Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο

Ελληνογαλλική σχολή Πειραιά «Ο Άγιος Παύλος»

«Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» Ένα βίντεοκλίπ με τον Ντοστογιέφσκι. Β’ Λυκείου

Υπεύθυνος καθηγητής: Μαμνιόγλου Θώμας Σχολικό έτος: 2012-2013

ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ 1

Δια την Ημετέραν Σωτηρίαν

ΕΠΩΝΥΜΟ Χαμουρίδης Κυπριώτης Ευσταθίου Κουκουλομάτης Χατζηκυριακάκης

ΟΝΟΜΑ Τάσος Γιάννης Αλέξανδρος Θωμάς Νηρέας

ΟΜΑΔΑ 2

Temnyy Sviet-σκοτεινό φως

ΕΠΩΝΥΜΟ Αρναουτάκη Χαλκιά Γκέγκα Κορομβόκη Κοντογιάννη

ΟΝΟΜΑ Εριέττα Στεφανία Γκρισίλντα Μαριάννα Ολυμπία

ΟΜΑΔΑ 3

Illuminati

ΕΠΩΝΥΜΟ Σαρόγλου Κατσιαμάκας Ζαχαρίου Δρυλεράκη Φωτιάδου

ΟΝΟΜΑ Κυριάκος Αλέξανδρος Βασίλης Αμαλία Ολυμπία

ΟΜΑΔΑ 4

Τα δημιουργικά ασχημόπαπα

ΕΠΩΝΥΜΟ Λεμπέση Κουμάση Μανιουδάκη Τζεφέρη Φραγγεδάκης

ΟΝΟΜΑ Μαργαρίτα Κωνσταντίνα Ελένη Αθηνά Γιώργος

2

Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : 1.Α Τι αφορά η εργασία ....................................................................................... 4 1.Β Προβληματική επιλογής του θέματος ........................................................... 4 1.Γ Σκοπός – Ερευνητικά ερωτήματα .................................................................. 5 1.Δ Πλάνο (περιγραφή, τι περιλαμβάνει η εργασία)............................................ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: 2.Α. Βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου «Ο Ηλιθιος»…………………………………………..….6 2.Β. O Ντοστογιέφσκι και η ηθική……….……………………………………..12 2.Γ. Το πρόβλημα του καλού και του κακού……………………………….......13 2.Δ. Το πρόβλημα της ελευθερίας……………………………………………...17 2.Ε. Θεολογική Αποτίμηση του Ντοστογιέφσκι……………………………….19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: 3.Α. Εισαγωγή…………………………………………………………….……22 3. Β. Διαδρασική Παρουσίαση ……………………………………….…….….22 3. Γ. Η ομορφιά ανά τον κόσμο ………………………………….……………22 3.Δ. Η ομορφιά ανά τις εποχές………………………………….……………...23 3.Ε. Κολλάζ………………………………………………….……….………...25 3.ΣΤ. Art Galler………………………………………………..………………26 3.Ζ. Γνωμικά………………………………………………….………………..26 3.Η. Τριλογία Λουλουδιών ……………………………….…………………..28 3.Θ. Χειρουργικές Επεμβάσεις, Καλλυντικά και Παραδείγματα Αποφυγής…..28 3.Ι. Αποσπάσματα Ταινιών………………………………………………….…28 3.Κ. Φυσικά Φαινόμενα …… …………………………………………………29 3.Λ. Διαδραστική Παρουσίαση ………………………………………………..29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: 4.Α. Ορισμός Ομορφιάς…………………………………………………………………………………………………………….30 3

4.Β.Δημιουργία…………………………………………………………………………………………………..30 4.Γ Η Ομορφιά στα πλαίσια του σχολείο πίνακες……….……………………………………..31 4.Δ. Βιογραφίες Ζωγράφων………………….……………………………………………………………34 4.Ε. Ταινίες ………………………………………….….………………………………………………………….36 4.ΣΤ. Σχολιασμός ταινίας Avatar………..………………………….…………………………………….38 4.Ζ.. Φωτογραφίες ………………………………..…………………….………………………………………39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο: 5.Α. Εισαγωγή …………………………………………………………..…………………………………………47 5.Β. Για ποιους λόγους επιλέξαμε το ερώτημα «Πού βρίσκεται η πραγματική ομορφιά;»…………………………………………………………..……………………………………………….48 5.Γ. Τι μας επηρεάζει και δεν βλέπουμε υποκειμενικά την ομορφιά στις μέρες μας………………………………………………………………………………………………………………………48 5.Δ. Η ομορφιά είναι υποκειμενική ή αντικειμενική;………………………………………….48 5.Ε. Την έχουμε πραγματικά ανάγκη την ομορφια; Αν ναι γιατί;……………….……….49 5.ΣΤ. Γιατι επιλέξαμε την παρουσίαση παραμυθιού;…………….…………………………….50 5.Ζ. Παραμύθι…………………………………………………………………………………….………………………51 5.Η. Η επεξήγηση της ομορφιάς- Πραγματική ομορφιά…………………………………..….51

4

ΚΕΦ. 1ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τι αφορά η εργασία Χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι η έλλειψη ομορφιάς. Με αυτόν τον όρο εννοούμε βέβαια την εξωτερική ομορφιά, η οποία καλώς ή κακώς έχει γίνει προτεραιότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Με τον όρο «ομορφιά» εννοούμε, ή μάλλον θα θέλαμε να εννοήσουμε, ο,τιδήποτε μπορεί να συγκινήσει, να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει τον άνθρωπο, ώστε να δημιουργήσει. Αυτή, λοιπόν, η αίσθηση ή η αντίληψη ή όπως θέλετε να το πείτε, η λεγόμενη «ομορφιά», έχει εξαφανιστεί από τον νου και προπαντώς από την ψυχή του σύγχρονου ανθρώπου. Ως ξεχωριστές προσωπικότητες και ως επί το πλείστον, διαφορετικοί χαρακτήρες, αποφασίσαμε να μπούμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε την χαμένη αυτή «μούσα» , με την ελπίδα ότι θα ανακαλύπταμε ένα φωτεινό σημάδι μέσα στις σκοτεινές εποχές που ζούμε. Όπως είπε και ο Ντοστογιέφσκι, άλλωστε, «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Αυτή είναι και η φράση που αποτέλεσε το θέμα της εργασίας που θα σας παρουσιάσουμε. Προσεγγίσαμε την «ομορφιά» από όλες τις πλευρές, ακόμα και από την οπτική της αντιπαράθεσης και της σύγκρουσης, με σκοπό να δείξουμε και να αποδείξουμε, ότι πλέον ο άνθρωπος βρίσκεται στο έλεος των επιλογών του, όπου η ομορφιά οφείλει να παίξει μείζονα ρόλο.

1.2 Προβληματική επιλογής του θέματος Για τους ανθρώπους η ομορφιά και η καλαισθησία έπαιζαν μείζονα ρόλο από την αρχαιότητα. Αρχισαν να ανακαλύπτουν την ομορφιά παντού γύρω τους, στη φύση , στον εαυτό τους, στους ανθρώπους που τους περιβάλλουν, ακόμη και στην ίδια τους την ψυχή. . Όσο ο άνθρωπος εξελισσόταν, συνειδητοποιούσε ότι η ομορφιά είναι κατί το υποκειμενικό, γεγονός που ωραιοποιεί οτιδήποτε μας περιβάλλει. Τι είναι όμως η ομορφιά και πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο; Αυτό το ερώτημα κληθήκαμε να απαντήσουμε μέσω της εργασίας μας. Στους δύσκολους καιρούς τους οποίους διανύουμε, έχουμε ανάγκη για λύσεις στα προβλήματα που μαστίζουν την κοινωνία μας. Η ομορφιά είναι το μέσο για να φτάσουμε στις λύσεις αυτές, το μέσο για σώσουμε τον κόσμο.

4.1.3 Σκοπός – Ερευνητικά ερωτήματα Σκοπός της εργασίας μας είναι να προσεγγίσουμε τον ορισμό της ομορφιάς και να τον φέρουμε όσο πιο κοντά γίνεται στην καθημερινότητά μας. Προκειμένου να 5

δείξουμε ότι η ομορφιά είναι μία ιδέα διαχρονική, κάναμε μία ιστορική αναδρομή με την οποία αποδείξαμε παράλληλα ότι αν και διαχρονική μεταβάλλεται ανά τους αιώνες, επηρεασμένη από τις εκάστοτε κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες όπως ακριβώς πίστευε κι ο Ντοστογιέφσκι, πηγή έμπνευσης της εργασίας μας.Επιπλέον θέλουμε να αποδείξουμε ότι η ομορφιά μπορεί να υπάρξει παντού ακόμα και στην σύγκρουση και την αντιπαράθεση και να αντιπροσωπεύει είτε το αισιόδοξο, είτε το απαισιόδοξο. Με βάση τα παραπάνω αλλά και με το υπόθεμα της κάθε ομάδας οδηγηθήκαμε σε ορισμένα υποερωτήματα, κάποια από τα οποία είναι τα εξής:       

Τι είναι η ομορφιά; Υποκειμενική ή αντικειμενική έννοια; Ποιο είναι το εύρος της ομορφιάς ανά τον κόσμο; Είναι διαχρονική ιδέα ή όχι; Πού βρίσκεται η ομορφιά στην καθημερινότητα μας; Πώς ο Ντοστογιέφσκι, ένας άνθρωπος του προηγούμενου αιώνα, κατάφερε να αγγίξει τη σύγχρονη πραγματικότητα; Είναι η αντιπαράθεση και η σύγκρουση πηγές ομορφιάς;

1.4 Πλάνο (περιγραφή, τι περιλαμβάνει η εργασία) Η εργασία μας αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Πιο αναλυτικά: Στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται μια αναφορά στη ζωή και το έργο του Ντοστογιέφσκι. Εμπνευστήκαμε από το βιβλίο του « Ο ηλίθιος» και δημιουργήσαμε μία βιβλιοπαρουσίαση, όπου αναλύσαμε τους χαρακτήρες του έργου. Στο δεύτερο κεφάλαιο, ασχοληθήκαμε με τη διαχρονικότητα της ομορφιάς κάνοντας ιστορικές αναδρομές και αναλύοντας αρχαία γνωμικά .Επιπλέον μέσα από μία σειρά τεχνημάτων, διαδραστικών και μη, μιλήσαμε για το τι σημαίνει η ομορφιά για τον καθένα μας και για το πώς μπορεί να επηρεάσει τις πράξεις μας. Στο τρίτο κεφάλαιο, σημειώσαμε τη σχέση μεταξύ ομορφιάς και δημιουργίας, το δεύτερο αποτέλεσμα του πρώτου. Βασιζόμενοι στην παραπάνω σχέση, κάναμε αναφορά στο έργο κάποιων σημαντικών ζωγράφων, Ελλήνων και μη. Υποστηρίξαμε την εργασία μας με φωτογραφικό υλικό από το περιβάλλον μας. Στο τέταρτο κεφάλαιο, μέσα από μια σειρά ερευνητικών- ρητορικών ερωτημάτων προσπαθήσαμε να ανακαλύψουμε που βρίσκεται η πραγματική ομορφιά, αν είναι υποκειμενική ή αντικειμενική και γιατί η ανθρωπότητα, ιδιαίτερα σήμερα, την έχει τόσο πολύ ανάγκη.

6

Δεδομένου ότι το θέμα της εργασίας μας είναι τόσο ιδιαίτερο, αποφασίσαμε να μην ακολουθήσουμε τα καθιερωμένα πρότυπα παρουσίασης ερευνητικής εργασίας, αλλά να δημιουργήσουμε διάφορα τεχνήματα όπως τα παρακάτω:  

 

   

7

Δύο διαδραστικές παρουσιάσεις (prezi), η μία εισαγωγική και η άλλη αναφερόμενη σε Έλληνες ζωγράφους. Αrt Gallery. Πρόκειται για μια διαδραστική έκθεση τέχνης στην οποία όλα τα έργα τέχνης δημιουργήθηκαν επί τόπου από τους επισκέπτες, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να ζωγραφίσουν σε χρωματιστές επιφάνειες ο,τιδήποτε θεωρούν ΟΜΟΡΦΟ.

3D Art Gallery, δηλαδή δημιουρδήσαμε ένα ηλεκτρονικό εκθεσιακό χώρο όπου παρουσιάσαμε εικόνες από την ομορφιά της φύσης. Τριλογία Λουλούδιων, παρουσιάσαμε δηλαδή ένα μπουμπούκι, ένα τριαντάφυλλο και ένα μαραμένο τριαντάφυλλο δείχνοντας την ομορφιά της ζωής και της κάθε εποχής της Αφίσα από το Ντοστογιέφσκι και το θέμα της ομάδας μας Ηλεκτρονικό κολλάζ με φωτογραφίες από την ομορφιά στην καθημερινή ζωή εντός και εκτός σχολείου. Δημιουργήσαμε μία μακέτα όπου απεικονίζονται διάσημοι πίνακες. Δημιουργία Ηλεκτρονικού Παραμυθιού, το οποίο μιλά για τη διαφορά του φαίνεσθαι και του είναι και την κριτική της κοινωνίας απέναντι σε άτομα που θεωρούνται αντικειμενικά άσχημα.

  

Κεφάλαιο 2ο:¨Σύγκρουση, πηγή ομορφιάς¨ ΔΙ.Τ.Η.Σ.(Δια την ημετέρα σωτηρία) Α.Εισαγωγή: Στην εργασία μας κληθήκαμε να διαπραγματευτούμε την ομορφιά μέσα από τη σύγκρουση των κεντρικών χαρακτήρων του βιβλίου ο ηλίθιος είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι..Μέσα από αυτή την εργασία ανακαλύψαμε πως η σύγκρουση είναι η μήτρα όχι μόνο της ομορφιάς αλλά και της αλλαγής.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ‘’Ο Ηλίθιος’’ του Fyodor Dostoevsky

Περίληψη: Κάποιο πρωινό του Νοέμβρη ο πρίγκιπας Λέβ Νικολάγεβιτς Μίσκιν επιστρέφει μετά από πολύχρονη παραμονή στο εξωτερικό στη Ρωσία. Άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Στη διάρκεια του ταξιδιού γνωρίζει τον Παρφιόν Ραγκόζιν, ένα πλάσμα ακαλλιέργητο και παθιασμένο, που ο έρωτας του για την Ναστάσια Φιλίπποβνα θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον Μίσκιν. Στην ζωή του Μίισκιν όμως υπάρχει και η Αγλαΐα Επάντσινα, την οποία ερωτεύεται απελπισμένα ο Μίσκιν, κι εκείνη προσπαθεί μάταια να τον αποσπάσει από τη Ναστάσια Φιλίπποβνα. Έτσι, η τελευταία θα πελαγοδρομήσει ανάμεσα στον Μισκιν και στον Ραγκόζιν μέχρι την τελική λύση του δράματος, που θα οδηγήσει την ίδια στο θάνατο, τον Ραγκόζιν στα κάτεργα της Σιβηρίας και τον Μίσκιν στην πνευματική κατάρρευση. Λίγα λόγια... «Ο Ηλίθιος» (1868-1869) του Ντοστογιέφκι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μυθιστόρημά του. Αρχισε να το σχεδιάζει το καλοκαίρι του 1867 στην Γένοβα, όταν ο ενθουσιασμός για τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Αλεξάνδρου ΙΙ είχαν αρχίσει να φθίνουν και τα αποτελέσματά τους ήταν δυσμενή για τους πολλούς. Η χειραφέτηση των δουλοπάροικων το 1861 και μετέπειτα οι μεταρρυθμίσεις των δικαστικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της Ρωσίας είχαν στόχο ένα σύγχρονο κράτος και μια καπιταλιστική κοινωνία. Ειδικά στην Πετρούπολη, όπου η διαδραματίζεται η ιστορία του Ηλίθιου, τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων ήταν διαπρεπή: οικονομία χρημάτων, που συμβολίζεται από το χρηματιστήριο, πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και βιομηχανικές εγκαταστάσεις! Το νομικό επάγγελμα άρχισε να κερδίζει σε σημασία και κύρος! μια θετικιστική και υλιστική κοσμοθεωρία γινόταν ο κανόνας μεταξύ των

