OVK Nuus Desember 17

IN HIERDIE UITGAWE KERSIES LOK DUISENDE | KONGRES FOKUS OP RISIKO’S | PASOP VIR DIE WARM SON

SS75L/01/A

Engen is a member of the PETRONAS Group

SOMER is hier!

Spesiale pryse op alle aankope van 20 Liter en 210 Liter Engen smeermiddels.

Promosie duur van 1 September tot 15 Desember 2017. Bepalings en Voorwaardes geld.

inhoud|contents

6

VOORBLAD Kersies gereed om gepluk te word op die plaas Ionia, tydens die Kersiefees.

COVER Cherries ready for the picking on the farm, Ionia during the Cherry Festival.

Uitgewer/Publisher Oos-Vrystaat Kaap Bedryf Bpk Posbus/PO Box 96 Ladybrand Oos-Vrystaat/Eastern Free Sate 9745 Besturende Redakteur Managing Editor StĂŠfan Oberholzer Redakteur/Editor Francois Seymore 051 923 4785/079 780 4618 ovknuus@ovk.co.za Inhoudkonsultant Content Consultant Santa Ferreira

10 2 3 4 5 6 9 10 14 17 20 22 26 28 32 34 36 38 40 42 47 48

20

Uit die Woord Kersboodskap Nuwe beeld geloots Oor die Grensdraad Kersies lok duisende Fire season unlikely to end soon Risikofaktore domineer kongres Where have they gone?

Is jy reg vir skool?

Agri-toerisme navorsing Landbouleier skryf nuwe hoofstuk Herfskommandowurm - wees op die uitkyk!

Brahmanteler beplan vooruit International agriculture news Strategiese aanvulling op groen somerweiding Moenie kanse vat nie Vesel en lewendehawe toekennings Gholdag groot sukses Hot long summer days 50th Cherry Festival Weerinligting

Medewerkers/Contributors Dirk Gunter Annemie Erasmus Sulene Oosthuizen Igna du Plessis

OVK Hoofkantoor/Head Office 19 Dan Pienaarstraat/Street Ladybrand Tel: 051 923 4598 klantediens@ovk.co.za

Advertensies/Advertising Redakteur/Editor 051 923 4785/079 780 4618 ovknews@ovk.co.za

Die menings en aannames wat in hierdie publikasie uitgespreek word, is nie noodwendig die sienswyse van OVK nie en aanvaar hiermee geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige aansprake wat in hierdie publikasie gemaak word nie.

Uitleg/Layout OVK Skakeling Ladybrand Drukkers/Printers Oranje Print & Packaging Senekal 058 481 2105

The opinions expressed in this publication are not necessarily the view of the OVK and does not accept any responsibility or liability in claims made in articles or advertisements.

28

42 Kopiereg word voortbehou en inhoud mag slegs met skriftelike toestemming van die redakteur gereproduseer word.

Copyright is rereserved and contents may only be reproduced with written permission of the Editor.

Die tydskrif is gratis aan kliente by alle OVK Handelstakke beskikbaar en voorwaardes geld.

The magazine is available free of charge to clients at all OVK Retail stores and conditions apply.

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 3

UIT DIE WOORD

“Kom na My toe, almal wat uitgeput en oorlaai is, en Ek sal julle rus gee” – Matteus 11: 28.

Baie mense onderstreep hierdie vers in hulle Bybels en dis verstaanbaar. Jesus praat hier van dinge wat ons aan ons eie lyf ervaar: om uitgeput, oorlaai en moeg te wees – en na aanleiding daarvan, die versugting om te rus. Dis die één ding waaraan baie mense behoefte het: rus, vrede. Elke dag hoor ons dit en sê ons dit vir mekaar: midde-in hierdie gejaagde lewe soek ons… rus!

Party mense meen dat Jesus hier na liggaamlike rus verwys, dit wil sê, rus vir ons (dikwels) moeë en uitgeputte liggame.

Ander weer reken dat Jesus hier na rus vir jou gemoed verwys – rus van die dinge wat ons soms emosioneel oorlaai en tot onrus stem. Ja, agter die woord “rus” lê ‘n mens se hele lewensverhaal opgesluit…

Jesus verwys hier egter na iets dieper en meer as net liggaamlike of gemoedsrus. Jesus praat van ‘n rus in Hóm – die vrede, die genade, die sekerheid, die “rus” dat jou sonde om Christus ontwil vergewe is en dat in Hóm die ware, nuwe en oorvloedige lewe te vind is. Hy verduidelik hierdie waarheid aan die hand van die beeld van ‘n juk. ‘n Juk (met skeie) is ‘n balk wat oor osse se skowwe geplaas word om ‘n wa of ploeg te trek.

Wanneer ‘n os ingespan word en ‘n juk dra, beteken dit swaar werk vir die os en dat die juk sy skof sal skaaf.

Die Fariseërs en die Skrifgeleerdes in die tyd van Jesus het ‘n swaar las, ‘n swaar juk op

die mense geplaas deur húlle verstaan en toepassing van die Wet van God. In Matteus 23: 3 praat Jesus daarvan as Hy sê: “Hulle, die Fariseërs en die Skrifgeleerdes, bind swaar en ondraaglike laste saam en sit dit op die mense se skouers, maar self verroer hulle nie ’n vinger om dit te dra nie.“ Die gevolg: mense het geestelik uitgeput geraak, emosioneel oorlaai, moeg. Die swaar juk, die ondraaglike las van die fanaties-paranoïese nakom van die Wet soos voorgeskryf deur die Fariseërs en die Skrif geleerdes het mense gebreek.

Dit was ‘n lewe onder ‘n klomp wette en reëls en voorskrifte.

Bitter min vryheid. Slawe van ‘n wetboek. Met dít as agtergrond hoor ons die woorde uit die mond van Jesus: “Kom na My toe, almal wat vermoeid en belas is, en Ek sal julle rus gee.

Neem my juk op julle en leer

van My, want Ek is sagmoedig en nederig van hart, en julle sal rus vind vir julle siele; want my juk is sag en my las is lig.”

(Matteus 11: 28 – 30) Jesus gee nie ‘n klomp nuwe wette en voorskrifte wat óók weer swaar en moeilik is nie.

Die “juk” waarvan Hy praat, is nie ‘n swaar vermoeiende juk nie. Hy maak nie van ons slawe van ‘n nuwe stel reëls en regulasies nie. Nee, Hy gee aan ons: Homself! – “Kom na My toe”,… Hy gee sy voorbeeld, sy waardes! ‘n Verhouding met ‘n wetboek is koud en onpersoonlik. ‘n Verhouding met Christus is persoonlik, direk, dit raak jou diepste menswees, dit betrek jou hele lewe. Jesus se juk verander “Jy moet!” na “Ek wil!”

Dit is ‘n uitnodiging van Jesus om in ‘n verhouding met Hom te leef. Dan word “godsdiens” ‘n vreugde! Ja, die rus wat Christus gee is baie meer as net lig-

gaamlike of gemoedsrus. Dis ‘n rus in Hóm – die vrede, die genade, die sekerheid, die “rus” dat jou sonde om Christus ontwil vergewe is. En dis ook vir jou bedoel.

Ds. Gideon Lamprecht NG Gemeente LadybrandNoord Sel. 0824170507

KERSBOODSKAP

og ‘n jaar is besig om ten einde te snel.

