Άποψη της περιοχής του Δημοτικού Θεάτρου. Εικονογραφημένο επιστολικό δελτάριο της δεκαετίας του 1910.
Πίνακας εξωφύλλου (λεπτομέρεια).
Δημήτρης Σταματίου: «Το Δημοτικό Θέατρο» Ο Δημήτρης Σταματίου, με 17 ατομικές και 9 ομαδικές εκθέσεις στο ενεργητικό του, παρουσιάζει με τον ρεαλιστικό του τρόπο το Δημοτικό Θέατρο, που είναι το καμάρι της πόλης μας. Στις δραστηριότητές του περιλαμβάνονται επίσης η αγιογραφία, η προσωπογραφία, το ψηφιδωτό και η γλυπτική.
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
»»» Κρατάτε στα χέρια σας το δεύτερο μέρος του Αφιερώματος «Πειραιώς Ενθύμια», έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά “Saint-Paul”. Όπως και στο πρώτο, έτσι κι εδώ παρουσιάζουμε ένα ακόμη κομμάτι από την πλούσια και ενδιαφέρουσα συλλογή του συλλέκτη Ιάκωβου Βαγιάκη με αντικείμενο τον αγαπημένο του και αγαπημένο μας Πειραιά. Η υποδοχή του πρώτου μέρους του Αφιερώματος «Πειραιώς Ενθύμια» μας έπεισε για το ορθό του εγχειρήματος. Η κάθε σελίδα του ξεχωριστά και όλες μαζί οι σελίδες των οκτώ ενοτήτων που παρουσιάζονται στο παρόν τεύχος μοιάζουν με σταθμούς, άλλοτε μεγάλους κι άλλοτε μικρούς, ενός ταξιδιού στην ιστορία της πόλης μας. Κι ο κάθε αναγνώστης-ταξιδιώτης, κοιτώντας από το παράθυρο, αφήνεται με τη φαντασία του να περιπλανηθεί σε μιαν ενδοχώρα που σε τίποτα δεν του τη θυμίζει ο σύγχρονος Πειραιάς. Στους ανθρώπους που συνέβαλαν στη δημιουργία αυτής της πόλης είναι αφιερωμένο το παρόν τεύχος, καθώς και στις νεότερες γενιές που δεν έτυχε να ζήσουν τον Πειραιά που περιγράφει. Διπλός ο ρόλος των σελίδων που θα ξεφυλλίσετε. Από τη μια τροφοδοτούν τη νοσταλγία ξυπνώντας την ατομική μνήμη αλλά και τη συλλογική συγκίνηση. Από την άλλη εξακολουθούν, όπως και στο πρώτο μέρος, να καταγράφουν την ιστορία της πόλης σε καιρούς ειρηνικούς αλλά και χαλεπούς, τη ζωντάνια της οικονομίας, την προσφορά στον πολιτισμό και την Τέχνη, τη δυναμική στον εντόπιο Τύπο. Επιθυμία όσων συνέβαλαν στην έκδοση και των δύο τευχών του Αφιερώματος «Πειραιώς Ενθύμια» δεν είναι να κάνουν το μνημόσυνο μιας πόλης που δεν υπάρχει πια. Οι σελίδες που θα ξεφυλλίσουμε δε μας καλούν να αποχαιρετήσουμε «την Αλεξάνδρεια που φεύγει». Αντιθέτως, μας καλούν να αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση από το παρελθόν για να οικοδομήσουμε τον Πειραιά που μας αξίζει, τον Πειραιά του μέλλοντός μας.
Μάρκος Γ. Βαρθαλίτης Γενικός Διευθυντής του «Saint-Paul»
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
τεύχος 5 (δεύτερο μέρος) • Μάρτιος 2011 • Διανέμεται δωρεάν
ιδιοκτήτης - εκδότης ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΕΙΡΑΙΑ «SAINT-PAUL» Χαρ. Τρικούπη 36, 185 36 Πειραιάς, τηλ.: 210 4511 954, fax.: 210 4537 721 www.saintpaul.gr, fec@saintpaul.gr υπεύθυνος Μάρκος Γ. Βαρθαλίτης επιμέλεια έκδοσης Κυριάκος Κοττέας, Αντώνης Ρηγούτσος, Μάρκος Βαρθαλίτης εικαστική επιμέλεια τεύχους Δημιουργικό γραφείο ΕΠΟΧΗ - Γιώργος Τζαμτζής γραμματεία Χριστίνα Αναγνώστου ISSN: 1791-3047
Ακουαρέλα ξένου καλλιτέχνη με την άποψη του Ν. Φαλήρου από την πλευρά του σημερινού Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας. Κοσμούσε το δίφυλλο μενού του υπερωκεάνιου "Ολυμπία" της Greek Lines, που εξυπηρετούσε επί σειρά ετών τη γραμμή Πειραιά-Ν. Υόρκης.
π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α
Αντί προλόγου .......................................................................... Άλλα δημοσιεύματα του Ιακώβου Βαγιάκη ............................................ Βιογραφικό Ιακώβου Βαγιάκη.......................................................... Προλεγόμενα από τον συλλέκτη ...................................................... Περί συλλογής (2) .....................................................................
05 10 11 13 15
Ο Τύπος στον Πειραιά .......................................................... Φωτογραφίες του Πειραιά ...................................................... Τα θεάματα στον Πειραιά ...................................................... Ο Πειραιάς κατά τον Β΄' Παγκόσμιο Πόλεμο ............................. Διαφημίσεις πειραϊκών επιχειρήσεων ...................................... Η γελοιογραφία και ο Πειραιάς ............................................ Μετοχ΄ές .............................................................................. Φιλοτελισμός .......................................................................
16 35 44 58 76 88 100 110 128
Εκδήλωση για το αφιέρωμα 5 (μέρος πρώτο) ........................................ Επιστολές που λάβαμε για το 4ο τεύχος ............................................. Επιστολές που λάβαμε για το 5ο τεύχος ............................................. Εκπαιδευτική συνεργασία ............................................................. ...Από το χθες στο σ΄ήμερα ........................................................... Οιονεί βιβλιογραφίας ................................................................. Ευχαριστίες στους συντελεστές και τους χορηγούς .................................
144 148 151 155 156 158 159
Από τη φοίτησή μου στο Saint-Paul, Ιάκωβος Βαγιάκης .....................
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
Άλλα δημοσιεύματα του Ιακώβου Γ. Βαγιάκη 1. «ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΕΣ ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1900-1978)», ανάτυπο από τη ΦΙΛΟΤΕΛΙΚΗ ΗΧΩ. Τιμήθηκε με έπαινο της Ελληνικής Φιλοτελικής Ομοσπονδίας (ΕΦΟ) το έτος 1980. 2. «Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, 1941-1943», εκδόθηκε από τη ΦΙΛΟΤΕΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΦΕΠ). Τιμήθηκε με το βραβείο «ΜΝΗΜΗ ΑΤΖΑΡΙΤΗ» της Φιλοτελικής Εταιρίας Αθηνών (ΦΕΑ) του έτους 1982. 3. «ΟΙ
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ Β΄' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ», ανάτυπο από τη ΦΙΛΟΤΕΛΕΙΑ. Τιμήθηκε με το βραβείο «ΜΝΗΜΗ
ΜΑΚΡΥΜΙΧΑΛΟΥ» της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρίας (ΕΦΕ) του έτους 1985. 4. «ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ δημοσιεύθηκε στη ΦΙΛΟΤΕΛΕΙΑ, τεύχος 599.
ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΣΤΕΓΑΣΕΙΣ ΤΟΥ»,
5. «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΧΘΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ», έκδοση του περιοδικού «Συλλογές» του έτους 2005. Τιμήθηκε με βραβείο του διαγωνισμού που προκήρυξαν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σαλαμίνος ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ, ο όμιλος UNESCO Πειραιώς και η ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ, το έτος 2005. •Από το 1950 μέχρι σήμερα δημοσιεύθηκαν σε διάφορα έντυπα, ελληνικά και ξένα, περισσότερα από 400 άρθρα και ανακοινώσεις προσκοπικού, φιλοτελικού, ιστορικού και εικαστικού περιεχομένου. •Ο Ιάκωβος Βαγιάκης είναι τακτικός συνεργάτης του περιοδικού «Συλλογές», σε θέματα φιλοτελικά, ιστορικά και εικαστικά.
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
Γεννήθηκα στον Πειραιά. Είμαι έγγαμος με παιδιά και εγγόνια. Αποφοίτησα από το 8ο Δημοτικό Σχολείο Χανίων και την Ελληνογαλλική Σχολή «Saint-Paul» του Πειραιά. Σπούδασα Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είμαι κάτοχος πτυχίου Γαλλικών. Υπηρέτησα ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου διετέλεσα ουλαμαγός, διαχειριστής Χρηματικού Μονάδος, διοικητής Πυροβολαρχίας (χρέη Λοχαγού) και προσωρινός Φρούραρχος Ρεθύμνης επί 1 μήνα. Υπηρέτησα επί 35 χρόνια στη Μέση Γενική και Τεχνική Εκπαίδευση και στην Ανωτέρα Δημόσια Σχολή Εμπορικού Ναυτικού Πειραιώς. Προήχθην κατ’ εκλογή στον 2ο βαθμό (Γυμνασιάρχης εξαταξίου Γυμνασίου) το 1980. Συνταξιοδοτήθηκα ύστερα από 35 χρόνια διδακτική υπηρεσία και έχω τον τίτλο του Επίτιμου Γυμνασιάρχη (ΦΕΚ 195/Γ/10-11-1993). Υπήρξα για ένα διάστημα Ιδιοκτήτης Ιδιωτικού Σχολείου (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο), Γενικός Διευθυντής και Διευθυντής Σπουδών των Τεχνικών Σχολών «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ», Γυμνασιάρχης του 2ου Γυμνασίου Πειραιώς καθώς και του Ραλλείου Γυμνασίου Θηλέων Πειραιώς. Υπήρξα μέλος της συντακτικής Επιτροπής του μαθητικού περιοδικού «ΓΛΥΚΟΧΑΡΑΜΑ» και του προσκοπικού περιοδικού «Ο ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ». Υπήρξα Υπαρχηγός της ομάδας Ανιχνευτών του 13ου Συστήματος Ναυτοπροσκόπων Πειραιώς (μετέπειτα 1ου Συστήματος). Υπήρξα ιδρυτικό μέλος και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Αποφοίτων «Saint-Paul». Μέλος του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Επιμορφωτικού Οργανισμού της Νομαρχίας Πειραιά καθώς και μέλος της Επιτροπής Παιδείας της ίδιας Νομαρχίας. Ασχολούμαι με συγγραφικό έργο σε θέματα ιστορικά, εικαστικά και παλαιότερα φιλοτελικά και προσκοπικά. Υπήρξα μέλος της ΦΕΑ και της ΕΦΕ. Είμαι μέλος της ΦΕΠ (Φιλοτελική Εταιρεία Πειραιώς). Εξέθεσα συλλογές μου σε πλήθος φιλοτελικών εκθέσεων από το 1976 και έπειτα. Υπήρξα «Εθνικός Κριτής» σε τρεις τουλάχιστον φιλοτελικές εκθέσεις. Τέλος, είμαι αναγνωρισμένος Αγωνιστής Εθνικής Αντίστασης 1941-44 (θητεία 28 μηνών) και έχω τιμηθεί με το αντίστοιχο Μετάλλιο Εθνικής Αντίστασης. Ιάκωβος Γ. Βαγιάκης // Μαθηματικός,– Επίτιμος Γυμνασιάρχης
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
ΤΟΥΡΚΟΛΙΜΑΝΟ, 1938
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
Προλεγόμενα από τον συλλέκτη Δέκα περίπου από τα χρόνια της ζωής μου τα έζησα στα Χανιά και στο Ρέθυμνο, τα υπόλοιπα στον Πειραιά. Αγαπώ την Κρήτη διότι το μισό αίμα μου είναι Κρητικό, αλλά στην καρδιά μου είναι θρονιασμένος ο Πειραιάς. Στον Πειραιά ανδρώθηκα, στον Πειραιά ένιωσα καλά τον κόσμο, στον Πειραιά ερωτεύτηκα, στον Πειραιά παντρεύτηκα, στον Πειραιά εργάστηκα, στον Πειραιά γεννήθηκαν τα παιδιά μου και μεγαλώνουν τα εγγόνια μου. Τα πρώτα συλλεκτικά μου βήματα, τα ξεκίνησα στα Χανιά, με τον Φιλοτελισμό. Όμως, φαίνεται ότι μέσα μου υπήρχε το σπέρμα του συλλεκτισμού διότι ποτέ δεν σταμάτησα, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους, να είμαι συλλέκτης. Η αντιπαροχή που κατέστρεψε τη μορφή και το περιβάλλον των περισσότερων πόλεων ήταν αυτή που άλλαξε την πόλη μου, αυτή που με έκανε να νοσταλγήσω το περιβάλλον στο οποίο έμαθα να ζω και να κινούμαι. Έτσι, σιγά-σιγά και χωρίς σχεδόν να το καταλάβω, άρχισα να βάζω στην άκρη ό,τι είχε σχέση με τον Πειραιά μου, τον δικό μου Πειραιά από τον οποίο ποτέ δεν θέλησα να φύγω, παρόλο που κάποτε πιέστηκα να το κάνω. Η Πειραιώτικη συλλογή μου, τα ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΕΝΘΥΜΙΑ, είναι ο καθρέφτης των αισθημάτων μου που είναι τα αισθήματα ενός «ενσυνείδητου Πειραιώτη» όπως κάποια φορά με αποκάλεσε ο φίλος, κ. Γιάννης Χατζημανωλάκης. Ήταν η προσωπική μου συλλογή που έκανε τον τέως Γενικό Διευθυντή του «Saint-Paul», κ. Αντώνη Ρηγούτσο, να μου προτείνει να παρουσιάσω αυτό που έχετε τώρα στα χέρια σας και τον ευχαριστώ θερμά γι’ αυτό. Ακόμη ευχαριστώ θερμά τον Γενικό Διευθυντή, κ. Μάρκο Βαρθαλίτη για την αμέριστη συμπαράστασή του σ’ αυτή μου την προσπάθεια. Τέλος, πριν κλείσω, πρέπει να ευχαριστήσω την κ. Χριστίνα Αναγνώστου, που ανέλαβε την ψηφιακή καταγραφή του υλικού της συλλογής μου, αλλά κυρίως τον φιλόλογο της Σχολής κ. Κυριάκο Κοττέα, του οποίου η συμβολή στην παρούσα έκδοση υπήρξε καθοριστική και πολύτιμη. Ι. Γ. Β.
Κι αλήθεια δεν είναι λίγες οι φορές που ανακαλύπτω εκεί, στο βάθος (...) κοράλλια και μαργαριτάρια και θησαυρούς ναυαγισμένων πλοίων, απρόοπτες συναντήσεις, και χτεσινά και σημερινά και μελλούμενα, μιαν επαλήθευση σχεδόν αιωνιότητας, κάποιο ξανάσασμα, κάποιο χαμόγελο αθανασίας, όπως λένε, μιαν ευτυχία, μια μέθη, κι ενθουσιασμόν ακόμη, κοράλλια και μαργαριτάρια και ζαφείρια· απόσπασμα από τη “Σονάτα του Σεληνόφωτος” του Γιάννη Ρίτσου
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
περί συλλογής (2) Ο φίλος συλλέκτης που διάβασε τον πρόλογο του πρώτου μέρους, μετά τα καθιερωμένα επαινετικά, διατύπωσε, πολύ διακριτικά ομολογουμένως, τη διαμαρτυρία του: - Παρουσίασες τον συλλέκτη εμφορούμενο αποκλειστικά από ίδια κίνητρα και τη συλλογή ως ατομική, σχεδόν εγωιστική ασχολία. Τον αδικείς λίγο. Ακόμα κι αν ισχύουν όλα αυτά, ο συλλέκτης προσφέρει. Αυτή ήταν η ένστασή του, με το ρήμα “προσφέρει” να μένει, προφανώς εκ προθέσεως, χωρίς προσδιορισμένο αντικείμενο. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν σε αυτό το δεύτερο σημείωμα να αποκαταστήσουμε τη δικαίως αποδοθείσα αδικία. Ας αρχίσουμε με τα προφανή. Ο συλλέκτης προσφέρει στην ιστορική έρευνα. Ιστορία χωρίς πηγές δε νοείται και είναι ευνόητη η συμβολή των συλλεκτών στον εμπλουτισμό του ερευνητικού υλικού. Από το συλλεκτικό δέντρο επίσης δρέπει και όποιος τις Τέχνες θεραπεύει, ή από αυτές θεραπεύεται. Ακόμα και εκεί που δεν το περιμένεις, στα ευτελέστερα δείγματα μιας συλλογής, κρύβεται συχνά ένας αισθητικός διάλογος με το παρόν ιδιαίτερα γόνιμος, για όποιον έχει τη διάθεση να τον αφουγκραστεί. Προ πάντων όμως από το μόχθο και την εμμονή του συλλέκτη κερδίζουμε όλοι εμείς. Εμείς που εδώ και δεκαετίες εκπαιδευόμαστε στο εφήμερο, αναζητώντας στα αντικείμενα που μας περιβάλλουν μόνο ό,τι μυρίζει παρόν, έτοιμοι μάλιστα να το αντικαταστήσουμε στην πρώτη ευκαιρία. Μόνο που το παρωχημένο δεν είναι πάντα οπισθοδρόμηση, κι ας μας το επαναλαμβάνουν φορτικά οι διαφημίσεις. Κι ο Πλάτων ακόμα ακούγεται από μακριά να διδάσκει ότι προχωράμε σωστά μπροστά, αν το κεφάλι μας γυρνάει συνεχώς πίσω. Το ξεφτισμένο, το σκουριασμένο, το θαμμένο κάτω από ένα σκονισμένο σωρό δεν έχει αναγκαστικά χάσει τη λάμψη του. Συχνά την έχει αντικαταστήσει με μια άλλη πιο αληθινή, αυτή τη φορά μόνιμη. Έτσι η περιδιάβαση στα αντικείμενα μιας συλλογής ισοδυναμεί με άσκηση αλήθειας αλλά και δοκιμή αναστοχασμού. Ο συλλέκτης το γνωρίζει αυτό, καιρός να το ανακαλύψουμε κι εμείς. Σας προσκαλούμε σε αυτήν την αναζήτηση που ετοιμάσαμε σε αυτό το δεύτερο τεύχος της Συλλογής Βαγιάκη. Σας ευχόμαστε μαζί με τον ποιητή πολλές απρόοπτες συναντήσεις. Κυριάκος Κοττέας - Φιλόλογος
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
ο Τύπος στον Πειραιά
Η γειτνίαση του Πειραιά με την πρωτεύουσα έχει αποτέλεσμα την πλημμύρα των εντύπων που μας έρχονται από εκεί. Όμως, παρά τις δυσκολίες, μπορούμε να δεχτούμε ότι ο Τύπος στον Πειραιά είναι αρκετά πλούσιος. Ι. Β.
