13E JAARGANG • € 10 WINTER 2018 • GETSALT.COM
#70 S A LT 70 D E N I E U W E R I J K E N
VOOR HEN GEEN EURO’S
MAAR AVONTUUR, CREATIVITEIT, VRIJHEID, TEVREDENHEID EN ZINGEVING ALS BELANGRIJKE VALUTA
ZUID-AFRIKA
FJÄLLRÄVEN CLASSIC
OP EIGEN HOUTJE
WIEG WINTERSPORT
GO WEST YOUNG MAN
EN ANDERE BUCKETLIST KLASSIEKERS
SKI’S, SLEETJES, SNEEUWSCHOENEN
STOND IN SANKT MORITZ
Outdoor lifestyle • Creative Culture • Inspired by Nature • Sustainable living
h HOme
DE niEuwE rijkEn
53 salt 70
In alweer de derde editie van de Salt 70 richten we onze pijlen op de ‘Nieuwe Rijken’. Mensen die zonder dikke bankrekening, groot huis of peperdure auto tóch steenrijk zijn. Hun rijkdom schuit in doen waar je gelukkig van wordt en waarvoor je elke dag met een sprong je bed uitkomt. Geen euro’s, maar avontuur, creativiteit, vrijheid en zingeving als belangrijke valuta.
Salt winter 2018/19 | 7
h HOme
31
onDer nul
14 pagina’s stevige winterkost met onder meer routetips van boswachter Hanne, winterse motieven, kleurrijke producten en toffe winterkampeer tips. 46 WANDELFEEST IN DE WILDENIS
Redacteur Ard Krikke streepte de Fjällräven Classic in Lapland van zijn bucketlist af. 98 De wieG Van De wintersport
In de 19e eeuw ging je ’s winters niet voor je lol naar de bergen. Een hoteleigenaar uit het Zwitserse St. Moritz bracht hier heel slim verandering in. 112 Go west YounG Man
Roadtrip langs de rafelige westkust van Zuid-Afrika.
46 34
122 Dossier op eiGen kracht
Altijd al eens op eigen kracht de besneeuwde bergen in willen trekken? Lees dan dit dikke dossier en kom alles te weten over toerskiën, splitboarden, backcountry langlaufen en sneeuwschoenwandelen. 132 Voor De VorM
Deze producten strelen je oog en hebben een goed verhaal.
Vaste rubrieken
98
10 backstaGe – van de redactie 12 onGezouten – reacties van lezers 24 wilDGroei – random in het nieuws 106 staDwilD – uit de urban jungle 136 winkels waar je wat aan hebt
112
– aangewezen door Salt lezers coluMnisten 38 Hanne Tersmette 111 Floortje Dessing salt 110 Boekenclub 138 TV 140 Shop 144 Meetups 147 Word lid van Salt
122 Salt winter 2018/19 | 9
l lOcAlS
kruimeldieven
zoals de salt 70 laat zien, draait rijkdom volgens ons allerminst om geld. ook deze zes dieren vergaren liever andere zaken. Maar of ze daarbij helemaal eerlijk te werk gaan…
hommel De hommel is het meest troetelbare insect ter wereld, maar onder zijn schattige knuffeljas gaat een meedogenloze draaideurcrimineel schuil. Omdat diverse bloemsoorten hun nectar te diep verstoppen voor zijn relatief korte tong, drilt hij geregeld een gaatje in de kelk om de buit alsnog clandestien af te tappen. Aangeleerd gedrag bovendien, dat al door Darwin werd ontdekt.
heremietkrab Waarom zelf een stulpje bouwen als je ook andermans leegstaande huis kunt innemen? Heremietkrabben zijn de krakers van het dierenrijk. Het gras bij de buren is echter altijd groener. En dus kapen deze kieskeurige kreeftachtigen geregeld de sleurhutten van hun soortgenoten, door ze gewoon met grof geweld naar buiten te slingeren.
ezelspinguin Vergeet diamanten of een doos bonbons. Geen gewilder geschenk onder pinguïndames dan een kiezelsteentje voor haar nest; immers de ideale manier om haar eieren te behoeden voor levensgevaarlijk smeltwater. Probleem is wel dat de geslepen mannetjes hun keiharde cadeautjes aan de lopende band uit elkaars voorraad jatten. Met de nodige knokpartijen tot gevolg.
hyena Ondanks hardnekkige vooroordelen en Disneyclichés zijn hyena’s niet enkel notoire aaseters, maar ook begenadigd jagers. Als de kans zich voordoet deinst dit savannegespuis echter allerminst terug voor een flinke ramkraak. Wanneer de gang groot genoeg is worden zelfs leeuwen van hun maaltijd beroofd. Georganiseerde misdaad in het struikgewas.
Meeuw Vergeleken met de meeuw verbleekt een Indiase makaak nog tot koorknaap. Omdat de vliegende zeerovers niet naar vis kunnen duiken, hebben ze een arsenaal aan kleptomane trucjes bedacht om de buik alsnog vol te eten. Pelikanen zijn een geliefd doelwit. Net als die hun snavel opensperren om een prooi te kunnen doorslikken, jat de meeuw de vis zonder schroom uit de bek. .
potvis Wie met een gewicht van 30.000 kilo ongemerkt een diefstal kan plegen, mag met recht een zware jongen genoemd worden. In Alaska detecteren wetenschappers steeds vaker hoe deze mariene maffiozo’s stiekem het aas van commerciële vissersboten knabbelen. Sommige lijken daarbij zelfs de schema’s en routes van de schepen in hun misdadige meesterbrein te hebben gestampt.
