ghl« - 13 neª k‰W© vª JUt ÏilbtëfŸ ÏJ I¨jhtJ k‰W© ÏWÂ¥ Ãçthd `tot¤Â‹ j¤Jt¦fŸ’ MF©. Kjš eh‹F ÃçÎfëš eh© f‰wJ `` tot¤Â‰F mo¥gilahdit’’, ``mik¥òfŸ k‰W© £l¦fŸ``, ``tot¦fŸ mikjš`` k‰W© ``tot¤Â‹ bt›ntW éj¦fŸ``. tot¤ij¥ g‰¿ go¥goahf tçir thçahf bfhL¡f¥g£oU¨jij Ú¦fŸ czª¨ÂU¥ÕªfŸ. ÏJtiu eh© nfhLfŸ, cUt¦fŸ, mik¥òfŸ k‰W© £l¦fis¥ g‰¿¡ f‰WŸnsh©. nkY© tot¦fŸ mik¤jè‹ bt›ntW têfŸ k‰W© bt›ntW éj ghu©gça tot¤ijÍ© f‰WŸnsh©. tot¤ij¥ g‰¿a g»ª¨Jiuæš eh© Koé‰F tUK‹ k‰bwhU ãiyiaÍ© Ïiz¡f nt§oaJ mtÁa©. neªJUt k‰w© vªJUt Ïilbtë mšyJ tot¥ gu¥Ã‹ Ë js© g‰¿ Ϩj¥ Ãçéš m¿¨J bfhŸnth©. 13.0 fU¤JfŸ Ϫj¥ ghl¤ij m¿ªj ÃwF Ú®, bfhL¡f¥g£l tot¤Âš vJ neª k‰W© vª JUt Ïilbtë v‹gij¥ òç¨J bfhŸÅª. berÎ tot¤Âš neª k‰w© vª JUt ÏilbtëfS¡»ilnaahd bjhlªÃid¥ òç¨J bfhŸÅª 13.1 K‹Diu bfhL¡f¥g£l vªj tot¤ÂY© bfhL¡f¥g£l gu¥òl‹ ÏU K¡»a gFÂfŸ ÏU¡»wJ. i) m¨j totnk k‰W© ii) tot© cUth¡f¥glΟs js¥gu¥ò m¨j totnk K‹ js© mšyJ neªJUt Ïilbtë M»wJ. k‰W© mo¤js© / js¥gu¥Ãš ÏJ mik¨ÂU¤jš Ëòw© mšyJ vªJUt ÏilbtëahF©. m›tot¤ij R‰¿ÍŸs Ϩj Ïilbtë Ëòw¤ij mik¡»wJ (gl© 13.1)
Fig.13.1 Design showing Positive (motifs) and Negative (background) space
gl© 13.1 neªJUt nkh£o› k‰W© vªJUt (Ëòw¡fh£Á) ÏilbtëfŸ tot¦fshf fh£l¥g£LŸsJ. K‹ jsK© ËòwK© x‹W¡ bfh‹W rkãiyah» nkY© nrª¨J xU mª¤jKŸs tot btë¥gu¥ig mik¡»wJ. mjdhš neª k‰W© vªJUt ÏilbtëfS¡fhd v§z¦fŸ Áyt‰iw vL¤J¡ fh£Lfë‹ cjénahL eh© òç¨J bfhŸs nt§L«. neª k‰W© vªJUt ÏilbtëfŸ x‹W¡bfh‹W bjhlªòilait Ïu§Lnk tot¤Â‹ gFÂia mik¡»wJ. neª k‰W© vª JUt¦fis 1
bt›ntwhfΩ ifahsyh©. mjdhš nk©g£l Óça mik¥ig¡ bfhL¡»wJ. v¦nf K‹jsK© ËòwK© x‹W¡bfh‹W nrª»wnjh m¦F, gu¥ò ÏU¥gJ nghyΩ, mik¡f Ko»wJ. bt›ntW têfëš bjhlªò© bfh©oU¡f Ko»wJ. k‰W© eh© Ïitfis¥ òç¨J bfhŸs nt§L©. eh© Kjèš nknyÍŸs fU¤J¡fis¡ f‰ngh©. ÃwF eh© vL¤J¡ bfh§l btë¥gu¥ig¡ bfh©L cUth¡Fnth«. t§z© k‰W© berit¥g‰¿ bjhlª v§ CTD 104-š éth¤jgo, bt›ntW berÎfŸ k‰W© nfhLfis¥ ga‹gL¤Â bt›ntW têfëš k‰W© Kiwfëš xU bjhF¥ò, t§zäl¥glyh©. nfhLfŸ, xnu ngh¡fhd, Ïizahd nfhLfshš ãHèLjš, FW¡fhfΩ ϨãH‰nfhLfŸ mik¤jš, fz neu¤Âš