DEC 08 / JAN 09
SALT 06
australia.com
Morning Glory Als de Morning Glory voorbij rolt ben je letterlijk en figuurlijk even met je hoofd in de wolken. Deze Australische wolk strekt zich in volle breedte over de horizon uit en haalt soms wel een lengte van 1000 kilometer. Dat maakt de Morning Glory tot een van de meest exotische meteorologische fenomenen op aarde. En in tegenstelling tot de Nederlandse rolwolk, die zich alleen als voorbode van grauw en grijs parapluweer laat zien, kan deze Australische variant zich aan een stralend blauwe hemel presenteren. Zijn naam dankt de Glory aan het tijdstip dat hij zijn spectaculaire opwachting maakt, vaak met zonsopkomst. Het bizarre natuurverschijnsel komt vooral voor boven de Golf van Carpentaria, in het noorden van Australië (Queensland). Met name in het Australische voorjaar, van september tot halverwege november. In die periode rolt er gemiddeld eens in de twee dagen zo’n wolkensliert met een snelheid van 40 tot 50 kilometer per uur over. Een van de beste plekken om dit te zien is het dorpje Burketown (178 inwoners). Waar de Australiërs deze ochtendglorie precies aan te danken hebben is nog omgeven met raadsels. Het ontstaan van de Morning Glory heeft in ieder geval te maken met een warm luchtfront op grote hoogte. Onder dit front hangt een koudere luchtlaag die zwaarder is dan het warme luchtfront. Hierdoor blijft de warme luchtlaag als een soort golf op de koude lucht drijven. En net als op golven op zee, kun je je ook op deze luchtgolf mee laten voeren. Vandaar dat luchtkunstenaars jaarlijks naar Australië reizen om vele honderden kilometers van dit unieke natuurverschijnsel te profiteren.
Op getsalt.com kun je een filmpje bekijken met een van de mogelijke verklaringen
welkom bij
inhoud # 6 dec. 08 / jan. 09
Shackleton 42
41
47
59 Winterkost
60
20
Smaakmakers 4 10
Welkom bij Salt Leuk dat je er weer bent
People Planet Passion Play Nieuws, trends & gadgets
18 25
Exit Leuk om te doen
Groene Peper Green Finger Project
26 Ijsklimmen Koud of benauwd 31 Dromenland Reistrends & tips 41 Huisstijl Wonen, kunst & design 54 Lichaamstaal Sterke botten 78
Wereldplekken A’Foort, A’dam, Nijmegen, Brussel
80
Koek en Zopie Leuk en lekker
90 91
Skills Zo doe je dat
6 Routetips Thema schaatsen
Spraakmakers 9 Pittig Harde feiten 20 Fashion without victim Eerlijke kleding 32 66,6º Noord Ontdek de poolcirkellanden 42 Shackleton Grootste pooldrama ooit herbeleefd 82 Fascinatie Jill Taylor over haar hersenbloeding
Hoofdgerechten 47 59
Fitness: maar dan anders Winterkost: vergeet de winterslaap, zo kom je de winter door
Columns 81 93
Roxane Catz Floortje Dessing
Nagerechten 96 98 99
Salt Homeshop Colofon Word Salt abonnee
slechts e 9,95 per jaar
Van de redactie Bruto Nationaal Geluk “Not everything that counts can be counted, and not everything that can be counted counts.” Een uitspraak van Albert Einstein die ik enorm omarm. Want bijna was ik er ingetrapt, in de voorspellingen van de economische wereld. Bijna was ik mee gegleden in de doemscenario’s. Natuurlijk, we hebben een economische crisis, dat valt niet te ontkennen. Maar wat betekent dat precies? Dat ons Bruto Nationaal Product achteruit gaat, leerde ik vroeger op school. En het BNP is in onze westerse wereld nog steeds de meetlat voor economische voorspoed. En hoe hoger het BNP is, hoe beter het met ons gaat. O, is dat zo, vraag ik me nu af. We zijn met zijn allen heel erg goed geworden in het meetbaar maken van zaken die er eigenlijk niet toe doen, maar hoe zit het met het milieu, onze sociale waarden en het innerlijke geluk? Hoe meet je dingen die er naast geld ook toe doen en die zorgen voor een complete welvaart? Sinds een groot deel van de wereld worstelt met dit vraagstuk is de (internationale) belangstelling groot voor een piepklein boeddhistisch
staatje in de Himalaya, Bhutan, dat zich sinds enkele jaren bezighoudt met het Bruto Nationaal Geluk (BNG). In Bhutan is geluk officieel de leidraad voor verdere ontwikkeling en wij, de rest van de wereld, willen graag weten hoe dat werkt. Zelfs de Wereldbank neemt Bhutan de laatste jaren serieus. Hilarisch eigenlijk, dat wij met z’n allen zo bezig zijn geweest met het tellen van onze duiten, inclusief de duiten die we niet eens hadden. De rijke wereld noemen we ons, nog steeds, maar nu onze sprookjeswereld in elkaar is gevallen, staan we in de rij voor een klein landje, een ontwikkelingsland volgens onze maatstaven, om er achter te komen wat ons werkelijk Eigen Vermogen is. Bovendien kunnen we ons afvragen hoe relevant het is om in de toekomst zaken te meten. Is voelen niet een veel betere indicator? Meer wijsheid en een scheutje nederigheid zullen ons hopelijk weer op het rechte pad brengen. Ik zie de financiële crisis dan ook als een enorme verrijking, maar dit keer een ECHTE. Ik wens iedereen een groot BNG toe voor 2009 en beyond. Natasha Bloemhard | hoofdredacteur | Natasha@getsalt.com
GetSalt.com
salt on line
Op onze online ‘hub’ delen we dagelijks het laatste nieuws en alles op het gebied van People, Planet, Passion en Play met je. Reis rond en deel je mening met anderen.