- Τι είναι η εφημερίδα; πνευματικό γεγονός και σήμα παιδείας ή εμπορεύσιμο προϊόν, υποκείμενο στις ανάγκες της αγοράς; Δύσκολη η μονοδιάστατη απάντηση. Πολύ περισσότερο που το εφήμερο της φύσης της δεν ενέπνεε ποτέ γενικεύσεις και αναζήτηση της θέσης και της σημασίας της στον κοινωνικό χωροχρόνο. Άλλωστε, είτε βρισκόταν κανείς από την πλευρά της έκδοσης είτε την πλευρά της ανάγνωσης, ήταν συνήθως εστιασμένος στην επικαιρότητα. Νομοτελειακά στο τέλος της ημέρας η εφημερίδα πέθαινε και ξεχνιόταν, για να πάρει τη θέση της το φύλλο της επόμενης. Αυτή ήταν η γοητεία και ταυτόχρονα η αδυναμία της: την ίδια στιγμή που γύριζε την πλάτη στη μνήμη, παραδινόταν άνευ όρων στη λήθη. Σήμερα, ο ρόλος της εφημερίδας, του Τύπου γενικότερα, φαίνεται να αλλάζει ριζικά. Δεν έχει πια το μονοπώλιο της ειδησεογραφίας, της κριτικής, του πολιτικού προβληματισμού ή του δημόσιου διαλόγου. Η τηλεόραση, το διαδίκτυο και άλλες απρόβλεπτες μορφές διάδοσης του μηνύματος φαίνεται να δημιουργούν νέες πραγματικότητες. Πολλοί ήδη μιλούν για μετα-εφημεριδική εποχή. Όμως μέσα σε αυτό το καινούργιο κλίμα, αναμφισβήτητα περιοριστικό και δυσμενές για το περιοδικό έντυπο, είναι ευκολότερο να δούμε πιο καθαρά και από απόσταση τι σήμαινε διαχρονικά ο Τύπος. Να δούμε ότι πέρα από την αγωνία του δημοσιογράφου “να βγάλει είδηση”, το άγχος του αρθογράφου να “κάνει αίσθηση", η εφημερίδα εξέφραζε και συνάμα διαμόρφωνε τη συλλογική συνείδηση μιας κοινωνίας ή ενός μέρους της. Από τα φύλλα των παλιών εφημερίδων αναδύεται καμμιά φορά ένα άρωμα εποχής ζωντανότερο κι από εκείνο των δόκιμων μυθιστοριογράφων. Τα λίγα αντιπροσωπευτικά δείγματα της Συλλογής Βαγιάκη που φιλοξενούνται εδώ, πιστεύουμε πως παρέχουν καλή ευκαιρία για τέτοιες εισπνοές. K. K.
»»» ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΤΥΠΟ Ο πειραϊκός Τύπος αναπτύχθηκε πολύ σύντομα, παράλληλα με την ανάπτυξη της πόλης. Η ιδιαιτερότητά του βασίζεται στο γεγονός ότι γειτνίαζε γεωγραφικά με τον αθηναϊκό Τύπο, που εξαρχής έδειξε την πρόθεσή του να έχει εθνική εμβέλεια. Έτσι, παρά το γεγονός ότι ο πειραϊκός Τύπος αφορούσε μια μεγάλη και εξελισσόμενη πόλη, διατήρησε τον τοπικό του χαρακτήρα και λειτουργούσε πάντα υπό οξύ ανταγωνισμό. Ήδη από το 1838, όταν αρχίζει ουσιαστικά η νεότερη ιστορία της πόλης εμφανίζεται το πρώτο τυπογραφείο, του εκπαιδευτικού Ηλία Χριστοφίδη, με την επωνυμία “Η Αγαθή τύχη”. Ο Χριστοφίδης θα εκδώσει το 1839 τον “Παιδαγωγό”, το πρώτο πειραϊκό έντυπο, αν και βραχύβιο. Ας θυμηθούμε ότι την εποχή εκείνη ο Πειραιάς μόλις ξεπερνούσε τους 1500 κατοίκους. Δέκα χρόνια μετά θα ακολουθήσει ο εβδομαδιαίος “Ερμής Πειραιώς” του Παντολέοντος Καμπούρογλου. Μέχρι το 1880 οι εκδόσεις θα πληθύνουν, πάντα σε εβδομαδιαία μορφή. Μνημονεύουμε τις “Πειραιεύς”, “Φωνή του Πειραιώς”, “Ερμής”, “Τάξις”, “Ηχώ”, “Πρόνοια”. Η πρώτη ημερήσια εφημερίδα, η “Σφαίρα” θα εκδοθεί το 1880, πάλι από εκπαιδευτικό, τον Ιωάννη Καλοστύπη. Πρόκειται μάλλον και για τη μακροβιότερη πειραϊκή εφημερίδα, με 61 χρόνια συνεχούς λειτουργίας. Θα ακολουθήσουν ο “Χρονογράφος”, το “Θάρρος” και η “Σημαία”. Το 1924, υπό τη σκιά των νέων δεδομένων για τη χώρα και την πόλη, που υποδέχτηκε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, εκδόθηκε η πρώτη εφημερίδα που προσπάθησε να έχει πανελλήνια εμβέλεια, ο “Χρόνος”, των Περίδη, Γιαννακόπουλου, Γιάνναρου. Λίγο νωρίτερα είχε συμπηχθεί ο Σύνδεσμος Δημοσιογράφων Πειραιώς, με ισχυρή παρουσία στην τοπική κοινωνία. Λίγο αργότερα θα εκδοθούν οι “Νέοι καιροί”. Όμως το 1941 πολλές εφημερίδες θα σταματήσουν. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες για την πόλη, με αποτέλεσμα να κλείσουν και να μην ξανανοίξουν τα περισσότερα από τα έντυπα που προαναφέραμε. Μεταπολεμικά εκδόθηκαν κάποια έντυπα, εκμεταλλευόμενα και τις εξελίξεις στο χώρο της τυπογραφίας. Δεν είχαν όμως τον παλμό και το σφρίγος των προηγούμενων εκδόσεων. Ο πειραϊκός Τύπος ακολουθούσε την πόλη στην κατιούσα πορεία. Αναφέρουμε πάντως εδώ ορισμένες εκδόσεις: “Το Πειραϊκό Μέλλον”, η “Ελληνική Ώρα”, ο καθημερινός “Δημότης”, η “Κοινωνική”, η “Σημερινή” και ο “Νέος Λόγος”. Στον πειραϊκό Τύπο έγραψαν πολλοί εκπρόσωποι των ελληνικών Γραμμάτων, καθώς και πολλοί πανελλήνιας εμβέλειας δημοσιογράφοι. Μεταξύ άλλων στο χώρο συναντάμε τα ονόματα των Νίκου Καββαδία, Δημοσθένη Βουτυρά, Γεράσιμου Βώκου, Παύλου Νιρβάνα, Σπύρου Μελά, Χάρη Σταματίου, Μηνά Λαμπρινίδη και πολλών άλλων σημαντικών που σίγουρα έχω παραλείψει. Αυτούς όμως γνωρίζω ως φιλόλογος, αυτούς αναφέρω. K. K.
..........................................................................................................................................
1 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ: Ιδρύθηκε το 1896. Ιδρυτές οι Φαρμακίδης και Κριτής.
Φύλλο που κυκλοφόρησε επί δημαρχίας Στρατήγη και μάλιστα πριν από το 1940. Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
Πειραιώς ενθύμια
Τύπος
.................................................................................................................................................
2 ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ: Καθημερινή εφημερίδα, φύλλο της 7ης Ιουλίου 1907.
Σημαντική και μακρόβια εφημερίδα του Πειραιά (είναι περίπου 100 ετών). Πρόσφατα διέκοψε την έκδοσή της.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
3 ΣΦΑΙΡΑ:
Ιδρύθηκε το 1880. Ιδρυτής ο Ιωάννης Καλοστύπης. Στον υπότιτλο αναφέρεται ως η αρχαιότερη Ελληνική Εφημερίς. Αυτό ασφαλώς ισχύει για τον Πειραιά. Για την υπόλοιπη Ελλάδα δεν γνωρίζω. Φύλλο της 4ης Μαΐου 1933.
Τύπος
.................................................................................................................................................
4 ΤΟ ΦΩΣ: Καθημερινή εσπερινή εφημερίδα, φύλλο της 20ής Δεκεμβρίου 1937. Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
..........................................................................................................................................
6 ΣΗΜΑΙΑ: Καθημερινή, απογευματινή, πολιτική, πειραϊκή εφημερίδα, φύλλο της 28ης Ιουλίου 1938.
Ιδρύθηκε το 1917. Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
Πειραιώς ενθύμια
Τύπος
.................................................................................................................................................
7 Η ΦΩΝΗ
ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: Καθημερινή απογευματινή εφημερίδα, φύλλο της 21ης Δεκεμβρίου 1944. Κυκλοφορούσε μέχρι το 2005. Το φύλλο αυτό είναι το πρώτο της κυκλοφορίας της.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
8 Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΣ: Εβδομαδιαία εφημερίδα, φύλλο της 4ης Ιουνίου 1950. Διευθυντής σύνταξης ο Διον. Ι. Πανίτσας.
Ιδιοκτήτης-διευθυντής, ο Σταύρος Μ. Κούκουρας.
Τύπος
.................................................................................................................................................
9 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ: Καθημερινή εφημερίδα, φύλλο της 7ης Ιανουαρίου 1945 (είναι το 15ο). Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
10 ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΖΩΗ:
Καθημερινή εφημερίδα, φύλλο της 27ης Ιουλίου 1948. Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
11 ΝΕΟΝ ΘΑΡΡΟΣ:
Πειραϊκή μεταμεσημβρινή εφημερίδα. Φύλλο της 11ης Ιανουαρίου 1916. Πρέπει να ιδρύθηκε το 1914. Ιδιοκτήτης ο Θεοδ. Χαραλαμπόπουλος. Γραφεία: Κολοκοτρώνη 102. Δεν κυκλοφορεί σήμερα. Η καθημερινή εφημερίδα “ΝΕΟΝ ΘΑΡΡΟΣ" κυκλοφόρησε στον Πειραιά από το 1913 έως την είσοδο των Γερμανών και την Κατοχή, το 1941. Το συγκεκριμένο φύλλο της συλλογής Βαγιάκη εκδίδεται την 11η Ιανουαρίου 1916, εν μέσω Εθνικού Διχασμού, με τη βενιζελική παράταξη να απέχει από εκλογές και Βουλή, ενώ μαινόταν ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος. Επιλέξαμε την πλήρη ανατύπωση του φύλλου αυτού, που συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση, πιστεύοντας ότι έτσι διατηρείται ακέραιο όλο το άρωμα της εποχής εκείνης, όταν οι μονομαχίες αποτελούσαν ακόμα είδηση, και μάλιστα στα “ψιλά” της τρίτης σελίδας...
Τύπος
.................................................................................................................................................
12 ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ: Πολιτική εφημερίδα των γύρω από τον Πειραιά δήμων. Φύλλο της 15ης Μαρτίου 1967. Διευθυντής ο Τηλέμαχος Μολφέσης και αρχισυντάκτης ο Κωνσταντίνος Τρίκατζης. Δεν κυκλοφορεί πια.
13 ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΗΧΩ: Μηνιαίο περιοδικό,
τεύχος Απριλίου 1944. Ήταν έκδοση της Ε΄ Γυμνασίου του Παρθεναγωγείου Αδελφών Παπακώστα που στεγαζόταν στο κτίριο που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε το σινεμά ΧάιΛάιφ. Στο σχολείο αυτό φοίτησε η μητέρα μου Αικατερίνη (1900-1979). Ήταν συμμαθήτριες με την Κατίνα Παξινού (1900-1973). Η αίθουσα του σινεμά ήταν η αίθουσα εορτών του σχολείου (πληροφορία της μητέρας μου).
..........................................................................................................................................
14 ΝΕΟΤΗΣ: Ιανουάριος 1938. Εγκυκλοπαιδική και φιλολογική έκδοση.
Πειραιώς ενθύμια
15 ΜΗΝΙΑΙΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ: Περιοδική έκδοση του Συνδέσμου Παλαιών
Προσκόπων. Τεύχος 23ο του Μαΐου 1939. Δεν κυκλοφορεί σήμερα.
Τύπος
.................................................................................................................................................
16 ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ: Λογοτεχνικό περιοδικό, τεύχος Μαΐου 1940, αφιερωμένο στα λουλούδια. Γραφεία: Καραΐσκου 123γ. Η σύνθεση του εξώφυλλου είναι έργο του χαράκτη Τάσσου.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
17 ΓΛΥΚΟΧΑΡΑΜΑ:
Κατοχικό μαθητικό περιοδικό. 1η Δεκεμβρίου1943. Έτος Α΄, αριθμός φύλλου 3-5, Μπουμπουλίνας 20Α, τηλ. 43566. Διευθυντές: Δ. Χαλιάσος, Γ. Νικολακάκος. Έκδ. επιτροπή: Ι. Βαγιάκης, Ι. Σαμαράς, Ν. Μπατσάκης, Α. Σκορδομύτης, Π. Ρούσσης. Το εξώφυλλο αυτό φιλοτέχνησε ο σπουδαίος Πειραιώτης καλλιτέχνης (ηθοποιός και ζωγράφος) Μιχάλης Νικολινάκος. Το τεύχος αυτό ήταν το τελευταίο. Η έκδοση διακόπηκε λόγω του βομβαρδισμού της 11ης Ιανουαρίου 1944. Σημειώνεται ότι, εκτός των Σαμαρά και Ρούσση, οι υπόλοιποι τρεις της εκδοτικής επιτροπής ήμασταν συμμαθητές στο Saint-Paul. Ο Ανδρέας Σκορδομύτης σκοτώθηκε κατά το βομβαρδισμό του Πειραιά την 11η Ιανουαρίου 1944. Οι υπόλοιποι δύο ήταν συμμαθητές στην Ιωνίδειο.
Τύπος
.................................................................................................................................................
18 ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ: Περιοδική έκδοση. Τεύχος 2ο της
15ης Μαρτίου 1945. Ιδιοκτήτης-διευθυντής ο Τάκης Ψυχογυιός και διευθυντής σύνταξης ο Ν. Ι. Χαντζάρας.
19 Ο ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ: Έκδοση του Ομίλου Ανιχνευτών του 13ου Συστήματος (μετονομάστηκε αργότερα σε 1ο) Ναυτοπροσκόπων Πειραιά. Συντάκτες οι Ιάκωβος Γ. Βαγιάκης και Παναγιώτης Ν. Ρούσσης. Τεύχος Φεβρουαρίου 1950. Δεν κυκλοφορεί σήμερα. Ο λογότυπος είναι έργο του τότε προσκόπου και μαθητή του Saint-Paul, οικονομολόγου Παναγιώτη Ανακέφαλου.