Terwyl ek hierdie boodskap skryf moet ek bieg ek dink dit is een van die moeilikste jare vir boere in Suid Afrika. In groot dele van ons land word vee nog gevoer, is daar ‘n tekort aan water vir mens en dier. Geen somer aanplantings is in ‘n groot gedeelte van ons produksiegebied gedoen nie. Koring op die lande verdroog, dit ryp in die somer, met weeklikse veranderinge in die weerpatroon, is buite ons beheer.

N

Kersboodskap deur die Voorsitter van die OVK Groep

Polities is ons land in redelike groot chaos. Kabinet skommelings, korrupsie, staatskaping, magstryd, wetteloosheid ens, is die redes vir wisselkoers skommelings, rommelstatus kredietgradering, ‘n begrotingstekort, ‘n amper negatiewe groeikoers en ‘n baie lae sakevertroue. Lae sakevertroue veroorsaak ‘n baie hoë werkloosheidsyfer en minder geld om te spandeer op kos waarvan ons die produsente is.

Bogenoemde sosio-ekonomieseprobleme veroorsaak dan weer diefstal, kapings, moord op stedelike burgers, sowel as plaasmoorde. My innige meegevoel aan al die persone wat geliefdes op so ‘n barbaarse wyse verloor het.

On a more positive note OVK seems to have had a very good year, because of its diversity. Fibre and meat producers have had a very prosperous year and record prices on their products. On the grain side producers had an all-time record yield on their summer crops with unfortunately low prices which puts enormous strain on their cash flow, but yet weight beats price.

In 2017 was OVK baie geseënd. Ons het in vier jaar ons laagste bankfasiliteite gebruik en getuig dit van ’n goeie kontantvloei, baie goeie bestuur en seën deur ons Almagtige Here.

The most important part of this message is that in a negative world as mentioned above the Bible says; “Blessed is the nation that calls his God The Lord.”

Geseënd is die volk, die besigheid en die familie wie se God die Here is. Ons sal gered word uit die hand van mense wat bedrog pleeg en vreemdes. Ons skape sal by die duisende aanteel, ons skure sal oorloop van graan en ons koeie sal kalf. Ons seuns sal wees soos plante wat hoog groei, ons dogters soos hoekpilare, uitgebeitel soos vir ’n paleis. Lees gerus Psalm 144.

Mag al OVK se klante, aandeelhouers, verskaffers en personeel ’n geseënde Christusfees hê en geniet dit saam met julle geliefdes. My gebed is dat 2018 vir ons almal ’n geseënde jaar met liefde, vrede, gesondheid, voorspoed en wysheid sal wees. Geniet wat julle goed in is (boer) in 2018.

Kersgroete Gilly Scheepers

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 5

NUWE BEELD

Nuwe beeld word geloots Die direksie van Oos Vrystaat Kaap Bedryf Beperk het op hul onlangse Raadsvergadering die besluit geneem om die maatskappy se embleem te verander om by die veranderde samestelling van OVK aan te pas.

wat nie net die beeld van OVK weerspieël nie, maar ook verband hou met die Visie en Missie wat sedert 1993 die direksie en personeel lei.

Gekoppel aan die hoofslagspreuk van “Saam bereik ons meer”, is “Saam produseer ons kos vir die nasie” ontwikkel as OVK se bevestiging van sy verbintenis tot voedselsekerheid in ons land, sowel as die respek wat ons produsente geregtelik toekom. Nuwe advertensies en baniere is ontwerp om dié

Die oorspronklike logo is 1993 deur Johan Lotz van Marquard ontwerp met die totstand koming van OVK. Die vier koringare verteenwoordig die vier koöperasies waaruit OVK aanvanklik tot stand gekom het, naamlik Albert Koöperasie, Ladybrand Koöperasie, Clocolan Koöperasie en Ficksburg Koöperasie, en simboliseer ook voortdurende groei. Die oorhelling na regs verteenwoordig vooruitstrewendheid.

Intussen is Cape Mohair and Wool (CMW) en Karoo Oranje Landboukoöperasie (KOLK) by OVK ingelyf, om sy bedieningsgebied verder te vergroot. CMW is in 1994 gestig en het sedertdien ‘n groot impak in die wolen sybokhaarbedryf gemaak en ‘n sterk kommersiële band met veselboere ontwikkel. Tydens die amalgamasie is besluit

om die twee logos vir ‘n periode te inkorporeer om die eenheid van die twee maatskappye te beklemtoon, waarna dit weer die aanvanklike korporatiewe logo sal wees.

Dit was egter nodig om op ‘n visuele wyse CMW en KOLK deel te maak van die logo en is besluit om twee are by te voeg

en daardeur die OVK familie in een koringaar te verenig. Sedert Junie het die Skakelafdeling aan voorstelle gewerk en is besluit om nie net die logo nie, maar ook die maat skappy beeld te hernu om by die snel ontwik kellende ekono miese wêreld aan te pas. Na verskeie denksessies is besluit om ook nuwe slagspreuke te gebruik

boodskap, asook die omvattende dienste wat OVK die produsent bied, te beklemtoon.

Volgens Stéfan Oberholzer, OVK Besturende Direkteur, is die direksie oortuig dat hierdie nuwe beeld van die maatskappy ‘n bewys is dat elke kliënt van OVK belangrik is, want saam bereik ons altyd meer.

Nuwe baniere, brojures, skryfbehoeftes, padborde, en plaasborde is ontwerp en sal binnekort opgerig en gedruk word.

6 OVK NUUS | DESEMBER 2017

c

REDAKSIONEEL

oor die grensdraad....

FRANCOIS SEYMORE

Ons, hier aan die suidpunt van Afrika het ‘n ryk geskiedenis, met vele hoogte- en laagtepunte. Een van hierdie hoogtepunte en datum wat in die anale van Suidelike-Afrika sal uitstaan is 21 November 2017.

Robert Gabriel Mugabe, diktator van 37 jaar, tree uit en baan die weg vir Emmerson Mnangagwa om Zimbabwe na ‘n demokratiese bedeling te lei.

Die wêreld is verheug en hulp stroom in uit alle oorde.

“Ons is Zimbabwe se oudste vriend en ons sal alles doen om hulle te ondersteun in samewerking met ons inter nasionale- en streeksvriende om te verseker dat die land ‘n blink toekoms, wat hulle verdien, tegemoet gaan.” het Theresa May aangekondig na die bekendmaking van Mugabe se aftrede. Die eerste vraag wat nou gevra kan word, is wat hou hierdie soort beloftes vir die ekonomie van Zimbabwe en die streek in? Nog meer belangriker vir ons, wat hou dit vir die landbousektor in?

Landbou is in Oktober in nuwe hande geplaas. Dan Kriek is nie iemand wat polities terugdeins nie en is nie bang om sy mening te deel nie. Hy is ook iemand wat geleenthede raaksien. Die verwikkelinge in Zimbabwe skep moontlik uit sonderlike geleenthede vir die landboubedryf, nie net vir boere, maar ook vir verskaffers en investeerders. Belangrike rolspelers sit verseker al klaar regop.

Die ANC se leierskapstryd blyk of dit nou neerkom op twee kandidate, Matamela Cyril Ramaphosa en Nkosazana Dlamini-Zuma. Die een word deur die besigheidswêreld en die ander deur politieke organisasies soos die Jeugliga en Vroueliga ondersteun . Ekonomie teenoor sosialisme. Beide

faksies glo hulle is besig om die voortou te neem en die afwagting tot 17 Desember word al hoe groter.

Wat ook al die uitslag, daar is geen twyfel dat verskeie knellende vraagstukke in die landbou voor op die agenda sal wees. Die moontlikheid vir oplossings was nog nie in meer bekwame hande nie en is die gevoel dat die uitgerekte onsekerheid vir almal betrokke, moontlik binnekort iets van die verlede kan wees.