Interview met Eric Pearl Twaalf jaar lang was Eric Pearl een vermaard chiropractor in Los Angeles, tot hij op een dag van zijn patiënten te horen kreeg dat ze zijn handen op hun lichaam voelden, terwijl hij ze niet fysiek had aangeraakt. Al snel rapporteerden patiënten miraculeuze genezingen van chronisch vermoeidheid syndroom, kanker, aids gerelateerde ziektes, epilepsie, multiple sclerosis, artritis, geboorteafwijkingen reuma, en andere serieuze aandoeningen.
Dit gebeurde allemaal als Eric simpelweg zijn handen in hun buurt hield en tot op de dag van vandaag gebeurt dit nog steeds. Genezingen van zijn patienten zijn in zes boeken verschenen, naast Erics eigen bestseller The Reconnection: heal others, heal yourself. Volgend jaar komt hij weer naar Nederland. Salt redacteur Ard Krikke las zijn boek en had aan de hand hiervan een interview met hem. Je leest het op onze website
Maak kans op een Maglite LED Maglite, wie kent deze stoere zaklantaarns niet. Als je zo’n ding in je bezit had, had je niet alleen een enorme lichtbundel in je handen, maar ook bijna een wapen. De nieuwste Maglite heeft tegenwoordig 3 watt LED lampjes en loopt bovendien op energiezuinige batterijen die wel 10 tot 15 keer langer meegaan. Garantie op zo’n lamp is 10 jaar. Salt mag 5 x een Maglite 2 AA weggeven (t.w.v. € 42,-). Alleen Salt-abonnees maken exclusief kans. Wil je meedoen, ga dan naar GetSalt.com (winnen).
Vaste items op de site
Uitslag Salt fotowedstrijd
Nieuwsblog Dagelijks vers nieuws dat vraagt om jouw reactie. Zet aan die RSS.
Salt medewerker Rutger Geerling gaf lezers het afgelopen jaar diverse foto-opdrachten waarmee ze een camera van Canon konden winnen. We kregen meer dan 400 foto’s binnen. In deze uitgave lees je wat de prijswinnende foto’s waren, maar op onze website kun je zien welke plaatjes een eervolle vermelding kregen.
Salt Shop Check regelmatig voor nieuwe producten en aanbiedingen. Salt-abonnees profiteren vaak van extra kortingen. Routetips Behalve dat je hier in ons archief kunt duiken, waarin je alles wat we eerder beschreven hebben kunt vinden, geeft de redactie iedere week een nieuwe tip. Salt nieuwsbrief Schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief en je bent altijd als eerste op de hoogte van het laatste nieuws en nieuwe voordelen. Salt TV Hier staan de nieuwste clips en filmtrailers.
Salt-abonnees en inloggen Sinds onze nieuwe website live is, kunnen Salt-abonnees voortaan zelf hun eigen gegevens checken en eventueel ook veranderen. Zodra je bent ingelogd op de homepage verschijnt automatisch je profiel en kun je veranderingen direct doorvoeren. Handig, snel en wij kunnen dan ook geen typefouten meer maken.
Sneeuw downloads Als Moeder Natuur niet mee wilt werken, maar je toch wilt genieten van mooie winterse plaatjes, kun je deze winter flink poeder downloaden voor op je computer. Ga naar GetSalt.com (downloads) DEC 08 / JAN 09
SALT 06
people planet passion PLAY Nieuws, Trends & Gadgets
Spetterende foto’s Als je van plan bent om de komende maanden een duikreis te maken, dan mag de Liquid Image eigenlijk niet in je bagage ontbreken. Met deze duikbril kan iedereen uit de ‘vinnen’. Het is namelijk niet alleen een duikbril, maar ook meteen een foto- en videocamera met 5.0 megapixels. Zo maak je eenvoudig plaatjes en filmpjes zonder dat de camera je bewegingen hindert. Het vizier van je duikbril is gelijk ook het vizier van je camera en door een kruisje in het midden van het glas zie je exact wat je vastlegt. Voor € 79,- word je een heuse Cousteau. Gezien op pixmania.nl.
Geef een boom weg Kijk niet raar op als je binnenkort een boompje aan je deur krijgt bezorgd. Via GeefeenBoompje.nl kun je dit groene en originele cadeau voor € 20,- bij iemand laten bezorgen. Speciaal voor de gelegenheid sturen ze een boompje op maat: zo staat de berk voor een nieuw begin, de eik voor bescherming en gastvrijheid, de hazelnoot voor wijsheid en de meidoorn voor liefde. Naast de symbolische waarde van het cadeau gaat ook nog eens 0,50 eurocent naar Nature for Kids, een stichting die kinderen in ontwikkelingslanden bewust wil maken van hun eigen natuurlijke omgeving.
