กรณีศึกษา "บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกันและปราบปรามการทุจริตคอร์รัปชัน"

บทบาทของสถาบันการเงิน ในการป้องกันและปราบปราม การทุจริตคอร์รัปชัน จั​ัดทำำ�โดย

แนวร่​่วมการเงิ​ินที่​่�เป็​็นธรรมประเทศไทย (Fair Finance Thailand) มิ​ิถุน ุ ายน 2565

สารบั​ัญ

ความเสี่​่�ยงด้​้านทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน ในสถาบั​ันการเงิ​ิน 2

กฎหมาย และแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิเพื่​่�อ ป้​้องกั​ันและปราบปรามการ ทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ันของประเทศไทย 8

มาตรฐานและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิเพื่​่�อ ป้​้องกั​ันและปราบปรามการ ทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ันระดั​ับสากลที่​่� เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน 19

ข้​้อเสนอแนะเชิ​ิงนโยบาย จากแนวร่​่วมการเงิ​ินที่​่�เป็​็นธรรม ประเทศไทย 42

กรณี​ีศึ​ึกษา: การทุ​ุ จ ริ​ิ ต เงิ​ิ น ภาษี​ีมู​ู ล ค่​่ า เพิ่​่� ม มู​ู ล ค่​่ า 4.3 พั​ั น ล้​้ า นบาท ของ บริ​ิ ษั​ั ท นำำ� เข้​้ า -ส่​่ ง ออกแร่​่ โ ลหะ ปลอม 25 บริ​ิษั​ัท 27 กรณี​ีศึ​ึกษา: การรุ​ุ ก ล้ำำ��พื้​้� น ที่​่� ป่​่ า สงวนแห่​่ ง ชาติ​ิ และเขตอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิหาดเจ้​้าไหม ต.ไม้​้ ฝ าด อ.สิ​ิ เ กา จ.ตรั​ั ง โดย บริ​ิษั​ัท เจบี​ีบี​ี จำำ�กั​ัด เพื่​่�อประกอบ กิ​ิ จ การโรงแรมอนั​ั น ตรา สิ​ิ เ กา รี​ีสอร์​์ท แอนด์​์ สปา 39

ความเสี่​่�ยงด้​้านทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน ในสถาบั​ันการเงิ​ิน

สถาบั​ั น การเงิ​ิ น (financial institutions) เป็​็ น ภาคส่​่ ว นสำำ� คั​ั ญ ในการขั​ั บ เคลื่​่� อ นการพั​ั ฒ นา

เศรษฐกิ​ิจและสั​ังคมไปสู่​่�ความยั่​่�งยื​ืน เนื่​่�องจากเป็​็นตั​ัวกลางการจั​ัดสรรเงิ​ินทุ​ุน ในระบบเศรษฐกิ​ิจ

ด้​้วยลั​ักษณะเฉพาะของภาคการเงิ​ิน อาทิ​ิ การเป็​็นระบบที่​่�มี​ีความเชื่​่�อมโยงอย่​่างซั​ับซ้​้อนในหลาย ภาคส่​่วน โครงสร้​้างตั้​้�งอยู่​่�บนแรงจู​ูงใจที่​่�ผู​ูกไว้​้กั​ับการทำำ�กำำ�ไร และการแข่​่งขั​ันของตลาด ทำำ�ให้​้ สถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีโอกาสพบกั​ับความเสี่​่�ยงจากการทำำ�ทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ันสู​ูง (Shipley, 2017) โดย ความเสี่​่ย � งด้​้านทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั น ั ที่​่เ� กิ​ิดขึ้​้�นในสถาบั​ันการเงิ​ินแบ่​่งเป็​็นสองประเภทหลั​ัก คื​ือ (1) ความ เสี่​่� ยงที่​่� เกิ​ิ ดจากลู​ูกค้​้ าของสถาบั​ันการเงิ​ิน อาทิ​ิ การฟอกเงิ​ิน (money laundering) หรื​ือการ

สนั​ับสนุ​ุนเงิ​ินให้​้แก่​่ผู้​้�ก่​่อการร้​้าย (terrorist financing) หรื​ือการค้​้ายาเสพติ​ิด และ (2) ความ

เสี่​่�ยงที่​่�เกิ​ิดจากการร่​่วมมื​ือกั​ันระหว่​่างสถาบั​ันการเงิ​ินและเจ้​้าหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐโดยตรง อาทิ​ิ กิ​ิจกรรม การล็​็อบบี้​้� หรื​ือการติ​ิดสิ​ินบน

หากแบ่​่งมาตรฐานสากลและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามประเภทของความเสี่​่�ยงข้​้างต้​้น สามารถแบ่​่งกลไก การต่​่อต้​้านทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ันในสถาบั​ันการเงิ​ินได้​้ ดั​ังนี้​้�

ั ิเพื่​่อ � ป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน (money laundering) และการสนั​ับสนุ​ุน  แนวปฏิ​ิบัติ เงิ​ินให้​้แก่​่ผู้�ก่ ้ ่อการร้​้าย (terrorist financing) และกลุ่​่�มผู้​้�แพร่​่อาวุ​ุธที่​่�มี​ีอานุ​ุภาพทำำ�ลายล้​้างสู​ูง (proliferation financing) หรื​ือธุ​ุรกิ​ิจผิ​ิดกฎหมายอื่​่�น ๆ การตรวจสอบแหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินที่​่�เกิ​ิด

จากกิ​ิ จกรรมที่​่� ผิ​ิดกฎหมาย หรื​ือ “เงิ​ินสกปรก” (dirty money) ทำำ�ได้​้ ยากมากขึ้​้�นในปั​ัจจุ​ุบั​ัน

เนื่​่อ � งจากผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดมี​ีวิ​ิธี​ีการอำำ�พรางความผิ​ิดที่​่�ซับ ั ซ้​้อนผ่​่านระบบการเงิ​ิน โดยสร้​้างภาพเสมื​ือน ว่​่ าเงิ​ินสกปรกเหล่​่ านี้​้�เป็​็นเงิ​ินที่​่� ได้​้ มาอย่​่างถู​ูกกฎหมาย และใช้​้สถาบั​ันการเงิ​ิน ตลาดทุ​ุน และ สิ​ินทรั​ัพย์ต่ ์ ่าง ๆ เป็​็นช่​่องทางในการฟอกเงิ​ิน ทั้​้�งนี้​้� การฟอกเงิ​ินสามารถไต่​่ระดั​ับความซั​ับซ้​้อนจาก น้​้อยไปมากได้​้ ดั​ังนี้​้�

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 2

ระดั​ับที่​่� 1 Placement คื​ือ การนำำ�ฝากเงิ​ินที่​่�ผิ​ิดกฎหมายเข้​้าสู่�ร ่ ะบบการเงิ​ิน ผ่​่านตั​ัวกลางอย่​่างสถาบั​ันการเงิ​ิน

ระดั​ับที่​่� 2 Layering คื​ือ การออกแบบเส้​้นทางทางการเงิ​ินเพื่​่�อปกปิ​ิดแหล่​่ง

ที่​่� มาของเงิ​ิน โดยการโอนเงิ​ินออกไปยั​ังแหล่​่ งอื่​่�น ๆ หลาย ๆ แห่​่ง หรื​ือการโอนไปยั​ังบริ​ิษั​ัทบั​ังหน้​้าในต่​่างประเทศ (offshore com­ pany) หลายแห่​่ง แต่​่ผู้​้�รับ ั ประโยชน์​์ตั​ัวจริ​ิง (ultimate beneficial ownership) เป็​็นบุ​ุคคลคนเดี​ียวกั​ัน

ระดั​ับที่​่� 3 Integration คื​ือ การนำำ�เงิ​ินออกจากระบบการเงิ​ินมาแปลงเป็​็น

สิ​ินทรั​ัพย์​์อื่​่�น ๆ ที่​่�ถู​ูกกฎหมาย อาทิ​ิ การนำำ�เงิ​ินไปลงทุ​ุนในตลาดทุ​ุน หรื​ือการลงทุ​ุนทำำ�ธุ​ุรกิ​ิจ (UNODC, n.d.)

ดั​ังนั้​้น ั ิเพื่​่อ � ป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินจึ​ึงเน้​้นไปที่​่�การตรวจสอบและความ � แนวทางปฏิ​ิบัติ

สามารถในการระบุ​ุตั​ัวตนลู​ูกค้​้าเพื่​่อ � ให้​้ทราบแหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินทุ​ุนเหล่​่านั้​้น ุ อย่​่างไร � ให้ ้ได้​้มากที่​่�สุด ก็​็ตาม สำำ�หรั​ับกรณี​ีที่​่ส � ถาบั​ันการเงิ​ินไม่​่สามารถตรวจสอบแหล่​่งที่ม ่� าของเงิ​ินจากลู​ูกค้​้าได้​้ แต่​่พบว่​่า ได้​้ว่​่าธุรุ กรรมมี​ีความน่​่าสงสั​ัย ก็​็มี​ีแนวปฏิ​ิบัติ ั ิรองรั​ับให้​้มี​ีการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย

(Suspicious Transaction Report: STR) ไปยั​ังหน่​่วยงานกำำ�กั​ับดู​ูแลของประเทศที่​่�ยอมรั​ับแนว ปฏิ​ิบั​ัติ​ิเหล่​่านี้​้�

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 3

 แนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิป้​้องกั​ันการรั​ับสิ​ินบนและการทุ​ุจริ​ิตอื่​่�น ๆ อาทิ​ิ การทุ​ุจริติ ที่​่�เกิ​ิดจากผลประโยชน์​์ ทั​ับซ้​้อน (conflict of interest) ที่​่�มี​ีระหว่​่างสถาบั​ันการเงิ​ินและภาคส่​่วนอื่​่�น ๆ อาทิ​ิ การล็​็อบบี้​้�

ระหว่​่างภาคการเงิ​ินและภาครั​ัฐเพื่​่อ � สร้​้างนโยบายที่​่เ� อื้​้�อประโยชน์​์ต่อ ่ สถาบั​ันการเงิ​ิน รั​ัฐ หรื​ือบุ​ุคคล ใดบุ​ุคคลหนึ่​่�ง โดยแนวปฏิ​ิบัติ ั ินี้​้เ� น้​้นไปที่​่�การประเมิ​ินความเสี่​่�ยงขององค์​์กรภายในและการควบคุ​ุม กิ​ิจกรรมภายในองค์​์กรต่​่าง ๆ โดยมี​ีมิ​ิติ​ิครอบคลุ​ุมประเด็​็นต่​่อไปนี้​้�

☛ การควบคุ​ุมกิ​ิจกรรมที่​่�เกี่​่�ยวกั​ับการบริ​ิจาค

☛ กระบวนการสอบทานด้​้านการคอร์​์รัปชั ั ัน

(due diligence) ขององค์​์กรที่​่ไ� ด้​้รับ ั บริ​ิจาค

กิ​ิ จการใด ๆ และควรกำำ�หนดในสั​ั ญญาที่​่�

และการตรวจสอบเพื่​่� อ ทราบข้​้ อ เท็​็ จจริ งิ

ก่​่ อนทำำ�การควบรวมกิ​ิ จการหรื​ือลงทุ​ุนใน

เพื่​่�อให้​้มั่​่�นใจว่​่ากิ​ิจกรรมขององค์​์กรนั้​้�น ๆ มี​ี

เกี่​่� ยวข้​้องว่​่ าบริ​ิษั​ัทนั้​้�น ๆ ต้​้ องมี​ีการรั​ับรอง

อยู่​่�จริงิ และได้​้ขึ้�น ้ ทะเบี​ียนอย่​่างถู​ูกต้​้องตาม

และรั​ับประกั​ั นว่​่ าตนปฏิ​ิ บั​ัติ​ิตามกฎหมาย

กฎหมาย

การต่​่อต้​้านทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน และสถาบั​ัน

การเงิ​ิ น มี​ีสิ​ิ ทธิ​ิ ใ นการตรวจสอบเอกสาร

☛ กระบวนการสรรหาบุ​ุคลากรและการจั​ัดหา

และข้​้อมู​ูลที่​่�สำำ�คั​ัญต่​่าง ๆ ที่​่�บริ​ิษั​ัทบั​ันทึ​ึกไว้​้

งานทั้​้�งหมด ควรกำำ�หนดให้​้สอดคล้​้องกั​ับ

ทั้​้�งหมด

งานที่​่รั� บ ั ผิ​ิดชอบและต้​้องเป็​็นไปตามมาตร­ ฐานและเป็​็นธรรม และควรมี​ีการตรวจสอบ

☛ การกำำ�หนดให้​้บุค ุ คลที่​่�สามหรื​ือผู้​้�ให้​้บริ​ิการ

กั​ั บ เจ้​้ า หน้​้ าที่​่� รั ัฐ โดยอาจมี​ีการเพิ่​่� ม ข้​้ อ

ทาน (due diligence) ความเสี่​่� ย งเรื่​่อ � ง

อย่​่างถี่​่�ถ้​้วนมากขึ้​้�น ในตำำ�แหน่​่งที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง

ด้​้านต่​่าง ๆ ของสถาบั​ันการเงิ​ินทำำ�การสอบ

กำำ�หนดบางอย่​่างหรื​ือการขอข้​้อมู​ูลเพิ่​่�มเติ​ิม

คอร์​์รัปชั ั ันด้​้วย โดยเฉพาะส่​่วนงานที่​่�ผู้​้�ให้​้ บริ​ิการต้​้องติ​ิดต่​่อกั​ับหน่​่วยงานรั​ัฐ

☛ กระบวนการให้​้ พนั​ั ก งานต้​้ อ งเปิ​ิ ด เผย ผลประโยชน์​์ ทั​ั บ ซ้​้ อ นที่​่� อ าจเกิ​ิ ด ขึ้​้� น อาทิ​ิ

☛ การมี​ีช่​่องทางส่​่งเบาะแสเกี่​่ย � วกั​ับการทุ​ุจริต ิ

ที่​่� ต นเองและสมาชิ​ิ ก ในครอบครั​ัว มี​ีผล­

ได้​้ง่า ่ ยและปลอดภั​ัยสำำ�หรั​ับพนั​ักงานทุ​ุกคน

ผลประโยชน์​์ที่​่�เกิ​ิ ดขึ้​้�นจากบริ​ิษั​ัท/องค์​์ กร

คอร์​์รั ปชั ั ั น (whistleblowing) ที่​่� เ ข้​้ าถึ​ึง

ประโยชน์​์ ร่ ่ว มอยู่​่� และความสั​ั ม พั​ั น ธ์​์ กั​ั บ เจ้​้าหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 4

ช่​่องโหว่​่ของกลไกป้​้องปรามคอร์​์รั​ัปชั​ันในสถาบั​ันการเงิ​ิน การทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ันสร้​้างความเสี​ียหายเชิ​ิงเศรษฐกิ​ิจเป็​็นมู​ูลค่​่ามหาศาล สำำ�นั​ักงานว่​่าด้​้วยยา

เสพติ​ิดและอาชญากรรมแห่​่งสหประชาชาติ​ิ (United Nations Office on Drugs and Crime: UNODC) ประมาณการมู​ูลค่​่าของเงิ​ินที่​่�ทุจริ ุ ต ิ คอร์​์รัปชั ั น ั ว่​่ามี​ีถึ​ึงร้อ ้ ยละ 5 ของ ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์มวลรวม

ของโลก (Gross Domestic Product: GDP) ต่​่อปี​ี หรื​ือราว 2.6 ล้​้านล้​้านดอลลาร์​์สหรั​ัฐต่​่อปี​ี โดยในจำำ�นวนนี้​้�มาจากการฟอกเงิ​ินประมาณ 5 แสนล้​้านดอลลาร์​์สหรั​ัฐต่​่อปี​ี ส่​่งผลกระทบต่​่อ

เศรษฐกิ​ิจของประเทศผ่​่านการเพิ่​่�มขนาดของเศรษฐกิ​ิจเงา (shadow economy) หรื​ือเศรษฐกิ​ิจ ใต้​้ดิ​ิน1 กิ​ิจกรรมอาชญากรรม จำำ�นวนธุ​ุรกรรมที่​่�ผิ​ิดกฎหมาย และขั​ัดขวางการเก็​็บภาษี​ีของรั​ัฐ (Hendriyetty and Grewal, 2017) อี​ีกทั้​้�งการคอร์​์รัปชั ั น ั ที่​่เ� พิ่​่�มขึ้​้�นมี​ีส่​่วนทำำ�ให้​้สิน ิ เชื่​่อ � ด้​้อยคุ​ุณภาพ

หรื​ือ หนี้​้�เสี​ีย (Non-Performing Loan: NPL) ของสถาบั​ันการเงิ​ินสู​ูงขึ้​้�น (Hasan and Ashfaq, 2021) และทำำ�ให้​้การกำำ�กั​ับดู​ูแลภาคการเงิ​ินและเสถี​ียรภาพทางการเงิ​ินของระบบการเงิ​ินอ่​่อนแอ ลง (Kane and Rice, 2000 อ้​้างถึ​ึงใน IMF, 2016)

การคอร์​์รั ัปชั​ั น ยั​ั งส่​่ งผ ลให้​้ สั​ั ง คมและสิ่​่� ง แวดล้​้ อ มแย่​่ ล ง ทั้​้� ง ในด้​้ า นการสร้​้างทุ​ุ น มนุ​ุ ษ ย์​์ และ

การส่​่งเสริ​ิมด้​้านสาธารณสุ​ุขและการศึ​ึกษา อี​ีกทั้​้�งยั​ังสร้​้างมลภาวะเพิ่​่�มขึ้​้�นและเพิ่​่�มการสู​ูญเสี​ีย ทางทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิ จากการขาดงบประมาณในการสร้​้างระบบบริ​ิหารงานการให้​้บริ​ิการทาง สั​ังคมที่​่�ไม่​่มี​ีประสิ​ิทธิภ ิ าพ (IMF, 2016) นอกจากนั้​้�น คอร์​์รัปชั ั ันยั​ังลดทอนความไว้​้วางใจ ทำำ�ให้​้ ประชาธิ​ิปไตยอ่​่อนแอ เพิ่​่�มระดั​ับความไม่​่เท่​่าเที​ียมกั​ันให้​้รุ​ุนแรงขึ้​้�น สร้​้างความยากจน และการ แบ่​่งแยกทางสั​ังคม (Transparency International, n.d.)

Global Witness องค์​์กรภาคประชาสั​ังคมที่​่�ทำำ�งานสื​ืบสวนสอบสวนเพื่​่�อเปิ​ิดเผยความเชื่​่�อมโยง ระหว่​่างการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน การตั​ักตวงทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิ และการละเมิ​ิดสิ​ิทธิม ิ นุ​ุษยชนของ ภาคธุ​ุรกิ​ิจ เพื่​่�อสร้​้างการเปลี่​่� ยนแปลงเชิ​ิงระบบ (Global Witness, n.d.) จั​ั ดทำำ�รายงานเรื่​่อ � ง

Bank and Dirty Money ในปี​ี ค.ศ. 2015 ซึ่​่� งเป็​็นการรวบรวมและวิ​ิ เคราะห์​์ช่​่องโหว่​่ ในกลไก ต่​่ อ ต้​้ า นคอร์​์รั ปชั ั ั น ของสถาบั​ั น การเงิ​ิ น ผ่​่ า นกรณี​ีศึ​ึกษาของสถาบั​ั น การเงิ​ิ น หลายแห่​่ งที่​่� มี​ีส่​่ ว น เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน รายงานดั​ังกล่​่าวพบช่​่องโหว่​่สำำ�คั​ัญดั​ังนี้​้�

1

เศรษฐกิ​ิจเงา (shadow economy) หรื​ือเศรษฐกิ​ิจใต้​้ดิ​ิน คื​ือ กิ​ิจกรรมทางเศรษฐกิ​ิจที่​่�ไม่​่ได้​้ผ่​่านการตรวจสอบ

ของรั​ัฐ ไม่​่ได้​้อยู่​่�ในฐานข้​้อมู​ูลของประเทศ โดยส่​่วนใหญ่​่จะเป็​็นธุ​ุรกิ​ิจที่​่�ผิ​ิดกฎหมาย อาทิ​ิ ธุ​ุรกิ​ิจการพนั​ัน ธุ​ุรกิ​ิจ ยาเสพติ​ิด ธุ​ุรกิ​ิจการค้​้ามนุ​ุษย์​์ รวมไปถึ​ึงธุ​ุรกิ​ิจที่​่�ถู​ูกกฎหมายแต่​่หลี​ีกเลี่​่�ยงภาษี​ี ซึ่​่� งก็​็จะมี​ีส่​่วนทำำ�ให้​้ธุ​ุรกิ​ิจเหล่​่านั้​้�น หลุ​ุดออกจากวงจรการตรวจสอบของรั​ัฐไป (ลงทุ​ุนศาสตร์​์, 2017)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 5

บทลงโทษที่​่�มี​ีอยู่​่�ยั​ังไม่​่สู​ูงพอที่​่�จะสร้​้างแรงจู​ูงใจให้​้ ไม่​่กระทำำ�ผิ​ิด ในช่​่วงไม่​่กี่​่�ปี​ีที่​่�ผ่​่านมา ทั่​่�วโลกมี​ีสถาบั​ันการเงิ​ินเพี​ียงไม่​่กี่​่�แห่​่งที่​่�ถู​ูกลงโทษจากการปล่​่อยให้​้ลู​ูกค้​้า

ทำำ�ธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย และโทษที่​่�สถาบั​ันการเงิ​ินได้​้รับ ั ก็​็เป็​็นการจ่​่ายค่​่าปรับ ั ที่​่�ไม่​่สู​ูงนั​ัก ทำำ�ให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินมองค่​่าปรับ ั เป็​็นเพี​ียงค่​่าใช้​้จ่​่ายในการดำำ�เนิ​ินการอย่​่างหนึ่​่� งเท่​่านั้​้�น เรื่​่อ � งนี้​้� สะท้​้อนให้​้เห็​็นว่​่าผู้​้�ที่​่�รับ ั ผิ​ิดเรื่​่อ � งนี้​้�กลั​ับเป็​็นผู้​้�ถื​ือหุ้​้�นของสถาบั​ันการเงิ​ิน ไม่​่ใช่​่ผู้​้�บริ​ิหารหรื​ือพนั​ักงาน

อาวุ​ุโสที่​่�มี​ีอำำ�นาจอนุ​ุมั​ัติ​ิการทำำ�ธุ​ุรกรรมดั​ังกล่​่าว ซึ่​่� งมี​ีส่​่วนต่​่อการสร้​้างแรงจู​ูงใจที่​่�ผิ​ิดต่​่อผู้​้�บริ​ิหาร หรื​ือพนั​ักงานอาวุ​ุโสให้​้กระทำำ�ความผิ​ิด ไม่​่ปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามระเบี​ียบหรื​ือมองข้​้ามธุ​ุรกรรมต้​้ องสงสั​ัย เหล่​่านั้​้น ิ � หรื​ือบางครั้​้�งก็​็ร่ว่ มกระทำำ�ผิ​ิดกั​ับกลุ่​่�มผู้​้�ทุ​ุจริต

การบั​ังคั​ับใช้​้ระเบี​ียบหรื​ือแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิภายในที่​่�อ่​่อนแอ ในปี​ี ค.ศ. 2011 Financial Conduct Authority (FCA) ซึ่​่�งเป็​็นหน่​่วยงานกำำ�กั​ับนโยบายทางด้​้าน

การเงิ​ิ นสถาบั​ันการเงิ​ิน และตลาดการเงิ​ิน ราว 51,000 แห่​่งในสหราชอาณาจั​ั กร เผยแพร่​่ รายงานการตรวจสอบสถาบั​ันการเงิ​ิน 21 แห่​่ง ที่​่�นำ� ำ แนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิการป้​้องกั​ันและปราบปรามการ ฟอกเงิ​ินและการคอร์​์รัปชั ั น ั ไปใช้ ้ในกระบวนการดำำ�เนิ​ินงานภายใน รายงานฉบั​ับนี้​้�พบว่​่า ระบบต่​่อ ต้​้านการฟอกเงิ​ินของสถาบั​ันการเงิ​ินส่​่วนใหญ่​่ยั​ังมี​ีจุด ุ อ่​่อนในการดำำ�เนิ​ินงาน และสถาบั​ันการเงิ​ิน

ส่​่ วนใหญ่​่ล้​้ มเหลวในการบริ​ิหารจั​ั ดการความเสี่​่� ยงจากการติ​ิ ดสิ​ิ น บนและการทุ​ุจริ ต ิ อื่​่� น ๆ ให้​้มี​ี ประสิ​ิทธิภ ิ าพ (FCA, 2014) และถึ​ึงแม้​้ว่​่าในปั​ัจจุ​ุบั​ันจะมี​ีแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิและมาตรการต่​่าง ๆ ที่​่�ได้​้รับ ั

การปรั​ับปรุ​ุ งและพั​ัฒนาเป็​็นอย่​่างมากแล้​้วก็​็ตาม แต่​่คดี​ีทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ันก็​็ไม่​่ได้​้มี​ีจำำ�นวนลดลง มากนั​ัก (FACTI, 2020)

จากภู​ูมิ​ิทั​ัศน์​์ทางการเงิ​ินของโลกที่​่�มี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงอย่​่างมากด้​้วยการนำำ�เทคโนโลยี​ีมาใช้​้อำำ�นวย ความสะดวกในการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินต่​่าง ๆ ทำำ�ให้​้การทำำ�ทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั น ั การฟอกเงิ​ิน หรื​ือ การสนั​ับสนุ​ุนเงิ​ินให้​้แก่​่กิ​ิจกรรมที่​่�ผิ​ิดกฎหมายต่​่าง ๆ อาจเกิ​ิดได้​้ง่​่ายและเร็​็วขึ้​้�น อี​ีกทั้​้�งยั​ังมี​ีต้​้นทุ​ุน ที่​่�ถู​ูกลงมากอี​ีกด้​้วย การใช้​้เทคโนโลยี​ีหรื​ือซอฟต์​์แวร์​์ด้​้านการปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามกฎเกณฑ์​์ (Regulatory

Technology: RegTech) และด้​้านการกำำ�กั​ับดู​ูแล (Supervisory Technology: SupTech) ที่​่�ใช้​้ ปั​ัญญาประดิ​ิษฐ์​์ (Artificial Intelligence: AI), Machine Learning, Advanced Cognitive

Analytics, Data Visualization tools และเครื่​่อ � งมื​ืออื่​่�น ๆ จะช่​่วยเพิ่​่�มศั​ักยภาพในการประเมิ​ิน ความเสี่​่�ยง ป้​้องกั​ัน ควบคุ​ุม และจั​ัดการธุ​ุรกรรมที่​่�น่​่าสงสั​ัยได้​้อย่​่างทั​ันท่​่วงที​ี ให้​้มี​ีประสิ​ิทธิภ ิ าพ ดี​ีขึ้​้�น (FATF, 2021)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 6

ผู้​้�บริ​ิหารระดั​ับสู​ูงหรื​ือผู้​้�มี​ีอำำ�นาจในการตั​ัดสิ​ินใจทำำ�ธุ​ุรกรรม ไม่​่มี​ีส่​่วนรั​ับผิ​ิดชอบกั​ับการกระทำำ�ความผิ​ิด ความรั​ับผิ​ิดชอบในการปฏิ​ิบัติ ั ต ิ ามกฎการต่​่อต้​้านการฟอกเงิ​ินและกฎระเบี​ียบอื่​่น � ๆ มั​ักถู​ูกมอบหมาย

ให้​้กั​ับที​ีมกำำ�กั​ับดู​ูแลของฝ่​่ายตรวจสอบภายในขององค์​์กร โดยที่​่�ผู้​้�บริ​ิหารระดั​ับสู​ูงหรื​ือผู้​้�จั​ัดการ

อาวุ​ุโสของหน่​่วยงานที่​่รั� บ ั ลู​ูกค้​้าซึ่​่�งเป็​็นผู้​้�มี​ีอำำ�นาจในการอนุ​ุมัติ ั ใิ ห้​้มี​ีการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์กับ ั ลู​ูกค้​้า เหล่​่านั้​้�น กลั​ับไม่​่มี​ีส่​่วนร่​่วมรั​ับผิ​ิด (accountable) ทั้​้�งที่​่�หน่​่วยงานที่​่�รับ ั ลู​ูกค้​้ามี​ีข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้า มากกว่​่าฝ่​่ายตรวจสอบภายในขององค์​์กร ทำำ�ให้​้การบั​ังคั​ับใช้​้มาตรการป้​้องกั​ันคอร์​์รัปชั ั ันต่​่าง ๆ กั​ับพนั​ักงานที่​่�ดู​ูแลลู​ูกค้​้าไม่​่มี​ีความเข้​้มงวดนั​ัก

การเข้​้าถึ​ึงข้​้อมู​ูลที่​่�ถู​ูกต้​้อง ตามระเบี​ียบ สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องตรวจสอบลู​ูกค้​้าก่อ ่ นอนุ​ุญาตให้​้ทำำ�ธุ​ุรกรรมผ่​่านระบบของสถาบั​ัน

การเงิ​ิน โดยต้​้องผ่​่านกระบวนการตรวจสอบเพื่​่อ � ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้า (Customer Due Diligence: CDD) แต่​่เนื่​่อ � งจากบริ​ิษั​ัทนิริ นามหรื​ือตั​ัวแทนองค์​์กร/บริ​ิษั​ัทมี​ีจำำ�นวนมาก ยิ่​่�งในปั​ัจจุบั ุ น ั บริ​ิษั​ัทเหล่​่านี้​้ก็ � ็มี​ีความซั​ับซ้​้อนในโครงสร้​้างของบริ​ิษั​ัทมากขึ้​้�น และบางครั้​้�งใช้​้กฎหมายเป็​็นเครื่​่อ � ง

