Η κλιματική αλλαγή by Αγιος Παύλος

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΕΙΡΑΙΑ “Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ”

Β ΛΥΚΕΙΟΥ

Υπεύθυνη Καθηγήτρια: κα Στ. Μαυρομματάκη

ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ 1

ECO alarm

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΟΝΟΜΑ

ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΟΦΙΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ

ΠΑΥΛΟΣ ΕΡΡΙΚΟΣ

ΣΕΡΙΦΗΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΣΜΥΡΝΙΩΤΗΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ

ΣΟΡΩΤΟΥ

ΦΛΩΡΑ

ΟΜΑΔΑ 2

GummiGreens

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΟΝΟΜΑ

ΓΟΥΔΗΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΚΑΠΑΡΟΣ

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ

ΚΕΚΕΡΗΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ

ΜΕΞΗΣ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΜΠΟΥΜΠΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΟΜΑΔΑ 3

Πράσινα Λιβάδια

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΟΝΟΜΑ

ΚΟΤΤΕΑΣ

ΣΠΥΡΙΔΩΝ

ΜΟΣΧΟΒΙΤΗΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ

ΠΑΝΑΓΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ

ΠΕΤΣΑΣ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΤΣΑΓΚΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΟΜΑΔΑ 4

ThinkGreen

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΟΝΟΜΑ

ΔΕΜΕΤΗΣ

ΠΕΤΡΟΣ

ΛΑΓΩΝΙΚΑΣ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΛΙΟΛΙΟΣ

ΚΩΝ/ΝΟΣ

ΠΑΛΚΥΡΑ

ΦΙΛΙΠΠΑ

ΤΣΟΜΑΚΟΥ

ΕΙΡΗΝΗ

Περιεχόμενα ΚΕΦ. 1ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................ 5 1.1 Τι αφορά η εργασία..................................................................................................... 5 1.2 Προβληματική επιλογής του θέματος .......................................................................... 5 1.3 Σκοπός – Ερευνητικά ερωτήματα ................................................................................ 5 1.4 Πλάνο (περιγραφή, τι περιλαμβάνει η εργασία) .......................................................... 6 ΚΕΦ. 2ο: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ........................................................................................ 7 2.1 Ορισμοί (ΟμάδαEco – Alarm) ...................................................................................... 7 2.1.1 Kαιρός .................................................................................................................. 7 2.1.2 Κλίμα .................................................................................................................... 8 2.1.3 Η έννοια του όρου κλιματική αλλαγή.................................................................... 8 2.1.4 Η τρύπα του όζοντος............................................................................................. 9 2.2 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (Eco – Alarm) .............................................................................. 9 2.2.1 Ποια η μεταβολή της θερμοκρασίας της γης ανά τα χρόνια; ................................ 9 2.2.2 Τι προβλέπεται για το μέλλον; ............................................................................ 10 2.2.3 Αέρια του θερμοκηπίου ...................................................................................... 11 2.3 ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ (Ομάδα - Πράσινα λιβάδια) .............................................. 14 2.3.1 Φαινόμενο του θερμοκηπίου............................................................................. 14 2.3.2 Αιωρούμενα σωματίδια (Τα αέρια του θερμοκηπίου)........................................ 20 2.3.3 Απόβλητα – Σκουπίδια ....................................................................................... 26 2.3.4 Καταναλωτισμός................................................................................................. 31 2.4 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ (GummiGreens) ........................................................ 34 2.4.1 Άνοδος της στάθμης της θάλασσας ................................................................... 34 2.4.2 Ακραία καιρικά φαινόμενα ................................................................................ 48 2.4.3 Πυρκαγιές .......................................................................................................... 52 2.4.4 Βιοποικιλότητα .................................................................................................. 57 2.4.5 Κλιματικοί μετανάστες........................................................................................ 62 2.5 ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ (ThinkGreen) .................................................................... 64 2.5.1 Διεθνείς οργανισμοί.......................................................................................... 64 2.5.2 Το Πρωτόκολλο του Κιότο ................................................................................... 66 2.5.2 Ανακύκλωση ...................................................................................................... 71 2.5.3 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ........................................................................... 73 2.5.3 Βιοδιάσπαση ...................................................................................................... 79 2.5.4 Καθημερινές ενέργειες ....................................................................................... 79 3

2.5.5 Τρόποι αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής από κάθε κράτος ....................... 85 2.5.6 Το οικολογικό σπίτι ............................................................................................ 86 Το οικολογικό σπίτι ............................................................................................................ 86 2.5.6 Φύση και ηθική .................................................................................................. 92 2.5.7 Το οικολογικό αποτύπωμα ................................................................................. 93 ΚΕΦ 3ο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ...................................................................................... 95 3.1 Πειραματική έρευνα (Σύνταξη Ερωτηματολογίου) (Ομάδα - ThinkGreen) ................. 95 3.2 Κατασκευή μακέτας στα πρότυπα ενός οικολογικού σπιτιού (EcoAlarm) ................ 106 3.3 Επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη Λασκαρίδη .................................................................... 107 3.4 Θεατρικό Δρώμενο (GummiGreens) ....................................................................... 108 3.5 Φύλλα Παρουσίασης .............................................................................................. 111 ΚΕΦ 4ο: ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ............................................................... 111

ΚΕΦ. 1ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τι αφορά η εργασία Η εργασία που έχουμε αναλάβει αφορά στην κλιματική αλλαγή του πλανήτη, φαινόμενο πολύ έντονο στις μέρες μας. Η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τις μεταβολές στο κλίμα. Μελετήσαμε λοιπόν τα αίτια του φαινομένου, τις συνέπειες για τον πλανήτη καθώς και τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ζούμε όλοι οικολογικά, υιοθετώντας καθημερινές συνήθειες για την προστασία του πλανήτη.

1.2 Προβληματική επιλογής του θέματος Η ανθρωπότητα και ο άνθρωπος διαμορφώθηκαν μέσα από μια διαρκή σχέση επιβίωσης και οργάνωσης μέσα στο περιβάλλον. Το περιβάλλον έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανθρωπογένεση αλλά και στη διαμόρφωση των κοινωνιών του ανθρώπου, από την προϊστορική φάση της ανθρωπογένεσης, από την εποχή που δεν υπήρχαν εργαλεία και ανθρώπινες τεχνικές. Γι’ αυτό και εμείς προβληματιστήκαμε πάνω σε αυτό το θέμα (περιβάλλον και οικολογία), γιατί πρέπει να προστατέψουμε το περιβάλλον το οποίο μας δημιούργησε, στο οποίο ζούμε οι ίδιοι και στο οποίο θα φιλοξενηθούν οι απόγονοί μας.

1.3 Σκοπός – Ερευνητικά ερωτήματα Σκοπός μας είναι να ευαισθητοποιήσουμε τους ανθρώπους και κυρίως τη νέα γενιά για την κατάσταση του περιβάλλοντος σήμερα και να τους κάνουμε με τον τρόπο μας αισθητή την αναγκαιότητα της φύσης στη ζωή των ανθρώπων. Η ενασχόληση με το θέμα της κλιματικής αλλαγής σκοπό έχει να μας δώσει τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα, να κατανοήσουμε τις αιτίες δημιουργίας τους και να προχωρήσουμε στην αντιμετώπιση και επίλυση αυτών των προβλημάτων. Τελικός στόχος είναι η διαμόρφωση κώδικα συμπεριφοράς γύρω από τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος σε ατομικό και στη συνέχεια σε ομαδικό - κοινωνικό επίπεδο. Κληθήκαμε να απαντήσουμε σε ερευνητικά ερωτήματα όπως αυτά προέκυψαν από τη δυναμική της ομάδας, του τύπου    

Τι είναι το κλίμα; Ποιοι είναι οι παράγοντες που το διαμορφώνουν; Υπάρχουν στοιχεία για κλιματικές αλλαγές την τελευταία χιλιετία; Είναι η κλιματική αλλαγή πραγματικό γεγονός; 5

   

Ποια είναι τα αίτια που τη δημιουργούν; Ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομένου; Ποιοι τρόποι υπάρχουν για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο; Υπάρχει ηθική στη διαχείριση της φύσης;

1.4 Πλάνο (περιγραφή, τι περιλαμβάνει η εργασία) Η εργασία αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει την εισαγωγή όπου αναφέρεται στην προβληματική επιλογής του θέματος, το σκοπό και τα ερευνητικά ερωτήματα που προκύπτουν. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στη θεωρητική προσέγγιση του θέματος: ορισμοί, στατιστικά στοιχεία για τη μεταβολή της θερμοκρασίας, αίτια, συνέπειες και αντιμετώπιση του φαινομένου. Επιπλέον προβληματιστήκαμε για την ηθική διάσταση του θέματος και την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στο περιβάλλον. Όλα αυτά προέκυψαν από έρευνα και συλλογή στοιχείων και πληροφοριών από το διαδίκτυο και πλήθος άλλες πηγές. Στο τρίτο κεφάλαιο χρησιμοποιήσαμε διάφορες μεθόδους προκειμένου να ερευνήσουμε το βαθμό ευαισθητοποίησης των νέων αλλά και να επισημάνουμε ότι ο πλανήτης μας κινδυνεύει και πρέπει κάτι να κάνουμε γι’ αυτό. -Δημιουργήσαμε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο μοιράσαμε σε συμμαθητές μας με ερωτήσεις κλειστού τύπου. -Βρήκαμε φωτογραφίες που περιγράφουν το φαινόμενο και τις κολλήσαμε σε χαρτόνια ανά ομάδα. -Επισκεφτήκαμε τη Βιβλιοθήκη Λασκαρίδη και παρακολουθήσαμε διάλεξη σχετική με το θέμα μας. - Δημιουργήσαμε τα εξής τεχνήματα (αναπαραγωγή γνώσης) Μία μακέτα ενός οικολογικού σπιτιού με βάση τις προδιαγραφές που μάθαμε στην εργασία μας για εξοικονόμηση ενέργειας.  Θεατρικό διάλογο μεταξύ φίλων με θέμα την κλιματική αλλαγή, τον οποίο δραματοποιήσαμε στην παρουσίαση της εργασίας.  Φτιάξαμε τέσσερα κολάζ με τις φωτογραφίες που εκτυπώσαμε.  Τέλος δημιουργήσαμε ένα Power Point για να σας παρουσιάσουμε την εργασία μας. Στο τέταρτο κεφάλαιο γράψαμε τα γενικά συμπεράσματα και τις προτάσεις μας από όλη την εργασία. 

ΚΕΦ. 2ο: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 2.1 Ορισμοί (ΟμάδαEco – Alarm) 2.1.1 Kαιρός Με τον γενικό όρο καιρός, (weather), εννοείται η κατάσταση της ατμόσφαιρας της Γης σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο από την άποψη της θερμοκρασίας της πίεσης της υγρασίας και του υφισταμένου ανέμου (ένταση και διεύθυνση), με ότι άλλο φαινόμενο συνοδεύει αυτά, τόσο στη ξηρά, όσο και στη θάλασσα ή στον υπερκείμενο αέρα του ίδιου πάντα τόπου. Η επιστήμη που εξετάζει τον καιρό είναι η Μετεωρολογία. Συνεπώς θα μπορούσε να ορισθεί ότι “καιρός είναι το σύνολο των μετεωρολογικών παραμέτρων σε μία συγκεκριμένη τοποθεσία και κατά μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή”. Τα κύρια μετεωρολογικά στοιχεία που χρησιμοποιούμε για να ορίσουμε τον καιρό είναι τα παρακάτω:  η ατμοσφαιρική πίεση,  η θερμοκρασία του αέρα,  η υγρασία του αέρα, και  η κίνηση του αέρα (άνεμος). Υπάρχει ακόμα μια σειρά από μετεωρολογικά στοιχεία τα οποία, αν και είναι πολύ σημαντικά, εξαρτώνται γενικά από τα κύρια στοιχεία. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται τα παρακάτω:  η νέφωση,  ο υετός (βροχή, χιόνι, χαλάζι),  η ορατότητα Η μέτρηση των παραπάνω μετεωρολογικών στοιχείων μας βοηθάει να ορίσουμε τον καιρό που επικρατεί κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Όταν οι μετρήσεις συνεχίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε μπορούμε να αναλύσουμε στατιστικά το πειραματικό υλικό και να υπολογίσουμε το κλίμα της περιοχής των μετρήσεων.

2.1.2 Κλίμα Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα επομένως είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Οι παράγοντες που συντελούν στη μεταβολή του κλίματος από τόπο σε τόπο είναι: 

Γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο



διανομή ξηράς και θάλασσας



ανάγλυφο και κάλυψη του εδάφους



άνεμοι



κέντρα υψηλής και χαμηλής πίεσης κ.ά.

Η διάκριση των διάφορων ποικιλιών κλιμάτων έγινε γύρω στον 5ο αιώνα από τους αρχαίους Έλληνες. Η γη διαιρείται σε πέντε ζώνες ανάλογα με το κλίμα: 

Ισημερινή ή διακεκαυμένη



δύο εύκρατες και



δύο πολικές.

Η πρώτη αυτή διαίρεση της γης σε ζώνες βελτιώθηκε κι έγινε νέα διαίρεση σε ζώνες θερμοκρασίας ανέμου και βροχής. Επειδή όμως οι διάφορες ζώνες είναι φυσικό να μην έχουν το ίδιο κλίμα, έγινε μια ταξινόμηση κατά την οποία ενώνονται τα διάφορα κλιματικά στοιχεία και συνιστούν τους κλιματικούς τύπους. Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι είναι: 

Ηπειρωτικός ή χερσαίος



θαλάσσιος ή ωκεάνιος και



τύπος ορέων και ύψους.

2.1.3 Η έννοια του όρου κλιματική αλλαγή Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που 8

εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.

2.1.4 Η τρύπα του όζοντος Τρύπα του όζοντος ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο το στρώμα του όζοντος που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης μειώνεται σε πάχος πάνω από την Ανταρκτική. Επειδή το λεπτότερο σημείο του είναι πάνω από το Νότιο Πόλο, η μείωση του πάχους του στρώματος έχει ως αποτέλεσμα την ονομαζόμενη "τρύπα" στο στρώμα του όζοντος. Λόγω του ότι το όζον (αλλοτροπική μορφή του οξυγόνου, τριατομικό οξυγόνο, Ο3) προστατεύει από την ηλιακή ακτινοβολία, απορροφώντας σημαντικό τμήμα της υπεριώδους, η δημιουργία της τρύπας του όζοντος έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Επίσης αυξάνει την θερμοκρασία στον πλανήτη και βοηθάει αρνητικά στο λιώσιμο των πάγων. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται πως δημιουργήθηκε από υπερβολική χρήση χλωριοφθορανθράκων (CFC) που χρησιμοποιούνταν σε κλιματιστικά και γενικά σε ψυκτικές συσκευές. Στην επέκταση του επίσης συμβάλλουν τόσο τα καυσαέρια (από την κυκλοφορία των οχημάτων) όσο και τα αέρια απόβλητα των εργοστασίων.

2.2 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (Eco – Alarm) 2.2.1 Ποια η μεταβολή της θερμοκρασίας της γης ανά τα χρόνια;

Σύμφωνα με την στατιστική της IPCC (Intergovernmental Panelon Climate Change ή Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος) του ΟΗΕ, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί 0.6 ± 0.2 °C από τα τέλη του 19ου αιώνα και πως η αύξηση αυτή οφείλεται σημαντικά στην ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών

(Χάρτης που δείχνει την μεταβολή της θερμοκρασίας ανά περιοχή από το 19992008)

2.2.2 Τι προβλέπεται για το μέλλον; 

Όσον αφορά την μεταβολή της θερμοκρασίας:

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες της IPCC, η θερμοκρασία της Γης ενδέχεται να αυξηθεί κατά 1.4 - 5.8 °C εντός της χρονικής περιόδου 1990 και 2100. Οι συνέπειες μίας τέτοιας ενδεχόμενης αύξησης, επεκτείνονται και σε άλλου είδους μεταβολές, όπως αύξηση της στάθμης των θαλασσών ή δημιουργία ακραίων καιρικών φαινομένων όπως πλημμύρες, τυφώνες ή εξαφάνιση βιολογικών ειδών. Αν και το φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης αναμένεται να αυξήσει την ένταση και την συχνότητα τέτοιων μεταβολών, θεωρείται δύσκολο να συνδεθεί κάθε μεμονωμένο γεγονός ως άμεσο αποτέλεσμα της. 

Όσον αφορά την πρόβλεψη της πορείας της μείωσης των πάγων:

Προσομοίωση της μεταβολής στους πάγους της Αρκτικής τα επόμενα χρόνια (National Oceanic and Atmospheric Administration). Καταλαβαίνουμε ότι αν συνεχιστεί η τωρινή πορεία οι πάγοι μέχρι το 2050 θα έχουν μειωθεί παραπάνω απ το μισό με αποτέλεσμα την επικίνδυνη άνοδο της θάλασσας .

2.2.3 Αέρια του θερμοκηπίου I.

Ποιά η μεταβολή της συγκέντρωσης των κυριότερων αεριών του θερμοκηπίου τις τελευταίες δεκαετίες (παγκοσμίως); 11

Ανθρωπογενείς δραστηριότητες συντελούν στην αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων των κατώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας (διοξείδιο του άνθρακα, υδρατμοί, χλωροφθοράνθρακες, όζον κλπ.), συνεισφέροντας με 450 εκατομμύρια τόνους μεθανίου κάθε χρόνο [. Οι συγκεντρώσεις σε διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο έχουν αυξηθεί από το 1750 κατά 31% και 149% αντίστοιχα, ενώ βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 650.000 ετών. Εκτιμάται ότι τα τρία τέταρτα της ανθρωπογενούς παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα.

II.

Ποια η μεταβολή της συγκέντρωσης CO2 την τελευταία χιλιετία;

Ατμοσφαιρική συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα και της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά τα τελευταία 1000χρόνια.Τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα (μπλε γραμμή, αριστερή άξονας) δίδονται σε μέρη ανά εκατομμύριο (όγκος), θερμοκρασίες (κόκκινη γραμμή, δεξιά άξονας )σε βαθμούς Κελσίου.

III.

Ποιος ο βαθμός συνεισφοράς κάθε αερίου;

Παρατηρούμε ότι το διοξείδιο του άνθρακα αποτελεί το ποιο επιβλαβές για το περιβάλλον αέριο του θερμοκηπίου και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την υπερθέρμανση του πλανήτη.

2.3 ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ (Ομάδα - Πράσινα λιβάδια) 2.3.1 Φαινόμενο του θερμοκηπίου Εισαγωγή Ένα μάλλον παρεξηγημένο φυσικό φαινόμενο είναι το περίφημο Φαινόμενο Θερμοκηπίου, πού τόσο έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια, επιστήμονες και μη. Το φαινόμενο είναι φυσικό και είναι τόσο παλιό όσο και ο πλανήτης μας. Και ευτυχώς πού υπάρχει! Η ζωή θα είχε εκλείψει χωρίς την ύπαρξη αυτού, αφού οι θερμοκρασίες θα ήταν εξαιρετικά χαμηλές σε παγκόσμια και ετήσια βάση (-18 βαθμοί Κελσίου, αντί των +15 πού είναι σήμερα) και επομένως απαγορευτικές για την ανάπτυξη ζωής, τουλάχιστον όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Η Αφροδίτη είναι πολύ καυτή (450 βαθμοί Κελσίου), ο Άρης είναι πολύ κρύος (-53 βαθμοί Κελσίου), η Γή είναι ότι πρέπει για να κατοικηθεί. Κι’ αυτό, επειδή έχει την κατάλληλη ατμόσφαιρα η οποία με το Φαινόμενο Θερμοκηπίου την καθιστά κατοικήσιμη. Δεν είναι τόσο η θέση δηλαδή πού την καθιστά προνομιούχο αλλά η ατμόσφαιρά της. Ωστόσο πολλοί αναθεματίζουν το τόσο ζωτικό για τον πλανήτη μας φαινόμενο. Ας δούμε όμως ακριβέστερα περί τίνος πρόκειται. Οι ακτινοβολίες Η Γη, όπως είναι γνωστό, περιβάλλεται από την ατμόσφαιρά της, εξασφαλίζει δε τις ενεργειακές της ανάγκες από τον ζωοδότη Ήλιο, ο οποίος και την ακτινοβολεί συνεχώς. Μέρος αυτής της ακτινοβολίας κατακρατείται από τη Γη ενώ το υπόλοιπο επιστρέφει στο διάστημα. Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα μόνο το 51% της ηλιακής ακτινοβολίας απορροφάται από την επιφάνεια της Γης και χρησιμοποιείται για τη θέρμανση της επιφάνειας και της χαμηλότερης ατμόσφαιρας, για την τήξη των πάγων ή του χιονιού, την εξάτμιση των υδάτων και την πρόκληση της φωτοσυνθέσεως στα φυτά. Από το υπόλοιπο 49%, το 4% ανακλάται από την επιφάνεια και επιστρέφει προς το διάστημα, το 26 % ανακλάται πίσω από τα νέφη και τα σωματίδια της ατμόσφαιρας και το 19 % απορροφάται από τα ατμοσφαιρικά αέρια, σωματίδια και νέφη.

Η θέρμανση της Γης τη μετατρέπει σε πομπό ακτινοβολίας μεγάλου μήκους κύματος (υπέρυθρη), αφού, σύμφωνα με τον νόμο Stefan-Boltzman κάθε σώμα εκπέμπει ακτινοβολία ανάλογη με την θερμοκρασία πού βρίσκεται. Από αυτή την ακτινοβολία ένα μέρος διαφεύγει στο διάστημα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος απορροφάται από τα λεγόμενα αέρια θερμοκηπίου της ατμόσφαιρας, τα οποία έχουν φυσική προέλευση. Τα αέρια αυτά θερμαινόμενα αρχίζουν και αυτά να εκπέμπουν προς κάθε κατεύθυνση υπέρυθρη ακτινοβολία, αλλά το 90% οδηγείται στο έδαφος, το οποίο θερμαίνεται περαιτέρω, ενισχύεται η υπέρυθρη ακτινοβολία του και το φαινόμενο επαναλαμβάνεται αενάως. Η παρακάτω εικόνα δείχνει ακριβώς αυτή τη διεργασία.

Η αρχή διατήρησης της ενέργειας επιβάλλει ώστε η ακτινοβολία πού εγκαταλείπει το σύστημα να αντιστοιχεί σε 236 W/m-2. Έτσι ενώ η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη γήινη επιφάνεια αντιστοιχεί σε 390 W/m-2 η παρεμβολή της ατμόσφαιρας τη μειώνει σε 236 W/m-2. Αυτή η μείωση της μεγάλου μήκους κύματος ακτινοβολίας αναφέρεται σαν φαινόμενο θερμοκηπίου και οφείλεται στα αέρια της ατμόσφαιρας. Ειδικότερα το 90% της κατακρατούμενης από την ατμόσφαιρα γήινης ακτινοβολίας οφείλεται στην ύπαρξη των υδρατμών, τού διοξειδίου τού άνθρακος και των νεφών με ενεργότερο συστατικό τούς υδρατμούς. Το υπόλοιπο 10% της κατακράτησης οφείλεται στο όζον, το μεθάνιο και το υποξείδιο τού αζώτου. Τα αέρια αυτά απορροφούν την εκπεμπόμενη από τη Γη ακτινοβολία και την επανεκπέμπουν στο διάστημα. Επειδή όμως στην τροπόσφαιρα, πού αποτελεί το χαμηλότερο αλλά και πυκνότερο στρώμα της ατμόσφαιρας, η θερμοκρασία ελαττώνεται με το ύψος, η απορρόφηση γίνεται από τα κατώτερα και θερμότερα στρώματα, τα οποία την εκπέμπουν σε ανώτερα και ψυχρότερα. Εξ αιτίας αυτού τα αέρια αυτά εκπέμπουν τελικά προς το διάστημα μικρότερη ακτινοβολία από αυτή πού δέχονται από την γήινη επιφάνεια. Έτσι κατακρατούν μέρος αυτής της ακτινοβολίας και αυτό ακριβώς συνιστά το φαινόμενο θερμοκηπίου. Ο όρος καθιερώθηκε από τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 συνδέθηκε με τις κλιματικές αλλαγές και την παγκόσμια θέρμανση. Ακριβώς το όνομά του το φαινόμενο αυτό το πήρε από τα θερμοκήπια των φυτών όπου πάλι οι καλλιέργειες καλύπτονται με υλικό πού επιτρέπει μεν την είσοδο της 16

μικρού μήκους κύματος ηλιακής ακτινοβολίας, αποτρέπει όμως την διαφυγή της μεγάλου μήκους κύματος γήινης ακτινοβολίας. Η ενέργεια των ακτινοβολιών αυτών εγκλωβίζεται στο χώρο του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα την θέρμανση του αέρα και την επίτευξη συνθηκών ταχείας και πρόωρης αναπτύξεως των φυτών. Στην παρακάτω εικόνα φαίνονται αρκετά παραστατικά η επιπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία και η τύχη της σε σχέση με το στρώμα του διοξειδίου του άνθρακος, το οποίο αποτελεί σημαντικό ρύπο ανθρωπογενούς προέλευσης, προϊόν καύσεως σε αυτοκίνητα και βιομηχανίες. Στη διπλανή της φαίνεται το μόριο τού διοξειδίου, αποτελούμενο από ένα άτομο άνθρακα και δύο άτομα οξυγόνου, και πως συμπεριφέρεται όταν πέφτει πάνω του υπέρυθρη ακτινοβολία.