30 | Salt winter 2018/19
OnDeR 0 producten met een patroon eenzame winterroutes
De noorse trui
natuurtalent: de vleermuis
Warmhoudertjes
kijken, luisteren, lezen tips voor winterkamperen
Op handgemaakte houtjes de sneeuw in
Hestra Nordic Wool Mitt hestragloves.com
HET MOTIEf VAn DE wInTER Motieven, soms uitbundig, soms ingetogen; maar wereldwijd zijn we er dol op. Zodra we onze truien, sjaals, mutsen en wanten met motieven uit de kast getrokken hebben, weten we dat de wintermaanden zijn begonnen. Bakermat is noorwegen, tot zo ver reikt de kennis van de meesten. Maar wat is eigenlijk het verhaal? Lees verder. Salt winter 2018/19 | 31
nDeR 0
Ard Krikke
o
De hort op met Hanne Hanne Tersmette is boswachter bij natuurmonumenten. Als geen ander weet zij waar je de komende maanden het rijk alleen hebt. Vijf eenzame winterroutes. schaatskoorts
alleen op het wad
“Als het kwik daalt, slaat de schaatskoorts toe, zeker bij mij. De Ankeveense Plassen zijn altijd een gewild schaatsgebied en al vanaf de eerste centimeters ijs druk bezocht. Maar minstens net zo mooi en veel rustiger is het naburige Naardermeer. De afwisseling tussen moerasbos, smalle slootjes met rietkragen, waarin je met een beetje geluk de roerdomp kunt spotten, en de grote plassen met pikzwarte ijsvloer zorgen ervoor dat je hier eindeloze kilometers aan elkaar kunt rijgen. Een prima opstapplaats is Gasterij Stadzigt, Meerkade 2 in Naarden. Op nm.nl/ boswachterhanne (Vlog #65) zie je hoe ik hier twee winters geleden vrijwel in mijn uppie rondschaatste.”
“Het eilandleven trekt me. Juist in de winter. Als de toeristen warmere oorden opzoeken en de eilanden meer en meer verlaten zijn, roept het Wad. Het lijkt misschien meer een zomeractiviteit, maar ik doe het graag in de winter: wadlopen. Met de gure wind om mijn oren, diep weggedoken in mijn jas, laarzen aan mijn voeten en zonder hordes andere wadlopers om me heen. Ook verzuipen in een zee van ruimte? Natuurmonumenten organiseert regelmatig wadlooptochten vanaf Schiermonnikoog. In het zog van de boswachter trotseer je de winterkou en leer je tegelijkertijd van alles over het waanzinnig mooie Wad. Check natuurmonumenten.nl, zoek op ‘winterwad’.”
38 | Salt winter 2018/19
nDeR 0
Shutterstock.com
o
nederlandse winterwoestijn “Eigenlijk is dit zo’n plek die ik niet wil delen, omdat het er heerlijk rustig, ongerept en mooi is. Het is een gigantische zandvlakte, omringd door bos en plukken heide. De sporen in het zand (of sneeuw) verraden het wild dat je vanuit het bos gadeslaat: herten, wilde zwijnen en dassen. Zien doe je ze waarschijnlijk niet, maar zij hebben jou allang gespot. Zo was ik er eens op een echte winterdag. Op het zand lag een laagje rijp. Elders in het land werd geschaatst. Het waaide hard en zandkorrels schubden mijn gezicht. Ik heb het over het Gelderse Hulshorsterzand. Volg vanaf parkeerplaats Hierderweg in Harderwijk de Leuvenhorst-wandeling (7 km) als je moederziel alleen over het winterse zand wilt stuiven.”
zwanenzang “De twee grootste natuurlijke duinmeren van heel West-Europa liggen gewoon in het Noord-Hollandse Zwanenwater. De plassen, het Eerste Water en het Tweede Water, zijn een vergeten plekje in de kop van de provincie. Zeker in de winter komt hier bijna geen kip. Daarentegen strijken smienten, eenden, ganzensoorten en grote zilverreigers genoeglijk in het natuurgebied neer. Er loopt een 5 kilometer lange wandelroute, aangeduid met bruine paaltjes, die je meeneemt langs diverse uitkijkpunten. Letterlijk hoogtepuntje voor mij is in ieder geval het uitzicht vanaf de duintop: je kijkt zo het ruige duingebied in, helemaal tot aan de zee. De Zwanenwater-route begint op parkeerplaats Callantsoog, aan de Zuidschinkeldijk.”
