, zoals vergaderingen, cursussen etc.

Toegankelijke scholen: De scholen dienen openbaar te worden zodat deze toegankelijk zijn voor kinderen van iedere afkomst. Het is de bedoeling dat de denominatie van de scholen doorgezet moet worden.

09-2040

bouwstenen

21

Zorg Clusteren van zorgvoorzieningen: Om zorg toegankelijker te maken is het van belang dat de zorgvoorzieningen geclusterd worden in de vorm van een zorgcentrum.

Per ‘x’ (nader te bepalen door desbetreffende gemeente) aantal inwoners dient er één zorgcentrum geplaatst te worden.

Meer zorgruimten: Door de toename van de bevolking is er meer vraag naar zorg. Daarnaast stijgt de gemiddelde levensverwachting van de mens. Hierdoor is het noodzaak dat er meer zorgruimten gefaciliteerd worden.

Religie Meer religieuze voorzieningsruimte: Door de toename van de vele culturen in Nederland is religie een grotere rol gaan spelen in de maatschappij. De overheid is van mening dat iedereen de vrijheid van geloofsovertuiging moet hebben. Het is noodzaak om daar ruimten voor te faciliteren.

Flexibel inrichten van ruimten waar geloof wordt geuit: de religieuze ruimten moeten flexibel ingericht worden zodat deze op verschillende momenten aan andere functies kunnen worden toegewezen.

22

bouwstenen

De Moderne Stad

WERKRUIMTE Er zijn drie bouwstenen voor werkruimte.

Meer werkgelegenheid creëren: De grote toestroom van vluchtelingen zorgt voor een groeiende groep van werkzoekenden, dit betekent dat de maatschappij hier op in moet spelen. Door werkgelegenheid te creëren in essentiële sectoren, (die onder druk komen te staan door diezelfde toestroom vluchtelingen zoals dienstverlening en productie; resp. voedsel, water en kleding) kunnen de vluchtelingen direct aan het werk zonder in de werkloze klasse terecht te komen.

Flexibel werken creëren: door de toenemende digitalisering kunnen meer mensen zelfstandig thuis werken, echter is er nog wel behoefte om belangrijke besluiten face-to-face te maken. Doordat de fysieke behoefte nog steeds van belang is, is het noodzaak dat werkruimtes flexibel in te richten zijn. Door bedrijven hun digitale en fysieke werkuren op elkaar te laten afstemmen, kan de werkplek optimaal benut worden.

Zware industrie scheiden van de overige functies: De zware industrie is ondanks de technologische ontwikkelingen nog steeds relevant voor veel primaire producten. Door de negatieve impact op zijn directe omgeving (geluidsoverlast, stankcirkel etc.) is deze zware industrie niet wenselijk in de stad. De bouwsteen is daarom om deze zware industriegebieden buiten de stad te plaatsen met een goede verbinding. Op deze manier kunnen arbeiders makkelijk van de stad naar het werk reizen.

09-2040

bouwstenen

RECREATIERUIMTE Er zijn vier bouwstenen voor recreatieruimte.

Meer recreatieruimte: Door de toenemende bevolking is de recreatieruimte onder druk komen te staan.

Veel mensen kunnen niet meer de rust vinden op een recreatieplek die ze voorheen wel hadden. Het is daarom noodzaak dat er meer recreatieruimten komen om aan de vraag te voldoen. Dit kan zowel een fysieke als digitale recreatieruimte zijn.

Flexibele inrichting van de recreatieruimte: Het realiseren van meer recreatieruimte is een goed uitgangspunt, om de recreatieruimte optimaal tot zijn recht te laten komen zal er een op maat gemaakte inrichting moeten komen. Om de recreatieruimte beter te kunnen afstemmen op de mens is het noodzaak dat deze inrichting flexibel is, op deze manier kan men de recreatieruimte naar eigen behoefte inrichten.

23

Beleving versterken bij recreĂŤren: Veel mensen hebben ondanks het digitale medium alsnog de behoefte om fysiek te recreĂŤren; het zien, horen en voelen van natuurlijke elementen is nog steeds onevenaarbaar.

Door deze unieke belevingswaarde te koppelen aan de fysieke recreatieruimten staat de beleving centraal en kan het mensen motiveren om speciaal daarvoor naar die plek te komen. In elke fysieke ruimte moet de gebruiker een beleving ervaren die niet digitaal te beleven valt.

Toegankelijk voor iedereen: bij zowel de digitale als de fysieke ruimte is het belangrijk dat deze ruimte toegankelijk is voor iedereen. Hierbij is de laagdrempeligheid van de entrees en de uitstraling van de ruimte van essentieel belang.

24

bouwstenen

De Moderne Stad

VERPLAATSINGSRUIMTE Er zijn zeven bouwstenen voor verplaatsingsruimte.

Toegankelijk voor iedereen: de verplaatsingsruimten vormen de schakels tussen de woon-, werk-, winkel-, maatschappelijke- en recreatieruimten. Het is daarom zeer belangrijk dat deze ruimten toegankelijk zijn voor iedereen. Het uitgangspunt is het naadloos op elkaar laten aansluiten van de verschillende vervoerssystemen. Op deze manier ontstaat er een laagdrempelig en uniform netwerk.

Voorzieningen dienen goed ontsloten te zijn: voorzieningen zijn afhankelijk van het publiek dat gebruik maakt van de desbetreffende functie. Het is noodzakelijk om deze voorzieningen goed te ontsluiten zodat dit geen beperking vormt op het gebruik hiervan. Door het ontstaan van nieuwe mobiliteitsvormen is het essentieel dat de bereikbaarheid van de voorzieningen hierop afgestemd wordt.

Nieuwe vormen individueel vervoer: in Nederland is individueel vervoer altijd van groot belang geweest (denk aan de fiets). Door nieuwe technologische ontwikkelingen kan dit individuele vervoer nieuwe vormen aannemen. Het is daarbij van belang dat deze nieuwe vormen goed aansluiten op met de bestaande individuele vervoerssystemen.

Nieuwe vormen collectief vervoer: Door nieuwe ontwikkelingen in de technologie moeten er nieuwe vormen van collectief vervoer ontstaan die aansluiten op de huidige demografische ontwikkelingen (verschillende inkomensklassen) en de daarbij horende capaciteit.

Nieuw logistiek vervoerssysteem: door de opkomende markt van het digitaal winkelen is het van belang dat het transportsysteem hier op wordt aangepast.

De 24/7 maatschappij wordt een feit waardoor de huidige vervoerssystemen niet voldoen. De verticale stad dient een nieuw transportsysteem te krijgen dat kan voorzien in de toenemende vraag naar online bestellingen.

Verkeersnetwerk optimaliseren: door de sterke bevolkingsgroei stijgt het aantal mobiliteitsbewegingen exponentieel. Het verkeerssysteem dient te anticiperen op deze grote verandering en geoptimaliseerd te worden voor alle vervoerssystemen.

Multifunctioneel verplaatsingssysteem: door mensen zo goed mogelijk van A naar B te kunnen vervoeren is het noodzaak om de verschillende verkeerssystemen naadloos op elkaar af te laten stemmen. Het is belangrijk dat bepaalde knooppunten de verschillende verkeerssystemen samenbrengen zodat men gemakkelijk van het ene vervoerstype naar het andere vervoerstype kan overstappen.

09-2040

Is uw stad echt modern? // DOE DE TEST // Heeft uw stad flexibele woonruimten?

JA / NEE

Zijn er in uw stad flexibele werkplaatsen?

JA / NEE

Heeft uw stad gezorgd voor meer recreatieruimten?

JA / NEE

Heeft uw stad nieuwe vormen van collectieve vervoer?

JA / NEE

Is de verplaatsingsruimte toegankelijk voor iedereen?

JA / NEE

Heeft uw stad scholen die toegankelijk zijn voor iedereen?

JA / NEE

Heeft uw stad meer religieuze ruimten ten opzichte van 2015?

JA / NEE

Zijn de winkels en distributiecentra strategisch geplaatst?

JA / NEE

Is er aan de fysieke winkels in uw stad een belevingswaarde gekoppeld?

JA / NEE

Heeft uw stad meer zorgruimten gefaciliteerd ten opzichte van 2015?

JA / NEE

Is uw verkeersnetwerk geoptimaliseerd ten opzichte van 2015?

JA / NEE

CHECK UW SCORE OP

WWW.DEMODERNESTAD.WORDPRESS.COM EN WORDT PARTNER VAN DE MODERNE STAD

25

26

interview

De Moderne Stad

REACTIE VAN EINDHOVEN Rob van Gijzel, destijds burgemeester van Eindhoven, reageerde niet enthousiast op de brief van minister Rutte. Dit kwam omdat zijn stad drastisch zou moeten veranderen en daarnaast was er een hoop onzekerheid over de haalbaarheid van het plan. Toch is Rob van Gijzel als eerste burgemeester van de zes grootste steden met de bouwstenen aan de slag gegaan. Hieronder een fragment van de persvoorlichting uit 2015.

Afbeelding 6

“Als burgemeester van Eindhoven is mij gevraagd om een complexe opdracht uit te voeren. De veranderingen in de stad brengen grote onzekerheden mee voor de Eindhovense bevolking. Om hier adequaat op te reageren, vraag ik aan de regering om meer macht aan de stad te geven om een snelle en degelijke besluitvorming te bevorderen.

VOORMALIG BURGEMEESTER VAN EINDHOVEN

Vanwege deze speciale editie van De Moderne Stad is meneer Van Gijzel benaderd om terug te blikken op de veranderingen die Eindhoven destijds heeft meegemaakt.

“Toen ik in 2015 de brief van minister-president Rutte ontving, was ik in eerste instantie geschrokken over de gigantische opdracht die hij de zes steden opdroeg. Als ik nu kijk naar Eindhoven ben ik trots op hetgeen wat Eindhoven behaald heeft. Daarnaast ben ik dankbaar voor het vertrouwen en de draagkracht van de Eindhovense bevolking. De multiculturele samenleving is een succes geworden mede dankzij de positieve instelling van de inwoners. Naast de positieve bijdrage van de bevolking ben ik erg te spreken over het handelen van de heer Rutte die ons de kans heeft gegeven om Eindhoven op onze eigen manier vorm te geven. Door de mogelijkheid om Eindhoven naar eigen inzien vorm te geven hebben we onze unieke identiteit kunnen behouden.”

-Rob van Gijzel-

09-2040

27

verandert je blik

Afbeelding 7

28

GENERATIE NOSTALGIA

COLUMN

- Arthur Vogels-

column

“

De Moderne Stad

”

Vroegâh was alles beter , een quote die mij herhaaldelijk ter oren is gekomen in de afgelopen decennia. Toegegeven, er is een hoop veranderd de afgelopen jaren. Ik vraag me alleen af wat en vooral waarom mensen vroeger alles beter vonden.

Slaat dit bijvoorbeeld op het feit dat men per definitie altijd aangesloten zit op het stedelijke Operating System? Hetgeen de mensen de gelegenheid biedt om met enkel een paar drukken op de knop de beste routekeuzes aan te bieden gekoppeld aan vervoersmogelijkheden waar zij beschikking tot hebben? Waarbij tevens wordt aangegeven wat de actuele vertrektijden van het collectief vervoer zijn, waarbij berekend en gepresenteerd wordt wat de voorspelde of actuele bezettingsgraad van zitplaatsen zijn indien men kiest voor het collectieve vervoer, waar de beste parkeerplaatsen zijn, het aantal vrije parkeerplaatsen, een modaliteitskeuze-advies wordt gegenereerd op basis van weersomstandigheden, actuele reistijd wordt berekend, eventuele overlap tussen de eigen route en die van collega’s en vrienden wordt aangegeven?

