Kweken zonder dwang

Geldbomen op zolder

Wietkweken gebeurt niet onder dwang

Door: Nicole Maalsté

De Taskforce Aanpak Georganiseerde Hennepteelt van de Zuid-Nederlandse politiekorpsen liet onderzoek doen naar

Onderzoeksbureau IVA uit Tilburg leverde het rapport in september 2011 al aan, maar het bleef nog tot februari 2012 in een la liggen. De resultaten pasten kennelijk niet helemaal in het plaatje van de Taskforce.

Het IVA-team is in haar onderzoek namelijk geen kwekers tegengekomen die onder dwang een hennepkwekerij waren gestart.

Ze schrijven in hun rapport dat ze geen enkele aanwijzing hebben kunnen vinden voor dwang, intimidatie of geweldgebruik. Het merendeel van de telers gaat volgens het IVA redelijk zelfstandig te werk in alle fasen van de bedrijfsvoering van een kwekerij. Dat valt dus moeilijk te rijmen met de activiteiten van de Taskforce. Die heeft zichzelf tot taak gesteld om de criminele organisaties achter henneptelers te bestrijden. Maar ja, als die er dus niet blijken te zijn, dan wordt dat natuurlijk een moeilijk te verkopen verhaal.

Thuiskwekers zijn geen doorgewinterde criminelen, zoals de Taskforce ons graag doet geloven.

Beschavingsoffensief

De Brabantse Taskforce houdt zich al enige tijd bezig met het oprollen van hennepkwekers in Zuid-Nederland. Het onderzoek laat zien dat het in de helft van de gevallen gaat om telers die verklikt zijn door anonieme tipgevers. Per jaar komen er bij de kliklijn zo’n 4000 meldingen binnen over een hennepkwekerij. Iets meer dan de helft (52%) van die anonieme tips leidt uiteindelijk tot het oprollen van de kwekerij.

Om burgers te stimuleren om hennepkwekerijen aan te geven is de Taskforce naar eigen zeggen een maatschappelijk ‘beschavingsoffensief’ gestart. Dat houdt in dat ze de publieke opinie probeert te beïnvloeden om het romantische beeld van hennepteelt te kantelen. Volgens veel Nederlanders zijn hennepkwekers namelijk geen echte boeven. De Taskforce probeert dat beeld te veranderen. Daarom wijst ze de Nederlandse burger in een publieke campagne op brandgevaar en mogelijke overlast van wa-

Geweld

De geïnterviewde experts - die vrijwel allemaal werkzaam zijn bij opsporingsdiensten - vinden het geweldgebruik in de wereld van de georganiseerde hennepteelt een groot probleem. Gewelddadige handelingen ontstaan (al dan niet impulsief) als gevolg van mislukte transacties of onderlinge concurrentie. Dat geweld richt zich volgens de experts niet op de thuiskweker, maar speelt zich op een ander niveau af. “Het geweld vindt meestal plaats in de hogere lagen van de organisatie en is gericht op concurrerende partijen. Het is instrumenteel van aard, zodat duidelijk is dat er niet met je te sollen valt”, legt een van de experts uit. Volgens hem zijn grote kwekerijen daarom ook voorzien van een vorm van beveiliging. Zo zouden portiers en leden van criminele motorbendes bijklussen om dat soort kwekerijen te beveiligen en ter plekke te komen als het alarm afgaat. De politie zet daarom bij het ontmantelen van kwekerijen altijd onopvallend een aantal

politiemensen in de straat, om kentekens te noteren en foto’s te maken van personen die snel ter plekke komen en de nodige belangstelling tonen. Daar zouden vaak personen bij zijn die geen onbekenden zijn in het lokale criminele milieu.

ter en stank die gepaard kan gaan met het thuiskweken van hennep. Een geïnterviewde fraudemanager van een verzekeringsmaatschappij zegt: “Je zou je ervoor moeten schamen om te vertellen dat je thuis een aantal planten hebt staan, in plaats van erover op te scheppen.” Hij ergert zich erover dat het beleid van de overheid niet duidelijk is op dit punt: “Bijvoorbeeld het voornemen van de gemeente Utrecht om zelf hennep te gaan verbouwen, of het beeld dat bij de burger bestaat dat het kweken van vijf plantjes door de vingers wordt gezien. Er zou een eenduidig beeld moeten zijn: dat het kweken van hennep ongewenst en dus verboden is.”