zilt en zoet “Op de rand van land en water, waan je je alleen op de wereld. In 1987 werd hier de laatste dam van de Deltawerken gesloten en veranderde de Dintelse Gorzen van een zoute getijdenzee in een zoet binnenmeer. Het zout is inmiddels uit de Brabantse bodem gespoeld, maar het grondwater is nog steeds brak, waardoor je zowel zoutmijdende planten (koninginnenkruid en kattenstaart) als zoutminnende exemplaren (zeekraal en schorrenkruid) tegenkomt. Ervaar dit oude getijdengebied op de zanderige grens van slik en schor door je veters vast te strikken en al banjerend vogels te spotten, of de vlakte af te speuren naar reeën. Het 5 kilometer lange wandelfeest begint op parkeerplaats Vlietdijk, Dinteloord.” natuurmonumenten.nl
Salt winter 2018/19 | 39
R
R e i S Re p O RtAG e
Fjällräven classic
Wandelfeest in de wildernis Sommige dingen moet je gewoon een keer in je leven gedaan hebben. Zoals de Fjällräven classic, een 110 kilometer trektocht over de kungsleden (koningspad) in Zweeds lapland. Redacteur Ard krikke nam deel en probeerde het succes van het meerdaagse wandelfeest te doorgronden. tekst & beeld ard krikke
E
nigszins verbaasd staar ik naar mijn rugzak die voor me aan de weegschaalhaak bungelt. De bibberende naald wijst ruim achttien kilo aan. Volgens Johanna Ankarloo is dit minstens drie kilo te zwaar. “Misschien moet je wat minder eten meenemen”, adviseert ze lachend. “Onderweg komen we nog genoeg hutten tegen waar je proviand kunt inslaan.” Ik besluit om haar advies op te volgen en zes pakken gevriesdroogd voer bij de inschrijftent van de organisatie achter te laten. Johanna – blond haar, blauwe ogen, vrolijk, topfit – is een van de gidsen die de komende dagen een oogje in het zeil zal houden. Verspreid over het hele traject lopen namelijk trail guides van de organisatie rond bij wie deelnemers aan de Fjällräven Classic kunnen aanklampen als ze hulp nodig hebben. Ze zijn te herkennen aan een oranje vlag die boven hun rugzak uitsteekt. Een veilig gevoel. Zeker als je bedenkt dat het gros van de tweeduizend deelnemers (afkomstig uit 45 landen) nog nooit eerder op eigen houtje door een onherbergzame wildernis is getrokken. Ook voor mij is het de eerste keer dat ik met een tot de nok toe gevulde rugzak dagenlang van de radar verdwijn. Ook ik heb nog nooit schoon drinkwater uit een snelstromend rivier getapt, mijn tentje vrij in de natuur opgezet of mijn poep onder een stapel stenen bedolven. Dit is precies de reden waarom ik op deze druiligere augustusdag in Nikkaluokta, een gehucht in Zweeds Lapland op zo’n 250 kilometer boven de poolcirkel, sta te trappelen om mee te doen aan deze
46 | Salt winter 2018/19
meerdaagse trektocht. Niet alleen om op de Kungsleden, een van de mooiste wandelroutes van Scandinavië, van het onwaarschijnlijk mooie natuurgeweld te genieten. Maar ook omdat de 110 kilometer lange monstertocht tot in de puntjes georganiseerd is, waardoor ik met hikers uit alle windstreken van de wereld maximaal kan genieten van een onvergetelijk wandelfeest.
zwerven door zweden De Fjällräven Classic werd ooit verzonnen door Åke Nordin (1936-2013), de oprichter van het gelijknamige outdoormerk. Tijdens zijn leven zag hij met lede ogen toe hoe steeds meer Zweden van de natuur verwijderd raakten. In een poging om deze band weer te herstellen, begon hij in de jaren ’70 met het organiseren van wandeltochten in natuurgebieden. Deze tochten mondden in 2005 uit in de Fjällräven Classic: een meerdaagse trekking van Nikkaluokta naar Abisko, over een deel van de 425 kilometer lange Kungsleden, ook wel The Kings Trail genoemd. Het Koningspad werd eind 19e eeuw tussen Abisko in het noorden en Hemavan in het zuiden uit de toendragrond gestampt omdat het Svenska Turist Föreningen toeristen naar het dunbevolkte Lapland wilde lokken. Ruim honderd jaar later ‘jaagde’ Åke de eerste deelnemers aan zijn Fjällräven Classic over deze waanzinnige mooie wandelroute heen. Onderweg moesten ze wel zelf hun potje koken en mochten ze naar goed Scandinavisch gebruik (het
“Ik buffel verder en geniet met volle teugen van het onstuimige natuurgeweld.� Salt winter 2018/19 | 47
2e editie 20 - 22 september 2019
MAKERS FEST Kuinderbos noordoostpolder
Find out why we make things and why it matters
KOOP T V ER E K C I T BIRD 2019 EARLY 1 M EI T R A T S
2e editie 20 t/m 22 september 2019 Een weekend lang in het teken van de makers waar we gaan bouwen en brouwen. Leer van de meesters hoe je dingen voor elkaar krijgt. Inclusief 2 sfeervolle kampeernachten, muziek, film, inspirerende sprekers, boeken en uiteraard schaften! locatie Kuinderbos, het grootste en oudste bos van de Noordoostpolder. Midden in dit bos, direct aan de Kuinderplas, vind
je kampeernatuurterrein de Veenkuil waar je het gevoel hebt dat je in Zweden bent aangekomen. Maximaal 100 tickets. Speciale prijs voor Salt-leden Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Of ga naar GetSalt.com (meetups) voor up to date informatie over het programma en ticketverkoop.
In alweer de derde editie van de Salt 70 hebben we onze pijlen gericht op de ‘nieuwe Rijken’. Mensen die zonder dikke bankrekening, groot huis of peperdure auto tóch schathemeltje rijk zijn. Hun rijkdom schuilt in doen waar je gelukkig van wordt en waarvoor je elke dag met een sprong je bed uitkomt. Geen euro’s maar avontuur, creativiteit, vrijheid en zingeving als belangrijke valuta.
DE nIEuwE RIJKEn De Salt 70 is opgedeeld in 7 categorieën en is geen ranglijst met stijgers en dalers; iedereen die een plekje op deze lijst heeft verworven is in onze ogen een winnaar.
Doorzetters geven nooit op; overlevers; vastberaden; taai; onvermoeibare vechtjassen. Wereldverbeteraars proberen de wereld een beetje beter te maken; rasoptimisten; groot hart; onbaatzuchtig.
Avonturiers halen het maximale uit het leven; durfallen; wegbereiders;
onbevangen; rebellen; risiconemers.
Groene gouddelvers nature lovers; ecopreneurs; pio-
niers; treehuggers; wegbereiders; bevlogen en inspirerend. lopers; onbevreesde dromers; baanbrekers; opstandig.
Dwarsdenkers voor de troepen uit
ervaren rotten ervaringsdeskundigen;
door de wol geverfd; wijsheid komt met de jaren; krasse knarren; levenslessen.
creatievelingen
creatieve krachtpatsers; inspiratiebronnen, ambachtslieden; bloed, zweet en tranen.