Slaat dit op het feit dat men op de eigen tweewieler op een exclusief verhoogd infrastructureel netwerk door de stad kan verplaatsen zonder barrières van autoverkeer? Een netwerk dat wordt ondersteund door speciale stroken voor het snelle en het langzame tweewielerverkeer?

Een netwerk waarbij mensen de gelegenheid hebben om de stad te beleven vanuit een verhoogd vlak?

Slaat dit op het feit dat het collectieve vervoer dermate grootschalig is, dat bussen dubbeldekkers zijn geworden, geschakeld en gelede, met stoelen waarin hardware is verwerkt opdat mensen toegang krijgen tot het digitale netwerk en dus kunnen werken, recreëren, winkelen enzovoorts terwijl zij simpelweg aan het verplaatsen zijn? Of misschien dat het netwerk zo fijnmazig en hoogfrequent is dat wachttijden maar enkele minuten bedragen?

Slaat dit wellicht op het feit dat sinds de actualisatie van het ASVV 2035 de opbouw van de langzame verkeersinfrastructuur is voorzien van een klimaatkwaliteitsplan waarbij het verkeerssysteem voor een groot deel is overdekt is en daarmee voorziet in het beschutten van het ‘’langzame verkeer’’ tegen de hevige neerslag als gevolg van klimatologische veranderingen. Waarbij het hemelwater al afstromend een haast psychedelische sfeer creëert door de transparante overdekking en sfeerverlichting?

Slaat dit wellicht op het feit dat de woon-werk verplaatsingen van vroeger geen “must’’ meer zijn maar een eventualiteit als gevolg van de

09-2040

column

29

toepassing van het concept de Flexibele Stad Eindhoven die in 2016 is ontwikkeld door de gemeente Eindhoven en de TUE, waarbij mensen veelal de mogelijkheid krijgen om vanuit thuis of in een nabij gelegen ruimte te kunnen werken?

Men kan beargumenteren dat de massaliteit van ons stedelijk gebied, de enorme druk op vervoersknooppunten, de enorme verwovenheid van allerlei ruimtelijke en functionele inpassingen zorgt voor een “druk en overweldigende beleving’’ voor de stadsmens en dat dit wellicht vroeger anders was of misschien beter was. Maar in mijn oogpunt is alles relatief. “Vroegâh’’ hadden wij de luxe nog om te kunnen kiezen voor ruimte en rust. Die hebben we tegenwoordig simpelweg niet meer.

Het feit dat de ruimte en rust tegenwoordig plaats hebben gemaakt voor een veelvuldigheid aan ruimtelijke inpassingen om te zorgen dat de stad nog kan functioneren, dat mensen zich kunnen verplaatsen, dat de stad niet onder water komt te staan, dat genoeg energie beschikbaar is, dat men kan winkelen, kan eten, kan werken, zich kan vermaken; het feit dat wordt gefaciliteerd dat men überhaupt nog kán leven.

Bij massale urbanisatie zoals wij het hebben meegemaakt hoort nu eenmaal een massale verandering van van alles.

Het feit dat we net zoals “vroegâh’’ nog kunnen leven is volgens mij veel belangrijker. En is men dan nog niet tevreden, dan kan men altijd nog de digitale wereld verkennen en de tijden als vanouds beleven bij RetroSpecsVisualexperience. Zet de kijker op en “press play”. Succes ermee!

30

story

De Moderne Stad

DE MIGRATIE “Ik herinner mij het moment nog goed dat de eerste konvooien aankwamen om het dorp te evacueren. Mijn vrouw en kinderen zaten in de eerste lichting van de geëvacueerden. Zij werden naar Nederland gebracht. Ik bleef achter.’’ Dit is het verhaal van Abu, een 41 jarige Soedanees die als een van de laatste personen uit zijn dorp is geëvacueerd en naar Nederland is gebracht.

STORY

Soedan, het thuisland van Abu, is een van de vele landen die in de periode van 2015 tot 2040 in een onleefbaar gebied is veranderd. Wereldwijde temperatuurstijging lag hieraan ten grondslag, waarbij de temperaturen in gebieden rondom de evenaar dermate hoog werden dat menselijk leven onder normale omstandigheden niet meer mogelijk werd.

“Er was alleen nog maar gebarsten aarde en zand, overal zand’’, vertelt Abu. “De oase die ons dorp voor de extreme hitte voorzag van water, droogde op waardoor we kilometers moesten lopen voor water.’’

De wereld reageerde, niet in de vorm van het bieden van ontwikkelingshulp zoals het de voorgaande decennia had gedaan, maar in de vorm van het opzetten van de grootste mondiaal georganiseerde exodus uit de geschiedenis van de mensheid: evacuatie van de mensen die in gebieden woonden waarvan men zeker wist dat deze onleefbaar zouden worden als gevolg van de klimatologische veranderingen. De geëvacueerde werden vervolgens onderverdeeld over de gebieden in de wereld die nog leefbaar zijn, zo ook ons kikkerlandje Nederland.

“De reis naar Nederland was oncomfortabel en lang. We werden in trucks van ons dorp naar het vliegveld van Khartoem vervoerd om vanuit daar naar Nederland te vliegen. Ik herinner mij nog de massa’s en massa’s van mensen. En ieder van hen was op de vlucht voor de hitte.’’ Khartoem diende toentertijd als laatste bolwerk van waaruit de evacués vanuit Soedan naar de leefbare werden geëvacueerd. Dit was de plek van waaruit Abu afscheid nam van Soedan.

Samen met duizenden andere wachtte hij, onder strenge bewaking, op de vliegtuigen die hen weg van de ellende zouden brengen naar landen als Nederland, Zweden en Canada.

Afbeelding 8

De aankomst in Nederland was voor Abu alsof hij in een andere, haast surrealistische wereld terecht kwam. “Het was vooral het weer waar ik lang aan heb moeten wennen en de eerste kennismaking met het Nederlandse klimaat wil ik wel als “onprettig’’ omschrijven. Toen we waren geland in Nederland moesten we vanaf het vliegtuig lopen naar de bussen die ons naar ons nieuwe thuisadres zouden brengen.

16 graden was het geloof ik en er stond een koude wind. Ik was blij toen ik in de bus zat en het comfort van een aangename stoel, een aangename temperatuur en rust om me heen had.

09-2040

story

Abu reisde van Schiphol naar Eindhoven waar zijn vrouw en kinderen op hem wachten. “De hele reis naar Eindhoven

heb ik met open mond staan kijken naar wat ik zag.

Voor het eerst sinds tijden zag ik weer een groene omgeving, iets wat voor mij uit een verloren tijdperk kwam. De massale infrastructuur met diens geruisloze voertuigen, de landbouwkassen, de hoge gebouwen en de overvolle recreatiegebieden kenmerkte mijn reis van Schiphol naar Rotterdam aan Zee. Een van mijn medepassagiers vertelde mij dat Rotterdam aan Zee voorheen Rotterdam heette. Echter is Rotterdam aan Zee een samenvoegsel van Rotterdam en diens omliggende kernen die als gevolg van extreme ruimtelijke groei zo massaal werden dat het landelijke bestuur besloot om hier een gehele stad van te maken.’’

“De eerste indruk van Rotterdam aan Zee was voor mij een bizarre gewaarwording. Overal waar we langs reden, bruiste het van de activiteiten. Er werd gehandeld, gewerkt, gerecreëerd. Het leek wel alsof alles verweven was met elkaar. Ik herkende zelfs een kerkgebouw die blijkbaar ruimte bood als

31

marktplaats. Het was ook tijdens deze rit dat ik voor het eerst in jaren weer in een regenbui terecht kwam.

In mijn beleving was deze erg heftig, omdat grote gedeelten van de straat nog blank bleven staan als gevolg van de bui. De buschauffeur vertelde echter dat dit blijkbaar nog een van de “normale’’ buien was.

Dit was blijkbaar normaal.’’

Het Nederlandse klimaat en de massale bebouwing van Rotterdam aan Zee waren voor Abu een bizarre ervaring. Zijn aankomst in Eindhoven was voor hem nog een stapje heftiger. “Toen ik Rotterdam aan Zee en Tilburg had gezien dacht ik dat mij niets meer kon verbazen. Echter toen we Eindhoven binnen reden, kon ik mijn ogen niet geloven. De torens hier waren, in vergelijking tot die van Rotterdam aan Zee, nog wel drie keer hoger. Deze waren weer onderling verbonden met allerlei luchtbruggen en de keuze van materiaal straalde een nog moderner karakter uit dan bijvoorbeeld Rotterdam aan Zee en Tilburg. De gebouwen waren bekleed met glas, staal en enorme spiegels. Die spiegels waren blijkbaar panelen die energie konen opwekken vanuit zonnestralen om de gebouwen in hun energiebehoefte te kunnen voorzien.

Ingenieus!’’

Abu werd naar het centrale Station van Eindhoven gebracht waar zijn vrouw en kinderen hem opwachtte.

“De aankomst op station Eindhoven was tijdens wat jullie hier het spitsuur noemen. Het was enorm druk op het station en wat mij vooral opviel was de enorme diversiteit aan culturen en nationaliteiten. Het was voor mij toen ook een enorme opluchting toen mijn vrouw en kinderen op mij af stormden en me omarmden.’’

Afbeelding 9

Abu leeft inmiddels samen met zijn familie in een loftwoning voor 8 personen in een van de woontorens in Strijp-S. Hij en zijn vrouw zijn beiden werkende in een van de vele stadslandbouwcentra. Zijn kinderen zitten allen op de openbare basis- en middelbare scholen in het district waar zij op klassikale en digitale wijze in het Engels les krijgen als gevolg van de invoering van de Educatieve Basis Standaard. Abu lijkt erg tevreden met zijn nieuwe bestaan.

32

ONVERWACHTE VERANDERINGEN IN TILBURG

COLUMN

- Mike Jacobs -

column

De Moderne Stad

S

teeds als ik weer in het gebied de Spoorzone (Tilburg) kom, blijf ik mij verbazen: “Wooow, wat is dit gebied prachtig geworden.’’ Nadat het nieuws van de evacuaties bekend werd gemaakt, sloeg dit in Nederland in als een bom. Vele inwoners van ons land zagen het ook somber in. Zou dit het einde betekenen voor het prachtige karakteristieke Nederland? Ook de wereld van de ruimtelijke ordening kreeg een flinke opgave toegeschoven. Kort na de afronding van mijn studie aan de NHTV ben ik aan de slag gegaan als beleidsmedewerker bij de gemeente Tilburg. Hierdoor heb ik de veranderingen van dichtbij mee mogen maken.

Tijdens het begin van mijn carrière werd het duidelijk dat Tilburg één van de oplossingen moest worden voor het mondiale probleem.

Hierdoor stonden we als gemeente voor een groot vraagstuk: ‘’Hoe gaan we dit aanpakken?’’ Want eerlijk gezegd, zag niemand dit aankomen en zaten we hier ook niet op te wachten.

Binnen de gemeente werd een projectgroep opgericht om een oplossing voor dit probleem te bedenken. Zelf kreeg ik de eer om deel te nemen aan deze projectgroep. Het werd al snel duidelijk dat het niet ging om tijdelijke huisvesting, maar meer om massa integratie. Vanuit de Rijksoverheid kregen we geen concrete cijfers mee, enkel bouwstenen.

Noodzakelijke basis elementen die moeten worden meegenomen in de zoektocht naar de oplossing.. Hier hadden we ons dan ook aan te houden.