Hoogste mesthoop ter wereld De Nepalese sherpa Dawa Steven (25) wil een eind maken aan het geschijt op ‘s werelds hoogste berg. Aangezien er geen voorzieningen op de Everest zijn, zoekt iedere bergbeklimmer (zo’n 3000 sinds 1953) gewoon een rots op om er zijn behoefte achter te doen. Dawa wil hier een eind aan maken door voortaan op expedities een ‘porta pottie’ in de vorm een speciaal ontworpen emmer of een ondoordringbare geurloze zak mee te nemen. Zo ‘ving’ de sherpa tijdens zijn laatste expeditie, The Eco Everest Expedition, al 65 kilo aan menselijke uitwerpselen op. icimod.org (International Centre for Integrated Mountain Development)
Ken Noguchi
Fietsen voor water Kona sponsert niet alleen freeride mountainbikers die van huizenhoge obstakels afspringen, maar sinds kort ook een waterproject van het WNF in Tanzania. Door 100 AfricaBikes aan zogenaamde lokale Water Users Associations te geven, helpt het Amerikaanse fietsenmerk mee aan het in stand houden van een van de grootste zoetwaterbronnen van dit land; de Great Ruaha River. Dankzij de AfricaBikes kunnen locals namelijk makkelijker grotere stukken van de rivier op mismanagement controleren. konaworld.com/basicneeds/
12
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
people planet passion PLAY
Nieuws, Trends & Gadgets
Surfen met bamboe Als je dacht dat je met bamboe alleen op de golven kunt surfen, dan heb je het mis. Naast surfplanken van bamboe is er nu namelijk ook een Dell desktop van dit natuurlijke materiaal gemaakt waarmee je razendsnel op internet kunt surfen. Maar niet alleen bij het ontwerpen van de case hebben de makers ‘groen’ gedacht, ook het energieverbruik is grondig aangepakt. Zo heeft de eco-computer het formaat van een woordenboek en verbruikt hij 70 procent minder stroom dan een gewone desktop. De kleine Studio Hybrid is met een geheugen tot 4 GB, harde schijf tot 320 GB en een Pentium Dual Core processor verkrijgbaar vanaf € 579,-. dell.nl
Stier op straat Kunst ligt op straat, ook in Amersfoort. Zo stonden wij in het centrum van deze stad plotseling oog in oog met deze immense houten stier. De schepper van ‘De Stier’, Thijs Trompert, gaat er van uit dat zijn houten kunstwerk de komende paar jaar op het kruispunt zal blijven staan. De houdbaarheidsdatum van het houten gevaarte is door de weersinvloeden (en helaas vandalisme) beperkt. Leuk detail: de stier staat op de plek (De Kamp) waar ooit een melkfabriek heeft gestaan. amersfoort.nl
Nieuw mountainbike routenetwerk Lijkt het je wat om 225 kilometer non-stop te mountainbiken in een schitterend natuurgebied? Dankzij de opening van een gloednieuw mountainbike routenetwerk in het Nationaal Landschap Het Groene Woud (Noord-Brabant) kun je je helemaal uitleven. De zes uitgezette routes zijn onderling met elkaar verbonden en leiden je onder andere door bossen, beekdalen, agrarisch landschap en dorpjes die kenmerkend zijn voor deze omgeving. mtbroutes.nl
100% Blarenvrij Iedereen die loopt, vooral langere afstanden, heeft de pest aan blaren. Dus alles wat dat kan voorkomen wordt met gejuich ontvangen. En als Salewa met hun 100% blarenvrije schoenen de waarheid spreekt, dan belooft het een mooi jaar te worden voor de fabrikant. Het gebruik van verschillende lederdiktes, de toepassing van verschillende leesten en een licht gewicht zijn volgens Salewa je garantie. Gore-Tex heeft de 100% waterdichtheid op zich genomen en het gepatenteerde 3D vetersysteem het sluitsysteem. Verkrijgbaar voor heren (Yak GTX) en dames (Gayal GTX). Aangezien wij op de redactie van Salt bezig zijn met de trainingen voor de Oxfam Novib Trailwalker (100 kilometertocht op 20-21 juni op de Veluwe) en wij nu al bang zijn voor blaren, testen we momenteel een paar Salewa’s. Wordt vervolgd dus. Prijs. € 219,95. salewa.com DEC 08 / JAN 09
SALT 06
13
Door Tessa Koops
Fashion without victim Door Tessa Koop
Keen recycled ricebag
Icebreaker
Wees eerlijk, als jij in een winkel een fleece trui of een snowboard jack koopt, check je dan eerst het kledinglabel aan de binnenkant om er achter te komen hoe én waar deze kleren zijn gemaakt? Waarschijnlijk niet. Het goede nieuws is dat we dat in de toekomst waarschijnlijk ook niet meer hoeven te doen, omdat de merken het dan inmiddels voor jou hebben gedaan. Tessa Koops ging eens kijken hoe ver ‘we’ zijn. Lekker leven staat bij mij hoog in het vaandel, maar dan wel zonder mijn ‘natural playground’ uit te wonen. Maar als je me vraagt of de kleren die ik draag ‘schoon’ zijn, moet ik toegeven dat ik dat eigenlijk niet weet, ik weet eigenlijk amper wat het betekent. Waar is mijn lekker warme hoody die ik nu draag bijvoorbeeld van gemaakt? Het labeltje in mijn nek vertelt: ‘Made in Taiwan’. Is dit goed of slecht? Geen idee, jij? De 4-delige reality documentaire Blood, Sweat and T-shirts die de BBC dit jaar uitzond opende niet alleen de ogen van zes jonge modeontwerpers, maar ook die van mij.
maar vooral om het bewustwordingsproces van de zes Britten. “Blood, Sweat and T-shirts heeft een hoop mensen wakker geschud. Doordat we een complex probleem inzichtelijk hebben gemaakt, is het grote publiek nu beter in staat om een bewuste kledingkeuze te maken, bijvoorbeeld door voor eerlijke kledingmerken te kiezen”, aldus de maker van het programma Mark Rubens. Op bbc.co.uk/thread/blood-sweat-tshirts/ vertellen de deelnemers over hun ervaringen en op GetSalt.com staat een kort fragment.
Blood, Sweat and T-shirts
Niet alleen in de modewereld, maar ook in de outdoorindustrie is ‘schoon produceren’ een hot item. En gelukkig zijn er steeds meer merken die op dit gebied stappen zetten of reeds hebben gezet. De een overigens met meer kabaal dan de ander.