S A LT 7 0
DE nIEuwE RIJKEn D O O R Ze t t e R S
5
6
7
LEwIS PuGH
CHRIS VOS
JELLE VAn GORKOM
Langeafstandszwemmer
Snowboardkampioen
BMX-bikkel
Hij zwom al meermaals bij Antarctica, de Noordpool en zelfs in een steenkoud smeltmeer op Mount Everest. Dit jaar wurmde Lewis Pugh zich echter wederom in zijn piepkleine Speedo om als eerste mens in de geschiedenis het Britse kanaal niet in de breedte, maar in de lengte (denk: 560 kilometer!) af te zwemmen. Na 49 dagen beuken tegen de stroming, golven en een karrevracht kwallen, krabbelde de 48-jarige ijsbeer – uiteraard een dag sneller dan gepland – weer aan land. Hij verruilt zijn badmuts bovendien nog altijd net zo makkelijk voor driedelig grijs om wereldleiders uit alle windstreken te overtuigen van de noodzaak om onze oceanen te beschermen. Met succes. Hij zorgde er bijna eigenhandig voor dat in de Antarctische Rosszee ’s werelds grootste zeereservaat werd ingesteld. “Als ik twijfel over twee verschillende wegen, overleg ik altijd met de 75-jarige versie van mijzelf”, adviseerde hij Salt al eens. lewispugh.com
Chris Vos won op de Paralympische Winterspelen van Pyeongchang zilver op het onderdeel snowboardcross. Voor Chris, die op jeugdige leeftijd aan zijn rechterbeen verlamd raakte door een zwaar ongeval en sindsdien door het leven gaat als ‘Adaptive Chris’, was dit een onvergetelijk moment. “Tijdens de medaille ceremonie in Korea voelde ik me de koning te rijk. Ik geloof namelijk dat je alles kunt bereiken, mits je ook durft te vallen”, vertelt de 20-jarige doorzetter. “Dit drong pas echt tot mij door toen ik Nicolien Sauerbreij in 2010 goud in Vancouver zag winnen. Ik weet nog dat ik dacht: ‘Dit wil ik ook’. Sindsdien heb ik tijd en geld in het sporten gestoken waardoor ik niet iemand met een beperking ben, maar een atleet met een verhaal.” Inmiddels ziet de sportman zichzelf ook als rolmodel voor anderen; met zijn Chris Vos Foundation wil hij mensen aan het bewegen krijgen. adaptivechris.com
Een doodgewone trainingsrit. Één vergeten ketting onderaan de startbaan. De klap. In Rio won fietscrosser Jelle van Gorkom nog zilver op de Olympische Spelen, maar begin dit jaar wordt er ineens gevreesd voor zijn leven na een gruwelijk ongeluk op de BMX-baan van Papendal. Als hij na twee weken ontwaakt uit zijn coma, zijn er twijfels of hij ooit nog zal kunnen praten, laat staan lopen. Maar de 27-jarige Van Gorkom doet wat hij als topsporter al jaren doet: vriend en vijand verbazen met zijn onvoorstelbare veerkracht, vastberadenheid en vooral grenzeloze optimisme dat de Dalai Lama bijkans doet verbleken tot ouwe mopperpot. Op de inspirerende revalidatiefilmpjes op zijn Instagram is de glimlach nooit ver weg. De eerste stapjes. De eerste trap. De eerste meters op een driewieler. Een terugkeer in de wedstrijdsport is uitgesloten. Een terugkeer naar een normaal leven is het nieuwe doel waar de tanden in zijn vastgebeten. “Daar moet alles voor wijken. En daar gaat ook alles voor wijken.” R.E.S.P.E.C.T. @jellevangorkom
8
AKwASI fRIMPOnG IJskonijn Hij woonde acht jaar met tien man in een Ghanees eenkamerappartement en vocht daarna dertien jaar vanuit de Bijlmer voor een verblijfsvergunning. Logisch dus dat Akwasi Frimpong niet bepaald uit het lood was geslagen toen hij tijdens de Winterspelen van Pyeongchang allerlaatste werd op de skeleton. Integendeel. Zijn vrolijke vreugdedansjes haalden nieuwsbulletins van Accra tot Zihuatenejo. “De wortel van elk succes is beginnen met geloven in jezelf”, preekt hij. En dus racet hij nog altijd met 130 kilometer per uur en de kin bijna op het ijs over de bevroren glijbaan de berg af. Vol vertrouwen dat hij over twee jaar zijn ultieme doel kan verwezenlijken: het eerste Afrikaanse eremetaal op de Winterspelen. akwasifrimpong.com
58 | Salt winter 2018/19
"Do you.
Be great.