Het eerste grote probleem wat de gemeente Tilburg had betrof de huisvesting van de vluchtelingen. Dit was essentieel. Iedereen heeft namelijk recht op een dak boven zijn of haar hoofd. Een locatie zoeken was de eerst opgave. Dit was een lastige opgave. Tilburg had vóór deze situatie al flink geïnvesteerd in de stad. Zo hebben zij de Vinex wijk de Reeshof aangelegd waar in 2014 ongeveer 20 á 25 % van de inwoners van Tilburg woonde. Vervolgens hebben zij flink geïnvesteerd in nieuwe industriegebieden en de infrastructuur in Tilburg om het een aantrekkelijke stad te maken voor bedrijven. Tevens heeft de gemeente de Piushaven en een grote oude volkswijk een grote financiële impuls gegeven. Zo`n 30 jaar geleden werd de spoorzone een openbaar gebied, waar vanaf dat moment flink aandacht aan besteed werd. Tilburg had dus flink geïnvesteerd in haar stad en wilde het herstructureren combineren met een oplossing voor de massa-integratie om twee vliegen in één klap te slaan.

Tilburg had dus geen grote locatie en de keuze werd gemaakt om op verschillende locaties het plan te realiseren. Ook was het belangrijk dat deze locaties centraal in de stad lagen, dichtbij of in het centrum.

Hierbij kwamen we uit op het Koningsplein, de Spoorzone en het van

09-2040

column

33

Gend en Loos terrein. Op deze plekken was nog veel mogelijk of moest herstructurering plaats vinden. Dit waren daarom de ideale locaties. In het masterplan werden vooral woningen en flexwerkplekken gecreëerd.

Door middel van de flexwerkplekken werd ingespeeld op het nieuwe werken. Tevens waren in Tilburg nog genoeg leegstaande moderne kantoorpanden aanwezig, welke dus niet perse noodzakelijk waren.

Door de digitalisering werd steeds minder gebruik gemaakt van de fysieke winkels in de binnenstad, wat voor leegstand zorgde. Hierin moest dus geïnvesteerd worden aan de hand van de bouwstenen. De belevingswaarde moest bijvoorbeeld flink omhoog. Ook de zorg had in Tilburg wat investeringen nodig. De destijds twee ziekenhuizen diende flink uitgebreid te worden om de uitbreiding van het inwoneraantal op te kunnen vangen. Het openbaar vervoer vormde een groot probleem in Tilburg. In Tilburg was de verschuiving van individueel vervoer naar collectief vervoer erg groot. Dit zorgde voor een enorme druk op het openbaar vervoer. Voor dit probleem zijn we naar Eindhoven gaan kijken. Eindhoven was als stad namelijk ook aangewezen om de vluchtelingen op te vangen. Zij waren al bezig met deze opgave in het gebied Strijp-S. Zij werkten met HOV- lijnen met twee laagse bussen en instaphaltes wat voor een hogere capaciteit en efficiëntie zorgde. Dit concept hebben we vertaald naar Tilburg en toegepast in de stad en dit werkte perfect.

Als ik terug kijk naar de afgelopen 30 jaar is de stad flink veranderd. In het begin waren we beangstigend over de toekomstige situatie maar de voormalige burgemeester P. Noordanus heeft goed gehandeld wat tot een prachtig eindresultaat heeft geleid. Tilburg is nog steeds een stad waar kunst en cultuur een grote rol speelt. De massa-integratie heeft gezorgd dat nog meer (verschillende) culturen zich gevestigd hebben in Tilburg, wat de kunst en cultuur alleen maar ten goede kwam. Ook de inwoners van de stad zijn tevreden. Het was vooral wennen maar we moesten als stad ook door en dit heeft gezorgd voor een mooi en toekomstbestendig Tilburg.

34

story

De Moderne Stad

STRIJP-S’er IN HART EN NIEREN” In dit interview wordt gesproken met Henk en Ingrid. Zij zijn bewoners van Strijp-S en hebben zich in 2010 gevestigd in Strijp-S. Dit was nog voor de totale verandering in het gebied. Zij hebben het gebied volledig zien transformeren. In dit interview vertellen Henk en Ingrid over hun bevindingen.

Goedemorgen Henk en Ingrid. Vertel, wie zijn jullie?

H: Goedemorgen. Mijn naam is Henk, 59 jaar oud en woonachtig in Strijp-S in Eindhoven. Ik ben werkzaam bij de gemeente als hoofd P&O. Ik ben sinds 2010 woonachtig in Strijp-S en ben gelukkig getrouwd met Ingrid.

STORY

I: Mijn naam is Ingrid, 58 jaar oud en creative business manager voor Philips. Samen met Henk woon ik sinds 2010 op Strijp-S in Eindhoven.

Vertel eens: hoe zag Strijp-S eruit toen jullie daar gingen wonen?

H: Strijp-S was een wijk die in ontwikkeling was.

Er was voornamelijk bedrijvigheid in het gebied te vinden en de wijk had een oud industrieel karakter.

De bedrijvigheid bestond vooral uit werkplekken en winkels. Daarnaast was er ook plaats voor recreatieruimten en enkele woningen. Het karakter van de wijk trok ons erg aan en dit heeft de doorslag gegeven om hier te gaan wonen.

Afbeelding 10

Afbeelding 11

Vervolgens kwam de situatie dat er ineens veel vluchtelingen naar Nederland kwamen…vertel!

I: Het was wereldnieuws, zo’n ingrijpende gebeurtenis! Zoveel mensen die noodgedwongen moesten verhuizen, absurd! De World Union had Nederland als één van de eerste landen aangewezen waar de vluchtelingen heen moesten. De overheid had gelukkig concrete plannen om alles in goede banen te leiden. Eindhoven werd als één van de zes steden aangewezen om de massa’s vluchtelingen op te vangen. Toen wisten we dat er veel ging veranderen.

Al die extra mensen zorgen namelijk voor ingrijpende veranderingen. Denk hierbij aan woningen en werk etc. De gemeente besloot om het karakter van Strijp-S te behouden en daar waren wij erg blij mee. Dit was namelijk de reden dat wij ons hier hadden gevestigd.

Ons appartementencomplex werd uitgebreid en hier werden vluchtelingen in gehuisvest. Op het begin was dit erg wennen. De vluchtelingen spraken op het begin alleen hun eigen taal en nog geen Nederlands of Engels. Dit zorgde voor miscommunicaties. Daarnaast hadden de vluchtelingen hun eigen gewoonten meegenomen, wat soms tot irritatie leidde. Dit soort problemen speelde echter alleen op het begin. Door de inburgeringscursus die de vluchtelingen kregen en door zelf ook actief met hen te communiceren, leerden zij de Nederlandse cultuur relatief snel te begrijpen.

Zij hebben zich hier goed aangepast.

Afbeelding 12

09-2040

story

35

Hebben zich nog meer opmerkelijke situaties voorgedaan in het begin?

I: Ja, best veel eigenlijk! Nog een goed voorbeeld is de fiets. De vluchtelingen snapten niet wat een fiets was en vonden het erg raar. Toen zij ook gingen fietsen was dat best apart. In bepaalde landen is het voor een vrouw verboden om te fietsen. Je zag de een na de ander onderuit gaan en van de verkeersregels snapten ze helemaal niks. Ze reden door het rode licht, gaven geen voorrang enz. Dit was best onwennig, aangezien je extra alert moet zijn. Deze problemen werden steeds minder. Zij gingen van alles beter begrijpen en gingen op in de maatschappij.

De maatschappij kwam er ook heel anders uit te zien.

Hoe hebben jullie dit beleefd?

H: Wij hebben het als zeer positief ervaren.

Doordat allerlei verschillende culturen hierheen kwamen veranderde de maatschappij naar een zeer multiculturele maatschappij. Waar vroeger nog denigrerend werd gedaan over bijvoorbeeld Marokkanen, werd dit steeds minder. Mensen kregen steeds meer respect voor elkaars culturen en probeerden er wat van op te steken. De maatschappij werd sympathieker wat wij als zeer positief hebben ervaren. Natuurlijk waren er ook mensen die niks van de vluchtelingen moesten hebben. Dit was echter zoâ&#x20AC;&#x2122;n kleine groep mensen dat deze geen vuist konden maken.

Hebben de verschillende culturen ook invloed gehad op jullie leven?

I: Jazeker, toen we een jaar na de komst van de vluchtelingen een collectief feest hadden op het dakterras van de flat waren er erg veel verschillende gerechten, drankjes, muziek, dansjes en ga zo maar door. Dit was zo leuk om te zien! Het eten en drinken was zo lekker dat wij recepten hebben uitgewisseld.

Sindsdien koken wij bijvoorbeeld ook met Somalische specerijen.

Afbeelding 13

De oude Nederlandse cultuur is vervaagd door de jaren heen, aangezien het een multiculturele samenleving is geworden. Zo staat er niet standaard meer een pan stamppot op tafel in de winter en klagen we niet meer met zijn allen over het weer. Er staan verschillende gerechten op tafel, de maatschappij is, zoals gezegd, sympathieker: we hebben meer voor elkaar over.

Hoe zien jullie de toekomst voor jullie?

H en I: De toekomst zien wij zonnig tegemoet, letterlijk en figuurlijk. De temperaturen zijn namelijk de laatste jaren redelijk gestegen. Waar we vroeger naar Spanje gingen voor de zon en de lekkere temperatuur gaan we nu naar Rotterdam aan Zee! Daarnaast genieten wij van de veranderingen die hebben plaatsgevonden. We verwachten oud te worden in Strijp-S. Dit kan ook door het zorgcentra dat aanwezig is en de attente bewoners in de flat. Men zorgt voor elkaar, dus we komen niks tekort! Wij gaan hier oud en gelukkig worden met zâ&#x20AC;&#x2122;n tweetjes!

36

BOUWSTENEN VOOR IEDEREEN

COLUMN

- Andreas Mulder -

column

De Moderne Stad

Kort geleden heeft De Nationale Denktank bouwstenen gepresenteerd die de vernauwende leefomgeving door extreme toeloop van vluchtelingen, enigszins moet compenseren. Elke bouwsteen staat voor een randvoorwaarde waar een type ruimte aan moet voldoen (resp. woonruimte, werkruimte, winkelruimte, recreatieruimte, verplaatsingsruimte en maatschappelijke ruimte). De Nationale Denktank gaf de volgende toelichting bij het persbericht: Door de jaren heen is het klimaat extreme vormen gaan aannemen. Extreme migratie van onleefbare gebieden naar de koelere gebieden zal onvermijdelijk zijn. Als gevolg hiervan zal de verblijfsruimte flink onder druk komen te staan. Parken en pleinen gaan uit hun voegen barsten, stationsgebieden gaan zich meer integraal ontwikkelen dan voorheen, woonruimten komen onder druk te staan door de toenemende cultuurdiversiteit en het mobiliteitsnetwerk zal eveneens uit zijn voegen barsten. De toenemende cultuurverschillen en aantallen mensen zullen voor een grote verschuiving in de demografie van Nederland zorgen. Waar nu nog sprake is van een vergrijzende maatschappij zal deze trend verschuiven richting een verjongende maatschappij. Al deze gebeurtenissen zullen plaats vinden in een tijdperk waarbij de digitalisering zich in een enorme opmars bevindt. Het is noodzaak dat ondanks al deze nieuwe invloeden het stadsgebied een leefbaar gebied voor en door de mens blijft.

Iedereen kent het wel; de penetrerende geur van zweet die in de bus hangt, de onvermijdelijke situatie voor elke busreiziger in Nederland.

Bussen puilen uit en de warme broeierige buitentemperatuur maakt het er ook niet beter op. Bijkomend nadeel is dat de airco in de bus steevast op 18 graden staat waardoor je regelmatig thuis op de bank ligt te snotteren.

Reizen met het openbaar vervoer is inderdaad geen pretje mensen. 20 jaar geleden zou men dit overbevolking noemen, maar ik ben voor om hier een nieuwe term voor te bedenken die de lading wél dekt, want laten we wel zijn, de situatie waar we nu in zitten zag niemand aankomen.

De vraag is of kabinet Rutte II hier niet beter op had kunnen anticiperen.

Als je tig miljoen mensen over een korte periode naar het al drukbevolkte Nederland haalt dan is het vragen om problemen, nog een reden om autonomer ten opzichte van Brussel te worden zodat we dit soort vraagstukken in de toekomst niet meer in onze maag krijgen geschoven.