In dit programma werden wekenlang zes modefreaks, waaronder een modefotografe en een ontwerpster, gevolgd die uit de hippe Londense modewereld werden geplukt en vervolgens midden in de Indiase katoenvelden en ‘sweatshops’ waren neergezet. Daar ondervonden ze aan den lijve wat het is om onder erbarmelijke omstandigheden voor een paar euro per dag kleren te maken. Het mooie van deze serie was dat het niet alleen maar om snikhete, piepkleine en overvolle naaiateliers draaide, 22
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
Deze merken zijn al goed bezig
Patagonia Dit Amerikaanse familiebedrijf recyclet al polyester sinds 1993 en gebruikt sinds 1996 100% biologisch katoen. “We willen organisch groeien
BBC reality documentaire opent ogen Earth zoom je in op de schapenboerderij en schud je digitaal de hand van de schapenherder. “Transparantie is voor ons de enige manier om de consument ervan te overtuigen dat we eerlijk zaken doen”, aldus Icebreaker.
Nike Considered Bedenk wat er gebeurt als ’s werelds grootste fabrikant van sportschoenen en sportkleding overstapt op een productie waarbij het milieu de belangrijkste overweging is? Sinds een paar jaar nu heeft Nike zogenaamde ‘Considered’ producten in de collectie waar het gebruik van natuurlijke producten, zoals biologisch katoen, en gerecyclede materialen voorop staan. Een goed voorbeeld hiervan is het Reuse-a-Shoe programma waarmee van ingezamelde Nike schoenen (21 miljoen tot nu toe) ondergronden van kinderspeelveldjes worden gemaakt. En tijdens de afgelopen Olympische Spelen in Beijing, waren de Nike veldkostuums gemaakt van 100% gerecyclede Coca Coca flessen. Mark Parker, CEO Nike: ”Wij hebben de potentie om het spel serieus te veranderen. Dat betekent dat in 2011 alle Nike schoenen volgens de ‘Considered’-standaard zijn gemaakt, in 2015 al onze kleding en in 2020 alle accessoires. Dit is goed voor onze aandeelhouders, onze consumenten en uiteindelijk ook voor onze planeet.” nikeresponsibility.com
Lafuma
Nike
Mammut
De Pure Leaf collectie van het outdoormerk Lafuma is het meest in het oogspringende groene initiatief van de Fransen. Kleding, rugzakken en slaapzakken zijn onder andere gemaakt van hennep en een deel van de opbrengst gaat naar het WNF. Daarnaast is het bedrijf sinds 2003 lid van The Global Compact van de Verenigde Naties. Door dit lidmaatschap verplicht Lafuma zich om, samen met 4700 andere bedrijven over de hele wereld, zaken te doen met respect voor mensenrechten, werkomstandigheden, milieu en eerlijke handel. lafuma.com
Vaude en produceren wat nodig is.” Aan het woord is John Zopfi, Sales Area Manager Benelux bij Patagonia. In 2005 lanceerde Patagonia het Common Threads Garment Recycling Program. Zopfi: “We verzoeken klanten om kleding in te leveren bij één van de Patagonia winkels of bij dealers die zijn aangesloten bij het bij dit recycle programma, zodat er weer andere kleding van gemaakt kan worden. In 2010 moet de hele collectie bestaan uit gerecyclede materialen en/of gerecycled zijn.” Daarnaast geeft Patagonia met de Footprint Chronicles als een van de weinige merken echt openheid van zaken aan haar klanten over het productieproces van haar producten en de impact ervan op het milieu. Check patagonia.com/usa/footprint.
Icebreaker De wol die het Nieuw-Zeelandse merk Icebreaker voor zijn onderkleding gebruikt is afkomstig van Merino schapen die in weer en wind in de zuidelijke Alpen van Nieuw-Zeeland rondlopen. Op icebreaker.com kun je bij ‘enter your baa-code’ een code invoeren (staat in ieder kledingstuk) waarbij je de herkomst van de producten kunt achterhalen. Via Google
Dit familiebedrijf heeft met Ecolog al 10 jaar producten in huis die 100% gerecycled kunnen worden. Maar tijdens de afgelopen Outdoorbeurs in Friedrichshafen (juli 2008) werd dit officieel erkend toen Vaude als eerste outdoormerk een EMAS-registratie ontving. EMAS (Eco Management and Audit Scheme) is een initiatief van de Europese Unie en opgezet om bedrijven te helpen om hun ecologische standaard te verhogen. Daarnaast is Vaude als eerste in de Europese outdoorbranche toegetreden als lid van het bluesign label (zie verder) vaude.nl
Keen Met hun slogan ‘Create. Play. Care. It’s a way of life. We call it HybridLife’ geeft het schoenen- en tassenmerk Keen uitdrukking aan haar betrokkenheid bij het milieu. Behalve dat het merk zo veel mogelijk gebruik maakt van natuurlijke en gerecyclede materialen gaat er ook een deel van de opbrengst (inmiddels meer dan 1,5 miljoen US dollar) naar hun Hybrid Care programma. Bovendien geven ze schoenen weg en helpen ze mee aan de opbouw van diverse getroffen gemeenschappen. Daarnaast bieden ze mensen wereldwijd met een HybridLife een inspirerend platform aan. keenfootwear.com DEC 08 / JAN 09
SALT 06
23
28
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
Door Rosanne Vriend. Beeld: Red Bull Photofiles.com
Met één bijl links boven me in het witte ijs en twee voeten tegen de wand gedrukt zoek ik verwoed naar een geschikte richel voor mijn tweede bijl. Als dat lukt, trek ik me langzaam op, terwijl mijn gewicht gevaarlijk balanceert tussen mijn armen en benen. Het angstzweet breekt me uit, mijn hart maakt overuren en als een paar meter hoger ook mijn handen verzuren, gooi ik de bijl erbij neer en abseil ik naar beneden. Veilig aan de grond kan ik echter nog maar aan één ding denken: “Ik wil weer naar boven!”