..........................................................................................................................................
20 "Η ΗΧΩ ΤΟΥ ΚΟΛΛΕΓΙΟΥ ΜΑΣ": Περιοδική έκδοση των μαθητών του Saint-Paul, τεύχος 1ο, Δεκέμβριος 1952.
Συνολικά εκδόθηκαν 28 τεύχη (εδώ το πρώτο και το τελευταίο)
Πειραιώς ενθύμια
Τύπος
.................................................................................................................................................
21 O ΠΥΡΣΟΣ: Τεύχος 10ο, Δεκέμβριος 1959. Περιοδική έκδοση των μαθητών του Α' Προτύπου Γυμνασίου Αρρένων Πειραιώς (η σημερινή Ιωνίδειος).
22 ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ: Πειραϊκό περιοδικό Γραμμάτων και Τεχνών. Τεύχος 11-12, της 11ης Δεκεμβρίου 1963 (χρόνος δεύτερος).
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
23
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ: Τεύχος 8-9, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1965. Περιοδική έκδοση του ομώνυμου σωματείου που πρωτοκυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους και έκτοτε συνεχώς βελτιώνεται. Η Φιλολογική Στέγη είναι πολύ ζωντανό σωματείο και πόλος έλξης για εκείνους που ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό στον Πειραιά. Ιδρύθηκε το 1930 με πρώτο Πρόεδρο τον Κώστα Σούκα. Επόμενοι πρόεδροι οι Γρηγόρης Θεοχάρης, Δαμιανός Στρουμπούλης και σημερινός, ο γνωστός ιστορικός του Πειραιά Γιάννης Χατζημανωλάκης.
Τύπος
.................................................................................................................................................
AΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΦΟΙΤΗΣΗ ΜΟΥ ΣΤΟ “SAINT-PAUL” Ο επίλογος μιας μαθητικής ζωής 6 χρόνων στο “SAINT-PAUL” και το οκτατάξιο
Γυμνάσιο 24
ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΙ ΤΟΥ SAINT-PAUL: Περιοδική έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Saint-Paul. Τεύχος αριθμός 1, Νοέμβριος 1975. Ακολούθησαν άλλα 8 τεύχη όχι σε τακτά διαστήματα. Το τελευταίο κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1983.
Η
του Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, μαθηματικού-επίτιμου Γυμνασιάρχη
11η Ιανουαρίου 1944 υπήρξε καθοριστική για εμάς τους Πειραιώτες. Ο σφοδρός βομβαρδισμός της πόλης από τους λεγόμενους «συμμάχους» Αμερικανούς και Άγγλους, ανέτρεψε τη ζωή μας για ένα χρόνο. Φύγαμε για να σωθούμε στην Αθήνα. Η απελευθέρωση του Πειραιά και της Αθήνας την 12η Οκτωβρίου 1944 δεν ήταν και το τέλος της περιπέτειάς μας. Επιστρέψαμε στην πόλη μας μετά τα Δεκεμβριανά, δηλαδή τον Ιανουάριο του 1945. Τότε άνοιξαν και τα σχολεία μετά από υποχρεωτικές διακοπές ενός περίπου έτους. Επειδή χάθηκε χρόνος, το σχολικό έτος 1945-46 χωρίστηκε σε δύο τάξεις. Από τον Σεπτέμβριο 1945 μέχρι τον Δεκέμβριο 1945 βγάλαμε τη μια τάξη. Μέσα στον Ιανουάριο 1946 έγιναν προαγωγικές (ή απολυτήριες) εξετάσεις και από τον Φεβρουάριο 1946 μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου έτους βγάλαμε την άλλη τάξη. Για εμένα, αυτές οι δύο «σχολικές χρονιές» ήταν οι δύο τελευταίες, δηλαδή η 7η και η 8η τάξη. Μετά από τις διαρροές τεσσάρων
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
κατοχικών ετών, οι μαθητές της τάξης μου από 35 περίπου που ήταν το 1940, κατέληξαν να είναι 7 στη Ζ’ τάξη και 8 στην Η’ τάξη. Για δύο-τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση δεν ίσχυσε δυστυχώς ο θεσμός των Επιτροπών Απολυτηρίων Εξετάσεων για τα Ιδιωτικά Σχολεία. Μας σκόρπισαν λοιπόν και μας έστειλαν για εξετάσεις σε Δημοτικά Γυμνάσια ανάλογα με την περιοχή της κατοικίας μας. Δύο συμμαθητές μου και εγώ πήγαμε μαζί με 17 μαθητές διαφόρων Ιδιωτικών Σχολείων στο Β’ Γυμνάσιο Αρρένων (οδός Αφεντούλη). Μετά από γραπτές μόνο εξετάσεις ενώπιον επιτροπής καθηγητών αυτού του Σχολείου, πήραμε το απολυτήριο παρ’ όλη τη σκληρή και άδικη αντιμετώπιση που υποστήκαμε. Όπως βλέπει λοιπόν ο αναγνώστης τα βάσανά μας ήταν ατελείωτα. Όμως τέλος καλό, όλα καλά. Ένα ερώτημα και μια απορία που ακούγονται συχνά και δικαίως, ήταν γιατί παλαιότερα οι τάξεις του Γυμνασίου ονομάζονταν Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄, Ζ΄και Η΄ εφόσον το Γυμνάσιο ήταν εξατάξιο. Η υπόθεση ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο 1937. Πριν από τον πόλεμο, ο αγροτικός πληθυσμός της πατρίδας μας δεν ήταν μόνο το 15% του συνολικού πληθυσμού που είναι σήμερα. Απ’ ό,τι θυμούμαι ήταν πάνω από 40%. Η Ελλάδα ήταν χώρα κυρίως αγροτική και η τότε κυβέρνηση επιδίωξε να την κάνει αυτάρκη σε γεωργικά προϊόντα. Κυριαρχούσε το σύνθημα «φύτεψε ακόμη και σε μια γλάστρα στο μπαλκόνι σου». Οι αγρότες, έχοντας ανάγκη από αγροτικά χέρια, απέσυραν από το σχολείο τα παιδιά τους, συνήθως στην ηλικία των 10 ετών και τα έβαζαν στη δουλειά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλες μάζες αγροτικού πληθυσμού να μην έχουν απολυτήριο Δημοτικού Σχολείου. Για να βοηθήσουν λοιπόν τους αγρότες περιόρισαν τις τάξεις του Δημοτικού σε τέσσερις, αυξάνοντας συγχρόνως τις τάξεις του Γυμνασίου σε οκτώ. Έτσι, από το Σεπτέμβριο 1937 τα παιδιά της Δ΄τάξης Δημοτικού μπήκαν (με εξετάσεις) στην Α΄ τάξη Οκταταξίου. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι την έναρξη της Κατοχής. Όσοι φοιτούσαν τον Σεπτέμβριο του 1937 στις Ε’ και ΣΤ’ τάξεις Δημοτικού συνέχισαν με τα μέχρι τότε καθιερωμένα τη φοίτησή τους. Η κατάργηση του οκταταξίου Γυμνασίου δεν επέφερε και την κατάργηση της ονομασίας των τάξεων, που συνεχίστηκε να είναι Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄, Ζ΄, και Η’ παρόλο που το Γυμνάσιο ήταν ήδη από το 1941 εξατάξιο. Αυτή η ονομασία κράτησε για πολλά χρόνια. Η τελευταία τάξη που ονομαζόταν ογδόη αποφοίτησε με τη λήξη του σχολικού έτους 1958-59. Μ’ αυτό το δημοσίευμα κλείνω όσα θυμούμαι από τα έξι χρόνια της ζωής μου στο «SAINT-PAUL” που τελικά ήταν τέσσερα, λόγω της διετούς διακοπής των μαθημάτων εξαιτίας των ανώμαλων συνθηκών εκείνης της κακής περιόδου, που τόσα δεινά έφερε στον τόπο μας.
Ο Νίκος Μπατζάκης και το πιστόλι!
Τ
ο πρωί της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940 βρεθήκαμε όλοι οι μαθητές στην αυλή του Saint-Paul, όπως γινόταν κάθε μέρα, αλλά αρκετά ανήσυχοι. Ήταν παρόντες οι frère Nοël (διευθυντής), frère Michel Βαρθαλίτης (υποδιευθυντής), frère Pierre Buffat, frère Polycarpe Σαργολόγος και άλλοι που δεν
Τύπος
.................................................................................................................................................
θυμάμαι πια, καθώς και δύο μεγάλοι στην ηλικία καθηγητές οι Γεωργ. Γαλλίας (γυμνασιάρχης -φυσικός) και Αντ. Ματθαίου (φιλόλογος). Μετά από ένα σύντομο λογύδριο του fr. Noël, του γυμνασιάρχη και τις δικές μας ιαχές “θα τους ρίξουμε στη θάλασσα” και άλλα τέτοια, σχολάσαμε για… πολλούς μήνες διακοπών. Επανήλθαμε τον Σεπτέμβριο του 1941 που άρχιζε η μεγάλη πείνα της Κατοχής. Το Saint-Paul είχε επιταχθεί εκτός του τελευταίου ορόφου -ήταν οι κοιτώνες των frères- και του μαγειρείου. Στην αρχή φιλοξενηθήκαμε από τη Σχολή Καλογραιών Jeanne d’Arc πηγαίνοντας τις απογευματινές ώρες. Μετά από λίγο διάστημα –δεν θυμούμαι πόσο– οι Γερμανοί μας εγκατέστησαν στους 2 τελευταίους ορόφους του επιταγμένου νεοκλασσικού της γωνίας Χαριλάου Τρικούπη και Κουντουριώτου. Στην αυλή του χτίστηκαν 3-4 τουαλέτες και μια γούρνα με λίγες βρύσες. Οι μαθητές του Saint-Paul είχαν ήδη ελαττωθεί περίπου στο 1/3, και έτσι χωρέσαμε στο περιορισμένο αυτό οίκημα που είχε και πολύ μικρή αυλή, με αποτέλεσμα να αυλιζόμαστε στους γύρω δρόμους! Για κινδύνους από διερχόμενα αυτοκίνητα δεν γινότανε βέβαια λόγος. Μόνο το κάρο του σκουπιδιάρη περνούσε και πότε-πότε κάποιο γερμανικό αυτοκίνητο. Ένας από τους συμμαθητές μας ήταν ο Νίκος Μπατζάκης που ζει από παλιά στην Αμερική και από τώρα και στο εξής θα τον λέω Νίκο. Τον είχα στρατολογήσει στις αρχές του 1943 στην Αντιστασιακή Οργάνωση “Εθνικό Κομιτάτο Νέων” στην οποία ήμουνα Ομαδάρχης και ήταν ένα πολύ δραστήριο αλλά και παράτολμο μέλος. Στο σπίτι του στον αριθμό 11 της τότε οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου και σήμερα Ηρώων Πολυτεχνείου (υπάρχει ακόμα) κατοικούσε σε επιταγμένο δωμάτιο ένας Γερμανός αξιωματικός. Ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος, όπως έλεγε ο Νίκος. Ήταν οικογενειάρχης και είχε ένα γιο περίπου 15 ετών, δηλαδή είχε την ίδια περίπου ηλικία με εμάς. Ίσως γι’ αυτό συμπαθούσε τον Νίκο, ο οποίος δεν τον πολυφοβότανε. Όσα ακολουθούν και μερικά άλλα αυτό ακριβώς δείχνουν. Ο Νίκος ήταν σωματώδης, ανήσυχος, του άρεσε να μαστορεύει και καθόταν στο τελευταίο θρανίο, λόγω της σωματικής του διάπλασης. Κάποια μέρα έφερε στο σχολείο το πλακέ 45άρι πιστόλι του Γερμανού αξιωματικού που μας το έδειξε με καμάρι! Ο Γερμανός στην υπηρεσία του έπαιρνε ένα μικρό πιστόλι ενώ το μεγάλο το άφηνε στο δωμάτιό του. Ο Νίκος έφερνε συχνά το 45άρι ώσπου, κάποια μέρα, άρχισε να το λύνει και να το δένει με ένα κατσαβίδι, φροντίζοντας να μην τον βλέπουν οι καθηγητές. Αυτό γινόταν συχνά. Ο frère Pierre Buffat που μας έκανε τότε Γαλλικά, είχε από καιρό κάτι αντιληφθεί αλλά, φρονίμως ποιών, έκανε πως δεν το βλέπει. Όμως έφθασε ο κόμπος στο χτένι και μια ημέρα τον ρώτησε: “Batzakis qu’est ce que c’est ca?” (Μπατζάκη, τι είναι αυτό;) και εκείνος ατάραχος απάντησε: “C’ est un pistolet en chocolat” (Είναι ένα σοκολατένιο πιστόλι)!!! Και πάλι φρονίμως ποιών ο fr. Pierre έκανε πως το πίστεψε. Η Kατοχή μας είχε κάνει ασφαλώς όλους προσεχτικούς… Ο βομβαρδισμός του Πειραιά της 11ης Ιανουαρίου1944 μας έστειλε όλους στην Αθήνα. Τα μαθήματα ξανάρχισαν μετά τα Δεκεμβριανά, δηλαδή το Γενάρη του 1945. Όμως ένας συμμαθητής μας έλειπε. Ο Ανδρέας Σκορδομύτης και ο αδελφός του, που πήγαινε σε μικρότερη τάξη, σκοτώθηκαν μαζί με όλη την οικογένειά τους στο βομβαρδισμό του ‘44. Εμείς οι υπόλοιποι βγάλαμε σε δύο χρόνια τέσσερις τάξεις, ώστε να καλυφθεί περίπου ο χαμένος χρόνος της εκπαίδευσής μας.
..........................................................................................................................................
25 ΑΤΤΙΚΟΣ: Ψυχαγωγικός Όμιλος Πειραιώς,
τεύχος Μαΐου 1936.
Πειραιώς ενθύμια
26 Εκδρομικός Ορειβατικός Όμιλος Πειραιώς,
τεύχος Φεβρουαρίου 1937.
Τύπος
.................................................................................................................................................
27 Φ.Ο.Π. (Φυσιολατρικός Όμιλος Πειραιώς):
Τεύχος Αυγούστου 1937. Κυκλοφόρησε και μεταπολεμικά.
28 Ε.Φ.Ο.Π.: Εθνικός Φυσιολατρικός Όμιλος
Πειραιώς, εκδρομικό δελτίο.
..........................................................................................................................................
29 Οδοιπορικός Σύλλογος Πειραιώς.
Εκδρομικό δελτίο.
Πειραιώς ενθύμια
30 ΦΑΕΘΩΝ: Φυσιολατρικός Αθλητικός Σύνδεσμος
Πειραιώς, τεύχος Μαΐου–Ιουνίου 1951.
Τύπος
.................................................................................................................................................
31 ΖΗΝΩΝ: Τεύχος Σεπτεμβρίου–Οκτωβρίου 1961.
Έκδοση του Σωματείου ΖΗΝΩΝ.
32 ΩΔΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ: Ποιητική Συλλογή του Σαράντου Παυλέα,
που εξέδωσε η εφημερίδα "Πειραϊκά Χρονικά", το έτος 1949.
..........................................................................................................................................
33 ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ: Απόδειξη 600 δραχμών του 1936. Είσπραξη ετήσιας συνδρομής για την καθημερινή και πολιτική αυτή εφημερίδα.
Πειραιώς ενθύμια
Τύπος
.................................................................................................................................................
34 ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ: Απόδειξη 250 δραχμών του 1938.
Είσπραξη ετήσιας συνδρομής για τη δεκαπενθήμερη Ναυτική Επιθεώρηση.
35 ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ - Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ: Απόδειξη είσπραξης 40.000 δραχμών (ασφαλώς πληθωριστικών) του 1948. Είσπραξη τρίμηνης συνδρομής για το Δελτίο αυτό (Ημερήσια Πρωϊνή Ναυτική, Εμπορική και Οικονομική εφημερίδα).
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
φωτογραφίες του Πειραιά Δεν έχω πολλές που να μας θυμίζουν τα παλαιά χρόνια. Όμως θα τις δημοσιεύσω και ας είναι λίγες. Ι. Β.
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
1 Η Αγία Τριάδα και ο γύρω χώρος όπως ήταν το 1917.
..........................................................................................................................................
2 Η περιοχή της Πλατείας Αλεξάνδρας. Φωτογραφία Σπύρου Μελετζή. Ο τίτλος της: Εξωραϊστικά Έργα.
Πειραιώς ενθύμια
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
3 Μέρος του λιμανιού του Πειραιά. Φωτογραφία περίπου 1940-1945.
..........................................................................................................................................
4 Άλλη άποψη του λιμανιού του Πειραιά (χρονολογία άγνωστη).
Πειραιώς ενθύμια
5 Πειραιάς. Έπος του 1940-41. Λούστρος αγοράζει
κουπόνια για τον έρανο της φανέλας του στρατιώτη.