There is no doubt that the southern region of Africa is standing on the brink of major economic transformation. Zimbabwe will have to be rebuild, which means that many of their nationals will return home, which in turn will means additional job opportunities for local residents. Mr Ramaphosa seems to be the favourite candidate with the moderate faction in the ANC and the chances are good that he can become the new leader of the ANC. 2018 may just be the year everyone has been waiting for!

In ons eie geweste word die gewag vir reën senutergend.

Die wolke bou elke dag op, net om weg te waai. Die lande wag en die trekkers is vol diesel. Bitter min somergewasse is tot nou geplant. Die Wes-Kaap gaan nog steeds gebuk onder droogte en plaasaanvalle is oral aan die toeneem. Dit is alles faktore wat druk op produksie plaas en kospryse in die toekoms baie kan laat styg.

Die Oos-Vrystaat was in November in ‘n ligter luim en het die soet klein vruggie, kersies, se oestyd met duisende stedelike besoekers gevier. Ons het by René Scheepers van die bekende kersieplaas, Ionia gaan kuier en meer uitgevind oor dié be-

sondere vrug en wat dit behels om daarmee te boer. Nie vêr daarvandaan boer vername Brahmanteler, Linde du Plessis en hy is met nuwe ontwikkelinge op Bloemhoek besig.

Hierdie tyd van jaar hou Agri SA altyd sy kongres en ons deel van die inligting en gesprekke wat daar gevoer was. Henk Vermeulen, Hoofbestuurder van Vrystaat Landbou, tree uit en ons het met hom gesels oor sy loop baan en liefde vir die landbou. Igna deel weer haar opvoed kundige kennis en bespreek die nuwe skooljaar en wat dit vir die kinders en ouers kan inhou.

It is holiday time and many of our readers will take the opportunity to relax on the beach in wonderful sunshine. We discuss the effect the sun’s rays have on your skin and how to protect yourself and be “skin wise”. Monkeys have become a real nuisance at the coast and we give hints on how to deal with these dangerous little creatures.

Ons kyk ook na die verdwyning van insekte, agri-toerisme en die brandgevare wat nog steeds in die Vrystaat heers.

Herfskommandowurms moet dopgehou word en interessante nuwe trekkers is by die Agritechnica skou bekend gestel.

Hier by OVK is almal opgewonde oor die nuwe baadjie wat aangetrek word en sien ons, saam met ons lesers en hul families, uit na ‘n wonderlike en geseënde feestyd. Mag u terugblik op die verbygaande jaar met soete herinneringe wees en u die nuwe jaar en al sy beloftes met hernude krag inwag. Have a blessed Festive Season and may you and your family only be filled with love and kindness.

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 7

KERSIEBEDRYF

eer as een honderd jaar gelede het ‘n Nederlander, Gerhard van Rensburg na Suid-Afrika op die stoomboot “Ionia” gereis, opsoek na ‘n ideale plek om kersies te plant. Hy het onder meer die Ficksburg omgewing besoek. Die plaas se ligging was ideaal op 1600m bo seespieël, teen die Suidelike hange van die Witteberge met perfekte grond en klimaat. Hy het die eerste boompies ingevoer en die plaas en later die treinstasie na die stoomboot vernoem.

M

‘n Gedeelte van die boorde is deur ‘n brand vernietig, voor die plaas in 2013 deel van Bloukruin Landgoed geword het. Vandag is daar alreeds heelwat nuwe boompies aangeplant en verdere aanplantings sal volg aangesien hulle beplan om weer kersies uit te voer. Ionia het 17 kultivars wat

Kersies is nie ‘n nuwigheid vir die Oos-Vrystaat nie en die eerste kersiebome is so lank terug as 1905 in die Ficksburg en Clocolan omgewing geplant. Dit word bereken dat daar bykans 500 hektaar kersieboorde in die Oos-Vrystaat aangeplant is. Die Kersiefees is sinoniem met Ficksburg met die eerste fees wat reeds in 1968 gehou is. Hierdie jaar was die 50ste herdenking en Ionia, een van die vernaamste kersieplase in die distrik, het hulle hekke oopgegooi en is oorstroom deur besoekers van oor die hele land.

Kersies lok duisende

8 OVK NUUS | DESEMBER 2017

onder andere Bing, Giant Heidelfinger, Vista, Stella, Vin, Black Tartarian, Napoleon, en Reinier insluit. Sommige van hierdie kultivars se bome is reeds 75 jaar en ouer.

t

Weens die kort raklewe en oestydperk is dit noodsaaklik om die kersies so vinnig moontlik by die verbruiker te kry. Die fees veroorsaak ‘n groot mark en moes hulle bontstaan om aan die vraag te voorsien. ‘n Volle verpakkingseenheid is op die plaas en kon ook deur besoekers besigtig word.

p Die verpakkingsproses begin by geplukte kersies wat gewas en in groottes gesorteer word.

q Besoekers aan die plaas tydens die Kersiefees word op toere na die boorde geneem om kennis oor kersie op te doen en self kersies te pluk

q René Scheepers sê die Kersiefees is belangrik vir die Oos-Vrystaat en benewens die blootstelling wat die gebied kry, word noodsaaklike inkomste veral vir die toerismebedryf gegeneer.

René Scheepers is aan die stuur van Ionia en sê dat die kersiefees uiters belangrik vir die kersieprodusente en die omgewing is. Duisende besoekers stroom na die gebied wat miljoene rande spandeer. Die fees in Ficksburg lok tussen15 000 en 20 000 besoekers en hierdie jaar het ‘n hele paar duisend Ionia ook besoek. “Die besoekers aan die plaas vermeerder elke jaar en ons sien dat die behoefte vir ‘n plaaservaring tussen die kersies en ons pragtige natuurskoon al hoe groter word. Daarom is ons doel gedurende die kersie oestyd om mense se kennis oor kersies te verbreed tydens ons kersie-pluktoere en om hul kuier op die plaas so genotvol moontlik te maak. “ Kersieboerdery is geweldig arbeidintensief en een van die redes hoekom boere liefs by

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 9

appelboerdery betrokke raak.

Die hele pluk-en-pak proses word met die hand gedoen.

Baie seisoenale werkers word in hierdie tyd van werk voorsien.

Kersies word nie verder ryp sodra hulle gepluk is nie en is tydsberekening tydens oestyd dus krities. Die kersie se raklewe is beperk en om dit effens te verleng moet dit met sy stingel gepluk word. Soos enige vrug is verkoeling belangrik en moet kersies verkieslik tussen 1oC tot 3oC geberg word.

Kersies, waarvan die oestyd net ses weke per jaar is, is ‘n baie gewilde vrug aangesien dit besonders hoog in vitamien C is en ‘n goeie bron van kalsium, proteïne en yster is. Dit is ook hoog in vesel en kan pyn en inflammasie wat veroorsaak word deur artritis en jig, verlig.

Volgens René word daar op Ionia sowat 400 boompies per hektaar droëland geplant en word hulle 5-6m hoog. Doeltreffende bestuiwing vereis dat een manlike boom vir elke vier vroulike bome geplant word en die bome se produktiewe lewe is vanaf 7 jaar tot oor die 100 jaar!

Na die oestyd speel reën en gunstige klimaattoestande ‘n groot rol en bepaal die oes vir die volgende jaar. By Ionia word geen addisionele water by wyse

p Die diep rooi kersie is van die soeter variëteit en groei makliker in ‘n kouer klimaat as die suurder kersie wat in warm sterke voorkom. Die raklewe word verleng wanneer die kersie met sy stingeltjie gepluk word.

q Weens die kort raklewe word kersies in verskeie produkte soos likeurs, konfyt, stroop en vele meer verwerk en is deur die jaar

by Ionia se padstal beskikbaar.

van besproeiing toegedien nie.