Koud of benauwd? Ondanks dat ik de techniek van het ijsklimmen na één middag experimenteren in de Bever Ice Wall in Den Haag allesbehalve onder de knie heb, ben ik al snel met het ijsklimvirus besmet. Ook al sta ik nog na te trillen van deze eerste ervaring, het gevoel dat ik op eigen kracht deze steile ijswand beklommen heb is immens. Ik kan me er opeens alles bij voorstellen hoe enorm het gevoel moet zijn als je in een natuurlijke omgeving van besneeuwde bergen en gigantische bevroren watervallen aan het klimmen bent. Het is dan ook geen verrassing dat de ijsklimsport daar, hoog in de bergen, is ontstaan. Alpinisten in Europa die gletsjers overstaken, maakten al gebruik van pickels (bijlen) en stijgijzers om niet weg te glijden. Naarmate het terrein waarin ze zich bevonden extremer (steiler en kouder) werd, pasten ook de klimtechniek en het materiaal zich aan. Het begin van het ijsklimmen was hiermee een feit. Langzaam ontwikkelde de sport zich tot een discipline op zich. En tegenwoordig is het ijsklimmen ook niet meer exclusief voor de bergelite weggelegd, maar kan iedereen een poging wagen, zélfs in Nederland dus.
Verzuring alom Net als rotsklimmen ziet ijsklimmen er, wanneer de profs bezig zijn, vloeiend en gestroomlijnd uit, alsof de klimmers zonder enige inspanning te leveren fluitend de ijswand toppen. Zo oogt ook mijn instructrice Cynthia Oomen (24) wanneer ze me de klimtechniek voordoet. Om haar schoenen zitten stalen stijgijzers waarvan ze de punten bij elke stap stevig in het ijs prikt. In haar handen heeft ze ijsbijlen. “Je hakt eerst één voor één je bijlen boven je in het ijs en daarna zet je omstebeurt je voeten hoger neer”, vertelt ze terwijl ze het in het ritme van een vierkwartsmaat demonstreert.” Eitje, denk ik, maar eenmaal zelf aan de wand, valt het toch vies tegen. Doordat mijn armen langzaam verzuren laat ik op een gegeven moment een ijsbijl uit mijn trillende hand schieten. Hoe graag ik ook verder wil, ik heb geen controle meer over mijn ledematen. Nu besef ik ook waarom het zo belangrijk is dat de bijlen met lussen om je pols vastzitten. Als dit niet zo was, zou je op zo’n moment gewoon een ijsbijl uit je handen laten vallen en niet alleen jezelf, maar ook anderen behoorlijk in gevaar brengen. Rotsklimmers die met ijsklimmen beginnen hebben wat dat betreft een streepje voor volgens Cynthia: “Zij klimmen meer vanuit hun benen en omdat hun armspieren vaak goed ontwikkeld zijn, krijgen ze minder snel last van verzuring.” Gelukkig kun je dat ook met fitness trainen,
stelt Cynthia me gerust. Hoewel de Bever Ice Wall de enige plek is in Nederland waar je op echt ijs kunt leren klimmen, zijn er ook andere manieren om kennis te maken met de sport. Zo hebben sommige klimhallen een zogenaamde drytool wand, waar je op een route met aangepaste ijsbijlen kunt oefenen. Ook vind je op de meeste wintersportlocaties in de Alpen kunstmatig aangelegde ijswanden en mega ijspegels midden in het dorp. Tussen het skiën, snowboarden en après skiën door, kun je dan ook eens met een bijl aan het ijs gaan hangen.
Into the wild Als je de basis eenmaal onder de knie hebt en aangestoken bent met het klimvirus, dan ben je klaar voor het ‘echte’ werk; ijswatervallen. Ook hier geldt dat je altijd moet beginnen met een cursus, die gemiddeld een paar dagen tot een week duurt. Zo kun je niet alleen de techniek in praktijk brengen, maar leer je vooral de risico’s van de bergen en de verraderlijkheid van natuurijs kennen. Deze trainingen worden voornamelijk gegeven in de Alpen, Schotland, Noorwegen en Canada. Kies wel voor een organisatie waar internationaal erkende berg- en skigidsen werkzaam zijn. Onder hen de Nederlander Michiel Engelsman (29) die van december tot maart cursussen geeft in zowel de Zwitserse als Franse Alpen en in Noorwegen. “Het beklimmen van zo’n enorme massa van ijs, die er in de natuur nog veel indrukwekkender uitziet dan op de foto, is voor veel mensen een enorme uitdaging. Van onderaf lijkt het zelfs onmogelijk, maar des te groter is de vreugde als de deelnemers eenmaal boven zijn gekomen.” Een ijsklimcursus is intensief, niet in de laatste plaats door de winterse temperaturen, en begint met het keer op keer herhalen van de basistechnieken. De training is er op gericht dat je na een week ploeteren zelfstandig kunt voorklimmen. Dit houdt in dat je naast de klimtechniek ook geleerd hebt om jezelf te zekeren op weg naar boven. Om de vier, vijf meter moet je dan een ijsschroef in het ijs kunnen zetten.
Bevrijdend hakken Met een soortgelijke cursus in Oostenrijk begon voor één van de beste ijsklimmers van Nederland, Fedor Broekhoven (34), 14 jaar geleden de verslaving. “Het voelt lekker om je ijsbijl in het ijs te hakken, het geeft een bevrijdend gevoel.” De skills die hij tijdens de training leerde werkte hij met een groep vrienden steeds verder uit. “Je bouwt het langzaam op, DEC 08 / JAN 09
SALT 06
29
reportage Door Luke Nieuwman .Beeld: collinspress.ie
Ernest Shackleton werd zijn hele leven als een magneet naar Antarctica getrokken, vastberaden om als eerste mens de geografische zuidpool te bereiken. Door honger, ijsstormen en bevroren ledematen strandden Shackleton en zijn team in 1908 op 156 kilometer van de pool. Precies 100 jaar na deze poolpoging is de Matrix Shackleton Centenary Expedition, bestaande uit zes afstammelingen van het originele expeditieteam, onderweg om Shackletons droom alsnog uit te laten komen.