8

μορφωμένων και, ως εκ τούτου, η πρόοδος για τη Ρωσία είχε ένα δρόμο, την υιοθέτηση των δυτικών προτύπων. Ο ριζοσπαστισμός και ο μηδενισμός της νεολαίας της δεκαετίας του εξήντα ήταν άνευ προηγουμένου. Απογοητευμένοι από τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων στρέφονταν σε οργανώσεις με σκοπό την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος με τη βία. Η απόπειρα κατά της ζωής του Τσάρου το 1866 από τον DmitriKarakozov, ένα φοιτητή, ήταν απλώς ένα από τα πολλά φαινόμενα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1860 ο Ντοστογιέφσκι παρατήρησε με έκπληξη την εκτροπή της ανώτερηςτάξης από τις ρωσικές πολιτιστικές παραδόσεις και την χριστιανική πίστη του απλού ρωσικού λαού. Το μυθιστόρημα δημιουργήθηκε με κόπο και καθυστερήσεις κυρίως από προβλήματα μετασχηματισμουμιάς ιδέας σε μυθιστορία. (το λιγότερο 8 διαφορετικά προσχέδια δημιουργήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν). ΤοΔεκέμβριο του 1967 ενώ είχε ολοκληρώσει το πρώτο βιβλίο και ετοιμαζόταν να το στείλει στην εφημερίδα «Ο Ρώσος Αγγελιαφόρος» («TheRussianMessenger»)το έκαψε και ξανά ξεκίνησε από την αρχή, απογοητευμένος από την πρώτη του προσπάθεια. Η βασικη ιδέα του «Ηλίθιου» είναι ένας άνδρας με απεριόριστη υπερηφάνεια και πάθος που με την επίδραση της Αγάπης, επιτυγχάνει ευγενικούς άθλους. Εμπνευσμένος από ένα ποίημα του Πούσκιν τον «Φτωχό Ιππότη»: Ήταν στον κόσμο ένας φτωχός ιππότης απλός και σιωπηλός μ` όψη χλωμή, συννεφιασμένο τ` όνειρο της νιότης κι αλύγιστη η γενναία του ψυχή. ….. Αντί μαντήλι στο λαιμό του γύρω δένει το κομποσκοίνι του ασκητή, κι απ` τη μορφή του τ` ατσαλένιο γείσο δε σήκωσε, κανένας να τον δει. Κείνη η οπτασία μόνη του ηλιαχτίδα, γεμάτος έρωτα πιστό κι αγνό, ……. Δεν είναι στην κυριολεξία ηλίθιος, Αλλά ο τρόπος που τον επικρίνουν και τον προσβάλλουν (καλός Μαλάκας). Παρ’ ότι στην αρχη σχεδιάστηκε να είναι ένας σημαντικός αλλά δευτερεύων χαρακτήρας, σιγά-σιγά έγινε πρωτεύοντας. Από τα προσχέδια φαίνεται ότι προοριζόταν για ένα κοινωνικο-μυθιστόρημα, απεικονίζοντας τις τάξεις των γεωκτημόνων και την προσπάθεια τους να

9

προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα του καπιταλισμού, που μετέτρεπε μία αγροτική - φεουδαρχική κοινωνία σε βιομηχανική, χρηματοοικονομική. Οι εφημερίδες είναι πάντα για τον Ντοστογιέφσκι πηγη έμπνευσης. Του έχει εξάψει την περιέργεια η ιστορίας μιάς 14χρονης, της ΟλγαςΟυμέτσκαγια (OlgaUmetskaia), η αποκρουστική κακοποίηση από τους γονείς της και η 4πλη προσπάθεια να κάψει το πατρικό της! Αυτή θα είναι ο εμπνευστής της ηρωίδας του, της ΝαστάζιαςΦιλίποβνα (NastasiaFilipovna). Από τις εφημερίδες θα προμηθευτεί λεπτομέρειες για τη δολοφονία της από τον Ρογκόζιν (Rogozhin), διάφορα οικονομικά σκάνδαλα της Ρωσίας που αναφέρει ο Λεμπέντεβ (Lebedev), καθώς και διάφορες εξιστορίσεις του πρίγκηπα-Μύσκιν (Myshkin)με αναφορά σ το θρησκευτικό συναίσθημα του Ρώσικου λαού. Όταν ολοκληρώνεται το προσχέδιο για το πρώτο μέρος γράφει στο φίλο του Απόλλων Μάικοβ (ApollonMaikov)(12 Ιανουαρίου1868): «Για πολύ καιρό κλωθογύριζε στο κεφάλι μου μια ιδέα αλλά φοβόμουν να ξεκινήσω ένα μυθιστόρημα μ’αυτήν. Επειδή η ιδέα αυτή είναι πολύ δύσκολη να μετατραπεί σε νουβέλα και ο χρόνος προετοιμασίας μηδαμινός. Όπως και νάχει η ιδέα είναι ελκυστική και την αγαπώ. Η ιδέα είναι η απεικόνισηενός ολοκληρωτικά όμορφου άνδρα(".... toportray a whollybeautifulindividual").Σύμφωνα με την αντιλήψη μου είναιοτι πιο δύσκολο στις μέρες μας. …. Είναι τζόγος, ρουλέτα.» Παρα την ολοκλήρωση του πρώτου μέρους η συνεχειά δυσκόλεψε τον Φίοντορ, και ζήτησε παράταση από τον εκδότη του.Το μυθιστόρημα τελείωσε 17 Ιανουαρίου, του 1869 στην Φλωρεντία.Ο όμορφος ηρωάς του ακολουθεί τη μοίρα του «Φτωχού Ιππότη» του Πούσκιν, επιστρέφει στην Ελβετία καταβεβλημένος(;) από τηνεπιληψία του. Κι ως γύρισε, στον πύργο του κλεισμένος, τυλίχτηκε σε μοναξιά αυστηρή, πάντοτε σιωπηλός, πάντα θλιμμένος, και σαν τρελλόςετέλειωσε τη ζωή. Τον Ιανουάριο του 1869 γράφει στην ανηψιά του Σοφία Ιβάνοβα : «Δεν είμαι ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα! Δεν εκφράζει ούτε το ένα δέκατο της ιδέας μου. Δεν αποκηρύσσω το μυθιστόρημα αγαπώ την ιδέα, παρά του ότι έχασα το στόχο» Παρουσίαση χαρακτήρων Parfyon Rogozhin Ο πρωταγωνιστής Rogozhin είναι γιος ενός πλούσιου εμπόρου που συναντά ο πρίγκιπας στο τρένο, πηγαίνονταςστηνΠετρούπολη. Ο Rogozhin επιστρέφει σπίτι του. Είχε αυτοεξοριστει απο το πατρικο του,επειδή 10

σπατάλησε χρήματα του πατέρα του για να αγοράσει δώρα στη Nastasya. Τώρα που ο πατέρας του πέθανε πρόκειται να διεκδικήσει την κληρονομιά.Ο Rogozhin ανήκει σ’εκείνο το είδος των ανθρώπων που όταν θέλουν κάτι θα το πετύχουν,φτάνοντας ακόμη και στα άκρα. Είναι ένας άνθρωπος που οδηγείται από το πάθος. Η μοίρα του είναι συνδεδεμένη με αυτή του πρίγκιπα και της Nastasya Fillipnova. Ο Rogozhin είναι πλούσιος, έτσι είναι επιεικής με τα πάθη του. Η αγάπη του για τη Nastasya είναι ένα πάθος γεμάτο με αγάπη αλλα και μίσος. Αυτη τον εξουσιάζει. Όταν εκείνη του ζητάει να την αγοράσει, για εκατό χιλιάδες ρούβλια,τοκάνει χωρίς καμία διαμαρτυρία. Όταν η Nastasya τρέχει μακριά από αυτόν, στον Myshkin,τηνακολουθεί και υφίσταται αδιαμαρτύρητατις επικρίσεις της και την ταπείνωση. Εχει κυριαρχηθει από αυτό το πάθος και για να το εκπληρώσει σπαταλά τον πλούτο του, χρόνο και ενέργεια. Στο τέλος όταν ξέρει ότι ποτέ δεν θα γίνει δική του, η Nastasyaτην σκοτώνει. Δεν είναι κακος, οπωςαποκαλύπτεταιαπό τις συνομιλίες του με το Πρίγκηπα, είναι μόνο αυτη η παθιασμένη αγάπη για την Nastasya που τον καταστρέφει. Πρίγκιπας Lev Nikolayevich Myshkin Ο ήρωας και πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος. O Myshkin είναι απόγονος μιας παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας και μακρινός συγγενής της Madame Yepanchin. Είναι ξανθός, γαλανομάτης επιληπτικός, κοντά στα 30. Έρχεται στη Ρωσία μετά από απουσία τεσσάρων χρόνων που πέρασε σ’ ένα σανατόριο στην Ελβετία. Ο Myshkin είναι αθώος, αφελής, καθόλου πρακτικός, συμπονετικός και εξαιρετικά ευγενικός, το οποίο οδηγεί τους περισσότερους χαρακτήρες του μυθιστορήματος να τον θεωρούν ένα "ηλίθιο".

Anastassya Filippovna Barashkov Μια εξαιρετικά όμορφη μοιραία γυναίκα, περίπου 25 χρονών, την οποία πολλοί από τους χαρακτήρες αποκαλούν «τρελή». Η Nastassya Filippovna ήταν υπό την κηδεμονία του Totsky. Αργότερα όμως, την αποπλάνησε και έγινε ερωμένη του όταν ήταν μια νεαρή γυναίκα. Η ίδια κατηγορεί τον εαυτό της για ατιμία και, αν και αγαπάει τον Πρίγκιπα Myshkin, θεωρεί τον εαυτό της ανάξιο για να τον παντρευτεί. Η Nastassya τρέχει στον Rogozhin, ο οποίος αργότερα την μαχαιρώνει.

Ivan Fyodorovitch Yepanchin

11

Ένας πενηνταεξάχρονος στρατηγός. Ο Yepanchin είναι ένα πλούσιο και σεβαστό μέλος της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης. Στην αρχή του μυθιστορήματος ποθεί τη Nastassya Filippovna.

Lebedev Ένας απατεώνας, μέθυσος, ψεύτης και πρόσφατα χήρος πατέρας μιας μεγάλης οικογένειας. Στην αρχή του μυθιστορήματος, ο Lebedev είναι μέρος της συμμορίας του Rogozhin. Αργότερα νοικιάζει αρκετά δωμάτια στο εξοχικό του στο Pavlovsk στον Πρίγκιπα Myshkin.

Παπανούτσου «Αισθητικη» 20σελ

Το ωραίο στη φύση θα το συνδύαζα περισσότερο με το ηδύ του Αριστοτέλη. Προσπαθώντας να αναλύσει και να ξεχωρίσει τις λειτουργίες του νου στις αισθητηριακες παραστάσεις και κρίσεις βρήκε τρείς: 1. το ηδύ 2. το συμφέρον 3. το Καλόν  Το Ηδύ σημαίνει ότι αποτιμάται θετικα κατά την ζωική του αξία. Ζωικη αξία δίνουμαι στα πράγματα που είναι σε θέση να ικανοποιήσουν με κάποιο τρόπο φυσικές ορέξεις μας: ονομάζουμε ωραίο ένα ώριμο και χυμώδη καρπο, ένα ακμαίο και δροσερο σώμα, ένα ρωμαλαίο και ελαστικο ζώο.  Το συμφέρον προυποθέτει πρακτικη αξιολόγηση.  Και το Καλόν την αισθητικη αποτίμηση.

Περιγράφοντας τις δεσποινίδες ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΕΙΣ δεσποινίδες Επάντσιν ήταν γερές κοπέλες, υγιέστατες, ψηλές, με καταπληκτικούς ώμους, με ρωμαλέο στήθος, με γερά, σχεδόν αντρικά χέρια∙ και φυσική συνέπεια της γεροσύνης και της υγείας τους ήταν πως τους άρεσε καμιά φορά να τρώνε γερά, πράγμα που δε σκέφτηκαν μάλιστα να το κρύψουν ποτέ τους. (σελ31) Αναμφισβήτητη καλλονή στην οικογένεια, όπως το ξαναείπαμε και παραπάνω, ήταν η μικρότερη, η Αγλαΐα.(σελ.32) Μιλώντας για την ομορφιά …..της Αγλαίας

12

— ….. Όμως,γιατί δεν είπατε τίποτα για την Αγλαΐα, πρίγκηψ; Η Αγλαΐα περιμένει και γω περιμένω.

— Δεν μπορώ να πω τίποτα τώρα∙ θα σας πω αργότερα.

— Γιατί; Δεν είναι αξιοπρόσεχτη; — Ω, ναι, αξιοπρόσεχτη∙ είσαστε εξαιρετική καλλονή, Αγλαΐα Ιβάνοβνα. Είσαστε τόσο όμορφη πουφοβάται κανείς να σας κοιτάξει.

— Αυτό ήταν όλο; Κι ο χαρακτήρας της;—επέμενε η στρατηγίνα.

— Την ομορφιά είναι δύσκολο να την κρίνει κανείς. Δεν έχω προετοιμαστεί ακόμα. Η ομορφιά είναιαίνιγμα.

— Αυτό σημαίνει πως βάλατε στην Αγλαΐα ένα αίνιγμα,—είπε η Αδελαΐδα.— Άντελύσ' το να σε δω,Αγλαΐα. Κι είναι όμορφη, πρίγκηψ; Δεν είναι όμορφη; — Εξαιρετικά όμορφη!—απάντησε με θέρμη ο πρίγκιπας και κοίταξε συνεπαρμένος την Αγλαΐα∙ —σχεδόν σαν τη ΝαστάσιαΦιλίπποβνα, μόλο που το πρόσωπο είναι εντελώς διαφορετικό!( Σελ.61) — Να λοιπόν, ορίστε κι η πειραματική απόδειξη, θα πει λοιπόν πως δεν είναι δυνατό να ζήσει κανείς πραγματικά «λογαριάζοντας και υπολογίζοντας». Κάποιος λόγος θα υπάρχει που δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. (σελ.49) Μιλώντας για την ομορφια …. Της Ναστάσια — Ναι, όμορφη είναι,—πρόφερεεπιτέλους,—πολύ μάλιστα. ….. Ώστε λοιπόν μια τέτοια ομορφιά εκτιμάτε;—γύρισε στον πρίγκιπα.

— Ναι... τέτοια...—απάντησε ο πρίγκιπας με κάποια προσπάθεια.

— Δηλαδή μια τέτοια ακριβώς; — Μια τέτοια ακριβώς.

— Για ποιο λόγο; —Σ' αυτό το πρόσωπο... υπάρχει... φαίνεται να 'χει υποφέρει πολύ...—πρόφερε ο πρίγκιπας σα νατου ξέφυγε, σα να μίλαγε στον εαυτό του κι όχι για ν' απαντήσει στην ερώτηση. (σελ.64) O Ντοστογιέφσκι και η ηθική σεβ. Μητρ. Περγάμου Ιωάννης «Δεν μπορώ να πω πως ο Ντοστογιέφσκι ήταν καλός η ευτυχισμένος άνθρωπος... Ήταν κακός, διεφθαρμένος και γεμάτος ζήλεια. Όλη του τη ζωή ήταν θύμα του πάθους, που θα τον είχε κάνει γελοίο και δυστυχισμένο, αν ήταν λιγότερο έξυπνος και λιγότερο κακός. Στην Ελβετία, μπροστά στα μάτια μου, φέρθηκε τόσο άσχημα στον υπηρέτη του, που ο άνθρωπος επαναστάτησε και του είπε: «μα κι εγώ είμαι άνθρωπος». Θυμάμαι πόση εντύπωση μου έκαναν αυτά τα λόγια... Ειπωμένα σε κάποιον που πάντα δίδασκε το αίσθημα της ανθρωπιάς στην υπόλοιπη ανθρωπότητα». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Στράχοβ, έναν άνθρωπο που γνώριζε καλά τον Ντοστογιέφσκι (βλέπε Gerarld Abraham, Dostoyevski) στηρίζονται όμως σε μια παρεξήγηση: ο Ντοστογιέφσκι ποτέ δεν θέλησε να διδάξει στην ανθρωπότητα την 13

καλοσύνη και την ανθρωπιά. Ο Ντοστογιέφσκι δεν υπήρξε ποτέ ηθικολόγος, αντίθετα, θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι συνειδητά και συστηματικά σε όλο του το έργο δεν έκανε τίποτε άλλο από το να μάχεται την Ηθική σε βαθμό προκλητικό. Αλλά ας μη σπεύσουμε να συμπεράνουμε από αυτό ότι ο Ντοστογιέφσκι ήταν κήρυκας του αμοραλισμού. Ο Ντοστογιέφσκι είχε το πάθος της αλήθειας. Είχε τη δύναμη να διεισδύσει στην ανθρώπινη συμπεριφορά και να μας αποκαλύψει με τον πιο δραματικό και συγχρόνως πειστικό τρόπο ότι αυτό που η Ηθική μας παρουσιάζει σαν «ηθικό» δεν είναι ποτέ αμιγώς «καλό», και ότι ο άνθρωπος ποτέ δεν μπορεί να εξαλείψει το κακό με την Ηθική, αφού κανένας απολύτως δεν μπορεί να είναι αμιγώς καλός. Επιπλέον, σε όλο του το έργο δεν έπαυσε να διακηρύττει ότι στο που μετράει στην ανθρώπινη ύπαρξη και συμπεριφορά δεν είναι η ηθική, αλλά η ελευθερία, και πως μόνον ό,τι είναι ελεύθερο είναι αληθινά καλό. Αυτό που θέλει να πει στους ανθρώπους ο Ντοστογιέφσκι είναι ότι η διάκριση των ανθρώπων σε «καλούς» και «κακούς» είναι βασισμένη σε ένα ψέμα και ότι ο μόνος τρόπος να νικηθεί το κακό είναι να το πάρει κανείς ελεύθερα επάνω του. Ο Ντοστογιέφσκι δεν είναι αμοραλιστής, αφού δεν παύει να περιγράφει το κακό ως τραγικότητα και συμφορά για τον άνθρωπο. Είναι όμως αντιμοραλιστής, διότι πιστεύει βαθιά ότι η Ηθική δεν μπορεί να οδηγήσει ποτέ στη λύτρωση του ανθρώπου από το κακό. Στην ομιλία αυτή θα προσπαθήσω, στον λίγο χρόνο που έχω στη διάθεσή μου, να αναλύσω τη θέση αυτή επικεντρώνοντας την προσοχή μας σε δύο κυρίως σημεία: α) στο πρόβλημα του καλού και του κακού και β) στο θέμα της ελευθερίας. Θα προσπαθήσω στο τέλος να κάνω μια θεολογική αποτίμηση της θέσεως του Ντοστογιέφσκι έναντι του προβλήματος της ηθικής. Το πρόβλημα του καλού και του κακού Η έννοια της Ηθικής στηρίζεται στη διάκριση μεταξύ καλού και κακού ήδη από την εποχή του Σωκράτη, που θεωρείται ιδρυτής της. «Όπως ορίζεται σε όλα τα σύγχρονα λεξικά, «η γενική μελέτη του καλού και η γενική μελέτη της ορθής πράξεως αποτελούν το κύριο έργο της ηθικής» (The Cambridge Dictionary of Philosophy, 1955, σ. 244). Χωρίς τη διάκριση καλού και κακού η έννοια της ηθικής καταρρέει. Η διάκριση αυτή παίρνει συνήθως δύο μορφές. Η μία είναι ο χαρακτηρισμός των πράξεων ή τών αισθημάτων, κινήτρων, διαθέσεων κ.λπ. Ως καλών ή κακών. Εάν κάποιος αγαπά, έμπρακτα ή στις διαθέσεις ή προθέσεις του, πρόκειται για κάτι «καλό» -σύμφωνα με την κρατούσα ηθική πάντοτε- ενώ εάν μισεί πρόκειται για κάτι «κακό». Έτσι προκύπτουν οι γενικές αρχές της ηθικής, ανάλογα πάντοτε με τις πολιτισμικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές κ,λπ. Προϋποθέσεις κάθε εποχής και κάθε κοινωνίας. Η άλλη μορφή, που παίρνει η διάκριση καλού και κακού, είναι ο χαρακτηρισμός των προσώπων ως καλών ή κακών. Στην αγγλοσαξονική ηθική των νεωτέρων χρόνων, η οποία επέδρασε και στη νοοτροπία και τον πολιτισμό και των δικών μας κοινωνιών, αυτή η μορφή διακρίσεως μεταξύ καλών και κακών ανθρώπων οδήγησε στην εμφάνιση της έννοιας του χαρακτήρος. Ο «χαρακτήρας» (character) είναι το υποκείμενο επάνω στο οποίο είναι «χαραγμένες» ορισμένες ηθικές ιδιότητες, καλές ή κακές, δηλαδή το υποκείμενο της ηθικής. Η έννοια του χαρακτήρος εφαρμόζεται 14