Wat is er nog over van de ‘westerse democratie’ op het moment dat alle wereldleiders grootschalige emigratie gaan coördineren die directe impact heeft op de leefomgeving van de normale burger? Dit gebeurt uiteraard zonder diezelfde “normale burger” in het proces te betrekken,

09-2040

column

37

want stel je voor; een mondige burger die je politieke plannen kan dwarsbomen (aan wie heb je die plek ook alweer te danken?).

Ik weet het, een en al klagen, dat is een ding wat in ieder geval hetzelfde is gebleven in Nederland. Naast het klagen zou ik geen Nederlander zijn zonder dat ik nuchter tegenover deze situatie zou staan. Laat ik dan ook stellen: “we hebben te maken met de huidige situatie, laten we er met zijn allen het beste van maken”. En dat, dames en heren, brengt ons bij de recentelijk gepresenteerde bouwstenen van De Nationale Denktank.

Iedereen die de bouwstenen eerder in deze editie heeft doorgelezen kan in één oogopslag zien dat het nauwelijks iets zegt. “Dit had mijn dochter van zes ook nog kunnen bedenken” hoor ik u zeggen. Dat kan, echter moet je de bouwstenen in context plaatsen. Het zijn niet enkel een paar tekeningetjes die de pot goud zijn aan het einde van de regenboog, het zijn letterlijk ‘bouwstenen’. Op zichzelf stellen de bouwstenen weinig voor maar op het moment dat deze samen in een ontwerp of context verwerkt worden komen zij optimaal tot hun recht.

Op deze manier geeft De Nationale Denktank ontwerpbureaus de vrijheid om desbetreffend gebied zijn identiteit te laten behouden. Neem de verplaatsingsruimte als voorbeeld; nieuwe vormen van individueel of collectief vervoer kunnen nu afgestemd worden op de desbetreffende ontwerplocatie. Eindhoven kan bijvoorbeeld kiezen voor een monorail die met een hele hoge frequentie rijdt, Amsterdam kan er voor kiezen om de ruimte die nu gebruikt wordt voor de trams te vervangen voor een ruimte die geschikt is voor een ander vervoerssysteem, vervoer dat nog efficiënter werkt. Op deze manier kunnen beide steden de bouwstenen gebruiken om de leefbaarheid van hun stad op te krikken en tevens hun eigen invulling er aan te geven. Deze eigen invulling stimuleert het ontwerpen van nieuwe vormen van openbaar vervoer. Iets wat niet mogelijk zou zijn als een bouwsteen concrete eisen zou stellen (bijvoorbeeld een luchtbrug die een bepaalde capaciteit en maat moet hebben).

De Nationale Denktank heeft zelf al een specifieke uitwerking gemaakt voor het gebied “Strijp-S” in Eindhoven. Hier zijn ze zelf met concrete voorbeelden gekomen hoe een gebied zich kan ontwikkelen aan de hand van de bouwstenen. De uitwerking van het gebied `Strijp-S’ is te vinden op pagina 58 en verder (The New Standard).

Nog geen vijf jaar geleden zag de toekomst er donker uit voor Nederland. De Nationale Denktank is een eerste lichtpuntje in de duisternis en hopelijk geeft dit aanleiding voor veel andere bedrijven om te anticiperen op deze toekomstvisie, zodat vanuit alle kanten van de maatschappij nieuwe input kan komen over deze uitermate complexe situatie.

38

Afbeelding 14

stadsvisie

De Moderne Stad

09-2040

stadsvisie

39

40

stadsvisie

De Moderne Stad

“EEN VISIE ALS GEEN ANDER”

Afbeelding 15

Eindhoven was en is een stad die zich kenmerkt door techniek, wetenschap en creativiteit. De gemeente Eindhoven heeft destijds gekozen om deze kenmerken te behouden, ondanks dat deze onder druk kwamen te staan door immense ontwikkelingen. De technologische ontwikkelingen in de stad zijn nog steeds aanwezig.

Eindhoven als Brainport komt duidelijk naar voren in zowel het ruimtelijke beeld van de stad als het functioneren van het stedelijke systeem. De stadsvisie dateert uit 2015.

WOONRUIMTE Uitdaging: door de toename van de bevolking moeten er extra woningen worden bijgebouwd. Er is geen ruimte om de stad in de breedte uit te breiden, er zal dus een andere oplossing moeten worden gezocht om de vluchtelingen te huisvesten. De verwachting is dat men thuis meer gaat werken, winkelen en recreëren als gevolg van de digitalisering. Een direct gevolg hiervan is de toenemende energieconsumptie per huishouden.

Hogere temperaturen en intensere neerslagperioden vormen tevens een gevaar voor de leefbaarheid van de woonomgevingen.

Bouwstenen: meer woonruimte, flexibele woonruimte en stapeling.

Oplossing: Ruimte om uit te breiden is er niet in Eindhoven, de stad is daardoor genoodzaakt om de lucht in te gaan met de extra woningen.

De woonruimten dienen flexibel indeelbaar te zijn. De gemeente Eindhoven kiest voor het gebruik van loften.

Deze loften kunnen door de bewoners zelf ingericht worden en sluiten daardoor beter aan bij de behoefte van de bewoner. Hierbij kunnen de desbetreffende inwoners zelf kiezen hoe groot de woning wordt en hoe deze in gedeeld wordt. De kolommenstructuur die loftwoningen kennen maken dit mogelijk.

Tevens bevorderen de flexibele woningen de mix van de multiculturele gemeenschap. Dit wordt gedaan in samenspraak met de woningcorporaties.

Als Eindhoven vinden wij het belangrijk dat voldoende energie kan worden opgewekt om huishoudens te voorzien in de energiebehoefte. In samenwerking met de Technische Universiteit van Eindhoven streven wij naar het ontwikkelen van een concept waarbij materieel voor het opwekken van zonne-energie op een slimme manier in de gevelconstructie kan worden aangebracht. Daarbij is het van belang dat elk gebouw voorzien wordt van tijdelijke opslag van hemelwater. Dit kan gerealiseerd worden door een filtermechanisme aan te brengen in de dakgoot die ervoor kan zorgen dat het hemelwater ter plekke gefilterd kan worden tot drinkwater voor de huishoudens.

10-2040

stadsvisie

41

Bouwstenen: flexibel werk creëren en verzorgen. Meer werkgelegenheid creëren naar maatschappelijke behoefte (maatschappelijk) in de primaire, secundaire en tertiaire behoeften. Zware industrie scheiden van de overige functies.

Oplossing: Als overheid kunnen wij in samenwerking met meerdere actoren meer werkgelegenheid creëren. Voedselvoorziening wordt een belangrijk knelpunt voor de stad die met een explosieve bevolkingsgroei te maken krijgt.

De toepassing van bijvoorbeeld stadslandbouw, dat op grote schaal geproduceerd kan worden, is een gewenste implementatie.

In de toekomst voorzien wij dat in de sector dienstverlening het werken voor een aanzienlijk deel los komt te staan in plaats van een vaste werkplek. Mensen kunnen bijvoorbeeld meer thuiswerken met als gevolg dat bedrijven niet meer gekoppeld zijn aan vaste

Afbeelding 16

Afbeelding 17

WERKRUIMTE Uitdaging: door de komst van de vele vluchtelingen zal er behoefte zijn aan meer werk. Eindhoven dient zijn functie als Brainport te behouden en te versterken zodat dit meer werkgelegenheid aantrekt op het gebied van kennis, technologie en wetenschap. Tevens zal ook de consumptievraag van de bevolking toenemen. Om de bevolking te voorzien van gelijke kansen dient iedereen recht te hebben op de primaire basisbehoefte zoals eten, drinken en onderdak.

openingstijden.

Het gevolg hiervan is dat werkplekken zo kunnen worden ingericht dat zij ruimte bieden voor flexibel en gedeeld gebruik.

Dat bevordert in onze ogen tevens de uitwisseling van kennis en daarmee de concurrentiekracht van Eindhoven als Brainport.

Door hogere dichtheden, als gevolg van intensivering van het stedelijk ruimtegebruik, zal strategisch omgegaan moeten worden met ruimtegebruik. Ruimte intensieve bedrijvigheid zoals logistiek en industrie, die belangrijk zijn voor de economie, dienen echter wel de ruimte te krijgen. Om deze reden kiezen wij ervoor om dergelijke bedrijvigheid los van de stad te realiseren en uit te breiden zodat zij de ruimte hebben om te kunnen groeien en zich te exploiteren.

42

stadsvisie

De Moderne Stad

WINKELRUIMTE Uitdaging: De opkomst van online/digitaal winkelen zorgt voor een transitie op het gebied van winkelen en consumptie. Steeds meer fysieke winkelruimten dienen zich te onderscheiden t.o.v. de digitale winkelruimten om zo hun bestaansrecht te kunnen behouden. Gepaard met deze ontwikkeling is de veranderende samenleving naar een 24/7 economie. Gemak, kosten en tijd zijn pijlers die sterke invloed uitoefenen op het winkelgedrag van mensen. Digitale commercie speelt daar makkelijker op in dan fysieke winkelruimten. Toch zijn wij van mening dat fysieke winkelruimten een belangrijke schakel vormen binnen de maatschappij. Door digitalisering vrezen wij dat mensen steeds vaker binnen zullen zitten. Fysieke winkelruimten zien wij als optie om mensen te stimuleren om toch buitenshuis allerlei activiteiten uit te voeren. Toch kan de digitale vorm van commercie niet vergeten worden. Deze vorm brengt ook ruimtelijke gevolgen met zich mee.

Zoals het bestaande bezorg-systeem wat uitgebreid moet worden. Want als er meer wordt besteld zal er ook meer bezorgd moeten worden. Opslagruimten en distributiecentra worden hierdoor steeds belangrijker en zullen ook meegenomen moeten worden in de visie.

Bouwstenen: Belevingswaarde koppelen. Clusteren met uitzondering van speciaalzaken. Strategisch plaatsen: Opslag & Winkels.

Afbeelding 18

Oplossing: De digitale commercie is een gegeven die wij als gemeente niet kunnen tegenhouden en wij zijn ook niet van mening dat dit een negatieve ontwikkeling is.

Waar wij wel waarde aan hechten is het behoud van zoveel mogelijk fysieke winkelruimten. Een belangrijke succesfactor om onderscheid te creëren zit hem in de belevingswaarde voor de gebruiker.

Succesverhalen uit 2014 laten zien dat winkels die een unieke beleving voor de gebruiker creëren door zintuigelijke belevingswaarde te creëren, hun klandizie, en daarmee hun continuïteit, kunnen behouden. Om winkeliers te kunnen ondersteunen, wil de gemeente sturen op ruimtelijke clustering van winkels, met uitzondering van speciaalzaken.

Winkels kunnen elkaar versterken.

Naast de fysieke winkels moet er ook nog gekeken worden naar de digitale winkels.

Het logistiekesysteem en de opslagruimtes moeten een plek krijgen in de stad. Doordat de winkelvoorziening zelf digitaal is (en daardoor locatieonafhankelijk) kunnen de opslagruimtes een strategische plek krijgen in het stedelijkweefsel.

Een van deze plekken zou bijvoorbeeld een knooppunt kunnen zijn van verkeersstromen. De goede bereikbaarheid zorgt ervoor dat dit een strategische plek is.

10-2040

stadsvisie

43

RECREATIERUIMTE Uitdaging: Meer mensen betekent meer behoeften naar recreatieruimte. De druk op recreatieruimten, in welke vorm dan ook, zal de komende decennia toenemen.