Παγίδευση της ακτινοβολίας διοξειδίου τού άνθρακα

από

στρώμα Μόριο άνθρακα

διοξειδίου

τού

Τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο φαινόμενο Θερμοκηπίου έχουν κατά σειρά οι υδρατμοί, το διοξείδιο τού άνθρακος και τα νέφη, που δεν προέρχονται κατ' ανάγκη απ’ τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Συνεπώς το φαινόμενο θερμοκηπίου είναι φυσικό φαινόμενο. Βεβαίως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης των φυσικών αερίων τού θερμοκηπίου καθώς και την έκλυση νέων ιχνοστοιχείων, όπως τούς χλωροφθοράνθρακες, αυξάνοντας έτσι τους απορροφητές της γήινης ακτινοβολίας και μειώνοντας την εκπομπή της προς το διάστημα. Τελικά αυξάνει η διαθέσιμη ενέργεια στο σύστημα γήινη επιφάνεια ατμόσφαιρα με συνέπεια την αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας. Δηλαδή οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ενισχύουν το φαινόμενο θερμοκηπίου, δεν το προκαλούν. Η συσσώρευση κυρίως διοξειδίου τού άνθρακα στην ατμόσφαιρα 17

πραγματοποιείται από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης τον 18ο αιώνα. Ο Arrhenius τον επόμενο αιώνα μάλιστα συνέδεσε την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα με την θέρμανση του πλανήτη. Ωστόσο η ενίσχυση αυτή του φαινομένου του θερμοκηπίου σε συνδυασμό με άλλες καταστρεπτικές παρεμβάσεις του ανθρώπου στον πλανήτη πού τον φιλοξενεί, συνιστά κίνδυνο ανατροπής της φυσικής οικολογικής ισορροπίας με συνέπειες, πού ήδη είναι ορατές για πολλούς επιστήμονες. Οι παράγοντες πού ενισχύουν το φαινόμενο είναι οι πυρκαγιές των δασών, τα καυσαέρια των οχημάτων και των βιομηχανιών και η αλόγιστη καύση πετρελαίου και άνθρακα στις βιομηχανικές χώρες πού συσσωρεύουν κυρίως διοξείδιο του άνθρακος στην ατμόσφαιρα. Όλα αυτά συμβάλλουν στην εκδήλωση του γνωστού ως «πρόβλημα Παγκόσμιας Θέρμανσης». Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι μέχρι το τέλος του αιώνα η θερμοκρασία του πλανήτη μπορεί να αυξηθεί κατά 1-4 βαθμούς Κελσίου εξ αιτίας των ανθρωπογενών ρύπων. Ήδη μάλιστα κάποιοι υποστηρίζουν ότι η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης έχει αυξηθεί κατά 0.3 έως 0.8 βαθμούς Κελσίου κατά τα τελευταία 100 χρόνια. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η συμμετοχή των ρύπων με ανθρωπογενή προέλευση στην ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Οι επιπτώσεις Ως προς τις συνέπειες, οι πιο συζητημένες επιπτώσεις του φαινομένου είναι η ανύψωση της στάθμης των θαλασσών λόγω τήξεως των πάγων των πόλων και η ερημοποίηση εκτεταμένων περιοχών της εύκρατης ζώνης με μετακίνηση των ζωνών βροχόπτωσης από τον ισημερινό προς βορρά. Η σημαντική ανύψωση της στάθμης των θαλασσών (μερικά μοντέλα την εκτιμούν στα 65 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα) αυτονόητο είναι ότι θα οδηγήσει σε καταβύθιση ολόκληρων παράκτιων περιοχών συμπαρασύροντας και ολόκληρες πόλεις. Η ερημοποίηση, όπως και η λέξη δηλώνει, θα καταστήσει το έδαφος ακατοίκητο, αφού η λειψυδρία θα είναι φοβερή. Πέραν αυτών όμως οι επιπτώσεις της παγκόσμιας θέρμανσης ενδεχομένως θα είναι απρόβλεπτες τόσο στις κλιματικές επιπτώσεις όσο και στην ανακατανομή της ποιότητας των εδαφών. Άγνωστος επίσης είναι και ο τρόπος και βαθμός προσαρμογής του ζωικού και φυτικού βασιλείου στις νέες συνθήκες. Όλα αυτά βεβαίως θα οδηγήσουν σε αλυσιδωτά προβλήματα πού θα αφορούν όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας αφού όλα είναι συνυφασμένα με το περιβάλλον, το οποίο θα αλλάξει δραστικά. Η λύση του προβλήματος βεβαίως λέγεται ‘ΗΠΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ’. Δηλαδή η χρήση της ηλιακής, της γεωθερμικής, της αιολικής, της βιομάζας αλλά και της πυρηνικής ενέργειας. Η αντικατάσταση των συμβατικών καυσίμων και η καθιέρωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι εφικτή στις μέρες μας, αφού η απαραίτητη τεχνολογία και τεχνογνωσία υπάρχουν. Εκείνο πού θα πρέπει να εξουδετερωθεί είναι τα τεράστια συμφέροντα των πετρελαϊκών πολυεθνικών εταιριών, πού καταδυναστεύουν τους λαούς. Αλλά και πριν ακόμα περάσουμε στην χρήση αυτών των μορφών ενέργειας, είναι δυνατόν να επιβραδύνουμε τουλάχιστον τις αρνητικές επιπτώσεις του φαινομένου, αρκεί τα κράτη να επιβάλλουν εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών και των οχημάτων αλλά και περιορισμό της υπερκαταναλωτικής μανίας των πολιτών. Επίλογος Υποτίθεται ότι έχει γίνει αντιληπτός ο κίνδυνος και πολλά κράτη και διάφοροι φορείς έχουν ευαισθητοποιηθεί και είναι αισθητή μια κινητικότητα, η οποία μάλλον όμως θα οδηγήσει σε εμβαλωματικού χαρακτήρα λύση, παρά σε ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος. Η απαισιοδοξία απορρέει από το γεγονός ότι άπαντες έχουν πρώτη προτεραιότητα το χρήμα ενώ η λήψη μέτρων σημαίνει κόστος. Έτσι ναι μεν συνέρχονται σε παγκόσμιες συσκέψεις με στόχο την προστασία 19

του περιβάλλοντος, τα συμφέροντα όμως δεν επιτρέπουν την λήψη αποτελεσματικών μέτρων. Αναφέρουμε για παράδειγμα την παγκόσμια διάσκεψη σταθμό, του Ρίο Ιανέιρο της Βραζιλίας το 1992, όπου συνήλθαν 176 αρχηγοί κρατών και του Κιότο της Ιαπωνίας το 1997. Τα αποτελέσματα σίγουρα δεν ήταν τα αναμενόμενα, αφού οι μεν αναπτυγμένες χώρες και κυρίως οι Η.Π.Α. δεν διατίθενται να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές καυσαερίων και να περιστείλουν την υπερκαταναλωτική μανία των πολιτών τους, οι δε υπό ανάπτυξη χώρες αρνούνται και αυτές να ανακόψουν τους καταστροφικούς για το περιβάλλον ρυθμούς ανάπτυξης, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν το δικό τους βιοτικό επίπεδο. Η μόνη λύση είναι η αναβάπτιση εκ νέου της ανθρωπότητας στις αξίες και ιδεώδη της κλασικής ελληνικής παιδείας, η οποία θα προκαλέσει αναθεώρηση των προτεραιοτήτων των ανθρώπων. Κάτι τέτοιο όμως φαντάζει ουτοπικό.

2.3.2 Αιωρούμενα σωματίδια (Τα αέρια του θερμοκηπίου) Ποια μέσα μολύνουν το περιβάλλον Α) Τα καυσαέρια των μέσων μαζικής μεταφοράς Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητά τους χωρίς να φιλτράρουν τις εξατμίσεις τους με αποτέλεσμα να μολύνουν τον αέρα με (δηλητηριώδη) καυσαέρια. Με αυτόν τον τρόπο η τρύπα του Όζοντος μεγαλώνει.

Β) Τα καυσαέρια και απόβλητα των εργοστασίων Τα εργοστάσια είναι η κυριότερη πηγή μόλυνσης του περιβάλλοντος. Αυτό συμβαίνει καθώς οι υπεύθυνοι των εργοστασίων δεν έχουν φροντίσει να βάλουν φίλτρα στις καπνοδόχους τους. Επίσης δεν νοιάζονται για το που θα πετάξουν τα σκουπίδια και τα απόβλητα των εργοστασίων.

Κατανοώντας τα αέρια του θερμοκηπίου Υδρατμοί: Το κυριότερο αέριο του θερμοκηπίου είναι οι υδρατμοί (H2O), οι οποίοι ευθύνονται για περίπου τα δύο τρίτα του φυσικού φαινομένου του θερμοκηπίου. Στην ατμόσφαιρα, τα μόρια νερού δεσμεύουν τη θερμότητα που εκπέμπει η γη και έπειτα την εκπέμπουν εκ νέου προς όλες τις κατευθύνσεις, θερμαίνοντας έτσι την επιφάνεια της γης πριν επιστρέψουν τελικά στο διάστημα. Οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας αποτελούν τμήμα του υδρολογικού κύκλου, ενός κλειστού συστήματος κυκλοφορίας του νερού -το οποίο είναι διαθέσιμο σε πεπερασμένες ποσότητες στη γη- από τους ωκεανούς και το έδαφος στην ατμόσφαιρα και από εκεί πίσω στο έδαφος μέσω της εξάτμισης και της διαπνοής της συμπύκνωσης και της κατακρήμνισης. 21

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν αυξάνουν τους υδρατμούς στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, ο θερμότερος αέρας μπορεί να κατακρατήσει πολύ περισσότερη υγρασία και, συνεπώς, οι αυξημένες θερμοκρασίες εντείνουν περαιτέρω τις κλιματικές αλλαγές. ∆ιοξείδιο του άνθρακα: Ο κυριότερος συντελεστής του ενισχυμένου (ανθρωπογενούς) φαινομένου του θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Ευθύνεται παγκοσμίως για τουλάχιστον το 60% του ενισχυμένου φαινομένου των αερίων θερμοκηπίου. Στις βιομηχανικές χώρες, το διοξείδιο του άνθρακα αποτελεί τουλάχιστον το 80% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Στη γη υπάρχουν πεπερασμένες ποσότητες άνθρακα, οι οποίες, όπως και το νερό, ανακυκλώνονται με τον "κύκλο του άνθρακα". Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστημα στο οποίο ο άνθρακας κινείται μεταξύ της ατμόσφαιρας, τη επίγειας βιόσφαιρας και των ωκεανών. Τα φυτά απορροφούν CO2 από την ατμόσφαιρα κατά τη φωτοσύνθεση. Χρησιμοποιούν τον άνθρακα για να συνθέσουν τους ιστούς τους και τον απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα, όταν ξεραίνονται και αποσυντίθενται. Ο οργανισμός των ζώων (και των ανθρώπων) περιέχει κι αυτός άνθρακα, τον οποίο λαμβάνει από τα βρώσιμα φυτά ή από τα ζώα που καταναλώνουν αυτά τα φυτά. Ο άνθρακας απελευθερώνεται ως CO2 με την αναπνοή, καθώς και με το θάνατο και την αποσύνθεση. Τα ορυκτά καύσιμα είναι τα απολιθωμένα υπολείμματα νεκρών ζώων και φυτών, τα οποία συντίθενται υπό συγκεκριμένες συνθήκες σε διάστημα εκατομμυρίων ετών και, συνεπώς, έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε άνθρακα. Με την ευρεία έννοια, το κάρβουνο δεν είναι παρά υπολείμματα καμένων δασών, ενώ το πετρέλαιο προέρχεται από τη χλωρίδα των ωκεανών. (Οι ωκεανοί απορροφούν CO2, που χρησιμοποιείται σε διαλυμένη μορφή για τη φωτοσύνθεση της θαλάσσιας χλωρίδας). Πολλά δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα ανταλλάσσονται με φυσικό τρόπο κάθε χρόνο μεταξύ της ατμόσφαιρας, των ωκεανών και της επίγειας χλωρίδας. Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα παρουσίαζαν αποκλίσεις μικρότερες από 10% κατά τη διάρκεια των 10.000 χρόνων που προηγήθηκαν της βιομηχανικής επανάστασης. Ωστόσο, από το 1800 η συγκέντρωσή του έχε αυξηθεί κατά περίπου 30%, καθώς τεράστιες ποσότητες ορυκτών καυσίμων καίγονται για να παραχθεί ενέργεια, κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες. Σήμερα εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα τουλάχιστον 25 δισεκατομμύρια τόνους CO2 το χρόνο. Πρόσφατα, Ευρωπαίοι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι τρέχουσες συγκεντρώσεις CO2 στην ατμόσφαιρα είναι τώρα υψηλότερες από ποτέ κατά τα τελευταία 650.000 22

χρόνια. Πραγματοποιήθηκε πυρηνοληψία πάγου σε βάθος άνω των 3 χιλιομέτρων στους πάγους της Ανταρκτικής οι οποίοι διαμορφώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Ο πάγος περιέχει φυσαλίδες αέρα, οι οποίες μας δίνουν πληροφορίες για την ατμοσφαιρική σύσταση σε διάφορες εποχές της ιστορίας του πλανήτη. Το CO2 μπορεί να παραμείνει στην ατμόσφαιρα για 50-200 χρόνια, ανάλογα με τον τρόπο ανακύκλωσης και επιστροφής του στο έδαφος και τους ωκεανούς. Μεθάνιο: Το δεύτερο σημαντικότερο αέριο που ευθύνεται για το ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι το μεθάνιο (CH4). Από τις απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις μεθανίου έχουν διπλασιαστεί και συμβάλλουν κατά περίπου 20% στην ενίσχυση του φαινομένου των αερίων θερμοκηπίου. Στις βιομηχανικές χώρες, το μεθάνιο αποτελεί συνήθως το 15% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Το μεθάνιο συντίθεται, κατά κύριο λόγο, από βακτήρια που ενισχύονται με οργανικές ύλες ελλείψει οξυγόνου. Συνεπώς, εκπέμπεται από διάφορες φυσικές και πηγές που επηρεάζονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, με κυριότερες τις ανθρωπογενείς εκπομπές. Οι φυσικές πηγές περιλαμβάνουν υγροτόπους, τερμίτες και ωκεανούς. Οι πηγές που επηρεάζονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα περιλαμβάνουν την εξόρυξη και την καύση ορυκτών καυσίμων, την κτηνοτροφία (τα βοοειδή καταναλώνουν φυτά, τα οποία ζυμώνονται στο πεπτικό τους σύστημα και τα οποία εκπέμπουν μεθάνιο μέσω της εκπνοής και των περιττωμάτων τους), τις ρυζοκαλλιέργειες (οι ορυζώνες παράγουν μεθάνιο καθώς οι οργανικές ύλες του εδάφους αποσυντίθενται χωρίς αρκετό οξυγόνο) και τους χώρους ταφής (κι εδώ τα οργανικά απόβλητα αποσυντίθενται χωρίς αρκετό οξυγόνο). Το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα δεσμεύει θερμότητα 23 φορές πιο αποτελεσματικά από το CO2. Ωστόσο, η διάρκεια ζωής του είναι μικρότερη και κυμαίνεται από 10 έως 15 χρόνια. Μονοξείδιο του αζώτου: Το μονοξείδιο του αζώτου (N2O) απελευθερώνεται με φυσικό τρόπο από τους ωκεανούς και τα παρθένα δάση, καθώς και από τα βακτήρια του εδάφους. Οι πηγές που επηρεάζονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα περιλαμβάνουν τα αζωτούχα λιπάσματα, την καύση ορυκτών καυσίμων και τη βιομηχανική χημική παραγωγή με χρήση αζώτου, όπως είναι η επεξεργασία λυμάτων. Στις βιομηχανικές χώρες, το N2O αποτελεί το 6% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Όπως το μεθάνιο, έτσι και το μονοξείδιο του αζώτου είναι ένα αέριο θερμοκηπίου, του οποίου τα μόρια απορροφούν θερμότητα που προσπαθεί να διαφύγει στο διάστημα. Από τις απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι συγκεντρώσεις υποξειδίου του αζώτου στην

ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί κατά περίπου 16% και συμβάλλουν κατά 4 έως 6% στην ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου: Είναι τα μόνα αέρια θερμοκηπίου που δεν έχουν συντεθεί με φυσικό τρόπο, αλλά έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο για βιομηχανικούς σκοπούς. Το μερίδιό τους στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τις βιομηχανικές χώρες είναι περίπου 1,5%. Όμως, είναι εξαιρετικά ισχυρά μπορούν να δεσμεύσουν θερμότητα 22.000 φορές πιο αποτελεσματικά από ό, τι το CO2- και παραμένουν στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες χρόνια. Τα φθοριούχα αέρα θερμοκηπίου περιλαμβάνουν τους υδροφθοράνθρακες που χρησιμοποιούνται για την ψύξη και την κατάψυξη, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων κλιματισμού· το εξαφθοριούχο θείο (SF6) που χρησιμοποιείται για παράδειγμα στην ηλεκτρονική βιομηχανία και τους υπερφθοράνθρακες (PFC) που εκπέμπονται κατά την παραγωγή αλουμινίου και χρησιμοποιούνται στην ηλεκτρονική βιομηχανία. Αδιαμφισβήτητα, τα γνωστότερα από αυτά τα αέρια είναι οι χλωροφθοράνθρακες (CFCs) που δεν είναι μόνον φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου, αλλά καταστρέφουν και το στρώμα του όζοντος.

2.3.3 Απόβλητα – Σκουπίδια ΑΠΟΒΛΗΤΑ Τύποι Αποβλήτων Υπάρχουν πολλοί τύποι αποβλήτων που ορίζονται από σύγχρονα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων, ιδίως οι εξής:    

Τα οικιακά απόβλητα, εμπορικά απόβλητα, και απόβλητα κατεδάφισης Βιομηχανικά απόβλητα Βιο-ιατρικά απόβλητα από κλινικές Ειδικά επικίνδυνα απόβλητα που περιλαμβάνουν τα ραδιενεργά απόβλητα, απόβλητα εκρηκτικών, καθώς και ηλεκτρονικά απόβλητα (e-waste)

Το περιβαλλοντικό κόστος Τα απόβλητα προσελκύουν τρωκτικά και έντομα που είναι μολυσμένα με γαστρεντερικά παράσιτα, κίτρινο πυρετό, σκουλήκια, πανούκλα και άλλες ασθένειες για τους ανθρώπους. Η έκθεση σε επικίνδυνα απόβλητα, ιδιαίτερα όταν καίγονται, μπορεί να προκαλέσει διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων. Τα απόβλητα μπορούν να μολύνουν τα επιφανειακά ύδατα, τα υπόγεια ύδατα, το έδαφος, και τον αέρα που προκαλεί περισσότερα προβλήματα για τους ανθρώπους, άλλα και για τα ζώα και τα οικοσυστήματα. Η καύση και η ταφή αποβλήτων παράγει σημαντική ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου (GHG), κυρίως μεθανίου, τα οποία συμβάλλουν σημαντικά στην παγκόσμια αλλαγή του κλίματος. Κοινωνικές δαπάνες Η διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα δικαιοσύνης. Πολλές από τις περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις καλύπτονται από περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως οι φυλετικές μειονότητες και οι κάτοικοι των αναπτυσσόμενων χωρών. NIMBY – Not In My Back Yard (όχι στην αυλή μου) είναι ένας δημοφιλής όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αντίθεση των κατοίκων σε μια πρόταση για μια νέα ανάπτυξη διαχείρισης των αποβλήτων κοντά τους. Ωστόσο, η ανάγκη για επέκταση και εγκατάσταση επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων αυξάνεται σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει τώρα μια αναπτυσσόμενη αγορά στη διασυνοριακή μεταφορά των αποβλήτων, και αν και τα περισσότερα απορρίμματα που ρέουν μεταξύ των χωρών πηγαίνει μεταξύ των αναπτυγμένων εθνών, μια σημαντική ποσότητα των αποβλήτων μεταφέρεται από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οικονομικό κόστος Το οικονομικό κόστος της διαχείρισης των αποβλήτων είναι υψηλό, και συχνά πληρώνεται από δημοτικές αρχές. Τα χρήματα μπορούν συχνά να εξοικονομηθούν με πιο αποτελεσματικά σχεδιασμένες διαδρομές συλλογής, την τροποποίηση των οχημάτων συλλογής, καθώς και με τη δημόσια εκπαίδευση. Οι περιβαλλοντικές πολιτικές, όπως η καταβολή πληρωμής κάθε φορά που πετάς σκουπίδια μπορεί να μειώσει το κόστος της διαχείρισης και να μειώσει την ποσότητα των αποβλήτων. Η ανάκτηση των αποβλήτων (δηλαδή, ανακύκλωση, κομποστοποίηση) μπορεί να περιορίσει το οικονομικό κόστος λόγω του ότι αποφεύγει την εξόρυξη πρώτων υλών και συχνά μειώνει το κόστος μεταφοράς. Η τοποθεσία της επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων έχει συχνά επιπτώσεις στις αξίες των ακινήτων που οφείλεται στο θόρυβο, τη σκόνη και τη ρύπανση. Παράδειγμα του μεγέθους της μόλυνσης: Η σκουπιδιοπεριοχή του Ειρηνικού Η Μεγάλη Σκουπιδοπεριοχή Ειρηνικού, όπως περιγράφεται ως το Vortex Trash Patch του Ειρηνικού, είναι μια δίνη θαλάσσιων απορριμμάτων στον κεντρικό Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Η Σκουπιδοπεριοχή εκτείνεται πάνω από μια ακαθόριστη περιοχή, με εκτιμήσεις που κυμαίνονται ευρύτατα, ανάλογα με το βαθμό συγκέντρωσης του πλαστικού.

Η λεγομένη «Σκουπιδοπεριοχή» χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις πελαγικών πλαστικών, χημικών, και άλλα που έχουν παγιδευτεί από τα ρεύματα του Βόρειου Ειρηνικού. Η ατόλη Midway είναι ένα σύνολο από τρία μικρά νησιά του Βόρειου Ειρηνικού κι ένα από τα πιο απομακρυσμένα μέρη της γης. Βρίσκεται κοντά στην κορυφή της “Σκουπιδοπεριοχής του Ειρηνικού”, της στροβιλιζόμενης σούπας από εκατομμύρια τόνους πλαστικών ρύπων. Τα νησιά είναι κυριολεκτικά καλυμμένα με πλαστικά σκουπίδια, που απεικονίζουν την πολυεπίπεδη διασύνδεση και αλληλεξάρτηση των συστημάτων στον πεπερασμένο πλανήτη μας.

Η Ο Charles J. Moore, επιστρέφοντας από το Βόρειο Ειρηνικό Γύρο μετά τον ιστιοπλοϊκό αγώνα Transpac το 1997, είδε μια τεράστια έκταση από επιπλέοντα συντρίμμια. Ο Moore ειδοποίησε τον ωκεανογράφο Ebbesmeyer Curtis, ο οποίος ονόμασε στη συνέχεια την περιοχή το "Eastern Garbage Patch» (EGP).Η περιοχή είναι συχνά εμφανιζομένη σε αναφορές των μέσων ενημέρωσης ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα της θαλάσσιας ρύπανσης. Επίδραση στην άγρια φύση Μερικά από τα πλαστικά καταλήγουν στα στομάχια των θαλάσσιων πουλιών και ζώων, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων χελωνών και των Albatross. Από τα 1,5 εκατομμύρια Laysan Άλμπατρος που κατοικούν, σχεδόν όλα βρέθηκαν να έχουν πλαστικά στο πεπτικό σύστημα τους. Περίπου το ένα τρίτο των νεοσσών πεθαίνουν κυρίως λόγω του ότι τρέφονται με πλαστικό από τους γονείς τους. Σε μικροσκοπικό επίπεδο, τα επιπλέοντα συντρίμμια μπορούν να απορροφήσουν οργανικούς ρύπους από το θαλασσινό νερό, συμπεριλαμβανομένων των PCB, το DDT, και υδρογονανθράκων. Εκτός από τις τοξικές επιδράσεις όταν προσλαμβάνεται, είναι επικίνδυνο για το ενδοκρινικό σύστημα, προκαλώντας αναστάτωση ορμόνης στο προσβεβλημένο ζώο. Πολλά από αυτά τα ψάρια στη συνέχεια καταναλώνονται από τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα την μεταφορά τοξικών χημικών ουσιών. Η έρευνα έχει δείξει ότι αυτό η σκουπιδοπεριιοχή επηρεάζει τουλάχιστον 267 είδη σε όλο τον κόσμο. Ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται σε όλους τους ωκεανούς, αλλά σε μικρότερο μέγεθος 28

Μια θλιβερή ανάγκη: Συλλέκτες απόβλητων Συλλέκτης αποβλήτων είναι ένα πρόσωπο που παίρνει επαναχρησιμοποιήσιμα ή ανακυκλώσιμα υλικά που απορρίπτονται από άλλους για να τα πουλήσει ή για προσωπική κατανάλωση. Υπάρχουν εκατομμύρια συλλέκτες αποβλήτων σε όλο τον κόσμο, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά όλο και περισσότερο σε βιομηχανικές χώρες. Βασικοί φορείς στην άτυπη οικονομία, οι συλλέκτες αποβλήτων κάνουν ζωτικής σημασίας κοινωνική, οικολογική και οικονομική συνεισφορά στις πόλεις τους και συμβάλουν στην άμβλυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σε πολλές πόλεις, αποτελούν τη μόνη σταθερή υπηρεσία συλλογής αποβλήτων. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες, συμπεριλαμβανομένων το ρατσισμό, την εκμετάλλευση από τους μεσάζοντες, και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Σε απάντηση, συλλέκτες αποβλήτων σε πολλά μέρη του κόσμου έχουν αρχίσει την οργάνωση συλλογικά για να αυξήσουν την πολιτική τους φωνή και την οικονομική δύναμη. Το 1988, η Παγκόσμια Τράπεζα υπολόγισε ότι το 1-2% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει ακόμα με συλλογή των αποβλήτων. Μια πιο πρόσφατη μελέτη το 2010 εκτιμά ότι υπάρχουν 1,5 εκατομμύρια συλλέκτες αποβλήτων μόνο στην Ινδία. Η Βραζιλία, η χώρα που συλλέγει τα πιο επίσημα στατιστικά στοιχεία για τους συλλέκτες αποβλήτων, εκτιμά ότι σχεδόν 300.000 πολίτες της συμμετέχουν σε συλλογή αποβλήτων. Προτάσεις για λύση Κομποστοποίηση Η Κομποστοποίηση είναι μια φυσική διαδικασία η οποία μετατρέπει τα οργανικά υλικά σε μια πλούσια σκούρα ουσία. Αυτή η ουσία λέγεται κομπόστ ή χούμους ή εδαφοβελτιωτικό. Το κομπόστ μπορεί να έχει πολύ καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα για κάθε είδους καλλιέργεια Η κομποστοποίηση είναι ένας πολύ άμεσος και σημαντικός τρόπος ανακύκλωσης. Έχει υπολογιστεί ότι το 35% των οικιακών απορριμμάτων μπορούν να κομποστοποιηθούν. Πως μπορείτε να Κομποστοποίησετε Τα απαραίτητα υλικά για Κομποστοποίηση είναι ¨    

Ειδικός κάδος κομποστοποίησης (με λίγους ή και καθόλου γαιοσκώληκες) Λίγο χώμα κήπου Εργαλεία κήπου (σκαλιστήρι, ποτιστήρι, ένα μακρύ ξύλο για ανακάτεμα) Μικρό καδάκι κουζίνας για τη συλλογή των υλικών στην κουζίνα 29

Για την αποτελεσματική κομποστοποίηση χρειάζεται: 1. 2. 3. 4.

Σωστό μίγμα υλικών (σε σωστές αναλογίες) Σωστό αερισμό Σωστή υγρασία Σωστό μέγεθος υλικών

Ενώ οτιδήποτε ήταν κάποτε ζωντανό μπορεί να κομποστοποιηθεί, κάποια υλικά είναι καλύτερα να τα χειριστούν επαγγελματίες και να μείνουν μακριά από τον οικιακό κομποστοποιητή μας. Όταν λοιπόν επιλέγετε τα υλικά της κομποστοποίησής σας, αποφύγετε:  

Απορρίμματα που προσελκύουν ενοχλητικά ζωύφια Άρρωστα ή μολυσμένα από έντομα φυτά

Τα λιπαρά φαγητά, όπως το κρέας και τα τυροκομικά, πρέπει να αποφεύγονται επειδή προσελκύουν τρωκτικά, σκυλιά, γάτες, μύγες κ.α.. Τα απορρίμματα των σκύλων και των γατών δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται γιατί μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες. Μπορείτε επίσης να αποφύγετε την προσθήκη άρρωστων φυτών ή φυτών που έχουν προσβληθεί έντονα από έντομα, εκτός αν είστε σίγουροι για την υψηλή θερμοκρασία του κομποστοποιητή σας, οπότε αν μείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα θα διασπαστούν τελείως και δεν θα υπάρξει κάποιο πρόβλημα. Αυτό ισχύει και για τα αναπαραγωγικά μέρη των φυτών όπως οι ρίζες και οι σπόροι, τα οποία καλό είναι να αποφεύγονται εκτός αν η θερμοκρασία του κομποστοποιητή είναι υψηλή οπότε θα διασπαστούν. Απευθυνθείτε στον παρακάτω πίνακα για να δείτε τί μπορείτε να ρίχνετε μέσα στον κάδο σας και τί όχι. Πράσινα (πολύ άζωτο)

Καφετιά (πολύς Υπό προϋποθέσεις άνθρακας)

Όχι

γκαζόν

χαρτί κουζίνας

Ξύλα

κόκαλα

φρούτα και λαχανικά

φλούδες κορμών άχυρα

Λεμονόκουπες – απορρίμματα πορτοκαλόφλουδες σκύλων/γατών λάδια

οικιακά φυτά φύλλα

πριονίδια ξεραμένη χλόη

κλαδέματα, ξερά φύλλα

λίπη λιπαρές ουσίες

απορρίμματα κουζίνας π.χ. τσόφλια αβγών, χαρτοπετσέτες υπολείμματα καφέ, φίλτρα γαλλικού καφέ

υπολείμματα από κρέατα/ψάρια

υπολείμματα αφέψημα

από στέλεχος καλαμποκιού

γαλακτοκομικά

φλούδες, κοτσάνια από στάχτες φρούτα και λαχανικά

σπόρους ζιζανίων

κοπριά ( π.χ. από αγελάδες, άλογα, κότες ή κουνέλια)

ψωμί – ζυμαρικά

2.3.4 Καταναλωτισμός Κατανάλωση ενέργειας Μέσα σε πενήντα χρόνια, ο πληθυσμός της γης έχει πολλαπλασιαστεί 2,5 φορές ενώ η κατανάλωση της ενέργειας 5 φορές. Για ποιό λόγο καταναλώνουμε και σπαταλούμε όλο και περισσότερη ενέργεια για να μετακινούμαστε, να παράγουμε και να μεταφέρουμε τα προϊόντα μας και να βελτιώνουμε τις ανέσεις μας; Για παράδειγμα, μας αρέσει να μπορούμε να προμηθευόμαστε εξωτικά τρόφιμα εκτός εποχής. Αλλά αυτό απαιτεί μεγάλη κατανάλωση ενέργειας για την μεταφορά ή την παραγωγή τους. Αυτή η ενεργειακή υπερκατανάλωση αφορά κυρίως τις πλούσιες και βιομηχανοποιημένες χώρες. Ετήσια κατανάλωση ενέργειας