ιδιαίτερα στην τέχνη, και μάλιστα στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα, το θέατρο κ.λπ. (λέμε, π. χ. , «οι χαρακτήρες» για τους ήρωες ενός λογοτεχνικού έργου). Τόσο στο επίπεδο των γενικών αρχών της ηθικής όσο και σε εκείνο των χαρακτήρων, ο Ντοστογιέφσκι αρνείται επίμονα τη διάκριση μεταξύ «καλού» και «κακού», δηλαδή αρνείται την ίδια τη βάση της ηθικής. Στο επίπεδο των γενικών αρχών ο Ντοστογιέφσκι θεωρεί την αγάπη ως την ύψιστη ηθική αξία: «Το κυριότερο πράγμα είναι να αγαπάς τους άλλους σαν τον εαυτό σου, αυτό είναι το παν, τίποτε άλλο δεν χρειάζεται», έγραφε κάποτε. Κι όμως είναι αδύνατο να τη διαχωρίσει από το μίσος. Γράφει χαρακτηριστικά στο Υπόγειο, ένα από τα πρώιμα και συγκλονιστικά του έργα: «Επήγα τόσο μακριά ώστε να φθάσω στο βέβαιο συμπέρασμα πως κυριολεκτικά η αγάπη συνίσταται στο παράξενο δικαίωμα να τυραννάς εκείνον που αγαπάς. Στα ονειροπολήματά μου κάτω στο υπόγειο φανταζόμουν τον έρωτα σαν μια πάλη που αρχίζει από το μίσος και καταλήγει στην ηθική υποταγή». Γι’ αυτό, το παράξενο συμπέρασμα είναι για τον Ντοστογιέφσκι η καταπληκτική αλήθεια που την διατυπώνει με το παράπονο: «Στο μίσος μου για τους ανθρώπους της γης μας υπάρχει πάντοτε μια νοσταλγική αγωνία: γιατί να μην μπορώ να τους μισώ χωρίς να τους αγαπώ;... Και στην αγάπη μου γι' αυτούς μέσα ήταν μια νοσταλγική θλίψη: γιατί να μην μπορώ να τους αγαπώ χωρίς να τους μισώ;». Τα λόγια αυτά έρχονται σαν οδοστρωτήρας να γκρεμίσουν κάθε σαφή διάκριση μεταξύ καλού και κακού, ακόμη και στο επίπεδο της πιο μεγάλης ηθικής αξίας, που είναι και για τον ίδιο τον Ντοστογιέφσκι η αγάπη. Τι να πει κανείς πλέον για τις άλλες ηθικές άξιες, που είναι σχετικές και μεταβάλλονται από εποχή σε εποχή; Το καλό και το κακό δεν αποσυνδέονται, δεν χωρίζουν, με τίποτε. Αυτό ισχύει για τον Ντοστογιέφσκι όχι μόνο στο επίπεδο των ηθικών αξιών, αλλά και των προσώπων. Όλοι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι είναι συγχρόνως καλοί και κακοί. Η έννοια του ηθικού «χαρακτήρος» είναι στον Ντοστογιέφσκι ανύπαρκτη. Δεν έχομε παρά να σταθούμε στο πιο σημαντικό και εκτενές έργο του, τους Αδελφούς Καραμάζοβ, που περικλείει μια μεγάλη ποικιλία χαρακτήρων από όλα τα κοινωνικά στρώματα και τους ψυχολογικούς τύπους: από το γέρο παραλυμένο πατέρα Καραμάζοβ ως τον ασκητικό γιο του Αλιόσα, τον άλλο γιο Ιβάν τον εγκεφαλικό άθεο ως τον μοναχό Ζωσιμά, τη μαζοχίστρια Λιζαβέτα ως την σαρκική Γκρούσενκα. Αφορμή για να ξετυλιχθεί το έργο είναι οι παράξενες συνθήκες της δολοφονίας του γερο-Καραμάζοβ, που αποδεικνύει ότι ηθικά ένοχοι είναι σχεδόν όλοι οι γιοι του, όχι μόνο ο πραγματικός δολοφόνος, αλλά και εκείνοι, που, ενώ είναι de facto αθώοι, έχουν αφήσει την καρδιά τους να αναπτύξει εγκληματικές προθέσεις. Στο έργο αυτό σχεδόν κάθε κύριο πρόσωπο διαπράττει κάποιο έγκλημα, αν όχι στην πράξη, πάντως στη σκέψη. Ακόμα και ο Αλιόσα δεν είναι άμοιρος ενοχής, αφού δεν κατάφερε να αποτρέψει ή να προλάβει το έγκλημα. Για τον Ντοστογιέφσκι το πρόβλημα δεν είναι ηθικό, αλλά βαθύτατα υπαρξιακό. Ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, είναι ένα μείγμα πανουργίας και απλότητας, αγνότητας και φιληδονίας, καλοσύνης και κακότητας. Ο Ντιμίτρι λέει: «Ήμουν ένας παλιάνθρωπος, κι όμως αγαπούσα τον Θεό... Το καλό και το κακό βρίσκονται σε μια τερατώδη συνύπαρξη μέσα στον άνθρωπο». Ο Μέγας Ιεροεξεταστής εντυπωσιάζεται από αυτή την αντιφατικότητα των ανθρώπων: διεφθαρμένοι άνθρωποι είναι συχνά καλοσυνάτοι, εγκληματίες είναι τρυφεροί και αισθηματικοί, 15

πουριτανοί και ηθικιστές είναι σκληροί και άσπλαχνοι, όλοι είναι εξίσου ικανοί για το κακό και για το καλό. Η διαπίστωση αυτή, ότι δηλαδή κάθε άνθρωπος είναι κακός συγχρόνως και καλός, καταργεί την Ηθική και εμφανίζει τον Ντοστογιέφσκι ως μηδενιστή: αυτή είναι η ανθρώπινη φύση, δεν θεραπεύεται με τίποτε, το κακό διαποτίζει το καλό, το μη είναι διατρέχει την ύπαρξη. Έτσι ο Νίτσε θα βρει στο πρόσωπο του Ντοστογιέφσκι τον μεγάλο του δάσκαλο, τον Προφήτη του μηδενισμού του. Αλλά εδώ πρέπει να σταθούμε με προσοχή. Είναι ο Ντοστογιέφσκι πράγματι μηδενιστής; Ποιο είναι το βαθύτερο νόημα της αντί-ηθικιστής ανθρωπολογίας του; Η πρώτη σημαντική παρατήρηση είναι ότι ο Ντοστογιέφσκι καταρρίπτοντας την ηθική, που διακρίνει τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς, κλονίζει την υπεροψία του ουμανισμού, ο οποίος πιστεύει ότι με την ηθική μπορεί να εξαλείψει το κακό από τον κόσμο. Με τον τρόπο αυτόν ο Ντοστογιέφσκι θεολογεί πατερικά: η σωτηρία του ανθρώπου δεν μπορεί να προέλθει από τον ίδιο τον άνθρωπο, αλλά μόνον από τον Θεό. Δεύτερον, αναγνωρίζοντας σε κάθε άνθρωπο τη συνύπαρξη του καλού με το κακό, ο Ντοστογιέφσκι καλεί όλους να αποφεύγουν την κατάκριση των άλλων ανθρώπων και να επικεντρώνουν το ενδιαφέρον και τη φροντίδα τους στις δικές τους αμαρτίες. Έτσι αποκτούν συγχρόνως τη μετάνοια και την αγάπη. Ο Ντοστογιέφσκι κινείται έτσι στο πνεύμα του ευαγγελίου αλλά και των νηπτικών πατέρων («δος μοι, Κύριε, το οράν τα εμού πταίσματα και μη κατακρίνει τον αδελφών μου» ευχή Αγίου Εφραίμ). Τρίτον, και σπουδαιότερο, το μείγμα καλού και κακού, που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση, δεν οδηγεί απαραίτητα στον μηδενισμό. Είναι αποκαλυπτικά όσα περιγράφει ο Ντοστογιέφσκι για τον ήρωα του έργου του Το όνειρο ενός Γελοίου ανθρώπου. Εκεί ο ήρωας του έργου, διαπιστώνοντας ότι όλα στη ζωή του ανθρώπου είναι μείγμα αντιθέσεων (καλού κακού, λογικού παραλόγου κ.λπ. ), πληγώνεται βαθιά και κλονίζεται η πίστη του στην ίδια την ύπαρξη: «Έξαφνα νιώθω», λέει, «πως μου ήταν αδιάφορο αν ο κόσμος υπήρχε, ή αν ποτέ δεν υπήρξε τίποτε, άρχισα να αισθάνομαι με όλο μου το είναι πως δεν υπήρχε τίποτε. Στην αρχή νόμισα πως πολλά πράγματα είχαν υπάρξει στο παρελθόν, αλλά μετά κατάλαβα πως ούτε και στο παρελθόν δεν υπήρξε ποτέ τίποτα, μα πως μόνο μου είχε φανεί πως υπήρχε, για κάποιο λόγο. Σιγά - σιγά κατάλαβα πως ούτε και στο μέλλον θα υπάρχει τίποτα». Αυτός ο μηδενισμός δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Ο ήρωας του έργου αποφασίζει πράγματι να σκοτωθεί. Αλλά, εκεί που πήγαινε να πραγματοποιήσει το σχέδιο του, ένα κοριτσάκι τρεμάμενο και τρομαγμένο, που για κάποια αιτία βρισκόταν σε απόγνωση, του ζήτησε βοήθεια, και ο «γελοίος άνθρωπος» αλλάζει σχέδιο. Αυτό που τον κάνει να βρει νόημα στην παράλογη, κατά τα άλλα, ύπαρξη είναι η συνάντηση του Άλλου. Ο Άλλος είναι αυτός που δίνει την υπέρβαση του μηδενισμού. Ο Ντοστογιέφσκι μας φέρνει στο χείλος του γκρεμού, αλλά δεν μας αφήνει στο κενό. Αυτό που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι η ύπαρξη του Άλλου.

16

Αυτή η ύπαρξη του Άλλου, που δίνει νόημα στην ύπαρξη, δεν είναι ούτε οι αρετές ούτε οι κακίες του Άλλου, δηλαδή η ηθική -είναι αυτή και μόνο η ύπαρξή του. Ηθικά, ο Άλλος είναι ένα παράλογο, ένα μείγμα αντιθέσεων καλού και κακού. Θα ήταν γελοίο να τον προσεγγίσουμε ως ηθική υπόσταση. Μόνον η ύπαρξή του, γυμνή από κάθε ηθική ιδιότητα, δίνει νόημα και στη δική μας ύπαρξη. Αν αξίζει να υπάρχουμε, να μην αυτοκτονήσουμε, να μη γελοιοποιηθούμε, είναι γιατί υπάρχει ο Άλλος. Αλλά για τον Ντοστογιέφσκι ο Άλλος, όπως εμφανίζεται στο Όνειρο ενός Γελοίου, δεν είναι απλώς μια υπόσταση, ένα ον. Είναι μια ύπαρξη που υποφέρει. Αυτό είναι το ιδιάζον χαρακτηριστικό του ντοστογιεφσκικού υπαρξισμού. Η υπέρβαση του μηδενισμού, αυτό που δίνει νόημα στην ύπαρξή μας, είναι για τον Ντοστογιέφσκι η αποδοχή της οδύνης. Για τον Ντοστογιέφσκι υπάρχει μία και μόνη επιλογή αντί της αυτοκτονίας για τον άνθρωπο. Την εκφράζει ο Ιβάν Καραμάζοβ με το δίλημμα: ή τον σταυρό ή την αγχόνη. «Αύριο», λέει, «το σταυρό μα όχι το ικρίωμα. Όχι, δεν θα κρεμαστώ. Δεν θα μπορούσα ποτέ να αυτοκτονήσω». Και όπως λέει ο διάβολος στον Ιβάν, «οι άνθρωποι υποφέρουν, αλλά ζουν, ζουν μια ζωή πραγματική, όχι φανταστική, γιατί το να υποφέρεις είναι ζωή». Για τον Ντοστογιέφσκι η οδύνη και το πάθος έχουν μεταφυσικό περιεχόμενο, υπάρχει μια «μεταφυσική της οδύνης». Ο Ρασκόλνικοβ στο Έγκλημα και Τιμωρία γονατίζει μπροστά στη Σόνια και της φιλάει τα πόδια λέγοντας: «Γονάτισα όχι μπροστά σου, αλλά μπροστά σε όλη την ανθρωπότητα που υποφέρει». Και ο Ζωσιμάς εξηγεί το ότι γονάτισε μπροστά στον Ντιμίτρι Καραμάζοβ με τα λόγια: «γονάτισα χθες μπροστά στα όσα πρόκειται να υποφέρει (ο Ντιμίτρι)». Αυτή η «μεταφυσική της οδύνης» δημιουργεί ένα ερώτημα: μήπως τελικά για τον Ντοστογιέφσκι ο Σταυρός είναι το έσχατο, το ύψιστο αγαθό; Μήπως έχομε μια «ηθική του Σταυρού», στην οποία η οδύνη εσχατολογοποιείται, γίνεται η ίδια μέρος της Βασιλείας του Θεού η ακόμα και της ίδιας της ζωής της Αγίας Τριάδος, κάτι σαν τον «Πάσχοντα Θεό» του Moltmann; Μια τέτοια τάση φαίνεται να υπάρχει στη ρωσική παράδοση και να είναι ίσως μέρος της ίδιας της ρωσικής ψυχής. Το βλέπομε αυτό στη θεολογική σκέψη του Μπουλγκάκοβ ή ακόμα και του μακαριστού Γέροντα Σωφρονίου του Essex. Είναι άραγε αυτό αληθινό και για τον Ντοστογιέφσκι; Άλλοι, βαθύτεροι γνώστες του Ντοστογιέφσκι, θα πρέπει να απαντήσουν στο ερώτημα αυτό. Προσωπικά, έχω τη γνώμη ότι, ενώ ο Σταυρός και η οδύνη είναι για τον Ντοστογιέφσκι η μόνη, αληθινή και αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη, το μόνο αντίδοτο στη γελοιότητα της ηθικής που αγνοεί το παράλογο της συνύπαρξης μέσα στον ίδιο άνθρωπο του καλού και του κακού, εντούτοις δεν είναι για τον Ρώσο συγγραφέα το έσχατο μεταφυσικό αγαθό. Το έσχατο μεταφυσικό αγαθό είναι γι’ αυτόν η υπέρβαση της οδύνης, όχι η οδύνη καθαυτή. Ο Σταυρός είναι η μόνη αληθινή πραγματικότητα στην ύπαρξη, αλλά όχι και η έσχατη. Στο τέλος του τμήματος που επιγράφεται: «Οι δοκιμασίες μιας ψυχής» στους αδελφούς Καραμάζοβ, ο Ντιμίτρι βλέπει ένα τρομερό όνειρο. Στα κατάλοιπα ενός καμένου χωριού μια χωρική γυναίκα προσπαθεί να ξεφύγει και να σωθεί, και δίπλα της ένα βρέφος που υποφέρει από την πείνα προσπαθεί να θηλάσει από το ξερό 17

στήθος της μητέρας του. Τότε ο Ντιμίτρι, γράφει ο Ντοστογιέφσκι, «αισθάνθηκε ένα αίσθημα οίκτου, που ποτέ άλλοτε δεν το είχε νιώσει, να ανεβαίνει στην καρδιά του, να θέλει να κλάψει, να κάνει κάτι για όλους αυτούς, έτσι ώστε το βρέφος να μην κλαίει πια, η μαύρη και κάτισχνη μάνα του να μη δακρύζει, να μην υπάρχουν πια απ' εδώ και πέρα δάκρυα». Έτσι ο Ντοστογιέφσκι οραματίζεται το έσχατο αγαθό πέρα από την οδύνη. Ο Σταυρός πρέπει να ξεπεραστεί από την ανάσταση. Δεν έχει θέση στη Βασιλεία τού Θεού ο πόνος. Η αγάπη αγκαλιάζει την οδύνη, όχι για να της δώσει μεταφυσικό περιεχόμενο, αλλά για να τη μετατρέψει σε χαρά. Ο Ντοστογιέφσκι δεν το λέγει, αλλά το υπονοεί: η Θεία ευχαριστία είναι πρόγευση της χαράς, όχι της λύπης -ούτε καν της χαρμολύπης. Είπαμε ότι οι ήρωες τού Ντοστογιέφσκι είναι μείγμα καλού και κακού και ότι μάταια θα αναζητούσαμε ανάμεσά τους τον ηθικά τέλειο. Η οδύνη είναι η μόνη αλήθεια που με την αποδοχή της, ιδιαίτερα στο πρόσωπο τού Άλλου, υπερβαίνομε το μηδενισμό και καταλαβαίνομε ότι αξίζει να υπάρχομε. Άλλα πέρα από όλα αυτά, εκείνο που δίνει νόημα στην ύπαρξη είναι η ανάσταση. «Ώστε στ' αλήθεια λέει η θρησκεία πως όλοι μας θα σηκωθούμε από τους νεκρούς και θα ξαναζήσουμε και θα ξαναδούμε πάλι ο ένας τον άλλο; »Το δίχως άλλο θ' αναστηθούμε... Και χαρούμενα, εύθυμα θα διηγηθούμε ο ένας στον άλλο όσα γίνανε... Απάντησε ο Αλιόσα.