Kick ass"
mirna
Valerio
9
10
KYLE MAYnARD
RAJESH MAGAR
Bergbekruiper
Downhiller
Hij werd geboren zonder armen en benen. Maar wie denkt dat Kyle Maynard zich daardoor liet tegenhouden, moet nodig eens een blik op zijn cv werpen. De 32-jarige krachtpatser deed aan american football, werd mixed martial arts atleet en runt al tien jaar zijn eigen crossfitschool. Anders nog iets? You bet ya! Zijn letterlijke en figuurlijke hoogtepunt kwam twee jaar geleden toen hij zelfs de grenzen van het voorstellingsvermogen doorbrak door na tien dagen kruipen(!) de top van Mount Everest te bereiken. Volledig in lijn met zijn levensmotto: “Geen smoesjes.” kyle-maynard.com
Als klein mannetje vroeg de Nepalese Rajesh zijn straatarme ouders bijna dagelijks om een mountainbike. Toen hij deze niet kreeg, bouwde hij van een afgetrapte fiets en oude motorcrossonderdelen zijn eigen bike. Vervolgens leerde Rajesh zichzelf via YouTube-filmpjes de beginselen van het downhillen aan. In 2013 deed hij als 17-jarige knaap op zijn ‘Franken-bike’ mee aan de nationale kampioenschappen. De eigenaar van een bedrijf dat mountainbiketours in de Himalaya organiseert was zwaar onder de indruk van zijn talent en bood hem een sponsorcontract aan. Inmiddels heeft Rajesh drie nationale downhill-titels op zak en geldt hij als een van de beste racers van Zuidoost-Azië. Toch draait het voor hem niet om de winst: “Als ik op een fiets zit, vergeet ik alle ellende om me heen en voel ik me vrij.” @rjripper
Salt winter 2018/19 | 59
S A LT 7 0
DE nIEuwE RIJKEn DWA R S D e n k e R S
32
AnnA BuLLuS Kauwgomkleier
Anne Timmer
Kauw hier maar eens op: alleen al in Amsterdam wordt elk jaar meer dan 1,6 miljoen kilo aan kauwgom op straat uitgespuwd. Goddank knutselt deze Britse ontwerpster al bijna tien jaar aan een techniek om het kleverige goedje te recyclen tot (her)bruikbaar rubber. Met succes. Dit voorjaar lanceerde ze deze Gumshoe: een stoere sneaker met een zool – niet toevallig het stratenplan van onze hoofdstad – bestaande uit kauwgomklodders die in Amsterdam van de klinkers werden gekrabd. gumdropltd.com
33
JORIS BIJDEnDIJK Chef logica We importeren zwaardvis uit Sri Lanka, maar schepen onze Hollandse kokkels massaal de grens over. We zien jaarlijks minstens 75.000 geitenbokjes geboren worden, waarvan er amper 1200 op ons bord terecht komen. En we donderen de lekkerste ‘bijvangst’ over boord, terwijl tonijn – een vis die godbetert op de rand van uitsterven balanceert – nog doodleuk wordt opgegeten. Het moge duidelijk zijn: van sterrenkok tot thuischef worden er in de keuken niet bepaald altijd de beste keuzes gemaakt. Gelukkig is er chef Joris Bijdendijk van restaurant Rijks (1 Michelinster), die zich met zijn bijvangstrecepten, geitenbokkendiners en nog veel meer tegendraadse gastro-initiatieven voortdurend inzet voor meer regionale, duurzame en vooral logische voedselkeuzes. Een talentvolle topkok? Jazeker. “Alleen alles waar top voor staat, daar heb je een beetje talent voor nodig maar vooral discipline en doorzettingsvermogen. Ik voel niet 24 uur lang passie. Als er twee man ziek zijn in de keuken, iemand loopt te muiten en de saus fikt aan, dan haat ik mijn vak. Dat je dan niet opgeeft en toch doorgaat, komt niet door passie, maar door plichtsbesef en gedrevenheid.” Ontnuchterende eerlijkheid. Amen. rijksrestaurant.nl
76 | Salt winter 2018/19
‶Fouten maken is fantastisch. Je leert het meest van je eigen falen.〞
34
EBEn BAYER Zwammenfluisteraar Fuck plastic, piepschuim en polystyreen. Als het aan Eben Bayer ligt, wordt het spul zo snel mogelijk vervangen door verpakkingen van natuurlijk afval (denk: rijstkorrelvliesjes, hazelnootsplinters, katoenschillen) en zwamvlok. Deze lijmachtige schimmeldraden uit paddenstoelen laten zich door zijn start-up Ecovative niet alleen in elke wensbare vorm persen, maar creëren ook een materiaal dat biologisch afbreekbaar, ijzersterk, waterafstotend en ook nog eens brandveilig is. Ondermeer IKEA is al aan boord om zijn verpakkingen te vervangen voor Bayers magic mushrooms. Meneer zelf verbreedt ondertussen rustig zijn horizon en richt zijn pijlen nu ook op kweekvlees en kleding van zwammen. “Fouten maken is fantastisch. Je leert het meest van je eigen falen.” ecovativedesign.com
35
VALERIE BOS wortelpionier Wie denkt dat vegetariërs stuk voor stuk staan te springen om spruitjes of ’s nachts juichend wakker te maken zijn voor een blaadje witlof, heeft het mis. Een vlees- en visloos bestaan is vaker dan je denkt gebaseerd op idealisme en discipline dan een diepgewortelde voorliefde voor groenten. Ook overtuigd vegetariër Valerie Bos haalt al haar hele leven de neus op voor een bordje groenvoer. En dus lanceerde ze met vriend Koen Kaljee dit jaar de plantaardige hotdog Knakwortel. De wortelworst won deze zomer meteen de Albert Heijn Product Pitch en 125.000 euro om de gemarineerde, sous-vide gegaarde bospeen een (nog) groter succes te maken. Valerie: "Ik ben niet met duurzaamheid bezig wanneer het mij uitkomt. Je draagt altijd zorg voor de wereld.” knakwortel.nl
Salt winter 2018/19 | 77
b
b e e l DV u l l e n D
WieG VAn De WinteRSpORt
First tracks Vroeger werden de bergen in de winter gemeden als de pest. laat staan dat er ook maar iemand aan zoiets als wintersport dacht. Dat moet anders, dacht Johannes badrutt, een Zwitserse hoteleigenaar uit Sankt moritz die in 1864 een handjevol britse zomergasten wist te verleiden om ook te komen als er een pak sneeuw lag. Het vormde de bakermat van de moderne wintersport. Beeld: st. Moritz tourism
R
uim anderhalve eeuw geleden werden de Alpen door de eerste zomergasten ontdekt. Dit waren meestal welgestelde Britten die tijd en geld hadden om van de zonovergoten bergwereld te genieten. Aan een vrijwillig verblijf midden in de winter dacht toen nog geen mens. Zwitserse hotelhouders zagen dit met lede ogen aan en gingen op zoek naar mogelijkheden om ook in de koude wintermaanden bedden te bezetten. Eén van de wegbereiders was hoteleigenaar Johannes Badrutt uit Sankt Moritz, een bergdorpje in Oberengadin (Graubünden) op 1865 meter hoogte. In september 1864 sloot hij een weddenschap af met vier Britse gasten die niet konden geloven dat ook ‘s winters de zon volop in de Zwitserse bergen scheen; hij nodigde ze uit om in december weer terug te komen. Beviel het verblijf in de sneeuw hen niet, dan zou hij hun kosten terugbetalen. De Britten kwamen, werden overrompeld door het zonovergoten winterwonderlandschap en bleven tot Pasen 1865. Hiermee stond Badrutt aan de wieg van de
98 | Salt winter 2018/19
moderne wintersport. In de daaropvolgende jaren vonden namelijk steeds meer gefortuneerde Engelsen hun weg naar de witte weelde. Om zijn nieuwe gasten te vermaken, stampte de slimme Zwitser zowel een curlingbaan (1880) als een skeletonbaan (1884) uit de bevroren grond. Niet veel later vond in St. Moritz ook de eerste ijshockeywedstijd van Zwitserland plaats (1888) en werd de allereerste bobsleebaan ter wereld aangelegd (1904). Toen wintervertier zich aan het begin van de 20e eeuw als een lawine over de rest van de Alpen verspreidde, waren de bergbewoners van Sankt Moritz er weer als de kippen bij om een graantje mee te pikken. Zo organiseerden ze in 1928 de Olympische Winterspelen, richtten ze in 1929 de eerste Zwitserse skischool op, legden ze in 1934 één van de eerste skiliften van Zwitserland aan en sloten ze deelnemers aan het allereerste EK Snowboarden in 1987 in hun armen. Net zoals Johannes Badrutt dit een dikke eeuw eerder deed met zijn wintergasten.