gl© mik¤jš, f£lhd - t§z¦fŸ, òŸëfŸ, nfhLfŸ mik¤jš ngh‹w fhuz¤Â‰fhf eh© ga‹gL¤jyh©. Ï›tid¤J KiwfS© K‹ js k‰W© Ëòw¤Â‹ x‹W¡bfh‹whd bjhlªig mik¥gš cjλwJ. jâ¡if¡ nfŸéfŸ fhèæl¦fis¥ óª¤Â brŒf 1) mªj totnk ---------or ------------- ÏilbtëM»wJ. k‰W© mo¤js© / js¥gu¥Ãš ÏJ mik¨ÂU¤jš ----------or ---------ÏilbtëahF«. 2) ---------« -------------© x‹W¡bfh‹W rkãiyah» nkY© nrª¨J xU -------- tot btë¥gu¥ig mik¡»wJ. 13.2 berÎ tot¤Âš neª k‰W© vª JUt Ïilbtëfë‹ brašfŸ. berÎ tot¦fëš K‹ jsK© Ë òwK© bt›ntW ãiyfëY© bt›ntW têfëY© x‹W¡bfh‹W brašgL»wJ. berÎ tot¦fëY© t§z¦fëY© Áy K‹khÂçahd ntiy¥ghLfis¡ fhzyh©. i) Ãunahf© (cgnah»¤jš) - (ijaš ntiyæš Jâæ‹ cUt¦fŸ mo¤js¤Âš mik¡f¥g£l Jâæš nrª¡f¥gLjš) Ãunahf« : Ãunah»¤jyhd if¤Âwid vL¤J¡ bfhŸnth©. Ï©Kiwæš, xU Jâ¤J§L vL¡f¥g£L, ij¡f¥g£L mšyJ bfhL¡f¥g£l tot¤Â‹ mo¤jskhf ÏU¡fΟs k‰bwhU Jâ¤J§o‹ nk‰gu¥Ãš nrª¡f¥gL»wJ. cjhuzkhf, g¢ir t§z mo¤js¤ Jâæš, xU gwit cUt© bfh§l Áf¥ò t©z¤ JâiaæLnth«. (gl« 13.2m, 13.2.M) ϧF Áf¥ò t©z¤Jâ, K‹js© mšyJ neª JUt Ïilbtë M»wJ. k‰W© g¢irt§z¤ Jâ vª JUt Ïilbntë mšyJ js¥gu¥ò M»wJ. k‰w¥ gwit mik¥òfS© g¢ir t§z¤ js¥gu¥Ãš Ïl© bgw¡ TL©. v¨j cUt¤ij m¨j Ïilbtë ÏU mik¥òfS¡Fäilna mik¡»wJ v‹gij neh¡FtJ mtÁa©. ÃwF m¨j vª JUt Ïilbtë ne®JUt K‹ js¤njhL bjhlªò bfhŸs Mu©Ã¡»wJ. (gl© 13.2)
a
b
c
d
Fig. 13.2 Appliqué
1
m M gl« 13.2 Ãunahf«
Ï
<
ii) Ëòw mik¥ò: k‰bwhU Kiw Ëòw mik¥ò vd¥gL©. neª k‰W© vªJUt Ïilbtëia eh©òç¨Jbfh§lš ÏJ nkY© mª¤jKŸsjhf ãUáf¥gL©. cjhuzkhf f©gë¤ Jâia mo¤jskhf mik¤J mj‹nkš xU g¢ir Ïiyia vL¤J¡ bfhŸnth©. ko¤j Ïiyæš f¤jç¡nfhyhš ÁWÁW bt£LfŸ bfhL¡f¥gL©. ÏJ mo¤js¡ f©gë¤Jâæ‹nkš Ïl© bgw¥gL»wJ. m¥g¢ir t§z Ïiyia mik¡F©nghJ m›éiy¡F mo¤js¤Jâ berÎ bfhL¤jjhf¤ bjçtj‰F m›bt£LfS© Ëòw© ko¡f¥gL© (gl© 13.3)
Fig. 13.3 Reverse