In de voetsporen van Shackleton Overlevingstocht 100 jaar na dato opnieuw beleefd
44
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
reportage
Iedereen zat klappertandend in de boot. Na middernacht zakte de temperatuur tot 25 graden onder nul
De poolexpedities van Ernest Shackleton (1874-1922) zijn al decennialang een inspiratiebron geweest voor de meest uiteenlopende avonturiers. Zo werd de jonge Edmund Hillary door het lezen over Shackletons poolexpedities geïnspireerd om in 1953 als eerste de Mount Everest te beklimmen. En ook bij het nageslacht van Shackleton zelf zijn de ‘kriebels’ aanwezig. Na jaren van fondsenwerving en maanden van intensieve pooltraining, zijn sinds half november dit jaar zes familieleden onderweg naar de zuidpool. Drie hiervan volgen al skiënd, met een loodzware slee achter zich aan, de route die Shackleton een eeuw geleden aflegde. Het laatste deel van de tocht worden ze vergezeld door de andere drie leden van het team. In totaal verwachten ze zo’n 80 dagen over de 1440 kilometer lange tocht te doen. Tijdens hun expeditie proberen ze zoveel mogelijk wetenschappelijke gegevens te verzamelen die later weer gebruikt zullen worden voor klimaatonderzoek. Daarnaast vormt de onderneming het startschot voor de pas opgerichte Shackleton Foundation. Op shackletoncentenary.org (team diaries) houden de expeditieleden dagelijks een blog bij.
Flashback Om te begrijpen waarom de naam Shackleton een magische aantrekkingskracht op zoveel mensen heeft, moeten we een kleine honderd jaar terug in de tijd gaan. Ernest Shackleton ondernam in het begin van de 20e eeuw verschillende poolexpedities naar het witte continent. Nadat zijn Nimrod-expeditie in 1908 strandde - voornamelijk door honger, vermoeidheid en slechte voorbereiding - en de Noor Roald Amundsen vervolgens wel de geografische zuidpool bereikte (in 1911), moest de Ier iets anders verzinnen om in de geschiedenisboeken terecht te komen. Het leek hem wel een mooi idee om als eerste het Arctische continent
dwars over te steken. Terwijl de Europese landen elkaar tijdens de Eerste Wereldoorlog in de haren vlogen, zette de ontdekkingsreiziger in augustus 1914 met zijn schip de Endurance koers richting het zuiden.
Grootste overlevingsdrama ooit Ook dit keer zat het de doorgewinterde poolreiziger niet mee. De Endurance liep in januari 1915 ten noordoosten van Antarctica vast in het pakijs van de Weddellzee. Wat volgde was een 1400 kilometer lange helletocht. De massieve ijszee hield het schip en haar 28 bemanningsleden maandenlang in een ijzeren greep. Uiteindelijk werd de Endurance in november door de enorme kracht van het ijs als een luciferhoutje verpletterd. De mannen konden niet anders dan hun heil op een enorm ijsschots zoeken. De tenten die ze bij zich hadden waren echter zo dun dat de zon en maan er doorheen schenen en ze geen enkele bescherming tegen de gierende poolwinden hadden. Alleen door pinguïns, robben en zelfs hun eigen honden te eten en elkaar warm te houden, wisten de mannen te overleven. Inmiddels waren ze door het ijs al zo’n 1600 kilometer naar het noorden afgedreven. In april 1916 leek het noodlot toe te slaan; ‘hun’ ijsschots brak. Met man en macht werden de drie reddingssloepen, die ze uit het wrak van de Endurance hadden gered, te water gelaten. Het plan was om Elephant Island te bereiken. Na een barre tocht, waarbij ze de boten ’s nachts regelmatig op ijsschotsen moesten hijsen, bereikten de mannen meer dood dan levend het bergachtige en verlaten Elephant Island. Omdat Elephant Island ver van alle scheepsroutes lag verwijderd, was er geen kans op redding. Daarom besloot Shackleton al na een paar dagen dat hij met vijf man naar het noordelijk gelegen South Georgia zou varen. DEC 08 / JAN 09
SALT 06
45
fascinatie Op een ochtend in 1996 kreeg de Amerikaanse neuroloog Jill Taylor een hersenbloeding. Binnen enkele uren werd haar linkerhersenhelft vrijwel volledig uitgeschakeld, waardoor zij niet meer kon praten, lezen, schrijven, logisch denken en lopen. Het was een angstige ervaring, maar ook een prachtige belevenis. Voor het eerst voelde Taylor zich ĂŠĂŠn met zichzelf, haar lichaam en de wereld om haar heen. Ze ervaarde hoe het is om de wereld te bezien vanuit een ander perspectief: de rechterhersenhelft. Salt-medewerker Tijn Touber sprak met haar.