Gedurende die herfs en winter tydperk word stiggies gemaak en die bome gesnoei. Bloeisels vorm in die lente waaruit die vruggie vorm. Kersies het ten minste 1000 koue eenhede (0oC tot 7oC) nodig en oestyd is van einde Oktober tot vroeg Desember. Ryp is skadelik vir die bloeisels sowel as die jong vruggies.

Die bome kan kanker opdoen terwyl voëls en ryp die grootste vyand van die vrug is. Tydens oestyd word geraas gemaak om die voëls dag en nag op ‘n afstand te hou terwyl vure by die boord gemaak word om die temperatuur bo vriespunt te hou.

Suid-Afrika lewer sowat 1000 ton kersies per jaar wat die bedryf in die omgewing van R12 biljoen plaas. Nuwe aanplantings behoort hierdie syfer binnekort te verhoog en dit beteken addisionele werksgeleenthede en verhoogde produksie om aan die toenemende vraag te voorsien.

Die musiek raak stil en die besoekers keer terug na die stede toe. Die laaste kersies word met sorg gepluk en verpak. Trokke ry nog een keer markte toe. ‘n Sug van verligting word gegee en dan begin die beplanning weer vir volgende jaar.

c

10

OVK NUUS | DESEMBER 2017

VELD FIRES

Free State FIRE SEASON unlikely to end soon At the end of November the Free Sate fire protection associations are still battling blazes throughout the province.

Although we are almost into the summer season there is very little relief from veld fires and severe fire weather.

October it has not been enough to effect a permanent change to the continued fire weather. Persistent hot dry and windy weather combined with very well dried and cured fuels continue to create dangerous wildfire conditions.

According to the Free State Umbrella Fire Protection Association (FSUFPA), the fire season will only come to a close when substantial changes have taken place to fuel and weather conditions. Although some good precipitation occurred throughout most of the Free Sate in the beginning of

Malcolm Procter, Deputy Director of Veld and Forest Fire oversight in the Province from the Department of Agriculture Forestry and Fisheries says that by the end of October, the area ravaged by veld fires in the Free Sate amounted to 235 000 hectares.

This figure, since October increa sed to approxi mately

250 000 hectares and will certainly grow substantially towards the end of the year should only moderate rain falls..

Almost all of the wildfires in the province are suppressed by local Fire Protection Associations or the municipal fire services where they are able to provide a service. Resources are limited and where Working on Fire teams are stationed they become a part of the collective fire suppression effort, but the bulk of veldfires in the province are extinguished by local FPA members using their own resources.

The bad news is that the situation is not going to improve in the long run. Malcolm confirmed what every person involved with wildfire management in the province has suspected fire season is definitely getting longer and longer every year.

According to him the fire season in Free State has become substantially longer over the last decade, and places part of the blame for current conditions at the door of climate change.“With prevailing drought conditions attributed to climate change we often experience veld fires until deep into December.�

People are under the misconception that the fire season is over because it is summer and some rain has fallen. Unfor tunately this is not true. The South African Weather Service continually issues official fire warnings. This is dangerous fire weather and to fight fires under these conditions is serious business as fire behaviour is extreme and spreading fast, burning intensely and changing direction easily and frequently.

Fighting wildfires under these conditions is downright dangerous and FPA members should exercise extreme caution when doing so.

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 11

AGRI SA KONGRES

Risikofaktore domineer kongres Tydens die jaarlikse Agri SA Kongres wat onlangs in Muldersdrif gehou is, het 62% van die afgevaardigdes aangedui dat hulle uiters bekommerd is oor die toekoms van die land en die invloed van die komende leierskapverkiesing van die ANC. Terselfdertyd het 58% van dieselfde afgevaardigdes aangedui dat hulle positief is oor die toekoms van landbou. ohannes Möller, uittredende president van Agri SA het tydens sy presidentsrede verwys na hierdie on sekerheid wat ook op internasionale vlak waarneembaar is.

Die negatiewe politieke sentiment wat in Amerika heers en die ekonomiese onstabiliteit wat met Brexit gepaard gaan, veroorsaak nie net markskommelinge nie, maar ook onsekerhede oor die toekoms.

J

Plaaslik is daar vele uitdagings wat die vertroue in die toekoms knel, soos die Gupta onthullings, ekonomiese afgraderings en

12 OVK NUUS | DESEMBER 2017

politiese faksiestryde. asook die aanloop tot die ANC presidentverkiesing en die opsigtelike openbare verskille tussen Zuma en Ramaphosa. Verder het die ekonomiese groei stagneer en die enigste ligpunt is die landbousektor wat 22% gegroei het.

“Die strategie van Agri SA om by hierdie onstuimige omstandighede aan te pas is om homself vir toekomstige groei en ontwikkeling te posisioneer. Soos die wêreld en Suid-Afrika verander, so moet ons. Ons doel is om boere te inspireer en hoop

te gee om te volhard ten spyte van die politieke klimaat. Ons strategie sluit in om meer vaartbelynde en beter dienslewering aan ons lede en boere te verseker, terwyl ons voortgaan met ons primêre taak van beleidsontwikkeling om daardeur finansiële lewensvat baarheid vir die landbousektor te verseker.”

Hy het afgesluit deur te beklemtoon dat Agri SA die bewaarder van alle boere moet wees, ongeag hul ras, geloof of geslag. Volhoubaarheid in landbou bly Agri SA se lang-

termyn doelwit en strategiese vennootskappe speel ‘n belangrike rol, om dit te verwesenlik.

“Die enigste onveranderlike is dat daar onvermydelike verandering is.”

Mathews Phosa, ‘n kandidaat vir die ANC leierskap, het gesê dat globalisasie ‘n groot invloed op landbou het en dat die bestuur van arbeid ook meer kompleks geraak het en dit meer van die boer se tyd in beslag neem as in die verlede.

Die handelsomgewing het ook verander en veroorsaak dat die boer al hoe meer van eksterne dienste gebruik moet maak en vennootskappe moet vorm om kompeterend te bly. Hy het ook genoem dat dit krities is vir opkomende boere om vennootskappe met bestaande kommersiële boere te vorm om hul voortbestaan te verbeter.

Hy het verder genoem dat tot 90% van grondhervorming nie slaag nie weens faktore soos interne konflik en gebrek aan vaardighede by die opkomende boere. Hy glo die oplossing is om gemeenskappe op te lei

en ‘n merkbare verbetering in die verhouding tussen die regering en landbou tot stand te bring. “Boerdery is baie duur en die swart gemeenskap kan dit nie bekostig nie, dus is daar kapitaal nodig om opkomende boere en gemeenskappe hierin te ondersteun.”

Prof Andries Jordaan is ver bonde aan die Universiteit van die Vrystaat en bekende in Risikobestuur sirkels. Hy het gesê dat rampe en die kwesbaarheid daarvan beter verstaan moet word. “Die wyse waarop ons rampe hanteer moet versterk word en daar moet meer in ramprisiko investeer word. Ons moet beter voorbereid wees om effektief te reageer op die herstel, rehabilitasie en her bouing na ‘n ramp. Ons is nou in ‘n droogte. Wat leer ons hieruit en gaan ons planne in plek kry om die volgende droogte en gevolge beter te kan hanteer?”