8 7 6 5 4 3 2 1 0

Πηγή: ΙΕΑ 2010 31

1. Ένας κόσμος αυξανομένης κατανάλωσης: Οι άνθρωποι σήμερα θέλουν να ικανοποιήσουν όλο και περισσότερες ανάγκες και επιθυμίες αγοράζοντας υλικά, των οποίων η παραγωγή κοστίζει αρκετή ενέργεια. Οι ανάγκες είναι τεχνικές και κατασκευάζονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με χορηγούς πολυεθνικές εταιρείες, που δημιουργούν μια ζήτηση για αντικείμενα που δεν είναι χρήσιμα και που το καθένα έχει σχεδιασθεί, για να φθαρεί όσο το δυνατόν ταχύτερα. Σε μια κοινωνική συμπεριφορά δηλαδή "όπου σημασία δεν είναι τι αγαθά έχει ο καθένας, αλλά τι έχει σε σχέση με τον γείτονα". Η συμπεριφορά αυτή μεγεθύνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οδηγεί σε παράλογες απαιτήσεις, ενώ αποτελεί την αρχή της καταναλωτικής μανίας. 2. Καταναλωτική συμπεριφορά και ηθική: Ο άνθρωπος πλέον δεν καταναλώνει για να ζει, αλλά ζει για να καταναλώνει. Στο πλαίσιο αυτό, ο υπερκαταναλωτισμός των αναπτυγμένων χωρών συγκαταλέγεται στις βασικές αιτίες της φτώχειας του τρίτου κόσμου, με δεδομένο ότι πολλά από τα αγαθά που κατασπαταλούνται θα μπορούσαν να χορτάσουν, να ντύσουν και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων εκεί. 3. Υπερκατανάλωση και κατασπατάληση ενέργειας Τα τρόφιμα που συνήθως αγοράζουμε από τις υπεραγορές απαιτούν ενέργεια για την παραγωγή, συσκευασία, μεταφορά και ψύξη τους. Υπολογίζεται πως συνολικά το 17% της παραγόμενης ενέργειας πηγαίνει σε αυτές τις διαδικασίες. Ακολούθως, η συσκευασία των τυποποιημένων ειδών δημιουργεί σκουπίδια και η κατανάλωση ενέργειας καυσαέρια, που συν τοις άλλοις επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στην Ελλάδα, το πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του 87% της ενέργειας που χρειαζόμαστε για την τροφοδότηση των καταναλωτικών αναγκών μας, με τις εναλλακτικές και πιο φιλικές για το περιβάλλον ενεργειακές πηγές να περιορίζονται συνολικά στο 13%. Η κατανάλωση δεν ορίζεται μόνο από τα καταναλωτικά αγαθά, αλλά και από την ενέργεια που δαπανούμε για να τα δημιουργήσουμε. Ανήκουμε στην κοινωνία των κρεατοφάγων και άρα εκείνων που εμμέσως τρέφονται από πετρέλαιο. Ένα κιλό βοδινού κρέατος, απαιτεί για την παραγωγή του 5 κιλά καλαμποκιού και άλλων καρπών, 3.000 λίτρα νερού και την ενέργεια 2 λίτρων βενζίνης για να παραχθεί η τροφή του ζώου. Για να τραφούν οι κρεατοφάγοι της Γης απαιτείται το 40% της γεωργικής παραγωγής δημητριακών παγκοσμίως. 32

Οι μεταφορές είναι ο κατ' εξοχήν τομέας σπατάλης. Ταξίδια μεγάλων αποστάσεων με αεροπλάνα απαιτούν 10 φορές την κατά κεφαλήν ενέργεια αντίστοιχων ταξιδιών με τραίνο. Το αυτοκίνητο με ένα επιβάτη απαιτεί 1200 χιλιοθερμίδες /Km, ενώ το λεωφορείο 580 Κcal/Κm, το περπάτημα 60, και το ποδήλατο μόνο 20. Είναι δικό μας ζήτημα να ελαττώσουμε την σπατάλη της καταναλωτικής κοινωνίας, με περιορισμό της κατασπατάλησης της ενέργειας, του νερού, τροφής και μανιώδους χρησιμοποίησης υλικών μιας χρήσεως. Είναι δικό μας ζήτημα να ζητήσουμε την ευτυχία εκεί που πράγματι μπορεί να υπάρχει, στην αρμονική επικοινωνία και συμβίωση με τους συνανθρώπους μας και το περιβάλλον. 4. Κατανάλωση και Περιβάλλον

Η δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας απαιτεί, μεταξύ άλλων, ότι καθένας από εμάς χρησιμοποιεί μόνο αυτό που πραγματικά χρειάζεται. Αλλά και ότι όλοι βοηθούμε στην ανάκτηση των πόρων με τη διαδοχική χρήση προϊόντων, την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Σε αυτό, σημαντικό ρόλο και ευθύνη έχουν οι ίδιοι οι καταναλωτές, διότι δεν μπορεί να προστατευθεί το περιβάλλον, αν – πέραν των προσπαθειών των βιομηχανικών επιχειρήσεων – οι καταναλωτές, δεν μάθουν να χρησιμοποιούν αλλά και να απορρίπτουν, μετά τη χρήση τους, τα προϊόντα που καταναλώνουν κατά τρόπο υπεύθυνο. Η υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά, μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο μιας «πράσινης καμπάνιας», ώστε οι καταναλωτές, με σωστή εκπαίδευση και ενθάρρυνση, να αποκτήσουν πιο ολοκληρωμένη περιβαλλοντική συνείδηση και να μάθουν να χρησιμοποιούν αφενός μόνο τα προϊόντα που τους είναι απαραίτητα, και αφετέρου κατά τρόπο υπεύθυνο και συνειδητό, ώστε να μειωθεί η χρήση των πολύτιμων πόρων και πηγών ενέργειας, αλλά και τα απορρίμματα από τα προϊόντα που καταναλώνονται. 5. Η ευθύνη των καταναλωτών Η αποτίμηση της ευθύνης των καταναλωτών υπολογίζεται σαν ένα σημαντικό μέρος του συνολικού αντίκτυπου, που έχουν στο περιβάλλον τα προϊόντα που χρησιμοποιούν, σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, υποστηρίζουν, σωστά κατά την άποψή μου, οι ειδικοί. Π.χ. υπάρχουν προϊόντα, όπως απορρυπαντικά, σαπούνια και σαμπουάν, η χρήση των οποίων απαιτεί ενέργεια και νερό. Προφανώς δεν μπορούμε να σταματήσουμε να τα χρησιμοποιούμε. Αλλά, ο τρόπος χρήσης τους μπορεί να είναι πιο συνετός ως προς την κατανάλωση αυτών των πόρων. Από την άλλη πλευρά, οι βιομηχανίες μπορεί να σχεδιάζουν προϊόντα που διευκολύνουν τους καταναλωτές και καθιστούν πιο εύκολη τη μείωση χρήσης των πόρων αυτών, 33

όπως τους εκτυπωτές που τυπώνουν και στις δύο πλευρές ενός φύλλου, ή τα καζανάκια τουαλέτας με ελεγχόμενο ρυθμιστή, ή τις έξυπνες ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές. Αλλά μόνο οι ίδιοι οι καταναλωτές μπορούν να κλείσουν τον διακόπτη της τηλεόρασης όταν δεν την παρακολουθούν, ή τις λάμπες που δεν χρειάζονται, ή να επιλέξουν τη χρήση κρύου νερού στο πλυντήριό τους. 6. Τα κίνητρα των επιχειρήσεων Οι επιχειρήσεις παρέχουν πολλά κίνητρα, με τα οποία ενθαρρύνουν τη σωστή καταναλωτική συμπεριφορά και ορισμένες χρησιμοποιούν ήδη καινοτομικούς τρόπους, για να επιστρατεύσουν την υποστήριξη των καταναλωτών στην υπεύθυνη κατανάλωση. Κι αυτό γιατί, όταν οι αγορές αποτυγχάνουν να αυτορυθμιστούν ή να αντιμετωπίσουν περιβαλλοντικά δεινά, οι κυβερνήσεις έχουν την τάση να παρεμβαίνουν με νόμους και διατάξεις. Ένα άλλο θέμα που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι βιομηχανικές επιχειρήσεις είναι το λεγόμενο «rebound effect» σύμφωνα με το οποίο οι καταναλωτές θα αγοράσουν ή θα χρησιμοποιήσουν περισσότερο ένα προϊόν, εάν το κόστος είναι μικρότερο λόγω καλύτερης απόδοσης. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι τα αυτοκίνητα με καλή απόδοση στην κατανάλωση καυσίμου, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να τα οδηγεί περισσότερα χιλιόμετρα από τα λιγότερο αποδοτικά αυτοκίνητα. Οι επιχειρήσεις πρέπει να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές και οι κυβερνήσεις να προωθήσουν την ιδέα την υπεύθυνης κατανάλωσης. Αυτός είναι ο μόνος ασφαλής τρόπος, για να κτίσουμε υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά και να μειώσουμε τον κίνδυνο που ενέχει η αλόγιστη κατανάλωση και απόρριψη προϊόντων, η οποία απειλεί τόσο το περιβάλλον όσο και τη βιωσιμότητα των πηγών. Οι περισσότεροι καταναλωτές, θα μπορούσαν να ανταποκριθούν σε μια συντονισμένη προσπάθεια κυβερνήσεων και επιχειρήσεων ώστε να ξεπεράσουμε τη σημερινή περιβαλλοντική κρίση. Ακόμα και αν τα σουπερμάρκετ αλλάξουν τα προϊόντα στα ράφια τους με περισσότερο «πράσινα», αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό να «θεραπεύσει» το περιβάλλον.

2.4 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ (GummiGreens) 2.4.1 Άνοδος της στάθμης της θάλασσας 2.4.1.1 Γιατί ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας; Σύμφωνα με μελέτες μέχρι το 2100 η στάθμη μπορεί να ανέβει έως και 1,40 μέτρα και θα απειλήσει παράκτιες περιοχές από το Μπανγκλαντές μέχρι τη Νέα Υόρκη. Για τον λόγο αυτό ήδη πολλά κράτη λαμβάνουν υπόψη τους τα σενάρια ανόδου της 34

θερμοκρασίας κατά το προγραμματισμό της προστασίας των παράκτιων περιοχών τους. Το χρονοδιάγραμμα ανόδου της θερμοκρασίας, και ο παρατηρηθείς ρυθμός ανόδου των σταθμών της θάλασσας μέσα στον 20ο αιώνα έχει παρατηρηθεί ότι είναι σε αναλογία με το ρυθμό ανόδου της θερμοκρασίας. Για κάθε αύξηση κατά ένα βαθμό Κελσίου, η στάθμη θα ανυψώνεται κατά 10 έως 30 μέτρα, αν και η άνοδος αυτή χρειάζεται χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζεται πρώτη φορά στον πλανήτη μας. Είναι ένα γεγονός που έχει επαναληφθεί αμέτρητες φορές ειδικότερα κατά τα τελευταία 2.000.000 χρόνια. Οι δύο σημαντικότερες αιτίες της παγκόσμιας ανόδου είναι η θερμική διαστολή των ωκεανών (το νερό διαστέλλεται καθώς θερμαίνεται) και η απώλεια χερσαίου πάγου λόγω της αυξανόμενης τήξης του. Και οι δύο αιτίες όμως οφείλονται στις αλλαγές που υφίσταται το κλίμα της Γης. Που όμως οφείλεται η κλιματική περιοδικότητα; Σύμφωνα με τη θεωρία του Milankowitch τα αίτια είναι κυρίως αστρονομικά και συνδέονται με περιοδικές μεταβολές στην περιστροφή του πλανήτη μας: γύρω από τον ήλιο και γύρω από τον άξονά του. Τελευταία στο κλίμα της Γης παρεμβαίνει και ο άνθρωπος με την χρήση των ορυκτών καυσίμων. Όλο αυτό το διάστημα, των εκατομμυρίων ετών παρατηρήθηκε να εναλλάσσονται οι περίοδοι των πάγων δηλαδή οι παγετώδεις με περιόδους με λιγότερο πάγο που ονομάσαμε μεσοπαγετώδεις. Είδαμε ότι κατά τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια αυτοί οι περίοδοι εναλλάσσονται κάθε 10.000 χρόνια. Όταν λιώνουν οι πάγοι των παγετώνων παρατηρείται μείωση της στάθμης της θάλασσας. Ωστόσο πρέπει να τονίσω ότι η άνοδος της θερμοκρασίας δεν είναι ένα γραμμικό γεγονός αφού ενδιάμεσα έχουμε και μικρής διάρκειας εποχές πτώσης θερμοκρασίας Όπως γίνεται αντιληπτό σημαντικό ρόλο στην λειτουργία της Γης διαδραματίζουν οι κλιματικές μεταβολές και κυρίως η τεκμηριωμένη διαδοχή ψυχρών/παγετωδών με θερμές / μεσοπαγετώδεις περιόδους (με όλα τα επακόλουθά τους, όπως είναι οι ανοδικές και καθοδικές μεταβολές της στάθμης της παγκόσμιας θάλασσας). Αξίζει να επισημανθεί ότι χωρίς αυτές τις κλιματικές αλλαγές δεν θα είχε δημιουργηθεί ο κόσμος των νησιών που τόσο εμείς λατρεύουμε. Η Ελλάδα εκτός από παιδί της τεκτονικής των πλακών είναι και παιδί των κλιματικών αλλαγών. Η παρατηρούμενη άνοδος της θερμοκρασίας κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια είχε σαν συνέπεια, μεταξύ άλλων, και την άνοδο της στάθμης της παγκόσμιας θάλασσας, λόγω της τήξης των παγετώνων, που υπήρχαν στο βόρειο ημισφαίριο, κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο. Τι έγινε τότε; όταν ξεκινούσε η άνοδος της θάλασσας τότε η ακτογραμμή βρισκόταν 125-150 μέτρα πιο κάτω από τη σημερινή. Πριν από 9000 χρόνια η ακτή βρισκόταν 25-30 μέτρα πιο κάτω. Παρατηρώντας όλα 35

αυτά τα φαινόμενα οι ερευνητές έχουν καταρτίσει επιστημονικά μοντέλα σχετικά με την αλλαγή της ακτογραμμής όχι μόνο του παρελθόντος αλλά και για τις μελλοντικές μεταβολές. Τα μοντέλα αυτά στηρίζονται σε πειραματικά δεδομένα και δείχνουν ότι στα τέλη του 19ου αιώνα ξεκίνησε μια νέα άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Εκτιμάται ότι τον 20ό αιώνα η θαλάσσια στάθμη ανήλθε κατά μέσο όρο με ταχύτητα περίπου 1,7 χιλιοστά ανά έτος. Τόσο τα μαθηματικά μοντέλα όσο και οι δορυφορικές και υδρογραφικές μετρήσεις δείχνουν ότι η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη την επιφάνεια της Γης. Σε κάποιες περιοχές η ταχύτητα ανόδου είναι πολλαπλάσια της μέσης τιμής, ενώ σε άλλες περιοχές η στάθμη της θάλασσας χαμηλώνει. Υδρογραφικές μετρήσεις επιβεβαιώνουν τη μεγάλη γεωγραφική διακύμανση του φαινομένου. Κατά την περίοδο 1993– 2003, για την οποία οι παρατηρήσεις είναι πιο ακριβείς, η θερμική διαστολή και η τήξη χερσαίων παγετών ευθύνονται η κάθε μια περίπου για το 50% της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες προβλέψεις, αναμένεται ότι κατά τον αιώνα που διανύουμε η στάθμη της θάλασσας θα συνεχίσει να ανέρχεται, και μάλιστα με μεγαλύτερη ταχύτητα από ότι την περίοδο 1961-2003 Πάνω σε αυτά τα δεδομένα στηρίζονται και οι δορυφορικές μετρήσεις όχι μόνο της ΝΑΣΑ αλλά και κάθε ερευνητικού ιδρύματος. Έχουν δει ότι η άνοδος μπορεί να είναι της τάξης κάποιων χιλιοστών τον χρόνο, κατά μέσο όρο. Εάν το στρώμα του πάγου της Γροιλανδίας λιώσει, θα οδηγήσει τις στάθμες της θάλασσας να ανέβουν κατά 7 μέτρα σε 1.000 χρόνια. Εκτιμάται ότι η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης θα είναι να είναι της τάξης των 0,6-0,9 μέτρων, μέσα στα επόμενα 50 χρόνια. Τα μέρη που θα επηρεαστούν περισσότερο είναι η περιοχή της Λάμπης, το Τιγκάκι και το Μαστιχάρι. Η άνοδος δεν θα είναι ομοιόμορφη και θα επηρεάσει περισσότερο τις αμμώδεις περιοχές και κυρίως εκείνες με χαμηλά υψόμετρα. Φωτογραφίες: 1. Μεταβολές παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια(Μαριολάκος) 2.Νέα εκτίμηση ανόδου θάλασσας από 1,2-1,4 μέτρα έως το έτος 2100.

2.4.1.2 ΠΟΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ-ΧΩΡΕΣ ΘΑ ΑΦΑΝΙΣΤΟΥΝ ΠΡΩΤΕΣ; Το κλίμα αλλάζει και η θερμοκρασία αυξάνεται, με αποτέλεσμα η στάθμη της θάλασσας να ανεβαίνει, καθώς οι πάγοι στη Γροιλανδία και την Αρκτική λιώνουν. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής όσο περνούν τα χρόνια θα γίνονται όλο και πιο εμφανείς, με το σκηνικό του καιρού να αλλάζει και με την εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων, ενώ η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα επηρεάσει τη ζωή πολλών κατοίκων στον πλανήτη, αφού νησιά κινδυνεύουν να βουλιάξουν και να σβηστούν από τον χάρτη. Ειδικότερα, η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει κατά 20,3 εκατοστά από το 1870, γεγονός που ήδη έχει επηρεάσει τη ζωή των κατοίκων αρκετών νησιών στον κόσμο. Πληθυσμοί μετακινούνται σε περιοχές που βρίσκονται ψηλότερα ή προσπαθούν να αγοράσουν γη από άλλες χώρες για να μεταναστεύσουν, ενώ σύμφωνα με τους επιστήμονες, έως το 2100 το επίπεδο της θάλασσας θα έχει αυξηθεί από 40,6 έως 137,2 εκατοστά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα παρακάτω νησιά είναι μερικά από αυτά που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

1. Κιριμπάτι

Κιριμπάτι

Ο πρόεδρος του νησιού, AnoteTong, βρίσκεται σε συζητήσεις με την κυβέρνηση των νησιών Φίτζι προκειμένου να αγοράσει πάνω από 5.000 στρέμματα γης για να μεταφέρει τους 102.697 κατοίκους του. Ο ίδιος δήλωσε στην Telegraph ότι «οι κάτοικοι του νησιού πρέπει να μετακινηθούν, καθώς η παλίρροια έχει φτάσει στα χωριά και τα σπίτια μας». Το συγκεκριμένο νησί βρίσκεται ανάμεσα στη Χαβάη και την Αυστραλία και αποτελείται από 32 νησιά κάτω από το επίπεδο της θάλασσας και ένα πάνω από αυτό, ενώ η πλειονότητα των κατοίκων έχει ήδη αρχίσει να μεταφέρεται αλλού.

Μαλδίβες

Οι Μαλδίβες αποτελούνται από περισσότερα από 1.100 νησιά και βρίσκονται δυτικά της Ινδίας. Κατά μέσο όρο τα νησιά αυτά είναι μόλις 1,3 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με αποτέλεσμα οι 325.000 κάτοικοι να αναγκάζονται να τα εγκαταλείψουν. Όπως τόνισε ο πρόεδρος των Μαλδιβών, MohamedNasheed, αν αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας τανησιά θα είναι ακατοίκητα. 2. Σεϋχέλλες

Οι Σεϋχέλλες αποτελούνται από 115 νησιά, βρίσκονται στα δυτικά του Ινδικού Ωκεανού και έχουν πληθυσμό 87.122 κατοίκων. Εάν ανέβει απότομα το επίπεδο της θάλασσας, ο τουρισμός της περιοχής θα πληγεί σημαντικά, καθώς δεν θα υπάρχουν πια οι μαγευτικές παραλίες.

4. Tegua - Τέγκα

Τέγκα

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το νησί Tegua με τους 100 κατοίκους, που αποτελεί μέρος των νησιών TorresStrait στον νότιο Ειρηνικό, είναι το πρώτο μέρος που επλήγη από την κλιματική αλλαγή το 2005. Μεταξύ του 1997 και του 2009, η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε κατά 12,7 εκατοστά, προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες.

3. Μπανγκλαντές

Μπαγκλαντές ς

Αν και δεν είναι νησί, στο Μπανγκλαντές, που βρίσκεται στη νότια Ασία, συμβαίνουν πρωτοφανείς πλημμύρες, οι οποίες καλύπτουν ετησίως το ένα τέταρτο της χώρας. Η κλιματική αλλαγή έχει χειροτερεύει χρόνο με τον χρόνο την κατάσταση στη χώρα και τα 156 εκατ. κάτοικοι έχουν μάθει πλέον να ζουν με τα αποτελέσματά της. Οι αγρότες μάλιστα έχουν δημιουργήσει καλλιέργειες πάνω σε σχεδίες, με σκοπό να μην βουλιάζουν και να μην καταστρέφονται.

ΕΛΛΑΔΑ Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας «καταπίνει» τις ακτογραμμές της Ελλάδας με ταχύτατους ρυθμούς από μισό έως ένα μέτρο τον χρόνο σε αρκετές περιοχές. Οι επιστήμονες που μιλούν και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας ότι ορισμένες παραλίες της χώρας θα τις θυμόμαστε σε λίγα χρόνια μόνο από φωτογραφίες. Το σενάριο είναι εφιαλτικό, πλην όμως 100% ελληνικό. Όπως εκτιμούν αρκετοί Έλληνες επιστήμονες, μέσα στα επόμενα ενενήντα χρόνια θα εξαφανιστούν περισσότερα από 800 τετραγωνικά χλμ. ακτογραμμών λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των κλιματικών αλλαγών. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να φανταστούμε ότι μία έκταση περίπου ίση με τη μισή Κρήτη θα εξαφανιστεί από τον χάρτη μέχρι το τέλος του αιώνα. 45

Η υπερθέρμανση του πλανήτη (φαινόμενο του θερμοκηπίου), οι απότομες και ακραίες κλιματικές αλλαγές, το λιώσιμο των πάγων, η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας, οι κυματικές υπόγειες καταιγίδες, οι κακοτεχνίες των λιμενικών έργων, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η βάναυση παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα στην ισορροπία του οικοσυστήματος και η διάβρωση από τις ανεξέλεγκτες αμμοληψίες συνθέτουν ένα χαοτικό κοκτέιλ που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει πολύ σύντομα στο να καλυφθούν από νερό παραλίες και παράκτιες περιοχές. Παραλιακοί οικισμοί, πόλεις και ξενοδοχειακές μονάδες κινδυνεύουν από κατακλυσμούς και έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, ενώ σημαντικές υποδομές, όπως αεροδρόμια και οδικά δίκτυα, απειλούνται με εκτεταμένες καταστροφές.

2.4.1.3 ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 

ΚΩΣΤΑΣ ΣΥΝΟΛΑΚΗΣ: «ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΔΙΝΟΥΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΑΠΟ 0,90 ΕΩΣ 2 ΜΕΤΡΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2100»

Όσο τρομακτικές και αν ακούγονται οι εκτιμήσεις των Ελλήνων επιστημόνων, σε καμία περίπτωση δεν είναι σενάρια καταστροφολογίας, αφού οι μορφολογικές μεταβολές σε αρκετές περιοχές της χώρας μας είναι εμφανείς ήδη από τα προηγούμενα χρόνια. «Το 2002 οι μελέτες της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) έδειχναν ότι η στάθμη των υδάτων θα ανέβει από μισό έως ένα μέτρο σε βάθος 100 χρόνων. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε οι συγκεκριμένες έρευνες έχουν αναθεωρηθεί και δίνουν αύξηση της στάθμης από 0,90 έως 2 μέτρα μέχρι το 2100, σενάριο ακόμη πιο εφιαλτικό» λέει στην «Espresso της Κυριακής» ο καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πολυτεχνείο της Κρήτης Κώστας Συνολάκης. Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής, χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν οι Καλύβες της Κρήτης [Η παραλία του Πλατανιά τη δεκαετία του ’60 και δίπλα εν έτη 2010, μειωμένη τόσο σε μήκος όσο και σε πλάτος.] που επιβεβαιώνουν με τον χειρότερο τρόπο τις προβλέψεις των γεωλόγων: «Τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 η παραλία στις Καλύβες είχε πλάτος περίπου 100 μέτρων και το μήκος της ξεπερνούσε το 1 χιλιόμετρο, όπως φαίνεται από φωτογραφίες της εποχής που μας έδωσαν οι κάτοικοι. Αργότερα όμως για την κατασκευή του αεροδρομίου και των αυτοκινητοδρόμων δεκάδες φορτηγά έφταναν καθημερινά στις Καλύβες και έπαιρναν την άμμο από τη θάλασσα, με αποτέλεσμα να αφαιρεθούν από την παραλία περισσότεροι από 225 τόνοι άμμου! Μία δεκαετία αργότερα, και συγκεκριμένα το 1965, άρχισαν να φαίνονται οι πρώτες συνέπειες από τη 46

διάβρωση, όταν τα σπίτια πλημμύριζαν με τις βροχοπτώσεις, ενώ πολύ γρήγορα το πλάτος της παραλίας συρρικνώθηκε στα 10 μέτρα από τα 50 που ήταν κάποτε. Η θάλασσα κατάπιε ό, τι απέμενε από την αμμουδιά και το 1990 η παραλία χάθηκε για πάντα». Σε ορισμένες παραλίες η διάβρωση αυτή γίνεται με ετήσιο ρυθμό μισού έως ενός μέτρου τον χρόνο. Μάλιστα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η περίφημη παραλία στη Γεωργιούπολη των Χανίων εικάζεται ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα έχει εξαφανιστεί, καθώς το θαλασσινό νερό θα εισχωρήσει σε βάθος 500 μέτρων στην ενδοχώρα. «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι στα επόμενα πενήντα χρόνια ο γεωγραφικός χάρτης της Ελλάδας θα αλλάξει άρδην, καθώς θα μετατοπιστούν τα όρια του αιγιαλού. Λίμνες, λιμνοθάλασσες και οικοσυστήματα θα εξαφανιστούν και το κακό είναι πως δεν ιδρώνει το αφτί κανενός» υπογραμμίζει ο κ. Συνολάκης. Όπως προκύπτει από την έρευνά του, μόνο στο Κολυμπάρι Χανίων από το 1983 ώς το 2005 χάθηκαν ως διά μαγείας περίπου 8μ. πλάτος από την παραλία του χωριού. Οι επιθετικές διαθέσεις της θάλασσας σε συνδυασμό με τις παρεμβάσεις του ανθρώπινου παράγοντα καθιστούν σαφές ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, αλλά για μια απειλή με τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομική και την κοινωνική ζωή. Φυσικές καταστροφές, μείωση της γεωργικής παραγωγής, ξηρασίες, πλημμύρες, καύσωνες, ασθένειες, μειωμένα αποθέματα νερού, περιβαλλοντικοί πρόσφυγες και ανυπολόγιστες ζημιές στις υποδομές και στην τουριστική βιομηχανία των παράκτιων περιοχών είναι μερικά από τα προβλήματα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι επόμενες γενιές.

Οι περιοχές που θα σκεπαστούν από νερό τα επόμενα 100 χρόνια Δυτικός Θερμαϊκός Πρόκειται για μία από τις πλέον επικίνδυνες ζώνες που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, από το Καλοχώρι μέχρι το Μικρό Εμβολο και τις Αλυκές του Κίτρους. Υπάρχει καταβύθιση της παράκτιας ζώνης με πολύ μεγάλες ταχύτητες, περίπου 10 μέτρα των αιώνα. Κορινθιακός Κόλπος – Αίγιο Ανησυχητικά είναι τα φαινόμενα-τσουνάμι που έχουν παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα (επτά στον αριθμό), αλλά και οι διαβρωτικές τάσεις στο

πρανές της περιοχής, από το οποίο χάνεται λόγω κατολισθήσεων περίπου μισό μέτρο τον χρόνο. Οι υπόγειες καταβυθίσεις είναι συνεχείς. Δυτική Πελοπόννησος και Πάτρα Καταβύθιση στην περιοχή της Πάτρας περίπου 1,6 με 1,7 μέτρα των αιώνα. Από το Δέλτα Αλφειού μέχρι την Κυλλήνη, μετατόπιση ακτογραμμής πάνω από ενάμισι μέτρο τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, εξαιρετική προσοχή χρειάζεται στις περιοχές: Θίνες Βαρθολομιού, Λίμνη Καϊάφα και παραλία Ζαχάρως. Κως Σε κόκκινο συναγερμό βρίσκονται αρκετές παραλίες του νησιού και ιδιαίτερα όσες έχουν πολύ μικρή κλίση και μεγάλο μήκος. Σύμφωνα με τις επιστημονικές παρατηρήσεις, τα τελευταία εξήντα χρόνια η ακτογραμμή έχει υποχωρήσει κατά 190 μέτρα! Βόρεια Κρήτη Από τα Χανιά μέχρι τον Άγιο Νικόλαο και τη Χερσόνησο μέσα στην επόμενη δεκαετία θα χαθεί πάνω από το 50% του πλάτους των παραλιών σε μια ακτίνα μήκους 50 χιλιομέτρων. Το πρόβλημα είναι ήδη ορατό εδώ και χρόνια στα χωριά Κολυμπάρι, Καλύβες, Γεωργιούπολη και Πλατανιάς. Μέχρι το 2020 δεν θα υπάρχει νερό στα 5 χιλιόμετρα από τον σημερινό αιγιαλό λόγω υφαλμύρωσης. Μεσολόγγι Άμεσα κινδυνεύει και η ευρύτερη περιοχή του Μεσολογγίου, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της παραλιακής πόλης που βρίσκεται σε ιδιαιτέρως χαμηλό υψόμετρο. Σοβαροί φόβοι εκφράζονται και για τη λιμνοθάλασσα, που σε βάθος χρόνου κινδυνεύει να εξαφανιστεί από τον χάρτη.