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
6 Η πρώτη
στέγη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας. Ήταν η οικία Πιπινέλη στην Ακτή Μουτσοπούλου 18 (εκεί περίπου που είναι η Εμπορική Τράπεζα). Τη φωτογραφία μού παραχώρησε ευγενώς το Ναυτικό Μουσείο.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
7 Πειραιάς.
Θεοφάνεια. Άποψη από ψηλά. Φωτογραφία των Αδελφών Μεγαλοκονόμου.
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
8 Ν. Φάληρο, Ιούλιος 1965. Κοσμοσυρροή στα μπάνια τότε που υπήρχε ακόμη η αμμουδιά. Η θάλασσα ήταν καθαρή και σ’ αυτήν οι ψαράδες έβγαζαν με τα δίχτυα τους την περίφημη μαρίδα του Φαλήρου!
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
9 Πειραιάς - 1935: Γωνία Φιλελλήνων και Ευεργετών.
10 Φρεαττύδα, άλλη μια φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή
Φωτογραφία μιας καινούργιας για την εποχή (μία από τις πρώτες) πολυκατοικίας της πόλης μας. Υπάρχει ακόμη…
πιθανόν του 1950 ή και παλαιότερη. Στη θέση αυτή χτίστηκε το Ναυτικό Μουσείο.
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
11 Λιμάνι Πειραιά. Θεοφάνεια. Φωτοκάρτα του 1899. Στα δεξιά το Χατζηκυριάκειο ορφανοτροφείο.
..........................................................................................................................................
12 1997. Μια άποψη του λιμανιού του Πειραιά. Φωτογραφία της υπαλλήλου των Δημοσίων Σχέσεων του Ο.Λ.Π., ζωγράφου και φωτογράφου Αννίτας Αναγνωστοπούλου.
Πειραιώς ενθύμια
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
13 Περίοδος Μεσοπολέμου. Άποψη του λιμανιού του Πειραιά. Ιστιοφόρο στην είσοδο.
..........................................................................................................................................
14 Μία ακόμη
άποψη του Ρολογιού. Είναι ο καημός όλων των Πειραιωτών…
Πειραιώς ενθύμια
φωτογραφίες ..............................................................................................................................................
15 Εργοστάσιο της ΧΡΩΠΕΙ. Μια ακόμη
πονεμένη ιστορία του Πειραιά. Είναι ο σιωπηλός μάρτυς της αποβιομηχάνισης της πόλης και κατ’ επέκταση της χώρας.
16 Ν. Φάληρο. Μία ακόμη μαρτυρία της
αποβιομηχάνισης της πόλης και της χώρας είναι το Κλωστήριο ΒΕΛΙΣΣΑΡΟΠΟΥΛΟΥ και ΚΑΡΕΛΛΑ.
Σημείωση: Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το μέγεθος της αποβιομηχάνισης του Πειραιά, παραθέτω πληροφορία που άντλησα από το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ελευθερουδάκη» (περίπου 1938). Στο λήμμα ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ αναφέρεται αριθμητικά η ύπαρξη 206 βιομηχανιών και άλλων πολλών χωρίς την παράθεση του πλήθους τους, αλλά σε ομάδες ανάλογα με το είδος της δραστηριότητάς τους. Ι. Β.
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
τα
θεάματα
στον Πειραιά
Κάποτε η πόλη μας είχε πληθώρα κινηματογράφων και τα θέατρα ήταν αρκετά. Σήμερα, δυστυχώς, τα μόνα θέατρα που απέμειναν είναι το ΔΗΜΟΤΙΚΟ (είναι κλειστό επί τόσα χρόνια!), το ΒΕΑΚΕΙΟ (δημοτικό), το ΔΕΛΦΙΝΑΡΙΟ (δημοτικό), το ΑΥΛΑΙΑ (γωνία 2ας Μεραρχίας και Κουντουριώτου) ιδιοκτησίας του Εκπαιδευτικού Συνδέσμου «Ο ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ». Οι μόνοι κινηματογράφοι που απέμειναν είναι το ΑΤΤΙΚΟΝ (δημοτικός), το ΣΙΝΕΑΚ (δημοτικός), το ΖΕΑ (στην οδό Χαριλάου Τρικούπη) και το ΟΛΥΜΠΙΚ (στην οδό Φίλωνος). Πριν από μερικά χρόνια, στον Πειραιά υπήρχαν κινηματογράφοι που δεν υπάρχουν σήμερα. Αναφέρω κάποιους από αυτούς με αλφαβητική σειρά: ΑΒΑ, ΑΕΛΛΩ, ΑΝΕΣΙΣ, ΑΠΟΛΛΩΝ, ΑΡΜΟΝΙΑ, ΔΕΛΦΟΙ, ΗΛΥΣΙΑ, ΚΑΠΙΤΟΛ, ΚΑΣΤΕΛΛΑ, ΟΛΥΜΠΙΑΣ, ΠΑΛΛΑΣ, ΠΕΙΡΑΪΚΗ, ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ, ΣΠΛΕΝΤΙΤ, ΣΙΝΕ-ΝΙΟΥΣ, ΤΕΡΨΙΘΕΑ, ΦΑΝΤΑΖΙΟ και ΦΩΣ. Τα ΗΛΥΣΙΑ και το ΦΩΣ ήταν στην οδό Φίλωνος, ο θερινός ΦΑΝΤΑΖΙΟ βρίσκεται στην οδό Αφεντούλη. Υπενθυμίζω ότι ο δήμαρχος της Επταετίας, Αριστείδης Σκυλίτσης, δημιούργησε εκτός από το Δελφινάριο και το Βεάκειο (τότε Σκυλίτσειο), δύο ακόμη θέατρα. Το ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ που βρισκόταν στην οδό 34ου Συντάγματος Πεζικού και το ΠΕΙΡΑΪΚΟΝ ΛΥΡΙΚΟΝ που βρισκόταν στο παρκάκι της γωνίας των οδών Γρηγορίου Λαμπράκη και Σωτήρος. Παραθέτω μερικά θεατρικά και κινηματογραφικά προγράμματα, έτσι για να μην ξεχνούμε! Ι. Β.
θεάματα
..............................................................................................................................................
ΠΕΡΙ ΘΕΑΤΡΟΥ Στα τέλη του 19ου αι. το θέατρο, με κέντρο την Αθήνα, υπηρετεί το γενικότερο πνεύμα του εξευρωπαϊσμού. Παραστάσεις που είχαν καταξιωθεί στις ευρωπαϊκές σκηνές ανέβαιναν στα αθηναϊκά θέατρα, ενώ οι πρωταγωνιστές, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, μιμούνταν τους τρόπους, καμιά φορά και τα καμώματα των αστέρων του ευρωπαϊκού θεάτρου. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά θα αποτελέσει πόλο έλξης γι’αυτούς τους θιάσους και θα δώσει στους Πειραιώτες θεατρικές εμπειρίες υψηλής ποιότητος. Στον Πειραιά όμως η λαϊκή σύνθεση του πληθυσμού ευνοεί την παράλληλη ανάπτυξη ενός θεάτρου που αρχίζει από τον Καραγκιόζη για να φτάσει στα προχειροφτιαγμένα μεν, πολύ δημοφιλή δε, θέατρα όπου διασκέδαζε η λαϊκή τάξη, με τρόπο που σκανδάλιζε και απωθούσε τους αισθητικά εκλεπτυσμένους αστούς. Σε αντίθεση με το πιο αριστοκρατικό, παραθεριστικό Φάληρο, στο Πασαλιμάνι -καθόλου τυχαία η γλωσική καταγωγή των δύο τοπωνυμίων- ο λαουτζίκος εκτονωνόταν στα "καφέ σαντάν" και τα θέατρα όπου ανθούσε επί και κάτωθι της σκηνής η καρπαζιά και οι “κορδακισμοί” των κυριών του θιάσου. Κάποιοι από εμάς, οι παλιότεροι, ίσως μπορούν μνημονικά να ανασυστήσουν μέρος αυτής της ατμόσφαιρας στα λαϊκά σινεμά, και δη τα θερινά, της δεκαετίας του ’60. Ενδεικτικά παραθέτουμε λίγες γραμμές από βιβλίο του πειραιώτη δημοσιογράφου και λογοτέχνη Σπύρου Μελά, στις “Πειραϊκές αναμνήσεις” του: (...) γέμιζε το θέατρο από παιδιά του λιμανιού, αλητάκια, λωποδυτάκια αλλά και τίμια εργατάκια της φάμπρικας, πούφταναν μουτζουρωμένα (δεν πρόφταναν ούτε να πλυθούν) και μπακαλογατάκια και λουστράκια και κάθε καρυδιάς καρύδι. Έκαναν τέτοιο πάταγο με φωνές, σφυρίγματα, κρότους ανυπομονησίας, να ιδούν τον «γενναίο ναύτη» που ξεκοίλιαζε
..........................................................................................................................................
με μια πελώρια κάμα όλο το θίασο και τον έστρωνε κάτω ή τον ραδιούργο Γώλο να βασανίζη τη Γενοφέβα «μετά του υιού της Δολόρου» - όπως έλεγε το πρόγραμμα, έκαναν τέτοιο πάταγο, λέω, που οι θεατρώνηδες, αδελφοί Παπαδόπουλοι, πριν σηκωθεί η αυλαία, έπαιρναν από ένα κομμάτι ξύλο, κατέβαιναν στην πλατεία, έδιναν ένα γερό μπερτάχι στους πιο ζωηρούς, για να γίνει κάποια ησυχία και να αρχίσει η παράσταση. Αυτός ο ξυλοδαρμός ήταν κανονική τακτική και απαραίτητη εισαγωγή σε όλα τα θεάματα (...) Πρέπει να περιμένουμε μέχρι τα γεγονότα του ’22 για να δούμε αυτό το είδος θεάτρου να φθίνει και να θνήσκει. Τη θέση του θα πάρει οριστικά η επιθεώρηση και το εντός ή εκτός εισαγωγικών ευγενές και ποιοτικό θέατρο. Έτσι εμφανίζονται στον Πειραιά, μαζί με το Δημοτικό και άλλα θέατρα. Μνημονεύουμε το “Πιγκάλ” στη Φρεαττύδα, το “Μισούρι” στη Μπουμπουλίνας, στην έξοδό της στο Πασαλιμάνι. Μεταπολεμικά έχουμε την “Αυλαία”, ενώ στην Επταετία, επί δημάρχου Αριστείδη Σκυλίτση, ιδρύθηκαν και λειτουργούν τα θερινά θέατρα «Σκυλίτσειο» μετέπειτα «Βεάκειο», Πειραϊκό Λυρικό και Δελφινάριο, και το χειμερινό θέατρο κωμωδιών «Πειραιεύς». K.K.
Πειραιώς ενθύμια
θεάματα
..............................................................................................................................................
1 23 Ιανουαρίου 1926. Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς. Διανομή του έργου «Η ΕΞΑΔΕΛΦΗ ΜΟΥ». Γνωστά σ’ εμένα ονόματα μεταξύ των ηθοποιών ο Σπύρος Μουσούρης, ο Πέλος Κατσέλης και ο Γιώργος Δαμασιώτης.
..........................................................................................................................................
2 Στην ταράτσα του καφενείου ΠΑΝΘΕΟΝ λειτούργησε βαριετέ κατά την εποχή του Μεσοπολέμου. Το Πάνθεον βρισκόταν στην πλατεία Κανάρη (Πασαλιμάνι).
Πειραιώς ενθύμια
θεάματα
..............................................................................................................................................
3
Το "ΔΗΜΟΤΙΚΟ" μας. Ελπίζουμε να είναι σύντομα και πάλι έτοιμο. 1967-1968, 37η θεατρική περίοδος του Οργανισμού Εθνικού Θεάτρου. Εξώφυλλο προγράμματος.
..........................................................................................................................................
4 25 Μαρτίου 1945. Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς. Ο Κώστας Τσαρής παρουσιάζει τη νέα σατιρική του επιθεώρηση «Έρχεται η άνοιξη». Μουσική: Γεωργ. Τσαρή. Επιμέλεια σκηνικών: Νίκου Μουκέλη. Ορχήστρα τζαζ: Κόμη-Μακρή. Στην παράσταση συμμετείχαν είκοσι μέλη του ερασιτεχνικού θιάσου του Κώστα Τσαρή.
Πειραιώς ενθύμια
5 Κυριακή 27 Οκτωβρίου1947. Αίθουσα Πειραϊκού Συνδέσμου.
Σ’ αυτή την παράσταση συμμετείχαν οι καλλιτέχνες της Λυρικής Σκηνής: Λέλα Ζωγράφου, Λ. Τερεζής, Νικ. Ζαχαρίου (Πειραιώτης) και Α. Θεοφιλόπουλος. Μαέστρος: Δ. Μιχαηλίδης. Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κώστας Τσαρής.
θεάματα
..............................................................................................................................................
6
Μάιος 1947. Παλλάς. Μουσική: Γ. Τσαρή, Τζέκο, Κόμη. Τραγούδι: Κούλα Νικολαΐδου. Μακέτες-σκηνικά: Γ. Μενδρινού. Ορχήστρα τζαζ: Οδυσ. Κόμη. Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κώστα Τσαρή. Ελληνικοί χοροί: από τα κορίτσια της Επαγγελματικής Σχολής Πειραιά.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
7 Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ (ιδιοκτησίας του Εκπ. Συνδ. ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ).
8 Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο. Παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο του
Είναι ένα θέατρο που λειτουργεί ακόμα.
Μάνου Κατράκη με τον «Χριστόφορο Κολόμβο» του Ν. Καζαντζάκη.
θεάματα
..............................................................................................................................................
10 «Λαϊκοί χοροί και
9 ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΘΕΑΤΡΟ του Πειραιώτη Δημήτρη
Ροντήρη. Πρόγραμμα του Πειραϊκού Θεάτρου.
τραγούδια» της Δόρας Στράτου. Ξεκίνησαν με περιστασιακές παραστάσεις το 1953 σε διάφορους χώρους. Όμως οι τακτικές παραστάσεις ξεκίνησαν στον Πειραιά. Διατέθηκε το Αρχαίο Θέατρο Πειραιά με ξύλινη επικάλυψη των κερκίδων. Η είσοδος για το κοινό και το ταμείο βρισκόταν στην οδό Φιλελλήνων. Η έναρξη των παραστάσεων έγινε στις 23 Ιουνίου 1959 και ήμουν παρών. Οι τελευταίες παραστάσεις στον Πειραιά έγιναν με τη λήξη της θερινής περιόδου, το 1962.
..........................................................................................................................................
11 Κινηματογράφος ΑΕΛΛΩ, πρώην ΠΕΙΡΑΪΚΟΝ ή ΤΣΟΧΑ (θερινός) κοντά στη στάση "Παρασκευά" των τρόλεϊ. Κατεδαφίστηκε και σήμερα εκεί υπάρχει σχολικό συγκρότημα.
Πειραιώς ενθύμια
12 Κινηματογράφος ΚΑΠΙΤΟΛ (χειμερινός). Στεγαζόταν στο κτίριο που σήμερα στεγάζεται (αφού μετασκευάστηκε) το κατάστημα MARKS & SPENCER – Γρηγορίου Λαμπράκη 156.
θεάματα
..............................................................................................................................................
13
Κινηματογράφος ΟΛΥΜΠΙΟΝ (χειμερινός). Βρισκόταν στη γωνία Οδ. Ανδρούτσου και Σωτήρος 39. Κατεδαφίστηκε και στη θέση του υπάρχει κτίριο καταστημάτων.
..........................................................................................................................................
14 Κινηματογράφος ΟΛΥΜΠΙΟΝ.
15 Κινηματογράφος ΟΛΥΜΠΙΟΝ.
Πειραιώς ενθύμια
θεάματα
..............................................................................................................................................
16 Κινηματογράφος ΠΑΛΛΑΣ (χειμερινός και θερινός). Στεγαζόταν στο κτίριο της οδού Γρηγορίου Λαμπράκη (τότε Βασιλίσσης Σοφίας) αριθμός 152. Στο ισόγειο ήταν ο χειμερινός και στην ταράτσα ο θερινός που λειτούργησε για λίγο πρόσφατα. Ήταν ιδιοκτησίας Αντ. Ζερβού (ΑΝΖΕΡΒΟΣ) στούντο κινηματογραφίας.
17 Κινηματογράφος ΠΑΛΛΑΣ.
..........................................................................................................................................
18 Κινηματογράφος
ΣΠΛΕΝΤΙΤ (χειμερινός και θερινός), στο Πασαλιμάνι, ιδιοκτησίας Γιαμαλίδη. Στο ισόγειο ήταν ο χειμερινός και στην ταράτσα ο θερινός. Κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε το κτίριο που στεγάζει σήμερα το κατάστημα Carrefour.