Salt winter 2018/19 | 99
R
R e i S Re p O RtAG e
Go West young man eind september, het prille begin van het hoogseizoen in Zuid-Afrika. Duizenden wilde bloemen hangen hun kleurrijke slingers op. maar voor wie? toeristen zijn hier aan de westkust in geen velden of wegen te zien. te koud, te ruig, te weinig infrastructuur. maar de regio is het verdomhoekje zat en helemaal klaar met de vooroordelen. kom maar op. Tekst natasha bloemhard Beeld angelique van schalkwijk en natasha bloemhard
I
n 2016 kopte South African Tourism vol trots dat het met bijna 150.000 Nederlandse toeristen het hoogste aantal aankomsten ooit had bereikt. Internationaal gezien kozen dat jaar maar liefst ruim 10 miljoen mensen voor een vakantie in Zuid-Afrika. Een goedkope rand, aantrekkelijke ticketprijzen en goede marketingsamenwerkingen zorgden voor het perfecte plaatje dat tot en met 2017 rooskleurig glom. Totdat de waterschaarste begin 2018 de rem erop trok. Kaapstad kampte met de grootste droogte in honderd jaar en toeristen waren als de dood dat ze in de rij moesten gaan staan voor een emmertje water. ‘Day Zero’, de dag dat er geen druppel water meer uit de kraan zou komen, lag om de hoek. Gelukkig bleef de voorspelde rampdag achterwege, voor dit jaar althans, maar de wake-up call is er niet minder om. Ondanks dat de waterreservoirs al weer redelijk gevuld zijn en er tal van maatregelen zijn getroffen, zit de schrik er eind september, als wij aankomen, nog steeds goed in. En dat merk je al op de luchthaven van Kaapstad. In plaats van de toeristische highlights die je normaal gesproken in een aankomsthal verwelkomen, is het hier een luide schreeuw om geen druppel water te verspillen, die ons naar de uitgang begeleidt.
112 | Salt winter 2018/19
Buiten worden we opgewacht door onze gids André die direct begint met het opsommen van de regels: ‘Stap alleen uit de auto als ik zeg dat het kan’. ‘Laat tassen in de auto en doe de deur dicht’. ‘Loop liever niet alleen maar altijd samen met iemand’. Welkom in Zuid-Afrika, zeg ik zachtjes tegen mezelf terwijl we instappen. Onbewust druk ik het knopje voor het deurslot naar beneden. Reden voor dit alles? “Zuid-Afrika is een nog immer verdeeld land en de pijn en herinneringen uit het verleden liggen om elke hoek. Daarnaast kampt het land met extreem hoge werkloosheidcijfers (45%), een corrupte regering, weinig belastingbetalers (slechts 5 miljoen van de 55 miljoen inwoners) en heel veel geweld”, somt André op. Zo, we zijn nog geen tien kilometer onderweg en de zwarte randjes van het land zijn afgevinkt. Ondertussen passeren we Du Noon, één van de beruchtste ‘informal settlements’ (politiek correct voor ‘town ship’) van Kaapstad. Er wonen hier maar liefst 56.000 mensen die volgens hun eigen regels en wetten leven. Zelfs de politie laat het wel uit het hoofd om dit grondgebied te betreden en heel even lijkt het alsof ook onze chauffeur het gaspedaal net iets verder induwt. Op mijn vraag hoe je als welwillende Zuid-Afrikaner met al deze feiten moet leven, antwoordt André: “je hierdoor niet laten leiden
en je vooral concentreren op alle mooie dingen die het land heeft en op de mensen die hun schouders eronder zetten om Zuid-Afrika vooruit te helpen. Focus op hoop in plaats van op angst”, zegt André vastbesloten. En dat die spirit een ongekende kracht heeft, zullen wij merken in de dagen die voor ons liggen.
sos De westkust van Zuid-Afrika rafelt ten noorden van Kaapstad langs de rand van de provincies West-Kaap en Noord-Kaap omhoog, tot aan de grens met Namibië. Verwaaid door de wind, gevuld met authentieke vissersdorpjes, lege stranden, lieflijke plattelandsdorpjes, een nationaal park, lagunes, wetlands en zeeën van wilde bloemen die het landschap hier in de lente (augustus, september) in lichterlaaie zetten. Hoe komt het dat dit deel van Zuid-Afrika nog zo onontdekt is? “Heel simpel”, legt André uit. “Waarom zou je een werkende motor repareren”, waarmee hij doelt op de nog immer goedverkopende oostkant van Zuid-Afrika: Kaapstad, Tafelberg, Robbeneiland Tuinroute, en verder omhoog naar Krugerpark voor ‘de Grote 5’. Nog steeds staan hier mensen voor in de rij, vaak letterlijk.