บั​ังตาผู้​้�ตรวจสอบได้​้ จึ​ึงเป็​็นการยากที่​่�กระบวนการ CDD ของสถาบั​ันการเงิ​ินจะสามารถตรวจจั​ับ ความผิ​ิ ด ปกติ​ิ ข องบริ​ิษั​ั ท เหล่​่ านี้​้�ไ ด้​้ ดั​ั งนั้​้�น สถาบั​ั น การเงิ​ิ น ควรสามารถเข้​้ าถึ​ึง แหล่​่ งข้​้ อ มู​ูลที่​่� มี​ี

คุ​ุณภาพ ซึ่​่� งอาจเกิ​ิดจากการรวบรวมข้​้อมู​ูลจากหน่​่วยงานหลายภาคส่​่วนทั้​้�งภาครั​ัฐและเอกชน

นอกจากนี้​้� การใช้​้ RegTech และ SupTech จะช่​่วยเพิ่​่�มประสิ​ิทธิภ ิ าพการตรวจสอบดั​ังกล่​่าวด้​้วย (Clifford Chance, 2021)

การตรวจสอบอย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิภ ิ าพ หมายถึ​ึง สถาบั​ันการเงิ​ินสามารถตรวจสอบตั​ัวตนที่​่�แท้​้จริงิ ของลู​ูกค้​้ า ผู้​้�รั​ับ ประโยชน์​์ ที่​่� แ ท้​้ จริ ิง (ultimate beneficial owner) ผู้​้�ที่​่� มี​ี บทบาทหน้​้ าที่​่� ต่​่ อ สาธารณะ (Politically Exposed Persons: PEPs) หรื​ือแหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินของลู​ูกค้​้าที่​่�จั​ัดอยู่​่�ใน

ระดั​ั บที่​่� มี​ีความเสี่​่� ยงสู​ูงต่​่ อการฟอกเงิ​ิน รวมไปถึ​ึงการใช้ ้โปรแกรมหรื​ือระบบตรวจสอบรายชื่​่�อ ผู้​้�ก่​่อการร้​้ายหรื​ือผู้​้�ที่​่�มี​ีความผิ​ิดตามกฎหมาย (Clifford Chance, 2021)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 7

กฎหมาย และแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิเพื่​่�อป้​้องกั​ัน และปราบปรามการทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน ของประเทศไทย

1 . หน่​่วยงานและมาตรฐานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการป้​้องกั​ัน และปราบปรามการทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน ประเทศไทยได้​้นำ� ำ มาตรฐานและแนวปฏิ​ิบัติ ั ใิ นระดั​ับสากลมาปรั​ับใช้​้ โดยหน่​่วยงานกำำ�กั​ับดู​ูแลด้​้าน นโยบายและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิของสถาบั​ันการเงิ​ินไทย 2 หน่​่วยงานหลั​ัก ได้​้แก่​่

 ธนาคารแห่​่งประเทศไทย (ธปท.) เป็​็นธนาคารกลางที่​่�มี​ีบทบาทในการกำำ�หนดนโยบายการเงิ​ิน

และกำำ�กั​ับตรวจสอบสถาบั​ันการเงิ​ินไทย (พระราชบั​ัญญั​ัติ​ิธนาคารแห่​่งประเทศไทย, 2485 แก้ ้ไข

เพิ่​่�มเติ​ิม 2551) ได้​้ออกประกาศหลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้า (Know your Customer: KYC) สำำ�หรั​ับ การเปิ​ิดบั​ัญชี​ีธนาคารแก่​่สถาบั​ันการเงิ​ิน เพื่​่อ � ป้​้องกั​ันการทุ​ุจริต ิ จากการปลอมแปลงหรื​ือใช้​้ข้อ ้ มู​ูล

บุ​ุคคลอื่​่�นในการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ิน รวมถึ​ึงเป็​็นมาตรฐานป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน และการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้ายและการแพร่​่ขยายอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอานุ​ุภาพทำำ�ลายล้​้าง สู​ูง (Anti-Money Laundering and Counter-Terrorism and Proliferation of Weapon of Mass Destruction Financing: AML/CTPF) (ธนาคารแห่​่งประเทศไทย, 2562)

 สำำ�นั​ักงานป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน (สำำ�นั​ักงาน ปปง.) หน่​่วยงานที่​่�จั​ัดตั้​้�งขึ้�้นตาม

มาตรา 40 แห่​่งพระราชบั​ัญญั​ัติ​ิป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน พ.ศ. 2542 ที่​่�มี​ีบทบาทใน

การวางหลั​ักเกณฑ์​์และกำำ�กั​ับดู​ูแล (Regulator) การปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามกฎหมายว่​่าด้​้วยการป้​้องกั​ันและ ปราบปรามการฟอกเงิ​ิน และตรวจสอบวิ​ิเคราะห์​์ข้​้อมู​ูลทางการเงิ​ินที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการฟอกเงิ​ิน

(สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2563 แก้ ้ไขเพิ่​่�มเติ​ิม 2564) สำำ�นั​ักงาน ปปง. ได้​้ออกแนวปฏิ​ิบัติ ั ิการตรวจสอบ

เพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าตามกฎหมายว่​่าด้​้วยการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน ซึ่​่� งออกตามความในประกาศกฎกระทรวงเรื่​่อ � งการตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้า พ.ศ. 2563 เพื่​่�อเป็​็นมาตรฐานกลางที่​่�ใช้​้สำำ�หรั​ับทุ​ุกกลุ่​่�มธุ​ุรกิ​ิจโดยเฉพาะสถาบั​ันการเงิ​ิน สำำ�หรั​ับ ตรวจสอบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าก่​่อนการทำำ�ธุ​ุรกิ​ิจหรื​ือการทำำ�ธุ​ุรกรรมใด ๆ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 8

2. การประเมิ​ินความเสี่​่�ยง ความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้า ก่​่อนอนุ​ุมั​ัติ​ิรับ ั ลู​ูกค้​้าสถาบั​ันการเงิ​ินจะต้​้องมี​ีการประเมิ​ินความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้า เพื่​่�อตรวจสอบให้​้ แน่​่ใจว่​่าลู​ูกค้​้าที่ส ่� ถาบั​ันการเงิ​ินกำำ�ลั​ังรับ ั อนุ​ุมัติ ั นั้​้ ิ น � สดงว่​่ามี​ีความเสี่​่ย � ง � ไม่​่มี​ีพฤติ​ิกรรมหรื​ือข้​้อมู​ูลที่​่แ ในการทุ​ุจริต ิ หรื​ือการฟอกเงิ​ินและสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้าย

ความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้ามี​ีระดั​ับที่​่�แตกต่​่างกั​ัน ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับการตรวจสอบเพื่​่�อให้​้ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ ของ

ลู​ูกค้​้า ทั้​้�งด้า ้ นพฤติ​ิกรรมการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ิน สถานภาพทางการเมื​ือง ความสอดคล้​้องของ รายได้​้และอาชี​ีพ ประเทศที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยหรื​ือที่​่�ตั้​้�งสถานประกอบการของลู​ูกค้​้า โครงสร้​้างการถื​ือหุ้​้�น

ของนิ​ิ ติ​ิ บุ​ุ ค คล หรื​ือการถู​ูกบ่​่ งชี้​้� ใ นรายงานการทำำ� ธุ​ุ ร กรรมที่​่� มี​ี เหตุ​ุ ค วรสงสั​ั ย (Suspicious Transaction Report: STR) ว่​่ า เป็​็ น ลู​ูกค้​้ าที่​่� มี​ี ความเสี่​่� ย งสู​ูงและควรเฝ้​้ าร ะวั​ั ง อย่​่ าง ใกล้​้ ชิ​ิ ด (สำำ�นั​ักงานป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน, 2563 แก้ ้ไขเพิ่​่�มเติ​ิม 2564) โดยสำำ�นั​ักงาน ปปง. ได้​้แบ่​่งระดั​ับความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้าจากการประเมิ​ินข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้าข้​้างต้​้นเป็​็น 3 ระดั​ับ ดั​ังนี้​้�

 ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงระดั​ับสู​ูง (High Risk) เป็​็นลู​ูกค้​้าที่​่�จั​ัดอยู่​่�ในความเสี่​่�ยงระดั​ับ 3 ☛ ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีรายชื่​่�อตามการแจ้​้งของ สำำ�นั​ัก­

☛ ลู​ู ก ค้​้ าที่​่� มี​ีถิ่​่� น ที่​่� อ ยู่​่�ชั่​่� ว ค รา ว ห รื​ือ ถา ว ร

ความเสี่​่� ย งสู​ูงซึ่​่� ง ควรได้​้ รั ับ การเฝ้​้ าร ะวั​ั ง

หรื​ือทำำ� ธุ​ุ ร กรรมในพื้​้� น ที่​่� ห รื​ือประเทศที่​่� มี​ี

งาน ปปง. ว่​่าต้​้องกำำ�หนดให้​้เป็​็นลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ี

ประกอบ อาชี​ีพ มี​ีแหล่​่ งที่​่� ม าของรายได้​้

อย่​่างใกล้​้ชิ​ิด โดยสามารถตรวจสอบราย

ความเสี่​่� ย งสู​ูงด้​้ า นการฟอกเงิ​ิ น หรื​ือการ

ชื่​่�อผ่​่านระบบ AMLO Person Screening

สนั​ั บ สนุ​ุน ทางการเงิ​ิ น แก่​่ ก ารก่​่ อ การร้​้า ย

System ที่​่� เ ว็​็ บ ไซต์​์ https://aps.amlo.

และการแพร่​่ ข ยายอาวุ​ุ ธ ที่​่� มี​ีอานุ​ุ ภ าพ

go.th/aps/public/

ทำำ�ลายล้​้างสู​ูง

☛ ลู​ูก ค้​้ าที่​่� เ ป็​็ น บุ​ุ ค ค ล ที่​่� มี​ี ส ถา น ภ าพทาง

☛ ลู​ูกค้​้ าที่​่�ถู​ูกพิ​ิจารณาโดยนั​ัยอื่​่� นว่​่ ามี​ีความ

การเมื​ือง

เสี่​่� ย งสู​ูงไม่​่ ว่​่ าด้​้ า นการฟอกเงิ​ิ น หรื​ือการ สนั​ั บ สนุ​ุน ทางการเงิ​ิ น แก่​่ ก ารก่​่ อ การร้​้า ย

☛ ลู​ูกค้​้ าที่​่� ปร ะกอบอาชี​ีพที่​่� มี​ี ความเสี่​่� ย งสู​ูง

และการแพร่​่ขยายอาวุ​ุธ โดยปรากฏในสื่​่�อ

อาทิ​ิ ค้​้ าอั​ั ญ มณี​ี เพชรพลอย ทองคำำ�

สาธารณะว่​่าเกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทำำ�ความ

ค้​้าของเก่​่า รั​ับแลกเปลี่​่ย � นเงิ​ิน ธุ​ุรกิจ ิ กาสิ​ิโน

ผิ​ิดมู​ูลฐาน

ค้​้ า อาวุ​ุ ธ ธุ​ุ รกิ​ิ จ หรื​ือนายหน้​้ า จั​ั ด หางาน ธุ​ุรกิ​ิจนำ� ำ เที่​่�ยว

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 9

☛ ลู​ูกค้​้ านิ​ิ ติ​ิ บุ​ุ ค คลที่​่� มี​ี โครงสร้​้าง การถื​ือหุ้​้�น

☛ ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความสั​ัมพั​ันธ์​์ทางธุ​ุรกิ​ิจหรื​ือการ

ดำำ�เนิ​ินธุ​ุรกิจ ิ ตามปกติ​ิ อาทิ​ิ ลู​ูกค้​้าประกอบ

ลู​ูกค้​้าที่​่�เคยถู​ูกรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ัน

ผิ​ิ ด ปกติ​ิ ห รื​ือมี​ีความซั​ั บ ซ้​้ อ นเกิ​ิ น กว่​่ า การ

ทำำ�ธุ​ุรกรรมที่​่�ดำำ�เนิ​ินไปอย่​่างผิ​ิดปกติ​ิ อาทิ​ิ

ธุ​ุรกิ​ิจขนาดเล็​็ก ทุ​ุนจดทะเบี​ียนไม่​่สู​ูง แต่​่มี​ี

ควรสงสั​ัยต่​่อสำำ�นั​ักงาน ปปง. เป็​็นต้​้น

โครงสร้​้างการถื​ือหุ้​้�นที่​่�ซับ ั ซ้​้อน หรื​ือผู้​้�ได้​้รับ ั

ผลประโยชน์​์ที่​่�แท้​้จริงที่ ิ ่�เป็​็นบุ​ุคคลธรรมดา นั้​้� น ต้​้ อ งดำำ� เนิ​ิ น การจนกว่​่ าจ ะถึ​ึงบุ​ุ ค คล

ธรรมดาที่​่�เป็​็นผู้​้�ได้​้รับ ั ประโยชน์​์แท้​้จริงิ เกิ​ิน กว่​่า 3 ชั้​้�น ขึ้​้�นไป เป็​็นต้​้น

 ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงระดั​ับปานกลาง (Medium Risk) เป็​็นลู​ูกค้​้าที่​่�จั​ัดอยู่​่ใ� นความเสี่​่�ยงระดั​ับ 2 ☛ ลู​ูกค้​้าที่​่�อยู่​่�นอกเขตท้​้องที่​่�ตามที่​่�ผู้​้�มี​ีหน้​้าที่​่�

☛ ลู​ูกค้​้ าที่​่� มี​ี วงเงิ​ิ น ในการทำำ� ธุ​ุ ร กรรมอยู่​่� ใ น

รายงานกำำ�หนดขึ้​้�นเอง

เกณฑ์​์ ที่​่� ต้​้ อ งรายงาน อาทิ​ิ ลู​ูกค้​้ าที่​่� มี​ี เงิ​ิ น ฝากตั้​้�งแต่​่ 1 ล้​้านบาทขึ้​้�นไป เป็​็นต้​้น

☛ ลู​ูกค้​้าชาวต่​่างประเทศที่​่�ไม่​่มี​ีสั​ัญชาติ​ิและ แหล่​่งรายได้​้จากประเทศที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง ด้​้านการฟอกเงิ​ิน

 ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงต่ำำ� (Low Risk) เป็​็นลู​ูกค้​้าที่​่�จั​ัดอยู่​่�ในความเสี่​่�ยงระดั​ับ 1 ☛ ลู​ูกค้​้าบุ​ุคคลธรรมดาที่​่�มี​ีสั​ัญชาติ​ิไทย หรื​ือ

☛ ลู​ู ก ค้​้ าที่​่� มี​ี ค ว า ม เ สี่​่� ย งต่ำำ� ต า ม ปร ะ ก า ศ

จั​ั ด อยู่​่� ใ นระดั​ั บ ความเสี่​่� ย งระดั​ั บ 2 และ

ปั​ัจจั​ัยหรื​ือลั​ักษณะในการพิ​ิจารณาลู​ูกค้​้าที่​่�

นิ​ิติ​ิบุค ุ คลที่​่�จั​ัดตั้​้�งตามกฎหมายไทยที่​่�ไม่​่ได้​้

สำำ�นั​ักงาน ปปง. เรื่​่อ � งแนวทางการกำำ�หนด

ระดั​ับ 3

มี​ีความเสี่​่�ยงต่ำำ�1

ในส่​่วนของสถาบั​ันการเงิ​ิน ยั​ังมี​ีการกำำ�หนดหลั​ักเกณฑ์​์เพิ่​่�มเติ​ิมเพื่​่อ � พิ​ิจารณาโอกาสที่​่�จะเกิ​ิดความ เสี่​่ย � งด้​้านลู​ูกค้​้า แบ่​่งตามปั​ัจจั​ัยความเสี่​่ย � งด้​้านลู​ูกค้​้าสถาบั​ันการเงิ​ินซึ่​่�งพิจาร ิ ณาจากจำำ�นวนลู​ูกค้​้า

ที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูงเที​ียบกั​ับจำำ�นวนลู​ูกค้​้าทั้​้�งหมดของสถาบั​ันการเงิ​ินว่​่ามี​ีความเสี่​่�ยงภายในองค์​์กร อยู่​่�ในระดั​ับใด ดั​ังแสดงในตาราง 1

1

http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/046/T_0015.PDF

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 10

ตาราง 1 หลั​ักเกณฑ์​์การพิ​ิจารณาโอกาสที่​่�จะเกิ​ิดความเสี่​่�ยงด้​้านลู​ูกค้​้า ระดั​ับความเสี่​่�ยงสู​ูง

หลั​ักเกณฑ์​์ในการพิ​ิจารณาโอกาสที่​่�จะเกิ​ิดความเสี่​่�ยงด้​้านลู​ูกค้​้า

สู​ูง

จำำ�นวนลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง มากกว่​่าร้อ ้ ยละ 20 ของจำำ�นวนลู​ูกค้​้าทั้​้�งหมด

ปานกลาง

จำำ�นวนลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง ระหว่​่างร้อ ้ ยละ 5–20 ของจำำ�นวนลู​ูกค้​้าทั้​้�งหมด

ต่ำำ�

จำำ�นวนลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง น้​้อยกว่​่าร้อ ้ ยละ 5 ของจำำ�นวนลู​ูกค้​้าทั้​้�งหมด

ความเสี่​่�ยงของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการ ความเสี่​่�ยงของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์หรื​ือบริ​ิการ ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับประเภทของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการทั้​้�งด้​้านจำำ�นวน

เงิ​ินสด มู​ูลค่​่าของการทำำ�ธุ​ุรกรรม ความถี่​่� ความเร็​็ว ความสะดวกในโอนหรื​ือเปลี่​่�ยนมื​ือ หรื​ือการ ใช้​้ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์หรื​ือบริ​ิการข้​้ามประเทศ ว่​่ามี​ีลั​ักษณะเป็​็นอย่​่างไร (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2564) โดยการ ประเมิ​ินความเสี่​่�ยงด้​้านผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการมี​ีหลั​ักการดั​ังนี้​้� ☛ ผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์หรื​ือบริ​ิการที่​่ส � ามารถให้​้ รั​ับ หรื​ือ

☛ ผลิ​ิ ต ภั​ั ณ ฑ์​์ ห รื​ือบริ​ิก ารที่​่� ส ามารถใช้​้ ห รื​ือ

ขึ้​้� น ตามจำำ� นวนเงิ​ิ น สดที่​่� ผลิ​ิ ต ภั​ั ณ ฑ์​์ ห รื​ือ

ขึ้​้�นหากผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์หรื​ือบริ​ิการนั้​้�นสามารถ

เปลี่​่�ยนเป็​็นเงิ​ินสดได้​้ ซึ่​่�งความเสี่​่�ยงจะเพิ่​่�ม

ใช้ ้ได้ ้ในต่​่างประเทศ ซึ่​่� งความเสี่​่�ยงจะเพิ่​่�ม

บริ​ิการนั้​้�นสามารถรองรั​ับได้​้

ใช้​้ข้​้ามประเทศได้​้

☛ ผลิ​ิ ตภั​ั ณฑ์​์ หรื​ือบริ​ิการที่​่� สามารถโอนหรื​ือ

☛ ลั​ักษณะช่​่องทางการให้​้บริ​ิการแบบพบหน้​้า

จะเพิ่​่�มขึ้​้�นตามมู​ูลค่​่า ความถี่​่� ความรวดเร็​็ว

แบบไม่​่พบหน้​้า อาทิ​ิ ช่​่องทางการให้​้บริ​ิการ

เปลี่​่ย � นมื​ือให้​้แก่​่บุค ุ คลอื่​่น � ได้​้ ซึ่​่�งความเสี่​่ย � ง

จะมี​ีความเสี่​่ย � งต่ำำ�กว่​่าช่อ ่ งทางการให้​้บริ​ิการ

หรื​ือความสะดวกในการโอนหรื​ือเปลี่​่ย � นมื​ือ

ผ่​่านสื่​่�ออิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ การติ​ิดต่​่อธุ​ุรกรรม

ผ่​่านโทรศั​ัพท์​์ หรื​ือแอปพลิ​ิเคชั​ัน Facebook เป็​็นต้​้น

ในส่​่วนของสถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องมี​ีการประเมิ​ินและบริ​ิหารความเสี่​่�ยงภายในองค์​์กร เพื่​่�อประเมิ​ิน

ระบบการบริ​ิหารจั​ัดการของสถาบั​ันการเงิ​ิน ที่​่�อาจต้​้องเผชิ​ิญความเสี่​่ย � งของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการ โดยพิ​ิจารณาจากปั​ัจจั​ัยลั​ักษณะหรื​ือประเภทของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการ ลั​ักษณะการทำำ�ธุ​ุรกรรม

และช่​่องทางการให้​้บริ​ิการ ซึ่​่�งเป็​็นช่​่องทางให้​้บริ​ิการแบบพบหน้​้าหรื​ือไม่​่พบหน้​้า โดยจะนำำ�ข้​้อมู​ูล จากการพิ​ิจารณาในประเด็​็นดั​ังกล่​่าวมาประเมิ​ินความเสี่​่ย � งด้​้านการโอนเปลี่​่ย � นมื​ือ การเปลี่​่ย � นเป็​็น เงิ​ินสด การจำำ�กั​ัดวงเงิ​ินหรื​ือจำำ�นวนครั้​้�ง เพื่​่�อสรุ​ุ ปผลการประเมิ​ินความเสี่​่�ยงว่​่าสถาบั​ันการเงิ​ินมี​ี ความเสี่​่�ยงด้​้านผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการอยู่​่�ในระดั​ับใด

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 11

ความเสี่​่�ยงเชิ​ิงพื้​้�นที่​่�/ประเทศ/ภู​ูมิ​ิศาสตร์​์ สถาบั​ันการเงิ​ินพิ​ิจารณาข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้าทั้​้�งสถานที่​่�ตั้​้�งของสถานประกอบการ หรื​ือพื้​้�นที่​่�ให้​้บริ​ิการ หรื​ือแหล่​่งที่​่�มาของรายได้​้ที่​่�อาจมี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง โดยมี​ีรายละเอี​ียดดั​ังนี้​้� ☛ พื้​้� น ที่​่� ที่​่� อ ยู่​่� ภ ายใต้​้ ปร ะกาศสถานการณ์​์

☛ พื้​้�นที่​่�หรื​ือประเทศที่​่�ได้​้รับ ั การประเมิ​ินจาก

ราชการในสถานการณ์​์ฉุก ุ เฉิ​ิน อาทิ​ิ จั​ังหวั​ัด

ที่​่�น่​่าเชื่​่�อถื​ือว่​่าเป็​็นพื้​้�นที่​่�หรื​ือประเทศที่​่�ไม่​่มี​ี

ฉุ​ุก เฉิ​ิ น ตามกฎหมายว่​่ าด้​้ ว ยการบริ​ิห าร

องค์​์ ก รระหว่​่ างปร ะเทศ หรื​ือหน่​่ ว ยงาน

นราธิ​ิว าส จั​ั ง หวั​ั ด ยะลา จั​ั ง หวั​ั ด ปั​ั ต ตานี​ี

มาตรการด้​้าน AML/CTPF

เป็​็นต้​้น

☛ พื้​้�นที่​่�หรื​ือประเทศที่​่�ได้​้รับ ั การประเมิ​ินจาก

☛ พื้​้� น ที่​่� ที่​่� สำำ� นั​ั ก งาน ปปง. ประกาศให้​้ เ ป็​็ น

องค์​์กรระหว่​่างประเทศ หรื​ือหน่​่วยงานที่​่น่ � า ่

พื้​้�นที่​่�ที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงด้​้าน AML/CTPF

เชื่​่�อถื​ือว่​่า เป็​็นแหล่​่งสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ิน แก่​่การก่​่อการร้​้าย แหล่​่งก่​่อการร้​้าย หรื​ือ มี​ีองค์​์กรผู้​้�ก่​่อการร้​้ายปฏิ​ิบั​ัติ​ิการอยู่​่�

สุ​ุดท้​้าย เมื่​่อ � สถาบั​ันการเงิ​ินดำำ�เนิ​ินการประเมิ​ินความเสี่​่�ยงทั้​้�ง 3 ปั​ัจจั​ัยแล้​้ว สถาบั​ันการเงิ​ินจะต้​้อง

กำำ�หนดมาตรการบรรเทาความเสี่​่ย � งจากการพิ​ิจารณาปั​ัจจั​ัยเสี่​่ย � งดั​ังกล่​่าว เพื่​่อ � การกำำ�หนดนโยบาย

ภายในองค์​์กรเพิ่​่�มเติ​ิม และกำำ�หนดมาตรการตรวจสอบที่​่�มี​ีความเข้​้มข้​้นขึ้​้�นสอดคล้​้องกั​ับระดั​ับ ความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้า พื้​้�นที่​่�หรื​ือประเทศ และผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์หรื​ือบริ​ิการที่​่�เหมาะสมมากขึ้​้�น

3. การควบคุ​ุมภายใน แนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิป้​้องกั​ันการรั​ับสิ​ินบนและการทุ​ุจริ​ิตอื่​่�น ๆ แนวร่​่วมต่​่อต้​้านคอร์​์รัปชั ั ันของภาคเอกชนไทย (Private Sector Collective Action against

Corruption: CAC) จากความร่​่วมมื​ือของภาคเอกชนไทย ประกอบด้​้วยสมาคมส่​่งเสริ​ิมสถาบั​ัน

กรรมการบริ​ิษั​ัทไทย (IOD) หอการค้​้าไทย หอการค้​้าร่​่วมต่​่างประเทศในประเทศไทย (The Joint Foreign Chambers of Commerce in Thailand: JFCCT) สมาคมบริ​ิษั​ัทจดทะเบี​ียนไทย สมาคม ธนาคารไทย สภาธุ​ุรกิ​ิจตลาดทุ​ุนไทย สภาอุ​ุตสาหกรรมแห่​่งประเทศไทย และสภาอุ​ุตสาหกรรม

การท่​่องเที่​่ย � วแห่​่งประเทศไทย ได้​้เสนอแนวปฏิ​ิบัติ ั ด้ ิ า ้ นการจ่​่ายค่​่าอำ� ำ นวยความสะดวก (Facilitation

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 12

Payment) และการจ้​้างพนั​ักงานรั​ัฐ/เจ้​้าหน้​้าที่​่�รัฐ ั (Revolving Door) เพื่​่�อเป็​็นแนวทางให้​้แก่​่

องค์​์กรต่​่าง ๆ ไปปรั​ับใช้​้เพื่​่อ � ป้​้องกั​ันการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั น ั ภายในองค์​์กร (แนวร่​่วมต่​่อด้​้านคอร์​์รัปชั ั น ั ของภาคเอกชนไทย, 2564) โดยสรุ​ุ ปดั​ังนี้​้�

1. การจ่​่ายค่​่าอำำ�นวยความสะดวก (Facilitation Payment) ค่​่าอำำ�นวยความสะดวก ของขวั​ัญ ค่​่ารับ ั รอง การบริ​ิจาค และประเด็​็นอื่​่�น ๆ ที่​่�เป็​็นการมอบผล­

ประโยชน์​์เพื่​่�อเอื้​้� อให้​้เกิ​ิ ดความสะดวกแก่​่ ตนเอง อาจเป็​็นช่​่องทางในการให้​้สิ​ินบน บริ​ิษั​ัทควร

กำำ�หนดนิ​ิยามค่​่าอำำ�นวยความสะดวกให้​้ชั​ัดเจน โดยควรนิ​ิยามให้​้เป็​็นไปตามหลั​ักสากล ซึ่​่� งค่​่า

อำำ�นวยความสะดวก หมายถึ​ึง ค่​่าใช้​้จ่า ่ ยจำำ�นวนเล็​็กน้​้อยที่​่จ่ � า ่ ยแก่​่เจ้​้าหน้​้าที่รั่� ฐั อย่​่างไม่​่เป็​็นทางการ

และเป็​็นการให้​้เพี​ียงเพื่​่อ � ให้​้มั่​่น � ใจว่​่า เจ้​้าหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐจะดำำ�เนิ​ินการตามกระบวนการ หรื​ือเป็​็นการ กระตุ้​้�นให้​้ดำำ�เนิ​ินการรวดเร็​็วขึ้​้�น โดยกระบวนการนั้​้�นไม่​่ต้​้องอาศั​ัยดุ​ุลยพิ​ินิจ ิ ของเจ้​้าหน้​้าที่​่�รัฐั และ

เป็​็นการกระทำำ�อั​ันชอบด้​้วยหน้​้าที่​่�ของเจ้​้าหน้​้าที่​่�รัฐ ั ผู้​้�นั้​้�น รวมทั้​้�งเป็​็นสิ​ิทธิที่ ิ ่�นิ​ิติ​ิบุ​ุคคลที่​่�พึ​ึงจะได้​้รับ ั ตามกฎหมายอยู่​่�แล้​้ว อาทิ​ิ การขอใบอนุ​ุญาต การขอหนั​ังสื​ือรั​ับรอง และการได้​้รับ ั การบริ​ิการ สาธารณะ เป็​็นต้​้น

2. การจ้​้างพนั​ักงานรั​ัฐ/เจ้​้าหน้​้าที่​่�รั​ัฐ (Revolving Door) การที่​่�บุ​ุคคลจากภาครั​ัฐเข้​้าไปทำำ�งานในภาคเอกชน หรื​ือบุ​ุคคลในภาคเอกชนเข้​้ามาทำำ�งานกั​ับ ภาครั​ัฐ จะเพิ่​่�มความเสี่​่�ยงต่​่อการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั น ั จากความขั​ัดแย้​้งทางผลประโยชน์​์ของตั​ัวบุ​ุคคล