gl© 13.3 Ëòw mik¥ò K‹jsK© ËjsK© v¥go Ïš Ϩj tot¤Â‹ gFÂahf mik»wJ. v‹gJ bjëthf cŸsJ. nkY© Áy vL¤J¡ fh£Lfis¡ fhzyh©. bt›ntW x‹w‹nkš x‹W mik¨j¥ ó¡fŸ tot¤Â‹ m¢ir vL¤J¡ bfhŸ. Ϩj¥ ó¡fŸ ÃuÂégkhf fzneu¤Âš glkh¡f¥gL© Kiwæš, òŸëfSl‹ tH¦f¥gL»wJ. mid¤J btë¡nfhL k‰W© òŸëæ£lš, fU¥ò t§z¤Âš k£Lnk ÏU¡»wJ. ÛjKŸs tot©, m¨j mo¤js© k‰W© m©kyª gFÂfŸ fz neu¤Âš glkh¡fY¡F Ïz¦f¥glhkš btŸis t§z¤Ânyna ÏU¡»wJ. mjdhš ÏJ fU¥ò, btŸis t§z¦fëdhš k£Lnk Md xU c‹djkhd fiy ntiy¥ ghlhF©. ϦnfÍ©, btŸis t§z mo¤js© mHfhf¡ fU¥ò t§z¤Âš neªJUt tot¤Jl‹ bjhlªò‰W neª k‰W© v®JUt tot§fŸ Ïu§L© ghª¥gj‰F K¡»a© vd cUth¡F»wJ. (gl© 13.4 m, M k‰W© Ï)
Fig. 13.4a
Fig. 13.4b
1
Fig. 13.4c
Fig. 13.4d
gl« 13.4m
gl« 13.4 M
gl« 13.4Ï
gl« 13.4 <
mo¤js¤ij fU¥ò t§z© Ô£LtjhY© mid¤J x‹w‹nkš x‹wik¨j gu¥ig rh©gšãw t§zäLtjhY© Ϩj tot© cUth¡f Ko»wJ. (gl« 13.4 Ï) Ϫj tot© mšyJ neª JUt Ïilbtë btŸis t§zkhf äŠÁæU¡f© k‰w© tot¦fis¥ gë¢Ál¢ brŒa t§zä£l mo¤js© cjλwJ. iii) jil m¢ÁLjš: k‰bwhU Kiwahf jil m¢ÁLjiy eh© Twyh©. Ïij jilæLtjhš mšyJ¤ ÂiuæLtjhš brŒayh©. ghu©gçakhf nr‰¿š mšyJ <u¥gj khÎ¥ bghUëY« jil m¢ÁL« fiyia eh« bfh©LŸnsh©. ÏJ uh#«jh‹ k‰W© F#uh¤Â‹ ÃuÁ¤Â bg‰w fiyahF©. Ϩj m¢Á‹ mik¥Ãš tot¦fŸ m¢Ál¥gL»wJ. jå¥g£l nr‰W¡ nfh¨Ânyh gir¡ nfh¨Ânyh Jâ m¢Ál¥gL© nghJ© t§z¤Âš eid¡f¥gL© nghJ© m¨j Ïl¥gu¥Ãš nr‰W¥gir Ïl¥g£lJ. mo¤js t§z¤Âš ãiy¤ÂU¡F©. mJ v¨j t§z© mj‹ nkš Ô£odhY© V‰fhJ. xU Ko¡f¥g£l Ï›tot¦fŸ Áw¨j nk‰ghfkhd neU¡F vÂuhd JUt Ïilbtëfë‹ brašgh£il¤ jU»wJ.
Fig. 13.5 Resist printing, showing design with positive and negative spaces
gl© 13.5 jil m¢ÁLjš, neª vª JUt ÏilbtëfnshL tot¦fŸ fh©Ã¡»wJ. Ïitfëš Áy cjhuz¦fns, mid¤J berÎ tot¦fëš Clhd Kiwfëš ÏJ beŒÂLjš, m¢ÁLjš, Ëdš ijaš ntiy¥ghoLjš, x£Lntiy, Jâæ‹ nkš Jâia CÁædhš ij¤j ntiy¥ghL ngh‹wit neª vÂU¡»ilnanahd braš MF©. ÏJ mikjèš eh© czªÎóªtkhf ÏU¡f nt§L©. k‰W© Ϩj¡ f‰w¿jš ã¢rakhf Ãuä¡f it¡F© tot Ïl¥gu¥ig cUth¡Ftš c¦fS¡F cjΩ. jâ¡if¡ nfŸéfŸ fhèæl¦fëš ãu¥ò: 1
3. mid¤J berÎ tot¦fë‹ ---------, ----------, -----------, -----, --------- ngh‹witfëš neª-vª JUt¦fS¡»ilnaahd brašgh£il¡ fhzyh«. 13.3. gæ‰ÁfŸ 13.3.1 tF¥giwæ‹ gæ‰ÁfŸ gl« 13.6 i)
ii)