2.4.2 Ακραία καιρικά φαινόμενα ΤΥΦΩΝΑΣ Πατέρας του ήταν ο Τάρταρος. Το μέγεθος και η δύναμή του ήταν πολύ μεγαλύτερη από τα άλλα παιδιά της Γαίας. Ήταν μεγαλύτερος από όλα τα βουνά και το κεφάλι του έφτανε τα αστέρια. Τα ανοικτά του χέρια έφταναν από την Ανατολή ως τη Δύση. Στους ώμους του είχε εκατό κεφάλια δρακόντων. Το σώμα του μέχρι τη μέση έμοιαζε με άνθρωπο, αλλά απ' τη μέση και κάτω είχε σώματα κουλουριασμένων 48

φιδιών. Από τα μάτια του έβγαινε φωτιά και από τα κεφάλια του παντοειδείς κραυγές και συριγμοί. Επίσης το σώμα του το κάλυπταν φτερά. Μάχη του Τυφώνα με τον Δία

ΟΡΙΣΜΟΣ Τροπικός κυκλώνας (tropicalcyclone) ή τυφώνας (typhoon ή στον Βόρειο Ατλαντικό hurricane), ονομάζεται στη Μετεωρολογία ένα σύστημα θύελλας με μία κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως μάτι του τυφώνα (eyeofthehurricane). Το όνομα υπογραμμίζει την προέλευσή τους στην τροπική ζώνη και την κυκλωνική φύση τους. Τα συστήματα αυτά δημιουργούνται πάνω από θερμούς ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά ποτέ πάνω από στεριές και όταν φτάνουν σε ψυχρότερα νερά ή στεριά, διαλύονται. Παράγουν βαριές καταιγίδες και εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους και αποτελούν τους μεγαλύτερους μετεωρολογικούς κινδύνους των ναυτιλλομένων στις τροπικές θάλασσες, καθώς και των πληθυσμών των παράκτιων περιοχών που πλήττονται από αυτά. Στους μετεωρολογικούς χάρτες οι τροπικοί κυκλώνες παριστάνονται με κλειστές ισοβαρείς καμπύλες, όπως και οι σπανιότεροι εξωτροπικοί κυκλώνες (που δημιουργούνται εκτός τροπικής ζώνης) και που γενικότερα λέγονται υφέσεις, αλλά με εντονότερες βαροβαθμίδες. Γενικά οι τροπικοί κυκλώνες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τεράστιοι σίφωνες ή ανεμοστρόβιλοι, με ανοδική συνιστώσα.

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΥΦΩΝΑ Οι τροπικοί κυκλώνες προκαλούν συνήθως μεγάλες καταστροφές, καθώς παράγουν:



Εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους, με ταχύτητες που μπορεί να κυμαίνονται από 75 μίλια/120 χιλιόμετρα την ώρα, έως και άνω των 155 μιλίων/250 χιλιομέτρων την ώρα, Καταρακτώδεις βροχές, προκαλώντας κατολισθήσεις (landslides), λασπολισθήσεις (mudslides) και ξαφνικές πλημμύρες - αστραπές (flashfloods), Ένα τεράστιο κύμα θύελλας (stormsurge), με σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που πλημμυρίζει τις παράκτιες περιοχές. Στους πληθυσμούς των παράκτιων περιοχών που πλήττονται, το 90% των θανάτων προκαλούνται από αυτήν την αιτία, Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν και σίφωνες, με άκρως καταστρεπτικά αποτελέσματα.

ΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΥΦΩΝΑ Αν και τα αποτελέσματα στους πληθυσμούς και τα σκάφη μπορεί να είναι ολέθρια, έχουν και θετικές επιπτώσεις, καθώς ανακουφίζουν τεράστιες περιοχές από ξηρασία. Απομακρύνοντας τεράστιες ποσότητες θερμότητας μακριά από την τροπική ζώνη, οι τροπικοί κυκλώνες αποτελούν ένα σημαντικό μηχανισμό της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας που διατηρεί τη θερμική ισορροπία στο παγκόσμιο περιβάλλον.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΛ ΝΙΝΙΟ Το Ελ Νίνιο (γνωστό και ως Ελ Νίνο, (Ισπανικά)ElNiño) είναι το μετεωρολογικό φαινόμενο κατά το οποίο τα κεντρικά και ανατολικά νερά του Ειρηνικού Ωκεανού κοντά στον ισημερινό είναι θερμότερα σε σχέση με άλλες περιοχές. Η θερμοκρασία του νερού είναι μεγαλύτερη κατά 3°C περίπου. Η έκταση των θερμών νερών είναι συγκρίσιμη με την έκταση μιας μεγάλης χώρας. Συμβαίνει κάθε δύο με οχτώ χρόνια, και διαρκεί για ένα χρόνο. Στο φαινόμενο αποδίδονται ως συνέπειες ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλον τον κόσμοαλλά κυρίως στις περιοχές γύρω από τον Ειρηνικό , όπως ξηρασίες, βροχοπτώσεις, πυρκαγιές, τροπικοί κυκλώνες. Το Ελ Νίνιο διαταράσσει τα καιρικά συστήματα από τη κανονική λειτουργία τους, αλλά η απόδοση πολλών ακραίων καιρικών φαινομένων σε αυτό θεωρείται υπερβολή. Αιτία του φαινομένου η διαταραχή των αληγών δυτικών ανέμων. Το όνομα του φαινομένου δόθηκε από ψαράδες στα ισπανικά ElNino, που κυριολεκτικά σημαίνει το παιδί και ειδικότερα το θείο βρέφος, γιατί το φαινόμενο συμβαίνει κοντά στα Χριστούγεννα. Το Ελ Νίνιο έχει τα αντίθετα χαρακτηριστικά 51

από το φαινόμενο Λα Νίνια, ενώ και τα δύο μαζί θεωρούνται ως μέρος της Νότιας ταλάντωσης, μιας ταλάντωσης του Ειρηνικού Ωκεανού. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συνδέονται με το Ελ Νίνιο είναι μερικές φορές φυσικές καταστροφές, για αυτό γίνεται προσπάθεια να κατανοηθεί και να προβλεφθεί, για παράδειγμα το Ελ Νίνιο μάλλον συνέβαλλε στον αφανισμό του πολιτισμού των Χμερ, ενώ συμβάλλει και στο λιώσιμο των πάγων στην Ανταρκτική.

2.4.3 Πυρκαγιές Δασικές πυρκαγιές

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο με σημαντικό ρόλο για την ισορροπία και την αναγέννηση των Μεσογειακών οικοσυστημάτων. Τα οικοσυστήματα αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό προσαρμοσμένα στη φωτιά, με αποτέλεσμα να έχουν συνήθως τη δυνατότητα να αναγεννηθούν άμεσα και αποτελεσματικά μετά από αυτή. Κατά μέσο όρο σε ένα Μεσογειακού τύπου δάσος εμφανίζεται μία πυρκαγιά από φυσικά αίτια κάθε 100-150 χρόνια. Όμως τα φυσικά αίτια ευθύνονται μόνο για το 5% των πυρκαγιών που ξεσπούν στην Ελλάδα. Το υπόλοιπο 95% οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και έχει σαν συνέπεια τη διατάραξη του φυσικού ρόλου των πυρκαγιών ή την εξάντληση της φυσικής ικανότητας των οικοσυστημάτων να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της μεταπυρικής αναγέννησης. Το αποτέλεσμα είναι πως οι πυρκαγιές αποτελούν πλέον την πιο σοβαρή απειλή των Ελληνικών Μεσογειακών δασών.

Οι κυριότερες αιτίες των δασικών πυρκαγιών είναι: 

Οι διάφορες γεωργικές δραστηριότητες και κυρίως η καύση ξερών χόρτων.



Η απόρριψη αναμμένων τσιγάρων ή το άναμμα φωτιάς στο δάσος.



Η απόρριψη σκουπιδιών στο δάσος.



Η καύση σκουπιδιών και η ύπαρξη ανεξέλεγκτων χωματερών.



Κακόβουλες ενέργειες (εμπρησμοί).



Διάφορες δραστηριότητες σε εξοχικές κατοικίες.



Ατυχήματα (τροχαία, βλάβες γεωργικών μηχανημάτων, κοκ)

Οι ανθρώπινες αυτές δραστηριότητες έχουν σαν αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πυρκαγιές τόσο συχνά που οι αντοχές των οικοσυστημάτων εξαντλούνται. Επιπλέον, η αναγέννηση και η διατήρηση των οικολογικών αξιών των οικοσυστημάτων γίνεται ακόμη πιο δύσκολη από τη διάσπαση που προκαλούν οι υποδομές -κυρίως οι δρόμοι και οι οικισμοί. Παράλληλα, η ραγδαία αστικοποίηση του πληθυσμού και η μείωση της μόνιμης παρουσίας στην ύπαιθρο, η αποδυνάμωση της πρωτογενούς παραγωγής στα δάση και τις περιοχές γύρω από αυτά και η γενικότερη υποχώρηση του κλάδου της δασοπονίας έχουν σαν αποτέλεσμα να μην γίνεται διαχείριση του δάσους τοπικά, να χάνονται οι ντόπιες πρακτικές και να αυξάνεται σημαντικά η βιομάζα, δηλαδή η κάθε είδους βλάστηση στο δάσος. Έτσι οι πρακτικές πρόληψης μειώνονται, η σφοδρότητα των πυρκαγιών αυξάνει και η έγκαιρη αντιμετώπισή τους γίνεται εξαιρετικά δύσκολη.

Χαρακτηριστικά δασικών πυρκαγιών Πέρα από τους παραπάνω τύπους των δασικών πυρκαγιών, μία σειρά από άλλα χαρακτηριστικά προσδιορίζουν την ένταση και τη σφοδρότητα των δασικών πυρκαγιών και συνεπώς τις επιπτώσεις τους. Αυτά περιλαμβάνουν το είδος της βλάστησης που καίγεται, την ένταση των ανέμων, το είδος και την κλίση του εδάφους, την ταχύτητα της πυρκαγιάς, κοκ. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συνδυάζονται για να διαμορφώσουν τον ακριβή χαρακτήρα κάθε πυρκαγιάς, και συνεπώς καθορίζουν και τις επιπτώσεις που αυτή έχει. Σημαντικά ως προς τις επιπτώσεις είναι επίσης είναι τα διάφορα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της κάθε πυρκαγιάς (έκταση, τοποθεσία), αλλά και η χρονική της σύμπτωση. Οι κυριότερες επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών είναι: 

Καταστροφή της βλάστησης. Τα περισσότερα δασικά είδη που απαντώνται σε χαμηλά υψόμετρα της χώρας μας (πχ πεύκα) είναι προσαρμοσμένα στην πυρκαγιά και μπορούν να ανακάμψουν άμεσα με δεδομένο πάντα ότι δεν έχουν καεί επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν. Πολλές φορές μάλιστα, τα είδη αυτά μπορεί και να ωφελούνται από την ανανέωση που προκύπτει μετά από μία πυρκαγιά. Αντιθέτως τα περισσότερα είδη των μεγάλων υψομέτρων (πχ έλατα) δεν μπορούν να ανακάμψουν με φυσικό τρόπο μετά από μία πυρκαγιά, και ούτε μπορεί να θεωρηθεί πως ωφελούνται με οποιονδήποτε τρόπο.



Διάβρωση του εδάφους. Οι υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν σε μία πυρκαγιά, μεταξύ άλλων παραγόντων, μεταβάλλουν την εδαφική δομή και μειώνουν τη συνοχή του εδάφους. Ταυτόχρονα, η απομάκρυνση της βλάστησης το αφήνει απόλυτα εκτεθειμένο στη βροχή και τον αέρα και μειώνει τη δυνατότητα απορρόφησης του νερού. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα εδάφη γίνονται πιο ευπαθή, μπορεί να απομακρύνονται από τον άνεμο ή να παρασύρονται από το ορμητικό βρόχινο νερό. Ανάλογα με την κλήση του εδάφους, αυτή η φθορά μπορεί να οδηγήσει τόσο σε σταδιακή απώλεια της εδαφικής κάλυψης –με συνέπειες για τις δυνατότητες αναγέννησης της βλάστησης-, ενώ η μειωμένη δυνατότητα απορρόφησης νερού μπορεί να συμβάλει σε φαινόμενα πλημμυρών.



Επιπτώσεις στην πανίδα. Ο τρόπος με τον οποίο οι πυρκαγιές επηρεάζουν την πανίδα είναι ιδιαίτερα σύνθετος και δύσκολα μπορεί να αποτιμηθεί σε γενικό επίπεδο. Σε γενικές γραμμές τα περισσότερα μεγάλα θηλαστικά όπως και τα πουλιά έχουν τη δυνατότητα να διαφύγουν από την περιοχή της πυρκαγιάς, ενώ πολλά είδη ερπετών προφυλάσσονται από αυτήν καλυπτόμενα στο έδαφος ή στα βράχια. Αντίθετα τα μικρότερα θηλαστικά, τα αρθρόποδα αλλά και πολλά είδη ερπετών και μικρών δασόβιων πουλιών 54

δεν προλαβαίνουν συνήθως να διαφύγουν. Αντίστοιχα, οι επιπτώσεις της πυρκαγιάς στη βλάστηση ωφελούν μεγάλο αριθμό ειδών που προτιμούν τους ανοικτούς χώρους ή βόσκουν ενώ θίγουν τα καθαρά δασόβια είδη πουλιών και μικρών θηλαστικών. Οι επιπτώσεις μπορεί είναι σημαντικότερες εάν η πυρκαγιά εκδηλωθεί την εποχή της αναπαραγωγής, εάν η έκτασή της είναι τόσο μεγάλη που να καλύπτει μεγάλο μέρος της εξάπλωσης ενός είδους ή εάν η διάσπαση του βιοτόπου από υποδομές είναι τέτοια που να εμποδίζει τη διαφυγή των ζώων και μετέπειτα τον επανεποικισμό. 

Αλλαγή του κλίματος και ατμοσφαιρική ρύπανση. Οι πυρκαγιές μπορεί να επιβαρύνουν προσωρινά τον ατμοσφαιρικό αέρα ενώ η καταστροφή της βλάστησης επηρεάζει το μικροκλίμα των συγκεκριμένων περιοχών, καθώς μειώνει τις ευεργετικές ψυκτικές επιδράσεις των δασικών δέντρων και αυξάνει την ηλιακή αντανάκλαση του εδάφους.



Επιπτώσεις στην πρωτογενή παραγωγή. Παρότι η παραγωγή μίας περιοχής θίγεται συνολικά από την πυρκαγιά, οι επιπτώσεις στην πρωτογενή παραγωγή, δηλαδή στη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, είναι οι πιο συχνές και εμφανείς αλλά και αυτές οι οποίες αλληλεπιδρούν άμεσα με τα οικολογικά χαρακτηριστικά.

Αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών Για να εξαλειφθούν οι καταστροφικές συνέπειες των δασικών πυρκαγιών στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία χρειάζεται να δοθεί έμφαση στην πρόληψη, να τονωθεί και να αναδιαρθρωθεί η δασική διαχείριση, να επιτευχθεί ο αποτελεσματικός συντονισμός των εμπλεκόμενων φορέων σε όλα τα διοικητικά επίπεδα, η κινητοποίηση και οργάνωση των πολιτών και των οργανώσεών τους, και να αναδειχθεί σε προτεραιότητα η έγκαιρη, στοχευμένη και επιστημονικά ορθή επέμβαση σαν επιχειρησιακή προτεραιότητα.

«Πυρκαγιά Πάρνηθας» Στις 28 Ιουνίου 2007 μια μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε 25.000 από τα περίπου 35.000 στρέμματα δασικής έκτασης του δρυμού της Πάρνηθας. Αφάνισε περίπου 10.500 στρ. πευκοδάσους, 21.800 στρ. ελατοδάσους και 4.300 στρ. μακκίας. Το ελατόδασος κάηκε κατά τα 2/3 του. Σπάνια φυτά του οικοσυστήματος της Πάρνηθας χάθηκαν, μάλλον για πάντα. Συνολικά κάηκαν 56000 στρέμματα από τα 300.000 της συνολικής έκτασης του βουνού. Σε ολόκληρη την καμένη έκταση έγιναν αντιδιαβρωτικά–αντιπλημμυρικά έργα, προκειμένου να συγκρατηθεί το λιγοστό πολύτιμο χώμα που υπάρχει στην περιοχή και να γίνει στη συνέχεια τεχνητή αναδάσωση.Αν και τα περισσότερα από τα περίπου τετρακόσια κόκκινα ελάφια της περιοχής σώθηκαν, ένα πολύ μεγάλο μέρος του βιοτόπου όπου περνούσαν τους καλοκαιρινούς μήνες κάηκε. Λόγω της καταστροφής εκφράζονται φόβοι για δραστική αλλαγή του μικροκλίματος της Αττικής, καθώς ο δρυμός της Πάρνηθας κατέβαζε τη θερμοκρασία των αερίων μαζών που κατευθύνονταν προς την Αθήνα μέσω του βόρειου αυχένα αερισμού του Λεκανοπεδίου. Η μέση θερμοκρασία στην πόλη επομένως αναμένεται να ανέβει. Πλημμύρες επίσης αναμένονται λόγω μη συγκράτησης των νερών της βροχής. Η αρχική εκδοχή για τα αίτια της πυρκαγιάς ήταν ότι ξεκίνησε από τους πυλώνες υψηλής τάσης της ΔΕΗ που διασχίζουν την περιοχή και επεκτάθηκε στο δάσος. Η προκαταρκτική έρευνα που διεξάχθηκε όμως αποκλείει αυτό το ενδεχόμενο και μιλά για εμπρησμό.

2.4.4 Βιοποικιλότητα 2.4.4.1 Τι είναι η βιοποικιλότητα Ως βιολογική ποικιλότητα, βιοποικιλότητα, ορίζουμε κυρίως το σύνολο των γονιδίων, των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και των πολιτισμών μιας περιοχής. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων εξελικτικής ιστορίας. Μέσω εξελικτικών διαδικασιών η βιοποικιλότητα αυξομειώνεται. Συγκεκριμένα, η εμφάνιση νέων γονιδίων σε έναν πληθυσμό, νέων ειδών σε μια βιοκοινότητα ή/και νέων τύπων οικοσυστημάτων στη βιόσφαιρα αυξάνουν τη βιοποικιλότητα του πληθυσμού, της βιοκοινότητας και του πλανήτη αντίστοιχα. Μείωση στη γονιδιακή ποικιλία ενός πληθυσμού, η εξαφάνιση ενός είδους ή/και η αλλοίωση, απλούστευση στη σύνθεση ενός οικοσυστήματος μειώνουν τη συνολική βιοποικιλότητα. Στο πέρασμα του χρόνου ανθρώπινοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, ανακαλύπτοντας, αξιοποιώντας και τροποποιώντας ετερογενείς βιολογικούς πόρους. Πολλές περιοχές του πλανήτη, και κατ' επέκταση η βιοποικιλότητα που τις χαρακτηρίζει, που σήμερα φαίνονται "φυσικές" έχουν διαμορφωθεί υπό την επίδραση μακροχρόνιων ανθρωπογενών επεμβάσεων (εγκατάσταση ανθρώπινων πληθυσμών, γεωργοκτηνοτροφικές εφαρμογές, εκμετάλλευση και μεταφορά φυσικών πόρων κ.ά.). Προσεγγίζοντας τη βιοποικιλότητα, διακρίνουμε τέσσερα επίπεδα μελέτης της γονίδια, είδη, οικοσυστήματα και πολιτισμοί - που περιγράφουν και αναλύουν διαφορετικές, αν και αλληλοεξαρτώμενες, πλευρές των ζωντανών συστημάτων.

2.4.4.2 Φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία παγκόσμια απειλή. Τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο ορατά. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή ήδη προκαλεί περισσότερο συχνά συμβάντα ξηρασίας, πλημμύρων και αύξησης της ελονοσίας. Άλλα φαινόμενα που αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή είναι η αύξηση των περιστατικών τυφώνων και των δασικών πυρκαγιών. Μεταξύ των μακροχρόνιων επιπτώσεων είναι η ύψωση της στάθμης της θάλασσας και η ζημιά σε καλλιέργειες που μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις τροφίμων. Πολλές αφρικανικές χώρες είναι μεταξύ των πιο ευάλωτων χωρών στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν το ευρύ φάσμα επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος, μεταξύ άλλων στη γεωργία, την αλιεία, το έδαφος, τη βιοποικιλότητα, τους υδάτινους πόρους, τις παράκτιες ζώνες, τη θνησιμότητα που συνδέεται με τον καύσωνα και το ψύχος, και τις ζημίες από πλημμύρες. H Ευρώπη δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.

2.4.4.3 Ορισμένα στοιχεία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στοιχεία από όλες τις ηπείρους και τους περισσότερους ωκεανούς δείχνουν ότι πολλά φυσικά συστήματα επηρεάζονται από αλλαγές κλίματος σε περιφερειακό επίπεδο και ειδικότερα από αυξήσεις στη θερμοκρασία. Υπάρχει πολύ υψηλή πιστότητα, με βάση στοιχεία από μεγάλο εύρος ειδών, ότι η τελευταία αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει ισχυρά τα χερσαία βιολογικά συστήματα, προκαλώντας αλλαγές, όπως: - Πρώιμη έναρξη διεργασιών που σχετίζονται με την άνοιξη, όπως η έκπτυξη φύλλων, η μετανάστευση και η ωοαπόθεση. - Μετατοπίσεις της εξάπλωσης των ειδών προς τους πόλους και τα μεγαλύτερα υψόμετρα. Υπάρχει υψηλή πιστότητα, που βασίζεται σε σημαντικά νέα στοιχεία ότι οι παρατηρούμενες μεταβολές σε βιολογικά συστήματα της θάλασσας και των εσωτερικών υδάτων σχετίζονται με την αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και με τις συνδεόμενες αλλαγές στην κάλυψη με πάγο, την αλατότητα, τη συγκέντρωση οξυγόνου και την κυκλοφορία των υδάτων. Αυτές οι μεταβολές περιλαμβάνον: - Μετατοπίσεις στην εξάπλωση και μεταβολές στην αφθονία των φυκών, του ζωοπλαγκτού και των ψαριών σε μεγάλου γεωγραφικού πλάτους ωκεανούς. - Αυξήσεις στην αφθονία των φυκών και του ζωοπλαγκτού σε λίμνες που βρίσκονται σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη και σε μεγάλα υψόμετρα.

2.4.4.4 Βιοποικοιλότητα στην Ελλάδα Από τους ήδη γνωστούς αριθμούς ειδών, ο συνολικός αριθμός ζωικών ειδών στην Ελλάδα υπολογίζεται κατά προσέγγιση έως 50.000. Η πλειοψηφία των ειδών ανήκουν στα έντομα. Στις καλύτερα γνωστές ομάδες ζώων (Σπονδυλωτά, Εχινόδερμα, Ορθόπτερα και Μαλάκια) έχουν καταγραφεί περίπου 1500 ενδημικά είδη σε σύνολο 5500 (ενδημισμός 25%). Σημαντικότερες περιοχές ενδημισμού: Κρήτη, Κυκλάδες, Βουνά Ηπειρωτικής Ελλάδας και σε μικρότερο βαθμό Ιόνια νησιά, Πελοπόννησος.Τα σπήλαια έχουν εξαιρετική σημασία για τον ενδημισμό, από τα οποία έχει ερευνηθεί μικρό μόνο ποσοστό. Πίνακας ειδών πανίδας στην Ελλάδα TAXA

Ενδημικά είδη

Ενδημικά υποείδη

Προστ/μενα

Εκτός προστασίας

Θηλαστικά

111

83(75)

Πτηνά

431

396(92)

Ερπετά

58(94)

Αμφίβια

18(86)

Ψάρια (γλυκού νερού)

109

50(57)

Ψάρια (θαλάσσια)

447

14(3)

Εχινόδερμα

107

1(1)

Ορθόπτερα

365

113

11(3)

Λεπιδόπτερα

3197

142

57(2)

Υμενόπτερα

2800

Κολεόπτερα

6863

649

11(0,2)

Μαλάκια (χερσαία)

763

174

24(3)

 Συνολικός αριθμός των γνωστών ειδών και υποειδών της ελληνικής πανίδας, ο ενδημισμός, τα προστατευόμενα (σε παρένθεση το % του συνόλου των ειδών της ομάδας) και τα επιπλέον απειλούμενα που δεν προστατεύονται  Τελευταίες εξελίξεις πληθυσμών  Τα αρπακτικά δείχνουν να μειώνονται με ραγδαίους ρυθμούς και πιθανότατα η τάση αυτή δεν είναι αντιστρεπτή. Το όρνιο αριθμεί σήμερα περί τα 200 ζευγάρια σε Έβρο και Κρήτη, ενώ έχει εξαφανιστεί από την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα που μέχρι πρόσφατα εξαπλωνόταν. Ο Γυπαετός έχει 4-5 ζευγάρια και μόνο στην Κρήτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 βρισκόταν στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας και μπορούσε να παρατηρηθεί να πετά πάνω από τους Δελφούς και την Αράχωβα.  Ευχάριστα νέα έρχονται από τους πληθυσμούς της αρκούδας και του λύκου. Η αρκούδα, που παραμένει ένα απειλούμενο είδος, αριθμεί περί τα 250 άτομα και εξαπλώνεται στην Πίνδο, σε βουνά της Μακεδονίας και στην οροσειρά της Ροδόπης. Πληθυσμοί της ζουν εκατέρωθεν του άξονα της Εγνατίας Οδού και παρατηρήθηκε ακόμα και στην Οίτη και τα Βαρδούσια. Οι απειλές για το είδος δεν έχουν όμως εκλείψει και μάλιστα η μικρή αύξηση του πληθυσμού της συνοδεύτηκε από 27 θανάτους την τελευταία 5ετία από τροχαία, πυροβολισμούς και δηλητηριασμένα δολώματα.  Ο Λύκος αριθμεί περί τα 600 άτομα και βρίσκεται σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική χώρα. Πρόσφατα επεκτάθηκε και σε νοτιότερες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας από όπου είχε εξαφανιστεί ή είχε περιστασιακή παρουσία.

2.4.4.5 Είδη υπό εξαφάνιση Δεκάδες είδη ζώων και φυτών εξαφανίζονται καθημερινά. Αιτία, η ανεξέλεγκτη συρρίκνωση των βιοτόπων τους, το παράνομο κυνήγι, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και οι κλιματικές αλλαγές. Πολλά από αυτά, δεν έχουμε προλάβει καν να τα γνωρίσουμε. Μερικά από αυτά είναι:

ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΠΑΝΤΑ

Λιγοστοί πληθυσμοί του γιγάντιου πάντα επιζούν σήμερα στα κατακερματισμένα δάση μπαμπού της Κίνας. Κι όσο ο βιότοπός τους συρρικνώνεται, τόσο αυξάνεται η απειλή για το πιο δημοφιλές αρκουδάκι στον κόσμο, που επιλέχθηκε και ως διεθνές σύμβολο του WWF. Η δεκαετία 1970 – 80 υπήρξε ίσως η πιο καταστροφική για το είδος. Η έκταση που καταλάμβαναν τότε τα περίπου 1.000 πάντα, μειώθηκε από 30.000 σε 13.000 τ.χμ. Το WWF ξεκίνησε δράση για την προστασία του είδους το 1981 και σήμερα το πρόγραμμα που εκπονείται σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Κίνας παρουσιάζει θεαματική πρόοδο: η περιοχή που προστατεύεται αυξήθηκε κατά 25% φτάνοντας στα 16.000 τ.χμ., ενώ η τελευταία εμπεριστατωμένη έρευνα που δημοσιοποιήθηκε το 2004, έδειξε σημαντική ανάκαμψη του πληθυσμού σε 1.600 άτομα, γεγονός πολύ ελπιδοφόρο για το μέλλον των πάντα...