Oplossing: aangezien de mensen altijd behoefte hebben aan recreatie zal de gemeente in kwalitatieve openbare ruimte investeren (pleinen en parken). Deze pleinen en parken worden flexibel ingericht, waardoor verschillende activiteiten plaats kunnen vinden. Zo kunnen sportactiviteiten worden georganiseerd en kan bijvoorveeld in het weekend een groots festival worden gehouden. Flexibiliteit zorgt ervoor dat de ruimte, die tegen die tijd beperkt is, multifunctioneel ingezet kan worden.

Om de parken en pleinen een typische uitstraling te geven kunnen verschillende technologische elementen worden ingebracht. Dit is namelijk weer kenmerkend voor de stad Eindhoven.

De gemeente Eindhoven kiest voor een neutrale uitstraling van de openbare ruimten waar recreatie als duidelijke functie naar voren komt. Door hiervoor te kiezen zijn de ruimten toegankelijker voor iedereen en worden geen groepen uitgesloten.

Naast vormen van recreatie in de buitenruimte zal in de gebouwen ook gerecreëerd worden. In de hoge gebouwen zullen verschillende

Afbeelding 19

Afbeelding 20

Bouwstenen: Beleving. Flexibele inrichting. Meer recreatieruimte. Toegankelijk voor iedereen

functies gerealiseerd worden, waaronder functies gericht op recreatie.

Een van de manieren om strategisch met de ruimte om te gaan, is door recreatie te faciliteren op de daken van gebouwen. Daktuinen zijn hier een sprekend voorbeeld van.

Ook kan winkelen als recreatie worden gezien, aangezien hier vaak een duidelijke belevingswaarde aan gekoppeld wordt. Het winkelen zal steeds meer online gebeuren. Door het recreatieve te koppelen aan het functionele van winkels worden de winkels behouden en wordt de ruimte ‘multifunctioneel’ gebruikt.

44

stadsvisie

De Moderne Stad

Afbeelding 21

VERPLAATSINGSRUIMTE Uitdaging: Meer mensen betekent meer verplaatsingen. Het probleem is wel dat als de behoefte aan meer verplaatsingen wordt opgevangen door het huidige verkeerssysteem door te zetten, de stad zal vastlopen. Als veel mensen gebruik zullen maken van de auto, of tegen 2040 een vergelijkbaar individueel vervoersmiddel dat even ruimte intensief is, de stad een groot bereikbaarheidsprobleem zal krijgen.

Ook het openbaar vervoer biedt in zijn huidige vorm te weinig capaciteit om een aantrekkelijk alternatief aan te bieden. Een ander probleem vormt zich om het kunnen participeren aan het verkeerssysteem. De nieuwe bevolking is niet bekend met het Nederlandse verkeerssysteem, een systeem wat voor buitenstaanders waarschijnlijk complex, ingewikkeld en gebonden is aan strakke verkeersregelgeving. Wij als gemeente vinden het wel belangrijker dat ook zij kunnen participeren aan ons verkeerssysteem. Op de een of andere manier dient het systeem daarom toegankelijk genoeg te zijn om hen ook de kans te bieden. De intensivering van de ruimte brengt ook een groot bereikbaarheidsprobleem met zich mee want als de bevolkingsomvang extreem toeneemt, en daardoor ook meer werk, winkels e.d. nodig zijn dan is het maar de vraag of de huidige benadering van ons verkeerssysteem nog dekkend is.

Bouwstenen: Nieuw logistiek vervoerssysteem, nieuwe vormen van individueel vervoer, nieuwe vormen van collectief vervoer, alles moet goed ontsloten zijn, toegankelijk zijn voor iedereen, Sneller, schoon, veilig, Verkeersnetwerk optimaliseren en Flexibel systeem.

Oplossing: Als gemeente willen wij de bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheid waarborgen en zijn daarom ook de aangewezen partij om in samenwerking met diverse partners

een nieuw systeem te ontwikkelen gericht op aansturen en het managen van verkeer.

Een mobiliteitsnetwerk enkel op maaiveld zal niet dekkend zijn voor het toekomstbeeld.

Om te beginnen dient het netwerk beter onderverdeeld te gaan worden waarbij verschillende soorten onderdelen een betere plaats krijgen in het gehele systeem. In principe kan ook het mobiliteitsnetwerk de hoogte in.

Een belangrijke pijler van het verkeerssysteem dient het collectief vervoer te zijn. Het binnenstedelijke vervoer kan uitgebreid worden met materieel dat ruimte biedt voor meer capaciteit en toegang tot het digitale netwerk.

De extra capaciteit nodig is om de extra gebruikers op te kunnen vervangen. Het faciliteren van toegang tot het digitale netwerk vinden wij als gemeente van belang opdat mensen de ruimte krijgen om tijdens hun verplaatsing te kunnen werken, te communiceren en dergelijke. In een samenleving die steeds sterker neigt naar een 24/7 economie vinden wij het belangrijk dat mensen geen tijd hoeven te verliezen tijdens hun verplaatsing, indien zij hier natuurlijk gebruik van willen maken.

Enkel inzetten op collectief vervoer is onvoldoende. Voor Nederlanders staan individuele vervoersmiddelen als de auto en fiets voor vrijheid om te gaan en staan waar men maar wilt. Ondanks dat dit ruimtelijk nogal wat uitdagingen met zich meebrengt indien beide op een hoogwaardig niveau gefaciliteerd dienen te worden, is de essentie van het principe “vrijheid van verplaatsing’’ van belang.

Vrijheid van verplaatsing betekent dat mensen de moeite nemen om naar buiten te treden, iets wat beter is voor de maatschappij op sociaal vlak maar ook economisch vlak. Om deze reden dient het individueel vervoer ook een plaats te krijgen in het mobiliteitsnetwerk. De fiets en het tweewieler vervoer zullen ongetwijfeld gemoderniseerd worden naar een vervoersmiddel wat nog gebruikersvriendelijker is, sneller is, technologisch opgewaardeerd is en voorzien van moderne

09-2040 10-2040

apparatuur omtrent navigatie en dergelijke Als gemeente gaan wij inzetten op verhoogde fietsstroken waarbij het dwarsprofiel onderscheid maakt tussen bestemmingsverkeer en doorgaand verkeer. Op deze manier krijgt de tweewieler ruimte om een belangrijkere rol te spelen in de binnenstedelijke modal split.

Afbeelding 22

De extreme urbanisatie als gevolg van de toestroom van mensen uit onleefbare gebieden zal de stad Eindhoven een nieuwe dimensie toevoegen aan de stad Eindhoven. Bouwen in de hoogte, verzorgen van voldoende werk, ruimte voor recreatie en voldoende maatschappelijke voorzieningen kunnen niet gefaciliteerd worden zonder de stad zelf te transformeren. Technologie zal hier een belangrijke rol in spelen, zo ook op het vlak van mobiliteit. Eerder is al aangescherpt dat het collectief en individueel vervoer een belangrijke rol zal gaan spelen om bereikbaarheid te waarborgen.

Als Brainport vinden wij het belangrijker om toonaangevend te zijn als stad. Op het gebied van mobiliteit betekent dat wij willen streven naar sturing op het gebruik van nieuwe, snellere, veilige schonere vervoersmiddelen. Dit geldt voor zowel het collectieve, het individuele als het logistieke vervoer.

Het huidige mobiliteitsnetwerk dient geoptimaliseerd worden. De hoofdstructuur van de verschillende soorten modaliteiten kan behouden worden. Doch dient geoptimaliseerd te worden naar de toekomstsituatie. Dit houdt om te beginnen in dat de nieuwe dimensie van gestapelde infrastructuur toegepast dient te worden. Het langzame verkeer dient de ruimte te krijgen om te kunnen verplaatsen zonder te veel barrières tegen te komen zoals kruisingen met andere soorten van verkeer. Dat betekent dat beide vormen van langzaam verkeer eigen infrastructuur zullen krijgen binnen het gestapelde mobiliteitsnetwerk.

stadsvisie

45

De voetganger dient de ruimte te krijgen om de stad goed te kunnen beleven tijdens de verplaatsing.

Vandaar dat de hoofdstructuur voor voetgangers voornamelijk op de bovenste laag ingepast zal worden. De verschillende vormen van verkeer dienen wel ergens bij elkaar te komen opdat men kan wisselen tussen de verschillende vormen van stedelijke modaliteiten. Dit betekent dat knooppunten belangrijker zullen worden. De knooppunten tussen individueel en collectief vervoer dienen zo ingericht te worden dat transit laagdrempelig is en dat schakelen tussen de verschillende vormen van vervoer en lagen van infrastructuur geen barrière zullen vormen.

Als Eindhoven willen wij in gaan zetten op grootschalige toepassing van digitalisering in het verkeerssysteem. Dit houdt in dat op het gebied van informatievoorziening, verkeersmanagement en educatie gemoderniseerd zal worden. De belangrijkste pijlers zijn hierbij toegankelijkheid en veiligheid. Om te beginnen willen wij inzetten op het creëren van een operating system voor de stad.

Dit systeem dient te voorzien in de verspreiding van informatie tussen wegkantsystemen, de verkeerscentrale en de gebruikers van het mobiliteitsnetwerk. De gebruiker kan zo betere informatie krijgen omtrent reistijden, congestie, verplaatsingsadvies, vervoerskeuze e.d.

Hieraan gekoppeld is het streven om van bepaalde modaliteiten de gebruiksbarrières op te kunnen opheffen. Daarnaast dient het systeem vervoersstromen te kunnen sturen en in te kunnen grijpen waar nodig.

De digitalisering kan tevens worden toegepast als instructie en educatiemiddel voor onze nieuwe bewoners. Samen met de Technische Universiteit van Eindhoven zijn wij gestart met het ontwikkelen van handige hardware en software die de gewenste toepassing van digitalisering mogelijk maken.

stadsvisie

MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE De maatschappelijke ruimten zijn onderverdeeld in drie categorieën, namelijk zorg, onderwijs en religie. Deze worden afzonderlijk besproken.

Zorg Uitdaging: door de toename van de bevolking is er ook meer behoefte naar zorg. De gehele bevolking zal toegang moeten hebben tot zorg, waar de uitdaging in ligt.

Afbeelding 23

Bouwstenen: clusteren van zorgvoorzieningen en voorzien in meer zorgruimten.

Oplossing: de zorg dient geclusterd te worden en er zal meer ruimte voor zorg moeten komen. De gemeente Eindhoven kiest ervoor om per wijk een zorgcentrum te realiseren. In deze zorgcentra zal de basiszorg geclusterd worden. Hierbij gaat het om kleinere zorg, zoals de huisarts, de tandarts, en de fysiotherapie enzovoort. De bestaande ziekenhuizen worden uitgebreid voor de complexere zorg. Deze ziekenhuizen zullen goed bereikbaar moeten zijn, in verband met acute gevallen.

Het zorgsysteem in de stad dient zo te worden ingericht dat mensen efficiënt en effectief geholpen kunnen worden. De doelstelling is dan ook om hoogwaardige technologie in te zetten om de zorgcentra te versterken opdat deze ook een groot publiek kunnen bereiken.

De Moderne Stad

Onderwijs Uitdaging: het onderwijssysteem zal aangepast moeten worden. Door de toestroom van vluchtelingen zullen er ook veel kinderen bijkomen en brengen verder barrières in de vorm van taal en wellicht cultuur met zich mee. Het systeem zal aangepast moeten worden aan de vraag naar onderwijs en de beperkte ruimte. Doordat leerlingen en studenten thuis kunnen studeren zal de schoolruimte niet altijd voor hen nodig zijn.

Bouwstenen: meer klaslokalen voor basis- en middelbaar onderwijs, praktijklokalen, flexibele ruimten en toegankelijke scholen.

Oplossing: Het belangrijkste is het faciliteren van meer onderwijs maar ook toegankelijker onderwijs.

De implementatie van openbare scholen zorgt voor een neutraal uitgangspunt van het educatiesysteem.

