Haaienleed

Het aantal dodelijke aanvallen van haaien op mensen neemt Het aantal dodelijke aanvallen van haaien op mensen neemt jaarlijks toe. Is er reden voor paniek? Hoe gevaarlijk zijn jaarlijks toe. Is er reden voor paniek? Hoe gevaarlijk zijn haaien voor mensen, en hoe gevaarlijk zijn mensen voor h i h lijk ij haaien? Wat kun je doen om ze af te schrikken? En waar kun je met haaien zwemmen? Door: Marian Henderson

Alle haaien zijn roofdieren, maar sommige maken alleen kleine slachtoffertjes. Zo is de allergrootste haai, de walvishaai, die wel 18 meter lang kan worden, een onschuldige plankton-eter. De drie grootste haaiensoorten zijn allemaal volkomen mensvriendelijk. Er zijn een kleine 400 soorten haaien, maar daarvan zijn er slechts een tiental gevaarlijk voor de mens. Haaien die

we liever niet willen tegenkomen zijn de grote hamerhaai, de tijgerhaai, de zandhaai, de mensenhaai, de zambesihaai en de blauwe haai. Ook de witte haai behoort niet tot onze vrienden, net zo min als de stierhaai en de grondhaai. De mensenhaai is er bijvoorbeeld eentje van hap, slik, weg. Hij eet zelfs nummerborden van auto’s. In het lijf van een 1 meter lange witte haai bleek zich een hele zeeleeuw te bevinden. Ook werd er een witte haai gespot die een man van 1.80 in zijn geheel had opgeslokt. Daar word je niet blij van. Maar hoe gevaarlijk zijn haaien nu eigenlijk?

Gestroomlijnde waterdieren

De lm Jaws heeft de reputatie van haaien geen goed gedaan. Veel mensen zien ze als uiterst gevaarlijk en bloeddorstig. Grotendeels onterecht. Veel haaienaanvallen zijn niet persoonlijk bedoeld. De haai in kwestie meent een ander beest voor zich te hebben, dat wél op zijn menulijst voorkomt. Zo worden surfers nogal eens

verward met andere gestroomlijnde waterdieren. De kans om te verdrinken of om door de bliksem te worden getroffen is vele malen groter. Vorig jaar werden er 75 mensen door haaien aangevallen, 12 overleefden dat niet. Als je bedenkt dat dit een wereldwijde score is, is dat cijfer heel gering. Al moet er wel gezegd worden dat het aantal de laatste jaren stijgende is. Zijn haaien bloeddorstiger geworden? Komen ze meer onder de kust? Nee, de oorzaak is dat watertoerisme, in de vorm van surfen, duiken en zwemmen, nu ook gebeurt in uiterst eenzame gebieden. Plekken waar geen haaiensignalering plaatsvindt en waar medemensen ver te zoeken zijn, zodat een slachtoffer dat eenmaal gebeten is, geen snelle en effectieve hulp krijgt. Het is dus het gevolg van onze eigen drang naar avontuur, waardoor het aantal confrontaties met haaien toeneemt.

De mensenhaai is er eentje van hap, slik, weg. Hij eet zelfs nummerborden van auto’s.

den. Plekken waar geen haa plaatsvindt en waar medem k d l h

Zwemmende neus

Een haai wordt ook wel een zwemmende neus genoemd, omdat hij een druppel bloed op een kilometer afstand kan waarnemen. Een visser met een bloedende vis in zijn handen, loopt dus wel degelijk het gevaar om haaien aan te trekken. Haaien kunnen trouwens ook goed zien en elektrische velden detecteren met de ‘ampullen van Lorenzini’, die zich aan de zijkant van hun kop bevinden. Omdat ze ook uitstekend trillingen kunnen waarnemen, vluchten ze vaak voor orkanen en onweer, door naar dieper water te gaan. Daarbij zijn haaien natuurlijk goed wendbaar (een buigzaam skelet) en snel. Een witte haai

kan zo’n 40 kilometer per uur halen. Het merendeel van deze beesten is evenwel volkomen ongevaarlijk. Sommige haaien hebben prachtige namen. Denk aan de verpleegstershaai, de wobbegong, de zeeengel en de cookie cutter (die slechts hele kleine hapjes uit zijn prooi neemt).