Normale mensen

Een van de resultaten van het IVA-onderzoek, dat niet strookt met het beeld dat de Taskforce wil scheppen, is dat veel be De onderzoekers hebben 295 strafdossiers onderzocht. Van de betrapte telers blijkt 82% geen strafblad te hebben. Er zijn dus bijna geen recidivisten en er is een groot verloop onder de telers. Althans als je af gaat op de informatie uit strafdossiers. Het zou volgens de onderzoekers ook nog kunnen dat een ander lid van de familie of kennissenkring ermee doorgaat. Maar het gaat in ieder geval niet om doorgewinterde criminelen, zoals de Taskforce ons graag doet geloven. Volgens de onderzoekers zijn thuiskwekers voornamelijk ‘normale’ mensen. Dat betekent volgens hen dat het beeld dat uit eerder onderzoek naar voren kwam, niet helemaal juist is. He he, wat een inzicht... Dat roepen sommige experts natuurlijk al lang, maar bij de Taskforce horen ze liever andere zaken.

Luxe-artikelen

Volgens het IVA zijn er trouwens weinig telers die het verdiende geld besteden aan luxe-artikelen. Dat baseren zij op gegevens die zij van de belastingdienst hebben gekregen over de 295 betrapte telers. Daaruit leiden zij af dat telers niet pronken met bezittingen. Het kan natuurlijk ook zijn dat telers zo slim zijn om dat verborgen te houden voor de Belastingdienst. Dat weet je dan weer niet. Wat ze ook uit de belastinggegevens concluderen is dat het merendeel van de kwekers een betaalde baan en een koop- of huurwoning heeft. Het gaat dan wel vaak om laagbetaald werk en om koopwoningen in het goedkopere segment van de woningmarkt. Commerciële thuistelers hebben het dus meestal niet zo heel breed en beschouwen de thuisteelt als een mogelijkheid om hun (besteedbare) inkomen aan te vullen, schrijven de onderzoekers.

Schulden

Volgens de belastingsgegevens hebben telers ook vaak schulden. Dat zijn vol-

Extra veel vertoon

Overigens hebben ze daar al lang wat op gevonden bij de Taskforce. Om gewone mensen af te schrikken, vinden de oprolacties met extra veel vertoon plaats. Zo moeten potentiële telers het idee krijgen dat de pakkans groot is. In driekwart van de hennepzaken volgt immers maar een taakstraf. En daar liggen de meeste telers niet echt wakker van. Daarom werkt de politie nu samen met de belastingdienst, uitkeringsinstanties, energiebedrijven, woningbouwcorporaties en verzekeringsmaatschappijen. Kwekers zijn namelijk banger voor de boete of taakstraf die ze van justitie krijgen. Barrières opwerpen noemen ze dat in opsporingskringen. Het opwerpen van fysieke en mentale hindernissen voor (potentiële) hennepkwekers, waarbij je moet denken aan ruimtelijke (woningen), sche en juridische drempels. Een geïnter “We leggen niet alleen ontnemingsvorderingen op, maar we leggen ook beslag op met hennepgeld aangeschafte goederen. Dat maakt veel meer indruk, bijvoorbeeld ook op de buurt: als je de auto wegtakelt en de dure televisie het huis uitdraagt.”

gens het IVA soms forse privéschulden bij vrienden en familie, of bij een bank of de Belastingdienst, veroorzaakt door ontslag, een scheiding of verslavingsproblematiek. De onderzoekers zijn namelijk ook bij 25 hennepzittingen en twee themazittingsdagen (zittingsdagen met aaneengeschakeld in totaal tien hennepzaken) geweest. Veel telers verklaarden daar dat ze met een kwekerij waren begonnen om hun schulden af te lossen. Volgens een geïnterviewde beleidsmaker van de gemeente Tilburg komt dat vooral door een verkeerd uitgavenpatroon. Maar er zijn ook pechvogels bij, die onbedoeld in de problemen zitten omdat zij een (woon)ruimte hadden onderverhuurd aan lieden die er een hennepkwekerij begonnen, zegt de fraudemanager van het verzekeringsbedrijf: “Als de eigenaar bij de politie melding doet van de kwekerij en die wordt opgerold, kan het zijn dat de criminele organisatie de gederfde inkomsten komt verhalen.”