Wij willen ernaar streven om de nieuwe stroom mensen de kans te bieden om naar school te kunnen gaan door een toegankelijk educatiesysteem te hanteren. De digitalisering zal hierin een belangrijke rol spelen om taal- en cultuurbarrières op te heffen.

De gemeente Eindhoven kiest ervoor om in te spelen op schoolgebouwen die niet enkel als schoolgebouw dienen. De gebouwen kunnen buiten de lestijd gebruikt worden voor andere activiteiten. Het gaat hierbij om de basisscholen en middelbare scholen.

Deze worden zo in de wijk geplaatst dat een goede bereikbaarheid gerealiseerd wordt voor wijkbewoners. De campus in Eindhoven biedt universitair onderwijs op het gebied van techniek.

Dit zal gecentreerd blijven op de campus. Deze locatie zal daarom goed bereikbaar moeten zijn.

Afbeelding 24

46

10-2040

Religie Uitdaging: door de komst van vluchtelingen uit verschillende streken komen mensen met verschillende culturele en religieuze achtergronden naar Nederland. De mensen die zich in Nederland vestigen hechten meer waarde aan het geloof dan dat de gemiddelde Nederlander doet in 2015. De multiculturele samenleving zal versterkt moeten worden en daarom mogen de nieuwe inwoners van Nederland hun geloof blijven uiten.

stadsvisie

47

ruimten. Deze ruimten mogen er komen, en wij zullen een bijdrage leveren aan het realiseren van dergelijke ruimten. Echter zien wij meer heil in het feit dat de gemeenschap vervolgens de voorziening zelf in stand houdt. Dat geeft de gemeenschappen ook meer vrijheid.

Bouwstenen: meer religieuze voorzieningsruimte en flexibel inrichten van ruimten waar geloof wordt geuit. â&#x20AC;&#x192; Oplossing: In de hoogbouw dient ruimte vrijgemaakt te worden die vervolgens ingevuld kan worden door voorzieningen gericht op geloofsovertuiging. Vrijheid en geloof en mening zijn maatschappelijke kernwaarden waar wij als gemeente in geloven en in willen voorzien opdat mensen tevreden kunnen blijven. De multiculturele samenleving is voor ons allen van belang, van elkaar kunnen we namelijk veel leren.

De gemeente Eindhoven kiest wel voor een wat passievere houding ten opzichte van de religieuze

Afbeelding 25

48

creatieve industrie

De Moderne Stad

ST

INTRODUCTIE Strijp-S was in 2014 een vooruitstrevende locatie waarbij creativiteit, technologie en wetenschap centraal stonden. Strijp S werd gezien als het verlengde van het streven om Eindhoven als Brainport op de kaart te zetten. In 2011 werd Eindhoven, mede door zijn Technische Universiteit uitgeroepen tot â&#x20AC;&#x2DC;slimste regio van de wereldâ&#x20AC;&#x2122;. De voormalige burgermeester van Eindhoven, Rob van Gijzel, koos toentertijd al om als stad te anticiperen op ontwikkelingen en nieuwe behoeften die voort kwamen uit sociale, economische en technologische veranderingen.

Dit was destijds een unieke aanpak aangezien gangbaar was dat men besluiten moest afwachten die voort kwamen vanuit het trage en logge landelijke bestuur.

Door samen te werken met diverse andere actoren, zoals: de universiteit, het bedrijfsleven en verschillende overzeese partners heeft Eindhoven als enige stad van Nederland een groeiende economie weten te behouden tijdens de economische crisis van 2008-2014. Strijp-S heeft een belangrijke functie gehad in het huisvesten van de destijds vernieuwende economie van Eindhoven.

BRAINP CREATIEVE

INDUS

09-2040

creatieve industrie

49

TRIJP-S GESCHIEDENIS Strijp-S was een voormalig terrein van electrogigant Philips. Van de periode van 1892 tot en met het einde van de 20ste eeuw werd het terrein beschouwd als een plek van innovatie en werkgelegenheid.

Philips droeg bij aan de ontwikkeling van licht, radio en televisie en stond bekend als het bedrijf van vooruitstrevende innovatie. In de hoogtijdagen bood het gebied voor zoâ&#x20AC;&#x2122;n 10.000 mensen werk.

Door fysieke beveiliging werd het gebied haast ontoegankelijk voor mensen die niets werkgerelateerd met Philips te maken hadden.

Alleen met een geldige pas kon men zich toegang verschaffen tot het gebied.

PORT

Rond het jaar 2000 startte de eerste besprekingen voor de herontwikkeling van het gebied. Phillips vertrok langzaam uit het gebied wat betekende dat veel gebouwen leeg kwamen te staan. In 2006 werd gestart met de eerste ontwikkeling van het nieuwe Strijp-S. Het doel was om het kenmerkende van het gebied (innovatie, werk en technologie) te combineren met moderne principes zoals nieuwe en moderne bedrijvigheid met een open, creatief en hypermodern karakter.

STRIE

50

strijp-s anno 2014

De Moderne Stad

040 STRIJP

S

Philips

09-2040

2014 strijp-s anno 2014

STRIJP-S

Strijp-S was een gebied met een multifunctionele invulling van functies en voorzieningen en had een verkeerssysteem dat daar op af was gestemd. De gedachte was dat elke vorm van modaliteiten welkom waren. Echter werd de auto zoveel mogelijk uit het centrale gebied vermeden en speelden het langzaam verkeer en het busvervoer een centrale rol. Voor zowel het busvervoer als voor de fietser was op bepaalde plekken speciale infrastructuur gerealiseerd. Daaruit valt te constateren dat toentertijd de fiets al een zeer belangrijk vervoersmiddel was voor de mensen in het gebied.

De creatieve industrieĂŤn hadden zich op deze locatie gevestigd. Dit was duidelijk terug te zien in de inrichting van de openbare ruimte, de soorten voorzieningen en de typen bedrijvigheid in het gebied.

Ook het concept van de Brainport Eindhoven kwam sterk terug in het gebied: jong ondernemen, research & development omtrent communicatie en wetenschap gekoppeld aan moderne vormen en voorzieningen omtrent leisure, entertainment en horeca. Een goed voorbeeld hiervan was dat verscheidende ondernemers in deze tijd al Cradle to Cradle producten verkochten.

De grootste groep bewoners van het gebied was tussen de 25 en 45 jaar oud (52%), gevolgd door de groep tussen de 15 en 25 jaar oud (27%). Van dit totale aantal was 78% ongehuwd en 61% op zich zelf wonend. Dit is vooral aan het karakter van Strijp-S te wijden wat toen voornamelijk bestond uit single startups.

51

52

strijp-s anno 2014

De Moderne Stad

RUIMTELIJK FUNCTIONEEL Winkelvoorzieningen De winkel- en horeca voorzieningen in Strijp-S waren divers doch hadden zij allen een gezamenlijk kenmerk: de creatieve moderne tint uit die tijd. Elke voorziening hechtte veel waarde aan het creĂŤren van een unieke belevingswaarde voor degene die de winkel of horeca bezocht. Dit vertaalde zich niet alleen in de exclusieve producten en diensten die vaak verkocht werden maar ook in unieke karakteristieke vormgeving van het interieur. Zo zorgde het gebruik van de hoeveelheid transparante materialen ervoor dat mensen werden uitgenodigd om een bezoek te brengen. Dit werd versterkt door het feit dat elke voorziening juist ook buiten het pand het omgevingsbeeld aanpaste met bijvoorbeeld interessante kreten, straatkunst, uithangsborden en allerlei unieke en creatieve inpassingen om maar mensen aan te trekken op basis van beleving.

De beleving werd vaak versterkt doordat de

voorzieningen niet monofunctioneel waren ingericht.

Zo was er bijvoorbeeld een plint die diende als een gezamenlijke winkelruimte waar verschillende ondernemers, onbegrends, dezelfde oppervlakte deelden. De overgang tussen de verschillende winkelruimten gaven de bezoeker een unieke beleving, mede door de producten en diensten die werden verkocht.

Verschillende horecavoorzieningen boden voor de werkende mens ruimte en voorzieningen om te kunnen werken. Wifi-verbindingen faciliteerde namelijk de toegang tot het digitale netwerk en de slimme keuze en plaatsing van zitvoorzieningen, tafels en belichting stimuleerde het multifunctionele gebruik van eten, drinken en sociaal- of werkgerelateerde ontmoetingen en sessies.

09-2040

strijp-s anno 2014

Recreatie De primaire functie van Strijp-S was gericht op werk. Echter bood de veelzijdigheid aan verschillende aanwezige functies ook de gelegenheid om andere soorten publiek aan te trekken. Het oude Klokgebouw kende bijvoorbeeld diverse initiatieven die gericht waren op allerlei leisure activiteiten. Datzelfde gold voor het oude NatLab wat werd ingericht als ruimte waarin alles in het thema van beeld en geluid stond en gekoppeld was aan het creatief Lyceum St. Lucas.

De omgeving rondom het centrale hart van Strijp-S werd gekenmerkt door allerlei soorten straatkunst.

Door middel van particulier initiatief kregen mensen de ruimte om de omgeving vorm te geven naar wat gewenst was of om puur te experimenteren. Dit vertaalde zich bijvoorbeeld naar de bouw van flexibele werkruimten in speciale houten gemeubileerde keten die dienst deden als flexwerkplek. Weer andere initiatieven speelde in op vermaak en kunst en werden geuit in de vorm van een ge誰mproviseerde skatebaan en diverse graffiti tekeningen.

53

Een groot sportcentrum, voorzien van de toentertijd moderne sport- en fitness behoefte van de mens, werd gerealiseerd aan de noordzijde van Strijp-S. Winkelen horecavoorzieningen waren tevens verspreid over het gehele gebied. Dit maakte Strijp-S, samen met het hoge belevingsgehalte een plek die voor een breed publiek toegankelijk was. Dit was toentertijd een toonaangevend voorbeeld van de manier waarop verschillende vormen van verblijven op een unieke en functionele manier verwoven konden worden.

54

strijp-s anno 2014

Het oude karakter in een modern jasje Het oude karakter van Strijp-S en de daarbij behorende gebouwen bleven voor een groot deel behouden. Deze gebouwen kregen een nieuwe inrichting en werden dusdanig gerenoveerd dat deze ruimte boden voor moderne vormen van werken, wonen, winkelen en recreĂŤren. Dat betekende dat de constructie, isolatie, energievoorziening, waterhuishouding, digitale netwerk en dergelijke

HET HART VAN STRIJP-S Het hart van Strijp-S betrof de plek in Strijp-S waar creativiteit tot uiting kwam. Het is de plek waarin ideeĂŤn van de gevestigde gemeenschap werkelijkheid werden. De uitgevoerde initiatieven gaven Strijp-S extra karakter waardoor veel mensen aangetrokken werden. De gevels aan het hart werden bekleed door

De Moderne Stad

opgewaardeerd en ingepast waren. Op deze manier kreeg het oude gebied een hypermodern jasje aan wat zorgde voor een unieke plek. De oude pijpleidingen die boven maaiveld gerealiseerd waren, bleven bewaard, kreeg een visuele upgrade en dienden vervolgens onder andere als geleider van het langzame verkeer mede door de belevingswaarde die deze met zich mee bracht.

creatieve bedrijven en horeca aangelegenheden die dankbaar gebruik maakten van deze ruimte. Het plein van het hart fungeerde dan ook als een extra etalage waar de nieuwste ideeen en ontwerpen tentoongesteld konden worden.

09-2040

strijp-s anno 2014

55

â&#x20AC;&#x192; Wonen Ook het wonen in Strijp-S was gekoppeld aan de identiteit van de plek. In de gebouwen Anton en Gerard was wonen verzorgd in de vorm van loftwoningen. De bewoners konden de inrichting en de plaatsing van wanden aanpassen naar hetgeen zij zelf wilden. Omdat de gebouwen waren gerenoveerd hadden de bewoners geen eigen tuin. Dit werd door middel van een collectieve daktuin opgelost. Dit principe werd doorgezet in andere gebouwen waarbij gebruik gemaakt kon worden van of collectieve ruimten of een semi openbare ruimten die in betreffende blokken gerealiseerd waren.