Shark Pod

Wat kun je doen om je tegen haaien te beschermen? Genoeg. Haaien schijnen een hekel te hebben aan de kleuren oranje en geel. Dat kan helpen bij je kledingkeuze. Ga niet in je eentje in het water, maar ga met een groep. Ga niet zwemmen met een bloedend wondje. Wanneer je wordt aangevallen, blijf dan doodstil in het water liggen, want wanneer je ink spartelt, ben je juist een prooi. Heeft de haai al toegeslagen, houd hem dan van je lijf door hem aan te vallen op zijn kwetsbare plekken: de ogen, de neus en de kieuwen. Onlangs heeft een Poolse kitesurfer in de Rode Zee zich succesvol verdedigd tegen een groep van elf haaien, door ze met een mes in hun ogen en neus te steken. Dan bestaat er ook een Shark Pod. Dit is een apparaatje dat een pulserend elektrisch veld veroorzaakt, dat haaien blijkt af te schrikken.

Beschermingsplan

Helaas moeten we vaststellen dat de mens de grootste vijand is van de haai. Die twaalf doden op jaarbasis stellen natuurlijk helemaal niets voor, als je bedenkt dat wij mensen per jaar tussen de 75 en 100 miljoen haaien doden. Dit gebeurt als gevolg van afvallozingen, door onze netten waarin ze bewust (bescherming toeristenstranden) of onbewust (bijvangst) worden gevangen. Ook worden haaien opzettelijk gedood vanwege hun huid, vlees, vinnen en vloeibaar vet (cosmetische industrie). Vooral in Zuidoost-Azië is men dol op haaienvinnensoep. Niet die nepper die je hier bij de Chinees krijgt, maar dan de echte die wel 70 euro per kommetje doet. Een lucratieve handel. De haaien worden van hun

vinnen ontdaan en teruggegooid. Omdat ze zonder die vinnen niet meer kunnen zwemmen, zinken ze naar de bodem en sterven ze. Het Wereld Natuur Fonds tracht haaien te beschermen. Drie op de tien soorten zijn inmiddels bedreigd. In 2001 werd een wereldwijd beschermingsplan opgesteld. In de praktijk blijken slechts 13 van de 20 landen zich aan de gemaakte afspraken te hebben gehouden. Het plan wordt binnenkort geevalueerd. Een grote boosdoener is Indonesië. Dit land is goed voor dertien procent van alle gedode haaien, maar ook India, Spanje en Taiwan zijn een bedreiging.

Veel haaienaanvallen zijn niet persoonlijk bedoeld.

Haai op tafel

Natuurlijk kennen we de haaienvinnensoep. Maar ook haaienvlees wordt gegeten. In IJsland eet men dit vissenvlees pas nadat het drie maanden ondergronds heeft liggen gisten. Dit met zorg verrotte haaienvlees, hákarl, is een ware delicatesse in dure restaurants. Een ervaringsdeskundige vertelt op haar blog: “Het stonk naar ammoniak en andere onde nieerbare geuren, het vlees was aan de ene kant klonterig en slijmerig zacht en aan de andere kant wat taai, en het was een bom van smaken, bitter, zout, zuur, verrot, vissig, en vooral heel doordringend, maar de smaak kan ik me het slechtst herinneren. Ik kan me nog wel goed herinneren dat het erg lang duurde voor ik het doorslikte. En dat de wereld om me heen wat leek te draaien door het idee dat

ik haaienvlees in mijn mond stak, gewoon het besef. Het was voor mij toch een beetje ‘once in a lifetime’,. Daarna hoort het om een glaasje brandewijn achterover te slaan, en dat spoelde de smaak eigenlijk wel weg.” Hmm, het lijkt me geen culinaire ervaring om afgunstig op te worden. Toch wordt ook in Nederland wel haai gegeten. Wie weet heb je het zelf al op je bord gehad. De hondshaai wordt in Nederland namelijk als zeepaling verkocht.

Meet the Sharks

Dan heb je nog het haaientoerisme. Zo kun je in Zuid-Afrika met witte haaien zwemmen, maar dan wel jijzelf in een kooi. Maar zo heel ver hoef je niet te gaan. Het Deltapark Neeltje Jans in Zeeland heeft sinds kort een bassin met haaien. Hier zwemmen witpunthaaien, zwartpunthaaien, de luipaardhaai, de gitaarhaai en de gladdehaai. Onder het motto ‘’Meet the Sharks’’ kun je in een kooi het water in. Die kooi is wel een vereiste om de witpunthaai op een afstand te houden.