ที่​่�มี​ีบทบาทหน้​้าที่​่�ในสององค์​์กร อาทิ​ิ การที่​่�เจ้​้าหน้​้าที่​่�ขององค์​์กรรั​ัฐทำำ�หน้​้าที่​่�กำำ�กั​ับดู​ูแลการดำำ�เนิ​ิน งานของบริ​ิษั​ัทอย่​่างไม่​่เป็​็นกลาง หรื​ือบุ​ุคลากรในภาคเอกชนพยายามผลั​ักดั​ันนโยบายภาครั​ัฐที่​่�

เอื้​้�อประโยชน์​์แก่​่องค์​์กรตนเอง เป็​็นต้​้น บริ​ิษั​ัทควรมี​ีระเบี​ียบและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิที่​่�ชั​ัดเจนเพื่​่�อป้​้องกั​ัน ความเสี่​่�ยงดั​ังกล่​่าว ทั้​้�งการนิ​ิยามเจ้​้าหน้​้าที่​่�รัฐ ั สำำ�หรั​ับองค์​์กร หลั​ักแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิที่​่�ดี​ีสำำ�หรั​ับบริ​ิษั​ัท เอกชน และหลั​ักแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิที่​่�ดี​ีสำำ�หรั​ับบริ​ิษั​ัทเอกชน เมื่​่�อมี​ีบุ​ุคลากรในบริ​ิษั​ัทเข้​้าไปทำำ�งานด้​้าน นโยบายของภาครั​ัฐ

การกำำ�หนดนโยบายการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน สำำ�นั​ักงาน ปปง. กำำ�หนดให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องกำำ�หนดโครงสร้​้างในการกำำ�กั​ับดู​ูแล ทั้​้�งส่​่วนงาน

หรื​ือพนั​ักงานผู้​้�รั​ับผิ​ิดชอบ และผู้​้�บริ​ิหารที่​่�เป็​็นผู้​้�รั​ับผิ​ิดชอบในการกำำ�กั​ับดู​ูแลการปฏิ​ิบัติ ั ิงานให้​้เป็​็น

ไปตามกฎหมายว่​่าด้​้วยการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน และกฎหมายว่​่าด้​้วยการป้​้องกั​ัน

และปราบปรามการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่ การก่​่ อการร้​้ายและแพร่​่ขยายอาวุ​ุธที่​่� มี​ีอานุ​ุภาพ ทำำ�ลายล้​้ างสู​ูง รวมถึ​ึงต้​้ องกำำ�หนดกระบวนการคั​ั ดเลื​ือกพนั​ักงานก่​่ อนการว่​่ าจ้​้างให้​้ปฏิ​ิ บั​ัติ​ิงาน

ดั​ังกล่​่าว โดยมี​ีขั้​้�นตอนและวิ​ิธี​ีการที่​่เ� ป็​็นมาตรฐานระดั​ับสู​ูงในการคั​ัดเลื​ือก อาทิ​ิ การมี​ีกระบวนการ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 13

ตรวจสอบเพื่​่อ � ให้​้แน่​่ใจว่​่าบุค ุ คลที่​่จ � ะว่​่าจ้าง ้ ไปเป็​็นบุ​ุคคลที่​่ถู​ู � กกำำ�หนด2 หรื​ือไม่​่ การตรวจสอบประวั​ัติ​ิ

อาชญากรรมว่​่ าบุ​ุคคลที่​่� จะว่​่ าจ้​้างว่​่าเคยต้​้ องคำำ�พิ​ิพากษาถึ​ึงที่​่� สุ​ุดว่​่ ามี​ีการกระทำำ�ความผิ​ิดฐาน สนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้ายหรื​ือการแพร่​่ขยายอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอานุ​ุภาพทำำ�ลายล้​้างสู​ูงหรื​ือไม่​่ เป็​็นต้​้น (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2564)

การดำำ�เนิ​ินการระหว่​่างสถาบั​ันการเงิ​ินกั​ับลู​ูกค้​้า ในการดำำ�เนิ​ินการระหว่​่างสถาบั​ันการเงิ​ินกั​ับลู​ูกค้​้า สถาบั​ันการเงิ​ินจะต้​้องจั​ัดให้​้ลู​ูกค้​้าแสดงตน และต้​้องมี​ีการตรวจสอบเพื่​่อ � ให้​้ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่ย � วกั​ับลู​ูกค้​้า ตั้​้�งแต่​่การรั​ับลู​ูกค้​้าที่ถื​ื ่� อเป็​็นขั้​้�นแรก ที่​่� ส ถาบั​ั น การเงิ​ิน มี​ีการสร้​้าง ความสั​ั ม พั​ั น ธ์​์กั​ั บ ลู​ูกค้​้ า โดยสถาบั​ั น การเงิ​ิน จะต้​้ อ งขอข้​้ อ มู​ูลและ หลั​ักฐานประกอบการแสดงตนตามที่​่�กฎหมายกำำ�หนด ประกอบด้​้วยชื่​่�อนามสกุ​ุลจริ​ิง วั​ันเดื​ือนปี​ี

เกิ​ิด เลขประจำำ�ตั​ัวประชาชน สถานที่​่�อยู่​่�ตามบั​ัตรประจำำ�ตั​ัวประชาชน ข้​้อมู​ูลการติ​ิดต่​่อ เอกสาร

สำำ�เนาหรื​ือภาพถ่​่ายหลั​ักฐานการแสดงตน ข้​้อมู​ูลอาชี​ีพรวมทั้​้�งชื่อ ่� และสถานที่​่ตั้​้ � ง� ของที่​่ทำ � ำ�งาน และ ลายมื​ือชื่​่�อผู้​้�ทำำ�ธุ​ุรกรรม

นอกจากนี้​้� สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องกำำ�หนดให้​้ลู​ูกค้​้าแสดงตนหากลู​ูกค้​้าต้​้องการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์ ทางธุ​ุรกิ​ิจ ลู​ูกค้​้าจะต้​้องมี​ีการแสดงตนทุ​ุกครั้​้�งก่​่อนทำำ�ธุ​ุรกรรมเว้​้นแต่​่ได้​้แสดงตนไว้​้ก่​่อนแล้​้ว ส่​่วน ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีการทำำ�ธุ​ุรกรรมเป็​็นครั้​้�งคราวจะต้​้องแสดงตนทุ​ุกครั้​้�งก่​่อนทำำ�ธุ​ุรกรรม ในกรณี​ีดั​ังนี้​้�

 การทำำ�ธุ​ุรกรรมเงิ​ินสด ไม่​่ว่​่าครั้​้�งเดี​ียวหรื​ือหลายครั้​้�งที่​่�อาจมี​ีความเชื่​่�อมโยงต่​่อเนื่​่�อง มี​ีมู​ูลค่​่า รวมกั​ันตั้​้�งแต่​่ 100,000 บาทขึ้​้�นไป

 การใช้​้บริ​ิการรั​ับชำำ�ระเงิ​ินแทนในแต่​่ละครั้​้�งมี​ีมู​ูลค่​่าตั้​้�งแต่​่ 500,000 บาทขึ้​้�นไป  การใช้​้บริ​ิการการเงิ​ินอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ หรื​ือการโอนเงิ​ินหรื​ือการชำำ�ระเงิ​ินทางอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ใน แต่​่ละครั้​้�งมู​ูลค่​่าตั้​้�งแต่​่ 50,000 บาทขึ้​้�นไป

2

บุ​ุคคลที่​่�ถู​ูกกำำ�หนด หมายถึ​ึง บุ​ุคคลที่​่�ถู​ูกระบุ​ุอยู่​่�ในรายชื่​่�อที่​่�ถู​ูกกำำ�หนดตามมาตรา 7 แห่​่ง พ.ร.บ. ป้​้องกั​ันและ ปราบปรามการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้ายและการแพร่​่ขยายอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอานุ​ุภาพทำำ�ลายล้​้างสู​ูง พ.ศ.

2559 ให้​้ถู​ูกระงั​ับการดำำ�เนิ​ินการกั​ับทรั​ัพย์สิ ์ น ิ และห้​้ามมิ​ิให้​้มี​ีการจั​ัดหา รวบรวม หรื​ือดำำ�เนิ​ินการทางการเงิ​ินหรื​ือ ดำำ�เนิ​ินการใด ๆ เพื่​่�อการก่​่อการร้​้าย ซึ่​่�งหมายรวมถึ​ึงผู้​้�ที่​่�ได้​้รับ ั ประโยชน์​์ทางการเงิ​ินจากการดำำ�เนิ​ินการนั้​้�นด้​้วย

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 14

หลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้ �จั​ักลู​ูกค้​้า (Know your Customer: KYC) จากการประกาศหลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้า (Know your Customer: KYC) สำำ�หรั​ับการเปิ​ิดบั​ัญชี​ี ธนาคารแก่​่สถาบั​ันการเงิ​ินของ ธปท. (2562) เพื่​่�อป้​้องกั​ันการทุ​ุจริต ิ จากการปลอมแปลงหรื​ือใช้​้ ข้​้อมู​ูลของบุ​ุคคลอื่​่�นในการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ิน รวมถึ​ึงเป็​็นมาตรฐานป้​้องกั​ันและปราบปราม

การฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้ายและการแพร่​่ขยายอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอานุ​ุภาพ

ทำำ�ลายล้​้างสู​ูง (มาตรฐาน AML/CTPF) ธปท. กำำ�หนดให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินจะต้​้องให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับ กระบวนการรู้​้�จั​ั ก ลู​ูกค้​้ า โดยกำำ� หนดนโยบายและกระบวนการปฏิ​ิ บั​ั ติ​ิ งา นภายในที่​่� ชั​ั ด เจนเป็​็ น ลายลั​ักษณ์​์อั​ักษร และต้​้องปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามหลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้า ดั​ังนี้​้�

 การแสดงตนของลู​ูกค้​้ า (Identification) สถาบั​ั น การเงิ​ิ น ต้​้ อ งได้​้ รั บั ข้​้ อ มู​ูลและเอกสาร

หลั​ักฐานการแสดงตนที่​่บ่ � งชี้​้ ่ ถึ​ึงตั � ว ั ลู​ูกค้​้า ตามประเภทของลู​ูกค้​้าในหลั​ักเกณฑ์​์ของกฎหมายว่​่าด้ว ้ ย

การป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน ซึ่​่�งข้อ ้ มู​ูลและเอกสารหลั​ักฐานการแสดงตนดั​ังกล่​่าวหมาย รวมถึ​ึงข้​้อมู​ูลและเอกสารอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ตามกฎหมายว่​่าด้​้วยธุ​ุรกรรมทางอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ด้​้วย

 การพิ​ิสู​ูจน์​์ตั​ัวตนของลู​ูกค้​้า (Verification) สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องนำำ�ข้​้อมู​ูลและเอกสารการ แสดงตนของลู​ูกค้​้ามาตรวจสอบความถู​ูกต้​้อง ความแท้​้จริงิ และความเป็​็นปั​ัจจุ​ุบั​ัน รวมถึ​ึงต้​้อง พิ​ิสู​ูจน์​์ว่​่าเป็​็นลู​ูกค้​้ารายนั้​้�นจริ​ิง โดยปราศจากความประมาทเลิ​ินเล่​่อ และสถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องจั​ัด ให้​้มี​ีกระบวนการปฏิ​ิ บั​ัติ​ิงานภายในที่​่�รัด ั กุ​ุม และกระบวนการดั​ังกล่​่าวต้​้ องได้​้รับ ั การทบทวนให้​้ เหมาะสม ทั้​้�งในการบริ​ิการเปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากลู​ูกค้​้าที่ต้ ่� อ ้ งพิ​ิสู​ูจน์ตั ์ ว ั ตนกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ินเองในแบบ

พบเห็​็นลู​ูกค้​้าต่​่อหน้​้า (Face-to-Face) และแบบไม่​่พบเห็​็นลู​ูกค้​้าต่​่อหน้​้า (Non Face-to-Face)

หรื​ือการพิ​ิสู​ูจน์ตั ์ ัวตนลู​ูกค้​้าด้ว ้ ยระบบพิ​ิสู​ูจน์แ ์ ละยื​ืนยั​ันตั​ัวตนทางดิ​ิจิ​ิทั​ัล อาทิ​ิ ผ่​่านระบบ National Digital ID Platform (NDID Platform) เป็​็นต้​้น

การประกาศหลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้าของ ธปท. ได้​้รับ ั การขยายผลอย่​่างต่อ ่ เนื่​่อ � งจากหน่​่วยงานรั​ัฐ โดยสำำ�นั​ักงาน ปปง. (2564) ที่​่� ได้​้ ออกแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิการตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็ จจริงิ เกี่​่� ยวกั​ั บ

ลู​ูกค้​้าตามกฎหมายว่​่าด้ว ้ ยการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน เพื่​่อ � เป็​็นมาตรฐานกลางในการ ตรวจสอบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าก่​่อนการทำำ�ธุ​ุรกิ​ิจหรื​ือการทำำ�ธุ​ุรกรรมใด ๆ ของสถาบั​ันการเงิ​ิน

โดยสถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีหน้​้าที่​่�ในการจั​ัดทำำ�นโยบายและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิการป้​้องกั​ันและปราบปรามการ ฟอกเงิ​ินให้​้เป็​็นไปตามมาตรฐานดั​ังกล่​่าวด้​้วย โดยนโยบายดั​ังกล่​่าวจะต้​้องครอบคลุ​ุมทั้​้�งด้​้านการ

รั​ับลู​ูกค้​้า การบริ​ิหารความเสี่​่�ยง การจ้​้าง/อบรมพนั​ักงาน การตรวจสอบระบบปฏิ​ิบั​ัติ​ิการภายใน

การพั​ัฒนาและปรั​ับปรุ​ุ งนโยบายในอนาคต และการเก็​็ บรั​ักษาเอกสารตามที่​่� กฎหมายกำำ�หนด (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2564)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 15

การตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริ​ิงของลู​ูกค้​้าอย่​่างเข้​้มข้​้น (Enhanced Due Diligence: EDD)

สำำ�หรั​ับลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูงจะต้​้องมี​ีการตรวจสอบเพื่​่�อให้​้ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ ของลู​ูกค้​้าในระดั​ับ

เข้​้มข้​้น (Enhanced Due Diligence: EDD) ซึ่​่�งเป็​็นการเพิ่​่�มความเข้​้มข้​้นในขั้​้�นตอนต่​่าง ๆ ของการ ตรวจสอบลู​ูกค้​้า ตั้​้�งแต่​่ขั้​้น � ง การตรวจสอบความเคลื่​่อ � น­ � ตอนการระบุ​ุตั​ัวตน การบริ​ิหารความเสี่​่ย

ไหวทางการเงิ​ินหรื​ือธุ​ุรกรรม จนถึ​ึงขั้​้�นตอนการทบทวนข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้า (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2564) โดยสรุ​ุ ปดั​ังนี้​้�

☛ ขั้​้�นตอนการระบุ​ุตั​ัวตนของลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องกำำ�หนดแนวทางให้​้บุ​ุคลากรที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง ขอข้​้อมู​ูลหรื​ือตรวจสอบข้​้อมู​ูลของ

ลู​ูกค้​้าเพิ่​่�มเติ​ิม ไม่​่ว่​่าลู​ูกค้​้าจะเป็​็นบุ​ุคคลธรรมดา นิ​ิติ​ิบุ​ุคคล บุ​ุคคลที่​่�มี​ีการตกลงกั​ันทางกฎหมาย หรื​ือผู้​้�จั​ัดการทรั​ัพย์​์สิ​ินตามกฎหมาย โดยมี​ีความเข้​้มข้​้นในการตรวจสอบข้​้อมู​ูลดั​ังนี้​้�

 ความเข้​้มข้​้นในการขอข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้าบุ​ุคคลธรรมดา ควรขอข้​้อมู​ูลเพิ่​่�มเติ​ิมหรื​ือตรวจสอบ ข้​้อมู​ูลเพิ่​่�มเติ​ิ มอื่​่�น ๆ ที่​่� สามารถนำำ�มาใช้ ้ในการประเมิ​ินความเสี่​่�ยง อาทิ​ิ แหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินหรื​ือ ทรั​ัพย์​์สิ​ิน แหล่​่งที่​่�มาของฐานะความมั่​่�งคั่​่�งหรื​ือหลั​ักฐานแสดงฐานะทางการเงิ​ิน วั​ัตถุ​ุประสงค์​์ใน การสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับสถาบั​ันการเงิ​ินของลู​ูกค้​้าที่​่�เฉพาะเจาะจง เป็​็นต้​้น เพื่​่อ � เป็​็นประโยชน์​์ใน

การตรวจสอบว่​่าลู​ูกค้​้ามี​ีวัต ั ถุ​ุประสงค์​์ในการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์กับ ั สถาบั​ันการเงิ​ินด้​้วยเหตุ​ุใด และ มี​ีแหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินที่​่�ถู​ูกต้​้องเหมาะสมหรื​ือไม่​่

 ความเข้​้มข้​้นในการขอข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้านิ​ิติ​ิบุ​ุคคลหรื​ือบุ​ุคคลที่​่�มี​ีการตกลงกั​ันทางกฎหมาย หรื​ือผู้​้�จั​ัดการทรั​ัพย์​์สิ​ินตามกฎหมาย ควรขอข้​้อมู​ูลเพิ่​่�มเติ​ิมหรื​ือตรวจสอบข้​้อมู​ูลเพิ่​่�มเติ​ิมอื่​่�น ๆ

ที่​่� สามารถนำำ�มาใช้ ้ในการประเมิ​ินความเสี่​่� ยง อาทิ​ิ ลั​ั กษณะการประกอบธุ​ุรกิ​ิจ สถานที่​่� ในการ ประกอบธุ​ุรกิ​ิจ ข้​้อมู​ูลหลั​ักฐานแสดงฐานะทางการเงิ​ิน วั​ัตถุ​ุประสงค์​์ในการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับ

สถาบั​ันการเงิ​ินของลู​ูกค้​้าที่​่�เฉพาะเจาะจง ข้​้อมู​ูลโครงสร้​้างกิ​ิจการของลู​ูกค้​้า ตำำ�แหน่​่งงานของ

ลู​ูกค้​้า เป็​็นต้​้น เพื่​่อ � เป็​็นประโยชน์​์ในการตรวจสอบว่​่าลู​ูกค้​้ามี​ีวัต ั ถุ​ุประสงค์​์ในการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์ กั​ับสถาบั​ันการเงิ​ินด้​้วยเหตุ​ุใด และใครเป็​็นผู้​้�รั​ับประโยชน์​์ที่​่�แท้​้จริงิ ☛ ขั้​้�นตอนการบริ​ิหารความเสี่​่�ยงจากลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง ส่​่วนใหญ่​่ลู​ูกค้​้าที่ผ่ ่� า ่ นขั้​้�นตอนการระบุ​ุตัว ั ตนอย่​่างเข้​้มข้​้น มั​ักมี​ีข้​้อเท็​็จจริงที่ ิ ต ่� รงกั​ับปั​ัจจั​ัยความเสี่​่ย � ง สู​ูง ซึ่​่�งเมื่​่อ � เข้​้าสู่�ขั้​้ ่ น ั การประเมิ​ินความเสี่​่�ยงในระดั​ับปกติ​ิหรื​ือระดั​ับสู​ูง ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับ � ตอนนี้​้�แล้​้วจะได้​้รับ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 16

ข้​้อมู​ูลด้​้านอื่​่�น ๆ ประกอบการประเมิ​ินความเสี่​่�ยงของลู​ูกค้​้าด้​้วย อย่​่างไรก็​็ตาม การบริ​ิหารความ เสี่​่�ยงจะต้​้องสอดคล้​้องกั​ับผลการแสดงตนของลู​ูกค้​้า โดยมี​ีรายละเอี​ียดดั​ังนี้​้�

� รงกั​ับปั​ัจจั​ัยเสี่​่ย � งสู​ูงของตนเอง โดยไม่​่มี​ีปัจ ั จั​ัยอื่​่น � ที่​่สำ � ำ�คั​ัญกว่​่ามาลดทอนความ  ลู​ูกค้​้ามี​ีข้อ้ มู​ูลที่​่ต

เสี่​่�ยงดั​ังกล่​่าว อาทิ​ิ ลู​ูกค้​้าบุ​ุคคลธรรมดามี​ีพฤติ​ิการณ์​์ชั​ัดเจนว่​่าการสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์นั้​้น � เป็​็นไป เพื่​่อ � วั​ัตถุ​ุประสงค์​์ทางธุรกิ ุ ิจจริงิ ซึ่​่�งไม่​่ส่​่งผลต่​่อความเสี่​่�ยงร้​้ายแรงแก่​่สถาบั​ันการเงิ​ิน มี​ีการดำำ�เนิ​ิน กิ​ิจการตรงกั​ับอาชี​ีพเสี่​่�ยง เป็​็นต้​้น

 ลู​ูกค้​้ามี​ีข้​้อมู​ูลที่​่�ตรงกั​ับปั​ัจจั​ัยเสี่​่�ยงสู​ูงของตนเอง อาทิ​ิ ลู​ูกค้​้าเป็​็นบุ​ุคคลที่​่�มี​ีสถานภาพทางการ

เมื​ือง ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีข้​้อมู​ูลตรงกั​ับรายชื่​่�อผู้​้�มี​ีคำำ�สั่​่�งถู​ูกยึ​ึด อายั​ัดทรั​ัพย์​์สิ​ิน หรื​ือยั​ับยั้​้�งธุรุ กรรม หรื​ือศาล มี​ีคำำ�สั่​่�งให้​้ทรัพย์ ั ์สิ​ินตกเป็​็นของแผ่​่นดิ​ิน เป็​็นต้​้น

☛ ขั้​้�นตอนการตรวจสอบความเคลื่​่�อนไหวทางการเงิ​ินหรื​ือธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง การตรวจสอบความเคลื่​่�อนไหวทางการเงิ​ิน การทำำ�ธุ​ุรกรรม หรื​ือการดำำ�เนิ​ินความสั​ัมพั​ันธ์​์ที่​่�เข้​้ม

ข้​้นอย่​่างน้​้อยควรพิ​ิจารณาถึ​ึงแนวทางในการกำำ�หนดการกลั่​่�นกรอง ตรวจสอบ และตรวจทาน ข้​้อมู​ูลที่​่�เข้​้มข้​้นกว่​่าลู​ูกค้​้ากลุ่​่�มอื่​่�น ๆ มี​ีการกำำ�หนดระยะเวลาในการทบทวนข้​้อมู​ูลที่​่�สั้​้�นและถี่​่�กว่​่า

ลู​ูกค้​้ากลุ่​่�มอื่​่�น รวมถึ​ึงมี​ีการกำำ�หนดระบบการอนุ​ุมั​ัติ​ิรายงานการสรุ​ุ ปผลวิ​ิเคราะห์​์ข้​้อเท็​็จจริงิ หรื​ือ การประเมิ​ินผลข้​้อมู​ูลที่​่�เข้​้มข้​้นและซั​ับซ้​้อนกว่​่าลู​ูกค้​้ากลุ่​่�มอื่​่�น ซึ่​่� งต้​้องกำำ�หนดให้​้ผู้​้�บริ​ิหารระดั​ับสู​ูง เป็​็นผู้​้�มี​ีอำำ�นาจในการอนุ​ุมัติ ั ิรับ ั ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูงด้​้วย โดยการอนุ​ุมัติ ั ิรับ ั ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีระดั​ับความ

เสี่​่�ยงสู​ูงนั้​้�น จะต้​้องได้​้รับ ั การอนุ​ุมั​ัติ​ิจากผู้​้�บริ​ิหารระดั​ับสู​ูงของสถาบั​ันการเงิ​ิน ซึ่​่�งก่​่อนจะอนุ​ุมั​ัติ​ิรับ ั ลู​ูกค้​้านั้​้น ั ข้​้อมู​ูลที่​่�เพี​ียงพอเกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้า � ผู้​้�บริ​ิหารดั​ังกล่​่าวจะต้​้องได้​้รับ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 17

4. การรายงานธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง สถาบั​ันการเงิ​ินจำำ�เป็​็นต้​้องรายงานธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้าต่อ ่ สำำ�นั​ักงาน ปปง. เพื่​่อ � แสดงกิ​ิจกรรมเกี่​่ย � วกั​ับ นิ​ิติ​ิกรรม สั​ัญญา หรื​ือการดำำ�เนิ​ินการของลู​ูกค้​้าต่​่อการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินแต่​่ละประเภทกั​ับ บุ​ุคคลอื่​่�นในกรณี​ีดั​ังนี้​้�

☛ ธุ​ุรกรรมที่​่ใ� ช้​้เงิ​ินสด วงเงิ​ินในการทำำ�ธุ​ุรกรรม

☛ ธุ​ุ ร กรรมเกี่​่� ย วกั​ั บ ทรั​ัพย์​์ สิ​ิ น วงเงิ​ิ น ในการ

☛ ธุ​ุรกรรมที่​่เ� ป็​็นการโอนเงิ​ินหรื​ือชำำ�ระเงิ​ินทาง

☛ ธุ​ุ ร กรรมเกี่​่� ย วกั​ั บ ทรั​ัพย์​์ สิ​ิ น (ค่​่ าสิ​ิ น ไหม

ตั้​้�งแต่​่ 2 ล้​้านบาทขึ้​้�นไป

ทำำ�ธุ​ุรกรรมตั้​้�งแต่​่ 5 ล้​้านบาทขึ้​้�นไป

อิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์เป็​็นเงิ​ินสด วงเงิ​ินในการทำำ�

ทดแทน) วงเงิ​ิน ในการทำำ�ธุ​ุรกรรมตั้​้� งแต่​่

ธุ​ุรกรรมตั้​้�งแต่​่ 1 แสนบาทขึ้​้�นไป

10 ล้​้านบาทขึ้​้�นไป

☛ ธุ​ุรกรรมที่​่�เกี่​่�ยวกั​ับสั​ังหาริ​ิมทรั​ัพย์ที่ ์ ่�เป็​็นการ

☛ ธุ​ุ ร กรรมการซื้​้� อ ขายหรื​ือแลกเปลี่​่� ย นเงิ​ิ น

โอนเงิ​ิน หรื​ือชำำ�ระเงิ​ินทางอิ​ิ เล็​็ กทรอนิ​ิกส์​์

ตราต่​่างประเทศ วงเงิ​ินในการทำำ�ธุ​ุรกรรม

วงเงิ​ินในการทำำ�ธุ​ุรกรรมตั้​้�งแต่​่ 7 แสนบาท

ตั้​้�งแต่​่ 5 แสนบาทขึ้​้�นไป

ขึ้​้�นไป

☛ ธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัยทั้​้�งหมด

5. การเก็​็บรั​ักษาข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง ภายหลั​ั งการอนุ​ุมั​ัติ​ิรับ ั ลู​ูกค้​้ าแล้​้ วสถาบั​ันการเงิ​ินจะต้​้ องดำำ�เนิ​ินการเก็​็ บรั​ักษาข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้ า สำำ�หรั​ับเอกสารเกี่​่�ยวกั​ับการทำำ�ธุ​ุรกรรมและบั​ันทึ​ึกข้​้อเท็​็จจริงิ ซึ่​่�งต้​้องมี​ีการเก็​็บข้​้อมู​ูลตั้​้�งแต่​่มี​ีการ

ทำำ�ธุ​ุรกรรมหรื​ือบั​ันทึ​ึกข้​้อเท็​็จจริงิ เป็​็นระยะเวลา 5 ปี​ี ส่​่วนเอกสารที่​่�เกี่​่�ยวกั​ับการแสดงตนจะต้​้อง

เก็​็บข้​้อมู​ูลนั​ับตั้​้�งแต่​่ภายหลั​ังวั​ันที่​่�มี​ีการปิ​ิดบั​ัญชี​ีหรื​ือยุ​ุติ​ิความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับลู​ูกค้​้าเป็​็นระยะเวลา 5 ปี​ี

และเอกสารเกี่​่�ยวกั​ับการตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้า ต้​้องเก็​็บข้​้อมู​ูลเป็​็นระยะ เวลา 10 ปี​ี นั​ับตั้​้�งแต่​่วั​ันที่​่�มี​ีการปิ​ิดบั​ัญชี​ีหรื​ือยุ​ุติ​ิความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับลู​ูกค้​้า

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 18

มาตรฐานและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิเพื่​่�อป้​้องกั​ัน และ ปราบปรามการทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ันระดั​ับ สากลที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน

1 . หน่​่วยงานและมาตรฐานการป้​้องกั​ัน และปราบปราม การทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ันที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน ในระดั​ับสากลมี​ีการตั้​้�งองค์​์กรหลายแห่​่งเพื่​่�อเสนอแนะแนวทางกำำ�กั​ับดู​ูแลการดำำ�เนิ​ินงานของ

สถาบั​ันการเงิ​ินเพื่​่อ � ป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน อาทิ​ิ Wolfberg Group ที่​่�ออกแนวปฏิ​ิบัติ ั ิ

สากลด้​้านการต่​่อต้​้านการฟอกเงิ​ิน การให้​้สิ​ินบนและคอร์​์รัปชั ั น ั คณะทำำ�งานเฉพาะกิ​ิจเพื่​่อ � ดำำ�เนิ​ิน มาตรการทางการเงิ​ิน (Financial Action Task Force: FATF) และคณะกรรมการด้​้านการกำำ�กั​ับ ดู​ูแลภาคการสถาบั​ันการเงิ​ินในระดั​ับสากล (Basel Committee on Banking Supervision:

BCBS) องค์​์กรระหว่​่างประเทศที่​่�สร้​้างมาตรฐานสากลเรื่​่อ � งระเบี​ียบและแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิในการป้​้องกั​ัน และปราบปรามการฟอกเงิ​ิน (Shipley, 2017)

 The Wolfsberg Group เป็​็นการรวมตั​ัวกั​ันของสถาบั​ันการเงิ​ินเอกชนจำำ�นวน 13 แห่​่ง1 มี​ี วั​ั ตถุ​ุประสงค์​์ เพื่​่�อพั​ัฒนากรอบการทำำ�งานและแนวปฏิ​ิ บั​ัติ​ิในการบริ​ิหารจั​ั ดการความเสี่​่� ยงด้​้าน

อาชญากรรมทางการเงิ​ิน นโยบายด้​้านการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุน

ทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้าย (Anti-Money Laundering and Counter Terrorist Financing: AML/CTF)

The Wolfsberg Group ได้​้จั​ัดทำำ� The Wolfsberg Anti-Money Laundering Principles ซึ่​่� ง เป็​็นชุ​ุดหลั​ักการสำำ�หรั​ับการสถาบั​ันการเงิ​ินเอกชนในการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน โดย เผยแพร่​่ครั้​้�งแรกในเดื​ือนตุ​ุลาคม พ.ศ. 2543 และได้​้รับ ั การปรั​ับปรุ​ุ งล่​่าสุด ุ ในเดื​ือนมิ​ิถุน ุ ายน พ.ศ.