“Wij noemen het gekscherend SOS, ‘Same Old Same’, lacht André. “Niets ten nadele van deze plekken”, voegt hij er snel aan toe, “maar het zijn de highlights die je kunt vergelijken met de Eiffeltoren van Parijs. Je moet of wilt het een keer gezien hebben. Maar ook Zuid-Afrika heeft natuurlijk veel meer te bieden dan dat. Zolang de oostkant echter als een tierelier blijft verkopen, voelen weinigen zich geroepen om de aandacht eens te verplaatsen naar een andere regio, zoals de westkust bijvoorbeeld.” Maar daar lijkt nu verandering in te komen. Meer en meer toeristische samenwerkingsverbanden zijn vastbesloten om deze lang genegeerde landstrook uit de verdomhoek te trekken. Ja, het is hier kouder en ruiger, er valt meer regen (goddank!) en zonder auto zijn de mooie kustplaatsjes vrijwel onbereikbaar. Wie hier afhankelijk is van het openbaar vervoer, rijdt over de N7, de 665 kilometerlange weg van Kaapstad naar Namibië en ziet alle kustafslagen letterlijk aan zijn neus voorbij gaan. Wij zijn dus blij met André. Niet alleen blijkt hij in een vorig leven leraar te zijn geweest – lees: heeft heel veel kennis –, maar krijgen we er gratis een taalcursus Zuid-Afrikaans bij. Het is ongelooflijk grappig om te merken hoe dicht onze talen bij elkaar liggen. De eerste twee dagen moeten beide taalkanten hun oren nog
Salt winter 2018/19 | 113
122 | Salt winter 2018/19
©FRANZ GERDL/KARINTHIë
Dossier
OP EIGEN KRACHT wegwijS in: tOeRSkiËn, SplitbOARDen, bAck-cOuntRy lAnGlAuFen & SneeuWScHOenWAnDelen
wel eens toe aan een andere wintersport dan het min of meer verplichte rondje over de pistes en meteen daarna naar de dichtstbijzijnde après-ski tent? Liever meer rust en stilte, een fysieke uitdaging en een bijzondere connectie met het landschap om je heen? Maak kennis met deze snelgroeiende wintersporten die allemaal op eigen kracht gaan. Tekst: bas rotgans
De eerste belangrijke vraag voor mensen die van de gebaande piste af willen en kennis willen maken met het sneeuwachterland is: hoe wil ik me voortbewegen? Wil ik omhoog lopen en vervolgens naar beneden in de bergen (stijgen en dalen), of wil ik me meer dóór het landschap bewegen? Bij de eerste variant gebruik je toerski’s, freeride ski’s of een splitboard om mee naar een top te stijgen om vervolgens te genieten van de verdiende afdaling. In dit geval trek je doorgaans ver(der) van de bewoonde wereld. Heeft de tweede variant meer je voorkeur, dan passen sneeuwschoenwandelen of back-country langlaufen meer bij jou. Bovendien ben je dan haast nooit ver verwijderd van een berghut of stube. Een pitstop voor een kop koffie met een dampende Apfelstrudel is dus zo gemaakt.
Salt winter 2018/19 | 123
shoP
maak je eigen
little Outdoor library Bladeren, dromen, doen! Dit zijn de boeken die je leven onverwacht op zijn kop kunnen zetten of het laatste zetje zijn om die lang gekoesterde wens nu eindelijk eens te realiseren. Stuk voor stuk koffietafelboeken, vuistdik, robuust en kleurrijk. Bestel ze allemaal en nodig vervolgens je vrienden uit voor wat droomtijd en een goed gesprek in je eigen little outdoor library.
Ga naar GetSalt.com (shop) voor meer informatie en bestellen. Ook vind je hier ons complete boekenaanbod.
shoP
kaerel Skin care
Woodcut memory Game
Mannen en verzorgingsproducten gaan steeds beter samen. De keuze is echter beperkt, laat staan dat ze natuurlijk geproduceerd zijn, dus zonder crap. Het Nederlandse Kaerel (een samenvoeging van Karel en Kerel) was geboren. Vier verzorgingsproducten, bedacht voor en door mannen, verpakt in een stoere cadeauverpakking.
Een klassiek spel in een verdomd stijlvol jasje: memory. Met 26 van de beste woodcut afbeeldingen die gemaakt zijn door de Amerikaanse kunstenaar Bryan Nash Gill. Wie heeft het beste geheugen? salt-leden € 13,95 / niet-leden € 14,95
salt-leden € 34,95 / niet-leden € 39,95
bijhouden en afvinken
Vers Hout
Twee nieuwe journals waarvan de uitvoering en de illustraties in het binnenwerk alleen al een uitnodiging zijn om te beginnen. De een om al je fietsavonturen in af te vinken, de ander voor de makers onder ons die hun klusprojecten graag bijhouden.