Werken Strijp-S kende toentertijd meer dan 1.700 verschillende ondernemingen die varieerde van eenmanszaken tot relatief grote bedrijven.

Technologie, communicatie, wetenschap, onderzoek en creativiteit waren de vormen van werk die voornamelijk terug kwamen in het gebied. De werkplekken droegen een transparant karakter.

Men kon in de openbare ruimte aflezen wat voor bedrijven gevestigd waren in de plinten en wat voor werkzaamheden deze bedrijven uitvoerden. In de openbare ruimte waren flexibele werkruimten gerealiseerd. Dit benadrukte de unieke en vooruitstrevende kenmerken van het gebied.

Bestuurlijk De gemeente Eindhoven had het nieuwe Strijp-S voorzien van de basis: veiligheid en bereikbaarheid.

De leefbaarheid was voor een groot deel door particulier initiatief, doch in samenwerking met de gemeente, tot stand gekomen waarbij de particuliere initiatiefnemers veel inspraak hebben gehad. Dit viel onder andere af te lezen uit het feit dat de omgeving zoveel verschillende soorten inrichtingen kende, gericht op de creatieve inbreng van diens gebruikers, namelijk de bewoners en ondernemers die waren gevestigd binnen het gebied. Het gehele gebied straalde een bepaalde flexibele bestuurlijke houding uit. Er mocht veel, zolang het Brainport- en het moderne creatieve imago maar in stand gehouden worden. â&#x20AC;&#x192;

56

strijp-s anno 2014

Verplaatsingsruimte Auto De 20ste eeuw en het begin van de 21ste eeuw waren de hoogtij dagen van de auto. Een groot deel van de modal split (vervoerswijze keuze) werd toentertijd nog ingevuld door de auto. Het verplaatsingsmotief dat gekoppeld was aan het autovervoer waren voornamelijk woon-werk verplaatsingen. Dat betekende voor Strijp-S dat, vanwege de primaire functie als werkgebied, de auto op de een of andere manier een plek diende te krijgen. Dit werd op de volgende manier ingepast. De parkeerterreinen op Strijp-S waren aan de randen van het gebied geplaatst, langs gebouwen die enkel gericht waren op werken en verder niet sterk bijdroegen aan het creatieve karakter van Strijp-S. De reden hierachter lag in het feit dat de autobereikbaarheid een belangrijk onderdeel vormde voor de bereikbaarheid van het gebied (omdat hier veel werkgelegenheid aanwezig was) maar dat de auto dermate strategisch werd gestald dat het negatieve omgevingsbeeld van geparkeerde auto’s zo min mogelijk gevolgen had voor de kwaliteit van het gebied. Verder zorgde een betaald parkeersysteem ervoor dat het gebied niet werd gebruikt als parkeerruimte voor omliggend gebied.

De Moderne Stad

OPENBAAR VERVOER Strijp-S was goed bereikbaar per openbaar vervoer.

Aan de noordzijde van de locatie bevond zich het treinstation Eindhoven Beukenlaan die zorgde voor een interregionale treinverbinding. Verder was de busroute die Strijp-S doorkruiste onderdeel van het HOV-netwerk van de stadsregio Eindhoven.

HOV houdt in dat het openbaar vervoer sneller, comfortabeler en betrouwbaarder is dan de algemene standaard voor het openbaar vervoer.

De aanwezigheid van een kwalitatief goede bereikbaarheid voor openbaar vervoer zorgde ervoor dat mensen van zowel binnen als buiten Eindhoven de plek goed konden bereiken zonder dat per se een auto nodig was. Een bijkomstig voordeel was dat hierdoor het bezoekerspotentieel van Strijp-S aanzienlijk kon worden vergroot.

De aparte busbaan, welke enkel voor busvervoer toegankelijk was, zorgde ervoor dat er geen overduidelijke barrière ontstond in het gebied wat deze verbinding doorkruiste als gevolg van vele verkeersbewegingen. Het voorkomen van de barrière was ook de reden dat het autoverkeer voornamelijk verplaatst was naar het zuiden en oosten van de locatie langs de hoofdontsluiting van de stad.

09-2040

strijp-s anno 2014

Langzaam verkeer Het langzame verkeer kreeg in Strijp-S veel ruimte. De primaire vormen van langzaam verkeer toentertijd was lopen of een verplaatsing per fiets. De wandelroutes en paden waren dermate vormgegeven dat de voetganger overduidelijk de ruimte kreeg. Tevens liepen veel looproutes langs kenmerkende bezienswaardigheden en allerlei voorzieningen zodat de belevingswaarde voor voetgangers optimaal was.

De fiets was een populair vervoersmiddel voor Strijp-S. De vele fietsparkeervoorzieningen die het gebied rijk was, kende een hoge bezettingsgraad.

Toentertijd kon men al fietsen huren op het centrale station van Eindhoven, de zogenaamde OV-fiets.

Deze waren ook terug te vinden in de stallingen wat

57

duidt op het feit dat mensen van buiten de stad de fiets gebruikte als onderdeel van de ketenmobiliteit.

De hoge bezettingsgraad was voornamelijk terug te vinden rondom de Anton en Gerard gebouwen, die toentertijd primair gericht waren op wonen, winkelen, werken en leisure. De bezettingsgraad van de fietsenstalling was hoog op het midden van de dag wat mogelijk kon duiden op het feit dat mensen die op Strijp-S werkte veel gebruik maakte van de fiets.

58

strijp-s anno 2014

De Moderne Stad

09-2040

strijp-s anno 2014

59

LEGENDA: HOOFDONTSLUITING LANGZAAM VERKEER HOV LIJN SPOOR GEMIXT GEBIED WERK GEBIED PARKEREN GROEN OVERGANGSZONE PLEIN BEBOUWING INTERACTIE IDENTITEIT BELEVING PLEK

60

the new standard

De Moderne Stad

THE Nadat de gemeente Eindhoven vanuit de Rijksoverheid bouwstenen kreeg opgelegd, zijn zij hiermee aan de slag gegaan. De bouwstenen vormden een basiseis die verplicht meegenomen dienden te worden. Echter was de gemeente wel vrij aan de invulling en de toepassing hiervan. Strijp-S in Eindhoven is één van de locaties waar de gemeente de bouwstenen heeft laten landen. In dit artikel wordt het gebied beschreven na de massa integratie in Nederland.

3

De gemeente Eindhoven heeft destijds een eigen visie opgesteld. Dit was de stadsvisie “Eindhoven 2040”. In deze visie werd de eigen invulling aan de bouwstenen gegeven die door het Rijk waren opgelegd. Hierin komt naar voren dat de stad Eindhoven de identiteit als stad van technologie, wetenschap en creativiteit wilde behouden. Dit komt vooral door de Campus Eindhoven, Brainport Eindhoven en Strijp-S.

09-2040

the new standard

61

7.466 Het gebied Strijp-S had anno 2014 een industriĂŤle uitstraling. Het was een epicentrum van creativiteit.

De toenmalige burgemeester gaf de vrijheid aan inwoners en gebruikers om het gebied vrij te ontwikkelen. Na de bekendmaking van evacuaties heeft de gemeente zich meer bemoeid met de ontwikkeling van het gebied om deze in goede banen te leiden.Hierbij was het zeer belangrijk om het karakter en de identiteit te behouden. Een aantal authentieke gebouwen zijn behouden en geven het gebied nog steeds identiteit. De nieuwbouw is zo

gesitueerd dat als je langs twee nieuwe gebouwen kijkt, een authentiek gebouw ziet. Ook zijn zo veel mogelijk karakteristieke kenmerken van het gebied behouden, zoals de oude staal constructies met leidingen op het terrein. Naast deze karakteristieke kenmerken is er veel hoogbouw gekomen. Dit was noodzakelijk om iedereen te kunnen huisvesten. Zo kunnen maximaal 20.606 mensen gehuisvest kunnen worden in het gebied. Het oppervlakte is 0,55km2 groot. Uitgerekend komt dit uit op een dichtheid van 37.466 inwoners per km2.

62

the new standard

De Moderne Stad

09-2040

the new standard

63

LEGENDA: LEGEND HOOFDONTSLUITING

LANGZAAM VERKEER HOV LIJN SPOOR HIGHLINE OUDE BEBOUWING NIEUWE BEBOUWING GROEN

HOOFDONTSLUIT

LANGZAAM VER HOV LIJN SPOOR HIGHLINE

OUDE BEBOUWI

NIEUWE BEBOU GROEN

BOMEN

BOMEN

PLEIN

PLEIN

BEBOUWING

BEBOUWING

STADSLANDBOUW

STADSLANDBOU

WATEROPVANG

WATEROPVANG

SCHOOLPLEIN

SCHOOLPLEIN

INTERACTIE

INTERACTIE

VERANDA

VERANDA

64

the new standard

STRIJP-S STRUCTUUR De bouwstenen die vastgesteld zijn laten we landen op het Case gebied Strijp-S. In het gebied lopen een aantal belangrijke structuren. Aan de hand van deze structuren hebben we de basis van ons plan opgesteld.

De bestaande verkeersroutes vormen samen met de verticale assen een grid. Dit grid wordt toegepast om het gebied in hoofdlijnen in te kunnen delen.

ZICHT-ASSEN Een feit is dat er door extreme urbanisatie veel hoge gebouwen bijgebouwd moeten worden. Hierdoor zullen de belangrijke bestaande gebouwen in het niets verdwijnen. Om deze gebouwen eruit te laten springen zijn er zichtassen aangelegd die de bestaande gebouwen met elkaar moet gaan verbinden. Zo blijft de identiteit van het gebied gewaarborgd en ontstaat er dynamiek in het gebied. Mensen worden getriggerd om van punt A naar B te gaan omdat ze dan langs alle historische en bijzondere gebouwen komen.

HIGHLINE Een andere belangrijke structuur op Strijp-S is de oude leidingbrug. De leidingbrug is aanwezig in de openbare ruimte en zorgt voor een ruimtelijke verbinding tussen gebouwen. Deze oude brug willen we gebruiken voor een nieuw langzaam vervoerssysteem dat tevens ruimte biedt voor recreatie, ook wel de Highline genoemd. Deze langzame verkeersroute loopt langs winkelruimten die tot uiting komen op hoogte van de Highline. Hierdoor wordt de Highline intensief gebruikt en zorgt het voor een betere beleving van recreatie en winkelruimte.

PLEINEN Om de bestaande gebouwen de ruimte te geven en deze niet te laten verdrukken tussen de hoogbouw krijgt ieder historisch gebouw een plein. Omdat er een significante toename van het aantal mensen in het gebied plaats vind, moet er ook meer openbare ruimte en recreatieruimten worden gerealiseerd. Op deze pleinen is plaats voor recreatie en op het hoofdplein

De Moderne Stad

zijn er flexibele ruimten gerealiseerd waarmee interactie met het werk in het gebied ontstaat.

Daarnaast hebben de pleinen een water opvang systeem en ligt er een natuurlijke wateropvang aan de spoorzone.

IDENTITEIT Strijp-S heeft een sterke identiteit die is ontstaan door de Philips industrie. Hierdoor zijn er een aantal belangrijke gebouwen in het gebied aanwezig die naar deze identiteit refereren. Om de identiteit van het gebied te behouden laten we de belangrijkste gebouwen die de identiteit van het gebied kenmerken eruit springen (d.m.v. versprongen rooilijn, zichtassen etc.).

HOV-LIJN In het gebied loopt een HOV-lijn, deze versterkt het openbaar vervoersnetwerk door een dubbel-laags vervoerssysteem waardoor passagiers direct op de Highline of op het maaiveld bij de flexwerkplekken kunnen uitstappen. Op deze manier wordt de doorstroming van de mensenmassa bevordert.