2555 หลั​ักการดั​ังกล่​่าวมี​ีเนื้​้�อหาครอบคลุ​ุมเรื่​่อ � งหลั​ักเกณฑ์​์การรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้า (Know your Customer: 1

Banco Santander, Bank of America, Barclays, Citigroup, Credit Suisse, Deutsche Bank, Goldman

Sachs, HSBC, J.P. Morgan Chase, MUFG Bank, Société Générale, Standard Chartered Bank, และ UBS

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 19

KYC) บุ​ุคคลที่​่�มี​ีบทบาทหน้​้าที่​่�ต่​่อสาธารณะ (Politically Exposed Persons: PEPs) และการระบุ​ุ ตั​ัวตนของผู้​้�รั​ับประโยชน์​์ที่​่�แท้​้จริงิ (ultimate beneficial owner) เป็​็นต้​้น

 Financial Action Task Force: FATF เป็​็นองค์​์การระหว่​่างรัฐั (inter-governmental) ที่​่�คอย

เฝ้​้าระวั​ังการฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่ผู้​้�ก่​่อการร้​้าย ผ่​่านการกำำ�หนดมาตรฐาน และส่​่งเสริ​ิมการดำำ�เนิ​ินการตามมาตรการทางกฎหมาย กฎระเบี​ียบ และการปฏิ​ิบั​ัติ​ิงานอย่​่างมี​ี

ประสิ​ิทธิภ ิ าพ เพื่​่�อป้​้องกั​ันระบบการเงิ​ินโลกจากการฟอกเงิ​ิน การจั​ัดหาเงิ​ินทุ​ุนของผู้​้�ก่​่อการร้​้าย และอาวุ​ุธที่​่มี​ีอำ � ำ�นาจทำำ�ลายล้​้างสู​ูง (FATF, 2013) และภั​ัยคุ​ุกคามอื่​่น � ๆ ที่​่�เกี่​่ย � วข้​้องกั​ับระบบการเงิ​ิน ระหว่​่างประเทศ (FATF, 2022)

FATF ได้​้ ออกมาตรฐานป้​้องกั​ั นและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่

การก่​่อการร้​้าย (มาตรฐาน AML/CFT ของ FATF) ระเบี​ียบวิ​ิธี​ีสำำ�หรั​ับการประเมิ​ินประสิ​ิทธิภ ิ าพ

ของระบบการป้​้องกั​ันดั​ังกล่​่าวในชื่​่�อ FATF Recommendations 2012 (ปรั​ับปรุ​ุ งล่​่าสุ​ุดเมื่​่�อเดื​ือน

มี​ีนาคม พ.ศ. 2565) ซึ่​่�งเป็​็นข้​้อเสนอแนะสำำ�หรั​ับรั​ัฐบาลและสถาบั​ันการเงิ​ินเพื่​่อ � กำำ�หนดกรอบการ ทำำ�งานที่​่�ควรดำำ�เนิ​ินการเพื่​่อ � ป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่ ผู้​้�ก่​่อการร้​้าย ตลอดจนการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินเพื่​่�อเพิ่​่�มจำำ�นวนอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอำำ�นาจทำำ�ลายล้​้างสู​ูง

ซึ่​่�งแต่​่ละประเทศสามารถนำำ�ข้​้อเสนอแนะของ FATF ไปปรั​ับใช้ ้ให้​้เหมาะกั​ับบริ​ิบทและสถานการณ์​์ ในประเทศของตนเองได้​้ตามความเหมาะสม

 Basel Committee on Banking Supervision: BCBS เป็​็นผู้​้�กำำ�หนดมาตรฐานสากลหลั​ัก เป็​็นเวที​ีสำำ�หรั​ับความร่​่วมมื​ือในการกำำ�กั​ับดู​ูแลด้​้านการสถาบั​ันการเงิ​ิน นอกจากนี้​้�ยั​ังทำำ�กิ​ิจกรรม เพื่​่� อ เสริ​ิม สร้​้าง กฎระเบี​ียบ การกำำ� กั​ั บ ดู​ูแล และแนวปฏิ​ิ บั​ั ติ​ิ ข องสถาบั​ั น การเงิ​ิ น ทั่​่� ว โลก โดยมี​ี

วั​ัตถุ​ุประสงค์​์เพื่​่�อเพิ่​่�มเสถี​ียรภาพทางการเงิ​ิน (Bank for International Settlement, 2018)

ปั​ัจจุ​ุบั​ัน BCBS มี​ีสมาชิ​ิก 45 ราย ประกอบด้​้วยสถาบั​ันการเงิ​ินกลางและผู้​้�ดู​ูแลสถาบั​ันการเงิ​ิน จากเขตอำำ�นาจศาล 28 แห่​่ง

ในส่​่วนถั​ัดไป คณะวิ​ิจั​ัยสรุ​ุ ปแนวทางการจั​ัดการความเสี่​่�ยงที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการฟอกเงิ​ินและการ จั​ัดหาเงิ​ินทุ​ุนของการก่​่อการร้​้ายอย่​่างเหมาะสมของ BCBS กระบวนการเพื่​่�อป้​้องกั​ันการฟอกเงิ​ิน

จากหลั​ักการ The Wolfsberg Anti-Money Laundering Principles และการกำำ�หนดแนวทาง เพื่​่อ � ป้​้องกั​ันการฟอกเงิ​ินตามหลั​ักการ FATF Recommendations (ข้​้อเสนอแนะของ FATF) พร้​้อม ผลประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของประเทศไทย ผ่​่านรายงานการประเมิ​ินประเทศไทยเกี่​่�ยวกั​ับ

มาตรการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการต่​่อต้​้านการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การ ก่​่ อการร้​้าย ปี​ี ค.ศ. 2017 (Mutual Evaluation Report on anti-money laundering and

counter-terrorist financing measures: MER 2017) ของกลุ่​่�มต่​่ อต้​้ านการฟอกเงิ​ินเอเชี​ีย

แปซิ​ิฟิ​ิก (Asia Pacific Group on Money Laundering: APG) และรายงานการปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 โดยสรุ​ุ ปเนื้​้�อหาได้​้ดั​ังต่​่อไปนี้​้�

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 20

2 . การประเมิ​ินความเสี่​่�ยงสำำ�หรั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน: ช่​่องว่​่างระหว่​่างไทยกั​ับข้​้อเสนอแนะ FATF FATF เสนอว่​่าสถาบั​ันการเงิ​ินควรระบุ​ุ ประเมิ​ิน และเข้​้าใจความเสี่​่ย � งด้​้านอาชญากรรมทางการเงิ​ิน และใช้​้มาตรการให้​้เหมาะสมกั​ับความเสี่​่�ยงเหล่​่านั้​้�น รวมไปถึ​ึงการกำำ�หนดหน่​่วยงานหรื​ือกลไก

การบริ​ิหารจั​ัดการความเสี่​่�ยงเพื่​่�อป้​้องกั​ันและบรรเทาความเสี่​่�ยงจากการฟอกเงิ​ิน การสนั​ับสนุ​ุน

ทางการเงิ​ินแก่​่ผู้​้�ก่​่อการร้​้าย และการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินเพื่​่อ � เพิ่​่�มจำำ�นวนอาวุ​ุธที่​่�มี​ีอำำ�นาจทำำ�ลาย ล้​้างสู​ูงได้​้อย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิภ ิ าพ โดยปั​ัจจั​ัยสำำ�คั​ัญที่​่�ต้​้องพิ​ิจารณาในการประเมิ​ินความเสี่​่�ยง ได้​้แก่​่

ประเภทลู​ูกค้​้า ประเภทของผลิ​ิตภั​ัณฑ์​์และบริ​ิการ ประเทศหรื​ือภู​ูมิ​ิศาสตร์​์ และปั​ัจจั​ัยต่​่าง ๆ ของ

สถาบั​ันการเงิ​ินที่​่� ส่​่งผลกระทบให้​้เกิ​ิ ดความเสี่​่� ยง และหากเกิ​ิ ดความเสี่​่� ยงดั​ั งกล่​่ าวขึ้​้�น สถาบั​ัน การเงิ​ินต้​้องมี​ีมาตรการหรื​ือวิ​ิธี​ีการจั​ัดการและแก้​้ปั​ัญหาอย่​่างเพี​ียงพอ (FATF, 2022)

ผลการประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของไทยจากรายงาน MER 2017 พบว่​่า สถาบั​ันการเงิ​ิน บางส่​่วน และธุ​ุรกิ​ิจและผู้​้�ประกอบวิ​ิชาชี​ีพที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องที่​่�มิ​ิใช่​่สถาบั​ันการเงิ​ิน (Designated NonFinancial Businesses and Professions ย่​่อว่​่า DNFBPs อาทิ​ิ ผู้​้�สอบบั​ัญชี​ี ทนายความธุ​ุรกิ​ิจ

เป็​็นต้​้น) จำำ�นวนมาก ไม่​่ได้​้เข้​้าเกณฑ์​์ที่ต้ ่� อ ้ งมี​ีการประเมิ​ินความเสี่​่ย � งและการใช้​้กระบวนการบริ​ิหาร จั​ัดการตามความเสี่​่�ยง หรื​ือการลดความเสี่​่�ยง เนื่​่�องจากมาตรการ AML/CTPF ของไทยยกเว้​้น

การประเมิ​ินความเสี่​่� ยงขององค์​์ กรที่​่� ได้​้ รับ ั การพิ​ิสู​ูจน์​์แล้​้ วว่​่ ามี​ีความเสี่​่� ยงอยู่​่�ในระดั​ั บต่ำำ� ทำำ�ให้​้ องค์​์กรเหล่​่านั้​้น � ไม่​่ต้​้องจั​ัดทำำ�การประเมิ​ินความเสี่​่�ยงและกลไกการลดความเสี่​่�ยงจาก AML/CTPF (APG, 2017, p. 129)

3. การควบคุ​ุมภายใน: ช่​่องว่​่างระหว่​่างไทยกั​ับข้​้อเสนอแนะ FATF แนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิป้​้องกั​ันการรั​ับสิ​ินบนและการทุ​ุจริ​ิตอื่​่�น ๆ Wolfsberg Group เสนอว่​่า สถาบั​ันการเงิ​ินควรกำำ�หนดแนวปฏิ​ิบัติ ั ิป้อ ้ งกั​ันการรั​ับสิ​ินบนและการ

ทุ​ุจริต ิ อื่​่�น ๆ ซึ่​่�งสะท้​้อนถึ​ึงการไม่​่ยอมรั​ับการติ​ิดสิ​ินบนและห้​้ามการจ่​่ายเงิ​ินค่​่าอำำ�นวยความสะดวก

ในลั​ั กษณะเดี​ียวกั​ั น นโยบายควรเริ่​่�มขั​ับเคลื่​่� อนจากผู้​้�บริ​ิหารระดั​ั บสู​ูงและคณะกรรมการ และ นำำ�ไปใช้​้กั​ับและจั​ัดการกั​ับความเสี่​่�ยงที่​่�อาจเกิ​ิดขึ้​้�นจากการติ​ิดสิ​ินบนและการทุ​ุจริต ิ ที่​่�อาจเกิ​ิดขึ้​้�น ในแผนกต่​่าง ๆ ทั้​้�งพนัก ั งานส่​่วนหน้​้าและหลั​ังบ้​้าน (The Wolfsberg Group, 2017) บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 21

นอกจากนี้​้� สถาบั​ันการเงิ​ินควรมี​ีแนวทางที่​่เ� หมาะสมสำำ�หรั​ับบุ​ุคคลที่​่รั� บ ั ผิ​ิดชอบในการสื​ืบสวนเกี่​่ย � ว

กั​ับการประพฤติ​ิมิ​ิชอบในการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน และกำำ�หนดมาตรการทางวิ​ินัย ั ที่​่�เหมาะสม รวมถึ​ึง ดำำ�เนิ​ินการตามขั้​้�นตอนเพื่​่�อแก้ ้ไขความเสี​ียหาย พร้​้อมกั​ับใช้​้ขั้​้�นตอนที่​่�สมเหตุ​ุสมผลเพื่​่�อลดการ เกิ​ิดเหตุ​ุการณ์​์ทุจริ ุ ต ิ ขึ้​้�นอี​ีกในอนาคต (The Wolfsberg Group, 2017)

Wolfsberg Anti-Bribery and Corruption (ABC) Compliance Programme Guidance ระบุ​ุ แนวทางการปฏิ​ิบั​ัติ​ิเพื่​่�อป้​้องกั​ันการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ันในการดำำ�เนิ​ินงานภายในของสถาบั​ันการเงิ​ิน

ครอบคลุ​ุมประเด็​็นสำำ�คั​ัญที่​่�ควบคุ​ุมความประพฤติ​ิของพนั​ักงานสถาบั​ันการเงิ​ินในการปฏิ​ิสั​ัมพั​ันธ์​์ กั​ับเจ้​้าหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐ การควบคุ​ุมตามความเสี่​่�ยงควรได้​้รับ ั การออกแบบเพื่​่�อตรวจจั​ับความเสี่​่�ยง จากการทุ​ุจริต ิ อื่​่�น ๆ ประกอบด้​้วย

• การมี​ีส่​่วนร่​่วมของผู้​้�ให้​้บริ​ิการบุ​ุคคลที่​่�สาม ซึ่​่�งรวมถึ​ึงตั​ัวกลาง และผู้​้�จั​ัดหา • การลงทุ​ุนและการควบคุ​ุมการควบรวมกองทุ​ุน/กิ​ิจการ • การมอบของขวั​ัญและการอุ​ุปถั​ัมภ์​์ทางธุรกิ ุ ิจ • การจ้​้างงานและการฝึ​ึกงาน • การจ่​่ายเงิ​ินเพื่​่�อการกุ​ุศล

• การสนั​ับสนุ​ุนทางการเมื​ือง

• การสนั​ับสนุ​ุนเพื่​่�อการตลาด

การกำำ�หนดนโยบายการป้​้องกั​ัน และปราบปรามการฟอกเงิ​ิน มาตรการสากลในการป้​้องกั​ั นและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการต่​่ อต้​้ านการสนั​ับสนุ​ุนทาง

การเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้ายตามข้​้อเสนอแนะของ FATF ระบุ​ุให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินควรมี​ีระบบหรื​ือกลไก

สำำ�หรั​ับการดำำ�เนิ​ินงานภายในองค์​์กร ตั้​้�งแต่​่ การตรวจสอบเพื่​่อ � ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่ย � วกั​ับลู​ูกค้​้ารวม ไปถึ​ึงการมี​ีข้​้อกำำ�หนดเพิ่​่�มเติ​ิมเกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าและธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีความเฉพาะเจาะจง เช่​่น ลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ี

บทบาทหน้​้าที่​่�ต่​่อสาธารณะ (Politically Exposed Persons: PEPs) ลู​ูกค้​้านิติ ิ ิบุค ุ คล และบุ​ุคคล ที่​่�มี​ีการตกลงกั​ันทางกฎหมาย ไปจนถึ​ึงการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรให้​้สงสั​ัย (STR) ต่​่าง ๆ

ให้​้หน่​่วยงานกำำ�กั​ับดู​ูแลของประเทศและหน่​่วยงานต่​่างประเทศที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง นอกจากนั้​้�น สถาบั​ัน การเงิ​ินควรกำำ�หนดอำำ�นาจและหน้​้าที่​่�รับ ั ผิ​ิดชอบของหน่​่วยงานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการทำำ�ธุ​ุรกรรมทาง การเงิ​ินของลู​ูกค้​้า เช่​่น ตั​ัวแทนสถาบั​ันการเงิ​ิน หรื​ือธุ​ุรกิ​ิจและผู้​้�ประกอบวิ​ิชาชี​ีพที่​่�ไม่​่ใช่​่สถาบั​ัน การเงิ​ิน (Designated non-financial Businesses and Professions: DNFBPs)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 22

4 . กระบวนการตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริ​ิงของลู​ูกค้​้า (Customers Due Diligence: CDD) มาตรการสากลในการป้​้องกั​ั นและปราบปรามการฟอกเงิ​ินและการต่​่ อต้​้ านการสนั​ับสนุ​ุนทาง

การเงิ​ินแก่​่ การก่​่ อการร้​้ายตามข้​้อเสนอแนะของ FATF ระบุ​ุว่​่าสถาบั​ันการเงิ​ินควรมี​ีมาตรการ ป้​้องกั​ันการฟอกเงิ​ินและการสนั​ับสนุ​ุนเงิ​ินแก่​่ผู้​้�ก่​่อการร้​้าย และมาตรการที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องจำำ�เป็​็นอื่​่�น ๆ

เพิ่​่�มเติ​ิม รวมไปถึ​ึงควรกำำ�หนดแนวปฏิ​ิบัติ ั เิ รื่​่อ � งการรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้าไว้ ้ในกฎหมายหรื​ือมาตรการที่​่บั � งคั ั บ ั ใช้​้ เช่​่น มาตรการตรวจสอบเพื่​่อ � ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ เกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้า ในกรณี​ีที่​่�สถาบั​ันการเงิ​ินไม่​่สามารถ ปฏิ​ิบัติ ั ต ิ ามข้​้อกำำ�หนดดั​ังกล่​่าวได้​้ สถาบั​ันการเงิ​ินไม่​่ควรเปิ​ิดบั​ัญชี​ี หรื​ือเริ่​่�มความสั​ัมพั​ันธ์​์ทางธุรกิ ุ จ ิ หรื​ือการทำำ�ธุ​ุรกรรม หรื​ือควรพิ​ิจารณายุ​ุติ​ิความสั​ั มพั​ันธ์​์ทางธุ​ุรกิ​ิจ รวมทั้​้� งควรพิ​ิจารณาจั​ั ดทำำ� รายงานธุ​ุรกรรมที่​่�น่า ่ สงสั​ัยเกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าด้​้วย

ในเดื​ือนกรกฎาคม ปี​ี ค.ศ. 2021 APG ได้​้จั​ัดทำำ�รายงานการติ​ิดตามผลการปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ

AML/CTPF ของไทยจากรายงาน MER 2017 พบว่​่า กระบวนการตรวจสอบเพื่​่อ � ทราบข้​้อเท็​็จจริงิ

ของลู​ูกค้​้าสถาบั​ันการเงิ​ินยั​ังคงมี​ีข้​้อบกพร่​่องเล็​็กน้​้อย เนื่​่อ � งจากมาตรการที่​่�มี​ียังั ไม่​่สามารถพิ​ิสู​ูจน์​์ คุ​ุณภาพการปฏิ​ิบัติ ั งา ิ นของหน่​่วยงานที่​่กำ � ำ�กั​ับดู​ูแลภายในสถานบั​ันการเงิ​ินได้​้ และยั​ังไม่​่มี​ีมาตรการ

ที่​่� จ ะรั​ับ ประกั​ั น ว่​่ า หน่​่ ว ยงานที่​่� มี​ี หน้​้ าที่​่� ดั​ั ง กล่​่ า วจะปฏิ​ิ บั​ั ติ​ิ ต ามแนวปฏิ​ิ บั​ั ติ​ิ ข อง CDD นอกจากนี้​้� สถาบั​ันการเงิ​ินยั​ังไม่​่มี​ีข้อ ้ บั​ังคั​ับที่​่�ชัด ั เจนในการกำำ�หนดให้​้ตั​ัวแทนของสถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีการดำำ�เนิ​ิน การตามแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิ CDD อี​ีกด้​้วย (APG, 2021, p. 4)

นอกจากนี้​้� The Wolfsberg Group Principles (The Wolfberg Group, 2012) เสนอให้​้สถาบั​ัน

การเงิ​ินรวบรวมและบั​ันทึ​ึกข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับการทำำ�ความรู้​้�จั​ักลู​ูกค้​้าโดยมี​ีเอกสารหลั​ักฐานหรื​ือแหล่​่ง ข้​้อมู​ูลที่​่�น่า ่ เชื่​่�อถื​ือ ประกอบด้​้วยข้​้อมู​ูลดั​ังต่​่อไปนี้​้�

แหล่​่งที่​่�มาของความมั่​่�งคั่​่�ง: ในการประเมิ​ินแหล่​่งที่​่�มาของความมั่​่�งคั่​่�งของลู​ูกค้​้า (หรื​ือของผู้​้�รั​ับผล

ประโยชน์​์) สถาบั​ันการเงิ​ินควรรวบรวมข้​้อมู​ูลที่​่เ� กี่​่ย � วข้​้องกั​ับลั​ักษณะที่​่ไ� ด้​้มาซึ่​่�งความมั่​่�งคั่​่ง� ตั​ัวอย่​่าง อาทิ​ิ ความมั่​่�งคั่​่�งที่​่�ได้​้มาจากการเป็​็นเจ้​้าของธุ​ุรกิ​ิจ การจ้​้างงาน หรื​ือการประกอบวิ​ิชาชี​ีพ การรั​ับ มรดก การลงทุ​ุน เป็​็นต้​้น • ทรั​ัพย์​์สิ​ินสุ​ุทธิ​ิ

• แหล่​่งที่​่�มาของเงิ​ินทุ​ุนเริ่​่�มต้​้น: สถาบั​ันการเงิ​ินและเขตอำำ�นาจศาลที่​่�มาของทรั​ัพย์สิ ์ ินที่​่�ถู​ูกฝาก เงิ​ินเข้​้าบั​ัญชี​ี (อาทิ​ิ การโอนจากบั​ัญชี​ีของลู​ูกค้​้าต่​่างสถาบั​ันการเงิ​ิน)

• ข้​้อมู​ูลเบื้​้�องต้​้นเกี่​่�ยวกั​ับบั​ัญชี​ี: วั​ัตถุ​ุประสงค์​์ของบั​ัญชี​ี มู​ูลค่​่าของบั​ัญชี​ีที่​่�คาดหวั​ัง กิ​ิจกรรมใน บั​ัญชี​ีที่​่�คาดหวั​ัง

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 23

• อาชี​ีพ

• ลั​ักษณะธุ​ุรกิ​ิจของลู​ูกค้​้า (หรื​ือเจ้​้าของผลประโยชน์​์)

• บทบาท/ความสั​ั ม พั​ั น ธ์​์ข องอำำ� นาจของทนายความหรื​ือบุ​ุ ค คลที่​่� ส ามที่​่� ไ ด้​้ รั บ ั อนุ​ุญ าตจาก เจ้​้าของบั​ัญชี​ี

• ข้​้อมู​ูลที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องอื่​่�น ๆ อาทิ​ิ แหล่​่งที่​่�มาของข้​้อมู​ูล ผลการประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของไทยจากรายงาน MER 2017 และรายงานการปรั​ับปรุ​ุ ง มาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 ระบุ​ุว่า ่ ถึ​ึงแม้​้ว่า ่ มาตรการรายงานข้​้อมู​ูลที่​่มี​ี � ของไทย

จะมี​ีข้​้อกำำ�หนดเรื่​่อ � งเอกสารที่​่�ใช้​้รายงานในแนวปฏิ​ิบั​ัติ​ิ CDD ที่​่�ต้​้องมี​ีความถู​ูกต้​้องและความเป็​็น ปั​ัจจุบั ุ น ั แต่​่ข้อ ้ กำำ�หนดดั​ังกล่​่าวนี้​้� ยั​ังขาดหลั​ักเกณฑ์​์ที่​่�ช่ว ่ ยสนั​ับสนุ​ุนให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีการปฎิ​ิบัติ ั ิ จริ​ิงตามข้​้อกำำ�หนด CDD เนื่​่�องจากมาตรการดั​ังกล่​่าวมี​ีช่​่องว่​่างในการกำำ�หนดรายละเอี​ียดของ ข้​้อมู​ูลที่​่�ต้​้องใช้​้รายงานตามกระบวนการ CDD ของอาชี​ีพทนายความ นั​ักบั​ัญชี​ี และตั​ัวแทนของ

ลู​ูกค้​้าที่เ่� รี​ียกว่​่าผู้​้�ดู​ูแลผลประโยชน์​์ (trustees) จากต่​่างประเทศ ทำำ�ให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินอาจได้​้ข้อ ้ มู​ูล

ที่​่ไ� ม่​่ครบถ้​้วน ถู​ูกต้​้อง และไม่​่เป็​็นปั​ัจจุบั ุ น ั อี​ีกทั้​้�งสถาบั​ันการเงิ​ินยั​ังไม่​่มี​ีมาตรการใด ๆ ที่​่จ � ะรั​ับประกั​ัน ให้​้ผู้​้�ดู​ูแลผลประโยชน์​์เปิ​ิดเผยสถานะที่​่�แท้​้จริงิ ของตนกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน (APG, 2021, p. 8)

การตรวจสอบเพื่​่�อทราบข้​้อเท็​็จจริ​ิงของลู​ูกค้​้าอย่​่างเข้​้มข้​้น (Enhanced Due Diligence: EDD)

สำำ�หรั​ับสถานการณ์​์ที่​่�ต้​้องใช้​้การสื​ืบค้​้นข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับลู​ูกค้​้าเพิ่​่�มเติ​ิม สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องกำำ�หนด เกณฑ์​์สำำ�หรั​ับลู​ูกค้​้าต้อ ้ งห้​้ามของสถาบั​ันการเงิ​ิน ซึ่​่�งหมายถึ​ึงลู​ูกค้​้าที่ส ่� ถาบั​ันการเงิ​ินจะไม่​่ให้​้บริ​ิการ ทางการเงิ​ิน และมี​ีนโยบายที่​่�กำำ�หนดประเภทของบุ​ุคคลที่​่�สมควรได้​้รับ ั การตรวจสอบเพื่​่�อทราบ ข้​้อเท็​็จจริงิ (The Wolfberg Group, 2012)

☛ บุ​ุ ค คลที่​่� ต้​้ องได้​้ รั​ั บ การตรวจสอบเพื่​่� อ

☛ บุ​ุคคลที่​่�มี​ีส่​่วนร่​่วมในประเภทของกิ​ิจกรรม

(Enhanced Due Diligence: EDD) (The

ทราบว่​่ามี​ีความอ่​่อนไหวต่​่อการฟอกเงิ​ิน

ทราบข้​้ อ เท็​็ จจริ ิง ของลู​ูกค้​้ า อย่​่ าง เข้​้ ม ข้​้ น

ทางเศรษฐกิ​ิ จ หรื​ือธุ​ุ รกิ​ิ จ หรื​ือภาคส่​่ ว นที่​่�

Wolfberg Group, 2012) ประกอบด้​้ วย บุ​ุคคลที่​่�มี​ีคุณ ุ สมบั​ัติ​ิต่​่อไปนี้​้�

☛ บุ​ุ ค คลที่​่� อ าศั​ั ย อยู่​่� ใ น และ/หรื​ือมี​ีเงิ​ิ น ทุ​ุ น

ที่​่� ม าจากประเทศที่​่� ถู​ู กกำำ� หนดไว้​้ ว่​่ า ไม่​่ มี​ี มาตรฐานการป้​้องกั​ันและปราบปรามการ

ฟอกเงิ​ิ น ที่​่� เ พี​ียงพอ หรื​ือมี​ีความเสี่​่� ย งสู​ูง ต่​่อการก่​่ออาชญากรรมและการทุ​ุจริต ิ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 24

บุ​ุคคลที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการเมื​ือง (Politically Exposed Persons: PEPs) หมายถึ​ึงบุ​ุคคลที่​่�ดำำ�รง

ตำำ�แหน่​่งสำำ�คั​ัญในที่​่�สาธารณะที่​่�มี​ีอำำ�นาจในการกำำ�หนดนโยบาย การดำำ�เนิ​ินงาน การใช้​้ หรื​ือการ จั​ัดสรรทรั​ัพยากรต่​่าง ๆ ที่​่�รัฐ ั บาลเป็​็นเจ้​้าของ อาทิ​ิ ข้​้าราชการระดั​ับสู​ูง นั​ักการเมื​ืองอาวุ​ุโส ฯลฯ ตลอดจนครอบครั​ัวและผู้​้�ร่​่วมงานที่​่�ใกล้​้ชิ​ิด

