2
3
4
5
6
7
8
Мөн дэлхийн хамгийн том хөгжиж буй дөрвөн орны нэг нь Хятад болсон бөгөөд өсөлтийн хувиараа бусад гурван орны нийлбэр өсөлтөөс их байгаа нь графикаас харагдаж байна. Хятад нь 2008 оны эцсээр 4 триллион юаныг төмөр зам, дэд бүтцийн салбарт хөрөнгө оруулах замаар эдийн засгийн өсөлтөө дэмжих алхамыг амжилттай хийсэн юм. Богино хугацаанд, жинтэй арга хэмжээ авснаар хямралыг ажралгүй давсан нь доорх статистикаас харагдаж байна.
Хятадын нөлөө монголд 2012 оны байдлаар Монголын нийт экспорт бүтээгдэхүүний багцын 40 гаруй хувийг нүүрс, 20 орчим хувийг зэсийн баяжмал, 10 гаруй хувийг төмрийн хүдэр эзэлж, бүтээгдэхүүний сагсын 90 орчим хувийг түүхий эд бүрдүүлжээ. Үүний зэрэгцээ экспортын 90 гаруй хувийг өмнөд хөрш эзэлж байгаа нь Монголын гадаад худалдаа Хятадаас шууд, хүчтэй хамааралтай болсныг илтгэж байна. Тэгвэл сүүлийн жил гаруй хугацаанд Хятадын эдийн засгийн өсөлт буурсаар байгаа нь нүүрсний үнэ унахад хүчтэй нөлөөлж, үүний хэрээр манай орны экспорт буурлаа. Энэ нь төсвийн орлого тасалдах, гадаад валютын ханш чангарах, банкны чанаргүй зээл нэмэгдэх үндсэн шалтгаануудын нэг болж байна. Иймд бид эдийн засгийн тогтвортой байдал, дунд урт хугацааны бодлогодоо Хятадын нөлөөг зайлшгүй тусгах шаардлагатай.
Эдийн засгийн өсөлт буурсаар байна
9
10
11
12
13
14
АЛТНЫ ФУНДАМЕНТАЛ АНАЛИЗ 2013
15
16
17
18
19
20
21
1
22
Нийт эрэлт нийлүүлэлтийн зөрүү, /HP filter ашиглан тооцсон/
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
• • • • • •
35
36
37
38
39
40
41
Бууруулах боломж Эдийн засагт мөнгөний олдоц нэмэгдэж, эрсдэлийн хэмжээ буурч, инфляцийн хүлээлтийг нам дор байлгавал зээлийн хүү буурах боломжтой. Өнөөгийн нөхцөл байдалд Монголд ямар арга замаар хүүгийн түвшинг бодитойгоор бууруулж болох вэ? Мөнгөний олдоц •
Банкнаас гадуур өөр санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх. Аливаа компанийн хувьд хөрөнгө оруулалт болон зээл гэсэн санхүүжилтийн 2 эх үүсвэрийг хослуулан хэрэглэдэг. Банкнаас зээл авч санхүүждэг нь давамгайлсан байдаг тул зээлийн хүү өндөр тогтоод байгаа. Тиймээс хөрөнгө оруулалт хийдэг бүтцийг хөгжүүлэхэд түлхүү анхаарах хэрэгтэй болж байгаа. Тухайлбал, үүнд даатгалын компаниуд хөрөнгө оруулалт хийх боломжийг нээх, хөрөнгө оруулалтын сангуудыг үйл ажиллагааг хууль, бодлогын замаар дэмжих, хөрөнгийн зах зээлийн үйл ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байна.
Зээлийн эх үүсвэрийн жишээ Зээлийн Зээлийн хүү хэмжээ
Зээлийн хугацаа
ББСБ
42%
154 тэрбум
0,3 жил
Арилжааны банк
18,7%
6800 тэрбум
1,5 жил
Гадны хөгжлийн 5% банкууд
594 тэрбум
5 жил
Төслийн зээл
8%
550 тэрбум
5,5 жил
Гадны арилжааны банкууд
5%
351 тэрбум
2 жил
•
•
42
Урт хугацааны санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх. Хөгжлийн банкны бонд болон Чингис бонд олон улсын зах зээл дээрээс 3-5 жилийн хугацаатай хөрөнгө босгосон. Үүнээс өмнө Монгол урт хугацаатай хөрөнгийн эх үүсвэр ховор байсан тул тодорхойгүй байдлыг нэмэгдүүлж хүү өндөр байлаа. Цаашид хөрөнгө оруулалт татах, бонд болон хувьцаа гаргах замаар урт хугацааны эх үүсвэрийг үргэлжлүүлэн нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Монголын эдийн засгийн суурь үзүүлэлтийг сайжруулж, хөрөнгө оруулалтын орчныг тогтвортой байлгах. Макро түвшинд, Fitch, Moody’s гэх мэт агегтлагууд нь улс орны зээлжих зэрэглэл тогтоодог. Энэ нь зэрэглэл нь тухайн улсын эрсдэлийг илэрхийлэх бөгөөд улсын зээлжих зэрэглэлийг сайжруулбал зээлийн хүү буурах боломжтой. Нөгөөтэйгүүр зэрэглэлийг нэг шат ахиулж чадвал “хөрөнгө оруулалтын” ангилалд Монголд орж ирэх мөнгөн дүн огцом нэмэгдэх, нөгөө талаас
43
44
Хүснэ
45
46
47
48
49
Бадарчийн Батхишиг
Мандал Даатгал Эдийн засгийн ухааны бакалавр, СЭЗДС
50
51