Onverwacht inzicht
Interview met neurologe Jill Taylor over haar hersenbloeding
Door Tijn Touber
Ik dacht alleen maar: Ik heb een beroerte, maar wat is dit cool! 84
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
fascinatie Het was zeven uur in de ochtend toen de wekker ging. Zoals zo vaak drukte Jill Taylor op de snooze knop, maar toen zij zes minuten laten weer wakker werd, had ze het gevoel dat er iets niet klopte. Behalve een scherpe pijn achter haar linkeroog, leek het wel alsof ze losstond van de dagelijkse werkelijkheid. Als een toeschouwer keek ze naar de fascinerende wereld om haar heen. Het leek wel alsof ze voor het eerst zag hoe de werkelijkheid in elkaar stak, hoe alles met alles verbonden was in een prachtige en harmonieuze dans. Het was niet meer duidelijk waar haar eigen lichaam ophield en de rest van de wereld begon. Het was een haast religieuze ervaring en terugkijkend spreekt Taylor er met veel ontzag over: ‘Het was een glorieuze, euforische verrukking. Ik ervaarde de wereld als een groot Lalaland, zoals ik het ben gaan noemen. Maar ineens raakte Taylor in paniek. Het drong namelijk tot haar door wat er aan de hand was: ze had een hersenbloeding en verkeerde in levensgevaar. ‘Ik stond onder de douche en plotseling besefte ik de ernst van de situatie: mijn linkerhersenhelft was uitgevallen. Ik had een beroerte en moest als de donder hulp zien te krijgen. Het volgende moment zakte ik weer weg in Lalaland en dacht alleen maar: Ik heb een beroerte, maar wat is dit cool! Ik bedoel: hoe vaak krijgt een hersenonderzoeker de kans om het effect van het uitvallen van de linkerhersenhelft – want daar bevond zich de bloeding – uit de eerste hand mee te maken?’
Hersenpraat Het was voor Taylor een merkwaardige gewaarwording om enerzijds de beroerte te ondergaan en anderzijds als een goedgeschoolde, wetenschappelijke onderzoeker toe te kijken wat er gebeurde: ‘Het analytische, kritische deel van mijn hersenen (links) was vrijwel geheel uitgevallen en daarmee ook het besef van wie ik was. De linkerhersenhelft is namelijk dat deel van de hersenen dat ons voortdurend informeert over wie we zijn en wat onze meningen, standpunten, voorkeuren, geloofsovertuigingen, gewoontepatronen, enzovoorts zijn. Het verdeelt de wereld in vakjes, hokjes, concepten en woorden. In de linkerhersenhelft zitten ook de taalcentra die een bloem niet zozeer zien voor wat het is, maar deze onmiddelijk opdelen in stukjes en woorden: blaadjes, stengels, meeldraden, stuifmeel...’ De linkerhersenhelft vlecht de informatie die via de zintuigen binnenkomt voortdurend samen tot een interpretatie, een verhaal over de werkelijkheid. Taylor noemt het hersenpraat: ‘Een van de taken van de taalcentra is om onszelf te identificeren door ons er aan te herinneren wie we zijn. Het herhaalt voortdurend de details van ons leven, zodat we ons die kunnen herinneren. Het verschaft ons het innerlijke besef hoe we heten, waar we wonen en wie we denken te zijn.‘ Links ligt ook ons kritische vermogen: de automatische reacties op situaties of mensen die we niet ‘leuk’, ‘aardig’ of ‘goed’ vinden. Nu die kant van Taylor’s hersenen vrijwel niet meer functioneerde, werd niets meer hiërarchisch gerangschikt en gecategoriseerd als ‘goed’ of ‘fout’. Er waren geen regeltjes meer van hoe de dingen ‘hoorden‘ te zijn. Ook het besef van tijd en ruimte waren weggevallen, waardoor Taylor zich in één groot nu bevond. In het nu zie je wat wij mensen allemaal gemeen hebben met elkaar, in plaats van de verschillen. Je overziet het grote geheel, in plaats van gefixeerd te raken op de details.’
Hilarisch gegrom Op die vroege koude december ochtend werd Jill Taylor dus heen en weer geslingerd tussen de eenheidservaring van Lalaland en de overlevingsreacties van de stervende linkerhersenhelft die vocht voor het behoud van de afgescheiden persoonlijkheid die Jill Taylor heette. Uiteindelijk was er nog net genoeg over van haar linkerhersenhelft om met heel veel moeite de buitenwereld te informeren over haar toestand. Door de ‘kriebels’ op een visitekaartje van een bevriend arts te vergelijken met de ‘kriebels’ op de telefoon wist ze uiteindelijk, na drie kwartier, iemand aan de lijn te krijgen.
Ik was niet erg gemotiveerd om weer terug te keren naar de overgestructureerde sleur van het gewone leven De beschrijving van het gesprek dat ze vervolgens had, is zowel hilarisch als beangstigend. Toen de bevriende arts de telefoon opnam, hoorde ze hem spreken, maar was niet in staat zijn woorden te ontcijferen. Taylor: ‘Ik dacht: mijn hemel, hij klinkt als een golden retriever!‘ Maar ze was zo opgelucht dat ze door de telefoon riep: ‘Dit is Jill. Ik heb hulp nodig!‘ Tenminste, dat is wat ze probeerde te roepen. Wat er in feite uit haar mond kwam, leek meer op het gegrom en gekerm van een andere golden retriever. Taylor schrok van haar eigen stemgeluid en besefte zich op dat moment dat de schade groter was dan ze had gedacht. Weer vochten paniek en overgave met elkaar, maar omdat ze langzamerhand zo moe was van de bovenmenselijke inspanning, liet ze zich langzaam wegzakken in de wetenschap dat ze er alles aan had gedaan om haar redding te organiseren. De laatste woorden die ze bewust tegen zichzelf zei, waren: ‘Denk eraan, denk er alsjeblieft aan dat je alles onthoudt van wat je meemaakt! Laat dit me inzicht geven in het uiteenvallen van mijn cognitieve vermogens.’