นอกจากนี้​้� พนั​ักงานสถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีหน้​้าที่​่�ในการทำำ�ให้​้ข้​้อมู​ูลลู​ูกค้​้ าเป็​็นปั​ัจจุ​ุบั​ันตามเกณฑ์​์ ที่​่�

กำำ�หนดไว้​้ และ/หรื​ือเมื่​่�อมี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงที่​่�สำำ�คั​ัญ โดยมี​ีหั​ัวหน้​้างานคอยตรวจสอบข้​้อมู​ูลของ ลู​ูกค้​้าเป็​็นประจำำ�เพื่​่�อให้​้แน่​่ใจว่​่ามี​ีความสอดคล้​้องและครบถ้​้วน

จากรายงานการปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 โดย APG ระบุ​ุว่า ่ มาตรการ

ของไทยที่​่� ใ ช้​้ ต รวจสอบเพื่​่� อ ทราบข้​้ อ เท็​็ จจริ งิ ของลู​ูกค้​้ า อย่​่ าง เข้​้ ม ข้​้ น ที่​่� ใ ช้​้ กั​ั บ กลุ่​่�มลู​ูกค้​้ าที่​่� อ ยู่​่� ใ น ประเทศที่​่�มี​ีความเสี่​่�ยงสู​ูง ยั​ังกำำ�หนดอย่​่างไม่​่สอดคล้​้องกั​ับสั​ัดส่​่วนความเสี่​่�ยงด้​้าน AML/CTPF ที่​่�มี​ี และยั​ังไม่​่มี​ีมาตรการรั​ับมื​ือและลดความเสี่​่�ยงอย่​่างเหมาะสม (APG, 2021, p. 6)

การรายงานกิ​ิจกรรมต้​้องสงสั​ัย (Suspicious Activity Reporting: SAR) สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้ องมี​ีนโยบายเป็​็นลายลั​ั กษณ์​์อั​ักษรที่​่� ระบุ​ุคำำ�จำำ�กั​ั ดความของกิ​ิ จกรรมผิ​ิดปกติ​ิ

หรื​ือต้​้องสงสั​ัย (The Wolfberg Group, 2012) โดยทั่​่�วไปแล้​้วกิ​ิจกรรมที่​่�ผิ​ิดปกติ​ิหรื​ือน่​่าสงสั​ัย

อาจรวมถึ​ึงการทำำ�ธุ​ุรกรรมเงิ​ินสดจำำ�นวนมากกว่​่าปกติ​ิ และการทำำ�ธุ​ุรกรรมผ่​่าน (เข้​้าแล้​้วออก) (pass-through)

พนั​ักงานสถาบั​ันการเงิ​ิน ผู้​้�บริ​ิหาร และ/หรื​ือหน่​่วยงานควบคุ​ุมจะดำำ�เนิ​ินการวิ​ิเคราะห์​์กิ​ิจกรรมที่​่�

ผิ​ิดปกติ​ิหรื​ือน่​่าสงสั​ัยที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น ถ้​้าหากไม่​่มี​ีคำำ�อธิ​ิบายที่​่�สมเหตุ​ุสมผล (The Wolfberg Group, 2012) มี​ีแนวทางในการดำำ�เนิ​ินการ 3 ด้​้าน คื​ือ

• การสานต่​่อความสั​ัมพั​ันธ์​์ทางธุรกิ ุ ิจด้​้วยการติ​ิดตามที่​่�เข้​้มงวดมากขึ้​้�น • การยกเลิ​ิกความสั​ัมพั​ันธ์​์ทางธุรกิ ุ ิจ

• การรายงานความสั​ัมพั​ันธ์​์ทางธุรกิ ุ ิจต่​่อเจ้​้าหน้​้าที่​่�ที่​่�มี​ีอำำ�นาจเกี่​่�ยวข้​้อง จากผลการประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของไทยจากรายงาน MER 2017 และรายงานการ ปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 ของ APG ระบุ​ุว่​่า สถาบั​ันการเงิ​ินของ

ประเทศไทยยั​ังมี​ีช่​่องว่​่ างในประเด็​็ น STR เนื่​่�องจากข้​้อกำำ�หนดของการรายงานดั​ั งกล่​่ าวยั​ังไม่​่ ครอบคลุ​ุมผู้​้�ให้​้บริ​ิการทางการเงิ​ินประเภทอื่​่�น ๆ อาทิ​ิ บริ​ิษั​ัทลี​ีสซิ่​่�ง โรงรั​ับจำำ�นำำ� สหกรณ์​์ เป็​็นต้​้น

รวมถึ​ึงยั​ังไม่​่ครอบคลุ​ุมประเด็​็นที่​่เ� กี่​่ย � วข้​้องกั​ับการกระทำำ�ผิ​ิด อาทิ​ิ การลั​ักลอบนำำ�เข้​้า ความผิ​ิดทาง

ภาษี​ี การทำำ�การค้​้าในสิ​ินค้​้าที่​่�ได้​้มาโดยมิ​ิชอบด้​้วยกฎหมาย เป็​็นต้​้น นอกจากนี้​้� ยั​ังมี​ีข้​้อยกเว้​้น การรายงาน STR ในการทำำ�ธุ​ุรกรรมบางประเภทของหน่​่วยงานรั​ัฐวิ​ิสาหกิ​ิจ (APG, 2021, p. 7) บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 25

ในส่​่วนของการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�น่​่าสงสั​ัยผ่​่านระบบการโอนเงิ​ินทางอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์ มาตรการ

AML/CTPF ของไทย ยั​ังไม่​่มี​ีข้อ ้ กำำ�หนดให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินการตรวจสอบการทำำ�ธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้า

ที่​่�ต่ำำ�กว่​่าเกณฑ์​์ขั้​้�นต่ำำ� (มาตรฐานไทยมี​ีการกำำ�หนดให้​้มี​ีการรายงานธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินที่​่�มี​ีการ ทำำ�ธุ​ุรกรรมประเภทเงิ​ินสด ตั้​้�งแต่​่ 1 แสนบาทขึ้​้�นไป) รวมถึ​ึงยั​ังไม่​่มี​ีข้​้อกำำ�หนดเรื่​่อ � งการเก็​็บรั​ักษา

ข้​้อมู​ูลของลู​ูกค้​้าที่​่�ทำำ�ธุ​ุรกรรมโอนเงิ​ินระหว่​่างประเทศผ่​่านตั​ัวแทนของสถาบั​ันการเงิ​ิน นอกจากนี้​้� มาตรการของไทยยั​ังไม่​่กำำ�หนดให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินต้​้องไม่​่ทำำ�ธุ​ุรกรรมทางอิ​ิเล็​็กทรอนิ​ิกส์​์กั​ับลู​ูกค้​้าที่​่�

ต้​้องสงสั​ัยว่​่าจะมี​ีการฟอกเงิ​ิน/การสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่การก่​่อการร้​้าย (ML/TF) หรื​ือมี​ีการ ทำำ�ธุ​ุรกรรมโอนเงิ​ินระหว่​่างสถาบั​ันการเงิ​ินที่​่�ยั​ังขาดข้​้อมู​ูลที่​่�จำำ�เป็​็น (APG, 2021, p. 4)

นอกจากนั้​้�น มาตรการ AML/CTPF ของไทยยั​ังไม่​่มี​ีข้อ ้ กำำ�หนดที่​่ค � รอบคลุ​ุมไปถึ​ึงผู้​้�ให้​้บริ​ิการในการ โอนเงิ​ินหรื​ือมู​ูลค่​่าเงิ​ิน (Money or Value Transfer Service: MVTS) ถึ​ึงวิ​ิธี​ีการนำำ�ข้​้อมู​ูลทั้​้�งหมด

จากทั้​้�งฝ่​่ายสั่​่�งซื้​้�อและผู้​้�รั​ับผลประโยชน์​์มาใช้​้พิ​ิจารณาการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย อี​ีกทั้​้�งผู้​้�ให้​้บริ​ิการ MVTS ต้​้องรายงาน STR ภายในประเทศเท่​่านั้​้น ่� ยงาน STR ที่​่ม � า � ยั​ังไม่​่มี​ีหน้​้าที่รา จากต่​่างประเทศ (APG, 2021, p. 5–6)

5. การดำำ�เนิ​ินงานด้​้านอื่​่�น ๆ ของสถาบั​ันการเงิ​ิน มาตรฐานของ The Wolfsberg Group เสนอว่​่าสถาบั​ันการเงิ​ินควรมี​ีโปรแกรมซอฟต์​์แวร์​์เพื่​่�อ

การตรวจสอบอย่​่างเพี​ียงพอ และมี​ีการติ​ิดตามตรวจสอบอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง นอกจากนี้​้�ยั​ังควรมี​ีการ กำำ�หนดความรั​ับผิ​ิดชอบด้​้านการควบคุ​ุม การรายงาน การให้​้ความรู้​้�และอบรมแก่​่พนั​ักงานโดย การจั​ัดอบรมพนั​ักงานหน้​้าเคาน์​์เตอร์​์เกี่​่�ยวกั​ับการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินแก่​่พนัก ั งาน

เป็​็นประจำำ� รวมถึ​ึงมี​ีกระบวนการบั​ันทึ​ึกและการเก็​็บรั​ักษาข้​้อบั​ังคับ ั ข้​้อยกเว้​้น และประสานงานกั​ับ หน่​่วยงานที่​่�รับ ั ผิ​ิดชอบด้​้านการป้​้องกั​ันการฟอกเงิ​ิน (The Wolfberg Group, 2012)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 26

กรณี​ีศึ​ึกษา

กรณี​ีศึ​ึกษา: การทุ​ุจริ​ิตเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มมู​ูลค่​่า 4.3 พั​ันล้​้านบาท ของบริ​ิษั​ัทนำำ�เข้​้า-ส่​่งออกแร่​่ โลหะปลอม 25 บริ​ิษั​ัท ในการศึ​ึกษาความเกี่​่�ยวข้​้องของสถาบั​ันการเงิ​ินไทยในการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน คณะวิ​ิจั​ัยเลื​ือกกรณี​ี ศึ​ึกษา คดี​ีการทุ​ุจริต ิ เงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มมู​ูลค่​่า 4.3 พั​ันล้​้านบาท ของบริ​ิษั​ัทนำ� ำ เข้​้า-ส่​่งออกแร่​่โลหะ 25 บริ​ิษั​ัท ซึ่​่�งถู​ูกสร้​้างขึ้�น ้ เป็​็นบริ​ิษั​ัทบังั หน้​้าเพื่​่อ � ยื่​่น � ขอคื​ืนภาษี​ีเท็​็จกั​ับกรมสรรพากร โดยธนาคารมี​ี

บทบาทสำำ�คั​ัญเนื่​่�องจากเป็​็นตั​ัวกลางในการกระจายเงิ​ินภาษี​ีที่​่�ทุ​ุจริต ิ ไปยั​ังกลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดผ่​่าน

บั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากของธนาคารทั้​้�งประเภทนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลและส่​่วนบุ​ุคคล โดยหากกลไกป้​้องกั​ันและปราบ ปรามคอร์​์รัปชั ั ันของธนาคารสามารถตรวจจั​ับและพบเจอความผิ​ิดปกติ​ิตั้​้�งแต่​่การขอเปิ​ิดบั​ัญชี​ี ไปจนถึ​ึงการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินของผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดได้​้ ธนาคารอาจสามารถลดจำำ�นวนเงิ​ินภาษี​ี ที่​่�ถู​ูกทุ​ุจริต ิ ลงได้​้

1. ที่​่�มาของกรณี​ีศึ​ึกษา วั​ันที่​่� 10 มิ​ิถุ​ุนายน 2556 สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรารายงานกรณี​ีการทุ​ุจริต ิ ของบริ​ิษั​ัทนิติ ิ ิบุ​ุคคล 30 แห่​่ง ที่​่�

ขอคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มเท็​็จ มู​ูลค่​่า 3,647 ล้​้านบาท (ต่​่อมาพบว่​่ามี​ีมู​ูลค่​่า 4,344 พั​ันล้​้านบาท)

ระหว่​่างปี​ี พ.ศ. 2555–2556 โดยบริ​ิษั​ัทเหล่​่านี้​้เ� ป็​็นบริ​ิษั​ัทปลอมที่​่�ประกอบกิ​ิจการประเภทเดี​ียวกั​ัน

ใช้​้เบอร์​์โทรศั​ัพท์​์เดี​ียวกั​ัน และมี​ีชื่​่�อของผู้​้�ถื​ือหุ้​้�นและกรรมการซ้ำำ�ซ้​้อนกั​ัน โดยบริ​ิษั​ัทส่​่วนใหญ่​่เพิ่​่�ง จดทะเบี​ียนก่​่อตั้​้�งบริ​ิษั​ัทในช่​่วงเดื​ือนพฤษภาคม–ธั​ันวาคม 2555 หรื​ือเพี​ียงแค่​่ 5–6 เดื​ือนก่​่อนได้​้

รั​ับการอนุ​ุมัติ ั ิการคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มโดยกรมสรรพากร ซึ่​่�งใช้​้เวลาไม่​่นานในการตรวจสอบและ อนุ​ุมั​ัติ​ิคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2556)

บริ​ิษั​ัทนิติ ิ ิบุค ุ คลจำำ�นวน 30 แห่​่ง แจ้​้งประกอบธุ​ุรกิ​ิจประเภทเดี​ียวกั​ันทั้​้�งหมด คื​ือ รั​ับซื้​้�อ จำำ�หน่​่าย

นำำ�เข้​้าและส่​่งออกแร่​่โลหะทุ​ุกชนิ​ิด โดยที่​่ตั้​้ � งสำ � ลม เขตบางรั​ัก กรุ​ุ งเทพมหานคร � ำ�นั​ักงานอยู่​่ใ� นพื้​้�นที่​่สี​ี

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 27

โดยมี​ีรายละเอี​ียดทุ​ุนจดทะเบี​ียน ดั​ังนี้​้� • บริ​ิษั​ัทที่​่�มี​ีทุน ุ จดทะเบี​ียน 1 ล้​้านบาท จำำ�นวน 6 แห่​่ง

• บริ​ิษั​ัทที่​่�มี​ีทุน ุ จดทะเบี​ียน 3 ล้​้านบาท จำำ�นวน 6 แห่​่ง

• บริ​ิษั​ัทที่​่�มี​ีทุน ุ จดทะเบี​ียน 5 ล้​้านบาท จำำ�นวน 18 แห่​่ง เมื่​่อ � ตรวจสอบบุ​ุคคลที่​่ปรา � กฏชื่​่อ � เป็​็นกรรมการและผู้​้�ถื​ือหุ้​้�นตามข้​้อมู​ูลการจดทะเบี​ียนนิ​ิติบุ ิ ค ุ คลต่​่อ กรมพั​ัฒนาธุ​ุรกิ​ิจการค้​้า ส่​่วนใหญ่​่ไม่​่ทราบเรื่​่อ � งว่​่าตนเองเป็​็นกรรมการหรื​ือผู้​้�ถื​ือหุ้​้�นในกลุ่​่�มบริ​ิษั​ัท

ดั​ังกล่​่าว นอกจากนี้​้�ที่​่�ตั้​้�งของบริ​ิษั​ัทยังั เป็​็นห้​้องเช่​่าโล่​่ง ไม่​่มี​ีลั​ักษณะเป็​็นสำำ�นั​ักงานที่​่�ประกอบธุ​ุรกิ​ิจ (ไทยรั​ัฐออนไลน์​์, 2564)

ต่​่อมาวั​ันที่​่� 24 มิ​ิถุ​ุนายน 2556 สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรารายงานว่​่ามี​ีบริ​ิษั​ัทที่​่�จดทะเบี​ียนลั​ักษณะเดี​ียวกั​ัน ในพื้​้�นที่​่�อื่​่�น ๆ อี​ีกจำำ�นวน 33 บริ​ิษั​ัท ได้​้แก่​่ พื้​้�นที่​่�กรุ​ุ งเทพมหานคร เขตบางคอแหลมและเขตทุ่​่�งครุ​ุ

พื้​้�นที่​่�จั​ังหวั​ัดนนทบุ​ุรี​ี อำำ�เภอบางบั​ัวทองและอำำ�เภอเมื​ืองนนทบุ​ุรี​ี และพื้​้�นที่​่�จั​ังหวั​ัดสมุ​ุทรปราการ จึ​ึงมี​ีบริ​ิษั​ัทปลอมรวม 63 บริ​ิษั​ัท ซึ่​่� งมี​ี 35 บริ​ิษั​ัทได้​้รับ ั อนุ​ุมั​ัติ​ิคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มประมาณ 4.3 พั​ัน ล้​้านบาท (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2556)

กลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทดั​ังกล่​่าวร่​่วมมื​ือกั​ันอย่​่างเป็​็นขบวนการ โดยอาศั​ัยช่​่องโหว่​่การขอคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีสำำ�หรั​ับ นำำ�เข้​้าวัต ั ถุ​ุดิบ ิ เพื่​่อ � ผลิ​ิตส่​่งออกตามมาตรา 19 ทวิ​ิ1 (รายละเอี​ียดจะอธิ​ิบายในหั​ัวข้​้อ 3 กระบวนการ

ทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน) และการปรั​ับปรุ​ุ งระยะเวลาในการตรวจสอบการคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีให้​้กั​ับผู้​้�นำำ�เข้​้าจาก

เดิ​ิมที่​่�ใช้​้ระยะเวลา 1 เดื​ือน เป็​็นการตรวจสอบภายใน 15 วั​ัน รวมถึ​ึงกระบวนการตรวจสอบจาก เดิ​ิมที่​่�ต้​้องมี​ีการตรวจสอบทุ​ุกรายการ เปลี่​่�ยนเป็​็นการสุ่​่�มตรวจเพี​ียงบางรายการ จึ​ึงทำำ�ให้​้เกิ​ิดการ

สร้​้างหลั​ักฐานขอคื​ืนภาษี​ีปลอมโดยไม่​่มี​ีการนำำ�เข้​้าวัต ั ถุ​ุดิบ ิ และผลิ​ิตสิ​ินค้​้าออกไปขายจริ​ิงอย่​่างเป็​็น ขบวนการ (โพสต์​์ทู​ูเดย์​์, 2556)

นอกจากนี้​้� ยั​ังใช้​้บุ​ุคคลอื่​่�นเข้​้ามาเป็​็นกรรมการผู้​้�มี​ีอำำ�นาจ อ้​้างว่​่าจะนำำ�สำำ�เนาบั​ัตรประชาชนและ สำำ�เนาทะเบี​ียนบ้​้านของชาวบ้​้านไปใช้​้เพื่​่�อรั​ับสิ​ิทธิปร ิ ะโยชน์​์ทางการเกษตร โดยมี​ีกลุ่​่�มเป้​้าหมาย

คื​ือชาวบ้​้านฐานะยากจนที่​่�มี​ีภู​ูมิ​ิลำำ�เนาในต่​่างจั​ังหวั​ัด แต่​่ในความจริ​ิงผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดกลั​ับนำำ�เอกสาร

1

การขอคื​ืนภาษี​ีอากรตามมาตรา 19 ทวิ​ิ แห่​่งพระราชบั​ัญญั​ัติ​ิศุ​ุลกากร (ฉบั​ับที่​่� 9) พ.ศ. 2482 เป็​็นการขอคื​ืน ภาระภาษี​ีสำำ� หรั​ับ ผู้​้�นำำ� เข้​้ าวั​ั ต ถุ​ุ ดิ​ิ บ ที่​่� ไ ด้​้ ชำำ� ระหรื​ือวางเงิ​ิ น ประกั​ั น ไว้ ใ้ นขณะที่​่� นำ� ำ เข้​้ า ได้​้ แ ก่​่ ภาษี​ีอากรขาเข้​้ า

ค่​่าธรรมเนี​ียมทางภาษี​ีอื่​่�น ภาษี​ีสรรพสามิ​ิต และภาษี​ีมหาดไทย โดยมี​ีเงื่​่�อนไขสำำ�คั​ัญที่​่�ผู้​้�นำ� ำ เข้​้าจะต้​้องสามารถ พิ​ิสู​ูจน์ไ์ ด้​้ว่าวั ่ ต ั ถุ​ุดิบ ิ ที่​่นำ � � ำ เข้​้าถู​ูกนำำ�ไปผ่​่านกระบวนการผลิ​ิต ผสม ประกอบ หรื​ือบรรจุ​ุ เป็​็นสิ​ินค้​้าแล้​้วส่​่งออกภายใน 1 ปี​ี นั​ับตั้​้�งแต่​่วั​ันที่​่�ได้​้นำ� ำ เข้​้า เว้​้นแต่​่กรณี​ีมี​ีเหตุ​ุสุ​ุดวิ​ิสั​ัยไม่​่อาจส่​่งออกได้​้ภายในกำำ�หนดเวลา 1 ปี​ี ซึ่​่� งเป็​็นอำำ�นาจ

ของอธิ​ิบดี​ีที่​่�จะขยายเวลาออกไปได้​้อี​ีกแต่​่ไม่​่เกิ​ิน 6 เดื​ือน และจะต้​้องยื่​่น � คำำ�ร้​้องขอคื​ืนภาษี​ีอากรภายใน 6 เดื​ือน นั​ับแต่​่วั​ันที่​่�ส่​่งออกวั​ัตถุ​ุดิ​ิบนั้​้�น (กรมศุ​ุลกากร, 2559)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 28

หลั​ักฐานเหล่​่านั้​้น ิ ิบุค ุ คลที่​่ไ� ม่​่มี​ีการประกอบกิ​ิจการจริ​ิง และท้​้ายสุ​ุดดำำ�เนิ​ิน­ � ไปจดทะเบี​ียนจั​ัดตั้​้�งนิติ การปลอมแปลงเอกสารเพื่​่�อขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มกั​ับกรมสรรพากร (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556)

ในวั​ันที่​่� 19 สิ​ิงหาคม 2564 ศาลอาญาคดี​ีทุ​ุจริต ิ และประพฤติ​ิมิ​ิชอบกลาง อ่​่านคำำ�พิ​ิพากษาคดี​ี

หมายเลขดำำ� อท.126/2562 ที่​่�พนัก ั งานอั​ัยการสำำ�นั​ักงานคดี​ีปราบปรามทุ​ุจริต ิ 1 ได้​้ทำำ�การยื่​่น � ฟ้​้อง

ต่​่ อ นายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิ ริ ิ (นายสาธิ​ิต) อดี​ีตอธิ​ิบดี​ีกรมสรรพากร ฐานความผิ​ิดเป็​็นเจ้​้ าพนั​ักงาน ยั​ักยอกทรั​ัพย์​์ เป็​็นเจ้​้าพนั​ักงานที่​่�มี​ีหน้​้าที่​่�ในการจั​ัดการรั​ักษาทรั​ัพย์​์ใช้​้อำำ�นาจในตำำ�แหน่​่งทำำ�ให้​้ เกิ​ิดความเสี​ียหาย นายศุ​ุภกิ​ิจ หรื​ือสิ​ิริพงศ์ ิ ์ ริ​ิยะการ (นายศุ​ุภกิ​ิจ) อดี​ีตเจ้​้าหน้​้าที่​่�สรรพากรพื้​้�นที่​่�

22 บางรั​ัก (ระดั​ับที่​่� 9) ฐานเป็​็นเจ้​้าพนั​ักงานปฏิ​ิบั​ัติ​ิหรื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบั​ัติ​ิหน้​้าที่​่�โดยทุ​ุจริต ิ ตาม ป.อาญา ม.147 ม.151 ม.157 นายประสิ​ิทธิ์​์� อั​ัญญโชติ​ิ ซึ่​่�งเป็​็นพวกของบริ​ิษั​ัทแร่​่โลหะและเป็​็นผู้​้�ยื่​่น � ขอรั​ับเงิ​ินคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม และนายกิ​ิติ​ิศั​ักดิ์​์� อั​ัญญโชติ​ิ เป็​็นบุ​ุตรของนายประสิ​ิทธิ์​์� อั​ัญญโชติ​ิ

เป็​็นผู้​้�สนั​ับสนุ​ุนความผิ​ิดตาม พ.ร.บ. ประกอบรั​ัฐธรรมนู​ูญว่​่ าด้​้วยการป้​้องกั​ั นและปราบปราม การทุ​ุจริต ิ (ไทยรั​ัฐออนไลน์​์, 2564) พิ​ิพากษาให้​้ลงโทษจำำ�คุ​ุกตลอดชี​ีวิ​ิ ต ยกเว้​้ นนายกิ​ิ ติ​ิศั​ักดิ์​์�

อั​ัญญโชติ​ิ ถู​ูกยกฟ้​้อง ในปั​ัจจุบั ุ ัน คดี​ีดั​ังกล่​่าวยั​ังไม่​่ถู​ูกตั​ัดสิ​ินจนถึ​ึงที่​่�สุด ุ เนื่​่อ � งจากนายสาธิ​ิตและ นายศุ​ุภกิ​ิจ ยื่​่�นคำำ�ร้​้องต่​่อศาลอุ​ุทธรณ์​์ให้​้พิ​ิจารณาคดี​ีใหม่​่ (ไทยรั​ัฐออนไลน์​์, 2564)

2. บุ​ุคคลที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน กรณี​ีที่​่� เกิ​ิ ดขึ้​้�นสามารถแบ่​่งกลุ่​่�มบุ​ุคคลที่​่� เกี่​่� ยวข้​้องกั​ั บการทุ​ุจริต ิ ได้​้ ออกเป็​็น 2 กลุ่​่�มหลั​ั ก ได้​้ แก่​่ 1) กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด ที่​่�เป็​็นผู้​้�สร้​้างเครื​ือข่​่ายบริ​ิษั​ัทนิติ ิ ิบุค ุ คลปลอมเพื่​่อ � กระทำำ�การทุ​ุจริต ิ เงิ​ินคื​ืนภาษี​ี และ 2) กลุ่​่�มข้​้าราชการที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง ซึ่​่�งเป็​็นบุ​ุคคลที่​่�เอื้​้�ออำำ�นวยให้​้เกิ​ิดการทุ​ุจริต ิ เงิ​ินคื​ืนภาษี​ี

 กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด ในปี​ี พ.ศ. 2556 กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษได้​้รับ ั แจ้​้งการทุ​ุจริต ิ และใช้​้เวลาสื​ืบสวนสอบสวนคดี​ีดั​ังกล่​่าว นานกว่​่า 2 เดื​ือน ก่​่อนเปิ​ิดเผยว่​่ามี​ีผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับคดี​ีนี้​้�ทั้​้�งหมด 5 ราย ประกอบด้​้วย ☛ นายวี​ีรยุ​ุทธ แซ่​่หลก และนางสาวสายธาร แซ่​่หลก ถื​ือเป็​็นบุ​ุคคลสำำ�คั​ัญในกระบวนการ ทุ​ุจริต ิ เนื่​่อ � งจากเป็​็นผู้​้�ยื่​่�นจดทะเบี​ียนจั​ัดตั้​้�งนิติ ิ ิบุ​ุคคลหลายแห่​่งโดยใช้​้สถานที่​่�ตั้​้�งบริ​ิษั​ัทที่​่�

เดี​ียวกั​ันและไม่​่มี​ีการประกอบกิ​ิจการจริ​ิง อี​ีกทั้​้�งการจดทะเบี​ียนนิ​ิติบุ ิ ค ุ คล การจดทะเบี​ียน เลิ​ิกนิ​ิติ​ิบุ​ุคคล การมอบอำำ�นาจเพื่​่�อเปลี่​่�ยนแปลงกรรมการต่​่อนายทะเบี​ียนหุ้​้�นส่​่วนบริ​ิษั​ัท

จำำ�กั​ัด และการยื่​่�นขอคื​ืนภาษี​ี เกิ​ิดขึ้​้�นในระยะเวลาไล่​่เลี่​่�ยกั​ัน (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2556) และนางสาวสายธาร แซ่​่หลก รั​ับหน้​้าที่​่�เป็​็นผู้​้�ดำำ�เนิ​ินการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินของกลุ่​่�ม ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดอี​ีกด้​้วย

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 29

☛ นายสุ​ุรเชษฐ์​์ มหารำ��ลึ​ึก เป็​็นผู้​้�ได้​้รับ ั มอบอำำ�นาจจากนายวี​ีรยุ​ุทธ แซ่​่หลก และนางสาว

สายธาร แซ่​่หลก ตั้​้�งแต่​่การดำำ�เนิ​ินการติ​ิดต่​่อขอเช่​่าสถานที่​่ตั้​้ � ง� สถานประกอบการ แต่​่ไม่​่มี​ี การประกอบกิ​ิจการจริ​ิง ชี้​้�แจงการประกอบกิ​ิจการต่​่าง ๆ ของบริ​ิษั​ัทที่​่�ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่า

เพิ่​่�มต่​่อกรมสรรพากร และดำำ�เนิ​ินการยื่​่�นขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มจากสำำ�นั​ักงานสรรพากร พื้​้�นที่​่� กรุ​ุ งเทพมหานคร 22 และสำำ�นั​ักงานสรรพากรพื้​้�นที่​่� สมุ​ุทรปราการ 1 (สำำ�นั​ักข่​่าว อิ​ิศรา, 2556)