Gelegenheidsargumenten

Het probleem met onderzoek dat vooral gebruik maakt van politiedossiers en antwoorden die verdachten geven tijdens een rechtszaak is natuurlijk de betrouwbaarheid van die gegevens. Dat soort onderzoek is vrijwel altijd door-

spekt van aannames en interpretaties van ‘experts’ die de cannabismarkt alleen van buitenaf beoordelen. Het idee dat veel telers onder druk waren gezet om te telen, kwam bijvoorbeeld ook uit zo’n studie van politiedossiers waarbij verklaringen van betrapte telers iets te serieus zijn genomen. Een geïnterviewde geval nooit een bevestiging heeft gevonden van de keren dat een verdachte zei dat hij gedwongen was. En een aantal keren was het ook aantoonbaar niet waar. Tegenwoordig hoor je dat verhaal volgens hem ook niet meer vaak. Nu is meestal het verhaal: ‘Ik werd benaderd voor het verhuren van een ruimte en ik had nog een schuurtje. Ik wist niets af van wat daar gebeurde’. Maar net als het opvoeren van geweld of dwang is dat natuurlijk ook maar een gelegenheidsargument om minder straf te krijgen.

Van de betrapte kwekers blijkt 82% geen strafblad te hebben.

Povere gegevens

Als onderzoeker verbaast het mij iedere keer weer dat andere onderzoekers op basis van dit soort povere gegevens proberen om een beeld te schetsen van de motieven en de werkwijze van telers. Je hoeft geen ervaren onderzoeker te zijn om te snappen dat je daar op deze manier helemaal geen inzicht in krijgt. Of hoogstens een heel klein beetje. Want de telers die niet opgepakt zijn, blijven zo dus totaal buiten beeld. Misschien hebben die wel een heel ander profiel en heb je nu alleen de sukkels te pakken. Wie zal het zeggen? En telers die écht onder dwang staan (want die zijn er natuurlijk heus wel), gaan natuurlijk ook niet aan oom agent vertellen hoe het allemaal zit. Dan hebben ze pas echt een serieus probleem.

Hobbykwekers

Gelukkig geven de onderzoekers zelf ook aan dat zij op basis van dit onderzoek weinig kunnen zeggen over het carrièreverloop van telers. Ook hebben zij geen poging gedaan om de hele cannabissector in kaart te brengen. Het gaat alleen maar om wat zij zelf commerciële thuiskwekers noemen. Daarnaast onderscheiden zij de hobbykweker. Dat is iemand voor wie het verdienen van geld met de kweek van secundair (of geen) belang is. En dan heb je ook nog de grootschalige teelt in loodsen en bedrijfspanden. Dat is eigenlijk het onderdeel waar de georganiseerde misdaad de scepter zwaait, schrijven ze. Daar zou wel sprake zijn van intimidatie, geweld, mensenhandel en dat volgens hen omdat de politie en justitie zich eenzijdig heeft gericht op het aanpakken en oprollen van thuiskwekers. Daarbij beperkten de activiteiten zich tot het ontmantelen van de kwekerijen. “Maar aangezien het aanbod van thuiskwekers nog altijd groot genoeg lijkt te zijn, worden de ‘inkooporganisaties’ amper geraakt door deze wijze van aanpak: voor iedere opgerolde kwekerij komt er minstens weer één in de plaats”, stellen de onderzoekers strijdvaardig.

Barrièremodel

Je zou verwachten dat er dan aanbevelingen volgen, dat het hoog tijd wordt dat de politie en justitie hun aandacht nou eindelijk eens gaan richten op die ‘criminele’ bedrijfstak. In plaats daarvan worden we nogmaals getrakteerd op het in politiekringen populaire ‘barrièremodel’. Om de inkooporganisaties te raken moet de afzetmarkt voor nederwiet kleiner worden “Immers, wanneer kwekers hun oogsten niet meer kwijt raken, of er beduidend lagere prijzen voor ontvangen, neemt ook vanzelf de motivatie om te telen af.” Drie keer raden hoe je dat effect volgens de onderzoekers bereikt? Jawel: de wietpas. Dat is volgens de onderzoekers een van de manieren om dat effect te bereiken. Althans in theorie, schrijven ze er wel nog bij. Met andere woorden: de overheid en de Taskforce zijn goed bezig.

Ja ja, zo ken ik er ook nog wel een paar. Dit soort onderzoeken kan inderdaad beter in een la blijven liggen. Maar dan vooral omdat de onderzoeker die moest onderzoeken of de onderzoekspopulatie onder dwang stond, zelf onder druk is gezet om conclusies te trekken en aanbevelingen te doen die nergens op gebaseerd zijn.