Die tema van die kongres was die vorming van strategiese vennootskappe en Jaco Minnaar, voorsitter van Graan SA het verduidelik dat vennootskappe aan sekere beginsels moet voldoen om op die langtermyn te kan slaag. Daar moet volgens hom gemeen-

skaplike visie en doelwitte wees met ‘n duidelik rol of verantwoordelikheid verdeling. Geen verhouding kan sonder vertroue en respek bestaan nie en daar moet oop kommunikasie sowel as aanspreeklikheid wees.

“Die groot risiko’s wat ons moet hanteer is grondhervorming, die weer en die ekonomie. Ons moet groei en ons moet op die langtermyn winsgewend wees.

Ons moet ‘n gesamentlike visie hê oor waarheen ons wil gaan met grondhervorming. Ons moet die regte vennote kry om ons visies te implementeer.

Grondhervorming is nie net die regering of privaatsektor se verantwoordelikheid nie, maar moet ‘n gesamentlike poging wees.”

Volgens Jaco is verskeie vennootskappe al gevorm om die invloed van weerpatrone op produksie te probeer bestuur en hoe om beskikbare waterbronne maksimaal aan te wend. Hy sê die beoogde Nasionale Ontwikkelingsplan moet so vinnig as moontlik ingestel word, alhoewel hulle nie met alle aspekte daarvan saamstem nie. Dit sal ekonomiese groei teweegbring en investering, ook in die landbousektor, bevorder.

p Johannes Möller, uittredende president van Agri SA het tydens sy presidentsrede gesê die enigste onveranderlike is dat daar onvermydelike verandering is.

t

Dr Mathews Phosa sien die rol van die regering in globalisasie as internasionale onderhandelaar, namens landbou. “Boere kan nie hierdie rol self speel nie. Ons het nodig dat die regering die boere ondersteun om nuwe markte te ontgin.”

Die weer is een van die enkel grootste risiko’s vir die boer en Johan van Berg van die oesversekering divisie by Santam het die kongres ingelig oor sy 30 jaar ondervinding in weeranalise. “My doel oor die jare was om te kyk of mens klimaatrisiko kan kwantifiseer. As daar gekyk word na die jaarlikse globale reënafwykings en die geraas wat gemaak word oor

globale verwarming, is dit interessant om te merk dat daar baie meer jare onder-gemiddelde reënval was voor 1950 as sedertdien.”

Voorlopige syfers van die Wêreld Metrologiese Organisasie toon dat 2017 waarskynlik die 3de warmste jaar gaan wees sedert betroubare rekordhouding in 1850 begin het. Dit bring ons by die vierde agtereenvolgende warmste jaar met 2016 die warmste op rekord. Hulle bereken dat 2017 warmer gaan wees as enige ander jaar voor 2015. Dit gaan met 1.1 o C warmer wees as die voorindustriële era.

Reën afwykings vind in periodes van onder- en bo-gemiddeldes plaas en die huidige droogte in Suid-Afrika is nie so groot in intensiteit of in lengte soos die vorige droogte van 2002 tot 2008 nie. “Mense se ervaring en mense se verwagting is egter besig om oor tyd te verander.

Die droogte wat die Wes-Kaap nou ervaar kom op die rug van paar jare se vêr bo-gemiddelde reënval. Die mense het begin dink dat goeie reën die norm is, maar in werklikheid is die norm dat daar ‘n siklusse effek is.”

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 13

Megaboer van Mkuze, Charl Senekal, een van die grootste privaat suikerriet boere in die wêreld, gebruik baie water om te produseer. Hy het 2012 nuus gemaak toe hy ‘n waterpyplyn van R20m van die Jozini dam na sy plaas en die gemeenskap van Mkuze aangelê het. “Die effektiwiteit van besproeiing is uiters belangrik. Ons moet water so ekonomies as moontlik op die lande kry om die hoogste moontlike wins te kan bewerkstellig.”

t

Volgens grafieke wat Johan aan die kongres vertoon het, is Noordwes se tendens van afwykings besig om al hoe nader aan die gemiddeld te beweeg, wat beteken die afwykings word al hoe minder. Die Vrystaat se bo-gemiddelde tendens is besig om na die gemiddeld te beweeg, waar die onder-gemiddeld konstant bly. Daar is wel ‘n indikasie dat daar ‘n fase van

bo-gemiddelde reën val be weeg word.

Bekende megaboer Charl Senekal sê dat die regering meer besproeiingskemas moet ontwikkel. Hierdie skemas was gebruik as werkverskaffing in die 1940’s en 50’s en kan dit weer dieselfde rol vertolk.

Dit sal ook nuwe grond aan opkomende boere beskikbaar stel.

Johan het verduidelik dat die damme se stoorkapasiteit vergroot moet word om fases van bo-gemiddelde reën se water op te vang en beter te stoor as voorsorg vir die droëfases.“Damme loop oor en die water vloei weg en is verlore vir toekomstige gebruik.”

t

Johan van den Berg, klimatoloog van Santam Agri, sê mense dink dat wanneer ‘n dam vol is, hy nooit weer leeg sal raak nie. “Die enigste tyd wat jy iets aan ‘n droogte kan doen, is wanneer jy nie in ‘n droogte is nie.”

“Internasionaal word 69% van water gebruik vir landbou. Die skokkende realiteit egter is dat 85% van die lande wêreldwyd deur vloedbesproeiing benat word. Dit is die oneffektiefste metode en slegs 3% word deur die effektiefste “mikro” metode besproei. Drupbesproeiing gebruik ten minste 30% minder water en krag as vloedbe sproeiing om dieselfde resultate te verkry. Ons moet oor die volgende 10 jaar 50% meer kos produseer, maar ek is bevrees

14 OVK NUUS | DESEMBER 2017

daar gaan nie genoeg water wees nie.” meen Charl.

Afgetrede Grondeise regter, Dr Antonie Gildenhuys het ook uitgewys dat meer opgaar damme gebou moet word om watervoorsiening aan die landbou te verseker. “Weens al die druk wat daar op die openbare skatkis is, is dit baie optimisties om te dink daar gaan geld oorbly om damme te bou. Daar is egter ‘n manier wat in ander lande gebruik word en dit goed werk.‘n Klomp boere kom bymekaar, kry private finansiering, reël self vir die bou van die dam en reël met die departement dat die bouers die bouproses sal administreer.

Die finansiering word terugbetaal uit waterheffings. Dieselfde beginsel word gedoen met privaatmaatskappye wat paaie bou en tolgelde kry of instansies wat tronke bou en aan die staat verhuur en administreer.”

Dan Kriek het na sy verkiesing as nuwe president van Agri SA gesê die eerste emosie wat deur hom gegaan het, is ‘n gevoel van geweldige verantwoordelikheid.“Ek is baie opgewonde oor waarheen Agri SA op pad is en is positief oor die toekoms. Ek sal nie van die Grondwet afwyk nie, ek sal met enige iemand saamwerk wat met oplossings en modelle tot voordeel van landbou, gebaseer op ekonomiese beginsels, opkom. Ek glo ook aan die reg van lewe en die reg om veilig op plase te voel. Ek glo aan sosiale geregtigheid en wat dit vir ons plaaswerkers en vir transformasie beteken en ek sal met enige iemand saamwerk om sosiale geregtigheid ‘n werklikheid vir almal in die landbousektor te maak.”

Die ekonomie en die landbou spesifiek se toekoms gaan baie beïnvloed word deur die leierskapverkiesing van die ANC. Die gebeure in Zimbabwe en die invloed daarvan op ons plaaslike politiek sal nog deurskemer. ‘n Nuwe leier het landbou oorgeneem en ‘n nuwe leier gaan die land oorneem.