ΧΕΛΩΝΑ CARETTA – CARETTA

Υπάρχει στη γη από την εποχή των δεινοσαύρων. Σήμερα και τα επτά είδη θαλάσσιας χελώνας ανά τον κόσμο απειλούνται με εξαφάνιση. Στη Μεσόγειο συναντώνται τρία είδη θαλάσσιας χελώνας, από τα οποία μόνο ένα, η Carettacaretta βρίσκει καταφύγιο στις ελληνικές ακτές. Πριν 80 χρόνια υπήρχαν παραλίες ωοτοκίας του είδους και σε πολλές άλλες μεσογειακές χώρες (Ιταλία, Γαλλία, Ισραήλ). Ο πληθυσμός της Carettacaretta ξεπερνούσε τότε τις 50.000. Σήμερα, μετά τη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη, απομένουν λιγότερες από 4.000. Στη Ζάκυνθο βρίσκονται οι σημαντικότερες παραλίες για την ωοτοκία της καρέττα σε όλη τη Μεσόγειο. Ειδικά στην παραλία των Σεκανίων γεννούν τα αυγά τους τουλάχιστον οι μισές από τις χελώνες που φτάνουν στο νησί γι’ αυτό το σκοπό. Αν και το μήκος της παραλίας δεν ξεπερνά τα 500μ., οι φωλιές στα Σεκάνια κυμαίνονται από 500-1.000, από τις υψηλότερες πυκνότητες ωοτοκίας στον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε σύνολο 1.000 νεοσσών επιζεί μόνο ένας. Το WWF Ελλάς, προκειμένου να πάρει αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία του είδους, ξεκίνησε πανευρωπαϊκή εκστρατεία και το 1993 με την υποστήριξη 61

πολιτών από όλη την Ε.Ε. αγόρασε την περιοχή που περιβάλλει την παραλία των Σεκανίων, βάζοντας τέλος σε κάθε τουριστική ή άλλη εκμετάλλευσή της. Επιπλέον, το 1999 μετά από επίπονες προσπάθειες του WWF Ελλάς και άλλων περιβαλλοντικών οργανώσεων ιδρύθηκε το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και τα Σεκάνια ορίστηκαν ως περιοχή απόλυτης προστασίας. Ο κίνδυνος για την carettacaretta δείχνει να απομακρύνεται όλο και περισσότερο, χρειάζεται όμως πολλή προσπάθεια ακόμη, για να αποσοβηθεί τελείως και να αρχίσει η ανάκαμψη του πληθυσμού της.

2.4.5 Κλιματικοί μετανάστες Κλιματική Μετανάστευση Ο όρος κλιματική μετανάστευση σημαίνει τη μετακίνηση πληθυσμού ως αποτέλεσμα κυρίως φυσικών καταστροφών. Το φαινόμενο αυτό έχει ονομαστεί “περιβαλλοντική μετανάστευση”, καθώς οι μεγάλες φυσικές καταστροφές που οδηγούν εκατοντάδες χιλιάδες ακόμα και εκατομμύρια ανθρώπους, να μετακινηθούν και να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, θεωρούνται αποτέλεσμα ραγδαίας κλιματικής αλλαγής η οποία βέβαια είναι και αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Κλιματικοί ή περιβαλλοντικοί μετανάστες είναι τα άτομα που αναγκάζονται ή επιλέγουν να εγκαταλείψουν τον τόπο διαμονής τους, είτε προσωρινά είτε μόνιμα λόγω έκτακτης ανάγκης, επιτακτικής ανάγκης που προέρχεται από ξαφνικές ή σταδιακές αλλαγές στο περιβάλλον οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή τους και τις συνθήκες διαβίωσης τους αρνητικά.

Αίτια Τα αίτια που οδηγούν στην κλιματική μετανάστευση ποικίλουν και διαχωρίζονται γενικά στις 3 παρακάτω κατηγορίες: Τις φυσικές καταστροφές όπως πλημμύρες, σεισμοί ή εκρήξεις ηφαιστείων οι οποίες εξαναγκάζουν τους κατοίκους μιας περιοχής να εγκαταλείψουν άμεσα τον τόπο διαμονής τους. Χαρακτηριστικά και γνωστά παραδείγματα είναι τα παρακάτω:  Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη του 20ου αιώνα σημειώθηκε το 1991 στις Φιλιππίνες, από την ενεργοποίηση του ηφαιστείου Pinatubo. Η στήλη της στάχτης άγγιξε τα 7χλμ. ύψος και η μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη ήταν της τάξεως του μισού βαθμού.

 Τσουνάμι του Ινδικού Ωκεανού: Στις 26 Δεκεμβρίου 2004, έγινε σεισμός 9,1 ρίχτερ για 8 λεπτά στην Ινδία, Ινδονησία, Σρι Λάνκα και Ταϋλάνδη.  Τυφώνας Κατρίνα 2005: Ο τυφώνας χτύπησε στην περιοχή του κόλπου του Μεξικού στις 23-30 Αυγούστου. Έπληξε 3 πολιτείες και είχε ως αποτέλεσμα 1.000.000 άνθρωποι να μείνουν άστεγοι.  Μπαγκλαντές 2007: 5.000.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι λόγω καταστροφικών πλημμυρών που έπληξαν την ασιατική χώρα. 30.000.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν σε άλλα κράτη. Τις τεχνητές καταστροφές όπως ατομικές βόμβες ή εκρήξεις πυρηνικών αντιδραστήρων κ.α. περιπτώσεις στις οποίες οι κάτοικοι μιας περιοχής εγκαταλείπουν τον τόπο διαμονής τους λόγω επικίνδυνων συνθηκών που δημιουργούνται εξαιτίας ατυχημάτων ή ανθρώπινων πράξεων . Χαρακτηριστικά παραδείγματα τεχνικών καταστροφών είναι τα παρακάτω:  Χιροσίμα-Ναγκασάκι: Η χρήση πυρηνικών βομβών σε περίπου 320km προξένησαν την ερήμωσή τους, ενώ οι άνθρωποι από την ευρύτερη περιοχή (περίπου 1.200.000 άνθρωποι) εγκατέλειψαν τη χώρα τους και μετακινήθηκαν προς την Ασία.  Chernobill 1986: Το ατύχημα που συνέβη ανάγκασε 2.000.000 ανθρώπους, να εγκαταλείψουν την ευρύτερη περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μετακινήθηκε στη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία.  Φουκουσίμα 2011: Η έκρηξη σε έναν από τους αντιδραστήρες στο πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στην Νότια Ιαπωνία προξένησε μετανάστευση της τάξης 22.000 ανθρώπων. Οι περισσότεροι μετανάστευσαν στην Κίνα και την Βόρεια Ιαπωνία. Τις κλιματικές αλλαγές: μη φιλικές περιβαλλοντικές συνθήκες που αναγκάζουν μεγάλες ομάδες ανθρώπων (ιδιαίτερα σε υποανάπτυκτες χώρες) να φεύγουν για άλλες περιοχές προκειμένου να βρουν τα απαραίτητα που σπανίζουν στον τόπο διαμονής τους . Για παράδειγμα: Το 1/5 της Γης κατοικεί σε παράκτιες ζώνες που κινδυνεύουν από αύξηση του επιπέδου της θάλασσας και φυσικές καταστροφές.

 Αρκτική: λιώνουν οι πάγοι.  Καραϊβική και η Αμερική: πλήττονται από σαρωτικούς τυφώνες. 63

 Από το χωριό Shishmaref στη νήσο Sarichef στην Αλάσκα των Ηνωμένων Πολιτειών μετακινήθηκαν 607 κάτοικοι λόγω διάβρωσης του εδάφους.  Από το νησί Lohachara στο Δέλτα του ποταμού Hoogly στο κόλπο της Βεγγάλης στην Ινδία,10.000 κάτοικοι έφυγαν λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Έρευνες και προβλέψεις για την κλιματική μετανάστευση Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει, μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εξαιτίας της ξηρασίας και της ανόδου των επιπέδων της στάθμης των θαλασσών. Όπως εκτιμά η βρετανική δεξαμενή σκέψης Foresight, μέχρι το 2060 υπολογίζεται ότι θα μεταναστεύσουν 114 έως 192 εκατομμύρια άνθρωποι και πλέον θα κατοικούν σε πλημμυρισμένες εκτάσεις γης στην Ασία και την Αφρική, ως άμεσο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. “Εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να μετακομίσουν μέσα στα επόμενα 50 χρόνια σε περιοχές περιβαλλοντικά ευάλωτες”, τονίζει ο σερ Τζον Μπέντινγκτον, επικεφαλής της συγκεκριμένης έρευνας που διεξήχθη υπό την αιγίδα μιας κυβερνητικής επιτροπής της Βρετανίας.

2.5 ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ (ThinkGreen) 2.5.1 Διεθνείς οργανισμοί Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IntergovernmentalPanelonClimateChange IPCC) είναι επιστημονική διακυβερνητική επιτροπή υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Ιδρύθηκε το 1988 από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος. Ο σκοπός της επιτροπής είναι η αξιολόγηση της επιστημονικής γνωστικής βάσης και των ερευνών που διεξάγονται για τη μελέτη των κλιματικών αλλαγών. Η επιτροπή αξιολογεί επίσης τις συνέπειες των κλιματικών μεταβολών που προέρχονται από ανθρώπινη δραστηριότητα, μελετώντας πιθανές πολιτικές και δράσεις για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων κινδύνων. Συντονίζει επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο και μέχρι το 2007 είχε δημοσιεύσει τέσσερις εκθέσεις σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές που παρατηρούνται και τις πιθανές επιπτώσεις τους. Οι εκθέσεις της IPCC αποτελούν σημείο αναφοράς για τα ζητήματα που άπτονται της παγκόσμιας θέρμανσης και βασίζονται σε επιστημονικές δημοσιεύσεις ειδικών ερευνητών. Οι δραστηριότητες 64

της επιτροπής χρηματοδοτούνται από εθελοντικές συνεισφορές των κυβερνήσεων, ενώ πρόσθετη οικονομική στήριξη παρέχουν η Παγκόσμια Μετεωρολογική Οργάνωση και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ.

Οι εκθέσεις της επιτροπής γράφονται από ομάδες ανθρώπων, προερχόμενων από πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα ή άλλους περιβαλλοντικούς και οικονομικούς οργανισμούς, η συμμετοχή των οποίων γίνεται στον ειδικό τομέα εξειδίκευσής τους. Για τη διασφάλιση της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τους, οι εκθέσεις περνούν από πολλαπλό επιστημονικό και κυβερνητικό έλεγχο. Η επιτροπή έχει δημοσιεύσει μέχρι σήμερα τέσσερις εκθέσεις, το 1990, 1995, 2001 και 2007 αντίστοιχα. Η επιτροπή δεν πραγματοποιεί έρευνα, ούτε συλλέγει παρατηρησιακά δεδομένα, αλλά συνθέτει και αξιολογεί την ήδη υπάρχουσα επιστημονική γνώση για τα ζητήματα των κλιματικών αλλαγών. Η έκθεση του 2001, που την παρουσιάζουμε ως παράδειγμα, κατέληγε στα εξής βασικά συμπεράσματα, όπως αυτά προέκυψαν από την εξέταση των πιο πρόσφατων ερευνών σχετικά με τις κλιματικές μεταβολές: Ένας αυξανόμενος αριθμός παρατηρήσεων επιβεβαιώνουν μία παγκόσμια θέρμανση καθώς και άλλες μεταβολές στο κλίμα. Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία της Γης έχει αυξηθεί περίπου κατά 0.6oC στον 20ό αιώνα, η κάλυψη των πάγων έχει μειωθεί, ενώ η μέση στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί. Ορισμένοι σημαντικοί κλιματικοί παράγοντες, όπως η συχνότητα ανεμοστρόβιλων ή χαλαζόπτωσης και η θερμοκρασία περιοχών του βόρειου ημισφαιρίου και της Ανταρκτικής, δεν έχουν σημειώσει αξιοσημείωτες μεταβολές. Η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από ανθρωπογενείς δραστηριότητες μεταβάλει την ατμόσφαιρα της Γης, με τέτοιο τρόπο ώστε να αναμένονται αλλαγές στο κλίμα. Η αξιοπιστία των κλιματικών μοντέλων και των προβλέψεών τους έχει αυξηθεί. Υπάρχουν ολοένα ισχυρότερες ενδείξεις πως η παγκόσμια θέρμανση των τελευταίων πενήντα ετών οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η ανθρώπινη παρέμβαση θα συνεχίσει να μεταβάλει τη σύνθεση της ατμόσφαιρας στη διάρκεια του 21ου αιώνα. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία και στάθμη της θάλασσας αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον. Η πρόβλεψη αυτή είναι κοινή για διαφορετικές εκδοχές που εξετάστηκαν αναφορικά με την μελλοντική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών. 65

2.5.2 Το Πρωτόκολλο του Κιότο Το Πρωτόκολλο του Κιότο αποτελεί έναν «οδικό χάρτη», στον οποίο περιλαμβάνονται τα απαραίτητα βήματα για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος που προκαλείται λόγω της αύξησης των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με αυτό, τα κράτη που το έχουν συνυπογράψει δεσμεύονται να ελαττώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά ένα συγκεκριμένο στόχο σε σχέση με τις εκπομπές του 1990.Αυτό επιχειρείται να γίνει με τον πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο, ώστε να μην επιβαρυνθεί η παγκόσμια οικονομία. Έτσι, το Πρωτόκολλο του Κιότο περιλαμβάνει τρεις ευέλικτους μηχανισμούς: 1. την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών 2. την κοινή εφαρμογή 3. το μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης. Ο πρώτος μηχανισμός προβλέπει την αγοραπωλησία δικαιωμάτων εκπομπών μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών κατά τη θεωρία των propertyrights, ενώ οι άλλοι δύο βασίζονται σε προγράμματα έργων. Σημειώνεται ότι οι διαπραγματεύσεις για το Πρωτόκολλο του Κιότο ήταν σκληρές, καθώς οι διάφορες χώρες είχαν διαφορετικά συμφέροντα στη διεθνή προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Για παράδειγμα, περιοχές που είχαν χαρακτηριστικά ψυχρό κλίμα θα ωφελούνταν από την τάση ανόδου της μέσης θερμοκρασίας, ενώ άλλες περιοχές, οι οποίες ήταν σχετικά άνυδρες, ήταν δυνατόν να δουν την οριακά καλλιεργήσιμη γη τους να μετατρέπεται σε έρημο, γεγονός που θα είχε ως συνέπεια να μειωθεί η ικανότητά τους να παράγουν τρόφιμα. Κατά συνέπεια, δημιουργήθηκαν πολλά αντίπαλα στρατόπεδα με αποκλίνουσες απόψεις που προσπαθούσαν να τις επιβάλλουν και στα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέρη, κάνοντας το όλο εγχείρημα να φαντάζει ως μία εξίσωση για δυνατούς λύτες. Συγκεκριμένα, τα βασικά στρατόπεδα που δημιουργήθηκαν είναι τα εξής: Η ευρωπαϊκή ένωση: αποτελείται από 25 μέλη, τα οποία συναντιούνται κατ' ιδίαν για να συμφωνήσουν σχετικά με τις κοινές θέσεις τους και αντιπροσωπεύεται από τη χώρα που έχει την προεδρία. Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η πιο ενεργή ομάδα όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και πιέζει συνεχώς για τη λήψη αυστηρών μέτρων. Σημειώνεται ότι την περίοδο των διαπραγματεύσεων η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούνταν από 15 66

κράτη μέλη, με αυτά όμως συμμάχησαν και τα 10 νέα μέλη της διεύρυνσης.

Λέσχη του Άνθρακα (“CarbonClub”): περιλαμβάνει τις χώρες «JUSCANZ» (από τα αρχικά των χωρών Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία στα Αγγλικά), τις χώρες μέλη του ΟΠΕΚ, τη Ρωσία και τη Νορβηγία, στις οποίες γενικά τα συμφέροντά τους θίγονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο (είτε επειδή θα πρέπει να μειώσουν την παραγωγή τους είτε επειδή προτείνεται η στροφή προς διαφορετικά καύσιμα) και κατά συνέπεια αντιτίθενται στην καθιέρωση των δικαιωμάτων και στη λήψη αυστηρών μέτρων. Συμμαχία των Μικρών Νησιωτικών Κρατών (AOSIS): είναι ένας συνασπισμός περίπου 43μικρών νησιωτικών κρατών, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Τα κράτη αυτά κινδυνεύουν να εξαφανιστούν από το χάρτη εξαιτίας του μικρού τους υψομέτρου σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας και επομένως απειλείται άμεσα η ίδια τους η επιβίωση. Οι χώρες της ομάδας αυτής ήταν μάλιστα οι πρώτες που πρότειναν ένα σχέδιο κειμένου κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων του πρωτοκόλλου του Κιότο ζητώντας μία μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της τάξης του 20% έως το 2005 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Λιγότερο αναπτυγμένες χώρες: πρόκειται για 48 χώρες, οι οποίες συμμετείχαν όλο και πιο ενεργά στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων για την αλλαγή του κλίματος, συχνά για να υπερασπιστούν τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους και την εύθραυστη οικονομία τους, όπως για παράδειγμα την παροχή μέτρων για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος και να μην είναι τόσο ευάλωτες. Ομάδα των 77 (G-77): πρόκειται για εκείνες τις αναπτυσσόμενες χώρες που είναι αναδυόμενες, όπως η Ινδία και η Κίνα, που θεωρούν ότι βρίσκονται σε τροχιά ανάπτυξης και ότι είναι εις βάρος τους να δεσμευτούν να περιορίσουν τις εκπομπές τους. Η δε απαίτηση των βιομηχανικών χωρών (που είναι κυρίως υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως) να αντιμετωπιστούν επί ίσοις όροις με τις αναπτυσσόμενες χώρες τους φαίνεται άδικη και παράλογη. Τελικά στις 11 Δεκεμβρίου 1997, και υστέρα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις που κράτησαν 11 ήμερες, υιοθετήθηκε στη διεθνή διάσκεψη του Κιότο στην Ιαπωνία σχέδιο Πρωτοκόλλου για τις κλιματικές αλλαγές. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, οι βιομηχανικές χώρες συνολικά υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 5,2% κατά μέσο όρο σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, κατά τη διάρκεια της πρώτης 67

«περιόδου δέσμευσης», η οποία καλύπτει τα έτη 2008 έως 2012. Για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν καθορίζονται στόχοι ως προς τις εκπομπές. Αναφέρεται ότι προτιμήθηκε ο καθορισμός πενταετούς περιόδου δέσμευσης αντί ενός έτους στόχου για να εξομαλυνθούν οι ετήσιες διακυμάνσεις των εκπομπών αερίων που οφείλονται σε ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως ο καιρός. Στα Παραρτήματα Α και Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο περιλαμβάνονται διάφορα σημαντικά στοιχεία που αφορούν στη λειτουργία των μηχανισμών που προβλέπονται από αυτό προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα, στο Παράρτημα Α περιλαμβάνονται: τα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο, καθώς και οι τομείς και οι κατηγορίες πηγών που είναι υπεύθυνοι για τα αέρια αυτά και οι οποίοι συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο (εικόνα). Τα αέρια που πραγματεύεται το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι έξι: * διοξείδιο του άνθρακα CO2 (που αποτελεί το σημαντικότερο αέριο), * μεθάνιο CH4, * υποξείδιο του αζώτου N2O, * υδροφθοράνθρακες HFC, * πλήρως φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες ή υπερφθοράνθρακες PFC και * εξαφθοριούχο θείο SF6. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής του Πρωτοκόλλου του Κιότο, αποφάσισε να εφαρμόσει πιλοτικά την εμπορία εκπομπών εντός της κοινότητας πριν από την επίσημη έναρξη του διεθνούς συστήματος και να ενσωματώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο στην κοινοτική νομοθεσία. Σύμφωνα με αυτές, η πρώτη περίοδος του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών είναι η τριετία 2005-2007, ενώ οι επόμενες περίοδοι εμπορίες ταυτίζονται με τις πενταετείς περιόδους που προβλέπονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο (2008-2012, 2013-2017, κ.ο.κ.). Τα κράτη μέλη οφείλουν μέσα σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα να εκπονήσουν εθνικά σχέδια κατανομής, στα οποία υπάρχει πρόβλεψη, μεταξύ άλλων, για: * τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων,

* την κατανομή σε επίπεδο δραστηριότητας (κατά περίπτωση), * την κατανομή σε επίπεδο εγκατάστασης, * τους νεοεισερχόμενους, * τη μεθοδολογία κατανομής (μαθηματικοί τύποι, διάφορες ειδικές διατάξεις, κτλ), * τη λίστα των υπόχρεων εγκαταστάσεων.

Εμπόριο Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου Το Πρωτόκολλο του Κιότο διαθέτει μηχανισμό «εμπορίου εκπομπών». Η εθνική υποχρέωση για μείωση των εκπομπών σύμφωνα με το Πρωτόκολλο καθορίζεται με βάση ένα εθνικό ανώτατο όριο εκπομπών. Αν μια χώρα δεν εκπέμψει εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που να φθάνουν το ανώτατο όριο εκπομπών που της αναλογεί, μπορεί να πουλήσει το αχρησιμοποίητο μέρος των εκπομπών της σε κάποια άλλη χώρα που έχει ξεπεράσει το δικό της επιτρεπτό ανώτατο όριο εκπομπών.

Οι Πλούσιοι εναντίον των Φτωχών Πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν είναι δίκαιο να τιμωρούνται τα φτωχά κράτη που προσπαθούν ακόμα να αναπτύξουν τις υποδομές τους. Τα πλουσιότερα κράτη είναι εκείνα που ευθύνονται για τις υπερβολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, εκείνα που κυρίως παράγουν το CO2 και εκείνα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Είναι γεγονός ότι τα ανεπτυγμένα κράτη πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα στην καταπολέμηση του προβλήματος - κάτι που προβλέπει και η Σύμβαση-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος. Για να επιτευχθούν, όμως, σημαντικές μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που απαιτούνται για τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τους 2οC (συγκρινόμενη με τα προβιομηχανικά επίπεδα), και οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αναλάβουν μακροπρόθεσμα ορισμένες δεσμεύσεις.

Η Πολιτική των ΗΠΑ Το σύνολο των εκπομπών CO2 των ΗΠΑ ανέρχεται σε 5,41 δισεκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, σχεδόν το ένα τέταρτο των συνολικών εκπομπών CO2 παγκοσμίως. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο Τζώρτζ Μπους, οι ΗΠΑ άφησαν να εννοηθεί ότι 69

δε θα συνεργαστούν με τον υπόλοιπο κόσμο σε θέματα αλλαγής του κλίματος και ότι θεωρούν περισσότερο ωφέλιμο για τον αμερικανικό λαό να δράσουν μεμονωμένα. Οι ΗΠΑ είναι στην ουσία το μόνο κράτος που δήλωσε συμμετοχή στο Πρωτόκολλο του Κιότο και στη συνέχεια υποχώρησε. Το Μάρτιο του 2001, ο Πρόεδρος Μπους δήλωσε ότι δεν σκόπευε να επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο γιατί θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική οικονομική ζημία στη χώρα του. Τον απασχολούσε ακόμα η πίεση που ασκούνταν στις «εκβιομηχανισμένες» χώρες για μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν ήταν υποχρεωμένες να μειώσουν τις δικές τους εκπομπές. Οι εκπομπές στις ΗΠΑ αυξάνονται συνεχώς και είναι πλέον κατά 11% υψηλότερες από αυτές του 1990, αν και όταν προσωρινά δήλωσαν συμμετοχή στο Κιότο είχαν υποσχεθεί μείωση κατά 6%. Ο κ. Μπους μηχανεύτηκε κάποιες προτάσεις σχετικά με την αλλαγή του κλίματος για τις ΗΠΑ, οι οποίες υποστηρίζει ότι θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης χωρίς να ζημιώσουν την οικονομία των ΗΠΑ. Τα σχέδια περιλαμβάνουν φορολογικά κίνητρα για την ενθάρρυνση της βιομηχανίας να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σε εθελοντική βάση. Ωστόσο, οι προτάσεις του Μπους στην πραγματικότητα θα αυξήσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ κατά 32% πάνω από τα επίπεδα του 1990 μέχρι το 2012, αντί να τις μειώσουν κατά 7%, σύμφωνα με το στόχο του Πρωτοκόλλου του Κιότο για τις ΗΠΑ. Η έκθεση, «Υποκρισία Δράσης – Η Αλήθεια πίσω από την Πολιτική των ΗΠΑ για την Κλιματική Αλλαγή», αποκαλύπτει όλες τις παραπλανητικές αξιώσεις του σχεδίου της Κυβέρνησης Μπους και αναλύει τις διαρκείς επιθέσεις τους κατά της υπεύθυνης δράσης για το κλίμα.

Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελλάδα Στις 31 Μαΐου 2002, η Ευρωπαϊκή Ένωση των τότε 15 Κρατών Μελών επικύρωσε το Πρωτόκολλο του Κιότο. Δεσμεύθηκε έτσι για συνολική μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% την περίοδο 2008 – 2012. Ο διακανονισμός των επιμέρους υποχρεώσεων, στο εσωτερικό της ΕΕ των 15 αποτέλεσε αντικείμενο συμφωνίας έπειτα από διαπραγματεύσεις μεταξύ των Κρατών Μελών (burden-sharingagreement). Κάποιες χώρες συμφώνησαν να μειώσουν τις εκπομπές τους, άλλες να περιορίσουν την αύξησή τους και άλλες να τις κρατήσουν σταθερές σε σχέση με τις εκπομπές τους το 1990. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί ότι οι εκπομπές της δεν θα αυξηθούν περισσότερο από 25% πάνω από τα επίπεδα του 1990 κατά την περίοδο 2008-2012. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών εκτιμά ότι αν συνεχιστεί ο σημερινός ρυθμός αύξησης των 70

εκπομπών, η χώρα μας δεν πρόκειται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στο Πρωτόκολλο του Κιότο.

2.5.2 Ανακύκλωση 2.5.2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ Ανακύκλωση απορριμμάτων είναι η διαδικασία με την οποία επαναχρησιμοποιείται εν μέρει ή ολικά οτιδήποτε αποτελεί έμμεσα ή άμεσα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και το οποίο στην μορφή που είναι δεν αποτελεί πλέον αγαθό για τον άνθρωπο. Στη διαδικασία αυτή συνήθως τα απορρίμματα μετατρέπονται σε πρώτες ύλες από τις οποίες παράγονται νέα αγαθά.

Μέρος της διαδικασίας της ανακύκλωσης είναι και η μετατροπή βλαβερών για το περιβάλλον υλικών σε λιγότερο ή και καθόλου βλαβερά. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ομαλότερα η επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον το οποίο ουσιαστικά ολοκληρώνει την διαδικασία την ανακύκλωσης με φυσικό τρόπο. Παράδειγμα μιας τέτοιας περίπτωσης είναι η μετατροπή οικιακών λυμάτων σε τέτοια μορφή ώστε να είναι λιγότερο βλαβερά σε αντίθεση με την κατευθείαν εναπόθεσή τους π.χ. στην θάλασσα.

2.5.2.2 Οφέλη Η ανακύκλωση μειώνει την κατανάλωση πρώτων υλών και τη χρήση ενέργειας και ως εκ τούτου τις εκπομπές των αερίων. Η ανακύκλωση αποτελεί μια βασική έννοια της σύγχρονης διαχείρισης των αποβλήτων. Τα ανακυκλώσιμα υλικά, αποκαλούμενα επίσης "recyclables" ή "recyclates", μπορούν να προέλθουν από πολλές πηγές, συμπεριλαμβανομένων των σπιτιών, των δημόσιων υπηρεσιών και των βιομηχανιών.

Περιλαμβάνουν το γυαλί το χαρτί το αλουμίνιο και άλλα μέταλλα όπως ο χρυσός και ο σίδηρος, την άσφαλτο, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα πλαστικά Οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές πρέπει να ανακυκλώνονται όχι μόνον γιατί η τοποθέτηση τους σε χώρους ταφής απορριμμάτων επιβαρύνει το περιβάλλον αλλά και γιατί βλάπτει την υγεία μας. Τα βιοδιασπάσιμα απόβλητα, όπως τα υπολείμματα τροφίμων ή τα απόβλητα κήπων και καλλιεργειών, είναι επίσης ανακυκλώσιμα με τη βοήθεια μικροοργανισμών μέσω της λιπασματοποίησης (κομποστοποίησης) ή της αναερόβιας χώνευσης.