Een zegen Uiteindelijk zou het Taylor acht jaar kosten om volledig te herstellen. Hoewel ze in eerste instantie een diep verdriet voelde over de ‘dood‘ van haar linkerhelftbewustzijn en de vrouw die zij ooit geweest was, voelde ze zich tegelijkertijd ook opgelucht omdat ze niet meer werd gedomineerd door haar oude emotionele programma’s. ‘Zonder de neurale en emotionele netwerken en voorkeuren die Jill Taylor ooit had, dacht ik niet meer zoals zij en voelde ik me niet meer verplicht om zoals haar te zijn,’ zegt ze. ‘In feite was dokter Jill Taylor de ochtend van de hersenbloeding overleden. Ze bestond niet meer. Ik had geen weet meer van haar leven, haar relaties, haar successen en haar fouten en was niet langer gebonden aan haar beslissingen of aan de beperkingen die zij zichzelf had opgelegd.‘ Wat dat betreft was de hersenbloeding een zegen, aldus Taylor: ‘Vóór mijn beroerte dacht ik dat ik een product was van mijn brein en dat ik nauwelijks iets te zeggen had over wat ik voelde en dacht. Sindsdien weet ik dat ik een keuze heb in wat er tussen mijn oren gebeurt. Ik hoef niet kritiek te leveren, ongeduldig en onvriendelijk te zijn.‘
Weer aan de praat Een van de problemen waar Taylor tegenaan liep bij haar genezingsproces, was dat zij zich niet kon voorstellen hoe de enorme omvang van haar bewustzijn kon worden teruggeperst in dat kleine omhulsel van haar stoffelijke lichaam. ‘Stel je voor hoe heerlijk het voelt om je niet meer bewust te zijn van je fysieke grenzen en je jezelf zo groot voelt als het universum zelf. Kun je je voorstellen dat ik niet erg gemotiveerd was om weer terug te keren naar de overgestructureerde sleur van het gewone leven? Elke poging om mijn analytische helft in werking te stellen was uiterst pijnlijk.‘ Toch kreeg ze het voor elkaar om haar linkerhelft weer aan de praat te krijgen. Met behulp van haar moeder, die bij haar introk, leerde Taylor stapje voor stapje weer spreken, rekenen, lopen, DEC 08 / JAN 09
SALT 06
85
megapixel
In elke Salt geeft sport- en reisfotograaf Rutger Geerling fototips
Uitslag Salt fotowedstrijd Dit keer geen tips van fotograaf Rutger Geerling maar de lang naar uitgekeken uitslag van de fotoprijsvraag die we begin 2008 uitschreven. Maar liefst 405 foto’s bereikten de redactie. Rutger: “de kwaliteit was heel wisselend, van pulp tot wereldfoto’s die je zo op de voorkant van een magazine kunt plaatsen.” Na een grondige selectie zijn dit de prijswinnaars.
1 Vakantiekiekje - Anne Peters ANNE ”De foto is gemaakt in een erg arm deel in het noordoosten van Brazilië. Ik heb arme mensen gefotografeerd, getekende mensen. Ik vind deze foto speciaal omdat hij typerend is voor het land. Muziek en dans zijn middelen om toch een positieve draai aan het leven te geven (en ook om zo wat bij te kunnen verdienen), hoe zwaar dit soms ook is. Wanneer ik door mijn foto’s ga die ik daar heb gemaakt, dan valt deze telkens weer op. De kleur tussen het grijs, de vrolijkheid tussen de ellende!” Canon 450D spiegelreflexcamera
90
SALT 06
DEC 08 / JAN 09
Rutger “De absolute winnaar voor mij, daar is geen twijfel over mogelijk! Zowel beweging, stilstand, kleuren en emotie komen in deze plaat samen. Hij spat echt van het blad af. Ook de compositie is geweldig, de fotografe heeft er echt moeite voor gedaan zonder dat het resultaat geforceerd overkomt. Je hoort bijna de muziek waarop de meisjes dansen als je naar deze foto kijkt!”
MEGAPIxEL
2 Reisfoto - Neeltje Kaap NEELTJE ”Ik vond het bijna ongelofelijk, maar het zou
Canon Ixus 80
bestaan, zo was me beloofd. De hemel? Op aarde? Uitgerekend in Bolivia, wat door de goden verlaten leek te zijn. Een helse tocht werd het. Aftandse Jeep, autopech en serieuze ongelukken. Mijn lichaam had behoorlijk wat moeite met de 5000 meter boven NAP. Ik twijfelde of dit het waard was. Tot we aankwamen. Salar de Uyuni. Dit was hemels. Het zout en het water rond mijn voeten was
het enige bewijs dat ik nog op aarde was. Rust, stilte en oneindigheid. Het was daadwerkelijk hemels.”
Rutger “Deze foto had zo op de cover van een magazine gekunt. Bij het onwerkelijke tafereel kun je wegdromen zonder dat het gaat vervelen, er gebeurt zoveel, een echte reisfoto. Ook de compositie is perfect, met die lage horizon lijkt het wel alsof de toeristen in de hemel lopen.”
3 Flitsen in het donker - Ellen Albertsma ELLEN ”Flitsen in het donker....ik moest meteen denken aan een foto die ik net na zonsondergang heb gemaakt op de dijk in Westervoort. Ik maakte een wandeling op de dijk en was foto’s van de zonsondergang aan het maken. Er waren ontzettend veel vliegjes en door het effect van de flits lichten ze helemaal op. Dat had ik helemaal niet verwacht. Het lijken net vuurvliegjes, vind ik. Het is me alleen die nacht gelukt om ze te fotograferen.”
Rutger “De creativiteit in deze foto gaf bij mij de doorslag. Je moet er maar opkomen om vliegjes te fotograferen in het pikkedonker. Door het perfecte gebruik van de flits lijkt het een volmaakte sterrenhemel die je ziet. Bij de meeste mensen zou deze foto heel donker zijn geworden. Mijn complimenten.”
Naast prijswinnaars koos Rutger ook foto’s uit die een eervolle vermelding waard zijn. Daarnaast wees hij per categorie een winnaar aan. Deze foto’s vind je allemaal op onze website: GetSalt.com
Canon Powershot A470 DEC 08 / JAN 09
SALT 06
91