Πειραιώς ενθύμια
θεάματα
..............................................................................................................................................
19 Κινηματογράφος ΤΕΡΨΙΘΕΑ (χειμερινός). Βρισκόταν στη γωνία
της Ηρώων Πολυτεχνείου με την οδό Παλαιολόγου (η είσοδος). Εκεί βρίσκεται σήμερα κτίριο διάφορων χρήσεων με το όνομα Τερψιθέα.
20 Κινηματογράφος ΦΑΝΤΑΖΙΟ (θερινός). Βρισκόταν στην οδό Αφεντούλη. Υπολείμματά του υπάρχουν ακόμη και σήμερα.
..........................................................................................................................................
21 Κινηματογράφος ΧΑΪΛΑΪΦ (χειμερινός). Υπάρχει ακόμη στην οδό Καραΐσκου στην πλατεία Κοραή. Μέχρι πριν από λίγο καιρό λειτουργούσε. Σήμερα άλλαξε χρήση και όνομα.
Πειραιώς ενθύμια
θεάματα
..............................................................................................................................................
22
Θέατρο ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ (στην 34ου Συντάγματος Πεζικού). Πρόγραμμα παράστασης της θεατρικής περιόδου 1975-1976. Δεν υπάρχει σήμερα.
Πειραιώς ενθύμια
ο
..........................................................................................................................................
Πειραιάς
κατά τον
Β' Παγκόσμιο
Η πόλη μας είχε την ατυχία να καταληφθεί, όπως όλη η Ελλάδα, από τους Γερμανούς. Ο Πειραιάς είχε γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Όμως, στο μέγαρο του Βάττη στεγαζόταν η Ιταλική Ναυτική Διοίκηση, και τούτο διότι τα μόνα πολεμικά πλοία του Άξονα που υπήρχαν στη Μεσόγειο ήταν τα ιταλικά. Η Ακτή Μιαούλη, από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι την Τρούμπα, ήταν μώλος προσόρμισης ιταλικών αντιτορπιλικών. Το γερμανικό φρουραρχείο (κομμαντατούρα) στεγαζόταν στη γωνία Καραΐσκου 115 και Βασιλέως Γεωργίου Α΄'. Ι.=Β.
Πόλεμο
«Ευχαριστώ Αδόλφε! Νομίζω ότι θα τα βγάλω πέρα μαζί του τώρα.» Από την εφημερίδα Manchester Daily Dispatch.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
1
Η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για την Ελλάδα στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
3 Η λογοκρισία στον Πειραιά:
Επιστολή που έφυγε από το Ν. Φάληρο, λογοκρίθηκε στον Πειραιά και έφθασε σε στρατιώτη στη Χαλκιδική. 2 28η Οκτωβρίου 1940: Ο πόλεμος αρχίζει
και αρχίζουν οι επιτάξεις των πλωτών μέσων.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
4 Ιταλική Ναυτική Διοίκηση:
5 Διοίκηση 38ου Στολίσκου:
Διαβιβαστικό έγγραφο με το οποίο στέλνονται δείγματα για την κατασκευή δύο σφραγίδων της Ιταλικής Ναυτικής Διοίκησης (Μέγαρο Βάττη).
Σε συνέχεια του προηγούμενου, τα δείγματα των δύο σφραγίδων, προς κατασκευή, η μία ευθύγραμμη και η άλλη διπλόκυκλη.
..........................................................................................................................................
6 1941: Επιστολικό δελτάριο Ιταλού του ιταλικού ναυτικού, από τον Πειραιά στη Νάπολη. Λογοκρίθηκε με ορθογώνια σφραγίδα. Φέρει ακόμη και κυκλική υπηρεσιακή σφραγίδα της Ιταλικής Ναυτικής Διοίκησης Πειραιώς.
Πειραιώς ενθύμια
7 18 Ιουνίου 1943:
Πληρωμή αποζημίωσης για επίταξη οικίας στη διασταύρωση Παπαστράτου και Αρτεμησίου.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
8 Θεατρική παράσταση που οργανώθηκε στις 20 Φεβρουαρίου
1944 υπέρ των βομβοπλήκτων του Πειραιά. Η παράσταση αυτή έγινε μετά το βομβαρδισμό του Πειραιά στις 11 Ιανουαρίου 1944 από τους Αμερικανούς και τους Άγγλους! Μεταξύ άλλων παρουσιάστηκε και η κωμωδία «Το πιάνο» του Βασίλη Ρώτα (για κούκλες).
9 11 Απριλίου1944: Έγγραφο Επιτροπής Περίθαλψης Βομβοπλήκτων Πειραιώς.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
10
Δύο όψεις γερμανικής προκήρυξης που ρίχτηκε στον Πειραιά από αεροπλάνο μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία (Ιούνιος 1944). Ίσως το μοναδικό αντίτυπο που σώθηκε.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
11 29 Οκτωβρίου 1944: Λίγες ημέρες μετά την Απελευθέρωση (12 Οκτωβρίου1944). Επίταξη καταδυτικής λέμβου. Ασφαλώς για τον καθαρισμό του λιμανιού από συντρίμμια των καταστροφών που έκαναν σ’ αυτό φεύγοντας οι Γερμανοί τη νύχτα 11-12 Οκτωβρίου 1944.
12 14 Ιανουαρίου 1945: Ναυτική Διοίκηση Πειραιώς.
Τέσσερις μήνες μετά την Απελευθέρωση: λύση επίταξης πλωτού μέσου.
..........................................................................................................................................
13 Μετά την Απελευθέρωση, αυτοί που πούλησαν επί Κατοχής έναντι ασήμαντου τιμήματος τα ακίνητά τους, τα πήραν πίσω από τους αγοραστές με ειδικό νόμο, καταβάλλοντας ένα πολύ μικρό τίμημα!
Πειραιώς ενθύμια
14 28 Ιουνίου 1945: Μεταπολεμική βεβαίωση του Β΄ Αστυνομικού
Τμήματος Πειραιώς για το κατάστημα της οδού Τσαμαδού 29Β που καταστράφηκε ολικά κατά το βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου 1944.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
Βασιλικό Ναυτικό, Βάση Λιμενικού Τουρκολίμανο Πειραιάς, 30 Νοεμβρίου 1945 Προς τον Πρόεδρο του Αθλητικού Συλλόγου «Ολυμπιακός» Πειραιώς Κύριε, Δυσκολευόμαστε πολύ να πραγματοποιήσουμε τους προγραμματισμένους αγώνες ποδοσφαίρου από έλλειψη γηπέδων στην περιοχή. Θα το εκτιμούσαμε ιδιαίτερα αν τα απογεύματα που δεν χρησιμοποιείτε το γήπεδό σας στο Νέο Φάληρο, το διαθέτατε στον υπεύθυνο ψυχαγωγίας της Βάσης, αξιωματικό B.I. Knight- Lechlen. Ελπίζουμε ότι θα λάβετε υπόψη το παραπάνω αίτημά μας.
Μετά τιμής, (υπογραφή) Αξιωματικός Βασιλικού Ναυτικού εκ μέρους του Υπεύθυνου Ψυχαγωγίας Βάσης
15 30 Νοεμβρίου 1945: Έγγραφο Αγγλικής Ναυτικής Βάσης με έδρα το Τουρκολίμανο προς τον πρόεδρο του Ολυμπιακού.
..........................................................................................................................................
16 18 Αυγούστου1949: Κατάλοιπα… του πολέμου. Άδεια ταξιδιού (ισχύος 4 ημερών) για τον κολυμβητή Χαράλαμπο Μητσάτσο, που θα ταξιδεύσει στην Πάτρα για να λάβει μέρος σε κολυμβητικούς αγώνες.
Πειραιώς ενθύμια
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ................................................................................................................................
17 Οκτώβριος 1944. Βρετανοί στρατιώτες ξεφορτώνουν στο λιμάνι του Πειραιά τρόφιμα που μας μοιράστηκαν με το δελτίο αμέσως μετά. Δεν θα ξεχάσω ποτέ (το έχω ακόμη στα μάτια μου) το πρώτο μεταπολεμικό ψωμί που μοίρασαν οι φούρνοι. Ήταν κατάλευκο, αφράτο και ψηλό, περίπου 15 εκατοστά! Σκέτη πανδαισία… μετά τις στερήσεις και το περίφημο «σκουπόψωμο» της Κατοχής…
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
διαφημίσεις
πειραϊκών
επιχειρήσεων
Η πληθώρα και η ποιότητα αυτών των αντικειμένων αποδεικνύει το σφρίγος του πειραϊκών επιχειρήσεων. Δυστυχώς, φαίνεται ότι αυτή η επιχειρηματική ακμή στον Πειραιά βρίσκεται στο τέλος της…. Ι. Β.
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
1 «MISTAKSON»: Μεταλλική, ίσως διαφημιστική,
ταμπακιέρα της Πειραϊκής Εταιρίας MISTAKSON.
2 «MISTAKSON»: Η οπίσθια όψη αυτής της ταμπακιέρας.
..........................................................................................................................................
3 «ΧΡΩΠΕΙ»: μια ευκαιρία για να πεισθούμε για τη διεθνή εμβέλεια αυτής της εταιρίας που δυστυχώς δεν υπάρχει πια.
Πειραιώς ενθύμια
4 «ΧΡΩΠΕΙ»: Ήταν μια από τις σπουδαιότερες στο είδος της
εταιρία διεθνώς. Στα απομεινάρια της σήμερα πολλοί ερίζουν…
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
5 Ετικέτα συσκευασίας για τις ελιές Καλαμών της φίρμας ΑΦΟΙ Ν. & Σ. ΒΟΓΚΛΗ. Διεύθυνση, οδός Ναυάρχου Μπήττυ 39β. Η Ναυάρχου Μπήττυ είναι η σημερινή Καραολή και Δημητρίου.
..........................................................................................................................................
6 Διαφήμιση των σαπουνιών «Νο 2» της γνωστής εταιρίας
Π. ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ.
Πειραιώς ενθύμια
7 Διαφήμιση της πασίγνωστης, από το 1830 στον Πειραιά, φίρμας παιδικών ρούχων Δ. ΣΚΑΡΜΟΥΤΣΟΥ. Το κατάστημά του βρισκόταν στη Λεωφόρο Γεωργίου Α΄ κάτω από το σημερινό γιαπί του Δημαρχείου.
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
8 Διαφήμιση της εταιρίας ΕΡΜΗΣ για μαγειρικό λίπος των Αδελφών Δ. ΛΟΥΚΑ. Διεύθυνση: οδός Καποδιστρίου 21.
9 Διαφήμιση για μαγειρικό λίπος της εταιρείας
Δ. ΚΟΚΚΩΝΗΣ
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
10 Διαφήμιση τσιγάρων της εταιρίας Γ.Α. ΚΕΡΑΝΗΣ Α.Ε.
11 Διαφημιστικό φυλλάδιο της ακμάζουσας τότε Πειραϊκής
που δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει.
Καπνοβιομηχανίας Γ.Α. ΚΕΡΑΝΗΣ Α.Ε. για τα τσιγάρα «ΔΕΛΦΟΙ» και «αΑ». Η αξία είναι σε φράγκα, άρα προοριζόταν για το εξωτερικό.
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
12 Μακέτα διαφήμισης των τσιγάρων ΟSCAR της καπνοβιομηχανίας
13 Τσιγάρα Γ.Α. ΚΕΡΑΝΗΣ Α.Ε. «Άρωμα».
Γ.Α. ΚΕΡΑΝΗΣ. Είναι κολάζ στο οποίο αναγράφονται χειρόγραφες οδηγίες του δημιουργού της για το τυπογραφείο.
Ένα από τα πλέον δημοφιλή κάποτε.
..........................................................................................................................................
14 Τσιγάρα Γ.Α. ΚΕΡΑΝΗΣ Α.Ε. «Πρώτο».
Πειραιώς ενθύμια
15 Τσιγάρα ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ «Νο 5». Μια φίρμα διάσημη
διεθνώς, που σήμερα δυστυχώς βρίσκεται σε ξένα χέρια!
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
Οι πρώτες αφίσες των σιγαρέττων ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ. Ιδρυτές οι καπνέμποροι αδελφοί Επαμεινώνδας, Ιωάννης, Σωτήριος και Ευάγγελος Παπαστράτος, οι οποίοι ίδρυσαν την ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ Α.Β.Ε.Σ το 1930 και έκτισαν στον Πειραιά τεράστιο εργοστάσιο με σύγχρονες μηχανικές και τεχνικές εγκαταστάσεις, το οποίο εγκαινιάστηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1931.
..........................................................................................................................................
16 ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΛΕΟΝΤΟΣ. Διαφήμιση της επιχείρησης στην οποία
παρουσιάζονται τα βραβεία που έλαβε το 1925 και το 1932 στη Ρώμη και στο Λονδίνο αντίστοιχα. Διεύθυνση: οδός Καποδιστρίου 7.
Πειραιώς ενθύμια
17 ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΛΕΟΝΤΟΣ.
Ασφαλώς πρόκειται για περιτύλιγμα σοκολάτας Υγείας.
διαφημίσεις
..............................................................................................................................................
18 Αποθήκη
αγγλικών Κασμηριών «Ζ. ΚΑΝΕΤΤΗ». Ήταν πολύ σπουδαία επιχείρηση που υπήρχε μέχρι το 1940. Όμως πριν από το 1940, η επιχείρηση έκτισε το κτίριο στη γωνία Ηρώων Πολυτεχνείου και Σωτήρος και στεγάστηκε σ’ αυτό. Σήμερα εκεί βρίσκεται η Τράπεζα Αττικής. Η Λεωφόρος Σωκράτους είναι η σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου.
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
η
γελοιογραφία και ο
Πειραιάς
Σ’ αυτή την ενότητα περιλαμβάνονται σκίτσα Πειραιωτών σκιτσογράφων ή σκίτσα με θέματα που αναφέρονται στον Πειραιά. Ι. Β.
γελοιογραφίες
.........................................................................................................................
1 Παύλος Παυλίδης: Ένας από τους παλαιότερους Πειραιώτες σκιτσογράφους.
..........................................................................................................................................
2 Γελοιογραφία του Πειραιώτη σκιτσογράφου Βασίλη Χριστοδούλου.
Πειραιώς ενθύμια
γελοιογραφίες
.........................................................................................................................
3 23 Μαρτίου 1996. Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Γελοιογραφία του Πειραιώτη σκιτσογράφου
Αντώνη Καλαμάρα. Το αυτόγραφο κείμενό του τα λέει όλα.
..........................................................................................................................................
4
Γελοιογραφία του Πειραιώτη γελοιογράφου Νίκου Μαρουλάκη.
Πειραιώς ενθύμια
γελοιογραφίες
.........................................................................................................................
5 Σκίτσο του Πειραιώτη σκιτσογράφου Άκη Παράσογλου. Δημοσιεύθηκε στην πειραιώτικη εφημερίδα «ΤΥΠΟΣΠΟΡ» τον Απρίλιο του 2008.
.......................................................................................................................................... Πειραιώς ενθύμια
6 Σκίτσο του Πειραιώτη σκιτσογράφου Θεοδόση Βρανά.
γελοιογραφίες
.........................................................................................................................
7 Σκίτσο του Πειραιώτη σκιτσογράφου ΣΑΡΠΗ.
Μάιος του 2008.
8 «Για τα θύματα της Γιουγκοσλαβίας». Ο Πειραιώτης σκιτσογράφος και καραγκιοζοπαίχτης Μανώλης Λαουτάρης έφτιαξε το σκίτσο αυτό με αφορμή την επίθεση του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία.
.......................................................................................................................................... Πειραιώς ενθύμια
9 Μάρτιος 2008. Φωτογραφία της πρόσοψης του Δημαρχιακού Μεγάρου
από την οποία εμπνεύστηκε η Σοφία Μητράκη το σκίτσο που ακολουθεί.
γελοιογραφίες
.........................................................................................................................
10 Μάρτιος 2008. Σκίτσο της Σοφίας Μητράκη «Ο Πειραιάς σας καλωσορίζει με χρώματα και αρώματα».
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
μετοχές
πειραϊκών
επιχειρήσεων
Το πλήθος των μετοχών πειραϊκών επιχειρήσεων που έχω συναντήσει αποδεικνύει την έκταση και το σφρίγος της πειραϊκής οικονομίας στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Τα όσα δειγματοληπτικά παρουσιάζω είναι νομίζω αρκετά για να μας πείσουν για τα όσα πιο πάνω ισχυρίζομαι. Ι. Β.
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
1 Αθηναϊκή Ανώνυμος Ασφαλιστική Εταιρία. Πειραιάς, 14 Δεκεμβρίου 1917.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
Λεπτομέρεια (πίσω μέρος) της μετοχής αριστερά
2 Πειραϊκή Ελαιουργία και
Σαπωνοποιία. Πειραιάς, 25 Οκτωβρίου 1924.
