Lekker, kamelenmelk

Kamelen in Nederland

Door: Marian Henderson

Een kamelenmelkerij in Friesland? Nee, dat is geen grapje. Wat doen die 50 kamelen daar in Berlicum? Is er eigenlijk markt voor deze melk in Nederland? Gaan alle Chinezen straks aan de kamelenmelk en hoe smaakt dat goedje nu eigenlijk? Een bezoek aan het imperium van Frank Smits.

Tussen de weilanden, net buiten het dorpje Berlicum, ligt de kamelenmelkerij van Frank Smits, gewoon tussen de buurboerderijen met hun koeien en paarden. Hij is de enige in Nederland die zo'n bedrijf op touw heeft gezet. Sterker nog... de enige in Europa. Hoe kom je op het idee? En hoe krijg je dat vervolgens voor elkaar?

Brabant

Smits raakte als student Hogere Agrarische School geïnteresseerd in een onderzoek naar de gezondheidsaspecten van kamelenmelk. Die productie moet toch in Nederland ook haalbaar zijn, vond hij. Hij huurde in 2006 een braakliggend landje in de stad, naast zijn studenten at, en pootte daar zijn eerste drie kamelen op. In 2007 wierpen ze de eerste kalfjes. Deze bedrijfsvoering werd door zijn omgeving lacherig gadegeslagen, maar dit was nog maar het begin. “Het was een lange procedure om een onthef ng te krijgen. Kamelen werden in Nederland nog niet gehouden als productiedier en Marianne Thieme (Partij voor de Dieren) vond dat dit ook niet kon.”

Uiteindelijk kreeg Smits de benodigde papieren. Hij startte zijn bedrijf in Cromvoirt in Brabant. “Helaas voor mij werd in dit stukje natuurgebied het pimpernelvlindertje ontdekt. Een of ander onooglijk beestje. Om dat te beschermen, moesten de boeren het veld ruimen.” Smits kocht dus een boerderij in het Friese Berlicum en zette de stal naar eigen inzicht op. Hoog en ruim, met veel licht en verschillende vakken, waar de moeders, de vruchtbare kamelen en de jongen apart worden gehouden. “Nee, ik had niet speciaal iets met kamelen. Wel met veehouderij. Het willen zorgen voor dieren moet wel in je zitten”

Kamelen zijn vriendelijke, nieuwsgierige dieren, die wel bijzonder koppig zijn.

Gedomesticeerd

Smits laat zijn dieren overkomen vanuit de Canarische Eilanden. Vanuit Arabische landen mogen ze namelijk niet worden ingevoerd. Een kameel kost 7500 euro. Daar komt nog 1500 euro bij voor de reis naar Nederland. Als hij ze koopt zijn ze een jaar of drie. Hij zoekt ze het liefst zelf uit. Alle kamelen zijn gedomesticeerd. De dieren komen dus niet uit de vrije natuur.

De kamelen die hij heeft zijn eenbultig, dromedarissen, dus. Die geven meer melk dan de tweebultigen. Inmiddels heeft hij er 50, die opvallend inheemse namen hebben, zoals Christa, Isabel, Anna en Carmen. Kamelen zijn vriendelijke, nieuwsgierige dieren, die wel bijzonder koppig zijn. Als je zelf niet aardig bent, wordt dit door de beesten meteen

afgestraft. Sommigen gaan een machtsstrijd aan. Ze kunnen wel eens schoppen of bijten. “Die moet je laten zien wie de baas is. Ze krijgen wel eens een tik op hun neus. En stemverhef ng wil ook wel helpen.” Onderling zijn de kamelen tamelijk vriendelijk. Ze kunnen elkaar wel eens tegen de grond drukken, maar veel verder gaan de schermutselingen niet. Heeft hij ook een lievelingskameel? Ja, degene die het meeste melk geeft, het is zijn broodwinning. Knuffelt hij wel eens met ze? “Nee, dat doe ik met mijn vriendin.”

Nieuwsgierig

Wanneer ik de stal binnenkom, hangt daar een prettige mestgeur. Het sonore gebrul van de kamelen, dat uit hun grote platte voeten lijkt te komen, komt me tegemoet. De dieren staan door de ruimte verspreid in schoon stro. Ze hebben naar mijn idee voldoende loopruimte en maken een relaxte indruk. Tot mijn grote blijdschap zijn er vijf jonge kamelen. Een klein meisje, er is een kinderfeestje gaande, komt haar pasverworven kennis met me delen. Hoe oud ze zijn (3 en 4 weken) en welke het jongste is (die donkere). De jongen hebben de grootte van een kleine pony, en staan waanzinnig hoog op hun poten. Vriendelijke kopjes en een bontjas in verschillende kleuren van lichtbruin tot bijna zwart. Ze laten zich makkelijk aaien en zijn hondsnieuwsgierig. Ze willen mijn jas opeten en mijn sjaal. En ook mijn tas. Eentje probeert een hap uit mijn broek te nemen en nu ze toch bezig zijn, willen ze ook graag mijn camera. Ze zijn bijna niet op de foto te krijgen, omdat ze allemaal op de lens afkomen. De moeders staan in het naastgelegen vak en roepen af en toe naar hun kroost. Deze jongen blijven een jaar lang in nabijheid van hun moeder en worden door haar gezoogd. Daarna worden de stiertjes en een aantal vrouwtjes van de hand gedaan aan dierentuinen of particulieren. “Nee, niet voor de slacht, dat past niet bij deze boer.” Een deel van de vrouwtjes mag blijven om melkkameel te worden. Daar gaat zeker vier jaar overheen, want dan is een kameel pas geslachtsrijp.