Sjors van der Meer & Job Suijker nemen je mee in de rijke en magische wereld van bomen, hout en ambacht. Ze laten zien hoe je met eenvoudige gereedschappen en eeuwenoude technieken unieke werkstukken kunt maken van vers geoogst rondhout.
toolshed salt-leden € 11,50 / niet-leden € 12,95 road bike salt-leden € 14,50 / niet-leden € 15,95
one Price Fits All € 24,99
Bestellen: GetSalt.com (shop)
shoP
i'm asking you to change this
WAy
In de net verschenen gids ‘WAY’ vind je 73 restaurants, verspreid over 14 steden in Nederland, die beloond zijn met een Groene Ster. Hier staat duurzaamheid hoog in het vaandel, hier eet je het verschil. WAY biedt je een groene route door Nederland en brengt je langs de duurzaamste horecaplekken van ons land. Bonus is de oogstrelend mooie vormgeving met een letterlijk rafelig randje. Omdat de makers voedselverspilling maar niks vinden, wordt WAY geleverd met een Doggiebag 14 steden (Amsterdam, Haarlem, Leiden, Utrecht, Den Haag, Maastricht, Groningen, Zwolle, Den Bosch, Rotterdam, Delft, Leeuwarden, Arnhem en Eindhoven) | 73 restaurants | 160 pagina’s | Full colour. one price fits all € 18.95
i need a Hotshot Wie tegenwoordig zijn eigen mug meeneemt bij een coffee to go scoort steeds vaker een korting van gemiddeld € 0,25 per bakkie. Mooi meegenomen en bovendien een goede daad voor Moedertje Natuur. Deze Hot Shot (0,2 l) past onder vrijwel elke koffiemachine. Uitgevoerd met een lasergravure van het Salt logo. Elke druppel telt. Vacuüm isolatie / Lekvrije drinkdop / Warm & koud / Ergonomisch ontwerp / Past onder de meeste koffiemachines / Dop mag in topvak van de vaatwasser / Beker handmatig schoonmaken / Verkrijgbaar in 4 kleuren salt-leden € 22,50 / niet-leden € 24,95
Bestellen: GetSalt.com (shop)
nieuwe kleur
Original trucker cap Met geborduurde Salt Trail Society Patch / Mesh achterkant / Verstelbaar. salt-leden € 16 / niet-leden € 18
ben jij ook een buitenstaander? Iemand die het liefst zo vaak mogelijk de natuur in trekt, of het nu voor één nacht is, een weekend of weken op een rij. Slapen in je tent en de zon op zien komen en ook weer onder zien gaan is pure vrijheid. Buitenstaanders weten waarom. Ben jij ook een buitenstaander, of droom je van het avontuur? Dan hoort deze nieuwe Salt sweater bij jou. Bedrukt met lichtgroen/zalmroze print op warm antraciet. Verkrijgbaar in dames- en herenuitvoering. Uiteraard gemaakt van biologisch katoen en onder eerlijke omstandigheden geproduceerd. Bedrukt in Amersfoort. salt-leden € 40 / niet-leden € 49
Bestellen: GetSalt.com (shop)
shoP
wekelijks inspiratie voor iedereen die van ideeĂŤn houdt IdeeĂŤn liggen op straat en elke dag rapen wij alles op dat ons opvalt, verwondert, ontroert, aan het lachen maakt, iets leert en bovenal inspireert. uit onze dagelijkse buit stellen we wekelijks een nieuwsbrief samen waarin we de beste onderwerpen delen. Een digitale miniversie van Salt, gratis en recht uit het hart. Bovendien ben je altijd als eerste op de hoogte van onze nieuwe Meetups.
Schrijf je in: getSaLt.cOM (nieuwSbrief) 144 | Salt winter 2018/19
salt
the network for trailseekers & happy dreamers
meetups Salt meetups gaan over het volgen van je instinct, doen wat je graag doet en kijken waar dat je brengt. Ontdek de magie die in het doen zit en kom eens naar een Salt meetup. Altijd kleinschalig, persoonlijk en vol passie. Op GetSalt.com (meetups) vind je een overzicht van onze activiteiten, meer informatie en de mogelijkheid om een plek te reserveren. Je kunt je hier ook inschrijven voor onze nieuwsbrief waardoor je altijd als eerste op de hoogte bent. ben je Salt-lid? Dan profiteer je altijd van een korting, voorrang, exclusiviteit en af en toe ook van gratis toegangskaartjes.
6e editie
dark Sky weekend terschelling 25 t/m 27 oktober 2019 Onze najaarsklassieker die gekenmerkt wordt door een duister programma en een viering van het ruigste seizoen van het jaar. Overdag genieten van een avontuurlijk programma dat het daglicht verdraagt. ’s Avonds volgen we de sterren op een nachtelijk avontuur. Daarnaast hebben we een dark dinner, dark beer en dark roast koffie, maken we vuur op het strand en deinen we op de jazzy tunes van een muzikant. Ons basiskamp is wederom het unieke Strandhotel Terschelling, het best bewaarde geheim van het eiland en het enige hotelletje dat praktisch óp het strand ligt. erbij zijn? Op GetSalt.com (meetups) vind je meer informatie en kun je je plek veiligstellen. Op 1 maart starten we met de ticketverkoop. Wacht niet te lang met boeken want er zijn slechts 35 plekken beschikbaar.
TROTSE PARTNERS VAN SALT: ONZE LICHTJES IN DE DUISTERNIS:
reportage
CALL TO ACTION
Onze passie is om met projecten, organisaties en mensen zoals jij te verbinden die de outdoor lifestyle vieren en de kracht van creativiteit gebruiken to make things happen . Spreekt jou dit aan?
WORD LID VAN SALT VAN AF € 35 SLUIT JE AAN EN KRIJG JE: 4 x per jaar een vuistdikke (148 pagina’s) editie van Salt magazine thuisgestuurd 1 x per Gratis lidmaatschap op de Uit het Hart jaar (december) de Salt zakagenda op je deurmat Korting of extra’s in de Salt van Salt–nieuwsbrief bomvol ideeën en waardevolle handvatten Shop Gratis toegang tot Meetups die exclusief voor leden worden georganiseerd en waar doeners elkaar ontmoeten.
AANMELDEN DOE JE OP G ETSALT.COM
SALT winter 2016 |
9