Afrika se voedselsekerheid is in beide se hande. ‘n Versekerde toekoms of ‘n kolosale ramp net die tyd sal leer.....

c

Don’t invite them in!

Don’t let garden and household pests take over.

The Efekto range of products offers easy-to-use effective solutions to help you protect your home and garden.

NO R ROACH® 25 SC Ap pyrethroid yrethroid insec insecticide ticide as a suspension cconcentrate oncentrate ffor or the ccontrol ontrol of ccockroaches ockroaches and bedbugs bedbugs..

Controls Controls ccockroaches ockroaches and bedbugs in dw dwellings, ellings, animal houses and industr industrial ial premises. premises.

C Customer ustomer S Service ervice T Tel el 086 133 3586 I inf info@efekto.co.za o@efekto.co.za I w www.efekto.co.za ww.efekto.co.za Registration Registration holder: holder: Agro-Serve Agro-Serve (Pt (Pty) y) LLtd, td, R Reg eg No No.. 1973/000868/07. Distr Distributed ibuted b byy EEfekto fek ekto C Care are (Pt (Pty) y) LLtd td R Reg eg No No.. 2009/006357/07, PO B Box ox 652147, B Benmore, enmore, Efekto and the EEfekto fekto logo ar 2010. Efekto aree registered registered trademar trademarks ks of Agro-Serve Agro-Serve (Pty) (Pty) Ltd. Ltd. All rights rights reserved. reserved. NO R ROACH® OACH® 25 SC Reg Reg No No.. L8289 A Active ctive Ingredient: Ingredient: (ha mful). Product egistered trademar Agro-Ser ve (Pty) (Pty) Ltd. Ltd. Deltamethrin (pyrethroid) (pyrethroid) 25 g/l g/l (harmful).

Deltamethrin (har Product is registered registered under Act Act No. No. 36 of of 1947.

1947. NO NOR ROACH® ROACH® is the rregistered trademarkk of Agro-Serve

THE WORLD AROUND US FORECASTS

Where have they gone?

Entomologists call it the “windshield phenomenon”. Truck drivers in Europe have been reporting fewer flies, gnats, wasps and months than usual on their windscreens.

Twenty years ago, on warms nights you could see them around streetlights. Now they are gone…. Some scientists refer to it as an ecological Armageddon!

Globally people note that they spend less time scraping and scrubbing as the insects used to smash into their cars. Some argue that cars today are more aerodynamic and are therefore less deadly to insects. Martin Sorg, an entomologist in Germany said he has seen the opposite “I drive a Land Rover, with the aerodynamics of a refrigerator, and these days it stays clean.”

Observations about splattered bugs are really reliable statistics, but scientific journal, Plos One published an article in October on a study done over a period of 27 years in 63 nature protection areas in Germany.

Malaise traps were deployed through the spring, summer and early autumn.

They operated continuously (day and night), and catches were emptied at regular intervals, on average every 11.2 days.

Between 1989 and 2016, a total of 53.54kg of invertebrates have been collected and stored, over a total trap exposure period of 16908 days. Based on this study

16 OVK NUUS | DESEMBER 2017

scientists and entomologist estimate a staggering seasonal decline of 76%, and midsummer decline of 82% in flying insect biomass.

suggesting that it is not only the vulnerable species, but the flying insect community as a whole, that has been decimated over the last few decades.”

“Our results demonstrate that recently reported declines in several taxa such as butterflies, wild bees and moths, are in parallel with a severe loss of total aerial insect biomass,

Loss of insects is certain to have adverse effects on ecosystem functioning, as insects play a central role in a variety of processes, including pollination, nutrient cycling and providing

a food source for higher trophic levels such as birds, mammals and amphibians. For example, 80% of wild plants are estimated to depend on insects for pollination, while 60% of birds rely on insects as a food source.”

Agricultural intensification, such as pesticide usage, year-round tillage, increased use of fertilizers and frequency of agronomic measures, may form a plausible cause.” Said Casper Hallman from the Society.

Around 80 percent of all of the world’s plantlife is of the flowering variety. Insects are important pollinators and without them these plants would disappear. This would be devastating to the rest of the world, as between 50 and 90 percent of the human diet comes directly from flowering plants. They also bury animal dung and prey on pests.

Because they serve as major decomposers of organic material, without insects the world would be full of corpses.

Instead of waiting to discover the cause, we need to take immediate action now. That means reducing the scale of monoculture farming and returning to more natural, diverse, bio-dynamic farming methods that increase biodiversity.

c

WOOL AUCTION DATES 2018

AUCTION DATES

CAT NO

SCALE CLOSING DATE

SALE DATE

QHEQUE DATE

CAT NO

SCALE CLOSING DATE

SALE DATE

QHEQUE DATE

17

29/11/2017

10/01/2018

17/01/2018

1

11/07/2018

15/08/2018

22/08/2018

18

06/12/2017

17/01/2018

24/01/2018

19

13/12/2017

24/01/2018

31/01/2018

2

01/08/2018

22/08/2018

29/08/2018

20

27/12/2017

31/01/2018

07/02/2018

21

10/01/2018

07/02/2018

14/02/2018

3

15/08/2018

05/09/2018

12/09/2018

22

24/01/2018

14/02/2018

21/2/2018

4

22/08/2018

12/09/2018

19/09/2018

23

31/01/2018

21/02/2018

28/02/2018

5

29/08/2018

19/09/2018

27/09/2018

24

07/02/2018

28/02/2018

07/03/2018

6

05/09/2018

26/09/2018

03/10/2018

25

14/02/2018

07/03/2018

14/03/2018

7

12/09/2018

03/10/2018

10/10/2018

26

21/02/2018

14/03/2018

22/03/2018

8

19/09/2018

10/10/2018

17/10/2018

27

07/03/2018

28/03/2018

06/04/2017

9

26/09/2018

17/10/2018

24/10/2018

28

21/03/2018

11/04/2018

18/04/2018

10

03/10/2018

24/10/2018

31/10/2018

29

28/03/2018

18/04/2018

25/04/2018

11

10/10/2018

31/10/2018

07/11/2018

30

04/04/2018

25/04/2018

04/05/2018

12

17/10/2018

07/11/2018

14/11/2018

31

18/04/2018

09/05/2018

16/05/2018

13

24/10/2018

14/11/2018

21/11/2018

32

02/05/2018

23/05/2018

30/05/2018

14

31/10/2018

21/11/2018

28/11/2018

33

09/05/2048

30/05/2018

06/06/2018

15

07/11/2018

28/11/2018

05/12/2018

34

16/05/2018

06/06/2018

13/06/2018

16

14/11/2018

05/12/2018

12/12/2018

VERSKAF EN E SLUIT IN DIE TE ONS DIENST

VAN: ONDERHOUD VA

e e S k a le , V , e r r a k r e o We e g b r u e , V t s T ro k , e o T , le a k S S il o Parte & e r a w e t g a S

BEK BEKOSTIGBARE OSTIGBARE WEEGOPLOSSINGS

11 Nico Nic o Le Roux Straat, Nuwe Nuw e Oos Einde, Eenheid 4

Kontak ons vir al jou

Weegoplossings!

BLOEMFONTEIN

WILLIE

RHYNO

051 432 9552

082 637 1340 083 292 2042

info@w info@wowscales.co.za owscales.co.za | www www.wowscales.co.za .wowscales.co.za

OUERSKAP

lleen moet hy die dag in die klas kan oorwin tussen die oerwoud van konsepte soos tyd, vorms, letters en syfers. Pouse moet hy kan maatjies maak met gemak sonder om geboelie te word of om ander te boelie. Na skool wil pappa darem graag hê die man moet ‘n bal of twee kan skop en as hy A-span kan kry dan is die familie darem vreeslik in hulle noppies.