☛ นายประสิ​ิ ทธิ์​์� อั​ั ญญโชติ​ิ และนายกิ​ิ ตติ​ิ ศั​ักดิ์​์� อั​ั ญญโชติ​ิ เป็​็นผู้​้�รวบรวมนำำ�สำำ�เนาบั​ัตร ประชาชนของเกษตรกร โดยอ้​้ างว่​่าจะนำำ�รายชื่​่�อไปติ​ิ ดต่​่ อเกี่​่� ยวกั​ั บสิ​ิ ทธิ​ิประโยชน์​์ทาง

การเกษตร (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556) แต่​่ในภายหลั​ังกลั​ับถู​ูกนำำ�ไปใช้​้จดทะเบี​ียนจั​ัดตั้​้�ง นิ​ิติ​ิบุ​ุคคล (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2556)

กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษพิ​ิจารณาสั่​่�งฟ้อ ้ งและออกหมายจั​ับผู้​้�ที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับคดี​ีนี้​้� 5 ราย ฐานร่​่วมกั​ัน

ออกและใช้ ้ใบกำำ�กั​ับภาษี​ีซื้​้�อโดยมี​ีเจตนานำำ�ใบกำำ�กั​ับภาษี​ีที่​่�ออกโดยไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมายไปใช้ ้ใน

การเครดิ​ิ ตภาษี​ี (การขอคื​ืนภาษี​ี) และร่​่วมกั​ั นหลี​ีกเลี่​่� ยงภาษี​ีมู​ูลค่​่ าเพิ่​่�มตามประมวลรั​ัษฎากร อี​ีกทั้​้�งร่​่วมกั​ันปลอมเอกสารและใช้​้เอกสารปลอม และร่​่วมกั​ันฉ้​้อโกง ตามประมวลกฎหมายอาญา

ต่​่อพนั​ักงานอั​ัยการ และได้​้ขอให้​้พนั​ักงานอั​ัยการพิ​ิจารณาดำำ�เนิ​ินการฟ้​้องคดี​ีแพ่​่งเกี่​่�ยวเนื่​่�องกั​ับ คดี​ีอาญาเพื่​่�อเรี​ียกเงิ​ินคื​ืน (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556)

อย่​่างไรก็​็ตาม ปั​ัจจุ​ุบั​ันพบว่​่า นายวี​ีรยุ​ุทธ แซ่​่หลก นางสาวสายธาร แซ่​่หลก และนายสุ​ุรเชษฐ์​์ มหารำ��ลึ​ึก หลบหนี​ีออกนอกประเทศไปก่​่อนที่​่จ � ะมี​ีการออกหมายจั​ับ (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2564) ส่​่วน นายประสิ​ิทธิ์​์� อั​ัญญโชติ​ิ เข้​้าสู่�่กระบวนการยุ​ุติ​ิธรรมและได้​้รับ ั โทษทางคดี​ีถึ​ึงที่​่�สุ​ุดแล้​้ว และนาย กิ​ิตติ​ิศั​ักดิ์​์� อั​ัญญโชติ​ิ เข้​้าสู่�่กระบวนการยุ​ุติ​ิธรรมเช่​่นกั​ัน แต่​่ศาลได้​้ตั​ัดสิ​ินยกฟ้​้อง ไม่​่ต้​้องรั​ับโทษ ทางคดี​ี (iTax, 2564)

 กลุ่​่�มข้​้าราชการที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง ในปี​ี พ.ศ. 2556 กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษก็​็ ได้​้ ดำำ�เนิ​ินการส่​่ งเรื่​่อ � งไปยั​ังสำำ�นั​ักงานคณะกรรมการ ป้​้องกั​ันและปราบปรามการทุ​ุจริต ิ แห่​่งชาติ​ิ (ป.ป.ช.) พิ​ิจารณาตั้​้�งคณะอนุ​ุกรรมการไต่​่สวนข้​้อ

เท็​็จจริงถึ​ึงขั้​้ ิ �นตอนการพิ​ิจารณาอนุ​ุมั​ัติ​ิเงิ​ินคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม เพื่​่�อตรวจสอบข้​้าราชการที่​่�มี​ีส่​่วน เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการทุ​ุจริต ิ ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556) ทั้​้�งนี้​้� การตรวจสอบเพื่​่อ � ชี้​้�มู​ูลความผิ​ิด ใช้​้ระยะเวลาถึ​ึง 2 ปี​ี โดยในวั​ันที่​่� 27 ตุ​ุลาคม 2558 คณะอนุ​ุกรรมการไต่​่สวน ป.ป.ช. แถลงผลการ

ไต่​่ สวน มี​ีมติ​ิ ชี้​้�มู​ูลความผิ​ิดกรณี​ีทุ​ุจริต ิ เงิ​ินคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่ าเพิ่​่�มอั​ั นเป็​็นเท็​็ จ 4.3 พั​ันล้​้ านบาท กั​ั บ ข้​้าราชการ 2 ราย ดั​ังนี้​้�

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 30

☛ นายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ​ิ อธิ​ิบดี​ีกรมสรรพากรในเวลานั้​้�น เนื่​่อ � งจากขณะที่​่�ดำำ�รงตำำ�แหน่​่งได้​้ร่ว่ ม กั​ันกระทำำ�ความผิ​ิดกั​ับเจ้​้าหน้​้าที่​่�สำำ�นั​ักงานสรรพากรพื้​้�นที่​่�กรุ​ุ งเทพมหานคร 22 โดยจงใจ ไม่​่ให้​้มี​ีการตรวจสอบการดำำ�เนิ​ินการขอคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มจากผู้​้�ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม

ทั้​้�ง 25 บริ​ิษั​ัท ทั้​้�งที่​่�รู้​้�ดี​ีว่​่ากลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทดั​ังกล่​่าวไม่​่ได้​้เป็​็นผู้​้�ส่​่งออกจริ​ิง ไม่​่มี​ีความน่​่าเชื่​่�อถื​ือ รวมถึ​ึงนายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ ยั​ังมี​ีส่​่วนได้​้รับ ั ผลประโยชน์​์จากกลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทดั​ังกล่​่าว จากการ มี​ีส่​่วนช่​่วยในการทุ​ุจริต ิ เป็​็นจำำ�นวนเงิ​ิน 179,869,250 บาท แล้​้วนำำ�ไปซื้​้�อทองคำำ�แท่​่งมา เป็​็นทรั​ัพย์​์สิ​ินส่​่วนตั​ัว

☛ นายศุ​ุภกิ​ิจ ริ​ิยะการ เจ้​้าหน้​้าที่​่�สำำ�นั​ักงานสรรพากรพื้​้�นที่​่�กรุ​ุ งเทพมหานคร 22 ระดั​ับ 9 ในเวลานั้​้�น เนื่​่�องจากจงใจไม่​่ให้​้มี​ีการตรวจสอบสภาพกิ​ิจการของบริ​ิษั​ัทปลอมที่​่�ขอคื​ืน เงิ​ินภาษี​ีเท็​็ จ ไม่​่นำ� ำ รายละเอี​ียดมาพิ​ิจารณาว่​่าบริ​ิษั​ัทมี​ีการประกอบกิ​ิจการจริ​ิงหรื​ือไม่​่ แต่​่กลั​ับอนุ​ุมั​ัติ​ิให้​้มี​ีการคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มให้​้กั​ับกลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทดั​ังกล่​่าว เพื่​่�อเอื้​้�ออำำ�นวย ผลประโยชน์​์ให้​้ตนเอง และนายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ

คณะอนุ​ุกรรมการ ป.ป.ช. มี​ีมติ​ิเป็​็นเอกฉั​ันท์​์ชี้​้มู​ู � ลความผิ​ิดทางวิ​ินัย ั อย่​่างร้า้ ยแรง และความผิ​ิดทาง อาญาในคดี​ีทุ​ุจริต ิ เงิ​ินคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มกั​ับนายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ และนายศุ​ุภกิ​ิจ ริ​ิยะการ มี​ีมู​ูลความ

ผิ​ิดทางอาญามาตรา 1472 มาตรา 1513 มาตรา 1574 รวมถึ​ึงมี​ีมู​ูลความผิ​ิดทางวิ​ินัย ั อย่​่างร้า้ ยแรง

ตามพระราชบั​ัญญั​ัติ​ิระเบี​ียบข้​้าราชการพลเรื​ือน พ.ศ. 2551 มาตรา 82 (2)5 ประกอบมาตรา 85 (7) และตามมาตรา 85 (1)6 และ (4)7 (สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา, 2558)

นายสาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ ยั​ังมี​ีมู​ูลความผิ​ิดฐานเป็​็นเจ้​้าหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐ ปฏิ​ิบัติ ั ิหรื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบัติ ั ิอย่​่างใด อย่​่ าง หนึ่​่� ง ในตำำ� แหน่​่ง หรื​ือหน้​้าที่​่� หรื​ือใช้​้ อำำ� นาจในตำำ� แหน่​่ง หรื​ือหน้​้าที่​่� โ ดยมิ​ิ ช อบ เพื่​่� อ ให้​้ เ กิ​ิ ด

ความเสี​ียหายแก่​่ผู้​้�หนึ่​่�งผู้​้�ใด หรื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบัติ ั ิหน้​้าที่​่�โดยทุ​ุจริต ิ ตามมาตรา 123/1 แห่​่งพระ­

ราชบั​ัญญั​ัติ​ิประกอบรั​ัฐธรรมนู​ูญว่​่าด้​้วยการป้​้องกั​ันและปราบปรามการทุ​ุจริต ิ พ.ศ. 2542 แก้ ้ไข เพิ่​่�มเติ​ิม (ฉบั​ับที่​่� 2) พ.ศ. 2554 2

ฐานเป็​็นเจ้​้าพนั​ักงานมี​ีหน้​้าที่​่�ซื้​้�อ ทำำ� จั​ัดการหรื​ือรั​ักษาทรั​ัพย์​์ใด เบี​ียดบั​ังทรัพย์ ั ์นั้​้�นเป็​็นของตนเอง หรื​ือเป็​็นของ ผู้​้�อื่​่�นโดยทุ​ุจริต ิ หรื​ือโดยทุ​ุจริต ิ ยอมให้​้ผู้​้�อื่​่�นเอาทรั​ัพย์​์นั้​้น � เสี​ีย

3

ฐานเป็​็นเข้​้าพนั​ักงาน มี​ีหน้​้าที่​่�ซื้​้�อ ทำำ� จั​ัดการหรื​ือรั​ักษาทรั​ัพย์​์ใด ๆ ใช้​้อำำ�นาจในตำำ�แหน่​่งโดยทุ​ุจริต ิ อั​ันเป็​็นการ

เสี​ียหายแก่​่รัฐ ั หรื​ือเจ้​้าของทรั​ัพย์​์นั้​้น � 4

ฐานปฏิ​ิบั​ัติ​ิหรื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบั​ัติ​ิหน้​้าที่​่�โดยมิ​ิชอบ เพื่​่�อให้​้เกิ​ิดความเสี​ียหายแก่​่ผู้​้�หนึ่​่�งผู้​้�ใด หรื​ือปฏิ​ิบั​ัติ​ิหรื​ือละเว้​้น การปฏิ​ิบั​ัติ​ิหน้​้าที่​่�โดยทุ​ุจริต ิ ตามประมวลกฎหมายอาญา

5

ฐานไม่​่ปฏิ​ิบัติ ั ิหน้​้าที่​่�ราชการให้​้เป็​็นไปตามกฎหมาย กฎ ระเบี​ียบของทางราชการ มติ​ิของคณะรั​ัฐมนตรี​ี นโยบาย ของรั​ัฐบาล

6

ไม่​่ปฏิ​ิบั​ัติ​ิตามระเบี​ียบแบบแผนของทางราชการ อั​ันเป็​็นเหตุ​ุให้​้เสี​ียหายแก่​่ราชการอย่​่างร้า้ ยแรง

7

ฐานปฏิ​ิบัติ ั ห ิ รื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบัติ ั ห ิ น้​้าที่รา ่� ชการโดยมิ​ิชอบ เพื่​่อ � ให้​้เกิ​ิดความเสี​ียหายอย่​่างร้า้ ยแรงแก่​่ผู้​้�หนึ่​่�งผู้​้�ใด หรื​ือ ปฏิ​ิบัติ ั ิหรื​ือละเว้​้นการปฏิ​ิบัติ ั ิหน้​้าที่​่�ราชการโดยทุ​ุจริต ิ และกระทำำ�การอั​ันได้​้ชื่อ ่� ว่​่าเป็​็นผู้​้�ประพฤติ​ิชั่​่ว � อย่​่างร้า้ ยแรง

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 31

3. กระบวนการทุ​ุจริ​ิตคอร์​์รั​ัปชั​ัน กระบวนการทุ​ุ จริ ต ิ ประกอบด้​้ ว ย 3 ส่​่ ว นหลั​ั ก ได้​้ แ ก่​่ 1) การปลอมแปลงเพื่​่� อ จั​ั ด ตั้​้� งนิ​ิ ติ​ิ บุ​ุ ค คล

2) การปลอมแปลงเพื่​่อ � ทำำ�การซื้​้�อขายปลอมและทุ​ุจริต ิ เงิ​ินคื​ืนภาษี​ี และ 3) หน่​่วยงานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง ในกระบวนการทุ​ุจริต ิ โดยมี​ีรายละเอี​ียดดั​ังนี้​้�

 การปลอมแปลงเพื่​่�อจั​ัดตั้​้�งนิ​ิติ​ิบุ​ุคคล การทุ​ุจริต ิ เริ่​่�มต้​้ นจากกลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดหลอกขอสำำ�เนาบั​ัตรประชาชนจากเกษตรกรที่​่�ส่​่วนใหญ่​่ อยู่​่�ในจั​ังหวั​ัดพิ​ิจิ​ิตร โดยอ้​้างว่​่าจะนำำ�สำำ�เนาบั​ัตรไปใช้​้เพื่​่�อสิ​ิทธิปร ิ ะโยชน์​์ทางการเกษตร แต่​่กลั​ับ นำำ�สำำ�เนาบั​ัตรดั​ังกล่​่าว ไปใช้​้เพื่​่อ � จดทะเบี​ียนจั​ัดตั้​้�งนิติ ิ บุ ิ ค ุ คล 25 บริ​ิษั​ัท เพื่​่อ � ประกอบกิ​ิจการซื้​้�อขาย

กั​ับประกอบกิ​ิจการส่​่งออกแร่​่โลหะ ซึ่​่�งแต่​่ละคนจะมี​ีชื่​่�อเป็​็นกรรมการ 2–3 แห่​่ง หรื​ือเป็​็นผู้​้�ถื​ือหุ้​้�น

ของบริ​ิษั​ัท และหลั​ังจากที่​่�กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดจดทะเบี​ียนจั​ัดตั้​้�งนิติ ิ ิบุค ุ คลเสร็​็จ ก็​็ได้​้มอบหมายให้​้หนึ่​่�ง ในผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดดำำ�เนิ​ินการจดทะเบี​ียนผู้​้�ประกอบการภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มต่​่อกรมสรรพากรสำำ�หรั​ับบริ​ิษั​ัท ที่​่�ประกอบกิ​ิจการส่​่งออกแร่​่โลหะ รวมถึ​ึงเปิ​ิดบั​ัญชี​ีธนาคารเพื่​่�อเป็​็นช่​่องทางในการขอรั​ับเงิ​ินคื​ืน ภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม

 การปลอมแปลงเพื่​่�อทำำ�การซื้​้�อขายปลอมและทุ​ุจริ​ิตเงิ​ินคื​ืนภาษี​ี กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดถื​ือเป็​็นผู้​้�ที่​่มี​ี � ความรู้​้�ทางกฎหมายและระเบี​ียบข้​้อบั​ังคับ ั ในการขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม เป็​็นอย่​่างดี​ี โดยกลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดจะแบ่​่งลั​ักษณะของบริ​ิษั​ัทออกเป็​็น 2 กลุ่​่�ม ได้​้แก่​่ กลุ่​่�มบริ​ิษั​ัท ส่​่งออกแร่​่โลหะ และ กลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทขายแร่​่โลหะ ที่​่�มี​ีเป้​้าหมายจั​ัดทำำ�เอกสารปลอมที่​่�แสดงให้​้เห็​็นว่​่า

มี​ีการซื้​้�อขายสิ​ินค้​้าประเภทแร่​่โลหะระหว่​่างบริ​ิษั​ัททั้​้�ง 2 กลุ่​่�ม และออกใบกำำ�กั​ับภาษี​ีซื้​้�อเท็​็จเพื่​่�อ ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม ซึ่​่�งกลุ่​่�มบริ​ิษั​ัทส่​่งออกแร่​่โลหะจะเป็​็นผู้​้�ยื่​่น � ใบขนส่​่งสิ​ินค้​้า สำำ�แดงสิ​ินค้​้า พิ​ิกั​ัด ราคา และ credit advice8 ต่​่อกรมศุ​ุลกากร และยื่​่�นขอเงิ​ินคื​ืนภาษี​ี 7% ต่​่อกรมสรรพากร

ทั้​้�งนี้​้� กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดสร้​้างเอกสารซื้​้�อขายสิ​ินค้​้าแร่​่โลหะปลอมขึ้​้�น โดยจะตั้​้�งราคาซื้​้�อขายที่​่�สู​ูงกว่​่า ราคาจริ​ิงในตลาดกว่​่า 60 เท่​่า และออกใบกำำ�กั​ับภาษี​ีซื้​้�อจากการปลอมการซื้​้�อขายดั​ังกล่​่าว เพื่​่�อ

ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มภายหลั​ังจากการส่​่งออกสิ​ินค้​้าเท็​็จ (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556) โดยหลั​ังจาก ที่​่�กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดได้​้รับ ั การอนุ​ุมัติ ั ิเงิ​ินคื​ืนภาษี​ีแล้​้ว กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดจะนำำ�เช็​็คเงิ​ินคื​ืนภาษี​ีเข้​้าบัญ ั ชี​ี

8

หนั​ังสื​ือแจ้​้งยอดเงิ​ินที่​่โ� อนเข้​้าบัญ ั ชี​ี (credit advice) คื​ือ หลั​ักฐานแจ้​้งยอดเงิ​ินโอนจากบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากต่​่างประเทศ

ของผู้​้�ซื้​้�อมายั​ังบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากธนาคารในไทยของบริ​ิษั​ัท โดยธนาคารในประเทศไทยจะมี​ีหนั​ังสื​ื อแจ้​้ งยอดเงิ​ินที่​่�

โอนเข้​้าบั​ัญชี​ี (credit advice) ให้​้บริ​ิษั​ัทไว้​้ เป็​็นหลั​ั กฐานเพื่​่�อใช้​้ประกอบการยื่​่�นขนส่​่ งสิ​ินค้​้ าออกนอกประเทศ (กรมสรรพากร, 2548)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 32

แผนภาพที่​่� 1: กระบวนการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน

การปลอมแปลงเพื่อจัดตั้งนิติบุคคล หลอกเอาสําเนาบัตรประชาชนว่าไปใช้สิทธิประโยชน์ทางการเกษตร

จดทะเบียน

ผู้ประกอบการภาษี

จดทะเบียนจัดตั้ง

มูลค่าเพิ่มต่อ

นิติบุคคล 25 บริษัท

กลุ่มผู้กระทําผิด

เปิดบัญชีนต ิ ิบุคคลและ ลงนามนอกสถานที่

กรมสรรพากร

การปลอมแปลงเพื่อทําการซื้อขายปลอมและทุจริตคืนเงินภาษี บริษัทส่งออกแร่โลหะ

บัญชีเงินฝากของ

ผู้กระทําผิดทั้ง 5 ราย

ปลอมการซื้อขาย โอนเงินภาษีทจ ุ ริต

ออกใบกํากับภาษี ซื้อเท็จ

กลุ่มผู้กระทําผิด

บริษัทขายแร่โลหะ

บัญชีเงินฝากนิติบุคคล ของบริษัทปลอม 25 บริษัท

ยื่นใบขนส่งสินค้า

สําแดงสินค้า พิกัด และราคาเป็นเท็จ

และปลอมเอกสาร

ยื่นขอเงินคืน

กลุ่มผูก ้ ระทําผิดฝากเช็ค

ภาษี 7%

เข้าบัญชีเงินฝาก

นิติบุคคลทั้ง 25 บริษัท

Credit Advice

กรมสรรพากรออกเช็คเงินสด

หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

ผ่านธนาคารกรุ งไทย

กรมศุลกากร • ตรวจสอบข้อมูล การขนส่งสินค้า

กรมสรรพากร

ธนาคาร

• ตรวจสอบการ

• เปิดบัญชีนต ิ ิบุคคล

• ตรวจสอบสถาน

• ตรวจสอบการทํา

ประกอบกิจการ ประกอบการ

• ตรวจสอบการคืนเงินภาษี

• ยืนยันตัวตนลูกค้านิติบุคคล ธุรกรรมลูกค้า

หน้าที่ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

ที่​่�มา: คณะวิ​ิจั​ัยสั​ังเคราะห์​์ข้​้อมู​ูลจากการสั​ัมภาษณ์​์เชิ​ิงลึ​ึกกั​ับกรมสื​ืบสวนสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษ และเอกสาร

คำำ�สั่​่�งเลขาธิ​ิการคณะกรรมการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินที่​่� ย.81/2556 เรื่​่อ � ง ยึ​ึดหรื​ืออายั​ัดทรั​ัพย์​์สิ​ิน ที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทำำ�ความผิ​ิดไว้​้ชั่​่�วคราว (ปปง., 2556)

เส้นทางการไหลเวียนของเงิน

เข้าบัญชี

เงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลทั้​้�ง 25 บริ​ิษั​ัท ที่​่�ได้​้มี​ีการเปิ​ิดบั​ัญชี​ีไว้ ้ในตอนต้​้น จากนั้​้�นจึ​ึงทำำ�การโอนเงิ​ินภาษี​ี

ที่​่�ทุจริ ุ ต ิ เข้​้าบัญ ั ชี​ีเงิ​ินฝากของกลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด ซึ่​่�งได้ ้ใช้​้วิ​ิธี​ีการโอนสลั​ับกั​ันไปมาระหว่​่าง 25 บริ​ิษั​ัท

ก่​่อนที่​่�จะโอนเข้​้าบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากของผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด รวมถึ​ึงถอนเงิ​ินสดหลายครั้​้�งต่​่อวั​ัน เพื่​่�อให้​้ยาก ต่​่อการตรวจสอบและติ​ิดตามเส้​้นทางการเงิ​ิน และยากต่​่อการพิ​ิสู​ูจน์ทรา ์ บว่​่าสุด ุ ท้​้ายเงิ​ินคื​ืนภาษี​ี อากรจะตกอยู่​่�กั​ับใคร (ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์, 2556)

 หน่​่วยงานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องในกระบวนการทุ​ุจริ​ิต กระบวนการที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นมี​ีหน่​่วยงานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้อง ได้​้แก่​่ (1) กรมศุ​ุลกากร ที่​่�มี​ีหน้​้าที่​่�ตรวจสอบข้​้อมู​ูล

การขนส่​่งสิ​ินค้​้าออกนอกประเทศ (2) กรมสรรพากร ที่​่� มี​ีหน้​้าที่​่�ในการตรวจสอบการประกอบ กิ​ิจการ สถานประกอบการ และการตรวจสอบการคื​ืนเงิ​ินภาษี​ี และ (3) ธนาคาร ที่​่�มี​ีหน้​้าที่​่�เปิ​ิด บั​ัญชี​ีนิ​ิติ​ิบุ​ุคคล ยื​ืนยั​ันตั​ัวตนของลู​ูกค้​้า และตรวจสอบการทำำ�ธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้า

ทั้​้�งนี้​้� กระบวนการทุ​ุจริต ิ หลายกรณี​ีจะไม่​่สามารถเกิ​ิดขึ้​้�นได้​้หากไม่​่มี​ีบุ​ุคคลภายในหน่​่วยงานนั้​้�น ๆ

เอื้​้�ออำำ�นวยให้​้เกิ​ิดการทุ​ุจริต ิ สำำ�หรั​ับกรณี​ีนี้​้�พบว่​่า เจ้​้าหน้​้าที่​่�กรมสรรพากรมี​ีการสั่​่�งการให้​้เร่​่งการ ขอคื​ืนเงิ​ินภาษี​ีที่​่�รวดเร็​็วผิ​ิดปกติ​ิ ไม่​่มี​ีการสอบยั​ันผู้​้�ขายสิ​ินค้​้า และเอื้​้�อประโยชน์​์ต่​่อการคื​ืนภาษี​ี

รวดเร็​็วยิ่​่�งขึ้�้น แม้​้จะรู้​้�ดี​ีว่​่ากลุ่​่�มผู้​้�ขอคื​ืนภาษี​ีที่​่�ถื​ือเป็​็นผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดนั้​้�น ไม่​่มี​ีความน่​่าเชื่​่�อถื​ือ รวมถึ​ึง

อธิ​ิบดี​ีกรมสรรพากรในเวลานั้​้�นยั​ังเพิ​ิกเฉยต่​่อการกระทำำ�ของเจ้​้าหน้​้าที่​่�กรมสรรพากรคนดั​ังกล่​่าว

ซึ่​่� งในภายหลั​ังพบว่​่าบุ​ุคคลทั้​้�งสองได้​้รับ ั ส่​่วนแบ่​่งเงิ​ินสดจากการทุ​ุจริต ิ และนำำ�เงิ​ินบางส่​่วนไปซื้​้�อ ทองคำำ�แท่​่งเป็​็นทรั​ัพย์​์สิ​ินส่​่วนตั​ัว (iTax, 2564)

4. ช่​่องโหว่​่ ในกลไกป้​้องกั​ันปราบปรามคอร์​์รั​ัปชั​ันของธนาคาร ธนาคารถื​ือเป็​็ น ช่​่ อ งทางหลั​ั ก ที่​่� ผู้​้� กระทำำ� ผิ​ิ ด ใช้​้ เ ป็​็ น เส้​้ น ทางการกระจายเงิ​ิ น ภาษี​ีที่​่� ทุ​ุ จริ ต ิ มาได้​้

ออกไปยั​ังผู้​้�สมรู้​้�ร่ว่ มคิ​ิดคนอื่​่�น ๆ ผ่​่านบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากที่​่�ธนาคารอนุ​ุมั​ัติ​ิเปิ​ิดบั​ัญชี​ี จากเอกสาร คำำ�สั่​่�ง

เลขาธิ​ิการคณะกรรมการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินที่​่� ย.81/2556 เรื่​่อ � ง ยึ​ึดหรื​ืออายั​ัด

ทรั​ัพย์สิ ์ ินที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทำำ�ความผิ​ิดไว้​้ชั่​่ว ์ ่�สำำ�นั​ักงาน � คราว ระบุ​ุรายละเอี​ียดของสิ​ินทรั​ัพย์ที่ ป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ิน (สำำ�นั​ักงาน ปปง.) ยึ​ึดได้​้จากผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด ได้​้แก่​่ บั​ัญชี​ีเงิ​ินฝาก

นิ​ิติ​ิบุ​ุคคล 79 รายการ (ร้​้อยละ 69) บั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากส่​่วนบุ​ุคคล 25 รายการ (ร้​้อยละ 22) ที่​่�ดิ​ิน 4 รายการ (ร้​้อยละ 3) รถยนต์​์ 2 รายการ (ร้​้อยละ 2) ห้​้องชุ​ุด 2 รายการ (ร้​้อยละ 2) และเงิ​ิน วางประกั​ันซื้​้�อขายทอง 2 รายการ (ร้​้อยละ 2) รายละเอี​ียดดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 2

ในส่​่วนของรายชื่​่อ � บั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับคดี​ี ปปง. อายั​ัดไว้​้ทั้​้�งสิ้​้�น 104 บั​ัญชี​ี (ไม่​่รวมบั​ัญชี​ีที่​่�

ปปง. ประกาศถอนอายั​ัดตามเอกสารคำำ�สั่​่�งคณะกรรมการธุ​ุรกรรมที่​่� พ.7/2556 เรื่​่อ � งเพิ​ิกถอน อายั​ัดทรั​ัพย์​์สิ​ิน) ได้​้แก่​่ ธนาคารกสิ​ิกรไทย จำำ�นวน 79 บั​ัญชี​ี (ร้​้อยละ 76) ธนาคารไทยพาณิ​ิชย์​์

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 34

แผนภาพที่​่� 2: สั​ัดส่​่วนของทรั​ัพย์​์สิ​ินที่​่�อายั​ัดได้​้จากผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด (หน่​่วย: ร้​้อยละ)

2% เงินวางประกันซื้อขายทอง 2% ห้องชุด 2% รถยนต์

4% ที่ดิน

22%

69%

บัญชีเงินฝากส่วนบุคคล

บัญชีเงินฝากนิติบุคคล

ที่​่�มา: คำำ�สั่​่�งเลขาธิ​ิการคณะกรรมการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินที่​่� ย.81/2556 เรื่​่อ � ง ยึ​ึดหรื​ืออายั​ัด ทรั​ัพย์​์สิ​ินที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทำำ�ความผิ​ิดไว้​้ชั่​่�วคราว (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2556) และคำำ�สั่​่�งคณะกรรมการ ธุ​ุรกรรมที่​่� พ.7/2556 เรื่​่อ � งเพิ​ิกถอนอายั​ัดทรั​ัพย์​์สิ​ิน (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2556)

แผนภาพที่​่� 3: จำำ�นวนบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับคดี​ี แบ่​่งตามประเภทและธนาคาร (หน่​่วย: บั​ัญชี​ี) 80