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
3 Ανώνυμος Εταιρία Οινοπνευματοποιίας. Πειραιάς, 15 Απριλίου 1924.
..........................................................................................................................................
4 Ηνωμένη Κιγκαλλερία Πειραιώς. Πειραιάς, 16 Σεπτεμβρίου 1925.
Πειραιώς ενθύμια
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
5 Ανώνυμος Γαιανθρακεμπορική και Εφοπλιστική Εταιρία Ι. Δ. Κορκόδειλος & Υιοί.
Πειραιάς, 20 Ιανουαρίου 1926.
..........................................................................................................................................
6 Ελληνική Εταιρία Θαλασσίων Επιχειρήσεων. Πειραιάς, 2 Απριλίου 1926.
Πειραιώς ενθύμια
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
7 Ανώνυμος Αλευροποιητική Εταιρία «Ευρώτας». Πειραιάς, 2 Ιουλίου 1926.
..........................................................................................................................................
8 Κυλινδρόμυλοι Δ. Καλαμάκη - Ανώνυμος Εταιρία. Πειραιάς, 1 Νοεμβρίου 1927.
Πειραιώς ενθύμια
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
9 Ελληνική Ανώνυμος Ναυτική & Εμπορική Εταιρία «Τρανσπετρόλ». Πειραιάς, 20 Φεβρουαρίου 1933.
..........................................................................................................................................
10 Κυλινδρόμυλοι Ευτυχία. Πειραιάς, 24 Σεπτεμβρίου 1934.
Πειραιώς ενθύμια
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
11 Ανώνυμος Εταιρία Γενικής Σιδηροβιομηχανίας Ροντήρης Στρουμπούλης & Σια. Πειραιάς, 30 Απριλίου 1938.
..........................................................................................................................................
12 Αγροκτήματα. Πειραιάς, 25 Οκτωβρίου 1940.
Πειραιώς ενθύμια
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
13 Ζ.Α.Α.Ε. Χημικά Εργοστάσια. Πειραιάς, 9 Ιανουαρίου 1952.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
14 «ΧΡΩΠΕΙ» Χρωματουργεία Πειραιώς. Ν. Φάληρο, 25 Φεβρουαρίου 1971.
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
15 Δήμος Πειραιώς - Δάνειον Πόλεως Πειραιώς. Κεφάλαιο 35.000.000 δραχμών εις τραπεζικά γραμμάτια. Τίτλος μιας ομολογίας αξίας 500 δραχμών εις τον φέροντα. Πειραιάς, 10 Απριλίου 1933.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
16 Α.Ε. «Χημικών προϊόντων & Λιπασμάτων» Αθηνών. Τη μετοχή την παρουσιάζω παρόλο που η έδρα της βρισκόταν στην Αθήνα. Τούτο διότι τα εργοστά-
σιά της βρίσκονταν στον Πειραιά και συγκεκριμένα στη Δραπετσώνα και ήταν συνδεδεμένα πολύ στενά με την κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης μας.
μετοχές πειραϊκών επιχειρήσεων
......................................................................................................................
Α.Ε. «Χημικών προϊόντων & Λιπασμάτων» Αθηνών. Σχεδιαστικές λεπτομέρειες.
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
ο
φιλοτελισμός και ο Πειραιάς
Μέχρι το 1960, οργανωμένος Φιλοτελισμός στον Πειραιά δεν υπήρχε. Οι πιο "μπασμένοι" σ' αυτόν σύχναζαν σε φιλοτελικά σωματεία των Αθηνών. Όμως το 1960, μια ομάδα Πειραιωτών ίδρυσε την Φ.Ε.Π. (Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Από τότε ο Πειραιάς έγινε πόλος έλξης για φιλοτελιστές του λεκανοπεδίου, ιδιαίτερα μετά τη διοργάνωση από τον εμπνευσμένο πρόεδρο της Φ.Ε.Π., μακαρίτη σήμερα, Γιώργο Μπαλλή, σειράς 6 Φιλοτελικών Εκθέσεων στην πόλη μας, από τις οποίες οι 5 ήταν πανελλήνιες. Ήταν τέτοια η επιτυχία, που για να μπορέσεις να τις επισκεφτείς έπρεπε να στέκεσαι στην ουρά για αρκετή ώρα! Αυτό δεν είναι υπερβολή, είναι κυριολεξία. Σήμερα από τους ιδρυτές της Φ.Ε.Π. είναι εν ζωή ο Γιώργος Βασιλόπουλος και ο Σταμάτης Καλλιβωκάς, που ζεί στον Καναδά.
Ι. Β.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
1 Φιλοτέλεια: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1924, τεύχος 1-2.
2 Φιλοτελική Hχώ: Όργανο της Φ.Ε.Π.
Γραφεία: οδός Υψηλάντου 149, Πειραιάς. Το μακροβιότερο φιλοτελικό περιοδικό της Ελλάδας με ηλικία 87 έτη. Ιδρύθηκε από τον Στέφανο Μακρυμίχαλο στον Πειραιά. Το 1925, ιδρύθηκε η Ε.Φ.Ε. (Ελληνική Φιλοτελική Εταιρία) στην Αθήνα και το 1926 ο Σ. Μακρυμίχαλος το εκχώρησε στην Ε.Φ.Ε. (στην οποία ήδη ήταν μέλος).
(Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Ιανουάριος 1965, τεύχος 2. Δεν εκδίδεται πια. Το τελευταίο τεύχος κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1985 και ήταν διπλό, με αριθμό 184-185.
..........................................................................................................................................
3 Φιλοτελική βιβλιοθήκη Ε.Φ.Ε. (Ελληνική Φιλοτελική Εταιρία). Αριθμός 18 (1969). Αντωνίου Β. Βιρβίλη: «Συμβολή εις την μελέτην της Μικράς Κεφαλής Ερμού». Ο Αντώνης Β. Βιρβίλης είναι γεννημένος και ζει στον Πειραιά. Είναι δικηγόρος. Υπήρξε πρόεδρος της Ε.Φ.Ε., σήμερα είναι πρόεδρος της Ε.Φ.Ο. (Ελληνικής Φιλοτελικής Ομοσπονδίας) και της Επιτροπής της Φιλοτελικής Φιλολογίας της Διεθνούς Φιλοτελικής Ομοσπονδίας (F.I.P.).
Πειραιώς ενθύμια
4 Φιλοτελική βιβλιοθήκη Ε.Φ.Ε. (Ελληνική Φιλοτελική Εταιρία). Αριθμός 29 (1974). Αντωνίου Β. Βιρβίλη: «Κατάλογος – Μελέτη Ειδικών Αναμνηστικών Σφραγίδων της Ελλάδος». Ήταν το έναυσμα για πολλούς φιλοτελιστές να συλλέγουν αυτό το φιλοτελικό είδος (μεταξύ των οποίων και εγώ).
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
5 Φιλοτελική βιβλιοθήκη της Φ.Ε.Π. (Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Αριθμός 1. Ιάκωβου Γ. Βαγιάκη: «Μελέτη και κατάλογος για τις αναμνηστικές σφραγίδες της Ελλάδας (1900 -1978)». Έπαινος Ε.Φ. Ομοσπονδίας.
6 Φιλοτελική βιβλιοθήκη της Φ.Ε.Π. (Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Αριθμός 2 (1982). Ιάκωβου Γ. Βαγιάκη: «Η Ιταλική λογοκρισία κατά την κατοχήν της Ελλάδος (1941-1943)». Βραβείο του έτους 1982 στη μνήμη ΑΤΖΑΡΙΤΗ της Φ. Ε. Αθηνών.
..........................................................................................................................................
7 Bασιλείου Αραπογιάννη (Πειραιώτης, μέλος της Φ.Ε.Π): «Αι ειδικαί σφραγίδες του Ελληνικού Αεροπορικού Ταχυδρομείου περιόδου 1926-1940». Χρονολογία έκδοσης 1982.
Πειραιώς ενθύμια
8 Bασιλείου Αραπογιάννη: «Το Αεροπορικό Ταχυδρομείο της νήσου Σύρου». Χρονολογία έκδοσης 1982.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
9 Φιλοτελική βιβλιοθήκη της Φ.Ε.Π. (Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Αριθμός 3 (1984). Δημήτρη Ι. Γιαννούδη: «Συμβολή στην μελέτη των γραμματοσήμων της Θράκης».
10 Φιλοτελική βιβλιοθήκη της Φ.Ε.Π. (Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς). Αριθμός 4 (1985). Ηλία Χρόνη: «Οδηγός του φιλοτελιστή» (ανάτυπο από την Φιλοτελική Ηχώ). Μετάφραση του βιβλίου των Σοβιετικών Σοκολόφ και Νισελιέβιτς από το επίτιμο μέλος της Φ.Ε.Π., Ηλία Χρόνη.
..........................................................................................................................................
11 Φιλοτελική βιβλιοθήκη της Ε.Φ.Ε. (Ελληνική Φιλοτελική Εταιρία). Ανάτυπο αριθμ. 44 (1986). Ιάκωβου Γ. Βαγιάκη: «Οι Έλληνες κρατούμενοι στα ιταλικά στρατόπεδα αιχμαλώτων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στη "Φιλοτέλεια" το 1985, έλαβε το βραβείο του έτους 1985 στη μνήμη Μακρυμίχαλου και έγινε ανάτυπο το 1986.
Πειραιώς ενθύμια
12 Ιάκωβου Γ. Βαγιάκη: «Το κεντρικό ταχυδρομείο
Πειραιώς και οι μεταστεγάσεις του» (1999). Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Φιλοτέλεια, τεύχος 599.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
13
18-19 Μαΐου 1939: Πρώτος πλούς Πειραιώς - Νέας Υόρκης. Μία από τις πρώτες αναμνηστικές σφραγίδες που έχει σχέση με τον Πειραιά. Το υπερωκεάνιο «Νέα Ελλάς» ξεκίνησε αυτό το ταξίδι στις 19 Μαΐου 1939.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
14 Α΄ Φιλοτελική Έκθεση Πειραιώς 17–26 Απριλίου 1962,
15 Α΄ Πανελλήνια Φιλοτελική Έκθεση. 23–30 Απριλίου 1966.
oργάνωση Φ. Ε. Πειραιώς. Παρουσιάζω το feuillet της έκθεσης. Η έκθεση αυτή στεγάστηκε στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου. Η έκθεση αυτή ήταν η πρώτη που έγινε στην Ελλάδα. Γι’ αυτό η Φιλοτελική Εταιρία Πειραιώς υπήρξε πρωτοπόρος.
Οργάνωση Φ. Ε. Πειραιώς. Η έκθεση στεγάστηκε στον εκθεσιακό χώρο του Ο.Λ.Π. στον Άγιο Νικόλαο. Η έκθεση αυτή ήταν η δεύτερη που έγινε στην Ελλάδα και η πρώτη πανελλήνια. Παραθέτω την αναμνηστική σφραγίδα της 1ης ημέρας της έκθεσης.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
16 ΙΧ Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα αθλητισμού (16-21 Σεπτεμβρίου 1969). Παραθέτω την ειδική αναμνηστική σφραγίδα των αγώνων που έγιναν στο Στάδιο Καραϊσκάκη.
..........................................................................................................................................
17 Β΄ Πανελλήνια Φιλοτελική Έκθεση. 20–29 Σεπτεμβρίου 1969. Οργάνωση Φ. Ε. Πειραιώς. Η έκθεση αυτή ήταν η τρίτη που έγινε στην Ελλάδα και η Β΄ πανελλήνια. Στεγάστηκε στο χώρο εκθέσεων του Ο.Λ.Π. Παραθέτω την ειδική αναμνηστική σφραγίδα των εγκαινίων της έκθεσης.
Πειραιώς ενθύμια
18 Γ΄ Πανελλήνια Έκθεση Γραμματοσήμων. 13 – 21 Νοεμβρίου 1976. Οργάνωση Φ. Ε. Πειραιώς. Παρουσιάζω διαφημιστικό φυλλάδιο της έκθεσης. Φέρει την ειδική αναμνηστική σφραγίδα της τελευταίας ημέρας της έκθεσης, καθώς και τη σφραγίδα της οργανωτικής επιτροπής.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
19 Φιλοτελική Έκθεση Πειραιώς (ήταν η 4η Πανελλήνια Φιλοτελική Έκθεση). 14–21 Νοεμβρίου 1980. Αφιερωμένη στα 20 χρόνια από την ίδρυση της Φ.Ε.Π. Οργανώθηκε από την Φ. Ε. Πειραιώς με την ενεργό συμπαράσταση του Ο.Λ.Π., του οποίου πρόεδρος ήταν τότε o Παντελής Καλογιάννης μέλος της Φ.Ε.Π. πρώην βουλευτής και δικηγόρος. Παραθέτω την ειδική αναμνηστική σφραγίδα της 16ης Νοεμβρίου της έκθεσης. Η έκθεση αυτή είχε τεράστια επιτυχία. Τη δεύτερη σε επιτυχία από όλες τις φιλοτελικές εκθέσεις μέχρι σήμερα.
20 Πανελλήνια Έκθεση Γραμματοσήμων – Πειραιάς 1985.
(Αφιερωμένη στο Διεθνές Έτος Νεότητας). Οργάνωση Φ. Ε. Πειραιώς. Ήταν η 5η Πανελλήνια Έκθεση Γραμματοσήμων. Στεγάστηκε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Παρουσιάζω το feuillet της έκθεσης. Ήταν η πιο επιτυχημένη όλων των εποχών από άποψη συμμετοχών, εύρους εκθεμάτων και αριθμού επισκεπτών (η αστυνομία τηρούσε την τάξη!).
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
21 30ό Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Επιτραπέζιας
Αντισφαίρισης Νέων (πινγκ-πονγκ) 21 Ιουλίου 1987. Έλαβε χώρα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Παραθέτω την ειδική αναμνηστική σφραγίδα της έκθεσης, καθώς και το Χρονολογικό Σήμαντρον του σταδίου αυτού που δημιουργήθηκε χάρη στην επιμονή μου και την ευμενή συμπαράσταση του τότε στελέχους των ΕΛ.ΤΑ. Πειραιώς, Κ. Παρούση. Γι’ αυτό το λόγο παραθέτω άλλωστε το φάκελο.
22 24 Αυγούστου 2006.
Εταιρικό γραμματόσημο της Ελληνογαλλικής Σχολής «Jeanne d’ Arc», ακυρωμένο με την ειδική αναμνηστική σφραγίδα για τα 150 χρόνια από το θάνατο της Αγίας Αιμιλίας, ιδρύτριας του τάγματος του «Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως» στο οποίο ανήκει η Σχολή.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
23 8 Ιανουαρίου 2007. Εταιρικό γραμματόσημο με τον θυρεό του Ραλλείου Γυμνασίου Θηλέων Πειραιά στο οποίο διετέλεσα
Γυμνασιάρχης, ακυρωμένο με την ειδική αναμνηστική σφραγίδα για τα 150 χρόνια από την ίδρυσή του.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
24 6η Φιλοτελική Έκθεση
«Πειραιάς 2007», αφιερωμένη στη μαθητιώσα νεολαία. 20 Φεβρουαρίου – 2 Μαρτίου 2007. Κατάλογος της έκθεσης. Η Φιλοτελική Εταιρεία Πειραιά ήταν συνδιοργανώτρια με την Πανελλήνια Ένωση Φιλοτελιστών Υπαλλήλων ΕΛ.ΤΑ. και την Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά «Saint-Paul» στις αίθουσες της οποίας έλαβε χώρα η έκθεση.
φιλοτελισμός
...............................................................................................................................................
25 6η Φιλοτελική Έκθεση «Πειραιάς 2007», αφιερωμένη στη μαθητιώσα νεολαία. 20 Φεβρουαρίου – 2 Μαρτίου 2007. Φάκελος που φέρει την
εικόνα του διάσημου πια ρολογιού του Πειραιά. Τα εταιρικά γραμματόσημα είναι ακυρωμένα με την ειδική αναμνηστική σφραγίδα της έκθεσης.
εκδήλωση της
Πειραιώς ενθύμια
..........................................................................................................................................
Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Saint-Paul” για την παρουσίαση του αφιερώματος 5α
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
Αν
υπάρχει κάτι με το οποίο η Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά “Saint-Paul” συνδέεται άρρηκτα μέσα στο χρόνο σε σχέση πρωτογενή και ισχυρή, σχέση αλληλεπίδρασης, γόνιμης ανταλλαγής και δημιουργίας, θα έλεγα ότι είναι η πόλη του Πειραιά, στην οποία ιδρύθηκε, μεγάλωσε και έσπειρε καρπούς. Όταν μια πόλη αλλάζει, χάνει κομμάτια της ταυτότητάς της και όσο και αν αυτό είναι μια αναπόδραστη εξέλιξη στον φυσικό ρου της ζωής, η ανάγκη να συνθέσουμε την ολοκληρωμένη εικόνα, η ανάγκη να συλλάβουμε το όλον και να αναγνωρίσουμε τη θέση μας μέσα σε αυτό είναι επίσης επιτακτική. Συλλέκτες όπως ο Ιάκωβος Βαγιάκης αφουγκράζονται ένα άρρητο μήνυμα, που εκφράζει την ανάγκη της ανθρώπινης κοινότητας να διατηρηθούν οι μνήμες, το παρελθόν, οι συλλογικές πορείες που μας προσδιορίζουν. Είναι ευτύχημα λοιπόν για εμάς που έχουμε συνδέσει τη ζωή μας με τον Πειραιά, είτε λόγω καταγωγής, είτε λόγω εγκατάστασης ή εργασιακής απασχόλησης να γινόμαστε κοινωνοί αυτής της κοπιώδους και μοναδικής ιστορικής έρευνας. Κάπως έτσι νομίζω ότι νιώσαμε όσοι παρακολουθήσαμε την εκδήλωση που έγινε τη Δευτέρα, 1η του Νοέμβρη 2011 στη φιλόξενη αίθουσα του Saint-Paul, με αφορμή την έκδοση του 5ου Αφιερώματος με τίτλο “Πειραιώς ενθύμια”. Μετά το σύντομο χαιρετισμό από τον γενικό διευθυντή της Σχολής, κ. Μάρκο Βαρθαλίτη, ακολούθησε η παρουσίαση του τεύχους από το φιλόλογο της Σχολής και επιμελητή της έκδοσης, κ. Κυριάκο Κοττέα. Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, το λόγο πήραν διακεκριμένες προσωπικότητες του Πειραιά. Ο κ. Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου, ο κ. Δημήτρης Μαθιός, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής και Πειραιώς και ο κ. Σωτήρης Κάκιας, οικονομικό στέλεχος ναυτιλιακής εταιρείας και πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων της Σχολής μας. Μέσα από την αναδρομή στο παρελθόν του Πειραιά, τη σύγκριση με το παρόν, αλλά και την αναφορά στα προσωπικά τους βιώματα, οι ομιλητές κατάφεραν όχι μόνο να πληροφορήσουν το ακροατήριο αλλά και να το συγκινήσουν βαθειά. Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την απονομή αναμνηστικών στους συντελεστές της εκδήλωσης, αλλά και με ένα εγκάρδιο κέρασμα κατά το οποίο είχαμε τη δυνατότητα να συνομιλήσουμε με τον συλλέκτη κ. Ιάκωβο Βαγιάκη και με άλλους λάτρεις του Πειραιά! Μαρία Πρελορέντζου, φιλόλογος
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
...και μερικά αποσπάσματα
Ο κ. Αντώνης Ρηγούτσος με τον κ. Ιάκωβο Βαγιάκη κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης
[...] Η αντιπαροχή που κατέστρεψε τη μορφή και το περιβάλλον των περισσότερων πόλεων ήταν αυτή που άλλαξε την πόλη μου, αυτή που με έκανε να νοσταλγήσω το περιβάλλον στο οποίο έμαθα να ζω και να κινούμαι. Έτσι, σιγά-σιγά και χωρίς σχεδόν να το καταλάβω, άρχισα να βάζω στην άκρη ό,τι είχε σχέση με τον Πειραιά μου, τον δικό μου Πειραιά [...] Ιάκωβος Βαγιάκης, Μαθηματικός-Επίτιμος Γυμνασιάρχης, συλλέκτης
[...] Σπάνια το όνομα μιας πόλης συνδέεται τόσο πολύ με την πραγματικότητα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Πειραιά, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Η αρχαία λέξη «Περαιεύς», που σημαίνει αυτός που περνούσε από ένα μέρος στο άλλο, δόθηκε ως όνομα σε αυτήν την πόλη, και αυτή ακριβώς η ιδιότητα ήταν στο παρελθόν, είναι στο παρόν και θα είναι στο μέλλον ο λόγος ύπαρξης της πόλης μας… … Στο εμπόριο μαθαίνουμε από το παρελθόν, αλλά κερδίζουμε από το μέλλον, και στις δύσκολες περιόδους, οι επαρκείς κοινωνίες επιλέγουν τη φυγή προς τα εμπρός και όχι προς τα πίσω. Οι Πειραιώτες κάθε κοινωνικής και εργασιακής ομάδας οφείλουμε στην ιστορία αυτού του τόπου, την οποία μας υπενθύμισε το σημερινό αφιέρωμα, να επιλέξουμε να τραβήξουμε όλοι μπροστά [...] Βασίλης Κορκίδης, απόφοιτος της Σχολής “Saint-Paul”, πρόεδρος Ε.Σ.Ε.Ε.
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
[...] Ιστορικά, ο πρώτος βιομηχανικός άξονας του Πειραιά ξεκινάει από την οδό Πειραιώς με πρώτη βαριά βιομηχανική εγκατάσταση της εποχής εκείνης, την παραγωγή φωταερίου από το γνωστό σε όλους μας Γκάζι. Το φωταέριο αξιοποιεί ο πρώτος πυρήνας εργοστασίων του βιομηχανικού άξονα της οδού Πειραιώς... Η περιοχή Καμινίων και Αγ. Διονυσίου αποτελεί την πρώτη βιομηχανική ζώνη του Πειραιά: εκεί ανθούν η κλωστοϋφαντουργία, η μεταξουργία, η σαπωνοποιία, η οινοπνευματοποιία, η σιδηρουργία, και η αμαξοποιία. Βαφεία, ακόμα και μανεστροποιεία της εποχής, ήταν διασπαρμένα στην πρώτη βιομηχανική ζώνη της χώρας που δεν ήταν άλλη από τη γνωστή τότε Βιομηχανική Ζώνη του Πειραιά... ... Ερχόμαστε τώρα στην ανεπτυγμένη βιομηχανική εποχή, χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η χημική βιομηχανία, για να συναντήσουμε στον Πειραιά τις ιστορικές βιομηχανίες ΧΡΩΠΕΙ, ΕΛΑΪΣ, ΕΛΜΑ, ΗΒΗ, τις βιομηχανίες μετάλλου ΒΙΟΣΩΛ, ΧΑΛΚΟΡ και άλλες. Και φθάνουμε λίγο πριν από τον πόλεμο για να συναντήσουμε 500 περίπου μεγάλα εργοστάσια και 3.500 βιοτεχνίες και εργαστήρια [...] Δημήτρης Μαθιός, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής-Πειραιά [...] Ο Πειραιάς ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένος με την Εμπορική Ναυτιλία… και είχε όλα τα φόντα να γίνει το κέντρο της παγκόσμιας ναυτιλίας, αλλά δυστυχώς έχασε το τρένο. Δεν θα αναφερθώ στα οικονομικά οφέλη που χάσαμε. Απλά θα πω ότι θα μπορούσε από μόνη της η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία να επιλύσει πολλά από τα σημερινά προβλήματα της δύσμοιρης ελληνικής οικονομίας και της συνεχώς αυξανόμενης ανεργίας... ...Ο Πειραιάς που γνωρίσαμε, που ζήσαμε, που αγαπήσαμε, που τραγουδήσαμε δεν υπάρχει πια. Βάλαμε τα χέρια μας και βγάλαμε τα μάτια μας, πληρώνοντας τώρα και το ανάλογο τίμημα... ...Ο Πειραιάς έχει μεταλλαχθεί, ο πληθυσμός του έχει αλλάξει ταυτότητα και, δυστυχώς, όλες οι καλές γειτονιές έχουν υποβαθμιστεί και έχουν αφεθεί στη μοίρα τους ... Η πόλη μας δεν εξαϋλώθηκε ούτε εξαφανίστηκε διά μαγείας. Απλά μετακόμισε στην Κηφισιά, στην Εκάλη, στη Γλυφάδα, στη Βούλα [...] Σωτήρης Κάκιας, οικονομικό στέλεχος Ναυτιλιακής Εταιρείας
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
επιστολές που λάβαμε...
...για το τεύχος 4: “Ιστορικοί
Αθλητικοί Σύλλογοι Πειραιά”
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Αγαπητέ κύριε Ρηγούτσο, Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα το τέταρτο τεύχος του ετήσιου επιστημονικού περιοδικού «Αφιέρωμα», στις σελίδες του οποίου αναδεικνύονται οι Ιστορικοί Αθλητικοί Σύλλογοι του Πειραιά. Σας συγχαίρω για την εξαιρετική πρωτοβουλία και σας εύχομαι από καρδιάς καλή δύναμη στο έργο σας. Με εγκάρδιους χαιρετισμούς Εύη Χριστοφιλοπούλου Υφυπουργός Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ Παρακαλούμε όπως δεχθείτε τις θερμές μας ευχαριστίες για την αποστολή του 4ου τεύχους του ετήσιου επιστημονικού περιοδικού «Αφιέρωμα» με θέμα «Ιστορικοί Αθλητικοί Σύλλογοι Πειραιά», καθώς και τα ειλικρινή μας συγχαρητήρια για την εξαιρετική αυτή έκδοση που προβάλλει την πορεία του αθλητισμού στον Πειραιά. Σας ευχόμαστε από καρδιάς να συνεχίσετε την εξαίρετη δημιουργική σας προσπάθεια. Η Προϊσταμένη Αρχοντία Β. Παπαδοπούλου Φιλόλογος-Ιστορικός
επιστολές
...............................................................................................................................................
Αγαπητέ κύριε Ρηγούτσο, Κρατώ στα χέρια μου την καλύτερη απόδειξη του ενστερνισμού της αρχής του «ευ αγωνίζεσθαι» από τους καθηγητές και τους μαθητές των εκπαιδευτηρίων της Σχολής σας. Σας αξίζουν θερμά συγχαρητήρια, όπως αξίζουν και στη συντακτική ομάδα και σε όλους τους επιμελητές της έκδοσης, που έρχεται με το τεύχος αυτό να συνεχίσει την παράδοση των αφιερωμάτων σας στην ιστορία του Πειραιά, της πόλης μας και των ανθρώπων της. Εύγε, που κατορθώσατε να μας θυμίσετε πρόσωπα και επιτυχίες και πεπραγμένα όχι μόνον του Ολυμπιακού και του Εθνικού αλλά και όλων των μικρότερων, εξ ίσου σημαντικών με τους μεγάλους, πειραϊκών αθλητικών ομίλων και σωματείων, με τις σημαίες των οποίων αγωνίσθηκαν γενιές ολόκληρες νέων συμπολιτών μας. Σ’ εκείνους που προσέφεραν άθληση και ιδανικά και καταξίωση στην πειραϊκή νεολαία αξίζει η διαρκής μνήμη-χρέος όλων μας. Η μίμηση είναι, όμως, η ευθύνη των νεότερων. Αυτήν προβάλλει ως ευθύνη του παρόντος το Αφιέρωμά σας και γι’ αυτό του εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμαδικαίωση των κόπων σας. Με ιδιαίτερη εκτίμηση, Γιώργος Καλός ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Κύριε Διευθυντά, Ευχαριστούμε πολύ για την αποστολή του βιβλίου «Αφιέρωμα 12/09» τεύχος 4 που αναφέρεται στους ιστορικούς-αθλητικούς συλλόγους του Πειραιώς. Ιδιαιτέρως ευχαριστούμε για την τετρασέλιδη αναφορά στον Όμιλό μας. Με την ευκαιρία, σας παρακαλούμε να συμπεριλάβετε στο πρόγραμμα ενημερωτικών επισκέψεων της Σχολής σας και τον Όμιλό μας. Ο Πρόεδρος, Αλέξανδρος Παπαδόγγονας Ο Γενικός Γραμματέας, Γεώργιος Χαραμής
..........................................................................................................................................
ΙΔΡΥΜΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Αγαπητέ κ. Ρηγούτσο, Οι συνεργάτες μου και εγώ σας ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά του τέταρτου τεύχους του σχολικού περιοδικού «Αφιέρωμα» με τίτλο: «Ιστορικοί Αθλητικοί Σύλλογοι Πειραιά». Πρόκειται για υλικό απαραίτητο για κάθε βιβλιοθήκη και χρήσιμο για τους ερευνητές και μελετητές της ιστορίας του Πειραιά. Συγχαρητήρια σε εσάς, στους καθηγητές και μαθητές του σχολείου σας για την εξαίρετη πρωτοβουλία. Αυτή σας η ενέργεια ενισχύει την προσπάθειά μας. Κύριε Διευθυντά, θα σας προτείναμε να εκδώσετε ένα συλλογικό τόμο για τον Πειραιά, γιατί το αρχειακό υλικό που κατά περιόδους μας έχετε παρουσιάσει είναι άκρως ενδιαφέρον βιβλιογραφικά. Σας ευχαριστούμε θερμά για την άψογη συνεργασία και σας ευχόμαστε καλή συνέχεια στο έργο σας. Με εκτίμηση, Η Πρόεδρος της Βιβλιοθήκης «Καίτη Λασκαρίδου» Μαριλένα Λασκαρίδου Ευχαριστώ καταρχάς τη Διεύθυνση και τους σεβαστούς καθηγητές για την τιμή που πάντα μου κάνουν να λαμβάνω όλα τα υπέροχα φυλλάδια, αφιερώματα, που η Σχολή εκδίδει. Υπέροχη δουλειά, και πάντα ό,τι το καλύτερο στον Πειραιά ξεκινά από τη Σχολή μας. Θα χαρώ να δωρίσω όλο το αρχείο μου με φωτογραφίες της εποχής 1961-1967 στη Σχολή, το οποίο έχω στο σπίτι μου στην Καστέλα, καθώς και εδώ στις ΗΠΑ. Τις καλύτερες ευχές μου προς όλους του υπεύθυνους που εργάζονται σκληρά για τη Σχολή, τις οικογένειες και το μέλλον της πατρίδας μας, τους μαθητές της Σχολής. Αναστάσιος Ε. Βασιλάς, Απόφοιτος 1967 (ΗΠΑ)
Πειραιώς ενθύμια
επιστολές
..........................................................................................................................................
επιστολές που λάβαμε...
...για το τεύχος 5α: “Πειραιώς Ενθύμια” Όντας έποικος επί δεκαέξι χρόνια, αλλά πιστός στον Πειραιά ώστε να νοιώθω κάπως κομμάτι του, διατηρώ την προπολεμική και μεταπολεμική όψη της πόλης στην οποία η τελευταία βολή δόθηκε στην δεκαετία του ’60 προς ’70 κατεδαφίζοντας το ωραιότατο κτίριο του ρολογιού του Βρυώνη. Και τώρα δεν μετριούνται παρά στα δάχτυλα τα λίγα εναπομείναντα. Ο κ. Βαγιάκης, τον οποίον θα ονόμαζα ευεργέτη με αποστολή τη διάσωση των ενθυμημάτων, συντηρεί αυτήν και μια ακόμη όψη του Πειραιά μέσα από τα διάφορα έγγραφα, έντυπα και διακοσμητικά γνωρίσματα στα επιστολόχαρτα των επιχειρήσεων που έχουν έδρα την πόλη, κυρίως από τα τέλη του προπερασμένου και αρχές του περασμένου αιώνος, αληθινά κομψοτεχνήματα. Πιστεύω πως μία τέτοια προσφορά είναι μεγάλη γιατί δίνει την καρδιά του Πειραιά, μιας πόλης βιομηχανικής και εμπορικής όπου κυριαρχούσαν περίφημες ποτοποιίες, πάνω από όλες του Μπαρμπαρέσου και Μεταξά. Έχει σημασία και αξία όχι μόνο τοπική αλλά εθνική. Η συλλεκτική μανία του τον ωθεί εις τον εμπλουτισμό, πέραν των θαυμάσιων χαρακτικών με εικόνες του Πειραιά ακόμα και δελτίων εισπράξεως, όπως των δημοτικών φόρων γέφυρας Φαλήρου, οι οποίοι καταργήθηκαν κάπου στο ’50 (ο υποφαινόμενος υπήρξε θύμα τους κατά μεταφορά έργων του). Η ιδιόμορφη ωραία αυτή έκδοση, όπως και οι προηγούμενες οφείλεται στον συλλέκτη [Ιάκωβο Βαγιάκη], στον Γενικό Διευθυντή Μάρκο Βαρθαλίτη που εκπροσωπεί την Σχολή «Saint-Paul» την οποία δεν μπορώ να αποσυνδέσω από την φυσιογνωμία του παλαιού κτιρίου της Χαριλάου Τρικούπη και από τις ευγενικές αξιοσέβαστες φυσιογνωμίες των φρέρηδων –τότε που η soutane προσέδιδε στο υψηλό ήθος– και στη γενναιοδωρία του εκπαιδευτικού ιδρύματος αυτού. Ο κ. Βαγιάκης θα μας συντηρεί στη μνήμη, μέσα από τη συλλογή του, τον Πειραιά. Παναγιώτης Τέτσης Ζωγράφος, χαράκτης - ακαδημαϊκός Ομότιμος καθηγητής, πρώην πρύτανης της Α.Σ.Κ.Τ.