A

Graad 1. Mondelinge op elektroniese skyfies, 200 leestukke wat gelees moet word vir addisionele lees, en wiskunde wat grens aan my univer siteitsopleiding is baie nader aan die werklikheid. Sommige kinders sien hierdie oerwoud as een groot avontuur! Vir ander kan dit ‘n baie, baie onveilige plek word, waar bangwees, magiepyn, trane en vuiste sy uitweg vir oorlewing word.

beskik wat hom fisies, emosioneel, sosiaal en kognitief toerus om sonder stres aan die vereistes van formele onderrig te voldoen. Dit is belangrik dat my kind gereed en toegerus is om hierdie twaalf jaar reis aan te pak. Anders word dit ‘n oorlogsveld van ekstra klasse en lang trane. Skoolgereedheid begin by konsepsie,‘n gesonde swangerskap en ‘n gemaklike geboorte.

soos swangerskap, geboorte en mylpale ‘n invloed het op skoolgereedheid, het skoolgereedheid ‘n impak op Graad 12 resultate. ‘n Kind gaan nie net ‘n ontwikkelingsagterstand ontgroei nie. Wanneer die grondslag wankelrig is, is daar ‘n baie groot kans dat dit tot

by Graad 12 wankelrig kan wees, mits daar nie intervensie plaasvind nie.

Op julle merke… gereed…SKOOL!

Skool van vandag is beslis nie vir sissies nie. Weg is die dae waar ons kan kaalvoet hardloop, klei speel en 1+1=2 leer in

Wat is skoolgereedheid?

‘n Kind is skoolgereed wanneer hy oor ‘n reeks vaardighede

Soos wat ‘n kind sy mylpale bereik is hy besig om te ontwikkel sodat skoolgereedheid ‘n natuurlike produk is. Net

Hoe weet ek my kind is gereed?

Praat met jou kind se onderwyser of laat jou kind spesifiek evalueer by iemand wat spesialiseer in skoolgereedheid.

Die seesand kruip dalk nog so bietjie tussen die sitplekke in jou kar weg, of die kersboom se versierings is eers ‘n week terug behoorlik weggebêre en dan tref dit jou soos ‘n bom. TERUG-SKOOL–TOE! In ‘n dag se tyd verander blink liggies en kersversierings in die winkel na advertensies wat skree van boeke, penne, tasse, skoolklere en kosblikke wat al so gevorderd is, dit moet nog net die funksie kry om homself te pak! As dit vir mamma so oorweldig – dink hoe voel die arme skepsel wat immers moet skooltoe gáán.

18 OVK NUUS | DESEMBER 2017

Wanneer ‘n kind skolasties sukkel moet daar bepaal word hoekom hy sukkel en daar moet gewerk word daaraan om ontwikkelingsagterstande in plek te kry. Leergereedheid is nie net beperk tot Graad 1 leerders nie. Daar word van te veel kinders verwag om in die huidige skoolsisteem te funksioneer, sonder dat hulle werklik gereed is daarvoor. ‘n Ontwikkelingsterapeut soos ‘n Gevorderde Mind Moves® Instrukteur of ‘n arbeidsterapeut kan deur middel van ‘n evaluasie bepaal hoe om te help. Hier is 4 belangrike areas van ontwikkeling om in gedagte te hou wanneer ons kyk na gereedheid vir leer.

Fisiese ontwikkeling Hoe slim is jou kind se lyf?

Irrelevant van sy ouderdom – kan hy huppel, galop, veters vasmaak, touspring of stil en regop sit vir 10 minute? Kan hy die eerste keer luister, staan sonder om teen iets te steun of

instruksies korrek volg? Kan hy self bad, aantrek, ‘n broodjie smeer of sy waterbottel self oopmaak? Fisiese vaardighede is die basis waarop alle skolastiese vaardighede rus. Dit is die heel belangrikste! Meer belangriker as tot waar hy kan tel of hoeveel toeps hy op die tablet kan aflaai. ‘n Kind wat se lyfie nog nie reg is vir formele leer nie wil nog

baie speel, sukkel om stil te sit en kla lees en skryf maak hom moeg. Hulle vra gedurig vir hulp of mamma moet help om die rits toe te maak of die knopie vas te maak. Indien ‘n kind nog nie genoeg beweeg het nie, kan hy nog nie stop nie. Hy sukkel om stil te sit, sy beurt af te wag, te dink en dan te doen, oorsaak en gevolg te bepaal of konflik goed te hanteer.

Dr. Melodie de Jager skryf in haar boek “Speel Leer Slim” dat ‘n kind se gedrag die direkte gevolg is van sy vermoë of onvermoë om beweging te beheer. Indien die liggaam nie kan stil wees nie, kan die hart of denke ook nie stil wees nie.

Dit maak dit vir hulle moeilik om te konsentreer.

Mamma - stop vir oomblik en maak ‘n objektiewe evaluasie van jou kind se gedrag, sonder om verskonings te maak vir hoekom hy/sy sekere goed nog nie kan of wil nie doen nie.

Maak seker sy fisiese ontwikkeling is in plek – want dit het ‘n direkte impak op emosionele ontwikkeling.

Emosionele ontwikkeling ‘n Kind wat fisies veilig voel, kry selfvertroue en staan stewig op sy eie twee voete. Hy kan onafhanklik van sy ouers funksioneer, sorg vir sy eie besittings, is leergierig en wil

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 19

take onafhanklik voltooi. Hy kan met gemak nuwe mense groet en ‘n geselsie aanknoop of dalk ‘n melkskommel bestel in die restaurant. Hy kan met self vertoue vra wanneer hy iets wil hê en kan gemaklik fantasie en realiteit onderskei.

Kinders wat nog nie emosioneel gereed is vir skool nie is soms oor emosioneel, hulle is klouerig, hulle kou of suig aan hul hare/naels/klere, hulle kan nie wag of deel nie en aanvaar NEE nogal moeilik.

Emosies is die gom wat inligting vasplak en speel ‘n kritieke rol met lang- en korttermyngeheue.

Positiewe emosies dien as petrol vir motivering om meer te wil leer en dit is die hoofkantoor vir konsentrasie. ‘n Kind wat emosionele uitvalle toon sukkel om sy leerwerk te onthou, wil nie leer of huiswerk doen nie en kan nie konsentreer in die

20 OVK NUUS | DESEMBER 2017

klas nie. Wanneer sy hart oorvol is, oorskadu dit sy denke en word leer ingeperk.

Sosiale ontwikkeling Sosiale ontwikkeling vind saam met emosionele ontwikkeling plaas en dit is die fase waarin ‘n kind van “ek” na “ons” beweeg. Die kind moet leer dat alles nie net om sy behoeftes draai nie en hy moet homself in iemand anders se skoene kan plaas. Kinders wat sosiaal goed ontwikkeld is kan speletjies speel en beurte maak en empatie teenoor maatjies toon.

Hy verkies om met kinders van sy ouderdom te speel en kan eenvoudige reëls volg.