Το 2010 η Ελλάδα βρισκόταν στην τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την ανακύκλωση. Ένας λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν για τους πολίτες και τις εταιρίες κίνητρα να συμμετέχουν σε προγράμματα ανακύκλωσης. Η ιστορία της ανακύκλωσης άρχισε την εποχή του Χαλκού. Την τότε εποχή έλιωναν τα μεταλλικά αντικείμενα τούς έτσι ώστε αυτά να μπορούν να παράγουν νέα προϊόντα. Η κατάσταση άλλαξε με την αλματώδη πρόοδο της βιομηχανίας που έκανε την ανακύκλωση πιο δύσκολη. Το 1970 σε συνέδριο για την ανακύκλωση αποφάσισαν με λογότυπο να σηματοδοτούνται τα ανακυκλώσιμα προϊόντα. Το 2007 για την παραγωγή, για την αποθήκευση, για την ανακύκλωση και για την μεταχείριση των σκουπιδιών πάρθηκε ένας κανόνας για τη διευκόλυνση της ανακύκλωσης. Στις Η.Π.Α η βιομηχανία της ανακύκλωσης αντιπροσωπεύει 236 δισεκατομμύρια δολάρια, 1,1 εκατομμύρια μισθωτούς και 5600 επιχειρήσει. Ο Μπαράκ Ομπάμα καθιέρωσε τη 'Μέρα της Ανακύκλωσης' στις 25 Νοεμβρίου (από το 2009). Τον Απρίλιο του 2009 η Τράπεζα της Ανακύκλωσης ανταμείφθηκε από το 'Champion of the Earth by the United Nations Environment Program'. Εξυπηρετεί πάνω από 1 εκατομμύριο ανθρώπους μέσα σε 20 κράτη των Η.Π.Α και είναι καθιερωμένο και στη Μεγάλη Βρετανία.

2.5.3 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Επιπλέον μια από τις παρεμβάσεις του ανθρώπου, που δημιουργούν τεράστια προβλήματα για το φυσικό περιβάλλον, είναι οι αναγκαίες σήμερα μεγάλες ποσότητες ενέργειας, που απαιτούνται στη σύγχρονη κοινωνία. Θέρμανση, 73

ηλεκτρισμός, μεταφορές είναι αναγκαία σε κάθε νοικοκυριό, ενώ και η παραγωγή αγαθών βασίζεται σήμερα στην ενέργεια (βιομηχανία, βιοτεχνία, γεωργία, ορυκτός πλούτος). Για να περιοριστεί η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος από την παραγωγή ενέργειας, γίνονται πολλές προτάσεις, μια από τις οποίες είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας, ή νέες πηγές ενέργειας, ή πράσινη ενέργεια.

2.5.3.1 Τι είναι; Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας είναι οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή:       

η αιολική, η ηλιακή η γεωθερμική ενέργειας η ενέργεια κυμάτων η παλιρροϊκή ενέργεια, η υδραυλική ενέργειας τα αέρια τα εκλυόμενα από χώρους υγειονομικής ταφής, από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού και τα βιοαέρια,

Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη. . Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων.

2.5.3.2 Πλεονεκτήματα Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν πολλά πλεονεκτήματα τα κυριότερα εκ των οποίων είναι ότι θεωρούνται πρακτικά ανεξάντλητες πηγές ενέργειας και συμβάλλουν στη μείωση της εξάρτησης από τους συμβατικούς ενεργειακούς πόρους οι οποίοι με το πέρασμα του χρόνου εξαντλούνται, Είναι εγχώριες πηγές 74

ενέργειας και συνεισφέρουν στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού σε εθνικό επίπεδο, είναι γεωγραφικά διεσπαρμένες και οδηγούν στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος. Έτσι, δίνετε η δυνατότητα να καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ανακουφίζοντας τα συστήματα υποδομής ενώ παράλληλα μειώνονται οι απώλειες μεταφοράς ενέργειας. Ακόμα δίνουν τη δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης μορφής ενέργειας που είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες του χρήστη (π.χ. ηλιακή ενέργεια για θερμότητα χαμηλών θερμοκρασιών έως αιολική ενέργεια για ηλεκτροπαραγωγή), επιτυγχάνοντας πιο ορθολογική χρησιμοποίηση των ενεργειακών πόρων, έχουν συνήθως χαμηλό λειτουργικό κόστος, το οποίο επιπλέον δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας και ειδικότερα των τιμών των συμβατικών καυσίμων. Ενώ τέλος, μπορούν να αποτελέσουν σε πολλές περιπτώσεις πυρήνα για την αναζωογόνηση υποβαθμισμένων, οικονομικά και κοινωνικά, περιοχών και πόλο για την τοπική ανάπτυξη, με την προώθηση επενδύσεων που στηρίζονται στη συμβολή των ΑΠΕ όπως καλλιέργειες θερμοκηπίου με γεωθερμική ενέργεια.

2.5.3.3 Μειονεκτήματα Εκτός όμως, από τα παραπάνω πλεονεκτήματα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρουσιάζουν ορισμένα χαρακτηριστικά που δυσχεραίνουν την αξιοποίηση και ταχεία ανάπτυξή τους. Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης συνεπώς, απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης. Γι' αυτό το λόγο μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται σαν συμπληρωματικές πηγές ενέργειας. Για τον λόγο αυτό προς το παρόν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων αστικών κέντρων. Η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται. Παρουσιάζουν συχνά διακυμάνσεις στη διαθεσιμότητά τους που μπορεί να είναι μεγάλης διάρκειας απαιτώντας την εφεδρεία άλλων ενεργειακών πηγών ή γενικά δαπανηρές μεθόδους αποθήκευσης. Ενώ τέλος το κόστος επένδυσης ανά μονάδα εγκατεστημένης ισχύος σε σύγκριση με τις σημερινές τιμές των συμβατικών καυσίμων παραμένει ακόμη υψηλό.

Όμως, ας αναφερθούμε αναλυτικότερα στις πιο διαδεδομένες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας:

2.5.3.4 Ηλιακή Ενέργεια Η ηλιακή ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από τον ήλιο με την μορφή ακτινοβολίας και είναι μια μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Η ακτινοβολία του ήλιου όχι μόνο μας δίνει φως αλλά επίσης θερμαίνει και τα σώματα στα οποία προσπίπτει. Συνεπώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ηλιακή ακτινοβολία για ενεργειακούς σκοπούς και συγκεκριμένα για να πάρουμε θερμότητα από τον ήλιο. Αυτή τη θερμότητα μπορούμε είτε να τη χρησιμοποιήσουμε απευθείας είτε να την αποθηκεύσουμε με τεχνητά μέσα (φωτοβολταϊκά) και να την χρησιμοποιήσουμε όταν τη χρειαστούμε. Για να εκμεταλλευτούμε όσο γίνεται πιο αποδοτικά την ηλιακή ενέργεια, πρέπει να γνωρίζουμε ότι μεταβάλλεται η θέση του ήλιου στη διάρκεια της μέρας, του μήνα και του έτους αντίστοιχα. Στις χώρες του βορείου ημισφαιρίου όπως η Ελλάδα οι επιφάνειες που είναι προσανατολισμένες στο νότο δέχονται περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία. Επίσης το καλοκαίρι, ο ήλιος είναι ψηλά ως προς τον ορίζοντα, ενώ το χειμώνα είναι χαμηλά. Η Ελλάδα είναι χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια και προσφέρεται για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας.

2.5.3.5 Αιολική Ενέργεια Γενικά αιολική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που παράγεται από την εκμετάλλευση του πνέοντος ανέμου. Οι άνθρωποι έχουν ανακαλύψει εδώ και χιλιάδες χρόνια την αιολική ενέργεια. Η αρχαιότερη μορφή εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας ήταν τα ιστία (πανιά) των πρώτων ιστιοφόρων πλοίων και πολύ αργότερα οι ανεμόμυλοι στην ξηρά. Οι ανεμόμυλοι έδιναν κάποτε κίνηση στις τεράστιες μυλόπετρες που άλεθαν το σιτάρι μετατρέποντας τον σε αλεύρι. Η αιολική ενέργεια αποτελεί σήμερα μια ελκυστική λύση στο πρόβλημα της ηλεκτροπαραγωγής. Το «καύσιμο» είναι άφθονο, αποκεντρωμένο και δωρεάν. Δεν εκλύονται αέρια θερμοκηπίου και άλλοι ρύποι, και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον 76

είναι μικρές σε σύγκριση με τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα. Επίσης, τα οικονομικά οφέλη μιας περιοχής από την ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας είναι αξιοσημείωτα. Η σημερινή τεχνολογία βασίζεται σε ανεμογεννήτριες και όχι σε ανεμόμυλους. Όταν εντοπιστεί μια ανεμώδης περιοχή – και εφόσον βέβαια έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες μετρήσεις και μελέτες – για την αξιοποίηση του αιολικού της δυναμικού τοποθετούνται μερικές δεκάδες ανεμογεννήτριες, οι οποίες απαρτίζουν ένα «αιολικό πάρκο». Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι ο άνεμος είναι ευμετάβλητος. Πάντως οι αλλαγές στην κατεύθυνση αντιμετωπίζονται εύκολα. Το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιο σύστημα που κρατάει τα πτερύγια των ανεμόμυλων στη σωστή θέση.

2.5.3.6 Υδραυλική ενέργεια Το νερό κάνοντας τον «κύκλο» του στη φύση έχει δυναμική ενέργεια όταν βρίσκεται σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο, η οποία μετατρέπεται σε κινητική όταν το νερό ρέει προς χαμηλότερες περιοχές. Με τα υδροηλεκτρικά έργα όπως φράγματα, υδροταμευτήρες, υδροστρόβιλους και ηλεκτρογεννήτριες εκμεταλλευόμαστε την ενέργεια του νερού για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο διοχετεύεται στην παραγωγή με το ηλεκτρικό δίκτυο. Φυσικά μόνο σε περιοχές με σημαντικές υδατοπτώσεις, πλούσιες πηγές και κατάλληλη γεωλογική διαμόρφωση είναι δυνατόν να κατασκευαστούν υδατοταμιευτήρες. Η υδροηλεκτρική ενέργεια στη χώρα μας ικανοποιεί μόνο το 10% των ενεργειακών μας αναγκών. Το πλεονέκτημα από τη χρήση της υδροηλεκτρικής ενέργειας είναι ότι οι υδροηλεκτρική σταθμοί μπορούν να τεθούν σε λειτουργία αμέσως μόλις ζητηθεί επιπλέον ηλεκτρική ενέργεια. Μέσων των υδροταμιευτήρων μπορούν να ικανοποιηθούν και άλλες μας

ανάγκες όπως η άρδευση, η ύδρευση, η δημιουργία υγροτόπων και η ανάσχεση χειμάρρων.

2.5.3.7 Γεωθερμική Ενέργεια Γεωθερμική ενέργεια ονομάζεται η θερμική ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της γης και εμφανίζεται με τη μορφή θερμού νερού ή ατμού. Η ενέργεια αυτή σχετίζεται με την ηφαιστειότητα και τις ειδικότερες γεωλογικές και γεωτεκτονικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Είναι μια ήπια και σχετικά ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή, που με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα μπορεί να καλύψει σημαντικές ενεργειακές ανάγκες. Οι γεωθερμικές περιοχές συχνά εντοπίζονται από τον ατμό που βγαίνει από σχισμές του φλοιού της γης ή από την παρουσία θερμών πηγών. Για να υφίσταται διαθέσιμο θερμό νερό ή ατμό σε μια περιοχή πρέπει να υπάρχει κάποιος υπόγειος ταμιευτήρας αποθήκευσης του κοντά σε ένα θερμικό κέντρο. Στην περίπτωση αυτή, το νερό του ταμιευτήρια που συνήθως είναι βρόχινο νερό που έχει διεισδύσει στους βαθύτερους ορίζοντες της γης, θερμαίνεται και ανεβαίνει προς την επιφάνεια. Τα θερμικά αυτά ρευστά εμφανίζονται στην επιφάνεια είτε με τη μορφή θερμού νερού ή ατμού όπως προαναφέρθηκε είτε αντλούνται με γεώτρηση και αφού χρησιμοποιηθεί η θερμική τους ενέργεια, γίνεται επανέγχυση του ρευστού στο έδαφος με δεύτερη γεώτρηση. Έτσι ενισχύεται η μακροβιότητα του ταμιευτήρια και αποφεύγεται η θερμική ρύπανση του περιβάλλοντος. Χρησιμότητα γεωθερμικής ενέργειας Η εκμετάλλευση της γεωθερμίας συμβάλει στην: 1. Εξοικονόμηση συναλλάγματος, με μείωση των εισαγωγών πετρελαίου. 78

2. Εξοικονόμηση φυσικών πόρων, κυρίως με την ελάττωση κατανάλωσης των εγχώριων αποθεμάτων λιγνίτη. 3. Καθαρότερη ατμόσφαιρα

2.5.3 Βιοδιάσπαση

2.5.4 Καθημερινές ενέργειες Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε όλοι τη σημασία που έχει το περιβάλλον για μας, καθώς και τους λόγους για τους οποίους όλοι είμαστε υποχρεωμένοι να καταβάλλουμε το μέγιστο των δυνατοτήτων μας για την προστασία του. Υπάρχουν πολλά, απλά και βασικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε καθημερινά όλοι μας για να εξοικονομήσουμε ενέργεια. Με την εξοικονόμηση ενέργειας, δεν εξαντλούνται οι φυσικές πρώτες ύλες, όπως για παράδειγμα το πετρέλαιο, τα δέντρα κ.λπ. Υπάρχουν πολλές και απλές συνήθειες που μπορούμε να υιοθετήσουμε και να εντάξουμε στην καθημερινή μας ζωή στο σπίτι, στο χώρο εργασίας, στο σχολείο ώστε από τη μια να εξοικονομούμε ενέργεια και από την άλλη να συμβάλλουμε στην προστασία του περιβάλλοντος.

• Σβήνουμε τα φώτα Όταν μετακινούμαστε από ένα δωμάτιο του σπιτιού ή του γραφείου στο άλλο, πρέπει να σβήνουμε τα φώτα, έστω και αν θα λείψουμε μόνο για λίγη ώρα. Ταυτόχρονα, είναι καλή ιδέα να αξιοποιούμε όσο περισσότερο γίνεται το φως της 79

ημέρας, ανοίγοντας τις κουρτίνες στα σπίτια μας και κάνοντας δραστηριότητες όπως το διάβασμα, το κέντημα ή το σιδέρωμα δίπλα από ένα παράθυρο. Επίσης, σημαντικό είναι να ξεσκονίζουμε τους λαμπτήρες καθώς οι σκονισμένοι λαμπτήρες καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια από ότι οι καθαροί.

 Λαμπτήρες φθορίου Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, οι οποίοι έχουν δεκαπλάσια διάρκεια ζωής και παράλληλα καταναλώνουν πέντε φορές λιγότερη ενέργεια από τους συμβατικούς.

 Δεν αφήνουμε ηλεκτρικές συσκευές σε κατάσταση αναμονής Σπατάλη ενέργειας γίνεται όταν αφήνουμε τις ηλεκτρικές συσκευές, όπως την τηλεόραση, το στερεοφωνικό, τον υπολογιστή, σε κατά-στάση αναμονής. Στην περίπτωση αυτή, η τηλεόραση χρησιμοποιεί κατά μέσο όρο το 45% της ενέργειάς της. Γι’ αυτό κλείνουμε τις ηλεκτρικές συσκευές από τον κεντρικό διακόπτη.

 Φόρτιση κινητών τηλεφώνων Δεν αφήνουμε το κινητό μας να φορτίζεται, όταν η μπαταρία είναι γεμάτη. Με τον τρόπο αυτό σπαταλάμε άσκοπα το 95% του ηλεκτρισμού, ενώ μόνο το 5% χρησιμοποιείται για τη φόρτιση του κινητού μας.

 Οικιακές ηλεκτρικές συσκευές υψηλής ενεργειακής κλάσης Όταν πρόκειται να αγοράσουμε καινούργιες ηλεκτρικές συσκευές, όπως π.χ. ένα ψυγείο, πλυντήριο ή ηλεκτρικό φούρνο, φροντίζουμε να είναι ενεργειακής κλάσης Α+ ή Α, ούτως ώστε να καταναλώνουν πέντε φορές λιγότερη ενέργεια από τις συμβατικές συσκευές. Χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία πλύσης στο πλυντήριο ρούχων και πλένουμε μόνο όταν ο κάδος είναι γεμάτος. Εξοικονομείται μ’ αυτόν τον τρόπο ενέργεια 30-50% ανά πλύση.

 Μαγειρεύουμε έξυπνα Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ενώ μαγειρεύουμε, προκειμένου να μην καταναλώνουμε άσκοπα ενέργεια. Για παράδειγμα, δεν ανοίγουμε συχνά την πόρτα του φούρνου για να ελέγξουμε εάν είναι έτοιμο το φαγητό. Κάθε φορά που ανοίγουμε την πόρτα του φούρνου, βγαίνει ο θερμός αέρας και μέσα μπαίνει κρύος αέρας. Ως αποτέλεσμα, στη συνέχεια ο φούρνος πρέπει να καταναλώσει μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας για να αναπληρώσει τη χαμέ-νη θερμότητα, αλλά και για να την επαναφέρει στη θερμοκρασία που του έχουμε ορίσει, π.χ. 180° ή 200°C. Μαγειρεύουμε σε σκεύη που εφαρμόζουν στις εστίες με το καπάκι κλειστό. Δέκα λεπτά πριν ετοιμαστεί το φαγητό κλείνουμε το 80

διακόπτη. Αν η βάση του σκεύους είναι 1-2 εκατοστά μικρότερη από την εστία, σπαταλάμε 20-30% περισσότερη ενέργεια .Μαγειρεύοντας σε γυάλινα ή κεραμικά σκεύη, τα οποία έχουν την ιδιότητα να απορροφούν και να συγκρατούν περισσότερη θερμότητα από τα υπόλοιπα σκεύη, έχουμε τη δυνατότητα να ετοιμάζουμε το φαγητό σε χαμηλότερη θερμοκρασία έως και 15 βαθμούς.

 Ψυγείο Βασική τακτική για τη σωστή χρήση των ψυγείων είναι η κατάλληλη ρύθμιση της θερμοκρασίας του ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Το χειμώνα, λόγω των χαμηλότερων θερμοκρασιών που επικρατούν, οι ανάγκες για ψύξη είναι χαμηλότερες από ότι το καλοκαίρι. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε όλοι ότι δεν είναι απαραίτητο να ρυθμίζουμε το ψυγείο μας στην υψηλότερη θερμοκρασία καθώς όταν η θερμοκρασία ενός ψυγείου είναι χαμηλότερη από 5°C, απλώς σημειώνεται μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας, ενώ δεν υπάρχουν καλύτερες συνθήκες συντήρησης για τα τρόφιμα. Το καλοκαίρι χρησιμοποιούμε ανεμιστήρα για να δροσιστούμε και αποφεύγουμε τη χρήση κλιματιστικού. Μέσα σε 30 μέρες εξοικονομούμε €60 και μειώνουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 600-700 κιλά. Επίσης, κάθε φορά που ανοίγουμε το ψυγείο, βγαίνει έξω ο κρύος αέρας και αντικαθίσταται από το ζεστό αέρα που μπαίνει μέσα. Κατά συνέπεια, το ψυγείο θερμαίνεται και πρέπει να καταναλώσει περισσότερη ενέργεια προκειμένου να φθάσει στη θερμοκρασία στην οποία το έχουμε θέσει. Για το σκοπό αυτό, αποφεύγουμε, επίσης, να τοποθετούμε σκεύη με ζεστό φαγητό στο ψυγείο. Καλό είναι να μην ανοίγουμε άσκοπα το ψυγείο ή να κρατάμε την πόρτα ανοικτή για πολλή ώρα. Σημαντική, εξάλλου, είναι η καθαριότητα στο πίσω μέρος του ψυγείου ανά τακτά χρονικά διαστήματα με ένα ξεσκονόπανο, μια σκούπα ή με μια ηλεκτρική σκούπα. Τα σύρματα που υπάρχουν εκεί, απορροφούν τη θερμότητα από το εσωτερικό μέρος του βοηθώντας το, με τον τρόπο αυτό, να παγώνει. Τέλος, μια απλή συνήθεια που μπορούμε να υιοθετήσουμε όλοι μας είναι η τακτική απόψυξη του ψυγείου σε τακτά χρονικά διαστήματα, καθώς με τον τρόπο αυτό, είναι εφικτή η εξοικονόμηση ενέργειας έως και 30%.34 35

 Ρυθμίζουμε το θερμοστάτη Ρυθμίζουμε τη θερμοκρασία του σπιτιού μας κατάλληλα, ανάλογα με την εξωτερική θερμοκρασία, την εποχή του χρόνου και την ώρα της ημέρας. Όταν βρισκόμαστε μέσα στο σπίτι, είναι καλά να ντυνόμαστε πιο ζεστά, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το κρύο παρά να αυξάνουμε τη θερμοκρασία. Χρήσιμο είναι να μην υπερθερμαίνουμε τα σπίτια μας άσκοπα. Εάν όλοι μειώσουμε τη θερμοκρασία στα σπίτια μας κατά ένα βαθμό Κελσίου, μπορούμε να μειώσουμε το λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος έως και 7%. Βάσει υπολογισμών, είναι γνωστό ότι το 70% της ενέργειας που καταναλώνεται στα σπίτια είναι για τη θέρμανση. Για το λόγο 81

αυτό, συστήνεται η εγκατάσταση ηλεκτρονικού θερμοστάτη, ο οποίος θα προγραμματίζεται, για παράδειγμα, να λειτουργεί σε χαμηλότερη θερμοκρασία την ημέρα και σε υψηλότερη το απόγευμα και το βράδυ. Συντηρούμε την εγκατάσταση θέρμανσης στο τέλος του χειμώνα. Έτσι, βελτιώνεται η απόδοση και μειώνεται η κατανάλωση καυσίμων και η ρύπανση της ατμόσφαιρας. Αν υπάρχει θερμάστρα στο σπίτι, η οποία χρησιμοποιείται συχνά, ελέγχουμε το φίλτρο του αέρα. Όταν το φίλτρο είναι αποφραγμένο, η θερμάστρα πρέπει να λειτουργήσει πιο εντατικά, άρα θα καταναλώσει περισσότερη ενέργεια για να ζεστάνει το χώρο.

 Μόνωση του σπιτιού Η σωστή μόνωση του σπιτιού εξασφαλίζει δροσιά το καλοκαίρι και ζέστη το χειμώνα. Ελέγχουμε τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών μας για διαρροές. Όσον αφορά στα παράθυρα, τοποθετούμε διπλά τζάμια όπου αυτό είναι εφικτό. Βεβαιωνόμαστε ότι η οροφή της κατοικίας μας είναι καλά μονωμένη. Εάν πρόκειται να χτίσουμε ένα νέο σπίτι, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την “ενεργειακή απόδοση του κτιρίου”, δηλαδή την ποσότητα ενέργειας που πραγματικά καταναλώνεται ή εκτιμάται ότι ικανοποιεί τις διάφορες ανάγκες που συνδέονται με τη συνήθη χρήση του κτιρίου. Πρέπει να υπολογίσουμε τη μόνωση, τα τεχνικά χαρακτηριστικά και τα χαρακτηριστικά της εγκατάστασης, το σχεδιασμό και τη θέση του κτιρίου σε σχέση με τους κλιματολογικούς παράγοντες, την έκθεση στον ήλιο και την επίδραση των γειτονικών κατασκευών.

 Περπατάμε Για μικρές αποστάσεις, αποφεύγουμε τη χρήση του αυτοκινήτου. Πέραν από έναν απλό και αποτελεσματικό τρόπο εκγύμνασης του σώματος, το περπάτημα αποτελεί τρόπο προστασίας του περιβάλλοντος από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων και των λοιπών μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς. Για μικρές αποστάσεις, όπως από το σπίτι στο περίπτερο ή στο φούρνο, καλό είναι να αποφεύγουμε το αυτοκίνητο και να προτιμάμε να περπατάμε ή να χρησιμοποιούμε το ποδήλατο. Όπου είναι δυνατόν, είναι προτιμότερο να παίρνουμε τα δημόσια μέσα μεταφοράς για τη μετάβαση στην εργασία, στο σχολείο ή στο κέντρο της πόλης για δουλειές. Επίσης, αν μένουμε στην ίδια γειτονιά με κάποιο συνάδελφο, είναι καλά η μεταφορά στην εργασία να γίνεται με ένα αυτοκίνητο παρά με δύο. Επίσης, αποφεύγουμε, αν φυσικά τούτο είναι δυνατόν, τα αεροπορικά ταξίδια, γιατί τα αεροπλάνα εκλύουν μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Εάν σκοπεύουμε να αγοράσουμε καινούργιο αυτοκίνητο, καλό είναι να προτιμήσουμε ένα υβριδικό, που είναι πολύ οικονομικό όσον αφορά στην κατανάλωση καυσίμων ή ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, για μετακίνηση σε μικρές αποστάσεις. Σημαντικό ρόλο, φυσικά, διαδραματίζουν ο κυβισμός του αυτοκινήτου και το ποσοστό ρύπων που εκπέμπει προς την ατμόσφαιρα. Τα αυτοκίνητα μικρού κυβισμού είναι πιο οικονομικά, τόσο στην 82

αγορά όσο και στη συντήρηση και τα καύσιμα, και επιπλέον πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, οι κατασκευάστριες εταιρείες αυτοκινήτων οφείλουν να παρέχουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και την κατανάλωση καυσίμων των αυτοκινήτων.

 Δεν ξοδεύουμε άσκοπα νερό Η αλόγιστη κατανάλωση νερού μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις σ’ ό,τι αφορά τις ποσότητες νερού στη χώρα μας. Καθημερινά, όλοι μας σπαταλούμε μεγαλύτερες ποσότητες νερού απ’ ό,τι χρειαζόμαστε, τόσο μέσα στο σπίτι (μαγείρεμα, μπάνιο κ.λπ.) όσο και στους εξωτερικούς χώρους του σπιτιού (πότισμα κήπου, καθαριότητα αυλής, πλύσιμο αυτοκινήτου κ.λπ.) Μπορούμε, ωστόσο, όλοι μας με απλές κινήσεις να εξοικονομούμε περισσότερο νερό. Όταν πλένουμε τα δόντια μας, μπορούμε απλώς να βρέξουμε την οδοντόβουρτσα, να κλείσουμε τη βρύση και να τα βουρτσίσουμε. Θα ανοίξουμε τη βρύση πάλι μόνο για να ξεπλύνουμε το στόμα μας. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να εξοικονομούμε έως και 30 λίτρα νερού κάθε φορά. Επιπλέον, δεν κρατάμε συνέχεια ανοικτή τη βρύση όταν ξυριζόμαστε ή πλενόμαστε. Όταν πλένουμε τα πιάτα, μπορούμε να τα ξεπλένουμε από τις σαπουνάδες χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο δοχείο με καθαρό νερό, αντί να αφήνουμε τη βρύση να τρέχει. Παράλληλα, μπορούμε να εξοικονομήσουμε νερό στην τουαλέτα, τοποθετώντας, για παράδειγμα, ένα τούβλο, ένα γεμάτο μικρό μπουκάλι ή ένα άλλο βαρύ αντικείμενο μέσα στο καζανάκι. Έτσι δεν γεμίζει εντελώς και όταν το τραβάμε, θα απελευθερώνεται μικρότερη ποσότητα νερού και θα εξοικονομούνται 3-6 λίτρα κάθε φορά. Επίσης, μια άλλη λύση είναι να προτιμούμε καζανάκια με επιλογή μικρής ή μεγάλης ροής (συνήθως 3 και 6 λίτρα αντίστοιχα). Για εξοικονόμηση μεγαλύτερης ποσότητας νερού είναι προτιμότερο να κάνουμε ντους παρά μπάνιο στην μπανιέρα. Όταν κάνουμε ντους, χρησιμοποιούμε 15 λίτρα νερό το λεπτό. Για ένα κανονικό ντους χρειαζόμαστε περίπου πέντε λεπτά, δηλαδή καταναλώνουμε 75 λίτρα νερού κάθε φορά. Ενώ όταν κάνουμε μπάνιο, χρειαζόμαστε τη διπλάσια ποσότητα νερού. Ένα άλλο μυστικό για την εξοικονόμηση νερού είναι η τοποθέτηση ειδικών κεφαλών «μειωμένης ροής» στο ντους. Οι εν λόγω κεφαλές προσθέτουν αέρα στο νερό και έτσι καταναλώνονται μόνο 8 λίτρα το λεπτό αντί 15. Τα συστήματα περιορισμού της ροής μπορούν να εξοικονομήσουν νερό χωρίς απώλεια άνεσης για το χρήστη. Όσον αφορά στο πότισμα του κήπου, ποτίζουμε νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ, όταν δηλαδή εξατμίζεται λιγότερο νερό από τη ζέστη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Επίσης, φροντίζουμε να μην ποτίζουμε όταν φυσάει γιατί ο αέρας σκορπίζει το νερό. Εάν έχουμε αυτόματο σύστημα ποτίσματος, φροντίζουμε το νερό να ποτίζει τα δέντρα και τα φυτά και να μη χύνεται άσκοπα στο πεζοδρόμιο ή την αυλή. Τα μέρη του κήπου, τα οποία χρειάζονται περισσότερο νερό, τα ποτίζουμε με το λάστιχο ή με το ποτιστήρι, αργά έτσι, ώστε το νερό να φτάνει ως τις ρίζες. Επίσης, αποφεύγουμε το πλύσιμο της αυλής και του αυτοκινήτου με λάστιχο. 83

 Καθαρίζουμε τις παραλίες Αποφεύγουμε να πετάμε σκουπίδια στην παραλία. Γι’ αυτό όταν πηγαίνουμε στη θάλασσα φροντίζουμε να παίρνουμε μαζί μας σκουπιδο-σακούλα για να τοποθετούμε μέσα τα σκουπίδια, τα μπουκάλια ή τα τενεκεδάκια των αναψυκτικών. Η θάλασσα και οι παραλίες έχουν γεμίσει σκουπίδια. Από τη θάλασσα εξαρτάται ο αέρας, η υγρασία ακόμα και ο καιρός. Οι πλαστικές σακούλες και τα άλλα πλαστικά σκουπίδια και βλαβερά υγρά και λάδια που ρίχνονται στη θάλασσα και τις παραλίες, ρυπαίνουν το νερό και σκοτώνουν τα θαλάσσια είδη (ψάρια, χελώνες).