Harem

Wanneer het vrouwtje gedekt is, duurt het 13 maanden voor ze haar kalf werpt. Dat ze zwanger is, is aan de buitenkant niet te zien, maar moet met een bloedproef worden vastgesteld. Na de geboorte, die meestal vlot verloopt, komt de lactatie op gang. De merrie, ook wel vaars genoemd, heeft vier spenen. Dertig procent van de melk gaat naar het kalf. De rest verdwijnt in een melkmachine die Smits zelf heeft ontworpen. “Die van mij is beter dan die van de sjah in Dubai”. Ik mag mijn vingers in het apparaat steken en voel de pulsaties die de melk naar buiten brengen. Bijna een obscene ervaring.

Voor het melken heeft Smits vijftien uur een melkmeisje in dienst. Zij moet de enige kamelenmelkster in Nederland zijn. Het melken van de dieren kost twee uur. Een kameel levert gemiddeld zo'n 6 liter melk per dag en op het hoogtepunt 10 liter. De melkopbrengst loopt geleidelijk terug en stopt. Vervolgens staat de kameel een jaar droog en gaat ze pas weer melk geven als het volgende jong is geboren. Er zitten dus steeds twee onproductieve jaren tussen. “Dan staat ze maar te eten en te schijten en te spugen en kost ze alleen maar geld.” Meestal heeft Smits zo'n 20 kamelen die melk geven, want er worden 15 tot 20 jongen per jaar geboren. Er is ook een hengst, die beslist een bruin leven moet hebben met zo'n harem voor zich alleen. Ook nu weer zijn er vrouwtjes 'tochtig' en heeft de opgewonden man, die ink veel lawaai en indruk maakt, het schuim op de lippen staan. Omdat er regelmatig vrouwen droog staan, zijn er ook jaren met weinig inkomsten. Daarom streeft Smits naar 40 kamelen aan de melk.

Allochtonen

De melk wordt rauw opgevangen en ingevroren. Ook wordt er poedermelk van gemaakt. Een halve liter melk in een plastic esje kost 3 euro. Regelmatig komen klanten melk kopen. Meestal zijn dat allochtonen, die kamelenmelk gewend zijn. Ook wordt de melk afgenomen door Marokkaanse en Somalische winkeltjes. Verder gaat het naar de groothandel, naar natuurvoedingswinkels, die het veel te duur verkopen, en via de webwinkel op internet. Al met al heeft hij zo'n 40 afzetpunten. Ook is er een Chinees bedrijf dat melkpoeder importeert. Het is absoluut een groeimarkt. Alleen kun je het voorlopig nog niet in de supermarkt krijgen. Er worden ook verwante artikelen verkocht, zoals kamelenchocolaatjes (een tientje voor een klein doosje) en kamelenzeep. Binnenkort gaat een bakker kamelenmelkbrood bakken. De productie van kaas is te duur. Dat zou op 100 euro per kaas komen. Wel wordt er een soort van camembertachtige kaas van geproduceerd, waarvoor hij een afnemer in Duitsland heeft. Met de wol, die verrassend zacht aanvoelt, wordt niets gedaan. Ik mag een pluk meenemen. Laten spinnen en een kamelenbreierij beginnen? Ik doe maar een suggestie!

Gezond

Kamelenmelk wordt alleen in Nederland al bij vier instituten onderzocht vanwege de gezondheidsaspecten. Het heeft ontstekingsremmende werking, waardoor het goed zou zijn voor mensen met maagdarmproblemen. De insuline-achtige samenstelling is gunstig voor diabetici. Ook is een deel van de mensen met koemelkallergie ermee geholpen. Deze melk lijkt nog het meest op menselijke moedermelk. Er is meer onderzoek nodig, maar dat het spul gezond is, lijkt wel duidelijk. En hoe lekker is het eigenlijk? Het is fris, voller dan koemelk, minder uitgesproken dan geitenmelk en het ligt inderdaad niet zwaar op de maag. Jammer dat het niet wat goedkoper is en gewoon in de supermarktschappen ligt. Ik zou beslist overstappen.

Behalve het hele melkgebeuren, komt 50% van zijn inkomsten vanuit de toeristische hoek. Kinderfeestjes, bedrijfspresentaties, dagjesmensen, ga zo maar door. Zijn ideaal? “Uitbreiden naar 120 dieren, een restaurant en een winkel en een camping erbij. Het is hard werken. Dagen van 12 uur zijn rustige dagen. Je moet er echt lol in hebben, maar dat heb ik.”