บัญชีเงินฝากนิติบุคคล

70

บัญชีเงินฝากส่วนบุคคล

60

64

50 40 30 20 10 0

15 ธนาคารกสิกรไทย

15

7

ธนาคารไทยพาณิชย์

2 ธนาคารกรุ งไทย

1

ธนาคารกรุ งเทพ

ที่​่�มา: คำำ�สั่​่�งเลขาธิ​ิการคณะกรรมการป้​้องกั​ันและปราบปรามการฟอกเงิ​ินที่​่� ย.81/2556 เรื่​่อ � ง ยึ​ึดหรื​ืออายั​ัด ทรั​ัพย์​์สิ​ินที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทำำ�ความผิ​ิดไว้​้ชั่​่�วคราว (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2556) และคำำ�สั่​่�งคณะกรรมการ ธุ​ุรกรรมที่​่� พ.7/2556 เรื่​่อ � งเพิ​ิกถอนอายั​ัดทรั​ัพย์​์สิ​ิน (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2556)

จำำ�นวน 22 บั​ัญชี​ี (ร้​้อยละ 21) ธนาคารกรุ​ุ งไทย จำำ�นวน 2 บั​ัญชี​ี (ร้​้อยละ 2) และธนาคารกรุ​ุ งเทพ จำำ�นวน 1 บั​ัญชี​ี (ร้​้อยละ 1) ในจำำ�นวนนั้​้�น แบ่​่งเป็​็นบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุค ุ คล 79 บั​ัญชี​ี ประกอบด้​้วย ธนาคารกสิ​ิกรไทย 64 บั​ัญชี​ี และธนาคารไทยพาณิ​ิชย์​์ 15 บั​ัญชี​ี (รายละเอี​ียดดั​ังแสดงในแผนภาพ

ที่​่� 3) โดยนิ​ิติบุ ิ ค ุ คลที่​่มี​ีรา � ยชื่​่อ � ปรากฏอยู่​่ใ� นเอกสารทั้​้�งหมด 51 บริ​ิษั​ัท และธนาคารกสิ​ิกรไทย สาขา เซ็​็นทรั​ัล พระราม 3 เป็​็นธนาคารที่​่เ� ปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติบุ ิ ค ุ คลให้​้บริ​ิษั​ัทนิติ ิ บุ ิ ค ุ คลที่​่เ� กี่​่ย � วข้​้องกั​ับคดี​ี มากถึ​ึง 50 บริ​ิษั​ัท

คณะวิ​ิจั​ัยได้​้สั​ัมภาษณ์​์เชิ​ิงลึ​ึกกั​ับเจ้​้าหน้​้าที่​่�กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษ ผู้​้�ทำำ�การสื​ืบสวนคดี​ีในเวลานั้​้�น พบว่​่า กลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด 5 คน แบ่​่งหน้​้าที่​่�ให้​้นางสาวสายธาร แซ่​่หลก เป็​็นผู้​้�ทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการ

เงิ​ินของกลุ่​่�มทั้​้�งหมด เริ่​่�มตั้​้�งแต่​่การเปิ​ิดบั​ัญชี​ีธนาคารไปจนถึ​ึงการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินที่​่�ได้​้จาก การทุ​ุจริต ิ เงิ​ินภาษี​ี

กระบวนการรั​ับลู​ูกค้​้า: ช่​่องโหว่​่ของธนาคาร ในคดี​ีนี้​้� กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษพบว่​่าธนาคารมี​ีช่​่องโหว่​่ในกระบวนการรั​ับลู​ูกค้​้า ตั้​้�งแต่​่การจั​ัดให้​้

ลู​ูกค้​้ า แสดงตนหรื​ือการนำำ� สำำ� เนาเอกสารหลั​ั ก ฐานแสดงตั​ั ว ตนและการรั​ับ รองความถู​ูกต้​้ อ ง (ขั้​้�นตอน “เปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลและลงนามนอกสถานที่​่�” ดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 1) และ

การทำำ�ธุ​ุรกรรมกั​ั บสถาบั​ันการเงิ​ินของผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด (ขั้​้�นตอน “เส้​้ นทางการไหลเวี​ียนของเงิ​ิน” ดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 1)

กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษพบว่​่าพนัก ั งานของธนาคารอนุ​ุญาตให้​้ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดนำำ�ใบคำำ�ขอเปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ิน ฝากนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลไปลงนามนอกพื้​้�นที่​่�สาขา (ขั้​้�นตอน “เปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลและลงนามนอก สถานที่​่�” ดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 1) โดยพนั​ักงานของธนาคารไม่​่ได้​้ขอพบตั​ัวจริ​ิงของบุ​ุคคลที่​่�ยื่​่�น

ทำำ�เรื่​่อ � งขอเปิ​ิดบั​ัญชี​ี ซึ่​่�งภายหลั​ังตรวจพบว่​่าผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดปลอมลายเซ็​็นบนเอกสารขอเปิ​ิดบั​ัญชี​ีนั้​้�น ทั้​้�งนี้​้� กรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษระบุ​ุว่​่า สาเหตุ​ุที่​่�ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดสามารถนำำ�เอกสารไปลงนามภายนอก

สาขาธนาคารได้​้นั้​้�น เนื่​่�องจาก นางสาวสายธารพยายามสร้​้างความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับพนั​ักงานสาขา

ตั้​้�งแต่​่ก่​่อนลงมื​ือกระทำำ�ความผิ​ิดในคดี​ีนี้​้� โดยเข้​้าใช้​้บริ​ิการที่​่�สาขาและทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินบ่​่อย ครั้​้�ง จนธนาคารจั​ัดให้​้ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดเป็​็นลู​ูกค้​้า VIP ของธนาคาร

การกระทำำ�ดั​ังกล่​่าวขั​ัดกั​ับแนวปฏิ​ิบัติ ั ต ิ ามประกาศธนาคารแห่​่งประเทศไทย ที่​่� สนส. 77/2551 เรื่​่อ � ง

การกำำ�หนดให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินปฏิ​ิบัติ ั ใิ นเรื่​่อ � งการรั​ับฝากเงิ​ินหรื​ือรั​ับเงิ​ินจากประชาชน ซึ่​่�งสอดคล้​้อง กั​ับหลั​ักเกณฑ์​์ของสำำ�นั​ักงาน ปปง. ดั​ังต่​่อไปนี้​้�

☛ ข้​้อ 5.2 ธนาคารต้​้องจั​ัดให้​้ลู​ูกค้​้าแจ้​้งข้อ ้ มู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับตนเองอย่​่างละเอี​ียด ในแบบรายการ ที่​่�สถาบั​ันการเงิ​ินกำำ�หนดขึ้​้�น และลงลายมื​ือชื่​่�อ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 36

☛ ข้​้อ 5.3 ลู​ูกค้​้าที่​่�เป็​็นนิ​ิติ​ิบุค ุ คลต้​้องแนบเอกสารหนั​ังสื​ือรั​ับรองของสำำ�นั​ักงานทะเบี​ียนหุ้​้�น­

ส่​่วนบริ​ิษั​ัท กรมพั​ัฒนาธุ​ุรกิ​ิจการค้​้า กระทรวงพาณิ​ิชย์​์ เอกสารที่​่�แสดงว่​่าคณะกรรมการ ของนิ​ิติบุ ิ ค ุ คลดั​ังกล่​่าว หรื​ือหุ้​้�นส่​่วนเห็​็นชอบให้​้เปิ​ิดบั​ัญชี​ีรวมทั้​้�งกำำ�หนดอำำ�นาจและเงื่​่อ � นไข ในการสั่​่�งจ่​่ายโดยผู้​้�มี​ีอำำ�นาจลงนาม

☛ ข้​้อ 5.4 ธนาคารต้​้องตรวจสอบความถู​ูกต้​้องของเอกสารหลั​ักฐาน หรื​ือ สำำ�เนาเอกสาร หลั​ั กฐานในข้​้อ 5.3 ตามปกติ​ิ วิ​ิสั​ัยที่​่� พึ​ึงปฏิ​ิ บั​ัติ​ิ โดยสุ​ุจริต ิ และปราศจากความประมาท เลิ​ินเล่​่อ

อย่​่ าง ไรก็​็ ต าม จากการสั​ั ม ภาษณ์​์ ตั​ั ว แทนจากหน่​่ ว ยงานกำำ� กั​ั บ และตรวจสอบธนาคาร และ เจ้​้าหน้​้าที่​่�กองคดี​ี 1 ของสำำ�นั​ักงาน ปปง. ตรวจสอบว่​่าธนาคารเก็​็บเอกสารประกอบการขอเปิ​ิด

บั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุค ุ คลครบถ้​้วน และเอกสารนั้​้�นเป็​็นเอกสารจริ​ิงที่​่�ถู​ูกต้​้องตามกฎหมาย ธนาคาร จึ​ึงไม่​่มี​ีความผิ​ิดและไม่​่ต้​้องโทษปรั​ับแต่​่อย่​่างใด

การทำำ�ธุ​ุรกรรมกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน: ไม่​่พบธุ​ุรกรรมที่​่�ผิ​ิดปกติ​ิ ภายหลั​ังจากที่​่�ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดเปิ​ิดบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝากนิ​ิติ​ิบุ​ุคคลกั​ับธนาคารได้​้สำำ�เร็​็จ และได้​้รับ ั เช็​็คคื​ืนเงิ​ิน ภาษี​ีจากกรมสรรพากรโดยการทุ​ุจริต ิ มา จำำ�นวน 108 ฉบั​ับ จากผู้​้�ขอคื​ืนภาษี​ีทั้​้�งหมด 25 บริ​ิษั​ัท

ออกโดยสำำ�นั​ักงานสรรพากรพื้​้�นที่​่ก � รุ​ุ งเทพมหานคร 22 (สี​ีลม) มู​ูลค่​่ารวม 3,203,326,671.65 บาท และเช็​็คคื​ืนภาษี​ีอี​ีก 60 ฉบั​ับ จากผู้​้�ขอคื​ืนภาษี​ีทั้​้�งหมด 7 บริ​ิษั​ัท ออกโดยสำำ�นั​ักงานสรรพากรพื้​้�นที่​่�

สมุ​ุทรปราการ 1 มู​ูลค่​่ารวม 1,140,778,920.81 บาท ยอดรวมเงิ​ินภาษี​ีที่​่�ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดทุ​ุจริต ิ ได้​้มี​ี ทั้​้�งสิ้​้�น 4,344,105,592.46 บาท (ขั้​้�นตอน “กรมสรรพากรออกเช็​็คเงิ​ินสดผ่​่านธนาคารกรุ​ุ งไทย” ดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 1) ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดนำำ�เช็​็คที่​่�ได้​้จากกรมสรรพากรเข้​้าบัญ ั ชี​ีนิ​ิติ​ิบุค ุ คลของแต่​่ละ บริ​ิษั​ัทและทำำ�การโยกย้​้ายเงิ​ินไปยั​ังบัญ ั ชี​ีอื่​่�น ๆ หลายทอดเพื่​่อ � ปกปิ​ิดอำำ�พรางการตรวจสอบติ​ิดตาม ของเจ้​้าหน้​้าที่​่�ในการติ​ิดตามเงิ​ินคื​ืนภาษี​ีอากร (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2556)

จากการรวบรวมเอกสารหลั​ักฐานโดยกรมสอบสวนคดี​ีพิ​ิเศษ พบว่​่า ต้​้นทางของบั​ัญชี​ีเงิ​ินฝาก

นิ​ิติ​ิบุ​ุคคลเหล่​่านี้​้�มั​ักเป็​็นการนำำ�เช็​็คเงิ​ินสดเข้​้าฝากในบั​ัญชี​ี และค่​่อย ๆ ทยอยโอนเงิ​ินออกครั้​้�งละ ไม่​่เกิ​ินหลั​ักแสนบาท ไปยั​ังบัญ ั ชี​ีเงิ​ินฝากหลายบั​ัญชี​ี ทำำ�ธุ​ุรกรรมหลายครั้​้�งต่​่อวั​ัน ทำำ�ให้​้มี​ียอดรวม จากการทำำ�ธุ​ุรกรรมมากกว่​่าสิบ ิ ล้​้านบาทต่​่อวั​ัน (ขั้​้�นตอน “โอนเงิ​ินภาษี​ีทุ​ุจริต ิ เข้​้าบัญ ั ชี​ีกลุ่​่�มผู้​้�กระทำำ� ผิ​ิด” ดั​ังแสดงในแผนภาพที่​่� 1)

นอกจากนี้​้� การกระทำำ�ของผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดดั​ังกล่​่าวยั​ังขั​ัดต่​่อพระราชบั​ัญญั​ัติ​ิ ป้​้องกั​ันและปราบปราม

การฟอกเงิ​ิน พ.ศ. 2542 มาตรา 13 ว่​่าด้​้วยลู​ูกค้​้าที่​่�มี​ีการทำำ�ธุ​ุรกรรมกั​ับสถาบั​ันการเงิ​ิน ให้​้สถาบั​ัน การเงิ​ินมี​ีหน้​้าที่​่�ต้​้องรายงานการทำำ�ธุ​ุรกรรมนั้​้�นต่​่อสำำ�นั​ักงาน ปปง. เมื่​่อ � ปรากฏว่​่าธุรุ กรรมดั​ังกล่​่าว

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 37

เป็​็นธุ​ุรกรรมที่​่�ใช้​้เงิ​ินสดมี​ีจำำ�นวนเกิ​ินกว่​่าที่​่�กำำ�หนดในกฎกระทรวง (ตั้​้�งแต่​่ 2,000,000 บาทขึ้​้�นไป

เมื่​่อ � เป็​็นธุ​ุรกรรมที่​่�ใช้​้เงิ​ินสด)9 หรื​ือเป็​็นธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย กล่​่าวคื​ือ เป็​็นธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุ อั​ั น เชื่​่� อ ได้​้ ว่​่ า กระทำำ� ขึ้​้� น เพื่​่� อ หลี​ีกเลี่​่� ย งมิ​ิ ใ ห้​้ ต้​้ อ งตกอยู่​่� ภ ายใต้​้ บั​ั งคั​ับ แห่​่ งพร ะราชบั​ั ญ ญั​ั ติ​ิ นี้​้� หรื​ือ ธุ​ุรกรรมที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องหรื​ืออาจเกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการกระทํ​ําความผิ​ิดมู​ูลฐานหรื​ือการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ิน แก่​่การก่​่อการร้​้าย

อย่​่างไรก็​็ตาม ตั​ัวแทนสำำ�นั​ักงาน ปปง. ระบุ​ุว่​่า สำำ�นั​ักงาน ปปง. ไม่​่ได้​้รับ ั รายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุ อั​ันควรสงสั​ัยในกรณี​ีนี้​้�จากธนาคารแต่​่อย่​่างใด และภายหลั​ังจากการตรวจสอบไม่​่พบความผิ​ิด ปกติ​ิในการทำำ�ธุ​ุรกรรมทางการเงิ​ินของบริ​ิษั​ัทที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องทั้​้�งหมด ธนาคารจึ​ึงไม่​่มี​ีความผิ​ิดและไม่​่ ต้​้องโทษปรั​ับแต่​่อย่​่างใด

5. ความเสี​ียหายที่​่�เกิ​ิดจากการทุ​ุจริ​ิตภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม ความเสี​ียหายที่​่� เกิ​ิ ดขึ้​้�นจากการกระทำำ�ของผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดและข้​้าราชการที่​่� ทุ​ุจริต ิ มี​ีมู​ูลค่​่ าสู​ูงมาก

โดยส่​่ วนหนึ่​่� งจากคำำ�พิ​ิพากษาพบว่​่ าการทุ​ุจริต ิ ดั​ั งกล่​่ าวทำำ�ให้​้กรมสรรพากรและรั​ัฐได้​้ รับ ั ความ เสี​ียหายเป็​็นมู​ูลค่​่า 3,097,016,533.99 บาท และแม้​้ว่​่าจะมี​ีการลงโทษโดยการริ​ิบทองคำำ� 77 แท่​่ง และทองคำำ� น้ำำ� หนั​ั ก รวม 7,000 บาท (iTax, 2564) ทั้​้� งนี้​้� ข้​้ อ มู​ูลจากสำำ� นั​ั ก งาน ปปง. ระบุ​ุ ว่​่ า

ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิดทุ​ุจริต ิ เงิ​ินภาษี​ีได้​้ทั้​้�งหมด 4,344,105,592.46 บาท แต่​่สามารถยึ​ึดและอายั​ัดทรั​ัพย์สิ ์ ิน

คื​ืนได้​้ เ พี​ียง 133,773,846.32 บาท (สำำ� นั​ั ก งาน ปปง., 2556) แต่​่ ก็​็ ยั​ั ง เหลื​ือเงิ​ิ น มู​ูลค่​่ าอี​ี ก 4,210,331,746.14 บาท ที่​่�ยั​ังไม่​่สามารถตามกลั​ับคื​ืนมาให้​้แผ่​่นดิ​ินได้​้

อย่​่างไรก็​็ตาม คดี​ีดั​ังกล่​่าวยั​ังไม่​่ถู​ูกตั​ัดสิ​ินจนถึ​ึงที่​่�สุด ุ โดยคดี​ีความยั​ังอยู่​่ใ� นการพิ​ิจารณาของศาล อุ​ุทธรณ์​์ โดยศาลอุ​ุทธรณ์​์ยังั คงพิ​ิจารณาไม่​่อนุ​ุญาตให้​้ประกั​ันตั​ัวผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด ณ วั​ันที่​่� 23 สิ​ิงหาคม 2564 (ไทยรั​ัฐออนไลน์​์, 2564)

9

อ้​้างอิ​ิง กฎกระทรวงฉบั​ับที่​่� ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๕๔) ออกตามความในพระราชบั​ัญญั​ัติ​ิป้​้องกั​ันและปราบปรามการ

ฟอกเงิ​ิน พ.ศ. ๒๕๔๒ (สำำ�นั​ักงาน ปปง., 2554)

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 38

ก รณี​ีศึ​ึกษา: การรุ​ุกล้ำำ��พื้​้�นที่​่�ป่​่าสงวนแห่​่งชาติ​ิและเขตอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิ หาดเจ้​้าไหม ต.ไม้​้ฝาด อ.สิ​ิเกา จ.ตรั​ัง โดยบริ​ิษั​ั ทเจบี​ีบี​ี จำำ�กั​ัด เพื่​่�อประกอบกิ​ิจการโรงแรมอนั​ันตรา สิ​ิเกา รี​ีสอร์​์ท แอนด์​์ สปา (Anantara Si Kao Resort and Spa) สำำ�หรั​ับกรณี​ีทุ​ุจริต ิ โดยทั่​่�วไปของบริ​ิษั​ัทลู​ูกค้​้าที่​่�ธนาคารไม่​่มี​ีส่​่วนเกี่​่�ยวข้​้องโดยตรง แต่​่สามารถมี​ี

บทบาทในกระบวนการกลั่​่�นกรองก่​่อนตั​ัดสิ​ินใจให้​้การสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ิน คณะวิ​ิจัย ั เลื​ือกนำำ�เสนอ

กรณี​ีศึ​ึกษา เรื่​่อ � ง การรุ​ุ กล้ำำ�พื้​้�นที่​่�ป่​่าสงวนแห่​่งชาติ​ิและเขตอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิหาดเจ้​้าไหม ตำำ�บล ไม้​้ฝาด อำำ�เภอสิ​ิเกา จั​ังหวั​ัดตรั​ัง ของบริ​ิษั​ัท เจบี​ีบี​ี จำำ�กั​ัด (บริ​ิษั​ัทฯ) ผู้​้�ประกอบกิ​ิจการโรงแรม อนั​ันตรา สิ​ิเกา รี​ีสอร์​์ท แอนด์​์ สปา ที่​่�ถู​ูกศาลฎี​ีกาพิ​ิพากษาตั​ัดสิ​ินให้​้บริ​ิษั​ัทฯ ต้​้องรื้​้�อถอนและ

ขนย้​้ายทรั​ัพย์​์สิ​ินออกจากที่​่� ดิ​ินดั​ังกล่​่าว เนื่​่�องจากหนั​ังสื​ื อรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.)

เลขที่​่� 973 ซึ่​่� งใช้ ้ในการออกโฉนดที่​่�ดิ​ินเลขที่​่� 10548 ที่​่�บริ​ิษั​ัทถื​ือครองและใช้​้ประกอบธุ​ุรกิ​ิจนั้​้�น ออกโดยไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย

1. ประเด็​็นข้​้อพิ​ิพาทที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น ในปี​ีพ.ศ. 2557 กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิ สั​ัตว์​์ป่​่า และพั​ันธุ์​์�พื​ืช (กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ) ได้​้ยื่​่�นฟ้​้อง บริ​ิษั​ั ท เจบี​ีบี​ี จำำ� กั​ั ด (บริ​ิษั​ั ท ฯ) ผู้​้�ประกอบกิ​ิ จ การโรงแรมอนั​ัน ตรา สิ​ิ เ กา รี​ีสอร์​์ท แอนด์​์ สปา ในอำำ�เภอสิ​ิเกา จั​ังหวั​ัดตรั​ัง จากการเข้​้าไปยึ​ึดถื​ือครอบครองและทำำ�ประโยชน์​์ในที่​่�ดิ​ินโฉนดเลขที่​่�

10548 ซึ่​่�งใช้​้หนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973 และแบบแจ้​้งการครอบครอง ที่​่�ดิ​ิน (ส.ค. 1) เลขที่​่� 128 เป็​็นเอกสารอ้​้างอิ​ิงในการออกโฉนด ภายหลั​ังพบว่​่าหนั​ังสื​ือรั​ับรองการ

ทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973 ออกโดยผิ​ิดพลาดคลาดเคลื่​่�อนและไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย เพราะพื้​้�นที่​่�เป็​็นป่​่า ป่​่าสงวนแห่​่งชาติ​ิ อุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิ และสาธารณสมบั​ัติ​ิของแผ่​่นดิ​ิน ซึ่​่�งไม่​่ได้​้ รั​ับ อนุ​ุญ าต และไม่​่ ไ ด้​้ รั บ ั ยกเว้​้ น ตามกฎหมาย อั​ั น ก่​่ อ ให้​้ เ กิ​ิ ด การทำำ� ลายหรื​ือความสู​ูญเสี​ียแก่​่

ทรั​ัพยากรธรรมชาติ​ิที่​่�เป็​็นของรั​ัฐ หรื​ือเป็​็นสาธารณสมบั​ัติ​ิของแผ่​่นดิ​ิน จึ​ึงฟ้​้องร้​้องขอให้​้เพิ​ิกถอน หนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973 และโฉนดที่​่ดิ � น ิ เลขที่​่� 10548 และให้​้บริ​ิษั​ัทฯ

รื้​้�อถอนและขนย้​้ายทรั​ัพย์สิ ์ น ิ ออกจากที่​่ดิ � น ิ พร้​้อมทั้​้�งชำำ�ระค่​่าเสี​ียหายเป็​็นมู​ูลค่​่า 4,427,701.52 บาท พร้​้อมดอกเบี้​้�ยอั​ัตราร้​้อยละ 7.5 ต่​่อปี​ี นั​ับถั​ัดจากวั​ันฟ้​้องเป็​็นต้​้นไปจนกว่​่าจะชำำ�ระเสร็​็จ

อย่​่างไรก็​็ตาม บริ​ิษั​ัทฯ ได้ ้โต้​้แย้​้งว่า ่ การออกหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973

เป็​็นการออกโดยชอบด้​้ วยกฎหมาย ไม่​่ได้​้ ผิ​ิดพลาดคลาดเคลื่​่� อน ไม่​่ได้​้ ออกทั​ั บที่​่� ป่​่า ป่​่าสงวน แห่​่งชาติ​ิ อุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิ และสาธารณสมบั​ัติ​ิของแผ่​่นดิ​ินแต่​่อย่​่างใด เพราะแบบแจ้​้งการครอบ

ครองที่​่�ดิ​ิน (ส.ค. 1) เลขที่​่� 128 ที่​่�ใช้​้อ้​้างอิ​ิงนั้​้น ั เจนและ � ระบุ​ุแนวเขตธรรมชาติ​ิของที่​่�ดิ​ินไว้​้อย่​่างชัด

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 39

ครอบคลุ​ุมที่​่ดิ � น ิ ที่​่ร� ะบุ​ุใน น.ส. 3 ก. เลขที่​่� 973 ซึ่​่�งการยึ​ึดแนวเขตตามธรรมชาติ​ิย่อ ่ มไม่​่อาจเปลี่​่ย � น แปลง มี​ีความถู​ูกต้​้องชั​ัดเจนและแน่​่นอนมากกว่​่าระยะความยาวที่​่�ระบุ​ุในเอกสารและวั​ัดกั​ันโดย ประมาณ อั​ันมี​ีหน่​่วยเป็​็น “เส้​้น” ในขณะนั้​้�น (พ.ศ. 2498) ซึ่​่� งมี​ีวิ​ิทยาการการสำำ�รวจรั​ังวั​ัดที่​่�ยั​ังไม่​่

เจริ​ิญเหมื​ือนในปั​ัจจุ​ุบั​ัน (พ.ศ. 2560) การวั​ัดระยะทางก็​็ดี​ีหรื​ือการวั​ัดพื้​้�นที่​่�ของที่​่�ดิ​ินก็​็ดี​ี อาจเกิ​ิด ความคลาดเคลื่​่�อนสู​ูง

นอกจากนี้​้� บริ​ิษั​ัทฯ ชี้​้�แจงว่​่าก่​่อนหน้​้านี้​้�กรมที่​่� ดิ​ินได้​้ ดำำ�เนิ​ินการสอบสวน เรื่​่อ � งการออกหนั​ังสื​ื อ รั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) ในที่​่�ดิ​ินดั​ังกล่​่าวมาแล้​้วถึ​ึงสองครั้​้�ง คื​ือ ในปี​ีพ.ศ. 2541 และ

2547 โดยมี​ีคำำ�สั่​่� งวิ​ินิ​ิจฉั​ัยออกมาจนเป็​็นที่​่� ยุ​ุติ​ิแล้​้ วว่​่ า การออกหนั​ังสื​ื อรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) ในที่​่ดิ � น ิ ดั​ังกล่​่าว ออกโดยชอบด้​้วยกฎหมายและระเบี​ียบที่​่ใ� ช้​้บังคั ั บ ั อยู่​่ใ� นขณะนั้​้�น และ ไม่​่มี​ีเหตุ​ุที่​่�จะเพิ​ิกถอนหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) ดั​ังกล่​่าว และหากกรมอุ​ุทยาน

แห่​่ ง ชาติ​ิ ฯ ไม่​่ เ ห็​็ น ด้​้ ว ยกั​ั บ การวิ​ิ นิ​ิ จฉั​ั ย ของกรมที่​่� ดิ​ิ น ดั​ั ง กล่​่ า วข้​้ างต้​้ น ควรโต้​้ แ ย้​้ ง หรื​ืออุ​ุ ท ธรณ์​์ คำำ�วิ​ินิจฉั ิ ัยดั​ังกล่​่าวตามกฎหมายหรื​ือใช้​้สิ​ิทธิฟ้ ิ อ ้ งคดี​ีต่​่อศาลปกครอง ขอให้​้ศาลปกครองเพิ​ิกถอน คำำ�วิ​ินิ​ิจฉั​ัยและมี​ีคำำ�สั่​่�งให้​้อธิ​ิบดี​ีกรมที่​่�ดิ​ินหรื​ือผู้​้�ที่​่�อธิ​ิบดี​ีกรมที่​่�ดิ​ินมอบหมายให้​้ดำำ�เนิ​ินการตามที่​่�

กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ ร้​้องขอ ไม่​่ใช่​่นำ� ำ ข้​้อพิ​ิพาทระหว่​่างกรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ และอธิ​ิบดี​ีกรมที่​่ดิ � น ิ หรื​ือผู้​้�ที่​่อ � ธิ​ิบดี​ีกรมที่​่ดิ � น ิ มอบหมายมาฟ้​้องบริ​ิษั​ัทฯ เป็​็นคดี​ี ในขั้​้�นนี้​้� ศาลชั้​้�นต้​้นได้​้พิจาร ิ ณาพิ​ิพากษา ยกฟ้​้อง ค่​่าฤชาธรรมเนี​ียมให้​้เป็​็นพั​ับ

ในปี​ีพ.ศ. 2558 กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ ยื่​่�นอุ​ุทธรณ์​์อี​ีกครั้​้�ง โดยในขั้​้�นอุ​ุทธรณ์​์ ศาลอุ​ุทธรณ์​์ภาค 9 แผนกคดี​ีสิ่​่�งแวดล้​้อม พิ​ิพากษาแก้​้เป็​็นว่​่า ให้​้เพิ​ิกถอนหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.)