FUNCTIES De gebouwen zijn multifunctioneel ingericht. Elk gebouw voorziet in woon-, werk- , recreatie- en winkelruimten. Een select aantal voorzieningen wordt geclusterd in bepaalde gebouwen. Bijvoorbeeld het clusteren van onderwijs en het apart clusteren van zorg. Dit zorgt voor een samenkomst van kennis en is praktisch gezien handig.

DICHTHEID Om deze enorme toestroom van mensen te kunnen vestigen moeten er gebouwen geplaatst worden met een groot volume. Hierdoor kan er veel woonruimte gecreĂŤerd worden. De woonruimte is flexibel en kan aangepast worden aan de behoefte van de mens en de grootte van het gezin. Hierdoor wordt de ruimte die er is optimaal benut.

09-2040

the new standard

ONTLEED SAMENGEVAT De algemene bouwstenen zijn specifiek geworden door deze te laten landen op Strijp-S. De identiteit dat van het Philips tijdperk dateert is nog steeds terug te vinden in het gebied. De karakteristieke leidingbrug biedt ruimte voor een nieuwe langzame verkeersroute waarmee men langs alle historische bebouwing komt. Het gebied is functioneel ingericht, zo biedt de Highline ook directe opstaphaltes voor de nieuwe HOV stations

SF3

Dit beeld laat duidelijk zien wat het gevolg is van extreme urbanisatie op Strijp-S. Om een beeld te kunnen creĂŤren hoe dit tot uiting komt zijn er sfeerbeelden in het gebied gemaakt. In deze beelden zitten codes verwerkt die bij bepaalde bouwstenen horen. Zo is duidelijk te zien wat voor sfeer bij welke bouwsteen hoort. Op de paginaâ&#x20AC;&#x2122;s 62 en 63 wordt verteld hoe deze bouwstenen tot uiting komen in Strijp-S.

SF2

SF1

65

66

the new standard

De Moderne Stad

BOUWSTENEN

WO

WOONRUIMTE

WINKELRUIMTE

RE

WI

RECREATIERUIMTE

WERKRUIMTE

WE

09-2040

the new standard

67

BOUWSTENEN

MA-R

MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE RELIGIE

MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE ZORG

MA-O

MA-Z

MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE ONDERWIJS

VERPLAATSINGSRUIMTE

VR

68

the new standard

De Moderne Stad

09-2040

69

THE HIGH LINE

SF1

Een overzicht van het hart met de naastgelegen High Line.

De High Line omlijst het hart zodat een goede ontsluiting van toepassing is. Ook is de zicht-as richting het oude glasgebouw te zien. Dit contrast wordt vergroot door de glazen gevels van de nieuwbouw. Het hart is tevens een flexibele plek die aangepast kan worden voor evenement zoals de Dutch Design Week. De High Line zelf is naast een verbindingselement voor voetgangers en fietsers ook een punt van recreatie. Daarnaast dient de High Line ook als commerciële ruimte. Op deze manier wordt een beleving gekoppeld aan de commerciële ruimten.

Naast deze buitenruimten zijn er ook buitenruimten te zien tegen de gebouwen aan in de vorm van balkons te zien. Deze buitenruimten zijn een verlenging van een maatschappelijke of commerciële functie die als extra selling point dient voor desbetreffende functie.

WI

RE

VR

70

the new standard

De Moderne Stad

09-2040

LOFT 2.0 + DAKEN

71

SF2

De vele daken van een stad hebben een enorm oppervlakte die tot voor kort nauwelijks benut werd. De kans ligt in het gebruiken van deze oppervlakte. De daken kunnen voorzien in allerlei functies: van het verbouwen van gewassen tot nieuwe vormen van recreatie en wateropvang. Woonruimten zijn flexibel in te richten, door de toenemende diversiteit van onze samenleving is het van belang dat iedereen zijn of haar woning kan aanpassen naar zijn of haar behoeften.

Op Strijp-S wordt dit onder de term â&#x20AC;&#x2DC;Loft 2.0â&#x20AC;&#x2122; geschaard.

Men gebruikt een simpele kolommenstructuur als basis per verdieping en kan vanuit daar de verdiepingen verder indelen.

WO

WE

RE

72

the new standard

De Moderne Stad

09-2040

73

FLEXPLEKKEN

SF3

De langzame en snelle verkeersstromen zijn van elkaar gescheiden door middel van de High Line. Echter zijn voetgangers ook welkom op maaiveld niveau. De plint van gebouwen wordt aangepast zodat deze interactie geeft met zijn directe omgeving. Door mensen te laten zien wat er ontwikkeld wordt en bepaalde objecten naar de buitenruimte te verhuizen, neemt de interactie tussen de binnen â&#x20AC;&#x201C;en buitenruimte toe. Naast deze interactie is er ook nog interactie te vinden in de soorten gebruik van ruimten.

Verschillende functies worden op bepaalde tijdstippen gebruikt. Door in te spelen op deze tijdstippen voorkomen we dat ruimten niet gebruikt zullen worden. Het gaat vooral om de flexibele ruimten die beschreven staan in de bouwstenen zoals: religieuze voorzieningen, tijdelijke klaslokalen en werkplekken. Door deze flexibele ruimten op de begane grond te plaatsen, blijven de ruimten goed bereikbaar voor zowel het langzame verkeer als het snelle verkeer.

WE

MA

VR

X

WHAT’S 74

NE

T

IN DE VOLGENDE EDITIE:

// TERUGBLIK // Een nieuwe editie betekent dat we 3 maanden verder zijn dan nu, wat neer komt op december. We blikken terug wat afgelopen jaar ons gebracht heeft op het gebied van stedenbouw en landschap maar ook wat het komende jaar ons te bieden heeft.

// INTERVIEW // Voormalig politicus en huidig burgemeester van Leiden; Alexander Pechtold, waarom de stad baat heeft bij een sterkere sturing vanuit Brussel.

// VERVOLG // 28 november presenteert Rotterdam zijn eerste concept om de bouwstenen van De Nationale Denktank te verwerken in de stad. Wij doen verslag en gaan in discussie erover met voormalig CEO van west 8 ‘Adriaan Geuze’.

De Moderne Stad

KALENDER 09-2040

75

Antwerpen Café ´De Boom´ Ledenborrel De Moderne Stad Aanvang 20.00

Waterloopplein UVA, Amsterdam Transitiedenken Aanvang 17.30 Onderwerp: logistiek

GLOW-Festival Eindhoven Thema: De Moderne Stad

76

De Moderne Stad

Bronnenlijst Afbeelding 1 BB Bricks. IMG_3489-1184x888 03-11-2014, http://bb-bricks.com/wp-content/uploads/2014/10/ IMG_3489-1184x888.jpg Afbeelding 2 Emperor workstation.

03-11-2014, http://www.gamespot.com/images/1300-2386787 Afbeelding 3 Edward Dodwell. Bazar of Athens 03-11-2014, http://en.wikipedia.org/wiki/File:Bazar_of_Athens.jpg Afbeelding 4 Ruben Bernardino. fotolia_38999103_xl.jpg.

29-09-2014, http://rubenbernardino.wordpress.com/2010/12/18/ the-case-for-a-sustainable-economy/global-warmingand-pollution-theme-with-cracked-land-and-thecityscape/ Afbeelding 5 Nick van Ormondt. Mark Rutte.

04-11-2014, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cd/ Mark_Rutte-6.jpg Afbeelding 6 Boudewijn van Lieshout, Rob van Gijzel 26-10-2014, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/ Rob-van-gijzel-1302612764.jpg Afbeelding 7 Google Glass.

26-10-2014, http://cdn.nlandroid-dinman.savviihq.com/wpcontent/uploads/2013/11/Google-Glass.jpg

Afbeelding 8 Sietse de Boer. Soedanees gezin.

05-11-2014, http://sa24.nl/sites/default/files/styles/slider/ public/%C2%A9%20Sietse%20de%20Boer%20 Soedanees%20gezin%20Al%20Mardi%20 Gorredijk%20IMGL6513.JPG?itok=wMdEl21i Afbeelding 9 Sietse de Boer. Soedanees gezin.

05-11-2014, http://sa24.nl/sites/default/files/styles/slider/ public/%C2%A9%20Sietse%20de%20Boer%20 Soedanees%20gezin%20Al%20Mardi%20 Gorredijk%20IMGL6551.JPG?itok=yWp8CXa0 Afbeelding 10 Henk Bernard.

20-10-2014, http://www.boek-entertainment.nl/media/6133_henk_ bernard.jpg Afbeelding 11 Ingrid van den Houten.

20-10-2014, http://aandachtsontwikkeling.nl/wp/wp-content/ uploads/2011/07/Ingrid-26.jpg Afbeelding 12 David Lamboo. Will-Ilona.

30-10-2014, http://www.davidlamboo.nl/wp-content/ uploads/2013/11/Will-Ilona-2607-850x400.jpg Afbeelding 13 Christoph Lotte 30-10-2014, http://christoph-lotte-op-reis.blogspot.nl/2012_01_01_ archive.html

09-2040

77

Afbeelding 14 Eindhoven in beeld.

03-11-2014, http://www.eindhoven-in-beeld.nl/picture/get_ file/28374/orig

Afbeelding 20 Openbuidlings. Rockefeller center.

26-10-2014, http://openbuildings.com/buildings/rockefeller-centerprofile-9576#!buildings-media/4

Afbeelding 15 Nexity housing.

03-11-2014, http://www.arquitour.com/nexity-housinglan/2009/02/lan-6/

Afbeelding 21 Shop Architects PC. 03-11-2014, http://www.bloomberg.com/image/i2Gz8UIGd5tU.jpg

Afbeelding 16 City of tomorrow 03-11-2014, http://www.except.nl/nl/news/264-masterclass-city-oftomorrow-fri-decem

Afbeelding 22 Ana Margarita Wang Zuniga 03-11-2014, http://www.amwz-architects.com/images/lucky/03.jpg

Afbeelding 17 NPR. Chicago rooftop farm.

03-11-2014, http://media.npr.org/assets/img/2013/09/24/chicagorooftop-farm_wide-7cbe7ae709a8afc2f75650d26929f f43f82d1c3e.jpg

Afbeelding 23 bigstock-future-technology-a-portable 11-03-2014, http://scienceroll.files.wordpress.com/2014/01/ bigstock-future-technology-a-portable-17963588.jpg

Afbeelding 18 Future shopping 11-03-2014, http://easidoo.com/the-future-of-shopping-customerexperience/

Afbeelding 24 Flexible education 11-03-2014, http://blog.magikid.com/2014/07/21/america-andjapan-are-miles-apart-in-math-education-the-reasonsmight-surprise-you/

Afbeelding 19 Rob Hendriks. Plein la defence 03-11-2014, http://www.mijnkeuze.nl/coppermine/albums/userpics /10001/20090918PleinLaDefenseKlein.jpg

Afbeelding 25 Bob Shine. People praying.

11-03-2014, http://photoblog.statesman.com/wp-content/ uploads/2013/04/005.jpg

De stad komt steeds meer onder druk te staan door verschuivingen binnen de maatschappij en het klimaat.

Nieuwe vraagstukken vragen om een nieuwe aanpak zodat we ons kunnen blijven aanpassen aan de omgeving om ons heen.

Studio Eindbaas is gespecialiseerd in het integraal benaderen van een stedenbouwkundig plan. Door landschap, architectuur en stedenbouw met elkaar te laten vervloeien zijn wij in staat om elk project op een unieke manier te benaderen waarbij grenzen vervagen.

STUDIO EINDBAAS IS GEVESTIGD OP: WATERLOOPPLEIN 63, AMSTERDAM // YONGJIA LU 39, SHANGHAI