xU fhšgF Ïst§z¤ jo¥ò jhëš (Ï©Õçaš jhŸ) 4 bt›ntW éj Ïiyfis tiuªJ tot¤ij t©zä£L vªj KiwæyhtJ 3 t§z¦fëš neª gFÂia¤ bjhF¤jik (gl« 13.6) mo¤js¤ij mšyJ vª JUt¥ gFÂia k£L© t§zä£nlhkhdhš mnj tot© bt›ntW têæY© cUth¡f¥glyh©. e© 2tJ gæ‰Á Ïj‹ mo¥gilnaahF«. xU fhš g¦F Ïst§z¤ jo¥ò¤ jhëš, gæ‰Á 1š cŸsgo mnj tot¤ij mik¤J mo¤js v®¥ gFÂia k£L« mnj 3 t©z§fëLf. (gl« 13.7)
Fig. 13.7
gl« 13.7 neª vª JUt Ïilbtëfë‹ v§z¦fis nkYŸs gæ‰ÁfŸ és¡f nt©L«. 13.3.2 Å£L¥ gæ‰Á neª vª JUt¦fS¡»ilnaahd brašgh£il¥ òç¨J bfhŸtj‰F xUJâæš xU óntiy¥ghlhd xU Ãunah»¤jiy cUth¡Ff. 13.4 bjhF¤J mik¤jš i)
Ï¥nghJ, neª vªòw Ïilbtëfis¥ g‰¿Í© m›t¿itÍ© tsª¤ÂU¡f nt§L©. Ϩj¥ ghl¤Âš eh© f‰W¡ bfh§lij RU¡fyh©. neª vª JUt Ïilbtëfis¥ g‰¿Í© tot¦fS¡»il¥g£l brašfisÍ© m¿¨njh©. m¨j totnk K‰gu¥ò mšyJ neªJUt© vd¥gL»wJ. k‰W© mo¤js© mšyJ js¥gu¥Ãš ÏJ miktJ Ëòw© mšyJ vªJUt© (kW JUt©) MF«. mjdhš, m¨j tot¤ij¢ R‰¿ÍŸs Ïl© Ëòw¡fh£Áah»wJ. 1
K‰gu¥ò© Ëgu¥ò© x‹W¡ bfh‹W óª¤Â bg‰W© nrª¨J© xU KGik bg‰w tot¤Â‹ nk‰ghfkh»wJ. bt›ntW gil¥ò mšyJ t§zäL© KiwfŸ, K‹òw©-Ëòw¤Â‰fhd bjhl®ig mik¡f cjλwJ. berÎ tot¤Âš K‹ k‰W© Ëòw©, bt›ntW ãiyfëY© bt›ntW KiwfëY© x‹W¡bfh‹W brašgL»wJ. mid¤J berÎ tot¦fë‹ Clhd Kiwfëš beŒjš, m¢ÁLjš, Ëdš ijaš ntiy¥ghoLjš, x£Lntiy, Jâæ‹ nkš Jâia CÁædhš ij¤j ntiy¥ghL ngh‹witfëš neª-v® JUt Ïilbtëæ‹ brašgh£il¡ fhzyh©. 13.5 jâ¡if¡ nfŸéfS¡fhd éilfŸ fhèæl¦fis¥ óª¤Â brŒjš. 1) Ϫj totnk K‹js© mšyJ ne®JUt Ïilbtë M»wJ. k‰W© mo¤js¤Âš/js¥gu¥Ãš ÏJ mik¨ÂU¤jš Ëòw© mšyJ v®JUt Ïilbtëah»wJ. 2) K‰gu¥ò© Ëgu¥ò© x‹W¡bfh‹W óª¤Âah» nrª¨J xU KGikailªj tot¤Â‹ nk‰ghfkh»wJ. 3) mid¤J berÎ tot§fëY« beŒjš, m¢ÁLjš, Ëdš-ijaš ntiy¥ghoLjš, x£L ntiy Jâæ‹ nkš Jâia CÁædhš ij¤j ntiy¥ghL ngh‹witfëš neª-v® JUt Ïilbtëæ‹ brašgh£il¡ fhzyh©. 13.6 ÏWÂahd édh¡fŸ 1) 2) 3) 4)
13.1
tot¥ gu¥Ã‹ gFÂfis étç v¥go `jil m¢ÁLjš` brŒa¥gL»wJ? Ãunah»¤jiyÍ© Ëòw mik¥ÃLjiyÍ© ntWgL¤Jf. fhèæl¦fis¥ óª¤Â brŒf i) nr‰¿š mšyJ <u¥gj khÎ¥ bghUëš jil m¢ÁL© fiy ------š ÃuÁ¤Â bg‰WŸsJ. ii) berÎ tot¤Âš -------k‰W© ---- bt›ntW ãiyfëY« bt›ntW KiwfëY© x‹W¡ bfh‹W brašgL»wJ. jftš F¿¥òfS© nk‰nfhŸfS©.
1) g›dhå.Ï, 1982 ϨÂahé‹ my¦fhu tot¦fŸ k‰W© iféidfŸ, o.Ã. jhuh¥ bghçthyhé‹ kf‹fŸ k‰W© rfh¡fë‹ jå mik¥ò, K©ig.
1