เลขที่​่� 973 และโฉนดที่​่�ดิ​ินเลขที่​่� 10548 และให้​้บริ​ิษั​ัทฯ รื้​้�อถอนและขนย้​้ายทรั​ัพย์สิ ์ ินออกจากที่​่�ดิ​ิน ค่​่าฤชาธรรมเนี​ียมชั้​้�นอุ​ุทธรณ์​์ให้​้เป็​็นพั​ับ นอกจากที่​่จ � ะแก้ ้ให้​้เป็​็นไปตามคำำ�พิ​ิพากษาของศาลชั้​้�นต้​้น

ต่​่ อ มาในปี​ี พ .ศ. 2560 บริ​ิษั​ั ท ฯ ได้​้ ยื่​่� น ฎี​ีกา โดยบริ​ิษั​ั ท ฯ อ้​้ างว่​่ า การออกหนั​ั งสื​ื อรั​ับ รองการทำำ� ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) ดั​ังกล่​่าว อยู่​่ใ� นเงื่​่อ � นไขที่​่�สามารถออกหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ให้ ้ได้​้

โดยชอบด้​้วยกฎหมาย อย่​่างไรก็​็ตาม กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ ได้​้ยื่​่�นพยานหลั​ักฐานเพิ่​่�มเติ​ิมเป็​็น

ภาพถ่​่ายทางอากาศย้​้อนหลั​ังกลั​ับไปในช่​่วงปี​ีพ.ศ. 2510 2518 และ 2542 เพื่​่�อพิ​ิสู​ูจน์​์ว่​่าพื้​้�นที่​่�ดิ​ิน

ที่​่�มี​ีการใช้​้ประโยชน์​์จริงิ อย่​่างที่​่�ระบุ​ุในหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973 และ แบบแจ้​้งการครอบครองที่​่�ดิ​ิน (ส.ค. 1) เลขที่​่� 128 ก่​่อนหน้​้านี้​้�หรื​ือไม่​่ ซึ่​่� งผลจากการวิ​ิเคราะห์​์

ภาพถ่​่ายทางอากาศพบว่​่าไม่​่ปรากฏร่​่องรอยการทำำ�ประโยชน์​์ในพื้​้�นที่​่�ดั​ังกล่​่าว ซึ่​่� งสอดคล้​้องกั​ับ รายงานตามเอกสารหมาย จ.5 ว่​่า ในช่​่วงปี​ีพ.ศ. 2510 ถึ​ึง 2517 แปลงที่​่�ดิ​ิน น.ส. 3 ก. เลขที่​่� 973 มี​ีสภาพเป็​็นป่​่าสนชายทะเลเต็​็มทั้​้�งแปลง

กล่​่าวโดยสรุ​ุ ป คื​ือ ที่​่�ดิ​ินดั​ังกล่​่าวจั​ัดเป็​็นที่​่�ดิ​ินที่​่�อยู่​่�ในเขตอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิและเป็​็นที่​่�ดิ​ินที่​่�ยั​ังไม่​่มี​ี บุ​ุคคลใดได้​้มาตามกฎหมายที่​่�ดิ​ินตามความหมายของป่​่า และป่​่าสงวนแห่​่งชาติ​ิ ตามประมวล

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 40

กฎหมายแพ่​่งและพาณิ​ิชย์​์ ดั​ังนั้​้น � การออกหนั​ังสื​ือรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์ (น.ส. 3 ก.) เลขที่​่� 973 และโฉนดที่​่�ดิ​ินเลขที่​่� 10548 ตำำ�บลไม้​้ฝาด อำำ�เภอสิ​ิเกา จั​ังหวั​ัดตรั​ัง จึ​ึงไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย

ศาลจึ​ึงมี​ีคำำ�พิ​ิพากษาสู​ูงสุ​ุดให้​้บริ​ิษั​ัทฯ เพิ​ิกถอนหนั​ังสื​ื อรั​ับรองการทำำ�ประโยชน์​์และโฉนดที่​่� ดิ​ิน

ดั​ั ง กล่​่ า ว โดยไม่​่ ต้​้ อ งรั​ับ ผิ​ิ ด ชอบค่​่ า เสี​ียหายแก่​่ ก รมอุ​ุ ท ยานแห่​่ ง ชาติ​ิ ฯ เนื่​่� อ งจากก่​่ อ นหน้​้ านี้​้� กรมอุ​ุทยานแห่​่งชาติ​ิฯ ไม่​่ได้​้ยั​ับยั้​้�งการกระทำำ�ของบริ​ิษั​ัทฯ และหลั​ักฐานจากทางราชการที่​่�ระบุ​ุว่​่า

บริ​ิษั​ัทฯ มี​ีสิ​ิทธิค ิ รอบครองและมี​ีกรรมสิ​ิทธิ์​์ใ� นที่​่ดิ � น ิ พิ​ิพาทโดยชอบธรรม อี​ีกทั้​้�งบริ​ิษั​ัทฯ มี​ีการประกอบ กิ​ิจการโดยทุ​ุจริต ิ แต่​่บริ​ิษั​ัทฯ ต้​้องรื้​้�อถอนและขนย้​้ายทรั​ัพย์​์สิ​ินออกจากที่​่�ดิ​ินพิ​ิพาทภายหลั​ังจาก คำำ�พิ​ิพากษาสู​ูงสุ​ุด

2. บทบาทของธนาคาร สำำ�หรั​ับกรณี​ีทุ​ุจริต ิ ดั​ังเช่​่นในกรณี​ีศึ​ึกษานี้​้� ธนาคารสามารถมี​ีบทบาทในการป้​้องปรามการทุ​ุจริต ิ

แต่​่ เ พี​ียงทางอ้​้ อ มเท่​่ านั้​้�น กล่​่ า วคื​ือ เมื่​่� อ บริ​ิษั​ั ทลู​ู กค้​้ า มาขอสิ​ิ น เชื่​่� อ ธนาคารและเสนอที่​่� ดิ​ิ น เป็​็น

หลั​ั กประกั​ั น ผู้​้�ที่​่� ทำำ�หน้​้าที่​่�ประเมิ​ินมู​ูลค่​่ าที่​่�ดิ​ินที่​่� จะนำำ�มาใช้​้เป็​็นหลั​ั กประกั​ั นโดยปกติ​ิ พึ​ึงรายงาน ธนาคารอยู่​่�แล้​้ วเมื่​่�อสั​ั งเกตว่​่ า หนั​ังสื​ื อรั​ับรองการใช้​้ประโยชน์​์ของที่​่� ดิ​ินแปลงนั้​้�นอาจออกโดย ไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย หรื​ือลั​ักษณะของที่​่�ดิ​ินไม่​่น่​่าจะสอดคล้​้องกั​ับประเภทของหนั​ังสื​ือรั​ับรองที่​่� ทางการออกให้​้ (ข้​้อมู​ูลจากการสั​ัมภาษณ์​์พนัก ั งานสิ​ินเชื่​่�อธนาคารผู้​้�ไม่​่ประสงค์​์ออกนาม)

อย่​่างไรก็​็ดี​ี เนื่​่อ � งจากผู้​้�ที่​่ก � ระทำำ�การทุ​ุจริต ิ ในกรณี​ีดั​ังกล่​่าวถึ​ึงที่​่สุ � ด ุ แล้​้วคื​ือเจ้​้าหน้​้าที่รั่� ฐั ผู้​้�ออกหนั​ังสื​ือ รั​ับรองการใช้​้ประโยชน์​์โดยไม่​่ชอบ มิ​ิใช่​่บริ​ิษั​ัทลู​ูกค้​้าของธนาคารโดยตรง จึ​ึงเป็​็นการยากที่​่ธ � นาคาร จะล่​่วงรู้​้�ว่​่า หนั​ังสื​ือรั​ับรองการใช้​้ประโยชน์​์ที่​่�ดิน ิ ที่​่�ลู​ูกค้​้านำ� ำ มาเป็​็นหลั​ักประกั​ันนั้​้�นชอบด้​้วยกฎหมาย หรื​ือไม่​่เพี​ียงใด จนกว่​่าจะมี​ีการร้​้องเรี​ียนหรื​ือคดี​ีความเกี่​่�ยวกั​ับที่​่�ดิ​ินเกิ​ิดขึ้​้�น

นอกจากนี้​้� กฎระเบี​ียบของหน่​่วยงานกำำ�กั​ับดู​ูแลที่​่เ� กี่​่ย � วข้​้อง อาทิ​ิ ธนาคารแห่​่งประเทศไทย (ธปท.) ปั​ัจจุบั ุ น ั ยั​ังมุ่​่�งเน้​้นที่​่�แนวทางการประเมิ​ินราคาหลั​ักประกั​ันและอสั​ังหาริ​ิมทรั​ัพย์ข ์ องสถาบั​ันการเงิ​ิน

มากกว่​่าบทบาทในการป้​้องปรามหรื​ือตรวจสอบ ด้​้วยเหตุ​ุนี้​้� วิ​ิธี​ีการเพิ่​่�มบทบาทของธนาคารในการ ตรวจสอบหรื​ือป้​้องปรามกรณี​ีทุ​ุจริต ิ ทำำ�นองนี้​้� จึ​ึงจำำ�เป็​็นจะต้​้องอาศั​ัยกลไกเชิ​ิงสถาบั​ันที่​่�ริเิ ริ่​่�มโดย ภาครั​ัฐ อาทิ​ิ การเปิ​ิดข้​้อมู​ูลแปลงที่​่�ดิ​ินทั่​่�วประเทศให้​้เป็​็นข้​้อมู​ูลเปิ​ิด open data เพื่​่�อให้​้การตรวจ

สอบทำำ�ได้​้ง่า ่ ยขึ้​้�น รวมถึ​ึงการจั​ัดทำำ�และเผยแพร่​่หลั​ักเกณฑ์​์ “ที่​่�ดิ​ินมี​ีพิ​ิรุ​ุธ” (ว่​่าหนั​ังสื​ือรั​ับรองอาจ ออกโดยไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย) โดย ธปท. สามารถกำำ�หนดให้​้ธนาคารมี​ีหน้​้าที่​่�ติ​ิดต่​่อกรมที่​่�ดิ​ิน

เพื่​่อ � ตรวจสอบความถู​ูกต้​้องของหนั​ังสื​ือรั​ับรองการใช้​้ประโยชน์​์ที่​่�ดิ​ินที่​่�เข้​้าข่า ่ ยที่​่�ดิ​ินมี​ีพิ​ิรุ​ุธ ก่​่อนการ อนุ​ุมั​ัติ​ิสิ​ินเชื่​่�อให้​้บริ​ิษั​ัทลู​ูกค้​้าที่​่�เสนอที่​่�ดิ​ินผื​ืนนั้​้�นเป็​็นหลั​ักประกั​ัน เป็​็นต้​้น

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 41

ข้​้อเสนอแนะเชิ​ิงนโยบาย จากแนวร่​่วม การเงิ​ินที่​่�เป็​็นธรรมประเทศไทย

จากข้​้อมู​ูลที่​่�ปรากฏในกรณี​ีศึ​ึกษาทั้​้�ง 2 กรณี​ี ดั​ังกล่​่าวในบทก่​่อน ๆ ของรายงานฉบั​ับนี้​้� แนวร่​่วม การเงิ​ินที่​่�เป็​็นธรรมประเทศไทย (Fair Finance Thailand) มี​ีข้​้อเสนอเชิ​ิงนโยบายเกี่​่�ยวกั​ับบทบาท ของธนาคารในการป้​้องปรามและตรวจสอบการทุ​ุจริต ิ คอร์​์รัปชั ั ัน ดั​ังต่​่อไปนี้​้�

� ก ั งาน  เพิ่​่�มบทลงโทษปรั​ับสถาบั​ันการเงิ​ินฐานหละหลวม เอื้​้�อต่​่อกระบวนการทุ​ุจริ​ิต ในกรณี​ีที่​่พนั ทำำ�ผิ​ิดแนวปฏิ​ิบัติ ั ิตามประกาศ ธปท. หรื​ือหลั​ักเกณฑ์​์ของสำำ�นั​ักงาน ปปง. จนส่​่งผลให้​้ผู้​้�กระทำำ�ผิ​ิด สามารถใช้​้ธุ​ุรกรรมธนาคารในการแสวงประโยชน์​์จากกระบวนการทุ​ุจริต ิ ได้​้ เช่​่น เมื่​่�อพนั​ักงาน ปล่​่อยให้​้ลู​ูกค้​้าสามารถนำำ�เอกสารคำำ�ขอเปิ​ิดบั​ัญชี​ีไปลงนามเองนอกธนาคารดั​ังในกรณี​ีศึ​ึกษา

ปั​ัจจุ​ุบั​ันเมื่​่�อเกิ​ิดกรณี​ีทุ​ุจริต ิ ที่​่�พบว่​่าส่​่วนหนึ่​่� งเกิ​ิดจากความหละหลวมของพนั​ักงานธนาคาร โดย มากธนาคารต้​้นสั​ังกั​ัดจะออกมาแถลงต่​่อสาธารณะว่​่าเป็​็นความผิ​ิดเฉพาะบุ​ุคคลของพนั​ักงาน

คนนั้​้�น ไม่​่เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับธนาคารแต่​่อย่​่างใด การเพิ่​่�มโทษปรั​ับน่​่าจะช่​่วยสร้​้างแรงจู​ูงใจให้​้ธนาคาร ต่​่าง ๆ ตรวจสอบและปรั​ับปรุ​ุ งระบบงานภายในของตั​ัวเองอย่​่างสม่ำำ�เสมอ เพื่​่อ � หลี​ีกเลี่​่ย � งความเสี่​่ย � ง ที่​่�จะถู​ูกลงโทษ อั​ันจะส่​่งผลกระทบต่​่อชื่​่�อเสี​ียงของธนาคาร

 กำำ�หนดให้​้ตั​ัวกลาง อาทิ​ิ ทนายความ นั​ักบั​ัญชี​ี และผู้​้�ดู​ูแลผลประโยชน์​์ (trustees) มี​ีหน้​้าที่​่�

รายงานข้​้อมู​ูลตามกระบวนการ CDD (client due diligence) และเปิ​ิดเผยสถานะของตนกั​ับ สถาบั​ันการเงิ​ิน

ดั​ังที่​่�ได้​้กล่​่าวไปแล้​้วในบทก่​่อน ๆ ว่​่า ผลการประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของไทยจากรายงาน

MER 2017 และรายงานการปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 ระบุ​ุว่า ่ ถึ​ึงแม้​้ว่า ่ กฎหมายไทยจะมี​ีข้​้อกำำ�หนดว่​่าการรายงานตามแนวปฏิ​ิบัติ ั ิ CDD (client due diligence) ต้​้องมี​ี

ความถู​ูกต้​้องและเป็​็นปั​ัจจุบั ุ น ั แต่​่ข้อ ้ กำำ�หนดดั​ังกล่​่าวยั​ังขาดหลั​ักเกณฑ์​์ที่​่�ช่ว ่ ยสนั​ับสนุ​ุนให้​้สถาบั​ัน การเงิ​ินมี​ีการปฎิ​ิบัติ ั จริ ิ งิ ตามข้​้อกำำ�หนด CDD เนื่​่อ � งจากไม่​่กำำ�หนดให้​้ผู้​้�ที่ทำ ่� ำ�หน้​้าที่เ่� ป็​็นตั​ัวแทนลู​ูกค้​้า ที่​่น่ � าจ ่ ะรู้​้�สถานะที่​่แ � ท้​้จริงิ ของลู​ูกค้​้า อาทิ​ิ ทนายความ นั​ักบั​ัญชี​ี และผู้​้�ดู​ูแลผลประโยชน์​์ (trustees) ต้​้องส่​่งข้​้อมู​ูลตามกระบวนการ CDD ส่​่งผลให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินอาจได้​้ข้​้อมู​ูลที่​่�ไม่​่ครบถ้​้วน ถู​ูกต้​้อง และไม่​่เป็​็นปั​ัจจุ​ุบั​ัน ด้​้วยเหตุ​ุนี้​้� สำำ�นั​ักาน ปปง. จึ​ึงควรกำำ�หนดให้​้บุ​ุคคลในอาชี​ีพเหล่​่านั้​้�นมี​ีหน้​้าที่​่� ดั​ังกล่​่าว เพื่​่�อให้​้กระบวนการ CDD ของธนาคารมี​ีประสิ​ิทธิผ ิ ลและประสิ​ิทธิภ ิ าพมากขึ้​้�น บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 42

 ปรั​ับปรุ​ุ งเกณฑ์​์การรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย (Suspicious Transaction Report:

STR) ของสถาบั​ันการเงิ​ิน ให้​้ครอบคลุ​ุมประเด็​็นที่​่เ� กี่​่ย � วข้​้องกั​ับการกระทำำ�ผิด ิ มากขึ้​้�น รวมถึ​ึงขยาย การทำำ�รายงาน STR ให้​้ครอบคลุ​ุมธุ​ุรกรรมอิ​ิ เล็​็ กทรอนิ​ิกส์​์ และผู้​้ �ให้​้บริก ิ ารโอนเงิ​ิน รวมถึ​ึ งมี​ี กระบวนการตรวจสอบธุ​ุรกรรมของลู​ูกค้​้าที่​่�ต่ำำ�กว่​่าเกณฑ์​์ขั้​้น � ต่ำำ�

สำำ�นั​ักงาน ปปง. และ ธปท. ควรปฏิ​ิบัติ ั ต ิ ามข้​้อเสนอแนะตามผลการประเมิ​ินมาตรการ AML/CTPF ของไทยจากรายงาน MER 2017 และรายงานการปรั​ับปรุ​ุ งมาตรการ AML/CTPF ของไทย ปี​ี ค.ศ. 2021 ที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่�มี​ีเหตุ​ุอั​ันควรสงสั​ัย (Suspicious Transaction Report: STR) ซึ่​่�งเป็​็นหน้​้าที่​่�ของสถาบั​ันการเงิ​ิน ดั​ังต่​่อไปนี้​้� ☛ กำำ� หนดให้​้ ส ถาบั​ั น การเงิ​ิ น มี​ีกระบวนการ

☛ ขยายเกณฑ์​์ STR ให้​้ครอบคลุ​ุมประเด็​็นที่​่�

เกณฑ์​์ขั้​้น � ต่ำำ� (100,000 บาท) โดยอาจใช้​้

การลั​ักลอบนำำ�เข้​้า ความผิ​ิดทางภาษี​ี การ

ตรวจสอบธุ​ุ ร กรรมของลู​ูกค้​้ าที่​่� ต่ำำ� กว่​่ า

เกี่​่� ย วข้​้ อ งกั​ั บ การกระทำำ� ผิ​ิ ด มากขึ้​้� น อาทิ​ิ

เทคโนโลยี​ี อาทิ​ิ AI ในการตรวจจั​ับรายการ

ทำำ�การค้​้าในสิ​ินค้​้าที่​่�ได้​้มาโดยมิ​ิชอบด้​้วย

ต้​้องสงสั​ัย

กฎหมาย เป็​็นต้​้น

☛ ห้​้ามสถาบั​ันการเงิ​ินทำำ�ธุ​ุรกรรมทางอิ​ิเล็​็ก­

☛ กำำ�หนดให้​้ธนาคารสามารถนำำ�ข้​้อมู​ูลทั้​้�งหมด

ฟอกเงิ​ิน หรื​ือการสนั​ับสนุ​ุนทางการเงิ​ินแก่​่

ผู้​้�รั​ับผลประโยชน์​์ในธุ​ุรกรรมโอนเงิ​ิน มาใช้​้

ทรอนิ​ิกส์​์กั​ับลู​ูกค้​้าที่​่�ต้​้องสงสั​ัยว่​่าจะมี​ีการ

ของผู้​้�ให้​้บริ​ิการโอนเงิ​ิน จากฝ่​่ายสั่​่�งซื้​้อ � และ

การก่​่อการร้​้าย

พิ​ิจารณาการรายงานธุ​ุรกรรมที่​่� มี​ีเหตุ​ุอั​ัน ควรสงสั​ัย

 เปิ​ิดข้​้อมู​ูลแปลงที่​่� ดิ​ินและราคาประเมิ​ินที่​่� ดิ​ินทั่​่� วประเทศให้​้เป็​็นข้​้อมู​ูลเปิ​ิด (open data) เพื่​่อ � ให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินสามารถมี​ีบทบาทในการตรวจสอบการทุ​ุจริ​ิตที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับหลั​ักประกั​ันได้​้ มากขึ้​้�น รวมถึ​ึงจั​ัดทำำ�และเผยแพร่​่หลั​ักเกณฑ์​์ “ที่​่�ดิ​ินมี​ีพิ​ิรุ​ุธ” ให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีหน้​้าที่​่�รายงาน

เพื่​่�อลดความเสี่​่�ยงของการใช้​้หลั​ักประกั​ันสิ​ินเชื่​่�อเป็​็นที่​่�ดิ​ินที่​่�เจ้​้าหน้​้าที่​่�รัฐ ั ออกหนั​ังสื​ือรั​ับรองการใช้​้

ประโยชน์​์ให้ ้โดยไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย กรมที่​่�ดิ​ินควรเปิ​ิดข้​้อมู​ูลแปลงที่​่�ดิ​ินและราคาประเมิ​ินที่​่�ดิ​ิน ทั่​่�วประเทศเป็​็นข้​้อมู​ูลเปิ​ิด (open data) ต่​่อสาธารณะ เพื่​่�อให้​้สถาบั​ันการเงิ​ินสามารถตรวจสอบ

ได้​้ดี​ีขึ้�้น นอกจากนี้​้� ธปท. และกรมที่​่�ดิ​ิน สามารถร่​่วมกั​ันกำำ�หนดหลั​ักเกณฑ์​์ “ที่​่�ดิ​ินมี​ีพิ​ิรุ​ุธ” (ต้​้อง

สงสั​ัยว่​่าอาจมี​ีการออกหนั​ังสื​ือรั​ับรองการใช้​้ประโยชน์​์โดยไม่​่ชอบด้​้วยกฎหมาย) และกำำ�หนดให้​้ สถาบั​ันการเงิ​ินมี​ีหน้​้าที่​่�รายงานที่​่�ดิ​ินมี​ีพิ​ิรุ​ุธที่​่�ได้​้รับ ั การเสนอเป็​็นหลั​ักประกั​ันสิ​ินเชื่​่�อ ตามเกณฑ์​์ ดั​ังกล่​่าวอย่​่างสม่ำำ�เสมอ

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 43

บรรณานุ​ุกรม iTax. (19 สิ​ิงหาคม 2564). สรุ​ุ ปประเด็​็นจำำ�คุ​ุกตลอด

บริ​ิษั​ัท รั​ัชพร การบั​ัญชี​ีภาษี​ีอากรและกฏหมาย จำำ�กั​ัด.

VAT 3 พั​ันล้​้าน. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://www.itax.

"แวต". เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก http://www.rpacc.co.th/

ชี​ีวิ​ิต สาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ อดี​ีตอธิ​ิบดี​ีกรมสรรพากร คดี​ีโกง

(28 กั​ั น ยายน 2556). สารพั​ั ด เทคนิ​ิ ค กลโกงคื​ืน

in.th/media/จำำ�คุ​ุกตลอดชี​ีวิ​ิต-สาธิ​ิต-รั​ัง/

content-สารพั​ัดเทคนิ​ิคกลโกงคื​ืนแวต-3-1365111791-1.html

Kbank. (2022). ความโปร่​่งใสและการเปิ​ิดเผยข้​้อมู​ูล. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก www.kasikornbank.com: https://

www.kasikornbank.com/th/ir/corporategover​ nance/transparency/pages/aml-ctpf.aspx

ปปง. (2554). เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://www.amlo.

go.th/amlo-intranet/media/k2/attachments/​ 3-4_1(2).pdf

โพสต์​์ทู​ูเดย์​์. (10 มิ​ิถุ​ุนายน 2556). ดี​ีเอสไอแจ้​้งอายั​ัด

ปปง. (2556). https://www.amlo.go.th/. เข้​้าถึ​ึง

https://www.posttoday.com/social/general/​

https://www.amlo.go.th/amlo-intranet/

ทรั​ัพย์​์ 30 บริ​ิษั​ั ท เอกชนโกงภาษี​ี. เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก 227362

ได้​้ จา ก ข้​้ อ มู​ูลคำำ� สั่​่� งยึ​ึ ด/อายั​ั ด ประจำำ� ปี​ี 2556: files/81(1).pdf

ไทยรั​ัฐออนไลน์​์. (3 ตุ​ุลาคม 2556). ขบวนการโกงภาษี​ี

ปปง. (2556). https://www.amlo.go.th/. เข้​้าถึ​ึง

ได้​้จาก https://www.thairath.co.th/content/

https://www.amlo.go.th/amlo-intranet/

แวต 4 พั​ันล้​้าน หรื​ือจะจบแค่​่ 5 ผู้​้�ต้​้องหา? เข้​้าถึ​ึง

ได้​้ จา ก ข้​้ อ มู​ูลคำำ� สั่​่� งยึ​ึ ด/อายั​ั ด ประจำำ� ปี​ี 2556:

373606

files/7(8).pdf

ไทยรั​ัฐ ออนไลน์​์ . (20 สิ​ิ ง หาคม 2564). โกงคื​ืนภาษี​ี

ผู้​้�จั​ัดการออนไลน์​์. (25 กั​ันยายน 2556). ดี​ีเอสไอสรุ​ุ ป

“สรรพากร” ริ​ิบ ทองคํ​ํา. เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://

4 พั​ั น ล้​้ า น. เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://mgronline.

3 พั​ั น ล้​้ า นบาท ศาลจํ​ําคุ​ุ ก ตลอดชี​ีวิ​ิ ต อดี​ีตอธิ​ิบ ดี​ี

สำำ�นวนสั่​่� งฟ้​้อง 5 ผู้​้�ต้​้ องหาโกงภาษี​ีมู​ูลค่​่ าเพิ่​่�มกว่​่ า

www.thairath.co.th/news/crime/2171047

com/crime/detail/9560000121092

ไทยรั​ัฐออนไลน์​์. (23 สิ​ิงหาคม 2564). สาธิ​ิต รั​ังคสิ​ิริ ิ

สํ​ํานั​ักงานคณะกรรมการกฤษฎี​ีกา. (2481). บทบั​ัญญั​ัติ​ิ

อดี​ีตอธิ​ิ บ ดี​ี "สรรพากร" นอนคุ​ุ ก ต่​่ อ อุ​ุ ท ธรณ์​์ ย ก

แห่​่งประมวลรั​ัษฎากร.

คำำ�ร้​้องขอประกั​ันตั​ัว. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://www.

สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา. (23 มิ​ิถุน ุ ายน 2556). เปิ​ิด 6 ตั​ัวละคร

thairath.co.th/news/crime/2174742

เชื่​่� อ ม“วี​ีรยุ​ุ ท ธ-สายธาร”ตั้​้� ง บริ​ิษั​ั ท-คื​ื นภาษี​ี 4.2

กฎหมายอาญา. (2499). ประมวลกฎหมายอาญา.

พั​ันล้​้าน. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://www.isranews.

เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://www.krisdika.go.th/libra

org/content-page/item/21944-6-4-2-22.html

rian/get?sysid=443287&ext=pdf

สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา. (24 มิ​ิถุน ุ ายน 2556). ข้​้อมู​ูลฉบั​ับเต็​็ม

กรมศุ​ุ ล กากร. (26 กั​ั น ยายน 2559). คู่​่�มื​ื อสำำ� หรั​ับ

58 บริ​ิษั​ัทเครื​ือข่​่ายคื​ืนภาษี​ี 4.2 พั​ันล้​้านใช้​้กรรมการ

ประชาชน: การขอคื​ืนอากรตามมาตรา 19 ทวิ​ิ. เข้​้า

31 คน. เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://www.isranews.

ถึ​ึงได้​้จาก http://www.customs.go.th/list_strc_

org/investigative/investigate-private-crime/​

download.php?lang=th&left_menu=menu_

Interest_and_law_160421_05&current_id=​ 14232a32414d505f47

21962-company.html

สำำ� นั​ั ก ข่​่ า วอิ​ิ ศ รา. (16 พฤศจิ​ิ ก ายน 2556). บรรทั​ั ด

สุ​ุดท้​้าย!! คดี​ีฉ้​้อโกงภาษี​ี VAT รั​ัฐสู​ูญแน่​่ 4.3 พั​ันล.

กรมสรรพากร. (2548). https://www.rd.go.th/.

เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://www.isranews.org/

เข้​้าถึ​ึงได้​้ จาก รวมกฎหมายภาษี​ี: https://www.

investigative/investigate-private-crime/

rd.go.th/30732.html

item/25171-vat_25171.html

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 44

สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา. (10 มิ​ิถุ​ุนายน 2556). พบ 30 บริ​ิษั​ัท

สำำ�นั​ักข่​่าวอิ​ิศรา. (20 สิ​ิงหาคม 2564). พลิ​ิกคดี​ีคื​ืนภาษี​ี

ตั้​้� ง- เบอร์​์โ ทร. เดี​ียวกั​ั น . เข้​้ าถึ​ึง ได้​้ จา ก https://

600 ล. ตกเป็​็นของแผ่​่นดิ​ิน. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://

ปริ​ิศนา!ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม 3.6 พั​ันล้​้าน เพิ่​่�งก่​่อ

ฉาว 4.3 พั​ันล.! ก่​่อนคุ​ุกตลอดชี​ีวิ​ิต‘สาธิ​ิต’-ทองแท่​่ง

www.isranews.org/content-page/item/21674-

isranews.org/article/isranews-scoop/101721-

พบ-30-บริ​ิษั​ัทปริศ ิ นา-ขอคื​ืนภาษี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�ม-3-6-

invesisra-59.html

พั​ันล้​้าน-เพิ่​่�งก่​่อตั้​้�ง-เบอร์​์โทร-เดี​ียวกั​ัน.html

สำำ� นั​ั ก ข่​่ า วอิ​ิ ศ รา. (27 ตุ​ุ ล าคม 2558). ป.ป.ช .เชื​ือด

'สาธิ​ิต-ศุ​ุภกิ​ิจ' คดี​ีทุ​ุจริต ิ คื​ืนภาษี​ี-พบเอาเงิ​ินไปซื้​้�อ ทองคำำ�แท่​่ ง 179 ล. เข้​้าถึ​ึงได้​้จาก https://www.

isranews.org/content-page/item/42273nacc_1375_03.html

บทบาทของสถาบันการเงินในการป้องกั นและปราบปรามการทุจรต ิ คอร์รป ั ชัน 45