 Φυτεύουμε δέντρα και φυτά Όλοι μας μπορούμε να κάνουμε τη Γη πιο πράσινη και υγιεινή. Αν ο καθένας μας φύτευε ένα σπόρο, θα φύτρωναν σχεδόν 5 δισεκατομμύρια φυτά που θα χάριζαν περισσότερη ποιότητα στη ζωή μας. Τα δέντρα είναι πολύ γενναιόδωρα προς τους ανθρώπους καθώς μας προσφέρουν πολλά αγαθά, όπως ξυλεία, χαρτί, καρπούς και φρούτα. Επίσης, είναι η φωλιά για πολλά είδη πουλιών και ζώων. Όμως, μια άλλη βασική λειτουργία των δέντρων είναι ότι καθαρίζουν την ατμόσφαιρα, απορροφώντας το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από τους ανθρώπους και τα ζώα κατά την αναπνοή αλλά και από τη βενζίνη και το κάρβουνο, που χρησιμοποιούν ως καύσιμο τα αυτοκίνητα και τα εργοστάσια αντίστοιχα. Είναι καλή ιδέα να φυτεύουμε δέντρα, καθώς πέραν από το γεγονός ότι καθαρίζουν την ατμόσφαιρα, προσφέρουν σκιά και δροσιά στα σπίτια και ως εκ τούτου, μειώνεται η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τον κλιματισμό του σπιτιού, έως και 10-15%. Εάν επισκεφτούμε κάποιο φυτώριο θα μπορέσουμε να πάρουμε πληροφορίες σχετικά με τα είδη δέντρων και φυτών που είναι κατάλληλα για την περιοχή μας (ανάλογα με το κλίμα και τις θερμοκρασίες που επικρατούν κατά τη διάρκεια του έτους), καθώς και για τις απαιτήσεις που έχει το καθένα (νερό, λίπανση, ανθεκτικότητα στο πολύ ζεστό καλοκαίρι της Κύπρου κ.λπ.). Τα φυτά εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, εκτός από το γεγονός ότι αποτελούν φυσική και όμορφη διακόσμηση, παράγουν οξυγόνο. Επίσης, ορισμένα φυτά είναι γνωστά για την ικανότητά τους να απορροφούν την ακτινοβολία από συσκευές όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Στον κήπο του σπιτιού μας μπορούμε, εκτός από λουλούδια, να φυτέψουμε κηπευτικά και αρωματικά φυτά, τα οποία θα είναι πιο νόστιμα και υγιεινά, εφόσον θα γνωρίζουμε σε ποιες συνθήκες έχουν καλλιεργηθεί. Παράλληλα, μεριμνούμε για την προστασία των δασών και των χώρων πρασίνου από τις πυρκαγιές, γιατί χωρίς τα δάση και το πράσινο δεν υπάρχει οξυγόνο και ζωή.

 Υιοθετούμε ένα ζωάκι

Οι ζωολογικοί κήποι ήταν πάντα ένας χώρος όπου μπορούσαμε να πάμε και να δούμε πολλά και διάφορα είδη ζώων. Σήμερα, οι ζωολογικοί κήποι κάνουν και κάτι άλλο πολύ σημαντικό. Εργάζονται ώστε να επιβιώσουν ορισμένα είδη ζώων, τα οποία είναι προς εξαφάνιση. Πολλοί ζωολογικοί κήποι έχουν ένα «πρόγραμμα υιοθεσίας ζώων», που είναι για μεγάλους και παιδιά. Κάθε εβδομάδα εξαφανίζονται για πάντα από τον πλανήτη περίπου 20 είδη φυτών και ζώων. Επιπρόσθετα, πολλά από τα πιο αγαπημένα μας ζώα απειλούνται κι αυτά με εξαφάνιση, όπως το αρκουδάκι «πάντα», ο ρινόκερος και ο αφρικανικός ελέφαντας. Σε μερικούς ζωολογικούς κήπους προσπαθούν να σώσουν τα ζώα, δημιουργώντας χώρους που μοιάζουν με το πραγματικό φυσικό περιβάλλον τους. Σ’ αυτούς τους φυσικούς ζωολογικούς κήπους ζουν και πολλαπλασιάζονται πολλά σπάνια είδη ζώων, όπως ο ιαγουάρος και ο φαλακρός αετός. Τα έξοδα για τη δημιουργία των χώρων αυτών καλύπτονται από το πρόγραμμα «υιοθεσίας ζώων». «Υιοθέτησε κι εσύ ένα ζώο». Στην περίπτωση αυτή, αποστέλλονται μερικά στοιχεία για το ζώο που έχεις επιλέξει, η φωτογραφία του και ίσως αφίσες. Μερικοί ζωολογικοί κήποι αφήνουν τα ίδια τα παιδιά ή τους ενήλικες να διαλέξουν το ζώο που θέλουν να «υιοθετήσουν», ανάλογα με το χρηματικό ποσό που μπορούν να διαθέσουν. Στη συνέχεια, τα χρήματα αυτά ξοδεύονται για τη φροντίδα του συγκεκριμένου ζώου. Παράλληλα, μπορούμε να φροντίζουμε τα πουλιά, τοποθετώντας σπόρους σε ταΐστρες πάνω στα δέντρα στον κήπο μας ή ακόμα να κρεμάσουμε φλούδες από πορτοκάλια ή μπανάνες. Για να δροσίζονται τα πουλιά μπορούμε να τοποθετήσουμε μεγάλα πλαστικά ή πήλινα πιάτα με 2-3 εκατοστά νερό ώστε να μπορούν να πίνουν και να κάνουν μπάνιο. Τα έντομα, επίσης, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη φύση. Τα σκουλήκια τρυπούν και τρώνε το χώμα, καθιστώντας το με τον τρόπο αυτό γόνιμο και επομένως, ιδανικό για τις καλλιέργειες. Οι μέλισσες, επίσης, είναι χρήσιμες στη φύση, καθώς μεταφέρουν τη γύρη και σε άλλα φυτά κι έτσι αυτά βγάζουν σπόρους και πολλαπλασιάζονται. Απ’ την άλλη, οι αράχνες μπορεί, μεν, να μας τρομάζουν, όμως κι αυτές βελτιώνουν τη ζωή μας τρώγοντας άλλα είδη εντόμων, όπως είναι για παράδειγμα οι μύγες και τα κουνούπια.

2.5.5 Τρόποι αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής από κάθε κράτος  Η αποτελεσματικότερη χρήση των λιγοστών υδάτινων πόρων  Η προσαρμογή των υφιστάμενων προδιαγραφών κατασκευής κτιρίων, ώστε να είναι ανθεκτικά στις μελλοντικές κλιματικές συνθήκες και σε ακραία καιρικά φαινόμενα,  Η κατασκευή αντιπλημμυρικών τειχών και η ανύψωση των αναχωμάτων για την προστασία από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, 85

 Η ανάπτυξη ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών,  Η επιλογή δασικών ειδών και δασοκομικών πρακτικών λιγότερο ευάλωτων στις καταιγίδες και τις πυρκαγιές,  Η εκπόνηση χωροταξικών σχεδίων και τη δημιουργία διαδρόμων για να διευκολυνθεί η μετανάστευση των ειδών.

2.5.6 Το οικολογικό σπίτι Το οικολογικό σπίτι Στους αρχαίους λαούς ο αρχιτέκτονας, δηλαδή αυτός που σχεδίαζε τα σπίτια και τους ναούς, ήταν συγχρόνως γιατρός, αστρονόμος και ιερέας. Το αξίωμά του, που θεωρούνταν από τα πιο υψηλά, απαιτούσε μια συνολική κατοχή πολλών επιμέρους γνώσεων: σαν γιατρός γνώριζε τους νόμους της φυσικής και της ενέργειας που συμβάλλουν στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας, σαν αστρονόμος γνώριζε τους νόμους και τους ρυθμούς του Σύμπαντος και τέλος σαν ιερέας ήταν ο μεσολαβητής μεταξύ του Θείου και του ανθρώπινου στοιχείου. Το σύνολο αυτών των γνώσεων καθιστούσε τον αρχιτέκτονα όχι μόνον κατασκευαστή, αλλά και θεραπευτή των τριών φορέων ενέργειας του ανθρώπου: του σωματικού, συναισθηματικού και πνευματικού φορέα. Ήταν δηλαδή ένας ολιστικός κατασκευαστής. Η μελέτη και κατασκευή ενός οικολογικού σπιτιού πρέπει να γίνεται με βάση και στόχο την σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία του ανθρώπου, αλλά και με σεβασμό στη Φύση. Αυτό σήμερα, εποχή της τεράστιας τεχνολογικής ανάπτυξης, δεν συμβαίνει. Σήμερα το σπίτι αποτελεί ένα "κλουβί", έρμαιο κάθε αρνητικής ακτινοβολίας για τον άνθρωπο, τον οποίο απομονώνει τελείως από τη φύση και τον οδηγεί σε μιαν ανισόρροπη και ανθυγιεινή ζωή, που επιφέρει σοβαρές βλάβες στον ίδιο και στη φύση. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή οι σημερινοί αρχιτέκτονες δεν παίρνουν υπόψη τους (λόγω άγνοιας ή συμφερόντων) κάποια δεδομένα στη σχέση ανθρώπου - φύσης,

που όμως είναι πολύ σημαντικά σ' αυτό το μεγάλο οικοσύστημα που λέγεται Σύμπαν. ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ Ο άνθρωπος ουσιαστικά ζει μέσα σ' ένα πελώριο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, που είναι το αποτέλεσμα των συνεχών ανταλλαγών ενέργειας μεταξύ του πλανήτη μας και του Σύμπαντος. Κάθε ανθρώπινο όν, όπως επίσης και κάθε μορφή ζωής, είναι μια ηλεκτρομαγνητική μηχανή, ένας δέκτης, ένας συμπυκνωτής, ένας μετατροπέας και ένας ευαίσθητος πομπός της αρμονίας του Σύμπαντος. Το 1935 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης E. Hartmann ανακάλυψε ότι η επιφάνεια της Γης σαρώνεται από ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, οι οποίες, εάν δεν υπάρχουν τοπικές ανωμαλίες, σχηματίζουν ένα τετράπλευρο δικτύωμα, που έχει πλευρά 2 μ. στον άξονα Βορρά - Νότου, στον άξονα Ανατολής - Δύσης 2,3 - 2,5 μ. και πάχος 21 εκ. Στα σημεία όπου διασταυρώνονται οι γραμμές δημιουργούνται κόμβοι, οι οποίοι είναι επικίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Αυτό βέβαια ήταν γνωστό σε πολλούς αρχαίους λαούς στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτά τα σημεία ένωσης των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών ονομάζονται "γεωπαθογόνοι κόμβοι". Παρατηρήσεις απόδειξαν ότι στους γεωπαθογόνους κόμβους υπάρχει αύξηση συγκέντρωσης του τόσο επικίνδυνου για την υγεία ραδονίου, όπως και ακτινοβολιών γάμα (Γ). Την κίνηση του την ραδονίου (κι άλλων πτητικών αερίων που προέρχονται από το υπέδαφος) την δυσκολεύει η ύπαρξη τεκτονικών ρηγμάτων και μικρότερων εδαφικών ρηγμάτων, που δημιουργούν, όπως και τα υπόγεια ύδατα, γεωπαθογόνους κόμβους και γεωπαθογόνες ζώνες. Εκτός από το γεωμαγνητόμετρο, με το οποίο μπορούν να μετρηθούν και να ανακαλυφθούν οι γεωπαθογόνοι κόμβοι και ζώνες, αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με την παρατήρηση ζώων και φυτών. Οι ποντικοί, που τόσο τους απεχθάνονται οι άνθρωποι, αποφεύγουν εντελώς τις γεωπαθογόνες περιοχές, ενώ αντίθετα οι μέλισσες, τα μυρμήγκια και οι γάτες προτιμούν να κάθονται πάνω σε γεωπαθογόνους κόμβους. Γι' αυτό η παρουσία μιας γάτας σ' ένα σπίτι έχει θεραπευτική αξία, αφού αυτή "καταπίνει" τις αρνητικές ακτινοβολίες. Η συκιά αναπτύσσεται καλύτερα στις γεωπαθογόνες περιοχές, γι' αυτό και ακούμε από πολλούς ηλικιωμένους ανθρώπους να συμβουλεύουν να αποφεύγουμε να καθόμαστε κάτω από συκιές. Πριν χτίσουμε λοιπόν ένα σπίτι ή πριν αγοράσουμε ένα οικόπεδο πρέπει να έχουμε υπόψη μας τις γεωπαθογόνες τοποθεσίες της περιοχής.

Μέσα στο σπίτι, επίσης, πρέπει να αποφεύγουμε να τοποθετούμε το κρεβάτι ή το γραφείο σε γεωπαθογόνους κόμβους. Λόγω των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών, σε συνδυασμό με τον μεταλλικό οπλισμό του σκυροδέματος, δεκαετείς έρευνες που έγιναν στην πρώην Δ. Γερμανία σε κατοίκους πολυκατοικιών, απόδειξαν ότι όσοι έμεναν πάνω από το επίπεδο του 15ου ορόφου αρρώσταιναν κατά 57% περισσότερο από τους ενοίκους των χαμηλότερων του 15ου ορόφου. Αντίστοιχες στατιστικές στις ΗΠΑ απόδειξαν ότι όσοι έμεναν ή εργάζονταν πάνω από τον 20ό όροφο κάποιου ουρανοξύστη είχαν 5 φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άλλους ενοίκους να αυτοκτονήσουν! Υπάρχει εξάλλου μεγαλύτερη πιθανότητα να αρρωστήσουμε, εάν πάνω σε ένα γεωπαθογόνο κόμβο τοποθετήσουμε το κρεβάτι μας, παρά το γραφείο μας, κι αυτό γιατί όταν κοιμόμαστε ο οργανισμός μας χάνει κατά 70% τα συστήματα άμυνας που διαθέτει για να αντιμετωπίσει τις εξωτερικές απειλές. Για να αντισταθμίσει λοιπόν τη μεγάλη δόση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, το σώμα αντιδρά με μιά υπερδραστηριοποίηση των ιστών, που μπορεί να οδηγήσει μέχρι τον καρκίνο. Ακόμα είναι γνωστό πως οποιαδήποτε οικιακή συσκευή, ή γενικώς συσκευή που εκπέμπει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, κάνει πολύ κακό στην υγεία του ανθρώπου. Τα καλώδια υψηλής τάσης της ΔΕΗ πρέπει να βρίσκονται μακριά από κατοικημένες περιοχές, όπως και οι διάφορες κεραίες μεγάλης ισχύος, όπως της κινητής τηλεφωνίας. ΙΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΕΡΑ Το ιόν είναι ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων που έχουν φορτιστεί ηλεκτρικά. Αποκαλείται ανιόν ή κατιόν ανάλογα με το εάν το φορτίο του είναι αρνητικό ή θετικό. Σύμφωνα με τη βασική αρχή του ιονισμού της ατμόσφαιρας, τα θετικά ιόντα (+), από τα οποία λείπουν ηλεκτρόνια, αναζητώντας τη χαμένη ισορροπία τους, αντλούν ενέργεια από το περιβάλλον τους σε βάρος όσων βρίσκονται σ' αυτό και κυρίως σε βάρος των ζώντων οργανισμών. Δηλαδή ο ισχυρά φορτισμένος με θετικά ιόντα αέρας των μολυσμένων πόλεων ή των διαμερισμάτων όπου ζούμε, ή ακόμα και των αυτοκινήτων με τα οποία κινούμαστε θα προσπαθήσει να " αντλήσει " τη ζωτική ενέργεια που έχουμε επάνω μας. Αντίθετα, τα αρνητικά ιόντα, προσπαθώντας να αποβάλουν τα επιπλέον ηλεκτρόνιά τους, μας τα μεταδίδουν στην πρώτη ευκαιρία επαφής μαζί τους. Με καλό καιρό τα φυτά και ιδίως τα δέντρα παράγουν αρωματικά αρνητικά ιόντα και "συλλαμβάνουν" θετικά ιόντα για να τα οδηγήσουν στο έδαφος. Το φύσημα επίσης του ανέμου ανάμεσα στα δέντρα προκαλεί έναν ιονισμό. 88

Γι' αυτό και η παρουσία των φυτών γύρω από μία κατασκευή δεν πρέπει να γίνεται μόνο για το σκιασμό της ή μόνο για λόγους αισθητικής, αλλά και για λόγους υγείας, γιατί στην πραγματικότητα αυτό " το οξυγόνο " που μας έμαθαν ότι μας δίνουν τα δέντρα δεν είναι τίποτα άλλο παρά τα πολύτιμα για τη ζωή αρνητικά ιόντα, ιόντα που μπορούμε επίσης να "βρούμε" κοντά σε καταρράχτες ή σε επίπεδες επιφάνειες καθαρού νερού." ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Είναι βέβαιο ότι όλες οι παραδοσιακές κοινωνίες ήξεραν να προσανατολίζουν τα σπίτια τους σύμφωνα με το μαγνητικό Βορρά ( που δεν συμπίπτει με το γεωγραφικό Βορρά ) και αυτό το αποδεικνύουν όλες οι έρευνες που έγιναν κατά καιρούς για τους Ατζέκους και τους Μάγια και για διάφορους λαούς της Αφρικής, της Αυστραλίας και της Πολυνησίας. Στην Κίνα ολόκληρη η αρχιτεκτονική δημιουργία βασίστηκε στην έννοια του Σύμπαντος, της Γης και της σχέσης μεταξύ τους, ενώ η σχέση του ανθρώπου με τα τέσσερα βασικά σημεία του ορίζοντα βρήκε την αποθέωσή της. Πριν χτιστεί οτιδήποτε, ο υποψήφιος κατασκευαστής ζητούσε τη γνώμη ενός γεωμάντη. Η κινέζικη γεωμαντία Feng-Shoyui αναφέρεται στην ύπαρξη δύο ρευμάτων μαγνητικού χαρακτήρα: το ένα Γιάγκ, θετικής πολικότητας ( γαλάζιος δράκος ), το άλλο Γιν, αρνητικής πολικότητας ( λευκή τίγρη ) και σημειώνει ότι το ιδανικό μέρος για να κατασκευαστεί κάτι συγκεντρώνει πολλές γήινες αλλά και κοσμικές ιδιότητες. Το παραδοσιακό εξάλλου γιαπωνέζικο σπίτι είναι προσανατολισμένο σύμφωνα με τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ενώ το κρεβάτι του ζευγαριού έχει πάντοτε το προσκέφαλό του στο Βορρά. Ο λαός των Ντογκόν, στο Μαλί της Αφρικής, προσανατολίζει τα σπίτια του και τα κρεβάτια του στον άξονα Βορρά-Νότου και οι άντρες κοιμούνται πάντοτε στη δεξιά τους πλευρά ατενίζοντας τη Δύση, ενώ οι γυναίκες στην αριστερή, κοιτάζοντας προς την Ανατολή, στη θέση δηλαδή ακριβώς που θα έχουν και μέσα στο μνήμα όταν πεθάνουν! Στο Γιαζντ του Ιράν οι κατοικίες που κατασκευάζονται από πλίνθους ονομάζονται " σπίτια των τεσσάρων εποχών " και είναι επίσης προσανατολισμένες στον άξονα 89

Βορρά-Νότου. Σήμερα πολλοί επιστήμονες απέδειξαν ότι τόσο η χειρωνακτική όσο και η πνευματική εργασία διευκολύνονται, όταν ο χώρος εργασίας είναι προσανατολισμένος στην κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης και ο χώρος ύπνου και ξεκούρασης στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Ο νότιος προσανατολισμός προκαλεί νευρικότητα, ο ανατολικός καλή διάθεση, ενώ ο βόρειος ηρεμεί τα νεύρα.

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Στη μελέτη και κατασκευή ενός κτιρίου είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το κλίμα της περιοχής και ειδικότερα: - Την ηλιακή ακτινοβολία σε Kwh/ημέρα - Την ηλιοφάνεια σε ώρες - Τη μέγιστη και ελάχιστη μηνιαία και ημερήσια θερμοκρασία σε βαθμούς Κελσίου. - Τη μηνιαία βροχόπτωση σε χιλιοστά - Τη μέση ημερήσια και μηνιαία σχετική υγρασία - Τούς ανέμους ανά μήνα και έτος Με βάση αυτά τα στοιχεία μπορούμε να κατασκευάσουμε το κτίριο με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρείται ζεστό το χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι, χρησιμοποιώντας στο ελάχιστο ή και καθόλου τα συνήθη μέσα ψύξης και θέρμανσης που καταναλώνουν πάρα πολύ ενέργεια. 1. Τα ηλιακά παράθυρα Είναι το απλούστερο σύστημα θέρμανσης ενός χώρου με φυσικό τρόπο ανάλογα με το είδος και το πάχος των τζαμιών. Επιτρέπει τη θέρμανση ενός χώρου μέσω της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας, πράγμα που σημαίνει ουσιαστικά μεγάλα ανοίγματα στο νότιο μέρος του κτιρίου με τη μορφή π.χ. παραθύρων, συρόμενων ή ανοιγόμενων θυρών ή ακόμα και φεγγιτών, που, σε συνδυασμό με τη χρήση κατάλληλων δομικών υλικών και φυσικά κατάλληλης θερμομόνωσης στο εσωτερικό του χώρου, να μπορούν να αποθηκεύσουν στη διάρκεια της ημέρας θερμότητα και να την αποδώσουν στη συνέχεια στη διάρκεια της νύχτας. Η λειτουργία αυτών των ανοιγμάτων πρέπει να έχει κατάλληλα μελετηθεί, ώστε να μη σκιάζονται καθόλου το χειμώνα και να μπορούν να σκιαστούν το καλοκαίρι,

οπότε και αποζητούμε τη μείωση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό μιας κατασκευής. 2. Τα θερμοκήπια Το γυαλί έχει την ιδιότητα να είναι διαπερατό από τις προσπίπτουσες ακτίνες του ορατού φάσματος και τις υπέρυθρες ακτίνες μικρού μήκους κύματος. Αντίθετα δεν είναι διαπερατό από τις υπέρυθρες μεγάλου μήκους κύματος, που προέρχονται από τη θερμική ακτινοβολία. Η ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στη γυάλινη επιφάνεια ενός θερμοκηπίου στο μεγαλύτερο ποσοστό, την διαπερνά. Το γυαλί απορροφά ένα μέρος της ακτινοβολίας, την οποία στη συνέχεια διοχετεύει προς το εσωτερικό και προς το εξωτερικό μέρος του θερμοκηπίου, ενώ αντανακλά ένα άλλο μέρος της προσπίπτουσας ακτινοβολίας προς τα έξω. Η ενέργεια που διαπερνά το γυάλινο κέλυφος του θερμοκηπίου τελικά προσπίπτει σε κάποια αδιαπέραστα από το φώς σώματα, όπως οι τοίχοι και το δάπεδο, που απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος της, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η θερμοκρασία τους. Η θερμότητα αυτή διανέμεται δι' αγωγής μέσα στο ίδιο το σώμα, δια μεταφοράς και δι' επανεκπομπής ακτινοβολίας προς τις επιφάνειες με χαμηλότερη θερμοκρασία, όπως οι τοίχοι και τα παράθυρα που δεν φωτίζονται άμεσα από τον ήλιο. Καθώς όμως το γυαλί δεν είναι διαπερατό από τις ακτινοβολίες μεγάλου μήκους κύματος, όπως αυτές που εκπέμπουν με τη σειρά τους τα υλικά και τα αντικείμενα που βρίσκονται μέσα στο θερμοκήπιο, οι θερμικές αυτές ακτινοβολίες αντανακλώνται και μένουν εγκλωβισμένες στο εσωτερικό του θερμοκηπίου. Οι απώλειες δι' αγωγής από τις γυάλινες επιφάνειες απ' όπου εισέρχεται ο ήλιος είναι μηδαμινές, αφού το ίδιο το γυαλί έχει ήδη, όπως αναφέραμε, υψηλή θερμοκρασία. Με βάση λοιπόν τις παραπάνω γνώσεις και αρχές, μπορούμε να οδηγηθούμε στη λύση της ενσωμάτωσης, με διάφορους τρόπους, σε μία αρχιτεκτονική κάτοψη ενός θερμοκηπίου, που να αποδίδει σε ένα σπίτι την αναγκαία ποσότητα θερμότητας. 3. Καναδικό πηγάδι Εκμεταλλευόμενοι τις διαφορές της θερμοκρασίας μεταξύ του αέρα και της γης, μπορούμε ακόμα να εισαγάγουμε αέρα από ένα απομακρυσμένο σημείο της κατασκευής, σε μία θερμοκρασία (α) κι αφού τον αναγκάσουμε με φυσικό ή μηχανικό τρόπο να περάσει από ένα δεδομένο βάθος μέσα στο υπέδαφος να τον εισαγάγουμε στο εσωτερικό του σπιτιού, σε μία θερμοκρασία (β). Με δεδομένο λοιπόν το ότι η θερμοκρασία στο βάθος των δύο περίπου μέτρων είναι σχεδόν σταθερή χειμώνα-καλοκαίρι στους 12 C, μπορούμε με αυτόν τον τρόπο, χρησιμοποιώντας ένα σωλήνα διαμέτρου 30 εκατοστών, μήκους το λιγότερο 20μ. και με εξωτερική θερμοκρασία 30 C, να έχουμε φυσικό κλιματισμό και 91

θερμοκρασίες στο εσωτερικό της κατασκευής γύρω στους 20 έως 23 C. Ας σημειωθεί επίσης ότι στο εσωτερικό ενός σπιτιού πρέπει να αποφεύγεται, και για λόγους βιολογικούς και για λόγους ψυχολογικούς η λεγόμενη θερμική μονοτονία. Γι' αυτό η καλύτερη λύση είναι εκείνη που προβλέπει διαφορετικές θερμοκρασίες στα διάφορα δωμάτια.

2.5.6 Φύση και ηθική Η φύση, σε μια πλατειά θεώρησή της, αποτελεί ένα βασικό και καθοριστικό παράγοντα για τη βιολογική, ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Το έδαφος, το φως, οι κλιματολογικές συνθήκες διαμορφώνουν τη βιολογική υπόσταση του ανθρώπου και επιδρούν άμεσα στην υγεία του. Στην ψυχική ζωή του ανθρώπου η φύση ασκεί πρωταρχικό ρόλο. Στη φύση ο άνθρωπος βρίσκει την ψυχική του γαλήνη και ξεκούραση και απ΄ αυτήν αντλεί νέες δυνάμεις για να συνεχίσει τον αγώνα του. Με λίγα λόγια κοντά στη φύση ο άνθρωπος δεν εξαγριώνεται, αντίθετα γίνεται πιο φυσιολογικός και απλός στους τρόπους και στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Με τον τρόπο αυτό κάθε άνθρωπος διαμορφώνει ένα πιο σωστό και πιο ανθρώπινο χαρακτήρα. Έτσι ως άνθρωποι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το φυσικό περιβάλλον ως ένα δεδομένο που έχει οικονομική τιμή και μερίδιο στην κάλυψη των βιοτικών αναγκών μας, καθώς υποβιβάζουμε την φύση σε ένα καθαρά χρηστικό εργαλείο και την αλληλεπίδραση μας, μαζί της, σε μια απλή σχέση χρήστη - αντικειμένου. Η κατάχρηση της γης και του αέρα, των υδάτινων πόρων, των φυτών και των ζώων, οφείλεται στη πλεονεξία και την εγωιστική μας διάθεση, που κοντόφθαλμα υποθηκεύει το μέλλον των επόμενων γενιών στο σημερινό μοντέλο φθηνής και "βρόμικης" ανάπτυξης. Ο σεβασμός και η αγάπη στη φύση είναι η λύση στο οικολογικό μας πρόβλημα. Όχι η συμπάθεια, ούτε η διαχείριση και η συνετή εκμετάλλευση, ούτε ακόμα η νόμιμη απαίτηση και η λογική ιδιαιτερότητα. Δε μπορούμε να σώσουμε κάτι που δεν αγαπάμε. Οι τραγικές συνέπειες της οικολογικής κρίσης που ξεδιπλώνονται τριγύρω μας μπορούν να αναστραφούν. Μπορούμε να αναμορφώσουμε συνειδητά το περιβάλλον μας χρησιμοποιώντας δημιουργικά την τεχνολογία, να εκμεταλλευτούμε την ανθρώπινη δημιουργικότητα μας για να μεταμορφώσουμε και όχι για να μολύνουμε τον κόσμο μας. Χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση για έναν ασφαλέστερο πλανήτη που αγωνίζεται να επιβιώσει. Οι κλιματικές αλλαγές λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, τα

προβλήματα λειψυδρίας και ερημοποίησης, η μείωση της βιοποικιλότητας και η καταστροφή οικοσυστημάτων είναι απόρροια πολιτικών που βασίζονται στη σπατάλη σε φυσικούς πόρους και ρυπογόνες αντιλήψεις ανάπτυξης, που αξιολογούν την παραγωγικότητα υπεράνω της ανθρώπινης ακεραιότητας. Τα αγαθά της γης, τα «γεννήματα και τα θρέμματα της δημιουργίας» δεν είναι καταναλωτικά προϊόντα, αποκομμένα και αποξενωμένα από την προσωπική μας ζωή, αλλά αποτελούν κομμάτι της ίδιας της φυσικής μας υπόστασης. Με λίγα λόγια η σχέση του ανθρώπου και της φύσης δεν πρέπει να βασίζεται στο κέρδος αλλά στον καθοριστικό ρόλο που αυτή παίζει στη ζωή όχι μόνο κάθε ανθρώπου αλλά και κάθε οργανισμού που την αποτελεί και την εμπλουτίζει . Έτσι κάθε άνθρωπος πρέπει όχι απλά να προσέχει τη φύση αλλά να την αγαπάει καθώς όπως εμμέσως λέει ο Καβάφης η απώλεια της φύσης θα προκαλέσει στον άνθρωπο βαθιά λύπη και μετάνοια : «Ο πιο τρανός καημός μου θα είναι πως δεν μπόρεσα με σε να ζήσω πλάση, πράσινη, πάνω στα βουνά, στα πέλαγα, τα δάση. Θα είναι πως δεν χάρηκα σκυφτός μες στα βιβλία, Ω φύση, ολάκερη ζωή, ολάκερη σοφία»

2.5.7 Το οικολογικό αποτύπωμα Το οικολογικό αποτύπωμα, μια έννοια που συνέλαβαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο WilliamRees και ο φοιτητής του MathisWackernagel, είναι ένα εργαλείο υπολογισμού των επιπτώσεων που έχει ο άνθρωπος στον πλανήτη, ανάλογα με τους φυσικούς πόρους που καταναλώνει. Υπολογίζει τις εκτάσεις γης που χρειαζόμαστε για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας σε τροφή και πρώτες ύλες, αλλά και τις εκτάσεις γης που απαιτούνται για να αφομοιώσουν τα απορρίμματα μας και τους ρύπους μας. Μονάδα μέτρησής του είναι το εκτάριο γης (1 εκτάριο = 10 στρέμματα). Η γη έχει πεπερασμένο εμβαδόν και έτσι το άθροισμα όλων των οικολογικών αποτυπωμάτων, θα πρέπει να είναι μικρότερο από τη συνολική επιφάνεια του πλανήτη. Δυστυχώς όμως συμβαίνει το αντίθετο, ο τρόπος ζωής μας έχει ξεπεράσει κατά πολύ τη δυνατότητα του πλανήτη να μας ικανοποιεί. Εάν οι απαιτήσεις μας από τον πλανήτη συνεχιστούν με αυτούς τους ρυθμούς, το 2030 θα χρειαζόμαστε 2 πλανήτες, δηλαδή ο πλανήτης μας θα χρειάζεται 2 χρόνια για να παράγει τους πόρους που χρειάζεται η ανθρωπότητα για ένα χρόνο! Το οικολογικό αποτύπωμα δεν είναι μόνο ατομική μέτρηση, μπορεί να υπολογιστεί για έναν οργανισμό ή μία επιχείρηση, για μία πόλη ή μια χώρα, ακόμα και για κάθε ένα προϊόν ξεχωριστά. Επίσης, υπάρχουν διάφορα υπο-είδη αποτυπωμάτων που 93

μπορούν να μας βοηθήσουν να υπολογίσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα. Σε αυτό το επεισόδιο θα γνωρίσουμε μερικά από αυτά: το Ανθρακικό/Ενεργειακό Αποτύπωμα, το Οικολογικό Αποτύπωμα Βοσκότοπων, το Οικολογικό Αποτύπωμα Καλλιεργήσιμης Γης, το Αποτύπωμα Δομημένης Γης και το Αποτύπωμα Απορριμμάτων.

ΚΕΦ 3ο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1 Πειραματική έρευνα (Σύνταξη Ερωτηματολογίου) (Ομάδα ThinkGreen) Σκοπός του ερωτηματολογίου Σκοπός του ερωτηματολογίου που δημιουργήσαμε είναι να διερευνήσουμε την στάση των συνομηλίκων απέναντι σε ένα φαινόμενο που κυριαρχεί στις μέρες μας, την κλιματική αλλαγή. Μέσα από το ερωτηματολόγιο θέλουμε να διαπιστώσουμε και να καταγράψουμε τις αλλαγές που έχουν συμβεί στις ζωές μας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το ερωτηματολόγιο μοιράστηκε σε 94 παιδιά εκ των οποίων τα 48 ήταν κορίτσια και τα 47 αγόρια.

Ερωτηματολόγιο με θέμα την Κλιματική Αλλαγή Προκειμένου να μας βοηθήσετε να ολοκληρώσουμε την ερευνητική μας εργασία, παρακαλούμε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις επιλέγοντας μια απάντηση κάθε φορά. Δημιουργοί: thinkgreen



Φύλλο Αγόρι

Κορίτσι



Γνωρίζετε την έννοια της κλιματικής αλλαγής; Ναι Όχι



Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε κλιματική αλλαγή; Άνοδος της θερμοκρασίας Άνοδος της στάθμης της θάλασσας Ακραία καιρικά φαινόμενα Δεν μου έρχεται κάτι



Ποια πιστεύετε ότι είναι τα αίτια της κλιματικής αλλαγής; Η ρύπανση της ατμόσφαιρας Η συσσώρευση σκουπιδιών Η καταστροφή των δασών



Ποιος πιστεύετε ότι ευθύνεται για το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής; Οι κυβερνήσεις Τα εργοστάσια και οι μηχανές Όλοι έχουμε ευθύνη Κανένας είναι κάτι φυσιολογικό



Θεωρείτε πως υπάρχει τρόπος να λυθεί το φαινόμενο αυτό; Ναι με την ανακύκλωση και με την μείωση των ρύπων σε παγκόσμιο επίπεδο Όχι η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη



Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή είναι η ανακύκλωση. Εσείς ανακυκλώνετε; Πολύ συχνά Συχνά Σπάνια



Τι ανακυκλώνετε συνήθως; (μπορείτε να παραπάνω από μια απαντήσεις) Χαρτί Αλουμίνιο Γυαλί Πλαστικό Τίποτα

απαντήσετε

επιλέγοντας



Πετάτε στο δρόμο και στη παραλία σκουπίδια; Ναι, σχεδόν πάντα Ναι, αλλά σπάνια Όχι ποτέ



Αν σας έλεγαν ότι πως κάθε 2 με 3 ώρες θα γινόταν ελεγχόμενη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και του νερού προκειμένου να μειώσουμε την κατανάλωση της ενέργειας και του νερού για να προστατεύσουμε το περιβάλλον, θα σας έβρισκε σύμφωνους; Ναι Όχι

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων 1. Γνωρίζετε την έννοια της κλιματικής αλλαγής;  Ναι  Όχι

Αγόρια Όχι 11%

Ναι 89%

Κορίτσια Όχι 10%

Ναι 90%

Τα παραπάνω διαγράμματα μας δείχνουν ότι στην πλειοψηφία τους, οι νέοι της ηλικίας μας γνωρίζουν τη σημασία του φαινομένου που λαμβάνει χώρα στις μέρες μας. Όμως υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό περίπου το 10% που φαίνεται να αγνοεί τη σημασία της.

   

2. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε κλιματική αλλαγή; Άνοδος της θερμοκρασίας Άνοδος της στάθμης της θάλασσας Ακραία καιρικά φαινόμενα Δεν μου έρχεται κάτι

Δεν μου έρχεται κάτι 15%

Αγόρια Άνοδος της θερμοκρασίας 37%

Ακραία καιρικά φαινόμενα 35%

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας 13%

Δεν μου έρχεται κάτι 6%

Κορίτσια

Ακραία καιρικά φαινόμενα 35%

Άνοδος της θερμοκρασίας 48%

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας 11%

Για τα κορίτσια η κλιματική αλλαγή είναι συνδεδεμένη με την άνοδο της θερμοκρασίας, 48%, το ίδιο συμβαίνει και στα αγόρια σε ποσοστό 37%. Παρ’ όλα αυτά παρατηρούμε ότι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα κατέχουν υψηλή θέση στη σχέση τους με την κλιματική αλλαγή. Ενώ τα ποσοστά της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της παντελούς άγνοιας και στις δύο περιπτώσεις είναι χαμηλά. 99

3. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα αίτια της κλιματικής αλλαγής;  Οι κυβερνήσεις  Τα εργοστάσια και οι μηχανές  Όλοι έχουμε ευθύνη  Κανένας είναι κάτι φυσιολογικό Κανένας είναι κάτι φυσιολογικό 9%

Αγόρια

Οι κυβερνήσεις 11% Τα εργοστάσια και οι μηχανές 6%

Όλοι έχουμε ευθύνη 74%

Οι κυβερνήσεις 2% Κανένας είναι κάτι φυσιολογικό 2%

Κορίτσια

Τα εργοστάσια και οι μηχανές 2%

Όλοι έχουμε ευθύνη 94%

Οι απαντήσεις των συμμαθητών μας, μας οδηγούν στο να επισημάνουμε δύο θέματα. Πρώτα από όλα διαπιστώνουμε ότι οι νέοι της ηλικίας μας σε συντριπτικό ποσοστό 74% τα αγόρια και 94% τα κορίτσια, είναι συνειδητοποιημένα άτομα και αντιλαμβάνονται ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο που οφείλει την ύπαρξη του σε όλους τους ανθρώπους. Απ΄ την άλλη όμως μεριά υπάρχει ένα μικρό βέβαια ποσοστό που πιστεύει ότι η κλιματική αλλαγή είναι κάτι το φυσικό, γεγονός που μας προκαλεί εντύπωση.

100

4. Θεωρείτε πως υπάρχει τρόπος να λυθεί το φαινόμενο αυτό;  Ναι με την ανακύκλωση και με την μείωση των ρύπων σε παγκόσμιο επίπεδο  Όχι η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη

Αγόρια Όχι 35% Ναι 65%

Κορίτσια Όχι 21%

Ναι 79%

Τα κορίτσια παρατηρούμε ότι είναι ποιο αισιόδοξα από τα αγόρια σχετικά με επίλυση του φαινομένου αυτού, 79% και 65% αντίστοιχα. Τα αγόρια είναι λίγο πιο απαισιόδοξα με το 35% να δηλώνει πως η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, το αντίστοιχο ποσοστό στα κορίτσια είναι 21%.

101

5. Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή είναι η ανακύκλωση. Εσείς ανακυκλώνετε;  Πολύ συχνά  Συχνά  Σπάνια

Αγόρια Πολύ συχνά 9% Συχνά 35%

Σπάνια 56%

Κορίτσια 0% Σπάνια 38%

Πολύ συχνά 27%

Συχνά 35%

Οι νέοι της ηλικίας μας δυστυχώς δεν ανακυκλώνουν τόσο συχνά όσο ίσως θα έπρεπε, Βλέπουμε ότι μόνο το 35% και των αγοριών και των κοριτσιών ανακυκλώνει συχνά. Πολύ συχνά δεν ανακυκλώνει κανένα φύλο, στα αγόρια το ποσοστό είναι πολύ χαμηλό μόνο 9% και 27% στα κορίτσια, λίγο πιο υψηλό από των αγοριών. Ακόμα πολύ υψηλό είναι το ποσοστό των αγοριών που ανακυκλώνουν σπάνια 56%, ενώ, το αντίστοιχο ποσοστό στα κορίτσια είναι 38%.

102

6. Τι ανακυκλώνετε συνήθως;  Χαρτί  Αλουμίνιο  Γυαλί  Πλαστικό  Τίποτα

Τίποτα 10%

Αγόρια Χαρτί 31%

Πλαστικό 28%

Αλουμίνιο 16%

Γυαλί 15%

Κορίτσια Τίποτα 4% Χαρτί 37%

Πλαστικό 32%

Αλουμίνιο 11%

Γυαλί 16%

Όταν όμως οι συνομήλικοι μας αποφασίζουν να ανακυκλώσουν το δείχνουν έμπρακτα ανακυκλώνοντας οποιοδήποτε υλικό μπορεί να ανακυκλωθεί με κυριότερο από όλα το χαρτί, 31% τα αγόρια και 37% τα κορίτσια, ακολουθούν στα αγόρια με 28% το πλαστικό, 16% το αλουμίνιο, 15% το γυαλί και υπάρχει και ένα ποσοστό της τάξεως του 10% που δεν ανακυκλώνει τίποτα. Από την άλλη μεριά στα κορίτσια μετά το χαρτί ακολουθούν το πλαστικό με 32%, το γυαλί με 16% και το αλουμίνιο με 11% ενώ το 4% δεν ανακυκλώνει τίποτα. 103

7. Πετάτε στο δρόμο και στη παραλία σκουπίδια;  Ναι, σχεδόν πάντα  Ναι, αλλά σπάνια  Όχι ποτέ

Αγόρια Ναι,σχεδόν πάντα 11% Ναι, αλλά σπάνια 33%

Όχι ποτέ 56%

Κορίτσια

Ναι,σχεδόν πάντα 5% Ναι, αλλά σπάνια 25%

Όχι ποτέ 70%

Σε αυτό το διάγραμμα βλέπουμε ότι κατά κανόνα ούτε τα αγόρια 56%, ούτε τα κορίτσια 70%, πετάνε σκουπίδια στο δρόμο σημάδι ότι έχουν κάποια οικολογική συνείδηση. Το 33% των αγοριών και το 25% των κοριτσιών πετάνε σκουπίδια αλλά σπάνια και μόνο το 5% των κοριτσιών και το 11% των αγοριών πετάνε πάντα σκουπίδια στο δρόμο.

104

8. Αν σας έλεγαν ότι πως κάθε 2 με 3 ώρες θα γινόταν ελεγχόμενη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και του νερού προκειμένου να μειώσουμε την κατανάλωση της ενέργειας και του νερού για να προστατεύσουμε το περιβάλλον, θα σας έβρισκε σύμφωνους;  Ναι  Όχι

Αγόρια Ναι 20%

Όχι 80%

Κορίτσια Ναι 37% Όχι 63%

Τα παραπάνω διαγράμματα μας δείχνουν ότι τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια σε συντριπτικό ποσοστό, 80% τα αγόρια και 63% τα κορίτσια, δεν είναι σύμφωνα με την ελεγχόμενη διακοπή του ρεύματος και του νερού. Γεγονός που μας αποδεικνύει πως οι νέοι της ηλικίας μας δεν έχουν πλήρη οικολογική συνείδηση. Όμως υπάρχει και ένα υπολογίσιμο ποσοστό και στα αγόρια 20% και στα κορίτσια 37% που θέλουν να αφιερώσουν ένα μέρος του χρόνου τους για να βοηθήσουν στη σωτηρία του πλανήτη.

105

3.2 Κατασκευή μακέτας στα πρότυπα ενός οικολογικού σπιτιού (EcoAlarm) Η ομάδα μας EcoAlarm αποφάσισε στην αρχή της χρονιάς να κατασκευάσει μία μακέτα ενός οικολογικού σπιτιού. Προμηθευτήκαμε τα υλικά και με βάση τις προδιαγραφές που περιγράψαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο φτιάξαμε τη μικρογραφία ενός σπιτιού φιλικού προς το περιβάλλον.

106

3.3 Επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη Λασκαρίδη Στα πλαίσια της παρούσας ερευνητικής εργασίας επισκεφτήκαμε τη Βιβλιοθήκη Αικ. Λασκαρίδη για να παρακολουθήσουμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα με θέμα «ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΟΠΛΟΙΟ ΓΗ», με εισηγητή τον κ. Δημήτρη Κούνδουρο, Γεωλόγο, Περιβαλλοντολόγο, Εκπαιδευτικό. Εκεί παρακολουθήσαμε μία διάλεξη όπου κατανοήσαμε τη λειτουργία των συστημάτων της γης και την αλληλεπίδραση τους καθώς επίσης και το γεγονός ότι οι πόροι που μας παρέχει η Γη έχουν ημερομηνία λήξης, ώστε επιβάλλεται να υιοθετήσουμε συμπεριφορές αντίθετες με τον υπερκαταναλωτισμό που χαρακτηρίζει τη σημερινή εποχή. Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθήσαμε την προβολή μικρών ταινιών video art, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί ειδικά για το πρόγραμμα αυτό και προσεγγίζουν τα επιστημονικά θέματα, καθώς και τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, με εύληπτο και συναισθηματικά διεγερτικό τρόπο, Επίσης το πρόγραμμα περιελάμβανε τη χρήση του διαδραστικού προγράμματος της ΝΑΣΑ, περιήγησης του ηλιακού συστήματος.

107

3.4 Θεατρικό Δρώμενο (GummiGreens) Η ομάδα μας, οι Gummi Green, στα πλαίσια της παρουσίασης της εργασίας σχετικά με την κλιματική αλλαγή προετοίμασε και μία θεατρική σκηνή. Γράψαμε ένα διάλογο μεταξύ φίλων που αφορά το θέμα μας και διαδραματίζεται σε μία καφετέρια. ΔΙΑΝΟΜΗ ΡΟΛΩΝ Μ: Μέξης Ν. Σ: Καπαρός Στ. Μπ: Μπούμπας Γ. Ν: Γουδής Ν. Γ: Κεκερής Γ. Διάλογος Δύο φίλοι συναντώνται σε ένα καφέ μετά από πολύ καιρό και συζητάνε: 108

Μ: Που ‘ σαι ρε Σταθάκο; Τι λέει; Σ: Όλα κομπλέ ρε, εσύ; Μ: Εδώ μωρέ πήξιμο… Στον αγώνα… Σ: Συνεχίζεις ακόμα μπάλα ρε θηρίο; Μ: Ποια μπάλα ρε; Έχω γραφτεί σε μια οικολογική οργάνωση και κάθε εβδομάδα προσπαθούμε να ανατρέψουμε πολλές περιβαλλοντικές καταστροφές. Σ: Πάντως φλώρεψες πολύ από τότε που έχω να σε δω. Μ: Πας καλά ρε; Τα θέματα αυτά αφορούν όλο τον πλανήτη κι εσύ τα αποκαλείς φλωριές; ( Έρχεται Μπούμπας με καφέδες ) Μπ: Τα καφεδάκια… Μ: Ευχαριστούμε φίλε… Σ: Ε ναι ρε, τι πάει να πει περιβαλλοντικές καταστροφές, ενώ έχουμε άλλα τόσα θέματα να ασχοληθούμε; Μπ: Σόρυ που παρεμβαίνω παίδες, αλλά με ενδιαφέρει η συζήτηση ( Φέρνει καρέκλα) Γιώργος! Μ: Νίκος, χάρηκα. Σ: Στάθης Μπ: Λοιπόν τσεκάρετε… Όσο παράξενο κι αν σας ακούγεται, ο πλανήτης μας απειλείται καθημερινά από φαινόμενα τα οποία σαφώς και προκαλούν πολλά προβλήματα σε πολλές περιοχές. Σ: Τόσην ώρα μιλάτε ρε, αλλά ακόμα δεν μου έχετε αναφέρει ούτε ένα παράδειγμα. Μ: Ρε είσαι σοβαρός, πού ζεις; Εδώ τυφώνες καταστρέφουν σπίτια κι αφήνουν ανθρώπους στον δρόμο κι εσύ μου λες ό,τι να ναι… Η παγκόσμια θερμοκρασία του πλανήτη έχει ανέβει, οι επιστήμονες προειδοποιούν, ολόκληρες πολιτείες καλύπτονται από το νερό λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας. Σ: Ναι στην Αμερική όμως… Τι με νοιάζει εμένα; Μπ: Ρε ξεκόλλα λίγο…. Τέτοια φαινόμενα επηρεάζουν όλον τον πλανήτη μας… Εσύ που μένεις Πειραιά μπορούσες να αναπνεύσεις τα βράδια από την αιθαλομίχλη που υπήρχε; Ούτε μπροστά μας δε μπορούμε να δούμε από την μόλυνση του αέρα στην 109

πόλη μας. Για να μη μιλήσουμε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου κ.α. και μου λες πως δεν επηρεάζουν εμάς; Μα καλά που ζεις; Κοίτα και λίγο γύρω σου αγορίνα μου… ( Μπουκάρουν δύο ακόμα τύποι ) Γιαν: Τζορτζ πιάσε δυο φραπεδάκια ρε… Μπ: Οο καλώς ‘ τους… Ν: Που ‘ σαι ρε μπόι; Μπ: Εδώ ρε χαλαρά. Αράξτε με τα παιδιά που έχουμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ν: Νάσος, παίδες χάρηκα… Γ: Γιάννης, χάρηκα… Σ: Ναι, αλλά ρε τόσα ακόμα προβλήματα μας βασανίζουν καθημερινά, με τις βλακείες θα ασχολούμαστε, για την προστασία του περιβάλλοντος; Γ: Χαχα και γαμώ τα θέματα πρωί πρωί… Ν: Σας βαράει η μάνα σας ρε; Μ: Όχι ρε σεις χαλαρά, απλά έχουμε μια διαφωνία. Γ: Τεσπά, αφού γουστάρετε τέτοια κουβέντα πρωί πρωί, να σας πω ότι διάβασα πρόσφατα ότι η παγκόσμια θερμοκρασία του πλανήτη έχει ανέβει πολύ κι ακόμα κι ολόκληρες πολιτείες καλύπτονται από το νερό λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας. Σ: Ποιες δράσεις όμως το προκαλούν αυτό; Ν: Μην είσαι βλάκας ρε, η θερμοκρασία ανεβαίνει παγκοσμίως και αυτό οφείλεται στη μεγάλη σπατάλη ενέργειας. Γ: Ν ‘ αγιάσει το στόμα σου! Ν: Δεν ξέρω αν θ ‘ αγιάσει, αλλά το μόνο που γνωρίζω είναι ότι αν δεν αλλάξει σύντομα αυτή η κατάσταση, όλος ο πλανήτης θα βρεθεί προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Στ: Ντάξει τώρα που το θέτετε έτσι, βλέπω το point σας. Μ: Άντε πια επιτέλους, με τον βλάκα. Μπ: Τα φραπεδάκια σας … Άκουσα πως συνετίσατε και τον Στάθη. Το θέμα όμως είναι να γίνουν αυτά τα λόγια και πράξεις . 110

Ν: Θα γίνουν ρε αγορίνες … Ρε τι κάνεις εκεί ? ( Ο Γ βγάζει εφημερίδα ) Γ: Έλα , τα είπαμε για το περιβάλλον, αλλά έχουμε και πρωτάθλημα ρε τρέλες. Μ: Τι καμένος …

3.5 Φύλλα Παρουσίασης Στο τέλος του τετραμήνου, απαραίτητο ήταν να παρουσιάσουμε την εργασία μας. Δημιουργήσαμε για το σκοπό αυτό μία παρουσίαση με χρήση του λογισμικού Power Point.

ΚΕΦ 4ο: ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Μέσα από την συνολική έρευνα που κάναμε καταλήξαμε πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα σύγχρονο πρόβλημα που αφορά όλους μας. Ενημερωθήκαμε για τα αίτια καθώς και για τις συνέπειες που προκαλούνται μέσω της κλιματικής αλλαγής, και συγχρόνως προτείναμε τρόπους αντιμετώπισης οι οποίοι θα ήταν καλό να εφαρμοστούν ώστε να μειωθεί η έξαρση του φαινομένου αυτού. Συμπερασματικά, καταλήγουμε πως είναι απαραίτητο όλοι οι πολίτες να ευαισθητοποιηθούν ώστε να αρχίσει σταδιακά η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να σωθεί ο πλανήτης μας.

111

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Γεντεκάκης Ι. (1999). «Ατμοσφαιρική ρύπανση» Εκδόσεις Τζιόλας, Θεσσαλονίκη 2. Γεωργόπουλος, Α. (2002). «Γη, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.

ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης»,

3. Κουϊμτζής, Θ., Φυτιάνος, Κ., Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Κ. (1998). «Χημεία Περιβάλλοντος», University Studio Press, Θεσσαλονίκη. 4. Μελάς Δ., Ασωνίτης Γ., Αμοιρίδης Β. (2000). «Κλιματική Αλλαγή», Οδηγός Εκπαιδευτικών, ΥΠΕΠΘ 5. G. Tyler Miller, Jr. (1999). «Βιώνοντας στο Περιβάλλον, Αρχές Περιβαλλοντικών Επιστημών», Τόμοι Ι και ΙΙ, 9η έκδοση, Εκδόσεις ΙΩΝ, Αθήνα. 6. Barry R.G. and R.J. Chorley (1998). Atmosphere, weather and climate

ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 1. http://www.allaboutenergy.gr/Piges23.html 2. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CF%8D%CE%BA%C E%BB%CF%89%CF%83%CE%B7 3. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%8E%CF %83%CE%B9%CE%BC%CE%B5%CF%82_%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82_ %CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82 4. http://www.herrco.gr/default.asp?siteid=1&pageid=15&langid=1 5. http://www.recycling-center.gr/benefits-of-recycling.html 6. perivallon booklet 7. http://www.tmltd.gr/solar/solar-energy.htm 8. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE %AE_%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1 9. http://kpe-kastor.kas.sch.gr/energy1/alternative/hydrauliki.htm 10. http://www.ee.teihal.gr/labs/pkoukos/PROSTASIA%20PERIBALONTOS/Geothermiki %20Energeia.htm 11. http://climate-gallop.blogspot.gr/ 12. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%89%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE %BF%CE%BB%CE%BB%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%B9%CF%8C %CF%84%CE%BF 13. http://climate.wwf.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=62&Itemid=1 31 14. http://wikipedia.qwika.com/en2el/Biodegradation 15. http://www.alpha-bio.eu/documents/Colorado_1.pdf 16. http://www.futurenergia.org/ww/el/pub/futurenergia/chats/bio_plastics.htm 112

17. http://wikipedia.qwika.com/en2el/Biodegradation 18. http://www.alpha-bio.eu/documents/Colorado_1.pdf 19. http://www.futurenergia.org/ww/el/pub/futurenergia/chats/bio_plastics.htm

20. http://www.sciencenews.gr/docs/GLOSSARI.pdf 21. http://users.sch.gr/xtsamis/OkosmosMas/FainThermokip.htm 22. http://www.biodiversity.gr/fauna.php 23. http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/zoa/page09.html 24. 24ωρο: Νησιά που κινδυνεύουν να σβηστούν από τον χάρτηhttp://24wro.blogspot.com/2012/10/blog-post_7961.html#ixzz2C2Bm WxU9 25. http://www.otherside.gr/2011/02/ellada-vythizetai-anevainei-i-stathmi-tis-th alassas/#ixzz2C28yLOE0 26. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB_%CE%9D%CE%AF%CE%BD%CE %B9%CE%BF 27. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%B9%CE% BA%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CF%85%CE%BA%CE%BB%CF%8E%CE%BD%CE %B1%CF%82 28. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%81%CE%BD%CE%B7%CE %B8%CE%B1 29. http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout =blog&id=114&Itemid=132 30. www.reporter.gr 31. http://www.nea-acropoli.gr/index.php?option=com_content&view=article&c atid=62:2008-03-23-17-33-23&id=203:2008-03-24-10-29-01&Itemid=101

113