— Αχ πόσο όμορφα θα είναι τότε, ξέφυγε του Κόλια.

— Και τώρα λοιπόν ας τελειώσουμε τους λόγους κι ας πάμε στο τραπέζι της παρηγοριάς... Να μας τώρα που πηγαίνουμε χέρι με χέρι». Η ανάσταση, το τραπέζι της ευχαριστίας, η κοινωνία της αγάπης -να το ύψιστο αγαθό για τον Ντοστογιέφσκι. Αυτό είναι το αποκορύφωμα τού τελευταίου, τού πιο μεγάλου έργου του. Ίσως αν ζούσε περισσότερο, να μας περιέγραφε τη Βασιλεία με την ίδια γλαφυρότητα που μας περιέγραψε το Σταυρό στην ανθρώπινη ύπαρξη. Το πρόβλημα της ελευθερίας Αν το καλό και το κακό αποτελούν ένα μείγμα στην ανθρώπινη ύπαρξη, αυτό οφείλεται σε έναν και μόνο λόγο, κατά τον Ντοστογιέφσκι: στο ότι η πιο μεγάλη δύναμη που κυβερνά και κατευθύνει την ανθρώπινη ύπαρξη είναι η ελευθερία. «Πώς, λοιπόν, φαντάστηκαν», ρωτάει ο ήρωας του Υπογείου, «όλοι αυτοί οι σοφοί ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από μια λογική και τίμια θέληση; Και πώς τους κάπνισε να βρουν ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη να ποθεί κατά τρόπο λογικό και ωφέλιμο; Ο άνθρωπος μόνο ένα πράγμα έχει ανάγκη: να είναι η θέλησή του εντελώς ανεξάρτητη, όσο κι αν του στοιχίζει αυτή του η ανεξαρτησία, όσες κι αν είναι οι κακές συνέπειες που συνεπάγεται αυτό». Ο Ντοστογιέφσκι συνδέει αυτή τη δίψα του ανθρώπου για την ελευθερία άμεσα με το πρόβλημα της ηθικής. Λέγει και πάλι ο ήρωας του Υπογείου: «Νομίζω ότι ο καλύτερος ορισμός του ανθρώπου είναι ο ακόλουθος: ον δίποδο και αχάριστο. Μα 18

αυτό δεν είναι όλο. Δεν είναι αυτό το μεγαλύτερό του ελάττωμα. Το μεγαλύτερο του ελάττωμα είναι η επίμονη ανηθικότητά του. Επίμονη από τότε που έγινε ο κατακλυσμός ως την εποχή μας. Η ανηθικότητα, και επομένως ο παραλογισμός: γιατί ξέρουμε χρόνια και χρόνια τώρα ότι ο παραλογισμός γεννιέται μονάχα από την ανηθικότητα. Ρίξτε μια ματιά στην ιστορία... Ένα μόνο πράγμα δεν μπορείτε να πείτε: ότι κυβερνά τον άνθρωπο η λογική... Και να τι συναντά κανείς κάθε φορά: παρουσιάζονται στον κόσμο άνθρωποι πολύ ηθικοί, φρόνιμοι, σοφοί και φιλάνθρωποι, που θέτουν σαν σκοπό της ζωής τους να γίνουν, αν μπορούν, φρόνιμοι και ηθικοί. Θα 'λεγες πως θέλουν να χρησιμέψουν σαν παράδειγμα στο γείτονά τους και να του αποδείξουν ότι μπορεί πραγματικά να ζήσουμε σαν άνθρωποι ηθικοί και φρόνιμοι. Μα τι γίνεται κατόπιν; Είναι γεγονός αποδεδειγμένο ότι, αργά η γρήγορα, πολλοί από τους φιλάνθρωπους αυτούς στο τέλος της ζωής τους διαψεύδουν τους εαυτούς τους και αφήνουν πίσω τους υλικό για ανέκδοτα, πολύ επιλήψιμα καμιά φορά». Για τον Ντοστογιέφσκι λογική και ηθική είναι αλληλένδετα, και τα δυο μαζί συγκρούονται με την ελευθερία: «Αχ, κύριοι», ρωτάει ο ήρωας του Υπογείου, «ποια θέληση, λοιπόν, θα έχω, όταν τα πάντα θα είναι ένας πίνακας μονάχα, αριθμητική και δύο και δύο κάνουν τέσσερα; Είτε, λοιπόν, το θέλω είτε όχι, «δύο και δύο κάνουν τέσσερα» Είναι θέληση αυτό;». Για τον Ντοστογιέφσκι η υποταγή της ελευθερίας στη λογική και την ηθική, όχι μόνο είναι αδύνατη αλλά και ανωφελής και επιζήμια για τον άνθρωπο. «Το δύο και δύο κάνουν τέσσερα, αυτό δεν είναι πια η ζωή, είναι η αρχή του θανάτου», λέει ο ήρωας του Υπογείου. Η ελευθερία είναι για τον Ντοστογιέφσκι αυτό που διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα. «Τα μυρμήγκια έχουν ένα οικοδόμημα καταπληκτικό στο είδος του: τη μυρμηγκοφωλιά. Τα αξιοσέβαστα μυρμήγκια άρχισαν από τη μυρμηγκοφωλιά και θα τελειώσουν ασφαλώς εκεί, πράγμα που τους περιποιεί μεγάλη τιμή για την επιμονή τους και το θετικό τους πνεύμα. Ο άνθρωπος όμως... Όπως ο παίκτης του σκακιού αγαπά μόνο το παίξιμο και όχι το σκοπό του παιχνιδιού... Ενδιαφέρεται μόνο για την ίδια τη ζωή και όχι για το σκοπό της». Εδώ αξίζει να σταθούμε λίγο, γιατί τα παραπάνω λόγια μας αποκαλύπτουν κάτι σημαντικό: τη διαφορά μεταξύ οντολογίας και ηθικής Αν τη λέξη ζωή την αντικαταστήσουμε με εκείνη του είναι, της ύπαρξης, τότε το να ενδιαφέρεται κανείς για το είναι, και όχι για το σκοπό του είναι, ισοδυναμεί με το να θεωρεί το είναι ως το ύψιστο και έσχατο αγαθό, και όχι ως μέσο για κάποιον ηθικό σκοπό. Αν τοποθετήσουμε το θέμα αυτό στα πλαίσια της θεολογίας, το καίριο ερώτημα του σκοπού της θείας ενανθρωπήσεως είναι αν ο Χριστός ήλθε για να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους, ηθικούς κ,τ. λ. ή για να μας κάνει να υπάρχουμε. Όλη η δυτική παράδοση βλέπει την Ενανθρώπηση ως τρόπο ηθικής τελειώσεως του ανθρώπου, ενώ οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας εστιάζουν τον σκοπό της ενανθρωπήσεως στην υπέρβαση του θανάτου ως απειλής για το είναι του ανθρώπου (Αθανάσιος). Η ελευθερία για τον Ντοστογιέφσκι είναι οντολογικό και όχι ηθικό ζήτημα: ο άνθρωπος δεν ενδιαφέρεται για το πώς θα χρησιμοποιήσει την ύπαρξή του ή πώς θα τη βελτιώσει, αλλά γι’ αυτή την ίδια την ύπαρξή του. Γι’ αυτό, όπως στην περίπτωση του Κυρίλοβ στους Δαιμονισμένους, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, ο Ντοστογιέφσκι ωθεί το θέμα της ελευθερίας στα υπαρξιακά του άκρα: ελευθερία σημαίνει ή να αποδεχθείς την ύπαρξη ως δώρο Κάποιου (του Θεού) ή να αρνηθείς την ίδια σου την ύπαρξη (να αυτοκτονήσεις), αν θέλεις να μην αποδεχτείς τον Θεό (δηλαδή να κάνεις τον εαυτό σου Θεό).

19

Όλα στον Ντοστογιέφσκι παίζονται στο οντολογικό και όχι στο ηθικό επίπεδο. Ο άνθρωπος δεν θέλει να θυσιάσει το είναι για το εύ είναι. Και ο Χριστός δίνοντάς του ελευθερία, και όχι ψωμί ή δύναμη ή καλοπέραση, σκανδαλίζοντας έτσι τον Μέγα Ιεροεξεταστή στη γνωστή σκηνή των Αδελφών Καραμάζοβ, σέβεται την θεόσδοτη αυτή επιθυμία του ανθρώπου. Αλλά και στους Πατέρες της Εκκλησίας, (όπως π. χ. ο άγιος Μάξιμος), σκοπός της υπάρξεως δεν είναι απλώς το είναι, αλλά το εύ είναι. Η ελευθερία συνίσταται στην απόρριψη ή την αποδοχή του είναι της ύπαρξης. Αλλά αν τελικά ο άνθρωπος ασκώντας την ελευθερία του επιλέξει το είναι αντί του μη είναι, δηλαδή της αυτοκτονίας ή του μηδενός, αυτό που επιλέγει για τον Ντοστογιέφσκι δεν είναι παρά το είναι του έσχατου παραλογισμού, δηλαδή την οδύνη και το πάθος. Γράφει πάλι στο Υπόγειο: «και γιατί είστε πεπεισμένοι πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη μόνο από εκείνο που είναι κανονικό και θετικό, και πως μόνη η ευτυχία είναι χρήσιμη για τον άνθρωπο; Λέτε ο άνθρωπος αγαπά μόνο την ευτυχία; Μα ίσως να αγαπά άλλο τόσο τον πόνο. Και μπορεί ο πόνος να του είναι τόσο χρήσιμος όσο και η ευτυχία... Ο πόνος; Μα είναι και η μόνη αιτία της συνείδησης... Η συνείδηση βρίσκεται πολύ πιο πάνω από το δύο και δύο κάνουν τέσσερα... Όσο οπισθοδρομικό και αν φαίνεται, σίγουρα (ο πόνος) αξίζει περισσότερο από το τίποτε». Για ν' αποφύγει, λοιπόν, κανείς το «τίποτε», το μηδέν, το μη είναι, την αυτοκτονία, πρέπει να επιλέξει το είναι ως πόνο. Ο Ντοστογιέφσκι δίνει την εντύπωση ότι είναι μαζοχιστής. Είναι, λοιπόν, καλό πράγμα ο πόνος; Οι έννοιες του καλού και του κακού δεν έχουν θέση. Αυτό που ενδιαφέρει τον Ντοστογιέφσκι είναι το αληθινό, όχι το ηθικό. Η αλήθεια είναι ότι όλη η ύπαρξη είναι διαποτισμένη από τον πόνο. Αυτό που προβληματίζει έντονα τον Ντοστογιέφσκι είναι η ύπαρξη του πόνου, και μάλιστα του άδικου πόνου, όπως τον βλέπομε στα μικρά παιδιά που κλαίνε και βασανίζονται χωρίς να φταίνε σε τίποτε. Αυτόν τον πόνο καλείται ο άνθρωπος να αγκαλιάσει και να κάνει δικό του, αν δεν θέλει να επιλέξει το μη είναι, το μηδέν. Αλλά, όταν ο άνθρωπος επιλέξει το είναι ως πόνο, δεν κάνει μια αναγκαστική επιλογή. Τότε, και μόνον τότε, ασκεί αληθινά την ελευθερία του. Και τότε, και μόνον τότε, η ελευθερία ταυτίζεται όχι με το μηδέν, αλλά με την αγάπη. Ο Ντοστογιέφσκι γίνεται έτσι ο θεολόγος της αγάπης. Σύμφωνα με τα λόγια του Γέροντα Ζωσιμά, αληθινή αγάπη είναι το «να κάνεις τον εαυτό σου υπεύθυνο για όλα τα ανθρώπινα όντα και για τον κόσμο ολόκληρο». Δεν χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να ανακαλύψει κανείς στις ιδέες αυτές του Ντοστογιέφσκι τη μορφή του Χριστού. Ο Ντοστογιέφσκι θεολογεί χωρίς να το λέγει. Και θεολογεί Ορθοδόξως, σύμφωνα με την παράδοση των μαρτύρων και των οσίων. Ας συνοψίσομε τη σκέψη του υπό το φως της θεολογίας. Θεολογική αποτίμηση τού Ντοστογιέφσκι Ο Ντοστογιέφσκι μάχεται την ηθική για ένα και μόνο λόγο: διότι, όπως και η λογική, στερεί τον άνθρωπο από το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του, χάρη στο οποίο διαφέρει από τα ζώα, δηλαδή την ελευθερία. Αυτή είναι η «εικόνα του Θεού» στον άνθρωπο και η εικόνα αυτή με τίποτε δεν εξαλείφεται. Ο άνθρωπος πάντοτε

20

θα επιζητεί την ελευθερία, όσες ευεργεσίες και αν του προσφέρει η λογική και η ηθική. Η ελευθερία δεν είναι για τον Ντοστογιέφσκι αυτό που στη δυτική φιλοσοφία επικράτησε να λέγεται επιλογή μεταξύ του καλού και του κακού. Μια τέτοια επιλογή είναι για τον Ντοστογιέφσκι γελοία, διότι το καλό και το κακό είναι ανάμεικτα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η ελευθερία είναι κάτι οντολογικό, είναι η απόρριψη ή αποδοχή της ίδιας της ύπαρξης μας. Εάν ο άνθρωπος, ασκώντας την ελευθερία του, απορρίψει την ύπαρξη, δεν έχει άλλη επιλογή από την αυτοκτονία. Αν, αντιθέτως, αποδεχτεί την ύπαρξη, τότε δεν έχει άλλη επιλογή από το να την αποδεχτεί όπως αληθινά είναι, δηλαδή ως (παράλογη) οδύνη, ως Σταυρό. Αυτό ακριβώς συνέβη στην Ενανθρώπηση του Κυρίου. Η αποδοχή του Σταυρού σημαίνει ταύτιση με όλους τους πάσχοντας, ανάληψη ευθύνης για όλο τον πόνο της κτίσεως, ταύτιση μέχρι θανάτου. Μόνον έτσι επέρχεται η λύτρωση από το κακό, όχι με την ηθική και τη λογική, αλλά με την αγάπη που αυτοθυσιάζεται. Δεν πρόκειται περί μαζοχισμού, διότι δεν πρόκειται για αυτοϊκανοποίηση του θυσιασμένου. Πρόκειται για την διαπίστωση ότι ο μόνος δρόμος για να νικηθεί το κακό και ο ίδιος ο θάνατος είναι να τα υποστεί κανείς εκούσια, και τούτο προς χάρη των άλλων. Έτσι ο Ντοστογιέφσκι, ασφαλώς όχι τυχαία, επιλέγει ως προμετωπίδα του μεγάλου έργου του το ευαγγελικό ρητό: «εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη, αυτός μόνος μένε εάν δε αποθάνη, καρπόν πολύν φέρει». Ο Σταυρός δεν είναι αυτοσκοπός. Τελικός σκοπός είναι η ανάσταση. Αλλά δεν φθάνει κανείς εκεί παρά περνώντας από το Σταυρό. Ο Ντοστογιέφσκι ασκεί με τον τρόπο αυτό την πιο βαθιά και πειστική κριτική στη δυτική παράδοση, που πίστεψε ότι με τον ορθό λόγο, την ορθή πράξη (ηθική) και την αποτελεσματική οργάνωση του κόσμου θα εξαλείψει το κακό. Ολόκληρος ο 20ος αιώνας με τους πολέμους και τη φρίκη της απανθρωπιάς του απέδειξε πόσο δίκαιο είχε ο Ντοστογιέφσκι στην κριτική αυτή. Το μήνυμά του υπήρξε προφητικό και εξακολουθεί να είναι τέτοιο. Ο Ντοστογιέφσκι είναι, πάνω από όλα, θεολόγος. Αντλεί από τη μοναστική, κυρίως, παράδοση της Εκκλησίας μας αλλά και αποπνέει το άρωμα της ευχαριστιακής κοινωνίας. Αλλά, ας το ομολογήσουμε με λύπη, η σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία μας και η θεολογία της δείχνουν να προτιμούν συχνά τη λογική και ηθική του Μεγάλου Ιεροεξεταστή.

21

Κεφάλαιο 3ο : Ποιος είναι ο τρόπος και τα μεσα για να οδηγηθουμε στην ομορφιά; ΟΜΑΔΑ: Temnyy Sviet(σκοτεινό φώς) Αυτό το ερώτημα απασχολεί τους ανθρώπους από τη στιγμή που άρχισαν να δημιουργούν πολιτισμό όπου η ομορφιά και η καλαισθησία έπαιξαν μείζονα ρόλο. Ο άνθρωπος άρχισε να ανακαλύπτει την ομορφιά παντού γύρω του, στη φύση , στον εαυτό του, στους ανθρώπους που τον περιβάλλουν, ακόμη και στημ ίδια του την ψυχή. Όσο ο άνθρωπος εξελισσόταν, συνειδητοποιούσε ότι η ομορφιά είναι κατί το υποκειμενικό γεγονός που ωραιοποιεί οτιδήποτε μας περιβάλλει. Παράλληλα, όμως, λόγω της υποκειμενικότητας της, η ένοια της ομορφιάς μεταβάλλεται ανά χρονικές περιόδους και ανά τον κόσμο. Ακόμη και στη σημερινή κοινωνία, γίνεται αντιληπτή αυτή η αδυναμία στην σύνταξη ενός και μόνο ορισμού της ομορφιάς, από τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό πλαστικών επεμβάσεων. Αισθητικές επεμβάσεις! Η τελευταία μέθοδος επίτευξης της ομορφιάς, τουλάχιστον της εξωτερικής. Όσο θα προχωρά η εργασία μας θα γνωρίσουμε και άλλους τρόπους επίτευξης της ομορφιάς σε αρχαιότερες, οι οποίοι θα σας εκπλήξουν είτε δυσάρεστα είτε ευχάριστα και θα μας αποδείξουν πως από την αρχαιότητα οι άνθρωποι πίστευαν στη γνωστή φράση « η ομορφιά θέλει θυσίες». Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα γιατί μας κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον και θεωρήσαμε ότι είναι μια ευκαιρία να στοχαστούμε το ωραίο και το αληθινό. Πώς είναι δυνατόν να μένουμε ασυγκίνητοι μπροστά στην ομορφιά που υπάρχει στη φύση, στον άνθρωπο, στην τέχνη, στη μουσική, στη ζωγραφική! Αυτή η ομορφιά που λειτουργεί σαν σωτήρας, εκμηδενίζοντας την κακομοιριά της καθημερινότητας, της οικονομικής κρίσης, της ματαιότητας των πραγμάτων και βοηθά τον άνθρωπο να απαλλαγεί από το φορτίο των <<αναγκαιοτήτων>> του. Α. Διαδραστική Παρουσίαση Μ’ αυτή τη παρουσίαση αρχίζει η εργασία μας δείχνοντας κάτι το οποίο είναι ήδη γνωστό, το ότι δηλαδή η ομορφιά είναι υποκειμενική. Αυτός ο πρωτότυπος τρόπος παρουσίασης συνδυάζει εικόνες με λίγες φράσεις-κλειδιά, προκειμένου να ξεκινήσουμε την εργασία μας με ένα πιο διακρατικό τρόπο αφού πρόκειται για κάτι που σε παροτρύνει να σκεφτείς την ομορφιά γύρω σου χωρίς να σε περιορίζει. Β. Η ομορφιά ανά τον κόσμο Προκειμένου να δείξουμε ότι η ομορφιά είναι υποκειμενική αποφασίσαμε να κάνουμε μία μελέτη πάνω στα πρότυπα ομορφιάς σε χώρες που έχουν διαφορετικές απόψεις για την ομορφιά απ’ ότι οι υπόλοιπες χώρες οι οποίες τείνουν να γίνονται μία ενιαία μάζα στον τομέα αυτό. Πιο συγκεκριμένα: Στο δυτικό κόσμο τα πρότυπα και τα στάνταρ της γυναικείας ομορφιάς είναι καθορισμένα και έχουν να κάνουν κυρίως με έναν συγκεκριμένο τύπο εξωτερικής 22

εμφάνισης που συνοδεύεται από ένα όμορφο πρόσωπο και ένα καλλίγραμμο σώμα. Αν και η έννοια της ομορφιάς είναι υποκειμενική και εξαρτάται κάθε φορά από το μάτι του θεατή, από το πώς αντιλαμβάνεται δηλαδή ο κάθε άνθρωπος την έννοια του ωραίου. Και αυτό είναι, βέβαια, πέρα για πέρα αληθινό εάν ρίξετε μια ματιά στους διαφορετικούς ορισμούς της ομορφιάς ανά τον κόσμο. Αυτό που κάποιος βρίσκει όμορφο κάποιος άλλος μπορεί να το θεωρήσει άσχημο ή εξωφρενικό. Άλλωστε δεν ζούμε όλοι σύμφωνα με τις ίδιες προδιαγραφές και αρχές. Είμαστε διαφορετικοί. Έτσι είναι και η ομορφιά… Σε άγνωστους λαούς του πλανήτη η έννοια «γυναικεία ομορφιά» είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από ό,τι εμείς οι «πολιτισμένοι» γνωρίζουμε. Και οι γυναίκες που ακολουθούν θεωρούνται «πολύ όμορφες» στους πολιτισμούς τους.  The Mursi, Αιθιοπία Όσο πιο μεγάλος είναι ο δακτύλιος που τοποθετούν στα χείλη τους οι γυναίκες Mursi στην Αιθιοπία τόσο πιο καταξιωμένες, σεξουαλικές και ισχυρές προσωπικότητες είναι.  The Kayan, Ταϊλάνδη Η ομορφιά εδώ έχει να κάνει με τον μακρύ λαιμό. Με το πέρασμα των χρόνων οι γυναίκες τοποθετούν δακτυλίους στο λαιμό τους με σκοπό να κερδίσουν την προτίμηση των αρσενικών.  The Masai, Κένυα Όλα εδώ έχουν να κάνουν με τα αυτιά και πιο συγκεκριμένα με τις… μεγάλες τρύπες στα αυτιά των γυναικών. Όσο μεγαλύτερες τόσο το καλύτερο και για τις ίδιες αλλά και για τους άντρες.  Αμαζόνιος Βασικό κριτήριο ομορφιάς στις γυναίκες του Αμαζονίου είναι το body painting. Χρησιμοποιώντας αίμα ζώων αλλά και διάφορα φυτά οι γυναίκες συμπεριφέρονται στο σώμα τους σαν να είναι ένας ζωντανός καμβάς.  Μέση Ανατολή Κρυμμένη ομορφιά! Από τις λίγες περιπτώσεις στον κόσμο που η ομορφιά δεν έχει πρόσωπο και δεν είναι αυτό που βλέπει κάποιος εξωτερικά σε μια γυναίκα, αλλά αυτό που υπάρχει κάτω από τα τεράστια φορέματα και τις σκουρόχρωμες μπούργκες.  The Maori, Νέα Ζηλανδία Όσο πιο πολύ χρώμα υπάρχει στα χείλη και το πηγούνι τόσο πιο ελκυστική είναι μια γυναίκα Maori. Τα τατουάζ στο συγκεκριμένο σημείο του προσώπου είναι απαραίτητα στις γυναίκες της εν λόγω πολυνησιακής φυλής.  Μαυριτανία Η ομορφιά εδώ έχει να κάνει με το… βάρος. Όσο πιο παχουλή είναι μια γυναίκα τόσο πιο ποθητή γίνεται. Οι μητέρες μάλιστα προσπαθούν να παχύνουν τα κορίτσια 23

τους από τη νεαρή ηλικία δίνοντάς τους μεγάλες ποσότητες από γάλα καμήλας καθημερινά.

Γ.Η ομορφιά ανά τις εποχές. Μία γενική αναφορά η οποία κάνει αντίθεση ανάμεσα στις γυναίκες των προηγούμενων δεκαετιών με την σύγχρονη γυναίκα του σήμερα. (μάλλον σε μορφή βίντεο). Πιο συγκεκριμένα: Η ομορφιά αποτελεί στοιχείο που επί αιώνες ο άνθρωπος αναζητά ως μέσο ικανοποίησης της φιλαρέσκειας του, χαρακτηριστικού της ανθρώπινης φύσης. Από την αρχαιότητα ακόμα ο άνθρωπος έθετε συγκεκριμένα πρότυπα και κριτήρια σύμφωνα με τα οποία διέκρινε την ομορφιά από την ασχήμια. Τα πρότυπα αυτά διέφεραν από τόπο σε τόπο και αποτελούσαν μέσο έκφρασης διαφόρων νοοτροπιών. Για να μπορέσουν να επιτευχθούν τα πρότυπα αυτά, ωστόσο, οι διάφοροι λαοί έβρισκαν μοναδικούς τρόπους είτε μέσω της διατροφής είτε μέσω ευρυματικών καλλυντικών να επιτυγχάνουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.  Αρχαία Ελλάδα Οι αναλογίες του προσώπου θεωρούνταν ένα από τα µυστικά οµορφιάς στην αρχαία Ελλάδα. Το πρόσωπο διαιρούνταν σε τρία µέρη και να είναι µεταξύ τους ίσα. Από τη γραµµή των µαλλιών ως τα φρύδια, από τα φρύδια ως το πάνω χείλος και από το άνω χείλος ως το πηγούνι. Την ιδανική αυτή αναλογία ονόµασαν « χρυσή τοµή ». Το τέλειο γυναικείο σώµα φαίνεται στα γυµνά αγάλµατα της Αφροδίτης: πλούσιες καµπύλες, µικρό στήθος, καλοσχηµατισµένοι γλουτοί (σηµείο µεγαλύτερης προσοχής στη γλυπτική και στους άντρες).

 Αρχαία Αίγυπτος Άντρες και γυναίκες περιέγραφαν πάντοτε τα µάτια τους έντονα µε Κolh που ήταν µαύρη γκρι ή χρωµατισµένη σκόνη φτιαγµένη από κονιώδες αντιµόνιο, µαύρο µαγγανικό οξύ, µαύρο οξείδιο του χαλκού, άνθρακα, οξείδιο του σιδήρου. Εκτός από τα χρώµατα που έβαζαν στα µάγουλα τους και στα χείλη τους έβαφαν και τα νύχια , τις παλάµες των χεριών , τις πατούσες των ποδιών πορτοκαλί, χρησιµοποιούσαν χέννα , τόνιζαν τις φλέβες στο στήθος και στο µέτωπο µε µπλε και µερικές φορές χρυσό στις θηλές του στήθους. Το δέρµα φωτιζόταν µε ώχρα ή σκουραίνονταν µε πορτοκαλί χρώµα. Το κίτρινο το χρησιµοποιούσαν οι άντρες.

24

 Μέση Ανατολή Οι γυναίκες και µερικές φορές και οι άντρες άσπριζαν το πρόσωπό τους µε άσπρο µόλυβδο, κοκκίνιζαν τα χείλη και τα µάγουλα χρησιµοποιούσαν χέννα στα νύχια και τις παλάµες. Άντρες και γυναίκες µαύριζαν τα φρύδια τους τα οποία ενώνονταν πάνω από τη µύτη καθώς επίσης και τις βλεφαρίδες, ενώ περιγράφανε έντονα τα µάτια τους µε αντιµόνιο σε σκόνη. Σγούραιναν και αρωµάτιζαν τα µαλλιά τους µε ειδικά αρώµατα.  Αρχαία Ρώμη Για να χτενίζουν τα µαλλιά τους χρησιµοποιούσαν χτένες φτιαγµένες από πυξό (είδος θάµνου), φίλντισι, κέλυφος χερσαίας χελώνας. Σίδερα για να κατσαρώνουν τα µαλλιά χρησιµοποιούνταν από τον 2ο αιώνα π.χ. και εκατό χρόνια αργότερα γινόταν χρήση από θηλυπρεπές άντρες. Οι προσπάθειες να διατηρήσουν και να οµορφύνουν τα µαλλιά τους, ήταν µεγάλες και από τα δυο φύλα. Για τον σκοπό αυτό έριχναν στο τριχωτό της κεφαλής τους έλαια, λίπη ή και υγρά. Έβαζαν τη ρίζα της καρυδιάς µέσα σε λάδι ελιάς και έβαφαν µε αυτόν τον πολτό τα µαλλιά τους, για να τα διατηρήσουν σκούρα όταν άρχιζαν να γίνονται γκρίζα.  Ινδία Όλα τα βότανα οι Ινδοί τα έβαζαν σε συνδιάσµό µε τα λαδια µετά το µπάνιο. Η καθηµερινη καθαριότητα είχε ξεχωριστή θέση στη ζωή κάθε Ινδού. Το πρωί πρίν από κάθε εργασία επισκέπτονταν τα λουτρά του σπιτιού για να πλυθεί µε µια αφρίζουσα αρωµατική σκόνη και άλοιφε το σώµα µε λάδι. Πολλές φορές ακολουθούσε µάλαξη από ένα άτοµο πεπιραµένο. Ακόµα το βράδυ όταν γύριζε στο σπίτι άπλωνε το σώµα του µια αλοιφή. Έπειτα ζωγράφιζε τα χέρια, το µέτωπο και το στήθος µε περίτεχνα σχέδια. Περιγέγραφε τα µάτια του και τόνιζε τα χείλη. Η βαφή των µαλλιών ήταν φυσικά η χέννα. Το χτένισµα γινόταν µε προσοχή µπροστά στους µεγάλους καθρέφτες που κρατούσαν µε υποµονή οι υπηρέτες. Οι χτένες ήταν φτιαγµένες από ελεφαντόδοντο µε λεπτά δόντια ενώ είχαν και αντικείµενα σαν τα σηµερινά ρολά για να δηµιουργούν µπούκλες.

 Αραβικές Χώρες Τα χαµάµ ήταν πολύ διαδεδοµένα στον αραβικό κόσµο ήταν µια από της καθηµερινές συνήθειες τους. Μετά το οποίο ακολουθούσε και µάλαξη µε αφρό. Από τα αρχαία ποιήµατα γνωρίζουµε ότι οι άνδρες αρωµάτιζαν τα γένια και τα µαλλιά τους µε µεθυστικά και ακριβά αρώµατα. Οι γυναίκες περνούσαν πολύ χρόνο για τον καθηµερινό καλλωπισµό τους, χρησιµοποιούσαν άφθονα καλλυντικά και χέννα (κνα, για βάψιµο των µαλλιών).

25

 Κίνα Οι Κινέζες φηµίζονται για την οµορφιά τους, την απαλότητα του δέρµατος τους και την καλλίγραµµη σιλουέτα τους. Η κόµµωση των γυναικών της Κίνας είναι πολύπλοκος. Χρησιµοποιούσαν λιπώδη αρωµατική ουσία, µε την οποία ζύµωναν κυριολεκτικά την κόµη, καθιστώντας αυτή συµπαγή µάζα και δίδοντας έπειτα τα πιο περίεργα σχήµατα. Στην κόµη έµπλεκαν πόρπες και διάφορα κοσµήµατα, ιδία εξ ιάσπιδος, αποτελούντα τον ευνοούµενο πολύτιµο λίθο των Κινέζων. Πολυάριθµα χτενάκια, βελόνες και άνθη στολίζουν µαλλιά που µε διάφορους τρόπους κι εδώ η αισθητική αντίληψη παρουσιάζεται ιδιόµορφα. Η οµορφιά αντικατοπτρίζεται στο υγιές δέρµα σύµφωνα µε την κινεζική θεωρία περί οµορφιάς, όµορφος είναι αυτός που έχει όµορφο και υγιές δέρµα. Το όµορφο δέρµα, το λεγόµενο «ροδακινί δέρµα», λειτουργεί ως σύµβολο οµορφιάς και υγείας, σύµφωνα µε την αισθητική των Κινέζων.

 Ιαπωνία Το παραδοσιακό µακιγιάζ της µαθητευόµενης γκέισας αποτελείται από µια πυκνή στρώση λευκής βάσης µε κόκκινο κραγιόν χειλιών και κόκκινους και µαύρους τόνους γύρω από τα µάτια και τα φρύδια. Το µακιγιάζ είναι χρονοβόρα διαδικασία. Γίνεται πριν το ντύσιµο, ώστε να µη λερωθεί το κιµονό. Καλύπτει το πρόσωπο, το λαιµό και το στήθος, ενώ αφήνεται άβαφτη µια µικρή περιοχή σε σχήµα V ή W πίσω στον αυχένα, ώστε να τονιστεί σαν παραδοσιακά ερωτικό σηµείο, καθώς και µια γραµµή γύρω από το τέλος των µαλλιών στο πρόσωπο, ώστε να δηµιουργηθεί η ψευδαίσθηση της µάσκας. Το χτένισµα διακοσµείται µε περίτεχνα χτένια και φουρκέτες. Οι γκέισες εκπαιδεύονται να κοιµούνται ακουµπώντας το λαιµό τους σε µικρά στηρίγµατα αντί για µαξιλάρια, ώστε να διατηρείται ανέπαφο το χτένισµά της. Σε διαφορετική περίπτωση, θα πρέπει να φτιάχνει την κόµµωσή της περίπου κάθε εβδοµάδα.

Δ. Κολλάζ Κολλάζ με αξιοθέατα που δείχνουν την ομορφιά του εικόνες από τοπία.

αρχαίου πολιτισμού και

Ε. Art Gallery Ένα από τα τεχνήματα τα οποία διαλέξαμε να παρουσιάσουμε είναι η «γκαλερί τέχνης». Πρόκειται για μια διαδραστική έκθεση τέχνης στην οποία όλα τα έργα τέχνης δημιουργήθηκαν επί τόπου από τους επισκέπτες, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να ζωγραφίσουν σε χρωματιστές επιφάνειες ο,τιδήποτε θεωρούν 26

ΟΜΟΡΦΟ. Αυτή η δράση διήρκησε όλη την ημέρα στην αίθουσα γονέων, παράλληλα με το bazaar (που έγινε για φιλανθρωπικό σκοπό) και δέχθηκε τους μαθητές στα διαλείμματα δίνοντας τους την ευκαιρία να εκφραστούν ελεύθερα και πάνω απ’ όλα ανώνυμα απεικονίζοντας την ομορφιά μέσα από τα δικά τους μάτια! ΣΤ.Γνωμικά Η ομορφιά είναι ένα θέμα που απασχολούσε τους ανθρώπους από την αρχαιότητα και γι’ αυτό το λόγο έχουν γραφτεί γιατί πολλά ρητά. Εμείς, ως ομάδα, κάθε μέλος πήρε ένα ρητό και το ανέλυσε. Πιο συγκεκριμένα:  «Η ομορφιά είναι μια βραχύβια τυραννία»- Σωκράτης Πόσο δίκιο έχει!!! Περνάμε τουλάχιστον το πενήντα τις εκατό του χρόνου μας προσπαθώντας να τελειοποιήσουμε κάτι που στην ουσία δεν πρόκειται ποτέ να τελειοποιηθεί. Σύμφωνα με τον Σωκράτη, λοιπόν, η ομορφιά είναι μια βραχύβια τυραννία! Και σίγουρα δεν εννοεί την εσωτερική ομορφιά. Πράγματι αν το καλοσκεφτούμε η εξωτερική ομορφιά αναφέρεται στην ύλη, δηλαδή το σώμα. Το σώμα, όπως είναι φυσικό με το χρόνο φθείρεται έως ότου σταματήσει πλέον να υπάρχει. Επομένως, όλος αυτός ο κόπος που καταβάλουμε (και μιλάω κυρίως για τις κυρίες), καθώς και οι θυσίες στις οποίες πολλοί επιδίδονται για να πετύχουν την τελειότητα, όσων αφορά την ομορφιά, είναι ανούσια, εφόσον αναφέρονται σε κάτι που πρόκειται να χαθεί (το σώμα). Ας σκεφτούμε ,απλώς, πως αν αφιερώναμε έστω και τη μισή προσπάθεια στο να ομορφύνουμε και να «τελειοποιήσουμε» τον εσωτερικό μας κόσμο, τότε ίσως και να βλέπαμε την πραγματική ομορφιά γύρω μας και όχι κάτι το «πλαστικό» και παροδικό. Συνοψίζοντας, ο Σωκράτης υποστηρίζει πως η ομορφιά, εννοώντας πάντα την εξωτερική , είναι μια εμμονή του παρόντος σε αντίθεση με την εσωτερική ομορφιά, η οποία είναι μια αιώνια αξία.  «Ο ΦΕΓΓΑΡΙ ΛΑΜΠΕΙ ΑΠΟ ΟΜΟΡΦΙΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΖΕΣΤΑΙΝΕΙ» Αυτή η λαϊκή ρώσικη ρήση ισοδυναμεί με τις αντίστοιχες ελληνικές, ‘’ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός’’ και από μέσα κούκλα από έξω πανούκλα’’. Το ηθικό δίδαγμα είναι ότι η εξωτερική ομορφιά μπορεί μεν να μας εντυπωσιάζει αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα συμβαίνει κάτι αντίστοιχο και στον ψυχικό κόσμο. Πολλές φορές θαμπωνόμαστε από την εξωτερική ομορφιά κάποιου και δεν σκεφτόμαστε το περιεχόμενο. Η διαφορά ανάμεσα στο φαίνεσθε και το είναι , αποτελεί ένα από τα πιο διαχρονικά ερωτήματα φιλοσοφίας και μέχρι τώρα διίστανται οι απόψεις. Οι άνθρωποι ξεχνούν το είναι και ασχολούνται μόνο με το φαίνεσθε, το οποίο μπορεί να τους παρεξηγήσει ή και να τους παραπλανήσει. Το θέμα είναι να δεις πίσω από την επιφάνεια, όλα αυτά που κρύβονται στην ψυχή ενός ανθρώπου.  «ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΑΓΑΠΑΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΟΜΟΡΦΟ» Εκείνο που αγαπάει κανείς είναι πάντα όμορφο. Μια πρόταση τόσο ξεκάθαρη όσο και περίπλοκη στην απόδοση της. Γιατί, άραγε ότι αγαπάμε μας φαίνεται όμορφο και λαμπερό; Γιατί, μια μάνα θεωρεί πάντα το δικό 27

της παιδί πιο όμορφο από όλα τα αλλά; Γιατί, ένα ερωτευμένο ζευγάρι δεν έχει μάτια για άλλον; Επειδή ότι αγαπάς πολύ το χρωματίζεις όπως ακριβώς σου αρέσει, παραβλέποντας αρνητικά χαρακτηριστικά και άσχημες κρίσεις από τρίτους. Το εξιδανικεύεις κάνοντας το άψογο και αλάνθαστο προσθέτοντας πολλές φορές χαρακτηριστικά και κίνητρα τα οποία δεν έχει. Η αγάπη είναι ένα συναίσθημα απόλυτο και ολοκληρωτικό, επομένως η λατρεία που νιώθουμε για το αντικείμενο της αγάπης μας, μας κατακλύζει θολώνει το μυαλό μας και διαστρεβλώνει ορισμένα «αντικειμενικά» κριτήρια όπως π.χ η ομορφιά και η ευφυΐα.

 «Η ομορφιά βρίσκεται μέσα στην απλότητα» Η ομορφιά βρίσκεται παντού γύρω μας δεν χρειάζεται να την ψάξουμε πουθενά αλλού παρά μόνο στους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα μας και μας αγαπάνε σε μια καλή πράξη που κάναμε, στη φύση που κάθε μέρα μας δείχνει τις απλές αλλά και τόσο γαλήνιες ομορφιές της. Τα πιο ωραία πράγματα λοιπόν δεν είναι πράγματα αλλά μόνο μια καλή πράξη, μια απλή λέξη αλλά και ένα πολύ απλό αλλά βαθύ συναίσθημα που μας γεμίζει με γαληνή και σιγουριά. Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι η ομορφιά είναι η απλότητα όλων των πραγμάτων!!!!!!  «Η ομορφιά προνόμιο της φύσης» Μα τι είναι επιτέλους η ομορφιά; Οι ιδέες και τα ιδανικά για την ομορφιά βασίζονται στην εποχή που τα δημιουργεί. Για τον Πλάτωνα π.χ η θεώρηση του ωραίου είναι μεταφυσική.Το ωραίο δεν είναι αυτά τα ίδια,τα πολλά αισθητά πράγματα, αλλά μια και μοναδική ιδεατή ομορφιά. Η συναισθηματική αντίδραση προς το ωραίο διαφοροποιείται ανάλογα με τον ψυχισμό των ατόμων,τα ρεύματα της εποχής και τις εκάστοτε επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες και αντιλήψεις. Κανένα φυσικό πλάσμα δεν είναι ωραίο ή άσχημο καθεαυτό αλλά γίνεται ωραίο ή άσχημο, αποκτά δηλαδή μια θετική ή αρνητική αξία,όταν με τις ιδιότητές του διεγείρει τη συνείδηση να λειτουργήσει αισθητικά και να το επιδοκιμάσει ή αποδοκιμάσει. Το κάλλος τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο αναδείχθηκε για τους αρχαίους Ελληνες πρωταρχικό μέλημα ζωής.Η επίτευξη της αρμονίας αποτελούσε έναν επιτυχημένο συνδυασμό αυτών των δύο.

28

Ζ.Τριλογία Λουλουδιών Η ομορφιά είναι κάτι είτε ευχάριστο είτε δυσάρεστο και γι’ αυτό το λόγο θα παρουσιάσουμε ένα μπουμπούκι, ένα τριαντάφυλλο και ένα μαραμένο τριαντάφυλλο δείχνοντας την ομορφιά της ζωής και της κάθε εποχής της. Επιπλέον θέλουμε να δείξουμε ότι κάτι για να είναι όμορφο δεν είναι απαραίτητο να έχει αισιόδοξο μήνυμα .(βλέπε πίνακες καραβάτζιο)

Η. Καλλυντικά και Χειρουργικές Επεμβάσεις- Χαρακτηριστικά Παραδείγματα Ένα p.p με αναφορά τα καλλυντικά και τις χειρουργικές επεμβάσεις που έχει κυρίως εικόνες και θα συνοδευτεί από ένα συγκεκριμένο απόσπασμα από την ταινία Mirror-Mirror.O M.J. και η Μ.R. επειδή είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα ανθρώπων που παθιάστηκαν με την εξωτερική τους εμφάνιση κάναμε σε Π.Π. μία αναφορά ως παράδειγμα αποφυγής. Πιο συγκεκριμένα: Όταν αναφερόμαστε στον όρο καλλυντικά συνήθως εννοούμε ορισμένα προϊόντα που χρησιμοποιούν κυρίως οι γυναίκες έτσι ώστε να καλύπτουν τυχόν ατέλειες του σώματος και του προσώπου τους. Βέβαια, πολλές φορές οι γυναίκες (κυρίως), δεν μένουν στα καλλυντικά και απαιτούν λύσεις πιο δραστικές… Τότε, προκύπτουν οι πλαστικές επεμβάσεις. Υπάρχουν πολλά είδη επεμβάσεων τα κυριότερα όμως είναι αυτά της ρινοπλαστικής (πλαστική επέμβαση στη μύτη), ανόρθωση στήθους και λιποαναρρόφησης. Λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα μπορεί να καταφύγει στις πλαστικές επεμβάσεις είναι η έλλειψη αυτοεκτίμησης, η ανασφάλεια με διάφορα μέρη του σώματος της, αλλά και η ηλικία… Βέβαια πολλές φορές επικρατούν γελοίες και ανατριχιαστικές μόδες. Όπως αυτό που συμβαίνει στην Κίνα, όπου νεαρές γυναίκες, στον βωμό της δυτικής ομορφιάς αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά τους έτσι ώστε να γίνουν πιο «όμορφες». Τέλος, φωτεινά παραδείγματα της ματαιοδοξίας των διάσημων αποτελούν συχνά οι πλαστικές επεμβάσεις. Πολλές φορές βλέπουμε τα πρόσωπα τους αλλοιωμένα όχι από τη φυσιολογική πάροδο του χρόνου αλλά από ενέσεις κολλαγόνου.

Θ. Αποσπάσματα Ταινιών Επειδή μία εικόνα ισούται με 1000 λέξεις, αποφασίσαμε να δείξουμε κάποια αποσπάσματα ταινιών, τα οποία ταιριάξαμε με τα γραπτά μέρη της εργασίας μας. Οι ταινίες θα είναι : Ο ψαλιδοχέρης, Η πεντάμορφη και το τέρας, Το Ημερολόγιο μιας πριγκίπισσας. Πιο συγκεκριμένα:  Edward Scissorhands: Μερικές φορές για να βρούμε την ομορφιά πρέπει να ψάξουμε πίσω από την (φαινομενική) ασχήμια. Αλλά επείδη δεν μπορούν να μπαίνουν όλοι σε αυτή τη διαδικασία, μόνο λίγοι μπορούν να ανακαλύψουν την ομορφιά καποιων πραγμάτων.

29

 Μirror- mirror: Προκειμένου κάποιος να παραμείνει όμορφος ή να γινει τοτε μπορεί να κάνει ακρότητες.  Princess Diaries2 : Η ομορφιά απαιτεί θυσίες και γι’ αυτό το λόγο πολλές φορές έχουμε δει σε ταινίες τη μεταμόρφωση από το πριν στο μετά.Τις περισσότερες φορές αν όχι όλες, η πρωταγωνίστρια γίνεται κύκνος, δείχνοντας έτσι ότι η ομορφιά υπάρχει , απλά είναι ανεπεξέργαστη και χρειάζεται να αναδειχθεί. Ι. Φυσικά Φαινόμενα Μια εργασία που περιέχει μόνο φωτογραφίες για την ομορφιά της φύσης, η οποία έχει εμπνεύσει την άνθρωπο να δημιουργήσει αριστουργήματα.+ η Εριέττα θα παίξει πιάνο ένα τραγούδι που αγαπάμε όλες. Eπειδή γι’ αυτό το λόγο η φύση είναι τόσο ξεχωριστή απόφασίασαμε να το κάνουμε σε μορφή 3d album δηλαδή έναν πιο διαδραστικό τρόπο προβολής του συγκεκριμένου θέμα. Επιπλέον το φόντο αυτού του προγράμματος θα διαδραματίζεται σε ένα βουνό όπου το πράσινο στοιχείο κυριαρχεί.

Κ. Διαδραστική Παρουσίαση Με αυτό το δημιούργημα θέλαμε να δώσουμε κάποια στοιχεία από το νέο ελληνικό πολιτισμό καθώς έχει ήδη γίνει αναφορά στον αρχαίο και την προσφορά του στην ιστορία. Αυτό το prezi θα είναι ασπρόμαυρο και έχει έργα μόνο Ελλήνων ζωγράφων. Ωστόσο προκειμένου να μην μπερδευτούμε με τις χρονολογίες και τις καλλιτεχνικές προτιμήσεις του κάθε ζωγράφου, θεωρήσαμε πως θα ήταν καλό να ασχοληθούμε μόνο με τους πιο σύγχρονους. Αυτό το δημιούργημα θα έχει ως soundtrack το τραγούδι beauty from pain.

30

Κεφάλαιο 3ο: “ Πώς συνδέεται η ομορφιά με την δημιουργία;” Illuminati Α. ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ Η ομορφιά γενικά είναι το χαρακτηριστικό ενός ατόμου, ενός τόπου, ενός αντικειμένου ή μιας ιδέας που προσφέρει μια αέναη εμπειρία απόλαυσης, ευχαρίστησης, νοήματος και ικανοποίησης. Η έννοια του «όμορφου» συχνά περιλαμβάνει και την περίπτωση όπου μια ύπαρξη βρίσκεται σε πλήρη ισορροπία και αρμονία με την φύση, κατάσταση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα έλξης και συναισθηματικής ευημερίας. Επειδή όμως, είναι μια υποκειμενική εμπειρία, συχνά λέγεται ότι η ομορφιά είναι στα μάτια αυτού που βλέπει. Ωστόσο, στην πιο βαθυστόχαστή της έννοια, η ομορφιά μπορεί να δημιουργεί μια περίοπτη εμπειρία θετικής αντανάκλασης γύρω από το νόημα της ύπαρξης κάθε ατόμου. Υποκείμενο δε της ομορφιάς είναι οτιδήποτε συνηχεί με την προσωπική ολοκλήρωση. Η πρώιμη Δυτική θεωρία της ομορφιάς βρίσκεται στα έργα πολλών πρώιμων Ελλήνων φιλοσόφων από την προ-Σωκρατική περίοδο, όπως ο Πυθαγόρας. Το Πυθαγόρειο σχολείο είδε μία δυνατή σχέση μεταξύ των μαθηματικών και της ομορφιάς. Συγκεκριμένα, παρατήρησαν, ότι τα αντικείμενα τα οποία ήταν μοιρασμένα αναλογικά σύμφωνα με την χρυσή τομή φαίνονται πιο ελκυστικά. Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική στηρίζεται στην ιδέα της συμμετρίας και της αναλογίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Παρθενώνα, αλλά και η παγκόσμια αρχιτεκτονική έχει βασιστεί πολλές φορές σε αυτή την νοοτροπία. Γνωστό παράδειγμα το Τατζ Μαχάλ στην Ινδία. Η σύγχρονη έρευνα μάλιστα εισήγαγε την ιδέα ότι οι άνθρωποι των οποίων τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι συμμετρικά και αναλογικά σύμφωνα με την χρυσή τομή θεωρούνται πιο ελκυστικοί από αυτούς στους οποίους δεν υπάρχει μαθηματική συμμετρία. Η συμμετρία είναι επίσης σημαντική γιατί δηλώνει την απουσία γενετικών ή επίκτητων ατελειών. Β. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Πώς συνδέεται όμως η ομορφιά με τη δημιουργία; Λέγοντας δημιουργία εννοούμε τι κάνουμε στην σχολική μας καθημερινότητα αλλά και στην καθημερινή μας ζωή δηλαδή τη ζωή του μέσου εφήβου. Επίσης λέγοντας δημιουργία εννοούμε και τα όσα κάνει ο άνθρωπος έχοντας στόχο την ευχαρίστηση, την υγεία αλλά και την ψυχαγωγία.

31



Ο αθλητισμός είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αναπτύσσει την κρίση και την φαντασία του ανθρώπου, συνδυάζει την σκληρότητα και την αντοχή, τα οποία κάνουν τον άνθρωπο πιο δυνατό αλλά και να αισθάνεται όμορφα!



Η εργασία επιπλέον προσφέρει τη χαρά της δημιουργίας, ολοκληρώνει τον άνθρωπο καθώς δίνει νόημα στη ζωή του, τον κοινωνικοποιεί και τον οδηγεί στο καλό και το ωραίο.



Η τέχνη, η οποία βασίζεται στην εμπειρία και στο ταλέντο αποτελεί έναν ευρύτερης ερμηνείας όρο που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε την διαδικασία, της οποίας προϊόν είναι κάτι το μη φυσικό, το οποίο ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Προσφέρει αισθητική καλλιέργεια με τη διαρκή αναζήτηση του ωραίου.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Το έργο τέχνης αποτελεί λήθη, διαφυγή από την πραγματική ζωή Το έργο τέχνης επιφέρει κάθαρση παθημάτων. (Βερθέρος.) Είναι επανάληψη της πραγματικής ζωής. Αποτελεί εξιδανίκευση της πραγματικής ζωής. Είναι λειτουργική άσκηση τεχνικών δεξιοτήτων.(Μπαχ, Μότσαρτ) Το έργο τέχνης είναι προσπάθεια κατανόησης κάποιας κοσμικής δύναμης ή αρχής 7. Είναι δείγμα ενός μέσου επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους. Τέλος, αυτό που υπερισχύει στην πράξη : 8. Είναι αυτό που είναι. Γ. Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ- ΠΙΝΑΚΕΣ Το σχολείο σαφώς και επηρεάζει την ψυχολογία μας. Ιδιαίτερα η τάξη μας όπου περνάμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας. Συνήθως ο χώρος αυτός δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο που θα μας έκανε να αισθανόμαστε μια αισιοδοξία κι ευτυχία, αλλά αντιθέτως μια ανία. Έτσι λοιπόν σκεφτήκαμε να φτιάξουμε μια μακέτα μέσω της οποίας προτείνουμε πώς θα μπορούσαμε να αλλάξουμε ως προς το καλύτερο την εικόνα της τάξης μας. Μια πρόταση είναι να βάψουμε τους τείχους μπλε, χρώμα που συμβολίζει την ηρεμία και την γαλήνη. Επίσης σκεφτήκαμε να τοποθετήσουμε και κάποιους πίνακες του Κωνσταντίνου Βολανάκη, του Νικηφόρου Λύτρα και του Eugène Delacroix όπως οι παρακάτω:

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ- Βολανάκης

32

ΙΣΤΙΟΦΟΡΟ - Βολανάκης

ΒΡΑΔΙΝΟ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΒΟΛΟ - Βολανάκης

33

Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΝΑΥΑΡΧΙΔΑΣ – Λύτρας

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ- Eugène Delacroix

Δ. ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ

34

ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ηράκλειο

Κρήτης

1837

–

Πειραιάς,

29

Ιουνίου

1907

Οι γονείς του Βολανάκη κατάγονταν από την Βολάνη, ένα μικρό χωριό της περιοχής του Ρεθύμνου. Σπούδασε στο Γυμνάσιο της Σύρου, απ' όπου αποφοίτησε το 1856. Την ίδια χρονιά, με παρότρυνση των μεγαλύτερων αδελφών του, πήγε στην Τεργέστη για να δουλέψει ως λογιστής κοντά στον μεγάλο οίκο εμπορίας ζαχάρεως Αφεντούλη. Ο Αφεντούλης εκτίμησε τις καλλιτεχνικές ικανότητες του νεαρού Βολανάκη από τα πάμπολλα σκαριφήματα με βάρκες, πλοία και λιμάνια που ο τελευταίος έφτιαχνε μέσα στις σελίδες των λογιστικών βιβλίων. Έτσι, αντί να απολύσει τον άτακτο λογιστή, ο Αφεντούλης ανέλαβε να τον στείλει στην Βαυαρία για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία του Μονάχου κοντά στον Καρλ φον Πιλότυ το 1860.Μετά την αποφοίτησή του από την Ακαδημία του Μονάχου, ο Βολανάκης εργάστηκε στο Μόναχο, την Βιέννη και την Τεργέστη. Το 1883 επέστρεψε στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Με την ιδιότητα του καθηγητή στο "Σχολείον των Τεχνών", σηματοδότησε την απόπειρα να συνδυάσει με επιτυχία τα δάνεια από το εξωτερικό με την ελληνική πραγματικότητα της εποχή τους, δηλαδή με το ελληνικό φως και το ελληνικό δράμα. Κυρίαρχη συμβολή του Βολανάκη στην ελληνική ζωγραφική θεωρείται αναμφισβήτητα η θαλασσογραφία. Ζωγράφισε καράβια και καΐκια όλων των τύπων -πραγματικά "πορτρέτα" των καραβιών- και αφοσιώθηκε στην πληθωρική απεικόνιση σκηνών με θέμα τη θάλασσα όσο κανείς άλλος ζωγράφος. Ανέλυσε τον κόσμο του καραβιού και της θάλασσας με έκδηλη αγάπη, εξαιρετική ακρίβεια και διαπιστωμένη δεξιοτεχνία. Οι πίνακές του άλλοτε δίνουν έμφαση στο σκάφος, άλλοτε στο λιμάνι, άλλοτε στη ναυτική σύγκρουση -συνήθως μια ιστορική ναυμαχία. Το ενδιαφέρον σ' αυτές τις γλαφυρές απεικονίσεις, των οποίων η έμπνευση -αλλά κυρίως η τεχνική τους- ανάγεται στην ολλανδική τοπιογραφία του 17ου αιώνα, δεν έγκειται στη ρομαντική απεικόνιση των θεμάτων ούτε στην εντυπωσιακή παράθεση λεπτομερειών από τον κόσμο της θάλασσας.

NΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ Ο Νικηφόρος Λύτρας (Πύργος Τήνου 1832 – Αθήνα 13 Ιουνίου 1904) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους και δασκάλους της ζωγραφικής κατά τον 19ο αιώνα. Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου και πρωτοπόρος στην διαμόρφωση της διδασκαλίας των Καλών Τεχνών στην Ελλάδα. Η πολυσήμαντη τέχνη του καλύπτει τα τρία τέταρτα του πρώτου αιώνα της ελληνικής αναγέννησης. Ο Λύτρας δούλεψε ευσυνείδητα και ως ζωγράφος και ως καθηγητής στο Σχολείο Καλών Τεχνών και γνώρισε νωρίς την αναγνώριση και την δόξα. Οι ανεξάντλητοι θησαυροί της ψυχής του, η ευαισθησία και η ευρύτητα της καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασίας, έκαναν γόνιμη τη διδασκαλία του και τα αποτελέσματά της λαμπρά, δεδομένου ότι οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες της νεότερης Ελλάδας υπήρξαν μαθητές του. Κοντά του μαθήτευσαν πολλοί ζωγράφοι, που αργότερα 35

ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και διακρίθηκαν, μεταξύ των οποίων ο Γεώργιος Ιακωβίδης, ο Πολυχρόνης Λεμπέσης, ο Περικλής Πανταζής, ο Γεώργιος Ροϊλός και ο Νικόλαος Βώκος. Στο πλούσιο και απέραντο έργο του Νικηφόρου Λύτρα, από τα πρώτα παιδικά σχεδιαγράμματά του μέχρι τον τελευταίο του πίνακα, βλέπει κανείς μια διαρκή εξέλιξη. Συνεχώς ανεβαίνει, προσπαθώντας να φτάσει στην ιδανική τελειότητα. Κατά την περίοδο που ήταν μαθητής του Πιλότυ στο Μόναχο, ο Λύτρας ασχολήθηκε με την λεγόμενη «ιστορική ζωγραφική» με θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία και την ελληνική ιστορία Eugène Delacroix (26 Απριλίου 1798 - 13 Αυγούστου 1863) ήταν μεγάλος Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος του 19ου αιώνα, που επηρέασε την ζωγραφική συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του ιμπρεσιονισμού. Εμπνεύστηκε από ιστορικά γεγονότα όπως η Ελληνική και η Γαλλική Επανάσταση, καθώς και από ένα ταξίδι του στο Μαρόκο. Έργα του εμπνευσμένα από την Ελληνική επανάσταση είναι «Η Σφαγή της Χίου», «Έφιππος Έλληνας αγωνιστής», «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» και «Η Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά».

Ε. ΤΑΙΝΙΕΣ

Δημιουργία είναι και οι ταινίες και τα τραγούδια, τα οποία σαφώς μας επηρεάζουν αλλά συνάμα μας ψυχαγωγούν κι αποτελούν για όλους μας πηγή έμπνευσης. Όσον αφορά την σύνδεση της ομορφιάς με τη δημιουργία (την πράξη) υπάρχουν κάποιες ταινίες που πραγματεύονται το παραπάνω θέμα: “The Blind Side” («Μια Σχέση Στοργής») βασίζεται στη ζωή του παίκτη του αμερικάνικου football Michael Oher. Ο Michael είναι ένα από τα θύματα της ζωής και του συστήματος μιας και σε ηλικία 7 ετών πάρθηκε από τη ναρκομανή μητέρα του και από τότε αλλάζει παρένθετες οικογένειες αφήνοντας τες μετά από λίγο καταλήγοντας άστεγος στις κακόφημες γειτονιές του Memphis. Η τεράστια σωματοδομή του, η αθλητική ικανότητά του και ο αθώος, τραυματισμένος αλλά και υπερπροστατευτικός χαρακτήρας του κατάφερε να τον βάλει σε ένα Χριστιανικό σχολείο όπου συνέχισε να είναι απόμακρος και μοναχικός. Η μητέρα 2 παιδιών, Leigh Anne, σε μια στιγμή ανθρωπιάς δίνει άσυλο στον Michael, παίρνοντάς τον στο σπίτι της οικογένειας. Οι ικανότητές του στο αμερικάνικο ποδόσφαιρο παρόλο που φαίνονται με τη πρώτη ματιά δε βγαίνουν και στο γήπεδο και η Leigh Anne με την οικογένειά της αναλαμβάνει να του βγάλει αυτό που του έχει εγκλωβίσει τα τραυματικά βιώματα αλλά και να τον βοηθήσουν να τελειώσει το σχολείο ώστε να περάσει σε κάποιο κολλέγιο και να μπορέσει να παίξει σε κάποια μεγάλη ομάδα.

“Extremely Loud & Incredibly Close” («Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά») Ο 11χρονος Όσκαρ είναι πεπεισμένος πως ο πατέρας του που πέθανε στα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, στο World Trade Center, του έχει αφήσει ένα 36

τελευταίο μήνυμα κάπου στην πόλη. Νιώθοντας αποκομμένος από την μαμά του και μη θέλοντας να πιστέψει σε πράγματα που δεν μπορεί να παρατηρήσει, ο Όσκαρ αρχίζει να ψάχνει στη Νέα Υόρκη, για την κλειδαριά που ταιριάζει σε ένα μυστηριώδες κλειδί που βρήκε στην ντουλάπα του μπαμπά του. Το ταξίδι του στην πόλη θα τον βοηθήσει να ξεπεράσει την απώλεια που βίωσε και να καταλάβει καλύτερα τον κόσμο γύρω του.

“The Messenger: The Story of Joan of Arc” («Ιωάννα της Λωραίνης») Βιογραφία για την Ιωάννα της Λωραίνης η οποία οδήγησε νικηφόρα τους Γάλλους εναντίον των Άγγλων και τελικά μετά από 500 χρόνια ανακηρύχτηκε Αγία της καθολικής εκκλησίας. Πρόκειται για μια ταινία που παραθέτει στον θεατή και της δυο απόψεις γύρω από αυτήν την προσωπικότητα της Ιωάννας, για το αν δηλαδή είχε πράγματι το θεόσταλτο χάρισμα ή ήταν μια εκδικητική πολεμίστρια και ηγέτιδα , αφήνοντας τον να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.

“Avatar” Ο Τζέικ Σάλι, ένας παραπληγικός βετεράνος πεζοναύτης, αποστέλλεται στον πλανήτη Πανδώρα, στον οποίο κατοικούν οι Νάβι, ανθρωποειδή με τρία μέτρα ύψος, γαλάζιο δέρμα κι έναν ιδιαίτερο πολιτισμό. Θα βρεθεί ανάμεσά τους ως κατάσκοπος των γήινων, όταν όμως γνωρίσει την εξωτική Νεϊτίρι, θα πρέπει να διαλέξει στρατόπεδο στην αναπόφευκτη τελική σύγκρουση που δεν θ' αργήσει να ξεσπάσει. Με βάση την συγκεκριμένη ταινία κάναμε μια ανάλυση ενός βίντεο που απεικονίζει κάποιες εικόνες και συνδέονται με την ομορφιά αλλά και με την δημιουργικότητα. Το συγκεκριμένο βίντεο δείχνει κάποιες σκηνές όπως οι παρακάτω:

37

ΣΤ. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΑΙΝΙΑΣ “AVATAR”

Στο βίντεο φαίνεται ένας υπέροχος, μαγικός κόσμος από παράξενα φυτά και μοναδικά ζώα όπου τα πάντα είναι διαφορετικά. Πιο συγκεκριμένα ο πλανήτης της Πανδώρας έχει τόση ομορφιά και γοητεία που θα μπορούσε κανείς να πει πως στην επιφάνεια αλλά και στα βαθιά της δάση, κρύβεται η εικόνα ενός χαμένου παραδείσου. Δεν είναι μόνο τα ζωηρά χρώματα και τα τοπία που κόβουν την ανάσα σου παίρνοντάς την μακριά, είναι η γνώση και η βεβαιότητα του ότι κάθε μικρό μόριο που απαρτίζει αυτόν τον παράξενο πλανήτη, 38

είναι μέρος ενός συνόλου που δεν μπορεί να απουσιάζει, που δεν πρέπει να θυσιαστεί γιατί με αυτό τον τρόπο, θα καταστραφεί η αρμονία και η ιδέα της απόλυτης ολοκλήρωσης. Και έπειτα, είναι τα εξίσου γοητευτικά και παράξενα πλάσματα που την κατοικούν. Αέρινα και ολοκληρωμένα, όχι μόνο σωματικά αλλά, κυρίως πνευματικά και συναισθηματικά. Είναι τα πλάσματα εκείνα που με την παρουσία τους ολοκληρώνουν με σεβασμό ένα ολόκληρο σύμπαν που ζει, αναπνέει και εξελίσσεται γύρω τους. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα από το Avatar παρουσιάζονται φαντασμαγορικά τοπία από έναν εξωγήινο πλανήτη. Στη σκηνή αυτή είναι έντονο το παραμυθικό στοιχείο που έχει ως στόχο τον εντυπωσιασμό του θεατή, άλλα και να προβάλλει την υπερρεαλιστική εικόνα ενός επίγειου παραδείσου. Η μουσική που ακούγεται προετοιμάζει το θεατή της ταινίας να αντικρύσει ένα πανέμορφο φαντασμαγορικό τοπίο, αλλά ταυτόχρονα μας εισάγει και στη δράση της ταινίας που πρόκειται να ακολουθήσει.

Ζ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Παρατηρώντας τον τόπο μας και γενικώς την γειτονιά μας παραθέσαμε και αναλύσαμε απλές και καθημερινές εικόνες τόσο από το σχολείο, όσο και από την προσωπική μας ζωή, αποδίδοντας με αυτόν τον τρόπο τις απλές χαρές της ζωής.

39

40

41

42

43

44

45

Κεφάλαιο 5ο : Αναζητώντας την ομορφιά. (Ομάδα: Tα δημιουργικά ασχημόπαπα) Α.Εισαγωγή Σε ένα Κόσμο που καθημερινά καταστρέφεται και γίνετε όλο ένα και πιο άσχημος η ομορφιά είναι δυσεύρετη έως και ανύπαρκτη σε ορισμένες καταστάσεις. Με βάση τα παραπάνω και δεδομένο ότι βρισκόμαστε στην ομορφότερη ηλικία της ζωής μας, την εφηβική, επιλέξαμε το θέμα " Η ομορφια θα σώσει τον Κοσμο: video clip με τον Ντοστογιεφκι". Ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια όμορφη κοινωνία, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Ο Ντοστογεφκι, συγγραφέας που ζούσε κάτω από άθλιες συνθήκες στην Ρωσία ακόμα που βιώνει την φτώχεια και αντιμετώπιζε προβλήματα αλκοολισμού, κατάφερε να δημιούργησε έργα διαχρονικά, Μα πάνω από όλα όμορφα. Αν και τα συγγραφική του δημιουργήματα εκ πρώτης αναγνώσεως ίσως φανούν αυτό που απλοϊκά θα ονομάζαμε "μαύρα" , ωστόσο αν κάποιος τα διαβάσει πιο προσεχτικά, θα μπορέσεις να αντλήσει ελπίδες και κουράγιο . Αξίζει ,λοιπόν, να προσπαθήσουμε να είμαστε όσο πιο "όμορφοι " γίνετε. Ο "ηλίθιος " δεν είναι αυτός που προσπαθεί να ομορφύνει τον εαυτό του και έπειτα τους συνανθρώπους του , όπως ο ήρωας του Ντοστογεφκι στο ομώνυμο μυθιστόρημα. Ηλίθιος είναι εκείνος που συμβιβάζεται στην ασχήμια της εποχής. Ας είμαστε εμείς που θα γίνουμε όμορφοι.

Β. Για ποιους λόγους επιλέξαμε το ερώτημα: « Πού πραγματικά βρίσκεται η ομορφιά» Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαμε αυτό το ερώτημα είναι γιατί πραγματικά η εξωτερική εμφάνιση και η επιθυμία είναι κάποιος αρεστός ,είναι ουσιαστικό ζήτημα που απασχολεί του εφήβους. Μεγαλώνοντας σε μια κοινωνία όπου τα πρότυπα της ομορφιάς είναι παγιωμένα και προβάλλονται από τα μέσα της σύγχρονης κουλτούρας, ο έφηβος συνθλίβεται από τα επιβαλλόμενα πρότυπα, νιώθει υποχρεωμένος να ακολουθήσει το ρεύμα. Πολλές φορές αλλοιώνεται η προσωπικότητά του για να συμβαδίσει με τα προβαλλόμενα πρότυπα. Πολλοί έφηβοι περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες πέτρες των κοινωνικών προτύπων ομορφιάς, οδηγήθηκαν στην κατάθλιψη, σε ψυχικές διαταραχές ακόμη και στην αφαίρεση της ζωής τους. Άλλοι καταφεύγουν σε οδυνηρές μεθόδους προκειμένου να γίνουν κοινωνεί μιας ,θα λέγαμε \, επιβαλλόμενης και εξομοιωμένης ομορφιάς. Και αν μια αγγλική παροιμία λέει «η ομορφιά είναι στα μάτια αυτού που τη βλέπει», οι έφηβοι σε όλο τον κόσμο παλεύουν να δουν την ομορφιά με τα ίδια μάτια. Γι’ αυτό, λοιπόν, έγινε η επιλογή αυτού του ερωτήματος, για να δούμε 46

πως η ομορφιά δεν συνεπάγεται της εξομοίωσης αλλά της διαφορετικότητας, των νεανικών μας ονείρων . Ο καθένας από εμάς πρέπει να αγαπάει τον εαυτό του, να συμφιλιώνεται μαζί του έτσι όπως είναι. Η κάθε αλλαγή οφείλει να είναι προσωπική επιλογή και όχι ασυνείδητη υποχρέωση. Μέσα από τα μάτια της καλοσύνης, της αγάπης, της ανθρωπιάς μπορούμε να δούμε ένα κόσμο πιο όμορφο. Αυτό άλλωστε πρέσβευε ο Ντοστογιέφσκι, την ανακάλυψη της ομορφιάς εκεί που η υπόλοιποι είτε δεν τη βλέπουν είτε εθελοτυφλούν.

Γ.Τι μας επηρεάζει και δεν βλέπουμε υποκειμενικά την ομορφιά στις μέρες μας; Ο Einstein έλεγε ότι η αναζήτηση της αλήθειας και της ομορφιάς ανήκει σε μία σφαίρα δραστηριοτήτων όπου επιτρέπεται να μείνουμε για πάντα παιδιά. Η ομορφιά επηρεάζει τους στόχους, τη συμπεριφορά μας, την πορεία μας και την αισθητική μας. Ψεύτικη, πλαστική προσποιητή ή αληθινή, άλλες φορές εξωτερική και απλή και άλλες εσωτερική και αφηρημένη. Η ομορφιά είναι υποκειμενική, αλλά ανάλογα την εποχή και την κοινωνία υπάρχουν τα λεγόμενα πρότυπα δηλαδή αντικειμενικά μέτρα τα οποία είναι αποδεκτά από όλους. Τα γυναικεία πρότυπα φυσικής ομορφιάς και εμφάνισης εξελίσσονται και αλλάζουν με τις δεκαετίες. Η σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία είναι ανδροκρατούμενη, προβάλλει συγκεκριμένα ατομικά πρότυπα και καθορίζει τα ισχύοντα στερεότυπα με τα οποία η γυναικεία ομορφιά έχει πανίσχυρη ανταλλακτική αξία. Στη σύγχρονη κοινωνία έχουν διαμορφωθεί πρότυπα γυναικείας εμφάνισης που καταπιέζουν τις γυναίκες και τις υποτάσσουν προκειμένου να επιβιώσουν. Μεγάλος αριθμός νέων ατόμων που δεν τηρεί τα προβαλλόμενα πρότυπα, βιώνει χαμηλή αυτοεκτίμηση, περιθωριοποιείται και οδηγείται στην απομόνωση. Από παντού παίρνουμε συνεχώς το μήνυμα ότι πρέπει να έχουμε όλοι συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς που καθορίζεται τόσο από την βιομηχανία ομορφιάς, όσο και από την κοινωνική κατάσταση. Έτσι, όλοι όσοι ακολουθούν τα πρότυπα αυτά νιώθουν ότι είναι αποδεκτοί, ακολουθούν το ρεύμα και είναι πλήρης συναισθηματικά. Αν λοιπόν, αποφασίσουμε να δεχτούμε ότι η ομορφιά δεν είναι μία και αντικειμενική αλλά πολλές και διαφορετικές, ξεκινάμε για ένα προσωπικό ταξίδι εξερεύνησης του ίδιου μας του εαυτού. Η αμφισβήτηση των προτύπων είναι και μία περιπέτεια ενηλικίωσης και αυτογνωσίας. Καλούμαστε να αφήσουμε πίσω κάτι βασανιστικό αλλά οικείο και να κάνουμε την υπέρβαση που δεν είναι πάντα εύκολη, υπάρχουν πρότυπα τα οποία δύσκολα αποχωριζόμαστε γιατί εγκαταλείποντας την ιδέα της ιδανικής εμφάνισης αφήνουμε πίσω κάτι που μισούσαμε αλλά και αγαπήσαμε πολύ. Παρ’όλα αυτά, η προσπάθεια αυτή είναι ο μόνος τρόπος να αποδεχτούμε τον εαυτό μας. Σε αυτή την θέση, μάλλον, με ότι θα πίστευε κανείς και το πώς την βλέπουμε εξαρτάται σύμφωνα με νέες επιστημονικές έρευνες, σε μεγάλο βαθμό 47

και από την οικειότητα που αισθανόμαστε. Όσο περισσότερο βλέπουμε ένα πρόσωπο τόσο ο εγκέφαλος μας το «αγαπάει» , είτε είναι «αντικειμενικά» όμορφο είτε όχι. Τέλος, φαίνεται πως η αίσθηση του ωραίου προκαλείται περισσότερο από το γνώριμο παρά από το άγνωστο. Δ.Η ομορφιά είναι αντικειμενική ή υποκειμενική?

Επιλέξαμε να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση με έναν άλλον τρόπο, τις απόψεις ενός μοντέλου το οποίο εντυπωσιάστηκε αρχικά από τις ευκαιρίες που της δόθηκαν χάρη στην ομορφιά της αλλά στην συνέχεια αντιλήφθηκε που πραγματικά βρίσκεται η αληθινή ομορφιά.

Laura Kraus Calenberg Η άποψή μου για την ομορφιά ήταν αυτό που οι άλλοι σκέφτονταν για μένα. Αν οι άνθρωποι με εγκρίνανε και μου ζητούσαν να υπογράψω κάποιο συμβόλαιο, τότε συμπέρανα πως ήμουν όμορφη. Πίστευα πως εφόσον ήμουν επιτυχημένη στην εργασία μου σήμαινε πως ήμουν όμορφη. Αυτό βέβαια ήταν ένα σχετικά επικίνδυνο μοτίβο διότι στήριζα την άποψη που είχα για τον εαυτό μου στα χέρια και τη γνώμη των άλλων. Άλλος τρόπος ήταν το γεγονός ότι πολλοί άνδρες ελκύονταν από εμένα. «Εφόσον τόσοι πολλοί όμορφοι, έξυπνοι κι επιτυχημένοι άνδρες με κυνηγούν, σκεφτόμουν, σίγουρα είμαι όμορφη.» Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γίνω ένα άτομο εγωκεντρικό και η ζωή μου να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό μου. Ξόδευα τον περισσότερο χρόνο μου ασχολούμενη μόνο με τον εαυτό μου. «Εμένα,», «ο εαυτός μου» και «Εγώ» ήταν οι τρεις αγαπημένες μου λέξεις. Όλη μου η ζωή ήταν εστιασμένη πάνω στην εξωτερική μου εμφάνιση… το βάρος μου, τα μαλλιά μου, τα ρούχα μου. Τι είχε συμβεί; Που ήταν οι προτεραιότητές μου; Για ποιον και για τι υπήρχα; αναρωτιόμουν πώς είχα φέρει τη ζωή μου σε τέτοιο σημείο ώστε είχα χάσει κάθε πραγματικό νόημα. Η ανασφάλεια δεν έχει ομορφιά. Δεν διευκολύνει τις καλές φιλίες. Σε κάνει να περιμένεις πάντα από τους άλλους να σε επαινούν για να σε κάνουν να νιώθεις όμορφα.

Ε.Tην έχουμε πραγματικά ανάγκη την ομορφιά και αν ναι γιατί; 48

Κάθετι που γεννά η φύση είναι όμορφο.Ο άνθρωπος από την φύση του είναι όμορφος, αυτό αποδυκνείεει ότι η ομορφιά είναι μία φυσική κατάσταση, δεν είναι επίπλαστη όπως η άσχήμια. Όπως έλεγε κι ο Σωκράτης ό καθένας από έμας είναι εκ φύσεως αυτό που θα ονομάζαμε ΄καλός΄ κι έχει την τάση για να είναι ένα ον όμορφο και δημιουργικό. Η ομρφιά δεν είναι μόνο επιλογή και επιθυμία μας αλλά τάση ενόα υγιούς ψυχικά ανθρώπου. Εξάλλου η ίδια η ομορφιά γυρνάει πάλι σε εμάς και επιδρά πάνω μας θετικά

Ζ.Γιατί επιλέξαμε την παρουσίαση παραμυθιού;

Το παραμύθι είναι μία φανταστική, είτε προφορική είτε γραπτή διήγηση όπου ο χρόνος και ο τόπος της δράσης του είναι αόριστος. Οι ήρωες που συμμετέχουν συχνά ενσαρκώνουν ιδανικά, αξίες και νοοτροπίες της εποχής από την οποία αντλεί θεματολογία. Μέσω της πλοκής του ο δέκτης απολαμβάνει διδάγματα και κοινά αποδεκτές αλήθειες, χαρακτηριστικό που ενισχύεται από την απλή και κατανοητή από όλους γλώσσα που χρησιμοποιείται για την συγγραφή του. Απόρροια αυτού, το παραμύθι και η αξίες που θέλει να μεταδώσει να γίνονται αντιληπτές από όλους, από μικρούς και μεγάλους. Όλοι είτε έχουμε ακούσει, είτε έχουμε διαβάσει ή διηγηθεί, έστω και μία φορά στη ζωή μας ένα παραμύθι. Επομένως η αίσθηση που δημιουργείται από την ανάγνωσή του μας είναι γνώριμη, οικεία. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ομάδας μας επέλεξε το συγκεκριμένο συγγραφικό είδος προκειμένου να παρουσιάσει και να απαντήσει, όσο το δυνατόν καλύτερα, το ερώτημα που θέσαμε “ Που πραγματικά βρίσκεται η ομορφιά; “ Μέσα από το παραμύθι μας δόθηκε η δυνατότητα να παρουσιάσουμε τον τρόπο με τον οποίο η κάθε κοινωνία, μικρή ή μεγάλη αντιμετωπίζει άτομα τα οποία διακρίνονται από συγκεκριμένες εμφανισιακά ιδιαιτερότητες. Επιπλέον, το παραμύθι μας επέτρεψε να δηλώσουμε τον υποκειμενικό χαρακτήρα που έχει η ομορφιά ως 49

έννοια, καθώς ο κάθε άνθρωπος που θα διαβάσει την υπόθεση του έργου μας θα αντιληφθεί εξατομικευμένα και με βάση τα γνωρίσματα του χαρακτήρα του τα ιδανικά που αποσκοπεί να μεταδώσει η ιστορία μας. Πολύ δημοφιλές θέμα των παραμυθιών είναι αυτό του άσχημου ή σε ορισμένες περιπτώσεις αποκρουστικού όντος. Συνήθως το άτομο αυτό υποφέρει από μια κατάρα και προσπαθεί μέχρι το τέλος με αγώνα και υπομονή ή με την αγάπη και την αφοσίωση από ένα άλλο πρόσωπο προς το πρόσωπο του να ξεπεράσει το πρόβλημά του. Ωστόσο εμείς, ως ομάδα επιλέξαμε να μην δώσουμε τέλος στην ιστορία μας, αφηνώντας την κατάληξη της στην φαντασία των αναγνωστών της. Έτσι δημιουργήσαμε έναν ήρωα ο οποίος στην προσπάθεια του να σώσει μία παιδική ψυχή από τις φλόγες, κάηκε στο πρόσωπο. Εξαιτίας αυτού του τραυματρισμού του πλέον βιώνει καθημερινά, όλο και πιο έντονα την απομόνωση, τον κοινωνικό ρατσισμό, καθώς όλοι τον θεωρούν άσχημο. Γι’αυτό, αισθάνεται μέρα με τη μέρα άτομα τα οποία αγαπάει να τον εγκαταλείπουν…

Η.ΠΑΡΑΜΥΘΙ…..

Η ιστορία μας ξεκινάει με έναν άντρα 30 χρονών ,κάτοικο της επαρχίας ο οποίος τον τελευταίο καιρό εργαζόταν ως αγρότης σε μία τοπική επιχείρηση. Ένα καλοκαιρινό απόγευμα καθώς περπατούσε βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα αξιοσημείωτο περιστατικό. Μπροστά από ένα σπίτι τυλιγμένο στις φλόγες, μέσα στο συνωστισμό ανθρώπων , άκουσε μία γυναίκα να φωνάζει και να ωρύεται πως έχει εγκλωβιστεί στο καταστραμμένο σπίτι το 4χρονο αγοράκι της. Ο ίδιος ένιωσε την ανάγκη να βοηθήσει την άτυχη μητέρα και χωρίς δεύτερη σκέψη έτρεξε προς το σπίτι προκειμένου να σώσει το μικρό παιδί. Ευτυχώς το μικρό παιδί βρισκόταν κοντά στην πόρτα και ο άντρας δεν άργησε να το βρει. Ωστόσο βγαίνοντας από το σπίτι για κακή του τύχη φλόγες έκαψαν μέρος του προσώπου του. Το νεαρό αγοράκι παραδόθηκε σώο στη μητέρα όμως η ζωή του άντρα δε θα ήταν πλέον η ίδια. Παρόλο που απευθύνθηκε σε αρκετούς γιατρούς συνειδητοποίησε ότι η πλήρης αποκατάσταση του προσώπου του ήταν αδύνατη. Μέρα με τη μέρα , καθώς προσπαθούσε να ξεχάσει το τραγικό γεγονός η συμπεριφορά των κοντινών του προσώπων τού θύμιζε την ιδιομορφία του. Ειδικότερα η στάση της αρραβωνιαστικιάς του ήταν εκείνη που τον πλήγωσε πολύ 50

καθώς ένιωθε ότι απομακρυνόταν όλο και περισσότερο. Οι υποψίες του επιβεβαιώθηκαν όταν μετά από λίγους μήνες ο άντρας έμεινε μόνος του. Γιατί λοιπόν αυτός ο άνθρωπος που θυσιάστηκε να έρχεται αντιμέτωπος με αυτή την συμπεριφορά? Γιατί να μετράει τόσο πολύ η εξωτερική ομορφιά όταν στην πραγματικότητα μπορεί να θεωρηθεί ως ήρωας και σωτήρας μιας ζωής?

Θ. Επεξήγηση της Ομορφιάς – Πραγματική Ομορφιά Τι είναι ομορφιά; Δεν είναι η εξωτερική εμφάνιση. Είναι αυτό που υπάρχει μέσα στην καρδιά σου. Η ταπεινότητα έχει ομορφιά, παρόλο που δεν είναι και τόσο διαδεδομένη στη δική μου δουλειά. Η ασφάλεια και η αυτοεκτίμηση έχουν ομορφιά Η προσωπική σχέση με το Θεό φέρνει ομορφιά, γιατί όταν ξέρεις πως σε αγαπάει και σε δέχεται τότε νοιώθεις ασφάλεια και αυτοεκτίμηση στη ζωή σου. Κι αυτό σου δίνει τη δυνατότητα να νοιώθεις ελεύθερη να δεχτείς και να αγαπήσεις τον εαυτό σου με όλες σου τις αδυναμίες.

Επίσης διαβάζοντας διάφορες συνεντεύξεις, βρήκαμε φράσεις που μας συγκίνησαν και μας έκαναν να σκεφτούμε πιο ώριμα τι είναι η ομορφιά για τον καθένα μας ξεχωριστά και που πραγματικά βρίσκεται…

 Όταν κοιτάς τα μάτια κάποιου και βλέπεις πως σε καμαρώνει, πως σε θαυμάζει, χαμογελάς απ’ την καρδιά σου.  Όταν έρχονται αυτές οι στιγμές της χαμηλής αυτοπεποίθησης και κάποιος σε αγκαλιάζει και σου λέει ” λες βλακείες, είσαι υπέροχη”, χαμογελάς απ’ την καρδιά σου.  Όταν κάποιος δείχνει πως σέβεται τις επιθυμίες και τα όνειρα σου, τότε χαμογελάς απ’ την καρδιά σου.  Όταν χαμογελάς απ’ την καρδιά σου, μιλάμε για αληθινή ομορφιά.  Για την ομορφιά που δεν μπορεί να φτιάξει κανένα make up, για την ομορφιά που δεν μπορεί να στολίσει κανένα κόσμημα, για την ομορφιά που δεν μπορεί να ντύσει κανένα ρούχο.  Και όταν χαμογελάς απ’ την καρδιά σου, κάνε το να διαρκέσει γιατί έχεις την τύχη να το ζεις, την στιγμή που άλλοι απλά το ονειρεύονται!!

51

 Για να είσαι όμορφη, αρκεί να είσαι αγαπημένη Κασέγεφ Ε.

 Δεν υπάρχουν μη όμορφες γυναίκες: υπάρχουν μόνο γυναίκες που δεν ξέρουν ότι είναι όμορφες Λι Β.  Η ομορφιά δεν είναι μια εγγενής ιδιότητα των πραγμάτων. Υπάρχει μόνο στο μυαλό του παρατηρητή Χιουμ Ντέιβιντ

 Τόσο μεγαλύτερη αξία έχει η εξωτερική ομορφιά, όσο μεγαλύτερη εσωτερική ομορφιά κρύβεται πίσω της Λίνκολν Α.

52