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
Αγαπητέ κύριε Βαρθαλίτη, Σας ευχαριστώ θερμά για το Αφιέρωμα «Πειραιώς ενθύμια» που είχατε την ευγενική καλοσύνη να μου στείλετε και συγχαρητήρια στον κ. Ιάκωβο Βαγιάκη για τη συλλογή του. Με πολλούς χαιρετισμούς Θύμιος Ηλ. Μητρόπουλος, Γενικός Γραμματέας της IMO, International Maritime Organization Απόφοιτος της Σχολής (1957) Αγαπητέ κ. Βαρθαλίτη, Οι συνεργάτες μου και εγώ σας ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά του πέμπτου τεύχους του σχολικού περιοδικού «Αφιέρωμα» με τίτλο: «Πειραιώς Ενθύμια». Πρόκειται για υλικό απαραίτητο για κάθε βιβλιοθήκη και χρήσιμο για τους ερευνητές και μελετητές της ιστορίας του Πειραιά, του οποίου η βιβλιογραφία δεν είναι ιδιαίτερα πλούσια. Συγχαρητήρια σε εσάς, τους καθηγητές και μαθητές του σχολείου σας για την εξαίρετη πρωτοβουλία, καθώς και στον συλλέκτη κ. Ιάκωβο Βαγιάκη, ο οποίος φρόντισε με αγάπη και μεράκι να διασώσει τον «Παλαιό Πειραιά» έτσι ώστε να μην λησμονήσουν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι. Σας ευχαριστούμε θερμά για τη συνεχή προσφορά και στήριξή σας στην προσπάθειά μας. Σας ευχόμαστε καλή συνέχεια στο έργο σας. Με εκτίμηση Η πρόεδρος της Βιβλιοθήκης «Καίτης Λασκαρίδου», Μαριλένα Λασκαρίδου M. Markos Varthalitis Cher ami, Je viens de recevoir L’AFIEROMA no 5/2010 et je tiens à vous adresser –ainsi qu’à toutes les personnes concernées– mes plus vives félicitations. Quel excellent et émouvant travail ! Cordialement Georges Stassinakis Πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων “Νίκος Καζαντζάκης” Απόφοιτος της Σχολής (1959)
επιστολές
...............................................................................................................................................
Θερμά συγχαρητήρια για την ωραία και επιτυχή προσπάθεια. Ευχαριστώ πάντα. Με εκτίμηση Γιαννοπούλου Ευαγγελία Νομαρχιακή Σύμβουλος Πειραιά Πρόεδρος Οργανισμού Ανάπτυξης & Περιβαλλοντικής Προστασίας Νομαρχίας Πειραιά Αγαπητέ κ. Βαρθαλίτη, Με καθυστέρηση θέλω να ευχαριστήσω αλλά και να συγχαρώ για το εξαίρετο αφιέρωμα (τεύχος 5) «Πειραιώς Ενθύμια» από τη συλλογή του κ. Ιάκωβου Βαγιάκη. Σπάνια προσφορά… Το έχω κρατήσει για το αρχείο μου. Στην επόμενη έκδοσή σας, μπορούμε να επικοινωνήσουμε πιο νωρίς ώστε να κάνουμε ένα άρθρο στην εφημερίδα. Θα ήθελα παρακαλώ να μεταφέρετε τα συγχαρητήριά μου στους κύριους Κυριάκο Κοττέα και Αντώνη Ρηγούτσο. Με εκτίμηση Νίκος Βατόπουλος, Δημοσιογράφος εφημ. "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" Ίσως όταν ο Ηράκλειτος έγραφε: «εἷς ἐμοὶ μύριοι ἐὰν ἄριστος ᾗ» να είχε υπόψη του τον «έναν». Το πόνημά σας είναι έργο τέχνης. Συγχαρητήρια Νικόλαος Παντάρης Αγαπητοί Frères, κ. διευθυντή, κ. καθηγητές & καθηγήτριες, Με μεγάλη χαρά και ταυτόχρονα συγκίνηση μόλις έλαβα το τεύχος που είναι αφιερωμένο στον Πειραιά με τις υπέροχες σελίδες από τη συλλογή του κ. Βαγιάκη. Σας ευχαριστώ και εύχομαι ο Μεγαλοδύναμος Θεός να σας έχει όλους πάντα καλά. Αναστάσιος Ευγενίου Βασιλάς Απόφοιτος της Σχολής (1967), κάτοικος ΗΠΑ
..........................................................................................................................................
Πειραιώς ενθύμια
Εκατόν είκοσι σελίδες γεμάτες αναμνήσεις από τον παλαιό Πειραιά μάς προσφέρει ο φίλος και συμπολίτης μας καθηγητής και παθιασμένος συλλέκτης Ιάκωβος Βαγιάκης με μια νέα επιμελημένη έκδοση, από τη σειρά "Αφιερώματα" του Saint-Paul, που την τιτλοφορεί «Πειραιώς Ενθύμια». Από την πλούσια συλλογή που διαθέτει, επέλεξε χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά στοιχεία από τις διάφορες δραστηριότητες και πτυχές της πειραιώτικης ζωής και μ’ αυτά ύφανε τον καμβά των αναμνήσεων. Το συλλεκτικό υλικό ταξινομημένο κατά ενότητες οδηγούν τον αναγνώστη (έστω και τον απλό φυλλομετρητή) στον ανθόκηπο της ιστορικής μνήμης. Σπάνιες γκραβούρες, πολύχρωμες ετικέτες, φωτογραφίες προσώπων ή οικογενειών, γραφικά, αποδείξεις και τιμολόγια, αναφορές σε επιχειρήσεις και επαγγέλματα που έκλεισαν πια τον κύκλο της ζωής τους, συνθέτουν ένα συγκινησιακό πανόραμα από τον τόπο, τον Πειραιά, που τόσο πολύ αγαπούμε και του μένουμε πιστοί. Με επαινετή προσπάθεια ενός ρέκτη στο είδος του, που πλούτισε, σ’ αυτόν τον ειδικό τομέα, τη βιβλιογραφία του Πειραιά. Σ’ ευχαριστώ, φίλε Βαγιάκη, που μου πρόσφερες αυτή τη χαρά! Δεν παραλείπω να συγχαρώ και την Ελληνογαλλική Σχολή «Saint-Paul» που ανέλαβε να στηρίξει παντοιοτρόπως την έκδοση αυτή. Ιατρός, Μανώλης Αρ. Χριστουλάκης Αγαπητέ φίλε κ. Βαγιάκη, Πήρα στα χέρια μου και συμπλήρωσα τη βιβλιοθήκη μου με ένα ενθύμημα του Πειραιά, το οποίο είναι αισθητικά ιστορικά και καλλιτεχνικά, άριστο. Η γνώση και ο πολιτισμός πρέπει να μοιράζονται σαν το Άγιο Φως. Αυτό κάνατε κι εσείς και σας ευχαριστούμε. Σαν ζωγράφος-θαλασσογράφος, το καράβι και η θάλασσα παρασύρουν τη φαντασία μου και έτσι έχω τη δυνατότητα να ταξιδεύω μέσα από την τέχνη. Το «Πειραιώς Ενθύμια» πέτυχε πολύπλευρα να με καλύψει, να με ενθουσιάσει και να μου προσθέσει γνώση πάνω στον αγαπημένο μου Πειραιά. Το σπάνιο υλικό είναι παρακαταθήκη και το «Πειραιώς Ενθύμια» κρατά τη μνήμη μας ζωντανή. Εύγε κ. Βαγιάκη. Το σπέρμα του συλλεκτισμού καρποφόρησε. Με εκτίμηση και αγάπη, Αντώνης Μιλάνος
εκπαιδευτική συνεργασία Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά “Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ” Γυμνάσιο - Γενικό Λύκειο Collège SAINT-PAUL Χαριλάου Τρικούπη 36 185 36 Πειραιάς τηλ.: 210 451 1954 fax: 210 453 77 21 e-mail: fec@saintpaul.gr www.saintpaul.gr
Εκπαιδευτήρια “ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ - BIRDS” Δημοτικό Σχολείο - Νηπιαγωγείο Δημοτικό: Διστόμου 7-9, 185 32 Πειραιάς τηλ.: 210 411 05 95-6, fax: 210 412 84 64 Προσχολική εκπαίδευση: Νικοδήμου 2 & Μαβίλη, 185 33 Πειραιάς Τηλ.: 210 417 33 41, 210 411 98 56, fax: 210 417 34 97 www.pedagogiki-birds.gr
Πειραιώς ενθύμια
“Δελασάλ”
“ S a in t-Pau l”
..........................................................................................................................................
Αφιέρωμα 5
..............................................................................................................................................
...από το χθες στο σήμερα Τ
ο “Saint-Paul” ανήκει στον Παγκόσμιο Εκπαιδευτικό Οργανισμό “La Salle“, που δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα στη Γαλλία από τον JeanBaptiste de La Salle, πρωτοπόρο για την εποχή του παιδαγωγό. Σήμερα τα σχολεία, που εξακολουθούν να εμπνέονται από τις παιδαγωγικές αρχές του De La Salle -και από το όνομα του οποίου αποκαλούνται λασαλιανά- ανέρχονται περίπου στα 1.000 και αριθμούν 1.300.00 μαθητές και φοιτητές σε 82 χώρες ανά τον κόσμο. Πρόκειται για μονάδες όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, από νηπιαγωγεία μέχρι πανεπιστήμια, τα οποία διευθύνονται από τους συνεχιστές του έργου του Jean-Baptiste de La Salle, αδελφούς (Frères) των Χριστιανικών Σχολείων και τους συνεργάτες τους δασκάλους και καθηγητές, που συνολικά ξεπερνούν τις 80.000.
“Saint-Paul”, Γυμνάσιο-Γενικό Λύκειο Η Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά “Saint-Paul” κλείνει εφέτος 118 χρόνια διαρκούς και ζωντανής παρουσίας στην πόλη του Πειραιά. Πρόκειται για εκπαιδευτικό ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που αποτελείται από μικτό Γυμνάσιο και Γενικό Λύκειο στο οποίο φοιτούν μαθητές από τον Πειραιά, όπως επίσης και από άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου. Το «Saint-Paul» χρησιμοποιεί όλα τα σύγχρονα μέσα για να προσφέρει στους μαθητές και μαθήτριές του ολική αγωγή και εκπαίδευση. Παρά το γεγονός ότι η επιτυχία στις Πανελλαδικές εξετάσεις εκ των αποτελεσμάτων φαίνεται να είναι βασικός στόχος του σχολείου, η Σχολή ενδιαφέρεται πρωτίστως για την αγωγή των μαθητών της, βοηθώντας τους να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους και να τα καλλιεργήσουν, με σκοπό να αποκτήσουν ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες στην πνευματική και πολιτιστική ζωή του πρώτου λιμανιού της πατρίδας μας, το “Saint-Paul” αποτελεί για τον Πειραιά σημείο αναφοράς. Όλα αυτά τα χρόνια, έχουν περάσει από τα θρανία του μορφές των τεχνών, των γραμμάτων και του αθλητισμού, καθώς και σημαντικές προσωπικότητες της πολιτικής και οικονομικής ζωής της πατρίδας μας. Απόφοιτοι της Σχολής κατέχουν υψηλές θέσεις στην κοινωνία και διαπρέπουν τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
“Δελασάλ”, Δημοτικό Από τον Σεπτέμβριο του 2009, το “Saint-Paul” επεκτείνει το σχέδιο δράσης του στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και δημιουργεί στον Άλιμο δημοτικό σχολείο με την επωνυμία “Δελασάλ”. Πρόκειται για μια νέα δυναμική σχολική μονάδα, η οποία λειτουργεί σε ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις που εξασφαλίζουν στους μικρούς μαθητές ένα ευχάριστο και ασφαλές περιβάλλον. Στόχος του νέου δημοτικού, να βοηθήσει τους μικρούς μαθητές να διαπαιδαγωγηθούν σωστά, να μάθουν να κατακτούν τη γνώση, προκειμένου να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια για τη μελλοντική εξέλιξή τους. To “Saint-Paul” και το “Δελασάλ” αντλούν έμπνευση από την πλούσια παράδοσή τους, βιώνουν δημιουργικά το σήμερα και ατενίζουν το μέλλον με αισιοδοξία.
ΟΙΟΝΕΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Δε θεωρώ τα παρατιθέμενα βιβλιογραφία. Θα ήταν εκτός του πνεύματος αυτής της έκδοσης. Είναι απλώς οι πηγές από τις οποίες, μεταξύ άλλων, άντλησα υλικό για τα συνοδευτικά σημειώματα. Τις αναφέρω για λόγους δεοντολογίας αλλά και επειδή τις θεωρώ χρήσιμες και ενδιαφέρουσες για όποιον επιθυμεί κάτι περισσότερο στα σχετικά με το παρόν τεύχος. - Σπ. Μελάς, «Πειραϊκές Αναμνήσεις» στο Πειραιάς 1960, Ζωή και Τέχνη, εκδ. Γ. Δρόσος. - Γιάννης Γιαννιτσιώτης, Η Κοινωνική Ιστορία του Πειραιά, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2006. - Επιχειρησιακό πρόγραμμα του δήμου Πειραιά, συλλογικό έργο της διεπιστημονικής ομάδας Πειραιά, 2007-2010 (“προϊόν συλλογικής εργασίας όλων των δομών του Δήμου”) - Κατερίνα Μπρεντάνου, Φιλόλογος- ιστορικός υποψήφια διδάκτωρ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών «Το Λαϊκό Θέατρο στις Γειτονιές του Πειραιά (18901920), το Θέατρο “Απόλλων” στο Πασαλιμάνι» - Καμπούρογλου Παντολέων, Ιστορία του Πειραιώς, από του 1833-1882 έτους. Γενική κατάστασις κίνησις εμπορίου - ναυτιλία - βιομηχανία. Εν Αθήναις, 1883, εκ του τυπογραφείου "Ο Ασμοδαίος" Γ. Σταυριανού. - Χρήσιμη βρήκα και την ιστοσελίδα του δημοσιογράφου Μιχάλη Κουτουζή www.koutouzis.gr, με πολλές ιστορικές αναφορές και πληροφορίες για τα πολιτιστικά δρώμενα του Πειραιά. - Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου “Ο Ελληνικός Τύπος 1784 ως σήμερα. Ιστορικές και θεωρητικές προσεγγίσεις” Έκδοση του Ιδρύματος Νεοελληνικών Ερευνών και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. 2005 Τα σωζόμενα φύλλα από τις εφημερίδες του Πειραιά μπορεί κανείς να προσεγγίσει στη βιβλιοθήκη της Βουλής. Ευχαριστώ τους φίλους και παλιούς συμμαθητές και συμφοιτητές, μέλη του επιστημονικού προσωπικού της Βουλής, που πολύ με βοήθησαν. Η επιθυμία τους να μην κατονομασθούν δε μειώνει την αξία της συνδρομής τους (αν δεν την πολλαπλασιάζει). Κυριάκος Κοττέας
ευχαριστίες - χορηγίες Ευχαριστούμε από καρδιάς όσους συνέβαλαν στην έκδοση των δύο τευχών του Αφιερώματος 5 “Πειραιώς Ενθύμια” τον κ. Ιάκωβο Βαγιάκη για την προσφορά της πλούσιας και ανέκδοτης συλλογής του, τον κ. Αντώνη Ρηγούτσο, τέως γενικό διευθυντή της Σχολής “Saint-Paul” και νυν γενικό διευθυντή του δημοτικού “Δελασάλ” στον Άλιμο, ο οποίος είχε την ιδέα της δημοσίευσης της συλλογής αυτής, τον φιλόλογο της Σχολής, κ. Κυριάκο Κοττέα ο οποίος, εκτός από την επιλογή των ενοτήτων και τη στενή συνεργασία με τον συλλέκτη, επιμελήθηκε τα εισαγωγικά κείμενα των ενοτήτων, την κ. Χριστίνα Αναγνώστου για την προεργασία της καταγραφής του υλικού της έκδοσης & τον κ. Γιώργο Τζαμτζή που είχε την εικαστική επιμέλεια των τευχών. Θερμές ευχαριστίες απευθύνει επίσης η Σχολή και σε όσους υποστήριξαν με τις χορηγίες τους την έκδοση του Αφιερώματος 5 τον απόφοιτο (1963) κ. Μιχάλη Βουρλίδη και έναν άλλο απόφοιτο ο οποίος, για λόγους προσωπικούς, θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
ΤΟ Β' ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ 5ου ΤΕΥΧΟΥΣ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ: "ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΝΘΥΜΙΑ" ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ & ΣΕ ΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ "ΕΠΟΧΗ". ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΕ 2000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ 2011 ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΚΥ ΚΛΑΔΙΚΗ Α.Ε. ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ «SAINTPAUL» ΚΑΙ ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ.