การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” ครั้งที่ 2
การประเมินธนาคารพาณิชย์ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” (Fair Finance Guide International) ครั้งที่ 2 รายงานประจําปี พ.ศ. 2562
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย Fair Finance Thailand
มีนาคม 2563
การประเมินธนาคารพาณิชย์ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” (Fair Finance Guide International) ครั้งที่ 2 พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2563 จัดพิมพ์โดย แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย (Fair Finance Thailand)
เว็บไซต์ www.fairfinancethailand.org Facebook Fair Finance Thailand สถานที่ตั้ง บริษัท ป่าสาละ จํากัด 2 สุขุมวิท ซอย 43 แขวงคลองตันเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพฯ 10110; อีเมล info@salforest.com; โทรศัพท์ 02 258 7383
สารบัญ
บทสรุปสําหรับผู้บริหาร
7
ผลการประเมินธนาคารพาณิชย์ไทยตามเกณฑ์ 19 Fair Finance Guide International ประจําปี พ.ศ. 2562
ขั้นตอนการประเมิน หัวข้อที่ใช้ในการประเมิน ผลการประเมินนโยบายธนาคารพาณิชย์ไทย 9 แห่ง ประจําปี พ.ศ. 2562 ผลคะแนนรายหมวด และนโยบายที่น่าสนใจ ผลการประเมินธนาคารประจําปี 2562 บอกอะไรกับเราบ้าง?
— 5 —
23 24 26 29 71
ความแตกต่างระหว่าง
81
Fair Finance Guide International (FFGI)
และ Dow Jones Sustainability เกณฑ์ที่ใช้ในการประเมิน
Indices (DJSI)
ภาคผนวก
88
91
หัวข้อประเมินตาม
93
รายหมวด แนะนําโครงการ Fair Finance Thailand แนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ (Fair Finance Guide International) Fair Finance Guide International
— 6 —
137 141
บทสรุปสําหรับผู้บริหาร Fair Finance Thailand (แนวร่วมการเงินทีเ่ ป็นธรรมประเทศ
ไทย เว็บไซต์ www.fairfinancethailand.org) จัดทําการ ประเมินนโยบายด้านต่างๆ ของธนาคารพาณิชย์ไทย 9 แห่ง ทีเ่ ปิดเผยสูส่ าธารณะ นับเป็นปีทสี่ องทีม่ กี ารนํามาตรฐาน Fair Finance Guide International (แนวปฏิบัติของแนว ร่วมการเงินทีเ่ ป็นธรรมนานาชาติ เว็บไซต์ www.fairfinance guide.org) มาใช้ในประเทศไทย ผลการประเมินนโยบายของธนาคารพาณิชย์ไทย 9 แห่ง ตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International 12 หมวด ประจําปี พ.ศ. 2562 โดยใช้ขอ้ มูลทีธ่ นาคารเปิดเผย ภายในปี 2562 พบว่าธนาคารเฉลีย่ ได้คะแนน 21.24 คะแนน คิดเป็น 17.70% เพิม่ จากคะแนนปีแรก 5.1% ธนาคารทีไ่ ด้ คะแนนสูงสุด 5 อันดับแรก ได้แก่ ธนาคารทหารไทย
— 7 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ธนาคารกสิกรไทย (20.7%) ธนาคารไทยพาณิชย์ (20.3%) ธนาคารกรุ ง ศรี อ ยุ ธ ยา (17.2%) และธนาคาร กรุงเทพ (17%) ธนาคารทหารไทยอันดับเพิม่ มากทีส่ ดุ (จากอันดับ 9 ในปี 2561 ขยับขึ้นมาเป็นอันดับ 1 ในปีนี้) และธนาคาร กรุงไทย เป็นธนาคารที่ตกอันดับมากที่สุด (จากอันดับ 3 หล่นมาเป็นอันดับ 7) ธนาคารทุกแห่งมีคะแนนเพิม่ ขึน้ เมือ่ เทียบกับปี 2561 โดยธนาคารทีม่ คี ะแนนเพิม่ ขึน้ สูงสุดสาม อันดับแรก ได้แก่ ธนาคารทหารไทย (เพิม่ 12.9%) ธนาคาร กรุงเทพ (เพิ่ม 5.4%) และธนาคารทิสโก้ (เพิ่ม 5.2%) เมื่อดูผลการประเมินรายหมวด ธนาคาร 9 แห่งโดย รวมมีคะแนนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นทุกหมวด หมวดที่ธนาคารได้ คะแนนสูงสุด 3 หมวดแรก ยังคงเป็นหมวดเดียวกันกับ ผลการประเมินนโยบายปี 2561 ได้แก่ การขยายบริการ ทางการเงิน (คะแนนเฉลี่ย 54.4% เพิ่มจาก 49.3% ในปี 2561) การคุ้ ม ครองผู้ บ ริ โ ภค (46.8% เพิ่ ม จาก 34.2% หมวดนี้เป็นหมวดที่ธนาคารโดยเฉลี่ยมีคะแนนเพิ่มมาก (22.6%)
— 8 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ที่สุด) และการต่อต้านการทุจริตคอร์รัปชัน (42.6% เพิ่ม จาก 41.7%) หมวดทีธ่ นาคารโดยเฉลีย่ ได้คะแนนเพิม่ มาก ที่ สุ ด คื อ อาวุ ธ รองลงมาคื อ หมวดภาษี นโยบายค่ า ตอบแทน สิทธิแรงงาน และสิทธิมนุษยชน ตามลําดับ หมวดที่ธนาคารได้คะแนนน้อยที่สุดและได้คะแนน เฉลีย่ ต าํ่ กว่า 5% มี 5 หมวด ได้แก่ ธรรมชาติ (1.7% เพิม่ จาก 0% ในปี 2561 โดยมีธนาคารทหารไทยเพียงแห่งเดียว เท่านั้นที่เปิดเผยนโยบายในหมวดนี้) การเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ (2.0% เพิ่มจาก 1.2%) ความเท่าเทียม ทางเพศ (2.8% เพิม่ จาก 1.5%) สิทธิมนุษยชน (2.6% เพิม่ จาก 1.7%) และนโยบายค่าตอบแทน (4.1% เพิม่ จาก 1.8%) ผลการประเมินสรุปเป็นแผนภาพ และสรุปอันดับของ ธนาคารเปรียบเทียบกับปี 2561 ดูได้ในหน้าแทรกพิเศษ
— 9 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ผลการประเมินธนาคารประจําปี 2562 บอกอะไรกับเราบ้าง?
การทีธ่ นาคารทุกแห่งมีคะแนนเพิม่ ขึน้ เมือ่ เทียบกับ ปี 2561 สะท้อนว่าธนาคารไทยต่างมีความตื่นตัวมากขึ้น ต่อการเปิดเผยนโยบายที่เกี่ยวข้องกับการเงินที่เป็นธรรม และความยั่งยืนในมิติต่างๆ อย่างไรก็ดี หมวดที่ธนาคาร ได้คะแนนน้อยทีส่ ดุ และน้อยกว่า 3 เปอร์เซ็นต์ของคะแนน ในหมวดนัน้ ๆ ได้แก่ ธรรมชาติ การเปลีย่ นแปลงสภาพภูมิ อากาศ และสิทธิมนุษยชน ล้วนเป็นหมวดเดิมที่ธนาคาร ได้คะแนนน้อยมากในการประเมินปี 2561 หมวดเหล่านี้ ล้วนเป็นหัวข้อทีท่ วีความสําคัญมากขึน้ เรือ่ ยๆ ในระดับชาติ และโลก เนื่องจากเป็นความเสี่ยงด้านสังคมและสิ่งแวด ล้อมที่สร้างความเสียหายสูงและก่อให้เกิดผลกระทบเป็น วงกว้าง อันรวมถึงผลกระทบทางเศรษฐกิจด้วย ความเสีย่ ง ที่อยู่ในหมวดเหล่านี้ เช่น การสูญเสียความหลากหลาย ทางชีวภาพ การละเมิดสิทธิมนุษยชนในห่วงโซ่อปุ ทาน ภัย แล้ง อุทกภัย และความเสียหายจากภัยธรรมชาติซึ่งส่วน 1.
— 10 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
หนึง่ เป็นผลมาจากการเปลีย่ นแปลงสภาพภูมอิ ากาศ ล้วน บ่งชี้ว่าธนาคารไทยควรกําหนดและประกาศนโยบายสิน เชื่อ (credit policy) ที่ชัดเจน ครอบคลุมสาระสําคัญตาม หัวข้อย่อยในหมวดเหล่านี้โดยเร็ว เพื่อแสดงความมุ่งมั่น ของธนาคารในการรับมือกับความเสี่ยงเหล่านี้ที่เกิดจาก ลูกค้าธุรกิจของธนาคาร ซึ่งท้ายที่สุดแล้วสามารถส่งผล สะเทื อ นเป็ น ความเสี่ ย งด้ า นชื่ อ เสี ย ง และความเสี่ ย ง ทางการเงินของธนาคารเองด้วย 2. สามหมวดที่ธนาคารโดยรวมได้คะแนนสูงสุดเมื่อ เทียบกับหมวดอื่น คือ หมวด “การขยายบริการทางการ เงิน” “การคุม้ ครองผูบ้ ริโภค” และ “การต่อต้านการทุจริต” ล้วนเป็นสามหมวดที่ธนาคารได้คะแนนสูงสุดในปี 2561 เช่นกัน ยังคงสะท้อนการปฏิบตั ติ ามข้อบังคับของกฎหมาย หรือกฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง (compliance) มากกว่าการ กําหนดนโยบายจากกลยุทธ์ความยัง่ ยืนขององค์กรหรือการ ประเมินความเสีย่ งด้านสังคมหรือสิง่ แวดล้อมของธนาคาร และผลิตภัณฑ์ธนาคาร ยกตัวอย่างเช่น นโยบายด้านการ
— 11 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ต่อต้านการทุจริตคอร์รัปชันของธนาคารทุกแห่ง เป็นไป ตามกฎหมายและประกาศสํานักงานป้องกันและปราบ ปรามการฟอกเงิน (ปปง.) และนโยบายการคุ้มครองผู้ บริ โ ภคหลายข้ อ ก็ ป ระกาศตามประกาศธนาคารแห่ ง ประเทศไทย เรื่อง การกํากับดูแลการให้บริการแก่ลูกค้า อย่างเป็นธรรม หรือ market conduct ซึ่งเริ่มบังคับใช้ ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2561 เป็นต้นมา อย่างไรก็ดี ในปี 2562 เราได้เห็นการประกาศนโยบาย คุม้ ครองผูบ้ ริโภคทีม่ คี วามเฉพาะเจาะจง อธิบายกลไกการ รับผิดและกระบวนการรับเรื่องร้องเรียนของธนาคารที่ ชัดเจนกว่าในปี 2561 ซึ่งนับเป็นพัฒนาการที่น่าชื่นชม สําหรับผลการประเมินในหมวด “การขยายบริการทาง การเงิน” ซึง่ ธนาคารไทยโดยรวมได้คะแนนค่อนข้างดี ไม่มี ธนาคารใดได้คะแนนตํา่ กว่าร้อยละ 20 ของคะแนนรวมใน หมวดนี้ ส่วนหนึง่ เป็นผลจากความตืน่ ตัวของธนาคารไทย ทุกแห่งต่อกระแสธนาคารดิจทิ ลั (digital banking) ซึง่ ขยับ ขยายพรมแดนของการให้บริการทางการเงินออกไปจากเดิม
— 12 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
เนื่องจากข้อที่ธนาคารส่วนใหญ่ได้คะแนนยังเป็น นโยบายที่ธนาคารต้องประกาศเพื่อปฏิบัติตามกฎหมาย และกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องอยู่แล้ว ดังที่อธิบายข้างต้น ธนาคาร 4 แห่งที่ได้คะแนนสูงกว่าหรือใกล้เคียงกับค่า เฉลีย่ คือ ธนาคารทหารไทย ธนาคารกสิกรไทย ธนาคาร ไทยพาณิชย์ และธนาคารกรุงศรีอยุธยา จึงสะท้อนความ มุง่ มัน่ ของธนาคารในการเป็นผูน้ าํ ในมิตติ า่ งๆ ของหลักการ ธนาคารทีย่ งั่ ยืนและการเงินทีเ่ ป็นธรรม ทีส่ งู กว่าการแสดง ความรับผิดชอบตามกฎหมายอย่างมีนัยสําคัญ ธนาคารทหารไทยโดดเด่นเป็นอย่างยิง่ ในการประเมิน ปีน้ี เนือ่ งจากเปิดเผยนโยบายของธนาคารในหลายประเด็น อย่างชัดเจนและแสดงความรับผิดชอบในหลายหมวดที่ มากกว่าธนาคารอืน่ ส่งผลให้ถบี ตัวจากธนาคารทีม่ อี นั ดับ ท้ายสุด จากการประเมินปีกอ่ นหน้า มาเป็นอันดับหนึง่ ใน การประเมินปีนี้ 4. ในบรรดาหมวดที่ธนาคาร 9 แห่ง ได้คะแนนน้อย ทีส่ ดุ หมวด “ความเท่าเทียมทางเพศ” (คะแนนเฉลีย่ 2.8% 3.
— 13 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ของคะแนนรวมทั้งหมวด) และ “นโยบายค่าตอบแทน” (4.1%) สะท้อนภาวะที่ธนาคารไทยโดยรวมยังไม่เปิดเผย นโยบายที่ชัดเจนว่าจะส่งเสริมความเท่าเทียมทางเพศใน องค์กร รวมทั้งมีมาตรการป้องกันและบรรเทาการเลือก ปฏิบัติทางเพศต่อลูกค้า และธนาคารส่วนใหญ่ยังไม่ใช้ หลักเกณฑ์อื่นนอกเหนือจากผลประกอบการทางธุรกิจ เช่น 1) ความพึงพอใจของพนักงาน 2) ความพึงพอใจของ ลูกค้า และ 3) การปรับปรุงผลกระทบด้านสังคมและ สิ่งแวดล้อม ในการกําหนดนโยบายค่าตอบแทน ยกเว้น ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ และธนาคารทิสโก้ ซึ่งธนาคารสองแห่งแรกระบุว่าคํานึงถึงหลักเกณฑ์นอก เหนือผลกระทบทางธุรกิจในการกําหนดค่าตอบแทนของ ผูบ้ ริหารระดับสูง ส่วนธนาคารทิสโก้กาํ หนดให้มกี ารคํานึง ถึงคุณภาพของสินเชื่อและการให้บริการที่เป็นธรรม เป็น ปัจจัยสําคัญในการประเมิน ผลงานสําหรับพนักงานใน ธุรกิจลูกค้ารายย่อย และกําหนดให้มีการคํานึงถึงจํานวน ข้อผิดพลาดทีเ่ กิดขึน้ จากการปฏิบตั งิ านหรือการให้บริการ
— 14 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ลู ก ค้ า เป็ น ส่ ว นหนึ่ ง ในการพิ จ ารณาค่ า ตอบแทนของ พนักงานในธุรกิจหลักทรัพย์ 5. ธนาคารไทยโดยรวมยังไม่มีการประกาศนโยบาย สินเชื่อ (credit policy) ซึ่งรวมถึงแนวทางป้องกันความ เสี่ ย งด้ า นสั ง คมและสิ่ ง แวดล้ อ มที่ ชั ด เจนต่ อ สาธารณะ ยกเว้นธนาคารกสิกรไทย และธนาคารทหารไทย โดย ธนาคารกสิกรไทยเปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของนโยบาย สินเชื่อของธนาคาร แต่ยังไม่เปิดเผยนโยบายสินเชื่อราย อุตสาหกรรม ส่วนธนาคารทหารไทยเปิดเผยนโยบาย ที่ชัดเจนมากกว่า รวมถึงเปิดเผยรายการอุตสาหกรรม ที่จะไม่สนับสนุน (exclusion list) ที่ชัดเจน จนเข้าข่ายได้ คะแนนในหมวดธรรมชาติ อาทิ การกําหนดให้ลกู ค้าต้อง หลีกเลีย่ งผลกระทบขัน้ รุนแรงทีอ่ าจเกิดขึน้ จากกิจกรรมการ ดําเนินงาน เพือ่ ให้สอดคล้องกับข้อกําหนดของอนุสญ ั ญา ว่าด้วยการคุม้ ครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของ โลก (Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) และประกาศว่า
— 15 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ธนาคารจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินกับการผลิตหรือ การค้ าผลิ ต ภั ณ ฑ์หรือ บริก ารที่ขัด ต่อ อนุสัญญาหรือข้อ ตกลงในระดับสากล หรือขัดต่อรายการต้องห้ามในระดับ สากล รวมถึงการค้าสัตว์ป่าหรือผลิตภัณฑ์ตามที่ระบุใน อนุสญ ั ญาว่าด้วยการคุม้ ครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและ ธรรมชาติ (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora: CITES)
ธนาคาร 3 แห่ง ได้แก่ ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคาร กสิกรไทย และธนาคารทหารไทย ประกาศว่าธนาคาร เคารพในสิทธิมนุษยชนตามหลักการชีแ้ นะว่าด้วยธุรกิจกับ สิทธิมนุษยชนขององค์การสหประชาชาติ (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights)
อย่างไรก็ตาม ธนาคารเหล่านีย้ งั ไม่เปิดเผยว่ามีนโยบายที่ กําหนดให้ลกู ค้าของธนาคารทําตามหลักการชีแ้ นะดังกล่าว 6. ธนาคารส่วนใหญ่ให้ความสําคัญและตื่นตัวกับการ ประเมินของแนวร่วมฯ มากกว่าปี 2561 โดยมีธนาคาร 6 แห่ง ที่ให้คณะวิจัยเข้าหารือในช่วงรับฟังความคิดเห็น ใน
— 16 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
จํานวนนี้ 4 แห่งเปิดเผยข้อมูลนโยบายเพิม่ เติมบนเว็บไซต์ ของธนาคารในช่วงรับฟังความคิดเห็น เป็นผลให้ได้คะแนน เพิม่ ได้แก่ ธนาคารทหารไทย ธนาคารกรุงเทพ ธนาคาร กสิกรไทย และธนาคารไทยพาณิชย์ แนวร่วมการเงินทีเ่ ป็นธรรมประเทศไทย (Fair Finance Thailand) เชือ ่ มัน่ ว่า ธนาคารทุกแห่งสามารถใช้เกณฑ์การ ประเมิน Fair Finance Guide International เป็นแนวทาง พัฒนานโยบายสินเชื่อ ของธนาคาร รวมถึงการพัฒนา รายการอุตสาหกรรมที่ธนาคารมีนโยบายไม่ให้การสนับ สนุนท างการเงินเพราะมีแนวโน้มสร้างผลกระทบทางสังคม และสิ่ ง แวดล้ อ มสู ง (exclusion list) ตลอดจนพั ฒ นา นโยบายอื่ น ๆ ที่ สํ า คั ญ ต่ อ การขั บ เคลื่ อ นตามหลั ก การ ธนาคารที่ยั่งยืนต่อไปในอนาคต อีกทั้งเป็นการขับเคลื่อน ตามแนวปฏิบตั กิ ารให้สนิ เชือ่ อย่างรับผิดชอบ (Sustainable Banking Guidelines — Responsible Lending ธนาคาร พาณิชย์ไทยทุกแห่งลงนามในบันทึกข้อตกลงเมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2562) อย่างเป็นรูปธรรม
— 17 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ทุกหมวดในเกณฑ์ประเมินของ Fair Finance Guide International ล้วนเรียงลําดับจากข้อทีค ่ าดหวังว่าธนาคาร ควรกําหนดเป็นนโยบายพื้นฐาน (เช่น เปิดเผยเป้าหมาย การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก) ไปจนถึงนโยบายทีต่ อ้ ง ใช้เวลาในการวางแผนกลยุทธ์ดา้ นความยัง่ ยืนและการปรับ เปลี่ ย นขั้ น ตอนการปฏิบัติก ารของธนาคารเพื่อให้สอด คล้องกับแนวโน้มความเสี่ยงด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม ( เช่ น การประกาศนโยบายว่ า จะไม่ ใ ห้ ก ารสนั บ สนุ น ทางการเงินแก่ธุรกิจทรายนํ้ามัน—tar sands) แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทยจึงเชื่อมั่นว่า ธนาคารทุกแห่งสามารถใช้เกณฑ์การประเมิน Fair Finance Guide International ในการกําหนดกลยุทธ์ แนวปฏิบัติ และแผนการปรับเปลีย่ นการดําเนินธุรกิจของธนาคาร ให้ สอดคล้องกับหลักการธนาคารที่ยั่งยืน และคาดหวังว่า คะแนนการประเมินตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International จะมีแนวโน้มดีขึ้นในปีต่อๆ ไป
— 18 —
ผลการประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International ประจําปี พ.ศ. 2562 30 27.12 (22.60%) 24.39 (20.32%)
25
20
20.37 (16.97%)
24.89 (20.74%)
20.64 (17.20%)
18.79 (15.66%)
21.24 (17.70%)
19.24 (16.03%)
18.28 (15.24%)
17.46 (14.55%)
15
10
5
0
BBL
SCB
KTB
KBANK
BAY
TBANK
TMB
TISCO
KKP
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
สิทธ�มนุษยชน
ภาษี
การขยายบร�การทางการเง�น
การทุจร�ตคอร รัปชัน
สิทธ�แรงงาน
อาวุธ
นโยบายค าตอบแทน
ความเท าเทียมทางเพศ
ธรรมชาติ
การคุ มครองผู บร�โภค
ความโปร งใสและความรับผิด
คะแนนรวม (รวมทั้งหมด
= 120, rebased
ให้แต่ละหัวข้อ
เฉลี่ย
= 10)
หน้าแทรกพิเศษ
สรุปอันดับของธนาคารเปรียบเทียบกับปี 2561 อันดับปี 2562
อันดับปี 2561
1
อันดับเพิ่ม/ลด
คะแนนปี 2562
คะแนนเพิ่ม/ลด
9
22.6%
+12.9%
2
1
20.7%
+3.6%
3
2
20.3%
+3.6%
4
4
17.2%
+3.6%
5
6
17.0%
+5.4%
6
5
16.0%
+5.2%
7
3
15.7%
+0.8%
8
8
15.4%
+5.0%
9
7
14.6%
+1.7%
ผลการประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทย ตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International ประจําปี พ.ศ. 2562
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทยได้เลือกธนาคาร พาณิชย์สัญชาติไทย 9 แห่ง ตามขนาดสินทรัพย์รวมจาก มากไปหาน้อย โดยอ้างอิงข้อมูลสินทรัพย์ ณ กลางปี 2561 ปี แ รกที่ ดํ า เนิ น การประเมิ น ธนาคารที่ ไ ด้ รั บ การ ประเมินมีรายนามดังต่อไปนี้ ชื่อธนาคาร ธนาคารกรุงเทพ ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคารกรุงไทย ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารกรุงศรีอยุธยา ธนาคารธนชาต ธนาคารทหารไทย ธนาคารทิสโก้ ธนาคารเกียรตินาคินภัทร
ตัวอักษรย่อ
30
สินทรัพย์ ณ วันที่ มิ.ย. 61 (ล้านบาท)
BBL
3,067,463.30
SCB
2,789,675.53
KTB
2,726,715.75
KBANK
2,541,017.05
BAY
1,989,957.53
TBANK
973,230.13
TMB
852,786.95
TISCO
295,080.02
KKP
272,613.46
— 21 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ข้อมูลทีใ่ ช้ในการประเมินครัง้ นี้ ได้แก่ เอกสารนโยบาย และข้อมูลต่างๆ ที่ธนาคารเปิดเผยต่อสาธารณะ ณ วันที่ 31 ตุลาคม 2562 และรวมถึงข้อมูลที่ธนาคารเปิดเผยเพิ่ม เติมบนเว็บไซต์ระหว่างช่วงรับฟังความคิดเห็น สิ้นสุด 31 ธันวาคม 2562 อันประกอบด้วย •รายงานประจําปี (annual report) พ.ศ. 2562 • รายงานความยั่งยืน (sustainability report) หรือ รายงานความรับผิดชอบต่อสังคมของกิจการ (CSR Report) ประจําปี พ.ศ. 2562 • แบบฟอร์ม 56–1 (ในฐานะบริษัทจดทะเบียน รายงานต่อตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย) •ข้อมูลหรือเอกสารเผยแพร่บนเว็บไซต์ธนาคาร •แถลงการณ์สาธารณะของธนาคารเอง •จดหมายข่าวที่ออกโดยธนาคารเอง
— 22 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ขั้นตอนการประเมิน
การประเมิ น นโยบายที่ เ ปิ ด เผยต่ อ สาธารณะของ ธนาคาร 9 แห่งครั้งนี้ ใช้ระยะเวลาทั้งสิ้นรวม 7 เดือน โดยมีขั้นตอนต่อไปนี้ กันยายน–ตุลาคม 2562
คณะวิจัยประเมินนโยบายที่ธนาคารเปิดเผยต่อสาธารณะ ส่งผลการประเมินเบื้องต้นพร้อมรายละเอียดและเกณฑ์ การประเมินให้ธนาคารทุกแห่ง พฤศจิกายน–ธันวาคม 2562
ช่วงเวลารับฟังความคิดเห็นและข้อมูลเพิม่ เติมจากธนาคาร ในช่วงเวลาดังกล่าว คณะวิจัยได้เข้าพบปะหารือผลการ ประเมินกับธนาคาร 6 แห่ง ในจํานวนนีม้ ธี นาคาร 4 แห่ง ทีเ่ ปิดเผยนโยบายเพิม่ เติมบนเว็บไซต์ของธนาคารในระดับ ที่เข้าข่ายได้คะแนนเพิ่ม
— 23 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
มกราคม–มีนาคม 2563
คณะวิจยั ปรับปรุงผลการประเมิน จัดทํารายงาน และเผย แพร่ผลการประเมินสู่สาธารณะ ผ่านเว็บไซต์ www.fair financethailand.org
หัวข้อที่ ใช้ ในการประเมิน
ในการประเมินครั้งที่สองโดยใช้ข้อมูลปี พ.ศ. 2562 คณะวิจัยประเมินนโยบายธนาคารในด้านต่างๆ รวม 12 หมวด เช่ น เดี ย วกั บ ปี 2561 โดยใช้ เ กณฑ์ บั ง คั บ ขั้ น ตํ่ า (minimum requirement) ตาม Fair Finance Guide International จํานวน 9 หมวด และเกณฑ์ทางเลือก (optional) ที่เห็นว่ามีความสําคัญสําหรับประเทศไทย 3 หมวด โดย ประกอบด้วยรายการต่อไปนี้ หมายเหตุ: ตัวหนา คือหมวดบังคับขั้นตํ่า และตัวเลขในวงเล็บ คือจํานวนข้อที่มีการให้คะแนนในหมวดนั้น ๆ
— 24 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
หมวดรายประเด็น 1. การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ 2. การทุจริตคอร์รัปชัน (12) 3. ความเท่าเทียมทางเพศ (15) 4. สิทธิมนุษยชน (13) 5. สิทธิแรงงาน (14) 6. ธรรมชาติ (15) 7. ภาษี (17) หมวดรายอุตสาหกรรม 1. อาวุธ (16) หมวดการปฏิบัติการภายใน 1. การคุ้มครองผู้บริโภค (21) 2. การขยายบริการทางการเงิน (13) 3. นโยบายค่าตอบแทน (12) 4. ความโปร่งใสและความรับผิด (22)
— 25 —
(24)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การแสดงผลการประเมินในรายงานฉบับนี้ใช้วิธีปรับ คะแนนดิ บ ตามส่ ว น (pro rate) ให้ ทุ ก หมวดมี ผ ลรวม เท่ากับ 10 เพือ่ ความสะดวกในการเปรียบเทียบข้ามหมวด ผลการประเมินนโยบายธนาคารพาณิชย์ ไทย 9 แห่ง ประจําปี พ.ศ. 2562
ผลการประเมินนโยบายของธนาคารพาณิชย์ไทย 9 แห่ง ตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International 12 หมวด ประจําปี พ.ศ. 2562 โดยใช้ขอ้ มูลทีธ่ นาคารเปิดเผย ภายในปี 2562 พบว่ า ธนาคารเฉลี่ ย ได้ ค ะแนน 21.24 คะแนน คิ ด เป็ น 17.70% เพิ่ ม จากคะแนนปี แ รก 5.1% ธนาคารที่ได้คะแนนสูงสุด 5 อันดับแรก ได้แก่ ธนาคาร ทหารไทย (22.6%) ธนาคารกสิกรไทย (20.7%) ธนาคาร ไทยพาณิชย์ (20.3%) ธนาคารกรุงศรีอยุธยา (17.2%) และ ธนาคารกรุงเทพ (17%) ธนาคารทหารไทยอันดับเพิม่ มากทีส่ ดุ (จากอันดับ 9 ในปี 2561 ขยับขึ้นมาเป็นอันดับ 1 ในปีนี้) และธนาคาร
— 26 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
กรุงไทย เป็นธนาคารที่ตกอันดับมากที่สุด (จากอันดับ 3 หล่นมาเป็นอันดับ 7) ธนาคารทุกแห่งมีคะแนนเพิม่ ขึน้ เมือ่ เทียบกับปี 2561 โดยธนาคารทีม่ คี ะแนนเพิม่ ขึน้ สูงสุดสาม อันดับแรก ได้แก่ ธนาคารทหารไทย (เพิม่ 12.9%) ธนาคาร กรุงเทพ (เพิ่ม 5.4%) และธนาคารทิสโก้ (เพิ่ม 5.2%) เมื่อดูผลการประเมินรายหมวด ธนาคาร 9 แห่งโดย รวมมีคะแนนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นทุกหมวด หมวดที่ธนาคารได้ คะแนนสูงสุด 3 หมวดแรก ยังคงเป็นหมวดเดียวกันกับ ผลการประเมินนโยบายปี 2561 ได้แก่ การขยายบริการ ทางการเงิน (คะแนนเฉลี่ย 54.4% เพิ่มจาก 49.3% ในปี 2561) การคุ้ ม ครองผู้ บ ริ โ ภค (46.8% เพิ่ ม จาก 34.2% หมวดนี้เป็นหมวดที่ธนาคารเฉลี่ยมีคะแนนเพิ่มมากที่สุด) และการทุจริตคอร์รัปชัน (42.6% เพิ่มจาก 41.7%) หมวด ที่ธนาคารโดยเฉลี่ยได้คะแนนเพิ่มมากที่สุด คือ อาวุธ รองลงมาคือหมวดภาษี นโยบายค่าตอบแทน สิทธิแรงงาน และสิทธิมนุษยชน ตามลําดับ หมวดที่ธนาคารได้คะแนนน้อยที่สุดและได้คะแนน
— 27 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
เฉลีย่ ตํา่ กว่า 5% มี 5 หมวด ได้แก่ ธรรมชาติ (1.7% เพิม่ จาก 0% ในปี 2561 โดยมีธนาคารทหารไทยเพียงแห่งเดียว เท่านั้นที่เปิดเผยนโยบายในหมวดนี้) การเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ (2.0% เพิ่มจาก 1.2%) ความเท่าเทียม ทางเพศ (2.8% เพิม่ จาก 1.5%) สิทธิมนุษยชน (2.6% เพิม่ จาก 1.7%) และนโยบายค่าตอบแทน (4.1% เพิม่ จาก 1.8%) ผลการประเมินสรุปเป็นแผนภาพ และสรุปอันดับของ ธนาคารเปรียบเทียบกับปี 2561 ดูได้จากหน้าแทรกพิเศษ
— 28 —
ผลคะแนนรายหมวด และนโยบายที่น่าสนใจ
รายละเอียดคะแนนรายหมวดแสดงดังต่อไปนี้ โดยสามารถอ่านรายการ หัวข้อทั้งหมดที่มีการประเมินได้ ใน ภาคผนวก ก ของรายงานฉบับนี้ อนึ่ง การแสดงผลการประเมินรายหมวดทั้งหมดในส่วนนี้ ใช้วิธีปรับคะแนนดิบตามส่วน (pro rate) ให้มีคะแนนรวมเท่ากับ 10 เท่ากันทุกหมวด เพื่อความสะดวกในการเปรียบเทียบข้ามหมวด
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (climate change)
เกณฑ์หมวดนี้มุ่งประเมินบทบาทของธนาคารในการ ลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่เกิด จากการดําเนินงานทั้งทางตรงและทางอ้อมของธนาคาร อาทิ การตั้งเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของ ธนาคารทั้งทางตรงและทางอ้อม การจํากัดการสนับสนุน ทางการเงินแก่อตุ สาหกรรมทีผ่ ลิตไฟฟ้าจากถ่านหินไม่เกิน ร้อยละ 30 การมีนโยบายสินเชือ่ สนับสนุนให้ธรุ กิจเปลีย่ น จากการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลมาเป็นแหล่งพลังงานหมุน เวียน เป็นต้น ธนาคารกรุงเทพ (BBL) ธนาคารไทยพาณิชย์ (SCB) ธนาคารกสิ ก รไทย (KBANK) และธนาคารทหารไทย (TMB) เป็นธนาคาร 4 แห่งที่ได้คะแนนในหมวดนี้ โดย BBL, SCB และ KBANK ได้คะแนนในประเด็นที่ธนาคาร ประกาศเป้าหมายการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจาก การดําเนินงานของธนาคาร ธนาคารทหารไทย ได้คะแนนจากการระบุ “การค้าไม้
— 30 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 1.0 0.8 0.63
0.6
0.68
0.42
0.4
0.42 0.42
0.2 0.0
0.00
BBL
0.00 0.00
SCB
KTB
0.00 0.00
KBANK
BAY
1.0 0.8 0.57
0.6 0.4
0.23
0.2 0.0
0.12 0.00 0.00
TBANK
0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
TISCO
KKP
TMB ป 2018
ป 2019
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (ปรับ: คะแนนรวม — 31 —
เฉลี่ย
= 10)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ป่าดิบชื้นปฐมภูมิ (primary tropical moist forest) และ การผลิตหรือการค้าไม้หรือผลผลิตจากป่าทีไ่ ม่มกี ารบริหาร จัดการอย่างยัง่ ยืน” ในรายการสินเชือ่ ต้องห้าม (exclusion list) ของธนาคาร จึ ง ได้ ค ะแนนในหั ว ข้ อ ย่ อ ย “สถาบั น การเงิ น จะไม่ ใ ห้ การสนับสนุนทางการเงินแก่โครงการ เกษตรกรรมที่แปลงมาจากพื้นที่ชุ่มนํ้า ป่าพรุ หรือพื้นที่ อื่นๆ ที่กักเก็บคาร์บอนในระดับสูง (high-carbon stock)” ในหมวดนี้ ธนาคารไทยพาณิชย์ ได้คะแนนเพิม่ เติมจากโครงการ พลังงานหมุนเวียนเพื่อการอนุรักษ์พลังงาน โดยมีการ พิจารณาสินเชื่ออัตราพิเศษให้แก่ผู้ประกอบการที่สนใจ ติดตั้งอุปกรณ์เพื่อลดการใช้พลังงาน และลงทุนก่อสร้าง อาคารเพื่อการอนุรักษ์พลังงาน เป็นการจูงใจให้ลูกค้า บริษทั เปลีย่ นจากเชือ้ เพลิงฟอสซิลมาใช้พลังงานหมุนเวียน
— 32 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
การทุจริตคอร์รัปชัน (corruption)
เกณฑ์หมวดนี้มุ่งประเมินบทบาทของธนาคารในการ ป้องกันการทุจริตคอร์รปั ชัน รวมถึงมีมาตรการต่อต้านการ ฟอกเงิน การก่อการร้าย และมีกลไกที่สามารถยืนยันได้ ถึงผู้รับประโยชน์ที่แท้จริง (ultimate beneficiary) ของ บริษัทลูกค้า ในหมวดนี้ธนาคารไทยได้คะแนนทั้งหมด 5 ข้อจาก 12 ข้อ เท่ากันทุกธนาคาร ยกเว้นธนาคารทหารไทยที่ได้ คะแนนเพิม่ ธนาคารทุกแห่งได้คะแนนจากการประกาศไม่ รับสินบน มีนโยบายการต่อต้านการฟอกเงิน ป้องกันการ สนับสนุนทางการเงินกับกลุ่มก่อการร้าย มีการเปิดเผย ผูไ้ ด้รบั ผลประโยชน์ทแี่ ท้จริง และมีมาตรฐานเพิม่ เติมเมือ่ ทําธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับบุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้องทางการ เมือง ซึ่งการประกาศนโยบายเหล่านี้เป็นการปฏิบัติตาม พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน พ.ศ. 2542 มาตรการป้องกันปราบปรามการฟอกเงิน และการ ต่อต้านการสนับสนุนทางการเงินแก่การก่อการร้าย และ
— 33 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 5 4
4.17 4.17
4.17 4.17
4.17 4.17
4.17 4.17
4.17 4.17
BBL
SCB
KTB
KBANK
BAY
4.17 4.17
4.17 4.17
4.17 4.26
TISCO
KKP
เฉลี่ย
3 2 1 0
5.00
5 4
4.17 4.17
4.17
3 2 1 0
TBANK
TMB ป 2018
ป 2019
การทุจริตคอร์รัปชัน (ปรับ: คะแนนรวม — 34 —
= 10)
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ประกาศธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) เรือ่ ง หลักเกณฑ์ การรับฝากเงินหรือการรับเงินจากประชาชน (Guideline on Acceptance of Deposits or Money from Customers)
ธนาคารทหารไทยได้คะแนนเพิ่มจากการประกาศว่า “ธนาคารไม่มก ี จิ กรรมล็อบบีก้ บั ล็อบบีย้ สิ ต์ (lobbyist) หรือ องค์กรใดๆ” ความเท่าเทียมทางเพศ (gender equality)
เกณฑ์ในหมวดนีค้ าดหวังให้ธนาคารสะท้อนถึงคุณค่า ความเท่าเทียมในบริบทของเพศ โดยความเท่าเทียมทาง เพศ หมายถึง การมีสิทธิ ความรับผิดชอบ และโอกาส ที่เท่าเทียมกันโดยไม่มีข้อกําหนดด้านเพศ โดยนโยบาย ที่คาดหวัง อาทิ การมีนโยบายไม่ยอมรับการล่วงละเมิด ทางเพศ (zero tolerance policy) นโยบายรับประกันการ มีสว่ นร่วมของสตรีในคณะกรรมการบริษทั และมาตรการ ส่งเสริมให้สตรีได้เข้าสู่ตําแหน่งผู้บริหารระดับสูง ผลการประเมิ น ธนาคารกสิ ก รไทย และธนาคาร
— 35 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
เกียรตินาคินภัทร ได้คะแนนจากการระบุว่า ธนาคารมี นโยบายไม่ยอมรับการเลือกปฏิบัติทางเพศทุกรูปแบบใน การจ้างงานและการทํางาน รวมถึงการคุกคามทางวาจา กายภาพ และทางเพศ (zero tolerance policy) จึงได้ คะแนนในหัวข้อย่อยนี้ ธนาคารกรุงเทพ ได้คะแนนจากการระบุวา่ “ธนาคาร มีระบบการกําหนดเงินเดือนและโบนัสทีช่ ดั เจน เป็นธรรม และไม่ขนึ้ กับความแตกต่างทางเพศ เชือ้ ชาติ และศาสนา ของพนักงาน” ธนาคารทหารไทย ได้คะแนนจากการระบุวา่ ธนาคาร จะไม่สนับสนุนทางการเงินหรือบริการแก่ลกู ค้าทีม่ กี จิ กรรม ทางธุรกิจที่ไม่เคารพ/ละเมิดสิทธิมนุษยชน สิทธิแรงงาน หรือมีหลักฐานที่แสดงถึงกรณีดังกล่าว ซึ่งระบุต่อไปว่า แรงงานในธุรกิจของลูกค้า “ต้องได้รบั โอกาส ค่าแรง และ ผลตอบแทนทีเ่ ท่าเทียมกันโดยไม่มกี ารเลือกปฏิบตั ทิ างเพศ”
— 36 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 1.0 0.8 0.67 0.67
0.67
0.6 0.4 0.2 0.0
BBL
0.00 0.00
0.00 0.00
SCB
KTB
0.00
0.00 0.00
KBANK
BAY
1.0 0.8 0.67 0.67
0.6
0.50
0.4
0.28
0.2 0.0
0.15 0.00 0.00
TBANK
0.00
0.00 0.00
TMB
TISCO ป 2018
KKP ป 2019
ความเท่าเทียมทางเพศ (ปรับ: คะแนนรวม — 37 —
เฉลี่ย
= 10)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
สิทธิมนุษยชน (human rights)
เกณฑ์หมวดนีค้ าดหวังให้ธนาคารมีนโยบายด้านสิทธิ มนุษยชน ตามหลักการชีแ้ นะว่าด้วยธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน ขององค์ ก ารสหประชาชาติ (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights: UNGP) และ มีกลไกติดตามตรวจสอบให้ลกู หนีธ้ รุ กิจของธนาคารปฏิบตั ิ ตามหลักการชี้แนะดังกล่าวด้วย ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคารทหารไทย และธนาคาร กสิกรไทย ล้วนได้คะแนน 1 ข้อจาก 13 ข้อ ในประเด็นที่ ประกาศว่าธนาคารเคารพในสิทธิมนุษยชนตามหลักการ ชีแ้ นะว่าด้วยธุรกิจกับสิทธิมนุษยชนขององค์การสหประชาชาติ สิทธิแรงงาน (labour rights)
เกณฑ์หมวดนี้คาดหวังให้ธนาคารมีนโยบายด้านสิทธิ แรงงานสอดคล้องกับคําประกาศขององค์กรแรงงานระหว่าง ประเทศ (International Labour Organization: ILO) ว่า ด้วยหลักการและสิทธิขั้นพื้นฐานในที่ทํางาน นอกจากนี้
— 38 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 1.0 0.77 0.77
0.8
0.77 0.77
0.6 0.4 0.2 0.0
0.00 0.00
BBL
0.00 0.00
SCB
KTB
0.00 0.00
KBANK
BAY
1.0 0.77
0.8 0.6 0.4
0.17
0.2 0.0
0.00 0.00
TBANK
0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
TISCO
KKP
TMB ป 2018
ป 2019
สิทธิมนุษยชน (ปรับ: คะแนนรวม — 39 —
= 10)
0.26
เฉลี่ย
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
เกณฑ์การประเมินยังครอบคลุมนโยบายด้านสิทธิแรงงาน ของบริษทั ทีไ่ ด้รบั การสนับสนุนทางการเงินจากธนาคารด้วย ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคารกรุงไทย ธนาคารกสิกร ไทย ธนาคารกรุงศรีอยุธยา ธนาคารธนชาต และธนาคาร ทหารไทย (6 แห่ง) ได้คะแนนจากการประกาศนโยบาย ด้านสิทธิแรงงานที่อ้างอิงคําประกาศขององค์กรแรงงาน ระหว่างประเทศว่าด้วยหลักการและสิทธิขั้นพื้นฐานในที่ ทํางาน (ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work) อาทิ มีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม มีแนวทางการไม่เลือกปฏิบตั ติ อ่ พนักงานในเรือ่ ง เพศ อายุ สัญชาติ ไม่ใช้แรงงานเด็กและแรงงานผิดกฎหมาย และ เปิดโอกาสให้พนักงานสามารถสมัครเป็นสมาชิกสหภาพ แรงงานได้โดยไม่มีการปิดกั้น ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารทหารไทย และธนาคาร ไทยพาณิชย์ ได้คะแนนจากการประกาศว่า ธนาคารจะไม่ ยอมรับการใช้แรงงานเด็กและแรงงานทาสในธุรกิจของ ลูกค้าธนาคาร
— 40 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 5 4 3 1.79
2 1 0
0.71
1.79 0.71 0.71
0.00
BBL
0.89
0.00
0.71 0.00
SCB
KTB
KBANK
BAY
5 4 3
2.32
2 1 0
0.89
0.71 0.00
TBANK
0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
TISCO
KKP
TMB ป 2018
ป 2019
สิทธิแรงงาน (ปรับ: คะแนนรวม — 41 —
= 10)
0.26
เฉลี่ย
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ธนาคารทหารไทยได้คะแนนเพิม่ เติมจากการประกาศ ว่า ธนาคารจะไม่สนับสนุนทางการเงินหรือบริการแก่ ลูกค้าที่มีกิจกรรมทางธุรกิจที่ไม่เคารพหรือละเมิดสิทธิ แรงงาน ซึง่ รวมถึงการไม่คมุ้ ครอง “สภาพพืน้ ทีท่ าํ งานทีด่ ี และปลอดภัย” ธรรมชาติ (nature)
เกณฑ์หมวดนีป้ ระเมินนโยบายเกีย่ วกับธุรกิจทีธ่ นาคาร ให้การสนับสนุนทางการเงิน เกณฑ์หลายข้อมุ่งเน้นให้ ธนาคารมีนโยบายสินเชื่อเกี่ยวกับอุตสาหกรรมที่สุ่มเสี่ยง ต่ อ การสร้ า งผลกระทบต่ อ สั ง คมและสิ่ ง แวดล้ อ ม เช่ น อุตสาหกรรมทรายนํ้ามัน และการค้าพืชและสัตว์ใกล้ สูญพันธุท์ อี่ ยูใ่ นรายการแนบท้ายอนุสญ ั ญาไซเตส (CITES) ธนาคารทหารไทยเป็นธนาคารเดียวที่ได้คะแนนใน หมวดนี้ จากการเปิดเผยนโยบายและรายการอุตสาหกรรม ที่จะไม่สนับสนุน (exclusion list) ที่ชัดเจน อาทิ การ กําหนดให้ลูกค้าต้องหลีกเลี่ยงผลกระทบขั้นรุนแรงที่อาจ
— 42 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 5 4 3 2 1 0
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
BBL
SCB
KTB
KBANK
BAY
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.17
TISCO
KKP
เฉลี่ย
5 4 3 2
1.50
1 0
0.00 0.00
TBANK
0.00
TMB ป 2018
ป 2019
ธรรมชาติ (ปรับ: คะแนนรวม — 43 —
= 10)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
เกิดขึ้นจากกิจกรรมการดําเนินงาน เพื่อให้สอดคล้องกับ ข้อกําหนดของอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกทาง วัฒนธรรมและธรรมชาติของโลก (Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Her-
และประกาศว่ า ธนาคารจะไม่ ใ ห้ ก ารสนั บ สนุ น ทางการเงินกับการผลิตหรือการค้าผลิตภัณฑ์หรือบริการที่ ขัดต่ออนุสัญญาหรือข้อตกลงในระดับสากล หรือขัดต่อ รายการต้องห้ามในระดับสากล รวมถึงสารเคมีทใี่ ช้ในการ กําจัดแมลง สารเคมีกาํ จัดวัชพืช polychlorinated biphenyl (PCB) และการค้าสัตว์ป่าหรือผลิตภัณฑ์ตามที่ระบุในอนุ สัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและ ธรรมชาติ (Convention on International Trade in Enitage)
dangered Species of Wild Fauna and Flora: CITES)
— 44 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ภาษี (tax)
เกณฑ์หมวดนี้ประเมินกลไกและกระบวนการการดํา เนินงานของธนาคารและนโยบายเกี่ยวกับธุรกิจที่ธนาคาร ให้การสนับสนุนทางการเงิน รวมถึงธุรกรรมในประเทศ เขตปลอดภาษี เพือ่ ป้องกันการหลบเลีย่ งภาษีของธนาคาร และธุรกิจที่เป็นลูกค้าธนาคาร ตัวอย่างเกณฑ์ในหมวดนี้ เช่น 1) ธนาคารจะไม่ให้ บริการทางการเงินแก่บริษทั ทีต่ งั้ อยูใ่ นเขตปลอดภาษี (tax haven) ยกเว้นว่าบริษท ั นัน้ ๆ จะมีกจิ กรรมทางธุรกิจจริงๆ และได้กาํ ไรจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจในท้องถิน่ นัน้ จริงๆ และ 2) ธนาคารจะไม่มีบริษัทในเครือ สาขา หรือบริษัท ร่วมลงทุนใดๆ ในเขตอํานาจศาล (jurisdiction) ที่ไม่เก็บ ภาษีเงินได้ หรือเก็บภาษีเงินได้ในอัตราศูนย์เปอร์เซ็นต์ ยกเว้นว่าธนาคารจะมีกจิ กรรมทางธุรกิจจริงๆ และได้กาํ ไร จากกิจกรรมทางเศรษฐกิจในท้องถิ่นนั้นจริงๆ ธนาคารทหารไทย เป็นธนาคารเดียวที่เปิดเผยข้อมูล รายได้ ค่าใช้จ่าย กําไร และจํานวนภาษีที่จ่ายให้ภาครัฐ
— 45 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 5 4 3 2 1 0
0.59 0.00
BBL
0.59 0.00
0.59 0.59
0.63 0.63
KBANK
BAY
0.00 0.00
SCB
KTB
5 4 3 1.76
2 1 0
0.63 0.63
0.63 0.63 0.00
TBANK
0.00 0.00
TMB
TISCO ป 2018
KKP ป 2019
ภาษี (ปรับ: คะแนนรวม — 46 —
= 10)
0.27
0.60
เฉลี่ย
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
จากภายในประเทศและต่างประเทศ และได้เปิดเผยข้อมูล อัตรากําลังพนักงาน เงินอุดหนุนจากรัฐ และแจกแจง ข้อมูลเหล่านีร้ ายสาขาในต่างประเทศทัง้ หมด จึงได้คะแนน ในสองหัวข้อย่อยในหมวดนี้ ธนาคารกรุงศรีอยุธยา ธนาคารทิสโก้ ธนาคารทหาร ไทย และธนาคารธนชาต ได้คะแนนจากการเปิดเผยข้อมูล สินทรัพย์รวมในทุกประเทศทีเ่ ปิดให้บริการ (ธนาคารธนชาต และธนาคารทิสโก้ ไม่มีสาขาต่างประเทศ) ธนาคารกสิกรไทย เป็นธนาคารเดียวที่ได้คะแนนใน หัวข้อย่อย “สถาบันการเงินไม่มีส่วนร่วมใดๆ ในธุรกรรม กับโครงสร้างระหว่างประเทศ ซึ่งมีเป้าหมายที่จะหนีภาษี หรือหลบเลีย่ งภาษี” โดยธนาคารระบุในจรรยาบรรณด้าน ภาษีว่า ธนาคารจะชําระภาษีอย่างถูกต้องและสอดคล้อง กับมูลค่าทีเ่ กิดขึน้ จากการดําเนินกิจกรรมในแต่ละประเทศ ที่ เ ข้ า ไปดํ า เนิ น ธุ ร กิ จ นอกจากนี้ ธ นาคารมี ก รอบการ ควบคุมด้านภาษี (tax control framework) ซึง่ เป็นแนวทาง ทีย่ อมรับในระดับสากล และการกํากับดูแลความเสีย่ งด้าน
— 47 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ภาษีซึ่งกําหนดหน้าที่และความรับผิดชอบไว้อย่างชัดเจน อาวุธ (arms)
เกณฑ์หมวดนี้คาดหวังให้ธนาคารมีนโยบายไม่ให้การ สนับสนุนทางการเงินแก่บริษทั ทีเ่ กีย่ วข้องกับอุตสาหกรรม อาวุธที่มีอานุภาพทําลายล้างสูง ซึ่งมีความเสี่ยงสูงที่จะ เกีย่ วข้องกับการคอร์รปั ชัน การฟอกเงิน และการก่อการร้าย ผลการประเมิน ธนาคารทุกแห่งได้คะแนนเพิ่มขึ้น อย่างน้อย 2.5 คะแนนในหมวดนี้ เนื่องจากทุกธนาคาร ประกาศนโยบายไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินและสินเชือ่ แก่ธุรกิจที่ผลิตหรือค้าอาวุธที่มีอานุภาพทําลายล้างสูง รวมถึงอาวุธกัมมันตภาพรังสี อาวุธชีวภาพ และอาวุธเคมี ซึง่ การประกาศนโยบายดังกล่าวเป็นไปตามพระราชบัญญัติ ป้องกันและปราบปรามการสนับสนุนทางการเงินแก่การ ก่อการร้าย และการแพร่ขยายอาวุธที่มีอานุภาพทําลาย ล้างสูง พ.ศ. 2559 ธนาคารทหารไทย ได้คะแนนมากกว่าธนาคารอื่น
— 48 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 5 4 3
2.50
2
2.50
2.50
2.50
1.67
2.50
1.67
1 0
0.00
0.00
BBL
SCB
0.00
KTB
KBANK
BAY
5 4
3.33
3
2.50
2.50
2.59
2.50
2 1 0
0.00
TBANK
0.00
0.00
TMB
0.00
TISCO ป 2018
KKP ป 2019
อาวุธ (ปรับ: คะแนนรวม — 49 —
= 10)
0.37
เฉลี่ย
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ในหมวดนี้ เนื่องจากประกาศว่า ธนาคารจะไม่เกี่ยวข้อง กับบริษทั ทีม่ สี ว่ นเกีย่ วข้องกับองค์กรทีม่ กี จิ กรรมเกีย่ วข้อง กับการผลิต การออกแบบ การทดสอบ การค้นหา การ ดัดแปลง การปรับปรุง บริการ การบํารุงรักษา การสะสม คลัง การสนับสนุน การค้าและการอบรม ที่เกี่ยวข้องกับ “อาวุธซึง่ เป็นทีถ ่ กเถียงในสังคม” (controversial weapons) ซึง่ ในนิยามครอบคลุม ระเบิดลูกปราย (cluster munition) อันเป็นหัวข้อย่อยที่ 2 ในหมวดอาวุธ การคุ้มครองผู้บริโภค (consumer protection)
เกณฑ์หมวดนีค้ าดหวังให้ธนาคารมีมาตรการคุม้ ครอง ผูบ้ ริโภครายย่อยทีค่ รอบคลุม อาทิ มีนโยบายเปิดเผยสิทธิ ของลู กค้ ารายย่ อย และความเสี่ยงของผลิตภัณฑ์และ บริการ การสร้างหลักประกันว่าลูกค้ารายย่อยเข้าถึงกลไก รับเรื่องร้องเรียนและเยียวยาที่มีกระบวนการค้นหาความ จริง (due diligence) มีนโยบายปรับโครงสร้างหนี้สําหรับ ผู้บริโภคที่ประสบปัญหาเป็นหนี้เกินตัว มีนโยบายและขั้น
— 50 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ตอนหลีกเลี่ยงการพ่วงขายผลิตภัณฑ์ หรือพฤติกรรมการ ขายทีไ่ ม่เหมาะสม ออกแบบโครงสร้างค่าตอบแทนสําหรับ พนักงานและตัวแทน ในทางที่ส่งเสริมพฤติกรรมการทํา ธุรกิจอย่างรับผิดชอบ การปฏิบตั ติ อ่ ลูกค้าอย่างเป็นธรรม และการหลีกเลีย่ งผลประโยชน์ทบั ซ้อน และมีนโยบายเปิด ให้ลูกค้ารายย่อยที่เป็น ผู้พิการหรือมีความต้องการพิเศษ สามารถเข้าถึงบริการของธนาคารทั้งในรูปของสาขาทาง กายภาพและบริการอิเล็กทรอนิกส์ อย่างเช่นแพล็ตฟอร์ม ออนไลน์ เป็นต้น โดยภาพรวมของผลการประเมิน ธนาคารเกือบทุก แห่งได้คะแนนเพิ่มขึ้นในหมวดนี้ ยกเว้นธนาคารกรุงไทย ที่คะแนนลดลง 0.48 คะแนน เนื่องจากธนาคารกรุงไทย นอกจากจะไม่ได้คะแนนในประเด็นใดเพิม่ เลย ยังมีคะแนน ลดลงหนึ่งประเด็น คือ ในหัวข้อที่ว่า “สถาบันการเงินมี โครงการอบรมพนักงานและตัวแทนอย่างเหมาะสม ใน ประเด็นผลิตภัณฑ์และบริการต่างๆ ทีน่ าํ เสนอต่อผูบ้ ริโภค” ประเด็นใหม่ที่ได้คะแนนเพิ่มในปีนี้ ได้แก่
— 51 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 10 8 6 4
5.48
5.27 4.24 3.33
5.00 4.05
4.86
4.86 3.75
2.86
2 0
BBL
SCB
KTB
KBANK
BAY
10 8 6 4 2 0
2.86
2.33
TBANK
4.95
4.67
4.24
3.52
TMB
TISCO ป 2018
4.05 3.10
KKP
— 52 —
เฉลี่ย
ป 2019
การคุ้มครองผู้บริโภค (ปรับ: คะแนนรวม
4.68 3.47
= 10)
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 1. สถาบันการเงินมีนโยบายหรือแนวปฏิบัติที่ชัดเจน
ในการคุ้มครองผู้บริโภคไม่ให้เป็นหนี้เกินตัว ซึ่งมีเพียง ธนาคารเดียวที่ได้คะแนนในประเด็นนี้ คือ ธนาคารกรุง ศรีอยุธยา เนื่องจากธนาคารกรุงศรีอยุธยามีแนวปฏิบัติ ดําเนินงานทีช่ ดั เจนในการพิจารณาสินเชือ่ ทุกประเภท โดย คํานึงถึงความสามารถในการชําระหนีข้ องลูกค้าให้มคี วาม เหมาะสมกับวงเงินสินเชือ่ และยอดผ่อนชําระมีการบริหาร ความเสี่ยงอย่างรัดกุม พร้อมทั้งติดตามพฤติกรรมการ ชําระหนี้ที่ผิดปกติของลูกค้าไม่ให้เข้าสู่สถานการณ์วิกฤต 2. สถาบันการเงินมีนโยบายและขัน ้ ตอนรับผิดทีช่ ดั เจน ในกรณีทเี่ กิดการโจรกรรม ลักทรัพย์ และฉ้อโกง เกีย่ วกับ ลูกค้ารายย่อยซึง่ เกิดขึน้ ในสาขา ตูก้ ดเงินสด อินเทอร์เน็ต หรือตัวแทนที่ได้รับมอบหมายจากสถาบันการเงิน โดยมี เพียงธนาคารเดียวที่ได้คะแนนในประเด็นนี้ คือ ธนาคาร ทหารไทย ซึ่งประกาศว่าหากมีการทุจริตเกิดขึ้นจากการ ทํ า ธุ ร กรรมออนไลน์ โ ดยที่ ลู ก ค้ า ไม่ ไ ด้ มี ส่ ว นเกี่ ย วข้ อ ง ธนาคารยินดีคืนเงินให้กับลูกค้า
— 53 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ประเด็นที่ธนาคารทั้ง 9 แห่งได้คะแนน มีทั้งหมด 5 ประเด็น เพิม่ ขึน้ จากปี 2561 จํานวน 2 ประเด็น ประเด็น ทั้งหมดที่ได้คะแนน ได้แก่ 1. ธนาคารมีการพัฒนาและลงมือใช้บัญชีความเสี่ยง สําหรับลูกค้า (risk profile) ในการเสนอขายผลิตภัณฑ์ ด้านการลงทุน 2. ธนาคารคุม ้ ครองข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้ารายย่อย (ไม่เปิดเผยต่อบุคคลอืน ่ เว้นแต่จะได้รบั อนุญาตจากลูกค้า) 3. ธนาคารเปิ ด เผยข้ อ มู ล สํ า คั ญ แก่ ลู ก ค้ า รายย่ อ ย ว่าด้วยประโยชน์ ความเสีย่ ง และเงือ่ นไขพืน้ ฐานของผลิต ภัณฑ์ทางการเงิน และการเปลี่ยนแปลงค่าธรรมเนียม (ประเด็นใหม่ที่ได้คะแนนในปีน)ี้ 4. ธนาคารมีนโยบายหรือแนวปฏิบัติที่ชัดเจนเกี่ยวกับ การเปิดเผยข้อมูลสินเชื่อที่อยู่อาศัย ก่อนขั้นตอนลงนาม ในสัญญา (ประเด็นใหม่ที่ได้คะแนนในปีน)ี้ 5. ธนาคารรั บ ประกั น ได้ ว่ า ไม่ มี ข้ อ จํ า กั ด ใดๆ ด้ า น เทคโนโลยีสื่อสารและสารสนเทศ (ICT) ที่จะกีดกันไม่ให้
— 54 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ลูกค้ารายย่อยเข้าถึงบริการทางการเงิน คะแนนในหมวดนี้ส่วนหนึ่งเป็น ผลมาจากการปฏิบัติ ตามเกณฑ์การให้บริการอย่างเป็นธรรม (market conduct) ของธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) อย่างชัดเจนและเป็น รูปธรรมมากกว่าปี 2561 ตั ว อย่ า งนโยบายอื่ น ๆ ในหมวดนี้ ที่ ไ ด้ ค ะแนนและ น่าสนใจ อาทิ •ธนาคารทหารไทย ประกาศนโยบายที่ชัดเจนว่า หากมีการทุจริตเกิดขึ้นจากการทําธุรกรรมออนไลน์โดยที่ ลูกค้าไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง ธนาคารยินดีคืนเงินให้ •ธนาคารกรุงศรีอยุธยา มีการตีพมิ พ์เผยแพร่นโยบาย และขั้นตอนการติดตามหนี้ และบริษัทที่ได้รับมอบหมาย จากธนาคาร (บุคคลทีส่ าม) ให้เป็นตัวแทนในการทวงหนี้ สร้างหลักประกันว่าลูกค้ารายย่อยเข้าถึงกลไกรับเรือ่ งร้อง เรียนและเยียวยาที่มีกระบวนการค้นหาความจริง (due diligence) และมีนโยบายปรับโครงสร้างหนีส ้ าํ หรับผูบ้ ริโภค ที่ประสบปัญหาเป็นหนี้เกินตัว
— 55 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
•ธนาคารกสิกรไทย มีนโยบายที่จะเปิดให้ลูกค้าราย ย่อยทีเ่ ป็นผูพ้ กิ ารหรือมีความต้องการพิเศษสามารถเข้าถึง สาขาทางกายภาพและบริการอิเล็กทรอนิกส์ โดยพัฒนา แอปพลิเคชัน K PLUS Beacon ทําให้ผู้บกพร่องทางการ มองเห็น (visually impaired) สามารถทําธุรกรรมการเงิน ผ่านมือถือได้ โดยธุรกรรมทีส่ ามารถทําผ่านแอปพลิเคชัน ดังกล่าว ประกอบด้วย การสอบถามยอดบัญชี การโอน เงิน การเติมเงิน และการชําระบิล •ธนาคารไทยพาณิชย์ มีนโยบายไม่ยอมรับการดาํ เนิน งานที่ไม่เป็นไปตามแนวปฏิบัติที่กําหนด (zero tolerance policy) โดยธนาคารได้กา ํ หนดระเบียบข้อบังคับและมาตร การต่างๆ รวมถึงมุ่งสร้างวัฒนธรรมให้พนักงานทุกคน รักษาและปฏิบตั ติ ามจรรยาบรรณและแนวปฏิบตั ทิ ดี่ ี โดย ยึดมั่นในการรักษาผลประโยชน์ของลูกค้าและนําเสนอสิ่ง ที่ดีที่สุดให้กับลูกค้าอย่างเป็นธรรม และไม่แสวงหาผล ประโยชน์จากความไม่รู้ของลูกค้า •ธนาคารทิสโก้ ให้ความสําคัญต่อการรักษาความ
— 56 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
มั่นคงปลอดภัยด้านระบบสารสนเทศ (information security) เป็นอย่างยิง่ มีกา ํ หนดนโยบายเทคโนโลยีสารสนเทศ เป็นมาตรฐานเดียวกันทั้งกลุ่มบริษัท เพื่อควบคุมการเข้า ถึงข้อมูล การถ่ายโอน และมีการตรวจสอบในทุกขัน้ ตอน อย่ า งรั ด กุ ม เพื่ อ การบริ ห ารจั ด การข้ อ มู ล และระบบ สารสนเทศอย่างปลอดภัยและสามารถดําเนินธุรกิจได้ อย่างต่อเนือ่ ง รวมถึงการวางมาตรการป้องกันทางไซเบอร์ ที่ทันสมัยตามมาตรฐานสากล และปรับเปลี่ยนให้สอดรับ กับยุทธศาสตร์และการดําเนินธุรกิจ เพื่อป้องกันไม่ให้ ข้อมูลส่วนตัวของลูกค้ารั่วไหลหรือถูกนําไปใช้โดยผู้ที่ไม่มี ส่วนเกี่ยวข้อง การขยายบริการทางการเงิน (financial inclusion)
เกณฑ์หมวดนี้คาดหวังให้ธนาคารมีนโยบายให้การ สนับสนุนทางการเงินแก่ลกู ค้าทีย่ งั เข้าไม่ถงึ บริการทางการ เงินในระบบ ผู้มีรายได้น้อย และกลุ่มเปราะบาง โดยให้ บริการทางการเงินที่เหมาะสม สะดวก และลูกค้ามีกําลัง
— 57 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ซือ้ นอกจากนีย้ งั ให้คะแนนธนาคารทีม่ บี ริการทางโทรศัพท์ มือถือ (mobile banking) และบริการเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-money) รวมถึงมีนโยบายหรือโครงการเสริมสร้างความรู้ ทางการเงิน ( financial literacy) แก่ลูกค้ากลุ่มผู้มีรายได้ น้อย กลุม่ เปราะบาง และผูป้ ระกอบการขนาดจิว๋ ขนาดย่อม และขนาดกลาง (MSME: Micro-enterprise and SMEs) ธนาคารทุกแห่งได้คะแนนในหมวดนี้ โดยหัวข้อที่ทุก ธนาคารได้คะแนน ได้แก่ 1. ธนาคารมีนโยบาย บริการ และผลิตภัณฑ์ทพ ี่ งุ่ เป้า ไปยังกลุ่มคนจนและคนชายขอบอย่างเฉพาะเจาะจง 2. ธนาคารมีสาขาในเขตชนบท ไม่ใช่เฉพาะในเมือง 3. ธนาคารมีบริการธนาคารทางมือถือ (mobile banking) และบริการไร้เงินสด (e-money) 4. ธนาคารไม่กา ํ หนดว่าธุรกิจขนาดจิว๋ จนถึงขนาดกลาง (Micro to SME—MSME) ต้องมีหลักประกันในการกู้ (แต่ คะแนนต่างกันไปตามผลิตภัณฑ์ทางการเงิน) 5. ธนาคารเผยแพร่เงื่อนไขของบริการทางการเงินใน
— 58 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 10 8 6
4.60
5.28
5.81 5.59
6.38
5.62 4.71
5.44
5.46
5.62
4 2 0
BBL
SCB
KTB
KBANK
BAY
10 8 6 4
6.01
5.24 4.21
4.08
4.42 4.77
4.73
5.40
4.93
5.44
2 0
TBANK
TMB
TISCO ป 2018
KKP ป 2019
การขยายบริการทางการเงิน (ปรับ: คะแนนรวม — 59 —
เฉลี่ย
= 10)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ภาษาท้องถิ่น 6. ธนาคารมีบริการรับหรือโอนเงินในประเทศทีเ่ หมาะสม สะดวก และลูกค้ารายย่อยมีกําลังซื้อ ธนาคารไทยพาณิชย์ และธนาคารกรุงไทย ได้คะแนน ลดลงในหมวดนี้ ส่วนหนึ่งเนื่องจากในปี 2562 ธนาคาร ไม่มีส่วนร่วมกับโครงการสินเชื่อบ้านประชารัฐของรัฐบาล ซึ่งมีกลุ่มเป้าหมายเป็น ผู้มีรายได้น้อย ในขณะที่ปี 2561 ธนาคารทั้งสองแห่งมีส่วนร่วมกับโครงการดังกล่าว ตัวอย่างนโยบายอื่นๆ ที่ได้คะแนนและน่าสนใจ อาทิ •ธนาคารกรุงเทพ ได้ดําเนินโครงการสินเชื่อเพื่อผู้ ประกอบการรายย่อย โดยร่วมมือกับบรรษัทประกันสินเชือ่ อุตสาหกรรมขนาดย่อม (บสย.) ในการให้สินเชื่อสําหรับ ผูป้ ระกอบการรายย่อย (micro entrepreneurs) โดย บสย. เป็น ผู้คํ้าประกันเงินกู้เต็มจํานวน ช่วยให้ผู้ประกอบการ รายย่อยสามารถเติบโตได้โดยเข้าถึงแหล่งเงินทุนได้งา่ ยขึน้ และได้รับสินเชื่อในอัตราดอกเบี้ยที่เหมาะสมโดยไม่ต้อง มีหลักทรัพย์คํ้าประกัน
— 60 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
•ธนาคารกสิกรไทย มีโครงการให้ความรูท้ างการเงิน แก่เยาวชนในด้านการออม การวางแผนการใช้จ่าย การ ลงทุน และการเริม่ ทําธุรกิจ ผ่านเว็บไซต์ www.afterklass. com และเกม Afterclass City และมีทม ี วิทยากร K-Expert ให้ความรู้แก่กลุ่ม ผู้ด้อยโอกาส ได้แก่ ผู้พิการ ผู้สูงอายุ ครูผู้อยู่ในพื้นที่ชนบท กลุ่มนักเรียนนักศึกษาในวัยเรียน รวมถึงกลุม่ ลูกค้ากลุม่ ใหม่ทเี่ ข้าถึงข้อมูลการใช้บริการทาง การเงินและการวางแผนการเงินได้จํากัด •ธนาคารกรุงศรีอยุธยา ได้กาํ หนดแนวทางในการเปิด เผยข้อมูล โดยต้องดําเนินการผ่านช่องทางที่สามารถเข้า ถึงข้อมูลได้งา่ ย โดยจัดให้มขี อ้ มูลในรูปแบบภาษาไทยและ ภาษาอังกฤษ ทั้งข้อมูลทางการเงินและข้อมูลอื่นๆ อย่าง ถูกต้อง เพียงพอ โปร่งใส รวดเร็ว ทันเวลา เท่าเทียมกัน และสอดคล้องกับกฎหมายและระเบียบต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ของหน่วยงานทางการ รวมถึงมีการปรับปรุงข้อมูลสําคัญ ให้เป็นปัจจุบันอยู่เสมอ •ธนาคารทหารไทย ได้พฒ ั นาให้บญ ั ชีเพือ่ ใช้ ทีเอ็มบี
— 61 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ออลล์ ฟรี นอกจากจะกด โอน จ่าย ไม่เสียค่าธรรมเนียม ทัง้ ผ่าน TMB TOUCH และ ATM ทุกตูท้ วั่ ประเทศ ยังเป็น บัญชีเพื่อการทําธุรกรรมโดยลูกค้าสามารถทําธุรกรรม ภายในธนาคารทีเอ็มบีและถอนเงินสดจากตู้เอทีเอ็มทุก ธนาคารทัว่ ไทยโดยไม่มคี า่ ธรรมเนียมและไม่จ าํ กัดจํานวน ครั้ง รวมถึงไม่มีค่าธรรมเนียมการโอนเงินต่างธนาคาร การชําระเงินและหักบัญชีอตั โนมัติ 5 รายการแรกต่อเดือน อีกทั้งไม่จําเป็นต้องมีเงินขั้นตํ่าคงไว้ในบัญชี •ธนาคารทิสโก้ มีนโยบาย บริการ และผลิตภัณฑ์ที่ พุ่งเป้าไปยังกลุ่มคนจนและคนชายขอบ โดยธนาคารมี “สมหวัง เงินสัง่ ได้ ทีใ่ ห้บริการสินเชือ ่ จํานําทะเบียนรถ ทุก ประเภท รวมถึงสินเชื่อไฟแนนซ์ธุรกิจขนาดเล็ก และสิน เชื่อรีไฟแนนซ์ สําหรับกลุ่มลูกค้าที่ต้องการเงินสด เงินกู้ ฉุกเฉิน เงินด่วน และสินเชื่อหมุนเวียนธุรกิจ ซึ่งจะเน้น การให้บริการลูกค้ารายย่อยในต่างจังหวัดทีไ่ ม่สามารถเข้า ถึงแหล่งเงิน •ธนาคารเกียรตินาคินภัทร มีสัดส่วนสินเชื่อที่ปล่อย
— 62 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ให้กบั ธุรกิจ ทั้งหมด
MSME
และ
SME
คิดเป็น
14.9%
ของสินเชือ่
นโยบายค่าตอบแทน (remuneration)
เกณฑ์หมวดนีม้ งุ่ เน้นการเปิดเผยโครงสร้างค่าตอบแทน และคาดหวังให้ธนาคารมีนโยบายการจ่ายโบนัสทีไ่ ม่เอือ้ ต่อ การสร้างแรงจูงใจที่ไม่เหมาะสมแก่พนักงานและผู้บริหาร ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ และธนาคาร ทิ ส โก้ เป็ น สามธนาคารที่ ไ ด้ ค ะแนนในหมวดนี้ โดย ธนาคารกสิกรไทยได้คะแนนจากการประกาศว่าผูกโยง เกณฑ์การจ่ายโบนัสผูบ้ ริหารระดับสูงเข้ากับเกณฑ์ตอ่ ไปนี้ นอกเหนือจากผลประกอบการทางธุรกิจ 1) ความพึงพอใจ ของพนักงาน 2) ความพึงพอใจของลูกค้า และ 3) การ เติบโตของเงินสินเชื่อเพื่อสิ่งแวดล้อม และการลดลงของ การปล่อยก๊าซเรือนกระจก ธนาคารไทยพาณิชย์ ได้คะแนนจากการประกาศว่า ค่าตอบแทนของผู้บริหารระดับสูงจะพิจารณารวมตัวชี้วัด
— 63 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 5 4 3 2
1.60 1.60
1.58
1 0
0.00 0.00
0.00
0.00 0.00
BBL
SCB
KTB
0.00 0.00
0.00 0.00
TBANK
TMB
0.00 0.00
KBANK
BAY
5 4 3 2 1 0
0.52 0.00
TISCO ป 2018
0.00 0.00
KKP
— 64 —
0.41
เฉลี่ย
ป 2019
นโยบายค่าตอบแทน (ปรับ: คะแนนรวม
0.18
= 10)
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
นอกเหนือผลประกอบการ อาทิ ประสบการณ์ของลูกค้า ความผู ก พั น ของพนั ก งานต่ อ องค์ ก รและภาพลั ก ษณ์ นายจ้าง และความยั่งยืนขององค์กร ธนาคารทิสโก้ ได้คะแนนจากการกําหนดให้มีการ คํานึงถึงคุณภาพของสินเชื่อและการให้บริการที่เป็นธรรม เป็นปัจจัยสําคัญในการประเมินผลงานสําหรับพนักงานใน ธุรกิจลูกค้ารายย่อย และกําหนดให้มีการคํานึงถึงจํานวน ข้อผิดพลาดทีเ่ กิดขึน้ จากการปฏิบตั งิ านหรือการให้บริการ ลู ก ค้ า เป็ น ส่ ว นหนึ่ ง ในการพิ จ ารณาค่ า ตอบแทนของ พนักงานในธุรกิจหลักทรัพย์ ความโปร่งใสและความรับผิด (transparency and accountability)
เกณฑ์หมวดนี้มุ่งเน้นการเปิดเผยข้อมูลสําคัญ อาทิ รายชื่อบริษัทที่ธนาคารเข้าไปลงทุนหรือปล่อยสินเชื่อเกิน 10 ล้ า นเหรี ย ญสหรั ฐ พอร์ ต สิ น เชื่ อ แบ่ ง ตามลั ก ษณะ อุตสาหกรรม สถิติการออกเสียง เป็นต้น
— 65 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 5 4 3
2.50
2
1.48
1.70
2.16 2.16
KBANK
BAY
0.80 0.80
1 0
2.10 2.10
0.34
BBL
SCB
KTB
5 4 3 2 1
1.36
0.80 0.80 0.34
0
TBANK
1.70
0.68
0.34
TMB
TISCO ป 2018
0.68
KKP
1.43
เฉลี่ย
ป 2019
ความโปร่งใสและความรับผิด (ปรับ: คะแนนรวม — 66 —
1.10
= 10)
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ธนาคารหลายแห่งได้คะแนนจากหัวข้อต่อไปนี้ 1. การเผยแพร่รายงานความยัง่ ยืนทีท ่ าํ ตามมาตรฐาน Global Reporting Initiative (GRI) ( ระดั บ Core หรื อ Comprehensive) ทั้งฉบับ 2. รายงานความยัง่ ยืนดังกล่าวได้รบ ั การตรวจทานจาก บุคคลที่สาม 3. เผยแพร่สถิติการออกเสียงของบริษัทจัดการลงทุน (บลจ.) ในเครือของธนาคาร 4. มีสว ่ นร่วมในกลไกรับเรือ่ งร้องเรียนระดับปฏิบตั กิ าร จากปัจเจกและชุมชนที่อาจได้รับผลกระทบจากกิจกรรม ที่เกี่ยวโยงกับธนาคาร ซึ่งธนาคารเปิดให้ผู้มีส่วนได้เสีย สามารถแสดงความคิดเห็น ร้องเรียน หรือเสนอเรื่อง สําคัญอื่นๆ ผ่านช่องทางต่างๆ รวมถึงร้องเรียนโดยตรง ต่อกรรมการอิสระ หรือคณะกรรมการตรวจสอบ รวมถึง มีการระบุรายละเอียดกระบวนการดําเนินการหลังรับเรือ่ ง ร้องเรียน ในหัวข้อย่อยว่าด้วยการรายงานกลไกรับเรือ่ งร้องเรียน
— 67 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
รวมถึงความก้าวหน้าและประสิทธิผล ธนาคารไทยพาณิชย์ เป็นธนาคารเดียวที่ได้คะแนน เนื่องจากเปิดเผยข้อมูล ปัญหาการใช้บริการ การแก้ปัญหาเรื่องร้องเรียน ระยะ เวลาการดําเนินการในการรับและดูแลเรื่องร้องเรียน ช่อง ทางการรับเรื่องร้องเรียน และระยะเวลาการยืนยันการ รับเรื่องร้องเรียนผ่านช่องทางการร้องเรียนต่างๆ ในหัวข้อย่อยว่าด้วยการมีกลไกรับเรื่องร้องเรียนจาก ผูม้ สี ว่ นได้เสียกลุม่ อืน่ ทีไ่ ม่ใช่ลกู ค้าของธนาคาร ธนาคารที่ ได้คะแนน ได้แก่ ธนาคารกรุงศรีอยุธยา และธนาคารทิสโก้ โดยธนาคารทิสโก้ระบุอย่างชัดเจนว่า ผูม้ สี ว่ นได้เสียสามารถ แสดงความคิดเห็น ร้องเรียน หรือเสนอเรื่องสําคัญอื่นๆ ได้โดยตรงต่อกรรมการอิสระ หรือคณะกรรมการตรวจสอบ นอกจากนี้ธนาคาร “จัดให้มีหน่วยงานเฉพาะเพื่อให้ผู้มี ส่วนได้เสียแสดงความคิดเห็น ร้องเรียน หรือเสนอเรื่อง สําคัญอื่นๆ ต่อกลุ่มทิสโก้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ” และ “ได้จัดทําแนวนโยบายการแจ้งเบาะแส และวิธีปฏิบัติงาน ต่อข้อร้องเรียนของลูกค้า พนักงาน และผู้มีส่วนได้เสีย
— 68 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
อื่นๆ อย่างชัดเจน เพื่อรักษาสิทธิ รวมถึงคุ้มครองความ เป็นส่วนตัวของผูร้ อ้ งเรียน โดยผูร้ อ้ งเรียนดังกล่าวจะได้รบั การคุ้มครองและเก็บรักษาข้อมูลส่วนตัวไว้เป็นความลับ”
— 69 —
ผลการประเมินธนาคารประจําปี 2562 บอกอะไรกับเราบ้าง?
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การทีธ่ นาคารทุกแห่งมีคะแนนเพิม่ ขึน้ เมือ่ เทียบกับ ปี 2561 สะท้อนว่าธนาคารไทยต่างมีความตื่นตัวมากขึ้น ต่อการเปิดเผยนโยบายที่เกี่ยวข้องกับการเงินที่เป็นธรรม และความยั่งยืนในมิติต่างๆ อย่างไรก็ดี หมวดที่ธนาคาร ได้คะแนนน้อยทีส่ ดุ และน้อยกว่า 3 เปอร์เซ็นต์ของคะแนน ในหมวดนัน้ ๆ ได้แก่ ธรรมชาติ การเปลีย่ นแปลงสภาพภูมิ อากาศ และสิทธิมนุษยชน ล้วนเป็นหมวดเดิมที่ธนาคาร ได้คะแนนน้อยมากในการประเมินปี 2561 หมวดเหล่านี้ ล้วนเป็นหัวข้อทีท่ วีความสําคัญมากขึน้ เรือ่ ยๆ ในระดับชาติ และโลก เนื่องจากเป็นความเสี่ยงด้านสังคมและสิ่งแวด ล้อมที่สร้างความเสียหายสูงและก่อให้เกิดผลกระทบเป็น วงกว้าง อันรวมถึงผลกระทบทางเศรษฐกิจด้วย ความเสีย่ ง ที่อยู่ในหมวดเหล่านี้ เช่น การสูญเสียความหลากหลาย ทางชีวภาพ การละเมิดสิทธิมนุษยชนในห่วงโซ่อปุ ทาน ภัย แล้ง อุทกภัย และความเสียหายจากภัยธรรมชาติซึ่งส่วน หนึง่ เป็นผลมาจากการเปลีย่ นแปลงสภาพภูมอิ ากาศ ล้วน บ่งชีว้ า่ ธนาคารไทยควรกําหนดและประกาศนโยบายสินเชือ่ 1.
— 72 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ทีช่ ดั เจน ครอบคลุมสาระสําคัญตามหัวข้อ ย่อยในหมวดเหล่านี้โดยเร็ว เพื่อแสดงความมุ่งมั่นของ ธนาคารในการรับมือกับความเสีย่ งเหล่านีท้ เี่ กิดจากลูกค้า ธุรกิจของธนาคาร ซึง่ ท้ายทีส่ ดุ แล้วสามารถส่งผลสะเทือน เป็นความเสี่ยงด้านชื่อเสียง และความเสี่ยงทางการเงิน ของธนาคารเองด้วย 2. สามหมวดที่ธนาคารโดยรวมได้คะแนนสูงสุดเมื่อ เทียบกับหมวดอื่น คือ หมวด “การขยายบริการทางการ เงิน” “การคุม้ ครองผูบ้ ริโภค” และ “การต่อต้านการทุจริต” ล้วนเป็นสามหมวดที่ธนาคารได้คะแนนสูงสุดในปี 2561 เช่นกัน ยังคงสะท้อนการปฏิบตั ติ ามข้อบังคับของกฎหมาย หรือกฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง (compliance) มากกว่าการ กําหนดนโยบายจากกลยุทธ์ความยัง่ ยืนขององค์กรหรือการ ประเมินความเสีย่ งด้านสังคมหรือสิง่ แวดล้อมของธนาคาร และผลิตภัณฑ์ธนาคาร ยกตัวอย่างเช่น นโยบายด้านการ ต่อต้านการทุจริตคอร์รัปชันของธนาคารทุกแห่ง เป็นไป ตามกฎหมายและประกาศสํานักงานป้องกันและปราบ (credit policy)
— 73 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ปรามการฟอกเงิน (ปปง.) และนโยบายการคุ้มครองผู้ บริ โ ภคหลายข้ อ ก็ ป ระกาศตามประกาศธนาคารแห่ ง ประเทศไทย เรื่อง การกํากับดูแลการให้บริการแก่ลูกค้า อย่างเป็นธรรม หรือ market conduct ซึ่งเริ่มบังคับใช้ ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2561 เป็นต้นมา อย่างไรก็ดี ในปี 2562 เราได้เห็นการประกาศนโยบาย คุม้ ครองผูบ้ ริโภคทีม่ คี วามเฉพาะเจาะจง อธิบายกลไกการ รับผิดและกระบวนการรับเรื่องร้องเรียนของธนาคารที่ ชัดเจนกว่าในปี 2561 ซึ่งนับเป็นพัฒนาการที่น่าชื่นชม สําหรับผลการประเมินในหมวด “การขยายบริการทาง การเงิน” ซึง่ ธนาคารไทยโดยรวมได้คะแนนค่อนข้างดี ไม่มี ธนาคารใดได้คะแนนตํา่ กว่าร้อยละ 20 ของคะแนนรวมใน หมวดนี้ ส่วนหนึง่ เป็นผลจากความตืน่ ตัวของธนาคารไทย ทุกแห่งต่อกระแสธนาคารดิจทิ ลั (digital banking) ซึง่ ขยับ ขยายพรมแดนของการให้บริการทางการเงินออกไปจากเดิม 3. เนื่องจากข้อที่ธนาคารส่วนใหญ่ได้คะแนนยังเป็น นโยบายที่ธนาคารต้องประกาศเพื่อปฏิบัติตามกฎหมาย
— 74 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
และกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องอยู่แล้ว ดังที่อธิบายข้างต้น ธนาคาร 4 แห่งที่ได้คะแนนสูงกว่าหรือใกล้เคียงกับค่า เฉลีย่ คือ ธนาคารทหารไทย ธนาคารกสิกรไทย ธนาคาร ไทยพาณิชย์ และธนาคารกรุงศรีอยุธยา จึงสะท้อนความ มุง่ มัน่ ของธนาคารในการเป็นผูน้ าํ ในมิตติ า่ งๆ ของหลักการ ธนาคารทีย่ งั่ ยืนและการเงินทีเ่ ป็นธรรม ทีส่ งู กว่าการแสดง ความรับผิดชอบตามกฎหมายอย่างมีนัยสําคัญ ธนาคารทหารไทยโดดเด่นเป็นอย่างยิง่ ในการประเมิน ปีน้ี เนือ่ งจากเปิดเผยนโยบายของธนาคารในหลายประเด็น อย่างชัดเจนและแสดงความรับผิดชอบในหลายหมวดที่ มากกว่าธนาคารอืน่ ส่งผลให้ถบี ตัวจากธนาคารทีม่ อี นั ดับ ท้ายสุด จากการประเมินปีกอ่ นหน้า มาเป็นอันดับหนึง่ ใน การประเมินปีนี้ 4. ในบรรดาหมวดที่ธนาคาร 9 แห่ง ได้คะแนนน้อย ทีส่ ดุ หมวด “ความเท่าเทียมทางเพศ” (คะแนนเฉลีย่ 2.8% ของคะแนนรวมทั้งหมวด) และ “นโยบายค่าตอบแทน” (4.1%) สะท้อนภาวะที่ธนาคารไทยโดยรวมยังไม่เปิดเผย
— 75 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
นโยบายที่ชัดเจนว่าจะส่งเสริมความเท่าเทียมทางเพศใน องค์กร รวมทั้งมีมาตรการป้องกันและบรรเทาการเลือก ปฏิบัติทางเพศต่อลูกค้า และธนาคารส่วนใหญ่ยังไม่ใช้ หลักเกณฑ์อื่นนอกเหนือจากผลประกอบการทางธุรกิจ เช่น 1) ความพึงพอใจของพนักงาน 2) ความพึงพอใจ ของลูกค้า และ 3) การปรับปรุงผลกระทบด้านสังคมและ สิ่งแวดล้อม ในการกําหนดนโยบายค่าตอบแทน ยกเว้น ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ และธนาคารทิสโก้ ซึ่งธนาคารสองแห่งแรกระบุว่าคํานึงถึงหลักเกณฑ์นอก เหนือผลกระทบทางธุรกิจในการกําหนดค่าตอบแทนของ ผูบ้ ริหารระดับสูง ส่วนธนาคารทิสโก้กาํ หนดให้มกี ารคํานึง ถึงคุณภาพของสินเชื่อและการให้บริการที่เป็นธรรม เป็น ปัจจัยสําคัญในการประเมิน ผลงานสําหรับพนักงานใน ธุรกิจลูกค้ารายย่อย และกําหนดให้มีการคํานึงถึงจํานวน ข้อผิดพลาดทีเ่ กิดขึน้ จากการปฏิบตั งิ านหรือการให้บริการ ลู ก ค้ า เป็ น ส่ ว นหนึ่ ง ในการพิ จ ารณาค่ า ตอบแทนของ พนักงานในธุรกิจหลักทรัพย์
— 76 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ธนาคารไทยโดยรวมยังไม่มีการประกาศนโยบาย สินเชื่อ (credit policy) ซึ่งรวมถึงแนวทางป้องกันความ เสี่ ย งด้ า นสั ง คมและสิ่ ง แวดล้ อ มที่ ชั ด เจนต่ อ สาธารณะ ยกเว้นธนาคารกสิกรไทย และธนาคารทหารไทย โดย ธนาคารกสิกรไทยเปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของนโยบาย สินเชื่อของธนาคาร แต่ยังไม่เปิดเผยนโยบายสินเชื่อราย อุตสาหกรรม ส่วนธนาคารทหารไทยเปิดเผยนโยบาย ที่ชัดเจนมากกว่า รวมถึงเปิดเผยรายการอุตสาหกรรม ที่จะไม่สนับสนุน (exclusion list) ที่ชัดเจน จนเข้าข่ายได้ คะแนนในหมวดธรรมชาติ อาทิ การกําหนดให้ลกู ค้าต้อง หลีกเลีย่ งผลกระทบขัน้ รุนแรงทีอ่ าจเกิดขึน้ จากกิจกรรมการ ดําเนินงาน เพือ่ ให้สอดคล้องกับข้อกําหนดของอนุสญ ั ญา ว่าด้วยการคุม้ ครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของ โลก (Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) และประกาศว่า ธนาคารจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินกับการผลิตหรือ การค้ าผลิ ต ภั ณ ฑ์หรือ บริก ารที่ขัด ต่อ อนุสัญญาหรือข้อ 5.
— 77 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ตกลงในระดับสากล หรือขัดต่อรายการต้องห้ามในระดับ สากล รวมถึงการค้าสัตว์ป่าหรือผลิตภัณฑ์ตามที่ระบุใน อนุสญ ั ญาว่าด้วยการคุม้ ครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและ ธรรมชาติ (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora: CITES)
ธนาคาร 3 แห่ง ได้แก่ ธนาคารไทยพาณิชย์ ธนาคาร กสิกรไทย และธนาคารทหารไทย ประกาศว่าธนาคาร เคารพในสิทธิมนุษยชนตามหลักการชีแ้ นะว่าด้วยธุรกิจกับ สิทธิมนุษยชนขององค์การสหประชาชาติ (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights)
อย่างไรก็ตาม ธนาคารเหล่านีย้ งั ไม่เปิดเผยว่ามีนโยบายที่ กําหนดให้ลกู ค้าของธนาคารทําตามหลักการชีแ้ นะดังกล่าว 6. ธนาคารส่วนใหญ่ให้ความสําคัญและตื่นตัวกับการ ประเมินของแนวร่วมฯ มากกว่าปี 2561 โดยมีธนาคาร 6 แห่ง ที่ให้คณะวิจัยเข้าหารือในช่วงรับฟังความคิดเห็น ใน จํานวนนี้ 4 แห่งเปิดเผยข้อมูลนโยบายเพิม่ เติมบนเว็บไซต์ ของธนาคารในช่วงรับฟังความคิดเห็น เป็นผลให้ได้คะแนน
— 78 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
เพิม่ ได้แก่ ธนาคารทหารไทย ธนาคารกรุงเทพ ธนาคาร กสิกรไทย และธนาคารไทยพาณิชย์ แนวร่วมการเงินทีเ่ ป็นธรรมประเทศไทย (Fair Finance Thailand) เชือ ่ มัน่ ว่า ธนาคารทุกแห่งสามารถใช้เกณฑ์การ ประเมิน Fair Finance Guide International เป็นแนวทาง พัฒนานโยบายสินเชื่อ ของธนาคาร รวมถึงการพัฒนา รายการอุตสาหกรรมที่ธนาคารมีนโยบายไม่ให้การสนับ สนุนท างการเงินเพราะมีแนวโน้มสร้างผลกระทบทางสังคม และสิ่ ง แวดล้ อ มสู ง (exclusion list) ตลอดจนพั ฒ นา นโยบายอื่ น ๆ ที่ สํ า คั ญ ต่ อ การขั บ เคลื่ อ นตามหลั ก การ ธนาคารที่ยั่งยืนต่อไปในอนาคต อีกทั้งเป็นการขับเคลื่อน ตามแนวปฏิบตั กิ ารให้สนิ เชือ่ อย่างรับผิดชอบ (Sustainable Banking Guidelines — Responsible Lending ธนาคาร พาณิชย์ไทยทุกแห่งลงนามในบันทึกข้อตกลงเมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2562) อย่างเป็นรูปธรรม ทุกหมวดในเกณฑ์ประเมินของ Fair Finance Guide International ล้วนเรียงลําดับจากข้อทีค ่ าดหวังว่าธนาคาร
— 79 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ควรกําหนดเป็นนโยบายพื้นฐาน (เช่น เปิดเผยเป้าหมาย การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก) ไปจนถึงนโยบายทีต่ อ้ ง ใช้เวลาในการวางแผนกลยุทธ์ดา้ นความยัง่ ยืนและการปรับ เปลี่ ย นขั้ น ตอนการปฏิบัติก ารของธนาคารเพื่อให้สอด คล้องกับแนวโน้มความเสี่ยงด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม ( เช่ น การประกาศนโยบายว่ า จะไม่ ใ ห้ ก ารสนั บ สนุ น ทางการเงินแก่ธุรกิจทรายนํ้ามัน—tar sands) แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทยจึงเชื่อมั่นว่า ธนาคารทุกแห่งสามารถใช้เกณฑ์การประเมิน Fair Finance Guide International ในการกําหนดกลยุทธ์ แนวปฏิบัติ และแผนการปรับเปลีย่ นการดําเนินธุรกิจของธนาคาร ให้ สอดคล้องกับหลักการธนาคารที่ยั่งยืน และคาดหวังว่า คะแนนการประเมินตามเกณฑ์ Fair Finance Guide International จะมีแนวโน้มดีขึ้นในปีต่อๆ ไป
— 80 —
ความแตกต่างระหว่าง Fair Finance Guide International (FFGI) และ Dow Jones Sustainability Indices (DJSI)
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ดัชนีความยัง่ ยืนดาวโจนส์ (Dow Jones Sustainability Indices: DJSI) จัดทําขึ้นด้วยความร่วมมือของ S&P Dow Jones Indices และ RobecoSAM โดยเชิ ญ บริ ษั ท จด ทะเบียนขนาดใหญ่ทั่วโลกจาก 60 อุตสาหกรรม เข้าร่วม ประเมิ น การดํ า เนิ น งานด้ า นความยั่ ง ยื น บริ ษั ทจะถู ก ประเมินด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า Corporate Sustainability Assessment หรื อ CSA ซึ่ ง ครอบคลุ ม 3 มิ ติ ทั้ ง ด้ า น เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ในขณะที่แนวปฏิบัติ การเงินทีเ่ ป็นธรรมนานาชาติ (Fair Finance Guide International: FFGI) คือ ดัชนี และ เครือ ่ งมือ สําหรับผูบ้ ริโภค ในการเจรจาต่อรอง การรณรงค์ การให้การสนับสนุน การมีส่วนร่วมในภาครัฐและสถาบันการเงิน เพื่อสร้าง ความร่วมมือด้านการเงินที่เป็นธรรม ความแตกต่างระหว่าง FFGI กับ DJSI อาจสรุปได้ดงั นี้ 1) ตอบโจทย์กลุ่มเป้าหมายต่างกัน DJSI
นําเสนอดัชนีความยั่งยืนของบริษัทแก่นักลงทุน
— 82 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ส่วน FFGI เน้นเสริมสร้างมาตรฐานด้านสังคม สิง่ แวดล้อม และสิทธิมนุษยชนในอุตสาหกรรมธนาคารและสร้างการ รับรู้แก่ลูกค้าธนาคารและบุคคลทั่วไป 2) อุตสาหกรรมที่ประเมิน
ประเมิ น ทุ กอุ ต สาหกรรม และนํ า คะแนนมา เปรียบเทียบกันภายในอุตสาหกรรมเดียวกัน ส่วน FFGI ประเมินอุตสาหกรรมธนาคารเท่านั้น DJSI
3) การเปิดเผยข้อมูลวิธก ี ารประเมินและแบบสอบถาม
ที่สมบูรณ์ ไม่เปิดเผยข้อมูลดังกล่าวต่อสาธารณชน ต่าง จาก FFGI ทีเ่ น้นกระบวนการประเมินทีเ่ ข้มงวดและมีหลัก ฐานสนับสนุน เปิดเผยกระบวนการประเมินทางเว็บไซต์ DJSI
4) เนื้อหาการประเมิน FFGI
ประเมินทัง้ ในระดับเนือ้ หานโยบายและขอบเขต
— 83 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ของนโยบาย อันเนื่องมาจากการที่หลายครั้งนโยบายของ ธนาคารไม่ได้ถูกนําไปปรับใช้ในทุกผลิตภัณฑ์ ส่วน DJSI ไม่ มี ก ารระบุ ข อบเขตของการประเมิ น ที่ แ น่ ชั ด มี เ พี ย ง ตัวอย่างด้านสิทธิมนุษยชน ทีร่ ะบุวา่ เกณฑ์จะครอบคลุม ด้านสิทธิมนุษยชนในส่วนเนือ้ หานโยบายภายในของบริษทั เท่านั้น1 นอกจากนี้ FFGI ยั ง มี เ กณฑ์ อี ก ส่ ว นหนึ่ ง ที่ ร ะบุ ถึ ง บริษัทที่ธนาคารให้การสนับสนุน เพื่อมั่นใจว่าบริษัทที่ ธนาคารให้การสนับสนุนมีนโยบายด้านความยั่งยืน 5) ข้อมูลที่ใช้ในการประเมิน
ใช้ขอ้ มูลทัง้ ทีเ่ ปิดเผยและไม่เปิดเผยต่อสาธารณะ DJSI ให้บริษัทผู้สมัครเป็น ผู้ให้ข้อมูล จึงมีข้อมูลบางส่วน เป็นข้อมูลภายในของบริษทั โดย DJSI ระบุใน รายงานเล่ม DJSI
1
[page 6] https://eerlijkegeldwijzer.nl/media/494706/eb-ev-analyse-
duurzaamheidsbeoordelingen-180323.pdf.
— 84 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ขาว “Measuring Intangibles” ว่าวิธีนี้ช่วยให้การประเมิน เรื่องความยั่งยืนมีความลึกซึ้งขึ้น2 ส่วน FFGI ใช้ข้อมูลที่ ธนาคารเปิดเผยต่อสาธารณะในการประเมินเท่านั้น โดย เป็นการประเมินจากบุคคลภายนอก คือแนวร่วมการเงิน ที่เป็นธรรมในประเทศนั้นๆ 6) การเปลีย ่ นแปลงคะแนนเมือ่ พบว่าข้อมูลไม่ตรงกับ
ที่ให้ไว้ ในการประเมินทั้งสองแบบ จะใช้ข้อมูลจากสื่อและ แนวร่วมเพื่อตรวจสอบการปฏิบัติงานของธนาคาร โดย ข้อมูลดังกล่าวมีผลกระทบต่อผลคะแนนต่างกัน หาก DJSI พบว่าบริษทั ไม่ปฏิบตั ติ ามนโยบายทีร่ ะบุไว้และส่งผลกระทบ ทางลบต่ อ ธนาคารและผู้ มี ส่ ว นเกี่ ย วข้ อ งของธนาคาร 2
[page 1] https://www.robecosam.com/media/c/2/f/c2fb51336d
88cfe5d5cba1241da83d26_measuring-intangibles-csa-methodology_ tcm1016–14370.pdf.
— 85 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
คะแนนทีป่ ระเมินจะถูกหักตามระดับความรุนแรงของเหตุ การณ์3 ต่างจาก FFGI ที่ข้อมูลจากสื่อหรือแนวร่วมไม่ส่ง ผลต่อคะแนน เพราะการประเมินใช้จากข้อมูลนโยบายที่ ธนาคารเปิดเผยเท่านั้น 7) ระบบคะแนน
ใช้ระบบคะแนนสัมพัทธ์ (relative score system) ในขณะที่ FFGI ใช้ระบบคะแนนสัมบูรณ์ (absolute score system) โดย DJSI จะคัดเลือกบริษัทที่มีคะแนนสูงสุดใน แต่ ละอุ ต สาหกรรม และยกให้เป็น “บริษัทที่ดีที่สุดใน อุตสาหกรรมนั้นๆ” (best in class) ระบบนี้มีข้อเสียคือ บริษัทที่ดีที่สุดอาจได้คะแนนน้อยและมิใช่ผู้นําด้านความ ยั่งยืนอย่างที่คาดหวัง ต่างจากเกณฑ์ FFGI ซึ่งถูกพัฒนา DJSI
3
[page 12] https://www.robecosam.com/media/c/2/f/c2fb51336d
88cfe5d5cba1241da83d26_measuring-intangibles-csa-methodology_ tcm1016–14370.pdf.
— 86 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ตามแนวปฏิบตั ทิ ี่ “ดีทสี่ ดุ ” ดังนัน้ ธนาคารทีไ่ ด้คะแนนเต็ม หรือเกือบเต็ม 100% จึงนับเป็นธนาคารทีม่ แี นวปฏิบตั ทิ เ่ี ป็น เลิศตามอุดมคติของแนวร่วมการเงินที่เป็นธรรม (ideal best practice)
— 87 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
เกณฑ์ที่ ใช้ ในการประเมิน DJSI4
มิติด้านธุรกิจ: - ธรรมาภิบาล
- ความปลอดภัยของข้อมูลและ (Corporate and
governance)
(Information security and
- จรรยาบรรณในการดําเนินธุรกิจ (Codes of business conduct) - การจัดการความเสี่ยงและวิกฤต (Risk and crisis management) - สาระ (Materiality)
cyber security) - กลยุทธ์ด้านภาษี (Tax strategy) - อิทธิพลของนโยบาย (Policy influence) - การจัดการลูกค้าสัมพันธ์
- ความมั่นคงทางการเงินและ
ความเสี่ยงของระบบ
ความปลอดภัยทางไซเบอร์
(Customer relationship
(Financial
management)
instability and systemic risk)
4
[page 3] https://www.robecosam.com/media/e/3/5/e3545dc00f
11f2515ff00dabee0bed61_robecosam-corporate-sustainability-assess ment-weightings-2018_tcm1016–14374.pdf.
— 88 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
(Business risk and
ขัดแย้ง ใน การปล่อยสินเชื่อและการจัดหา เงิน (Controversial issues,
opportunities)
dilemmas in lending and
มิติด้านสิ่งแวดล้อม: - ความเสี่ยงและโอกาสทางธุรกิจ - รายงานสิ่งแวดล้อม
financing) - การขยายบริการทางการเงิน
(Environmental reporting) - กลยุทธ์ที่เกี่ยวข้องกับภูมิอากาศ
(Financial inclusion) - รายงานสังคม (Social
(Climate strategy) - นโยบายการดําเนินงานและการ
จัดการ
- ประเด็นที่ถกเถียง
reporting) - อาชีวอนามัยและความปลอดภัย
(Operational policy
and management)
(Occupational health and safety)
มิติด้านสังคม: - การสร้างแรงจูงใจและการรักษา พนักงานที่มีความสามารถ (Talent attraction and
และการสาธารณกุศล (Corporate citizenship and philanthropy) - ตัวชี้วัดการปฏิบัติด้านแรงงาน
retention) - การพัฒนาทุนมนุษย์ (Human capital development)
- การเป็นพลเมืองที่ดีในภาคธุรกิจ
(Labor practice indicators) - สิทธิมนุษยชน (Human rights)
— 89 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” FFGI
กลุ่มหัวข้อรายประเด็น: - สวัสดิภาพสัตว์ (Animal welfare)
- ป่าไม้ (Forestry) - บ้านและอสังหาริมทรัพย์ (Housing and real estate)
- การเปลี่ยนแปลงสภาพ
- อุตสาหกรรมการผลิต ภูมิอากาศ (Climate change) (Manufacturing industry) - การทุจริต (Corruption) - เหมือง (Mining) - ความเท่าเทียมทางเพศ (Gender - น้า ํ มันและแก๊ส (Oil and gas) equality) - การผลิตกระแสไฟฟ้า (Power - สุขภาพ (Health) generation) - สิทธิมนุษยชน (Human rights) - สิทธิแรงงาน (Labor rights) กลุ่มหัวข้อการดําเนินงานภายใน: - ธรรมชาติ (Nature) - ความโปร่งใสและการรับผิด - ภาษี (Tax) (Transparency) - การคุ้มครองผู้บริโภค กลุ่มหัวข้อรายอุตสาหกรรม: (Consumer protection) - อาวุธ (Arms) - การขยายบริการทางการเงิน - ภาคการเงิน (Financial sector) (Financial inclusion) - การประมง (Fisheries) - นโยบายค่าตอบแทน - อาหาร (Food) (Remuneration)
— 90 —
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก
หัวข้อประเมินตาม Fair Finance Guide International รายหมวด
หมายเหตุ: “บริษัท” หมายถึง บริษัทที่สถาบันการเงิน ให้การสนับสนุนทางการเงิน หรือเข้าไปลงทุน
— 93 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
ส ถาบันการเงินกําหนดเป้าหมายการลดการปล่อยก๊าซ เรือนกระจกขององค์กร ทั้งทางตรงและทางอ้อม ซึ่ง สอดคล้องกับการจํากัดการเพิม่ อุณหภูมโิ ลกไม่ให้เกิน 1.5 องศาเซลเซียส 2. สถาบันการเงินเปิดเผยว่ามีส่วนมากเพียงใดในการ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกของบริษทั พลังงานและโครงการ ด้านพลังงานที่องค์กรให้การสนับสนุนทางการเงิน 3. สถาบันการเงินเปิดเผยว่ามีส่วนมากเพียงใดในการ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกของบริษทั และโครงการทัง้ หมด ที่องค์กรให้การสนับสนุนทางการเงิน 4. สถาบันการเงินกําหนดเป้าหมายลดการมีส่วนในการ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่องค์กรให้การสนับสนุนทาง
— 95 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การเงิน ซึ่งสอดคล้องกับการจํากัดการเพิ่มอุณหภูมิ โลกไม่ให้เกิน 1.5 องศาเซลเซียส 5. สถาบันการเงินวัดและเปิดเผยผลกระทบที่เกี่ยวข้อง กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตามแนวทางที่ แนะนําโดย Task Force on Climate-related Financial Disclosures 6.
ม ีนโยบายจํากัดการสนับสนุนทางการเงินแก่อุตสาห กรรมการผลิตไฟฟ้าจากถ่านหินและเหมืองถ่านหินไม่ เกินร้อยละ 30 ของการสนับสนุนทางการเงินทั้งหมด 7. มีนโยบายจํากัดการสนับสนุนทางการเงินแก่อุตสาห กรรมการผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงฟอสซิลและการขุด เจาะนํ้ามันและก๊าซธรรมชาติ ไม่เกินร้อยละ 30 ของ การสนับสนุนทางการเงินทั้งหมด 8. มีนโยบายจํากัดการสนับสนุนทางการเงินแก่อุตสาห กรรมการผลิตไฟฟ้าจากถ่านหินและเหมืองถ่านหินไม่ เกินร้อยละ 0 ของการสนับสนุนทางการเงินทั้งหมด 9. มีนโยบายจํากัดการสนับสนุนทางการเงินแก่อุตสาห
— 96 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
กรรมการผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงฟอสซิลและการขุด เจาะนํ้ามันและก๊าซธรรมชาติ ไม่เกินร้อยละ 0 ของ การสนับสนุนทางการเงินทั้งหมด องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 10. บริษท ั เปิดเผยข้อมูลการปล่อยก๊าซเรือนกระจกทัง้ ทาง
ตรงและทางอ้อม 11. บริษัทลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกทั้งทางตรงและ ทางอ้อม 12. บริษท ั เปลีย่ นจากการใช้เชือ้ เพลิงฟอสซิลมาเป็นแหล่ง พลังงานหมุนเวียน 13. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ บริ ษั ท ผลิ ต ไฟฟ้ า จากถ่ า นหิ น ที่ ไ ร้ ม าตรการลดผล กระทบ (นั่นคือ ไม่ใช้เทคโนโลยีกักเก็บคาร์บอน— carbon capture and storage)
— 97 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 14. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่
บริษัทผลิตไฟฟ้าจากถ่านหิน 15. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ บริษัทผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงฟอสซิล 16. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ เหมืองถ่านหิน 17. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ ธุรกิจทรายนํ้ามัน 18. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ ธุรกิจขุดเจาะนํ้ามันและก๊าซธรรมชาติ 19. สถาบันการเงินจะไม่ให้การสนับสนุนทางการเงินแก่ โครงการเกษตรกรรมทีแ่ ปลงมาจากพืน้ ทีช่ มุ่ นํา้ ป่าพรุ หรือพื้นที่อื่นๆ ที่กักเก็บคาร์บอนในระดับสูง (high- carbon stock) 20. การผลิตวัสดุชว ี ภาพ (biomaterials)
การ
12
ข้อ ของ
เป็นไปตามหลัก
Roundtable on Sustainable Bioma-
terials (RSB)
— 98 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 21. การชดเชยก๊าซเรือนกระจก (CO2 compensation)
ได้
รับการรับรองตามมาตรฐานทองคํา (Gold Standard) 22. บริษัทไม่มีส่วนในการล็อบบี้ (พยายามส่งอิทธิพลต่อ การตัดสินใจของผูด้ าํ เนินนโยบายหรือหน่วยงานกํากับ ดูแล) ซึง่ มีเป้าหมายทําให้นโยบายด้านการเปลีย่ นแปลง สภาพภูมิอากาศอ่อนแอลง 23. บ ริ ษั ท บู ร ณาการประเด็ น การเปลี่ ย นแปลงสภาพ ภูมอิ ากาศไว้ในนโยบายการจัดซือ้ จัดจ้างและนโยบาย ปฏิบัติการของบริษัท 24. บ ริ ษั ท กํ า หนดหลั ก เกณฑ์ เ กี่ ยวกั บ การเปลี่ ย นแปลง สภาพภูมอิ ากาศเป็นเงือ่ นไขในสัญญาทีล่ งนามกับผูร้ บั เหมาช่วงและคู่ค้า
— 99 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การทุจริตคอร์รัปชัน
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1
2 3 4
5
ส ถาบันการเงินประกาศว่าจะไม่นาํ เสนอสัญญา เรียก ร้องสินบนและข้อได้เปรียบอื่นๆ ที่ไม่เป็นธรรม ทั้ง ทางตรงและทางอ้อม เพื่อให้ได้มาซึ่งธุรกิจและข้อได้ เปรียบอื่นๆ ที่ไม่เป็นธรรม สถาบันการเงินมีนโยบายต่อต้านการฟอกเงิน สถาบันการเงินมีนโยบายป้องกันการสนับสนุนทาง การเงินแก่กลุ่มก่อการร้ายและอาวุธนิวเคลียร์ สถาบันการเงินยืนยันได้ถึงผู้รับประโยชน์ท่ีแท้จริง (ultimate beneficiary) ของบริษัท (ที่ตนให้การสนับ สนุนทางการเงิน) สถาบันการเงินมีมาตรฐานเพิ่มเติมเมื่อทําธุรกิจทั้ง ทางตรงหรือทางอ้อมกับบุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้องทาง
— 100 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
การเมือง (Politically Exposed Persons: PEP) 6 สถาบันการเงินรายงานการมีส่วนร่วมในกระบวนการ ตัดสินใจเพื่อกําหนดปทัสถานระหว่างประเทศและ กระบวนการออกกฎหมาย (พฤติกรรมการล็อบบี)้ องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 7
บ ริษัทเปิดเผยผู้รับประโยชน์ท่ีแท้จริง หรือเจ้าของที่ แท้จริง รวมถึงชื่อจริงนามสกุลจริง วันเกิด สัญชาติ แหล่งพํานัก จํานวนและประเภทหุน้ และสัดส่วนการ ถือหุ้นหรือสัดส่วนอํานาจควบคุมบริษัท 8 บริษท ั ประกาศว่าจะไม่นาํ เสนอสัญญา เรียกร้องสินบน และข้อได้เปรียบอื่นๆ ที่ไม่เป็นธรรม ทั้งทางตรงและ ทางอ้อม เพื่อให้ได้มาซึ่งธุรกิจและข้อได้เปรียบอื่นๆ ที่ไม่เป็นธรรม 9 บริษท ั มีระบบการบริหารจัดการซึง่ ลงมือทันทีทเี่ กิดข้อ
— 101 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
สงสัยว่าพนักงานหรือคู่ค้ากระทําความผิดฐานทุจริต คอร์รัปชัน 10 บริษัทรายงานการมีส่วนร่วมในกระบวนการตัดสินใจ เพือ่ กําหนดปทัสถานระหว่างประเทศและกระบวนการ ออกกฎหมาย (พฤติกรรมการล็อบบี)้ 11 บ ริ ษั ท บู ร ณาการหลั ก เกณฑ์ ด้ า นคอร์ รั ป ชั น ไว้ ใ น นโยบายการจัดซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการของ บริษัท 12 บริษท ั กําหนดหลักเกณฑ์เกีย่ วกับการทุจริตคอร์รปั ชัน เป็นเงือ่ นไขในสัญญาทีล่ งนามกับผูร้ บั เหมาช่วงและคูค่ า้ ความเท่าเทียมทางเพศ
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
สถาบันการเงินมีนโยบายไม่ยอมรับการเลือกปฏิบัติ
— 102 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
2. 3. 4.
5.
6.
ทางเพศทุกรูปแบบ (zero tolerance policy) ในการ จ้างงานและการทํางาน รวมถึงการคุกคามทางวาจา ทางกายภาพ และทางเพศ สถาบันการเงินมีระบบการจัดการความเท่าเทียมของ ค่าตอบแทน (pay equity) เชิงรุก สถาบันการเงินมีระบบการป้องกันและบรรเทาการ เลือกปฏิบัติทางเพศต่อลูกค้า สถาบันการเงินให้หลักประกันว่า สตรีจะมีส่วนร่วม และเข้าถึงตําแหน่งบริหารและกรรมการบริษทั ไม่นอ้ ย กว่าร้อยละ 30 สถาบันการเงินให้หลักประกันว่า สตรีจะมีส่วนร่วม และเข้าถึงตําแหน่งบริหารและกรรมการบริษทั ไม่นอ้ ย กว่าร้อยละ 40 ส ถาบั น การเงิ น มี โ ครงการพั ฒนาศั ก ยภาพในสาย อาชี พ สํ า หรั บ พนั ก งาน เพื่ อ ส่ ง เสริ ม ให้ ส ตรี เ ข้ า ถึ ง ตําแหน่งบริหารและกรรมการบริษัทอย่างเท่าเทียม
— 103 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 7.
บ ริษัทมีความทุ่มเทเชิงนโยบายที่จะพิจารณาความ เสีย่ งด้านสิทธิมนุษยชนแยกเพศระหว่างหญิงและชาย ด้วยตระหนักว่าอาจเผชิญกับความเสีย่ งทีแ่ ตกต่างกัน 8. บริษท ั มีนโยบายไม่ยอมรับการเลือกปฏิบตั ทิ างเพศทุก รูปแบบ (zero tolerance policy) ในการจ้างงานและ การทํางาน รวมถึงการคุกคามทางวาจา ทางกายภาพ และทางเพศ 9. บริษัทมีระบบการจัดการความเท่าเทียมของค่าตอบ แทน (pay equity) เชิงรุก 10. บริษท ั มีระบบการป้องกันและบรรเทาการเลือกปฏิบตั ิ ทางเพศต่อลูกค้า 11. บริษัทให้หลักประกันว่า สตรีจะมีส่วนร่วมและเข้าถึง ตําแหน่งบริหารและกรรมการบริษทั ไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ 30
— 104 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 12. บริษัทให้หลักประกันว่า
สตรีจะมีส่วนร่วมและเข้าถึง ตําแหน่งบริหารและกรรมการบริษทั ไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ 40
13. บริษท ั มีโครงการพัฒนาศักยภาพในสายอาชีพสําหรับ
พนักงาน เพื่อส่งเสริมให้สตรีเข้าถึงตําแหน่งบริหาร และกรรมการบริษัทอย่างเท่าเทียม 14. บริษัทบูรณาการหลักเกณฑ์ด้านความเท่าเทียมทาง เพศและสิทธิสตรีไว้ในนโยบายการจัดซื้อจัดจ้างและ นโยบายปฏิบัติการของบริษัท 15. บริษัทกําหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับความเท่าเทียมทาง เพศและสิทธิสตรีเป็นเงื่อนไขในสัญญาที่ลงนามกับ ผู้รับเหมาช่วงและคู่ค้า
— 105 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
สิทธิมนุษยชน
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
ส ถาบั น การเงินเคารพสิทธิมนุษยชนตามหลักการ ชี้แนะว่าด้วยธุรกิจกับสิทธิมนุษยชนขององค์การสห ประชาชาติ (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights)
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 2.
บ ริษัทเคารพสิทธิมนุษยชนตามหลักการชี้แนะว่าด้วย ธุร กิจกับสิทธิมนุษยชนขององค์การสหประชาชาติ (United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights)
— 106 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 3. 4.
5.
6.
7.
บ ริษทั มีความทุม่ เทเชิงนโยบายทีจ่ ะแสดงความรับผิด ชอบในการเคารพสิทธิมนุษยชน บริษัทมีกระบวนการตรวจสอบด้านสิทธิมนุษยชน อย่างรอบด้าน (human rights due diligence) เพื่อ ระบุ ป้องกัน บรรเทา และรายงานวิธที บี่ ริษทั จัดการ กับผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชน บริษัทมีกระบวนการที่นําไปสู่การเยียวยาผลกระทบ ด้านสิทธิมนุษยชนเชิงลบทีบ่ ริษทั เป็นผูก้ อ่ หรือมีสว่ น ในการก่อ บริษัทจัดตั้งหรือมีส่วนร่วมในกลไกรับเรื่องร้องเรียน ระดับปฏิบัติการ จากปัจเจกและชุมชนที่อาจได้รับ ผลกระทบ บริษทั ป้องกันความขัดแย้งเรือ่ งสิทธิในทีด่ นิ ทํากินและ การใช้ทรัพยากรธรรมชาติ ด้วยการใช้กระบวนการ ปรึกษาหารืออย่างมีความหมาย (meaningful engagement) กับชุมชนท้องถิ่น และได้รับความยินยอมโดย สมัครใจโดยได้ข้อมูลล่วงหน้า ( free, prior, and in-
— 107 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” formed consent: FPIC)
ในประเด็นที่เกี่ยวกับชนพื้น
เมือง 8. บ ริ ษั ท ป้ อ งกั น ความขั ด แย้ ง เรื่ อ งสิ ท ธิ ใ นที่ ดิ น ทํ า กิ น และการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ โดยได้รบั ความยินยอม โดยสมัครใจโดยได้ข้อมูลล่วงหน้า ( free, prior, and informed consent: FPIC) จากผู้ใช้ที่ดินที่เกี่ยวข้อง 9. บริษท ั ให้ความสําคัญเป็นพิเศษกับการเคารพสิทธิสตรี โดยเฉพาะเพื่อป้องกันการเลือกปฏิบัติ และเพื่อปรับ ปรุงการปฏิบัติต่อเพศชายและหญิงอย่างเท่าเทียม 10. บริษท ั ให้ความสําคัญเป็นพิเศษกับการเคารพสิทธิเด็ก 11. บริษท ั ไม่ยอมรับให้มกี ารตัง้ ถิน่ ฐานใดๆ รวมถึงการตัง้ ถิ่นฐานการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจของตนเอง ในเขตที่ถูกบุกรุก (occupied territories) เพื่อเคารพ กฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ 12. บริษัทบูรณาการหลักเกณฑ์ด้านสิทธิมนุษยชนไว้ใน นโยบายการจัดซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการของ บริษัท
— 108 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 13. บริษท ั กําหนดหลักเกณฑ์ดา้ นสิทธิมนุษยชนเป็นเงือ่ นไข
ในสัญญาที่ลงนามกับผู้รับเหมาช่วงและคู่ค้า สิทธิแรงงาน
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
ส ถาบันการเงินเคารพคําประกาศของ ILO ว่าด้วย หลักการและสิทธิขั้นพื้นฐานในที่ทํางาน (ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work)
2.
ส ถาบันการเงินมีการบูรณาการมาตรฐานแรงงานตาม คําประกาศของ ILO ว่าด้วยหลักการและสิทธิขนั้ พืน้ ฐานในที่ทํางาน (ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work) ไว้ในนโยบายการจัด ซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการขององค์กร
— 109 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 3.
บ ริษทั รับรองสิทธิในการรวมกลุม่ และคุม้ ครองสิทธิใน การต่อรองอย่างมีประสิทธิผล 4. บริษัทไม่ยอมรับการใช้แรงงานบังคับทุกรูปแบบ 5. บริษัทไม่ยอมรับการใช้แรงงานเด็ก 6. บริษท ั ไม่ยอมรับการเลือกปฏิบตั ใิ นการจ้างงานและใน ที่ทํางาน 7. บริษัทจ่ายค่าแรงที่เพียงพอสําหรับการเลี้ยงชีพและ ครอบครัว (living wage) แก่พนักงาน 8. บริษัทบังคับใช้เพดานชั่วโมงทํางาน 9. บริษัทมีนโยบายสุขภาพและความปลอดภัยที่ดี 10. บ ริ ษั ท รั บ ประกั น ได้ ว่ า แรงงานข้ า มชาติ จ ะได้ รั บ การ ปฏิบัติอย่างเท่าเทียม และมีสภาพการทํางานที่เท่า เทียมกับลูกจ้างอื่นๆ 11. บริษัทมีระบบการบริหารจัดการที่สามารถติดตามได้
— 110 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
อย่างชัดเจน และแก้ไขการปฏิบตั ติ ามมาตรฐานแรงงาน ตามกฎหมายแรงงานเมื่อจําเป็น 12. บริษัทจัดตั้งกระบวนการรับและจัดการเรื่องร้องเรียน จากพนักงาน และเพื่อแก้ไขข้อพิพาทและการละเมิด ต่างๆ โดยควรปรึกษาหารือกับสหภาพแรงงานทีเ่ กีย่ ว ข้อง 13. บ ริ ษั ท บู ร ณาการหลั ก เกณฑ์ ด้ า นสิ ท ธิ แ รงงานไว้ ใ น นโยบายการจัดซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการของ บริษัท 14. บริษท ั กําหนดหลักเกณฑ์ดา้ นสิทธิแรงงานเป็นเงือ่ นไข ในสัญญาที่ลงนามกับผู้รับเหมาช่วงและคู่ค้า
— 111 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ธรรมชาติ
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 1.
บ ริษทั ป้องกันผลกระทบทางลบต่อพืน้ ทีท่ มี่ คี ณ ุ ค่าด้าน การอนุรักษ์สูง (High Conservation Value—HCV— areas) ภายในเขตปฏิ บั ติ ก ารของบริ ษั ท และพื้ น ที่ ที่ บริษัทบริหารจัดการ 2. บริษัทป้องกัน ผลกระทบทางลบต่อพื้นที่ระดับ I–IV ตามการจัดหมวดขององค์กรระหว่างประเทศเพือ่ การ อนุรักษ์ธรรมชาติ (International Union for Conservation of Nature: IUCN) ภายในเขตปฏิบัติการของ บริษัทและพื้นที่ที่บริษัทบริหารจัดการ 3. บ ริ ษั ท ป้ อ งกั น ผลกระทบทางลบต่ อ พื้ น ที่ ม รดกโลก ยูเนสโก (UNESCO World Heritage) ภายในเขตปฏิบตั ิ การของบริษัทและพื้นที่ที่บริษัทบริหารจัดการ
— 112 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 4.
บ ริษัทป้องกัน ผลกระทบทางลบต่อพื้นที่อนุรักษ์ตาม อนุสัญญาแรมซาร์ว่าด้วยพื้นที่ชุ่มนํ้าที่มีความสําคัญ ระหว่างประเทศ (Ramsar Convention on Wetlands) ภายในเขตปฏิ บั ติ ก ารของบริ ษั ท และพื้ น ที่ ที่ บ ริ ษั ท บริหารจัดการ 5. บริษท ั ป้องกันผลกระทบทางลบต่อประชากรสัตว์ทอี่ ยู่ ในบัญชีแดงสัตว์ใกล้สญ ู พันธุข์ องไอยูซเี อ็น (IUCN Red List of Threatened Species) 6.
ก ารค้าพืชและสัตว์ใกล้สูญพันธุ์เป็นไปตามเงื่อนไขใน อนุสัญญาไซเตส (CITES) 7. บริษัทไม่ยอมรับการค้าพืชและสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ที่อยู่ ในรายการแนบท้ายอนุสัญญาไซเตส (CITES) 8. การดําเนินงานในสาขาวัสดุพันธุกรรมและวิศวพันธุ กรรม (genetic materials & genetic engineering) จะ เกิดได้ก็ต่อเมื่อการดําเนินการนั้น ผ่านเงื่อนไขการ อนุญาตและประมวลผลตามอนุสัญญาว่าด้วยความ หลากหลายทางชีวภาพขององค์การสหประชาชาติ
— 113 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
และแนว หรือพิธสี ารนาโกยา
(UN Convention on Biological Diversity)
ปฏิบตั บิ อนน์
(Bonn Guidelines)
เท่านั้น 9. การผลิตหรือการซื้อขายสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม สามารถทําได้กต็ อ่ เมือ่ ได้รบั อนุญาตจากประเทศผูน้ าํ เข้าสินค้าและปฏิบตั ติ ามข้อกําหนดของพิธสี ารคาร์ตา เฮนา 10. บริษท ั ป้องกันการนําพันธุพ์ ชื หรือสัตว์ตา่ งถิน่ ทีร่ กุ ราน (invasive alien species) เข้าสู่ระบบนิเวศ 11. บ ริ ษั ท จั ด ทํ า การประเมิ น ภาวะขาดแคลนนํ้ า และ ป้องกันผลกระทบเชิงลบในพื้นที่ที่ขาดแคลนนํ้า 12. บริษัทไม่ริเริ่มปฏิบัติการใหม่ในพื้นที่ซึ่งมีปัญหาขาด แคลนนาํ้ รวมถึงกิจกรรมทางเศรษฐกิจทีอ่ าจเบียดบัง การใช้นํ้าของชุมชน 13. บริษท ั จัดทําการประเมินผลกระทบด้านสิง่ แวดล้อมว่า ด้วยผลกระทบโดยรวมของโครงการขนาดใหญ่ต่อ ความหลากหลายทางชีวภาพ อย่างน้อยตามแนวทาง (Nagoya Protocol)
— 114 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ที่ระบุในมาตรฐาน GRI 304: Biodiversity 2016 หรือ มาตรฐานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง 14. บริษท ั บูรณาการหลักเกณฑ์ดา้ นธรรมชาติไว้ในนโยบาย การจัดซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการของบริษัท 15. บริษท ั กําหนดหลักเกณฑ์ดา้ นธรรมชาติเป็นเงือ่ นไขใน สัญญาที่ลงนามกับผู้รับเหมาช่วงและคู่ค้า ภาษี
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
ส ถาบั น การเงิ น รายงานรายได้ กํ า ไร อั ต รากํ า ลั ง พนักงาน เงินอุดหนุนจากรัฐ และเงินภาษีที่จ่ายรัฐ สําหรับกิจการในแต่ละประเทศทีส่ ถาบันเปิดให้บริการ ไม่ตํ่ากว่า 3 ใน 4 ของประเทศทั้งหมด 2. ส ถาบั น การเงิ น รายงานรายได้ กํ า ไร อั ต รากํ า ลั ง
— 115 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
3. 4.
5.
6.
7.
พนักงาน เงินอุดหนุนจากรัฐ และเงินภาษีที่จ่ายรัฐ สําหรับกิจการในแต่ละประเทศทีส่ ถาบันเปิดให้บริการ ครบทุกประเทศที่เปิดให้บริการ ส ถาบั น การเงิ น เปิ ด เผยข้ อ มู ล สิ น ทรั พ ย์ ร วมในทุ ก ประเทศที่เปิดให้บริการ ส ถาบั น การเงิ น ไม่ ใ ห้ คํ า ปรึ ก ษาแก่ ลู ก ค้ า ในการทํ า ธุรกรรมกับโครงสร้างระหว่างประเทศ ซึ่งมีเป้าหมาย ที่จะหนีภาษีหรือหลบเลี่ยงภาษี สถาบันการเงินไม่มีส่วนร่วมใดๆ ในธุรกรรมกับโครง สร้างระหว่างประเทศ ซึง่ มีเป้าหมายทีจ่ ะหนีภาษีหรือ หลบเลี่ยงภาษี สถาบันการเงินเผยแพร่ขอ้ มูลสําคัญเกีย่ วกับคําตัดสิน ทางภาษีทเี่ ฉพาะเจาะจงระดับบริษทั ซึง่ องค์กรได้รบั มาจากหน่วยงานกํากับดูแลด้านภาษี สถาบันการเงินไม่มบี ริษทั ในเครือ สาขา หรือบริษทั ร่วม ลงทุนใดๆ ในเขตอํานาจศาล (jurisdiction) ที่ไม่เก็บ ภาษีเงินได้ หรือเก็บภาษีเงินได้ในอัตราศูนย์เปอร์เซ็นต์
— 116 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
หรือในเขตอํานาจศาลที่มีการเก็บภาษีธุร กิจที่เป็น อั น ตรายต่ อ สั ง คม ยกเว้ นว่ า สถาบั น การเงิ น จะมี กิจกรรมทางธุรกิจจริงๆ และได้กาํ ไรจากกิจกรรมทาง เศรษฐกิจในท้องถิ่นนั้นจริงๆ 8. สถาบันการเงินไม่ให้บริการทางการเงินแก่บริษัทที่ตั้ง อยู่ในเขตปลอดภาษี (tax haven) ยกเว้นว่าบริษัท นั้นๆ จะมีกิจกรรมทางธุรกิจจริงๆ และได้กําไรจาก กิจกรรมทางเศรษฐกิจในท้องถิ่นนั้นจริงๆ องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 9.
บ ริษัทเผยแพร่โครงสร้างของกลุ่มบริษัททั้งหมด รวม ถึงองค์กรที่บริษัทมีอํานาจควบคุมทางอ้อมและร่วม กับองค์กรอื่น 10. บริษท ั เผยแพร่คาํ อธิบายกิจกรรม ขอบเขตการปฏิบตั ิ การและเจ้าของทีแ่ ท้จริง (ultimate shareholder) ของ
— 117 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
กิจการในเครือ สาขา กิจการร่วมทุน หรือกิจการร่วม ค้าที่ตั้งอยู่ในเขตอํานาจศาล (jurisdiction) ที่ไม่เก็บ ภาษีเงินได้ หรือเก็บภาษีเงินได้ในอัตราศูนย์เปอร์เซ็นต์ หรือในเขตอํานาจศาลทีม่ พี ฤติกรรมการเก็บภาษีธรุ กิจ ที่เป็นอันตรายต่อสังคม 11. บริษท ั รายงานรายได้ กําไร อัตรากําลังพนักงาน เงิน อุดหนุนจากรัฐ และเงินที่จ่ายรัฐ (เช่น ภาษีหัก ณ ที่จ่าย เงินค่าสัมปทาน และภาษีเงินได้ธุรกิจ) จาก แต่ละประเทศที่บริษัทมีกิจการ ครบทุกประเทศที่ บริษัทมีกิจการ 12. บริษท ั จัดโครงสร้างกิจการระหว่างประเทศและธุรกรรม ระหว่างประเทศในทางที่สะท้อนสาระทางเศรษฐกิจ ของกิจกรรมและธุรกรรมของบริษทั โดยไม่ผา่ นขัน้ ตอน ที่ทําไปเพื่อแสวงความได้เปรียบทางภาษีเป็นหลัก 13. บริษท ั เผยแพร่ขอ้ มูลสําคัญเกีย่ วกับคําตัดสินทางภาษี ที่เฉพาะเจาะจงระดับบริษัท ซึ่งบริษัทได้รับมาจาก หน่วยงานกํากับดูแลด้านภาษี
— 118 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 14. บริษท ั เผยแพร่คาํ ตัดสินหรือคําระงับข้อพิพาทเกีย่ วกับ
ภาษี ซึ่งบริษัทหรือบริษัทในเครือเป็นฝ่ายเกี่ยวข้อง เท่าที่จะทําได้ตามกฎหมายและเป็นไปได้ (practical) ไม่ ว่ า จะเป็ น คํ า ตั ด สิ น ในชั้ น ศาลหรื อ ชั้ น อนุ ญ าโต ตุลาการก็ตาม 15. บริษัทมีระบบการบริหารจัดการซึ่งส่งผลทางปฏิบัติ ทันทีที่เกิดข้อสงสัยว่าพนักงานหรือคู่ค้าอาจช่วยหลบ เลี่ยงภาษี 16. บริษท ั บูรณาการหลักเกณฑ์ดา้ นภาษีไว้ในนโยบายการ จัดซื้อจัดจ้างและนโยบายปฏิบัติการของบริษัท 17. บ ริ ษั ท กํ า หนดหลั ก เกณฑ์ ด้ า นภาษี เ ป็ น เงื่ อ นไขใน สัญญาที่ลงนามกับผู้รับเหมาช่วงและคู่ค้า
— 119 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
อาวุธ
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายเกีย่ วกับบริษทั ที่สถาบันการเงินลงทุนหรือให้การสนับสนุนทางการเงิน 1.
ส ถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าทุ่นระเบิดสังหารบุคคล (anti-personal landmines) รวมถึ ง ส่ ว นประกอบสํ า คั ญ ของทุ่ น ระเบิ ด สังหารบุคคล 2. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าระเบิดลูกปราย (cluster munition) รวมถึงส่วน ประกอบสําคัญของระเบิดลูกปราย 3. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าอาวุธนิวเคลียร์ รวมถึงส่วนประกอบสําคัญของ อาวุธนิวเคลียร์ ในประเทศหรือไปยังประเทศที่ไม่ให้ สัตยาบันในสนธิสัญญาไม่แพร่ขยายอาวุธนิวเคลียร์ (Non-Proliferation Treaty)
— 120 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 4.
5.
6.
7.
8.
ส ถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าอาวุธนิวเคลียร์ รวมถึงส่วนประกอบสําคัญของ อาวุธนิวเคลียร์ สถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าอาวุธเคมี รวมถึงส่วนประกอบสําคัญของอาวุธ เคมี สถาบันการเงินไม่ยอมรับการผลิต บํารุงรักษา และ การค้าอาวุธชีวภาพ รวมถึงส่วนประกอบสําคัญของ อาวุธชีวภาพ สาํ หรับสินค้าทีส่ าํ คัญในแง่เป้าหมายทางการทหาร แต่ ยังสามารถใช้เป็น ผลิตภัณฑ์พลเรือน (สินค้า “dual- use”) สถาบันการเงินจัดประเภทสินค้าชนิดนีเ้ ป็นสินค้า ทางทหาร เมือ่ สินค้านัน้ มีเป้าหมายทีไ่ ม่ใช่สาํ หรับการ ใช้งานในทางพลเรือน สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอื่นๆ ไปยังประเทศที่ถูกห้ามส่งสินค้าเข้าโดย
— 121 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
องค์การสหประชาชาติ หรือองค์กรระหว่างประเทศอืน่ 9. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอืน่ ๆ หากมีความเสีย่ งสูงว่าอาวุธเหล่านัน้ จะถูก ใช้ ใ นการละเมิ ด สิ ท ธิ ม นุ ษ ยชนและกฎหมายด้ า น มนุษยธรรมอย่างรุนแรง 10. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอืน่ ๆ ไปยังประเทศทีล่ ะเมิดสิทธิมนุษยชนอย่าง รุนแรง 11. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอื่นๆ ไปยังคู่ขัดแย้งที่มีส่วนร่วมในความรุนแรง ยกเว้นว่าเป็นฝ่ายทีก่ าํ ลังปฏิบตั ติ ามมติของคณะมนตรี ความมัน่ คงแห่งสหประชาชาติ (UN Security Council) 12. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง
— 122 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ทหารอื่ น ๆ ไปยั ง ประเทศที่ อ่ อ นไหวต่ อ การทุ จริ ต คอร์รัปชัน 13. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอื่นๆ ไปยังประเทศที่รัฐล้มเหลวหรือเปราะบาง 14. สถาบันการเงินไม่ยอมรับการส่งอาวุธและระบบส่ง อาวุธ ระบบลําเลียงทางการทหาร และสินค้าทาง ทหารอืน่ ๆ ไปยังประเทศทีใ่ ช้เงินงบประมาณมากเกิน สัดส่วนอันสมควรในการซื้ออาวุธ 15. นโยบายด้านอาวุธของสถาบันการเงินไม่กล่าวถึงข้อ ยกเว้นสําหรับการลงทุนบางประเภท การสนับสนุน ทางการเงิน และ/หรือประเภทสินทรัพย์ของสถาบัน การเงิน 16. นโยบายด้านอาวุธของสถาบันการเงินไม่กล่าวถึงข้อ ยกเว้นสําหรับกิจกรรมหรือโครงการที่ไม่เกี่ยวข้องกับ การผลิตอาวุธ
— 123 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
การคุ้มครองผู้บริ โภค
องค์ประกอบต่อไปนี้สําคัญสําหรับนโยบายของสถาบัน การเงินที่สัมพันธ์กับลูกค้ารายย่อย 1.
ส ถาบันการเงินมีนโยบายเปิดเผยสิทธิของลูกค้าราย ย่อย และความเสี่ยงของผลิตภัณฑ์และบริการ 2. สถาบันการเงินมีนโยบายอบรมจรรยาบรรณของพนัก งานและกํากับพนักงานให้บริการต่อลูกค้าโดยไม่เลือก ปฏิบัติ 3. ส ถาบั น การเงิ น สร้ า งหลั ก ประกั นว่ า ลู ก ค้ า รายย่ อ ย สามารถเข้าถึงกลไกรับเรื่องร้องเรียนและเยียวยาที่มี กระบวนการค้นหาความจริง (due diligence) 4. ส ถาบั น การเงิ น เปิ ด เผยผลการติ ด ตามสถิ ติ ก ารร้ อ ง เรียนของลูกค้ารายย่อย อาทิ จํานวนเรื่องร้องเรียน ประเด็นร้องเรียนหลัก องค์กรทีล่ กู ค้าติดต่อร้องเรียน ทั้งทางตรงและทางอ้อม แบ่งตามช่องทางที่รับเรื่อง
— 124 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ร้องเรียน (เช่น ทางโทรศัพท์ เว็บไซต์ สาขา ฯลฯ) 5. สถาบันการเงินประกาศต่อสาธารณะว่าจะลดจํานวน เรื่องร้องเรียน กําหนดเป้าหมายที่ชัดเจน และเปิดให้ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่ายเข้าถึงข้อมูลนี้ได้ 6. ส ถาบั น การเงิ น มี ก ลไกจั ด การข้ อ พิ พ าททางเลื อ ก [Alternative Dispute Resolution (ADR) Mechanisms]
กระบวนการเยียวยาอิสระสําหรับการจัดการกับข้อร้อง เรียนทีไ่ ม่อาจคลีค่ ลายได้ดว้ ยกระบวนการภายในของ สถาบันการเงิน หรือตัวแทนที่ได้รับมอบหมายจาก สถาบันการเงิน 7. สถาบันการเงินมีนโยบายปรับโครงสร้างหนี้สําหรับ ผู้บริโภคที่ประสบปัญหาเป็นหนี้เกินตัว 8. สถาบันการเงินมีนโยบายหรือแนวปฏิบัติที่ชัดเจน ใน การคุ้มครองผู้บริโภคไม่ให้เป็นหนี้เกินตัว 9. ส ถาบั น การเงิ น พั ฒนาและลงมื อ ใช้ บั ญ ชี ค วามเสี่ ย ง สําหรับลูกค้า (risk profile) ในการเสนอขายผลิตภัณฑ์ ด้านการลงทุน
— 125 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 10. สถาบันการเงินคุม ้ ครองข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้าราย
ย่อย (ไม่เปิดเผยข้อมูลต่อบุคคลอื่นเว้นแต่จะได้รับ อนุญาตจากลูกค้า) 11. ขอ ้ มูลทางการเงินและข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้าได้รบั การคุม้ ครองอย่างเหมาะสม ด้วยกลไกควบคุมและคุม้ ครอง มีแนวปฏิบตั ทิ ชี่ ดั เจนและเผยแพร่ตอ่ สาธารณะ ว่าสถาบันการเงินจะจัดเก็บ ประมวลผล บันทึก ใช้ และเปิดเผยข้อมูลเหล่านี้อย่างไรบ้าง 12. สถาบันการเงินมีนโยบายและขั้นตอนรับผิดที่ชัดเจน ในกรณี ที่ เ กิ ด การโจรกรรม ลั ก ทรั พ ย์ และฉ้ อ โกง เกี่ยวเนื่องกับลูกค้ารายย่อยซึ่งเกิดขึ้นในสาขา ตู้กด เงินสด อินเทอร์เน็ต หรือตัวแทนที่ได้รับมอบหมาย จากสถาบันการเงิน 13. สถาบันการเงินตีพม ิ พ์เผยแพร่นโยบายหรือขัน้ ตอนการ ติดตามหนี้ และบริษัทที่ได้รับมอบหมายจากสถาบัน การเงิน (บุคคลที่สาม) ให้เป็นตัวแทนในการทวงหนี้ 14. สถาบันการเงินมีนโยบายและขั้นตอนที่จะหลีกเลี่ยง
— 126 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
การพ่วงขายผลิตภัณฑ์ หรือพฤติกรรมการขายที่ไม่ เหมาะสม 15. สถาบันการเงินเปิดเผยข้อมูลสําคัญแก่ลูกค้ารายย่อย ว่าด้วยประโยชน์ ความเสีย่ ง และเงือ่ นไขพืน้ ฐานของ ผลิตภัณฑ์ทางการเงิน และการเปลีย่ นแปลงค่าธรรม เนียม 16. สถาบันการเงินมีนโยบายหรือแนวปฏิบต ั ทิ ชี่ ดั เจนเกีย่ ว กับการเปิดเผยข้อมูลสินเชื่อที่อยู่อาศัย ก่อนขั้นตอน ลงนามในสัญญา 17. สถาบันการเงินออกแบบโครงสร้างค่าตอบแทนสําหรับ พนักงานและตัวแทน ในทางทีส่ ง่ เสริมพฤติกรรมการ ทําธุรกิจอย่างรับผิดชอบ การปฏิบัติต่อลูกค้าอย่าง เป็นธรรม และการหลีกเลี่ยงผลประโยชน์ทับซ้อน 18. สถาบันการเงินมีโครงการอบรมพนักงานและตัวแทน อย่างเหมาะสม ในประเด็นสิทธิผู้บริโภค นโยบาย คุ้มครองผู้บริโภค และธรรมเนียมปฏิบัติที่เกี่ยวข้อง 19. สถาบันการเงินมีโครงการอบรมพนักงานและตัวแทน
— 127 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
อย่างเหมาะสม ในประเด็นผลิตภัณฑ์และบริการต่างๆ ที่นําเสนอต่อผู้บริโภค 20. สถาบันการเงินรับประกันได้ว่าไม่มีข้อจํากัดใดๆ ด้าน เทคโนโลยีสื่อสารและสารสนเทศ (ICT) ที่จะกีดกัน ไม่ให้ลูกค้ารายย่อยเข้าถึงบริการทางการเงิน 21. สถาบันการเงินมีนโยบายที่จะเปิดให้ลูกค้ารายย่อยที่ เป็น ผู้พิการหรือมีความต้องการพิเศษสามารถเข้าถึง สาขาทางกายภาพและบริการอิเล็กทรอนิกส์ อย่าง เช่นแพล็ตฟอร์มออนไลน์ได้ การขยายการเข้าถึงบริการทางการเงิน
องค์ประกอบต่อไปนี้สําคัญสําหรับนโยบายของสถาบัน การเงินที่สัมพันธ์กับลูกค้ารายย่อย 1.
ส ถาบันการเงินมีนโยบาย บริการ และผลิตภัณฑ์ทพี่ งุ่ เป้าไปยังกลุม่ คนจนและคนชายขอบอย่างเฉพาะเจาะจง
— 128 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย 2.
ส ถาบันการเงินมีสาขาในเขตชนบท ไม่ใช่เฉพาะใน เมือง 3. สถาบันการเงินมีบริการธนาคารทางโทรศัพท์มือถือ (mobile banking) และบริ ก ารเงิ น อิ เ ล็ ก ทรอนิ ก ส์ (e-money) 4.
5. 6.
7. 8.
ส ถาบันการเงินมีสัดส่วนสินเชื่อที่ปล่อยให้กับธุรกิจ ขนาดจิว๋ ไปจนถึงขนาดกลาง (Micro to SME: MSME) มากกว่า 10% ของสินเชื่อทั้งหมด ส ถาบั น การเงิ น ไม่ กํ า หนดว่ า MSME ต้ อ งมี ห ลั ก ประกันในการกู้ สถาบันการเงินมีนโยบายเปิดเผยสิทธิของลูกค้า และ ความเสี่ยงของผลิตภัณฑ์หรือบริการ (รวมถึงความ เสี่ยงที่จะเป็นหนี้เกินตัว) สําหรับลูกค้าที่ไม่รู้หนังสือ และ MSME สถาบันการเงินเผยแพร่เงือ่ นไขของบริการทางการเงิน ในภาษาท้องถิ่น สถาบันการเงินมีนโยบายปรับปรุงความรู้ทางการเงิน
— 129 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” ( financial literacy)
ของลู ก ค้ า กลุ่ ม ผู้ มี ร ายได้ น้ อ ย
กลุ่มชายขอบ และ MSME 9. สถาบันการเงินไม่คด ิ ค่าธรรมเนียมในการเปิดบัญชีเงิน ฝากพืน้ ฐาน หรือคิดค่าธรรมเนียมเพียงเล็กน้อยอย่าง สมเหตุสมผล 10. สถาบันการเงินไม่กําหนดเงินคงเหลือในบัญชีขั้นตํ่า (minimum balance) สําหรับบัญชีเงินฝากพื้นฐาน 11. ส ถาบั น การเงิ น มี ม าตรฐานระยะเวลาการพิ จ ารณา สินเชื่อ และเปิดเผยข้อมูลดังกล่าวต่อสาธารณะ 12. สถาบันการเงินมีบริการรับหรือโอนเงินในประเทศที่ เหมาะสม สะดวก และลูกค้ารายย่อยมีกําลังซื้อ 13. สถาบันการเงินปล่อยสินเชื่อที่อยู่อาศัยแก่ผู้มีรายได้ น้อย
— 130 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
นโยบายค่าตอบแทน
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
2. 3. 4. 5.
ส ถาบันการเงินสงวนสิทธิท์ จี่ ะเรียกเงินโบนัสคืน หาก ปรากฏภายหลังจากที่ได้รับเงินไปแล้วว่าการรับเงิน โบนัสนั้นเป็นไปโดยมิชอบ (กลไก clawback) สถาบันการเงินกําหนดเพดานการจ่ายโบนัสไว้ไม่เกิน 100% ของเงินเดือนตลอดปี สถาบันการเงินกําหนดเพดานการจ่ายโบนัสไว้ไม่เกิน 20% ของเงินเดือนตลอดปี สถาบันการเงินกําหนดเพดานการจ่ายโบนัสไว้ไม่เกิน 10% ของเงินเดือนตลอดปี สถาบันการเงินกําหนดเพดานการจ่ายเงินเดือนไว้ไม่ เกิน 20 เท่าของเงินเดือนทีต่ าํ่ ทีส่ ดุ ในองค์กร หรือขัน้ สูงสุดของช่วงเงินเดือนที่ตํ่าที่สุดภายในสถาบัน
— 131 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 6.
เ งินโบนัสอย่างน้อย 60% ขึน้ อยูก่ บั เป้าหมายระยะยาว (ซึง่ ไม่เหมือนกับข้อตกลงทีจ ่ ะเลือ่ นจ่ายโบนัสออกไป) 7. เงินโบนัสอย่างน้อย 1 ใน 3 อิงกับหลักเกณฑ์ที่ไม่ใช่ เกณฑ์ทางการเงิน 8. เงินโบนัสอย่างน้อย 2 ใน 3 อิงกับหลักเกณฑ์ที่ไม่ใช่ เกณฑ์ทางการเงิน 9. เงินโบนัสอิงกับความพึงพอใจของพนักงาน 10. เงินโบนัสอิงกับความพึงพอใจของลูกค้า 11. เงินโบนัสอิงกับการปรับปรุงผลกระทบด้านสังคมและ สิง่ แวดล้อมของการบริหารจัดการของสถาบันการเงิน และธรรมเนียมปฏิบัติในการปฏิบัติการ 12. เงินโบนัสอิงกับการปรับปรุงผลกระทบด้านสังคมและ สิ่งแวดล้อมของการลงทุนและบริการทางการเงินของ สถาบันการเงิน
— 132 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ความโปร่งใสและความรับผิด
องค์ประกอบต่อไปนีส้ าํ คัญสําหรับนโยบายระดับปฏิบตั กิ าร ของสถาบันการเงิน 1.
ส ถาบันการเงินอธิบายกรอบการให้เงินสนับสนุนและ การลงทุนขององค์กร ทีเ่ กีย่ วข้องกับประเด็นทางสังคม และสิง่ แวดล้อม และอธิบายว่าองค์กรจะมัน่ ใจได้อย่างไร ว่าการลงทุนเป็นไปตามเงือ่ นไขในนโยบายขององค์กร 2. กรอบการให้เงินสนับสนุนและการลงทุนของสถาบัน การเงินได้รับการตรวจสอบโดยองค์กรภายนอก และ มีการเผยแพร่ผลการตรวจสอบต่อสาธารณะ 3. สถาบันการเงินเผยแพร่รายชื่อของรัฐบาลที่ตนเข้าไป ลงทุน (เช่น ลงทุนในกองทุนบํานาญของประเทศหนึง่ ๆ เป็นต้น) 4. สถาบันการเงินเผยแพร่รายชื่อของบริษัทที่ตนเข้าไป ลงทุน
— 133 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” 5.
ส ถาบันการเงินกล่าวถึงและเผยแพร่รายชื่อบริษัททุก แห่งที่ตนปล่อยสินเชื่อให้มากกว่า 10 ล้านเหรียญ สหรัฐ (หรือประมาณ 300 ล้านบาท) ผ่านเว็บไซต์ องค์กร 6. สถาบันการเงินเผยแพร่รายชื่อสินเชื่อโครงการ (project finance) และสินเชื่อธุรกิจทั้งหมดที่เกี่ยวข้องกับ โครงการ รวมถึงข้อมูลทีก่ าํ หนดในมาตรฐานอีเควเตอร์ (Equator Principles III) 7.
ส ถาบันการเงินเผยแพร่พอร์ตสินเชือ่ ตามภูมภิ าค ขนาด และอุตสาหกรรม (ตามมาตรฐาน GRI FSSD FS6) 8. ส ถาบั น การเงิ น เผยแพร่ พ อร์ ต สิ น เชื่ อ ในตารางไขว้ ผสมข้อมูลสินเชื่อรายอุตสาหกรรมกับข้อมูลสินเชื่อ รายภูมิภาค 9. สถาบันการเงินตีพม ิ พ์เผยแพร่พอร์ตสินเชือ่ โดยละเอียด เช่น ตามมาตรฐานการเผยแพร่ข้อมูลสองข้อแรกของ NACE และ ISIC 10. สถาบันการเงินตีพม ิ พ์เผยแพร่พอร์ตสินเชือ่ โดยละเอียด
— 134 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
เช่น ตามมาตรฐานการเผยแพร่ข้อมูลสี่ข้อแรกของ NACE และ ISIC 11. สถาบันการเงินเผยแพร่จํานวนบริษัทที่องค์กรเคยมี ปฏิสมั พันธ์ดว้ ยในประเด็นสังคมและสิง่ แวดล้อม (ตาม มาตรฐาน GRI G4 FSSD FS10) 12. สถาบันการเงินเผยแพร่ชื่อบริษัทที่องค์กรเคยมีปฏิ สัมพันธ์ด้วยในประเด็นสังคมและสิ่งแวดล้อม 13. สถาบันการเงินเผยแพร่ผลของการมีปฏิสัมพันธ์ตาม ข้อ 12. รวมถึงหัวข้อ เป้าหมาย และเส้นตาย 14. ส ถาบั น การเงิ น เผยแพร่ ชื่ อ ของบริ ษั ท ที่ ตั ด สิ น ใจไม่ ลงทุนเนื่องจากประเด็นด้านความยั่งยืน รวมถึงเผย แพร่เหตุผลที่ไม่ลงทุน 15. สถาบันการเงินเผยแพร่สถิติการออกเสียง 16. สถาบันการเงินเผยแพร่รายงานความยั่งยืนที่เนื้อหา บางข้อเป็นไปตามมาตรฐาน GRI (ระดับ Core หรือ Comprehensive) 17. สถาบันการเงินเผยแพร่รายงานความยั่งยืนที่เป็นไป
— 135 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ตามมาตรฐาน GRI (ระดับ Core หรือ Comprehensive) ทั้งฉบับ 18. รายงานความยัง่ ยืนของสถาบันการเงินได้รบ ั การตรวจ ทานจากบุคคลที่สาม 19. สถาบันการเงินรายงานการปรึกษาหารือกับองค์กร ภาคประชาสังคมและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกลุ่มอื่นๆ 20. สถาบันการเงินจัดตั้งหรือมีส่วนร่วมในกลไกรับเรื่อง ร้องเรียนระดับปฏิบตั กิ าร จากปัจเจกและชุมชนทีอ่ าจ ได้รับผลกระทบจากกิจกรรมที่เกี่ยวโยงกับสถาบัน การเงิน 21. สถาบันการเงินรายงานกลไกรับเรือ ่ งร้องเรียน รวมถึง ความก้าวหน้าและประสิทธิผล 22. สถาบันการเงินทุ่มเทให้กับการเคารพและร่วมมือใน กลไกรับเรื่องร้องเรียนของรัฐและบริษัทลูกค้า
— 136 —
ภาคผนวก ข
แนะนําโครงการ Fair Finance Thailand
— 137 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ” Fair Finance Thailand (แนวร่วมการเงินทีเ่ ป็นธรรมประเทศ
ไทย เว็บไซต์ www.fairfinancethailand.org) ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2561 สมาชิกประกอบด้วยบริษัทวิจัย 1 บริษัท และ องค์กรภาคประชาสังคม 4 องค์กร ทีม่ คี วามสนใจร่วมกัน ในการติ ด ตามผลกระทบและความท้ า ทายของธุ ร กิ จ ธนาคาร และประสงค์จะร่วมกันผลักดันภาคธนาคารไทย ให้ก้าวสู่แนวคิดและวิถีปฏิบัติของ “การธนาคารที่ยั่งยืน” (sustainable banking) อย่างแท้จริง ผ่านการนํามาตรฐาน Fair Finance Guide International (แนวปฏิบต ั ขิ องแนวร่วม การเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ เว็บไซต์ www.fairfinance guide.org) มาใช้ในการประเมินนโยบายด้านต่างๆ ของ ธนาคารพาณิชย์ไทยที่เปิดเผยสู่สาธารณะ เริ่มจาก พ.ศ. 2562 เป็นปีแรก
— 138 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
สมาชิกแนวร่วม
Fair Finance Thailand
1. บริษัท
ป่าสาละ จํากัด
2. International Rivers
3. มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค
— 139 —
ได้แก่
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
4. มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม (EnLaw)
5. มูลนิธิบูรณะนิเวศ (EARTH)
— 140 —
ภาคผนวก ค
แนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ (Fair Finance Guide International)
— 141 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
— 142 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
— 143 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
แนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ คือ ดัชนี และ เครื่องมือ สําหรับผู้บริโภค ในการเจรจาต่อรอง รณรงค์ ให้การสนับสนุน มีส่วนร่วมในภาครัฐและสถาบันการเงิน เพื่อสร้างความร่วมมือด้านการเงินที่เป็นธรรม ในปี พ .ศ . 2559 องค์ ก รภาคประชาสั ง คม 39 แห่ ง ได้ ดํ า เนิ น งานตามแนวปฏิ บั ติ ก ารเงิ น ที่ เ ป็ น ธรรมใน 9 ประเทศ (ประเทศไทยเป็ น ประเทศที่ 10 โดยเข้ า เป็ น สมาชิกแนวร่วมใน พ.ศ. 2561) โดยสามารถเข้าถึงบุคคล ทั่วไปกว่า 4 ล้านคน ผ่านช่องทางทวิตเตอร์และเฟซบุ๊ก ในขณะที่เว็บไซต์แนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรม มีสถิติ ผู้เข้าเยี่ยมชมมากกว่า 400,000 คน ใน พ.ศ. 2560 เพียงปี เดียว มีประชาชนส่งข้อคิดเห็นหรือข้อร้องเรียนต่อธนาคาร ที่ตนใช้บริการมากกว่า 60,000 คน ใน พ.ศ. 2559 นโยบายการดําเนินธุรกิจของสถาบัน การเงิน 95 แห่งใน 9 ประเทศได้รบั การประเมินด้วยหลัก เกณฑ์การประเมินกว่า 422 ข้อ (ซึ่งผ่านความเห็นชอบ ระหว่างประเทศ) และเครือข่ายแนวปฏิบัติการเงินที่เป็น
— 144 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ธรรมได้จัดทํากรณีศึกษา 45 ชิ้น ซึ่งเปรียบเทียบนโยบาย กับการปฏิบัติจริงของธนาคาร รวมถึงได้ออกรายงาน เปรียบเทียบการลงทุนในกลุ่มนํ้ามันเชื้อเพลิงและแหล่ง พลังงานทดแทนของธนาคาร 75 แห่งทั่วโลก ในรายงาน ชื่อ “Undermining our Future” โดยใช้ข้อมูลจาก พ.ศ. 2558
นอกเหนือจากการติดต่อผ่านจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ หรือโทรศัพท์แล้ว ในระหว่าง พ.ศ. 2552–2560 สมาชิกของ แนวร่วมแนวปฏิบตั กิ ารเงินทีเ่ ป็นธรรมได้จดั ประชุมร่วมกับ ธนาคารต่างๆ มากกว่า 100 ครั้ง ซึ่งการประชุม 25 ครั้ง จัดขึ้นในหลายประเทศโดยมีวุฒิสมาชิกหรือสมาชิกสภา ผู้แทนราษฎรจากพรรคการเมืองเข้าร่วมประชุม กิจกรรม ทั้งหมดนี้นําไปสู่การตกลงที่จะเปลี่ยนแปลงนโยบายของ ธนาคาร 25 แห่งทั่วโลก
— 145 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
ความเป็นมา
การนํ า มุ ม มองด้ า นสั ง คม สิ่ ง แวดล้ อ ม และหลั ก ธรรมาภิบาล (Environmental, Social, Governance นิยม ย่อว่า ประเด็น ESG) มาบูรณาการกับนโยบายและการ ดําเนินงานของธนาคารรวมถึงธุรกิจที่ได้รับการสนับสนุน ทางการเงินจากธนาคาร นําไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิต ของผู้คน และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติทั่วโลก ยก ตัวอย่างเช่น การลดการมีส่วนในการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมอิ ากาศ การละเมิดสิทธิมนุษยชน ข้อตกลงเรือ่ งการค้า อาวุธ การยึดครองทีด่ นิ การพัฒนาการบริการทางการเงิน สําหรับผู้ผลิตรายย่อย และการพัฒนาห่วงโซ่คุณค่าที่เป็น ธรรมมากขึ้น แนวปฏิบตั กิ ารเงินทีเ่ ป็นธรรมนานาชาติสนับสนุนการ บูรณาการและประยุกต์ใช้กรอบการดําเนินงานที่คํานึงถึง สังคม สิ่งแวดล้อม หลักธรรมาภิบาล และสิทธิมนุษยชน ในการดําเนินธุรกิจของธนาคาร รวมถึงลูกค้าของธนาคาร ซึ่งดําเนินงานในประเทศกําลังพัฒนา
— 146 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
แนวปฏิบตั กิ ารเงินทีเ่ ป็นธรรรม มีวตั ถุประสงค์เพือ่ ให้ เกิดการแข่งขันสู่การเป็นที่หนึ่งระหว่างธนาคารภายใต้ กรอบการคํานึงถึงสิ่งแวดล้อม สังคม ธรรมาภิบาล และ สิทธิมนุษยชน โดยใช้เครื่องมือดังต่อไปนี้ • เปิดโอกาสให้ผู้บริโภคได้เลือกบริการทางการเงิน ด้วยข้อมูลที่ถูกต้องเที่ยงตรง • เปิดช่องทางโดยตรงให้ลูกค้าของธนาคารสามารถ เสนอข้อคิดเห็น ข้อร้องเรียน หรือเปลี่ยนธนาคารที่ใช้ บริการ • เสนอบรรทัดฐาน (benchmarks) ที่สถาบันการเงิน และหน่ ว ยงานกํ า กั บ ดู แ ลสามารถนํ า ไปใช้ พั ฒนาการ ดําเนินงานให้มคี วามรับผิดชอบ เป็นธรรม และยัง่ ยืนมาก ยิ่งขึ้น • รณรงค์เรียกร้องการเปลี่ยนแปลงให้ระบบการเงิน โลกมีความเป็นธรรมและไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง (inclusive) แนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรมริเริ่มใน พ.ศ. 2552 โดย องค์กรภาคประชาสังคมหลายแห่งในประเทศเนเธอร์แลนด์
— 147 —
การประเมินธนาคารพาณิชย์ ไทยตามเกณฑ์ “แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ”
โดยพัฒนาระเบียบวิธวี จิ ยั ร่วมกับสถาบันวิจยั PROFUNDO และแนวปฏิบตั นิ ไี้ ด้ถกู นํามาใช้ในระดับนานาชาติ ใน พ.ศ. 2557 ปั จ จุ บั น เครื อ ข่ า ยแนวปฏิ บั ติ ก ารเงิ น ที่ เ ป็ น ธรรม ดํ า เนิ น งานใน 10 ประเทศ ได้ แ ก่ เบลเยี ย ม บราซิ ล ฝรั่ ง เศส เยอรมนี อิ น โดนี เ ซี ย ญี่ ปุ่ น เนเธอร์ แ ลนด์ นอร์เวย์ สวีเดน และไทย ในแต่ละประเทศจะมีแนวร่วม ขององค์กรภาคประชาสังคมในท้องถิ่น ร่วมด้วยผู้เชี่ยว ชาญเฉพาะด้าน ดําเนินกิจกรรมหลัก ได้แก่ การวิจยั การ ติดตามตรวจสอบ การรณรงค์ตอ่ สาธารณะ และการหารือ กั บ ภาคการเงิ น ภายใต้ ก รอบการดํ า เนิ น งานของแนว ปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรมนานาชาติ การประเมินคุณภาพของนโยบายและการปฏิบัติของ ธนาคารภายใต้ ก รอบแนวคิ ด ด้ า นความยั่ ง ยื น ในหั ว ข้ อ เฉพาะด้านและเผยแพร่คะแนนการประเมินช่วยเพิ่มแรง กดดันจากสาธารณะ ซึง่ จะนําไปสูก่ ารพัฒนานโยบายและ การปฏิบัติที่เกี่ยวกับการลงทุนของธนาคาร โดยองค์กรที่ เข้าร่วมเป็นสมาชิกแนวร่วมแนวปฏิบัติการเงินที่เป็นธรรม
— 148 —
แนวร่วมการเงินที่เป็นธรรมประเทศไทย
ในแต่ละประเทศ สามารถใช้ผลลัพธ์ทไี่ ด้จากการประเมิน ในการหารือและส่งอิทธิพลต่อหน่วยงานกํากับดูแลภาค ธนาคาร ในการเรียกร้องการเปลี่ยนแปลงไปสู่ระบบการ เงินที่เป็นธรรม เช่น ผ่านกลไกของรัฐสภาหรือสื่อมวลชน
— 149 —