Kognitiewe ontwikkeling Dis gewoonlik hier waar ouers hul ore spits! Dit is hierdie vaardighede wat op my kind se rapport van haar ‘n goue ster maak. Hierdie meetbare konsepte besorg vir my kind ‘n

p Igna du Plessis het ‘n privaat Mind Moves® praktyk wat beweging gebruik om neuro-ontwikkelingsagterstande aan te spreek. Sy is opgelei in spelterapie en het eers as onderwyseres haar kennis met kinders en ontwikkeling gevestig. Sy het `n nagraadse kwalifikasie in Psigo- Opvoedkunde en kan gekontak word op igna.duplessis@mindmoves.co.za

eerste plek in die klas of ‘n akademiese balkie. Taal, persepsie, abstrakte konsepte, probleemoplossing, kreatiwiteit en logiese denke vorm deel hiervan.

Kognitiewe vaardighede sluit in kleur, vorms, tyd, probleem oplossing, ouditiewe persepsie en visuele persepsie.

Dit is basies hoe goed my kind kan lees, luister, opdragte hoor, verskille kan identifiseer, minder en meer kan verstaan of kan onderskei tussen groter en kleiner.

Kinders word daagliks in die skool oorweldig met nuwe konsepte, letters en syfers. Hulle moet die waarom, wanneer, wat en hoekom van dinge kan verstaan, daaroor redeneer en uiteindelik in ‘n formele assessering kan weergee wat hulle weet.

Taal is sekerlik een van die belangrikste kognitiewe vaardighede, want taal (skryf/ praat/ lees/luister) is die gereedskap van my gedagtes. Taal is die begrip en die regte gebruik van woorde. Al weet ek in my kop wat die antwoord is, moet ek dit vir juffrou kan skryf of sê – anders weet sy nie hoe slim ek is nie.

Dan kry ek nie daardie belangrike simbool op my rapport nie. As juffrou ‘n vraag vra en ek verstaan nie, as gevolg van ‘n taalagterstand of omdat my taal waarin ek onderrig word nog nie vasgelê is nie, is ek nie dom nie, ek kort net meer taalinsette.

Vir ‘n kind om formeel in sy tweede taal onderrig te word het hy byna drie jaar se blootstelling aan daardie taal nodig.

Kinders wat nie toegerus is met taal om weer te gee wat hulle weet nie, vrae te vra of hulle emosies uit te druk nie word soms gefrustreerd en mag selfs maatjies byt. Ouer kinders mag onttrek omdat hulle skaam is en nie met selfvertroue voor die klas kan praat nie.

Sou jou kind hierdie reis aanpak – hy mag dalk die eerste keer skool toe gaan of net na ‘n nuwe graad, ‘n nuwe skool of koshuis toe. Pak hierdie vaardighede in sy rugsak. Maak seker hy is toegerus vir die pad wat hy moet loop. Iemand slim het eendag gesê dat ons ons kinders só moet grootmaak: voed hom, klee hom, dissiplineer hom, wees lief vir hom en bevry hom. Mag jou kind se vlerke sterk wees vir 2018 se skooljaar.

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 21

NAVORSING

olgens Christelle behels agri-toerisme enige aktiwiteit of attraksie wat ‘n toeris na ‘n plaas toe lok. Dit kan inligtingsessies van die boerdery wees, visvang, akkommodasie, staproetes, feeste of selfs padstalletjies. “Agri-toerisme is baie wyd en bied dus vir boere die geleentheid om die hulpbronne wat reeds op hulle plaas is ten volle te benut. Dit is ‘n manier om die boerdery te diversifiseer en vir die boer meer opsies te gee oor wat hy met sy plaas kan doen.

V

Eerste navorsing oor agri-toerisme Daar is ‘n konstante druk op die boer om alternatiewe inkomste-strome te genereer om in die wisselvallige landbou seisoene te oorleef. Een vertakking wat veral aanklank vind by die boervrou is agri-toerisme. ‘n Meestergraad student van die NWU, Christelle van Zyl, is besig om hierdie opwindende vertakking onder die kollig te plaas en terselfdertyd navorsing onder boere oor agri-toerisme te doen.

Agri-toerisme kan in ‘n paar kategorieë geplaas word. Eerstens is die buitelug rekreasie wat staproetes, bergklim, rotsklim, abseil, visvang, jag, grotbesoeke, geologiese besoek, wildslewe kyk en fotografie, fietsry, voëlkyk,wateraktiwiteite, kampeer dery,piekniek,4x4-roetes, handsdieretuin, verfbal en perdekarritte ondermeer kan insluit.

Sy sê dat dit ook ‘n opvoedkundige vorm kan aanneem wat aktiwiteite kan insluit soos kookklasse, wynproe, bierproe, teeproe, voedsel en drank paring, besigheidstoere, slagveldtoere, historiese gedenktekens, museums en plaastoere.

Groot toeriste attraksies kan ook musiekfeeste wees, soos Lush wat jaarliks by Clarens aangebied word of skuurdanse en selfs expo’s en uitstallings. Weens die gejaagde lewenstyl van die stad is ouers dikwels opsoek na alternatiewe vermaak vir hul kinders, wat moontlike besoeke

aan plase insluit om hul kinders nader aan die natuur te bring.

Plaasverblyf en deelname aan die plaasaktiwiteite vorm ‘n groot deel van agri-toerisme.

“Niemand weet beter watter hulpbronne beskikbaar is op sy

plaas as die boer of boervrou self nie. Die boer moet navorsing doen om te bepaal wat die moontlikhede is (watter agritoerisme aktiwiteite/attraksies daar is), hoe om dit te implementeer, watter risiko’s hy van die begin af moet bestuur, hoe

om met toeriste te werk, waar om te bemark en hoe om die agri-toerisme aspekte te bestuur.”

“Agri-toerisme het nie ‘n vaste stel reëls nie, veral omdat dit so wyd uiteenlopend is. My doel is om agri-toerisme op enige plaas te kan implementeer, om die hulpbronne wat reeds op die plaas is, te benut om ‘n toeris te akkommodeer. Plaastoere byvoorbeeld kan op enige tipe plaas aangebied word. Die toeris word blootgestel aan die oesproses of hoe om ‘n bees te melk of selfs ‘n skaap te skeer.” verduidelik Christelle.

Om die dienste of plaas te bemark bly een van die groot uitdagings. Die internet bly altyd ‘n goeie opsie, maar daar moet gepoog word om ander kanale soos die media te gebruik.

Besluite moet ook gemaak word of die teikenmark plaaslike of internasionale besoekers gaan

22 OVK NUUS | DESEMBER 2017

p Christelle van Zyl is besig met haar meestersgraad aan die Universiteit van Noordwes. Sy doen navorsing oor agritoerisme om die potensiaal daarvan onder die aandag van die boeregemeenskap te bring. wees. “Ons beoog om bemarkingstrategieë te ontwikkel om boere spesifiek met die bemarking van agri-toerisme op hulle plase te help.”

Neem nou deel aan OVK se opwindende kompetisie!

Koop enige produk van aangeduide handelsmerke by ‘n OVK handelstak tussen 20/11/17 en 30/04/18 en staan ‘n kans om ‘n luukse bootrit vir twee na die Portugese Eilande te wen!

Christelle se navorsing is die eerste van sy soort in terme van agri-toerisme in Suid Afrika.” In my studie wil ek die grootte en omvang van agri-toerisme is Suid Afrika bepaal. Met ander woorde, ek wil weet watter provinsies bied watter agri-toerisme aktiwiteite en attraksies aan. Met hierdie inligting kan ek dan leemtes in die land identifiseer en voorstelle maak om dit te vul.”

“Ek poog om die boere se insette te kry om te identifiseer watter agri-toerisme aktiwiteite en attraksies hulle op hul plase aanbied. Hierdie word deur middel van ‘n vraelys gedoen. Die vraelys is aanlyn beskikbaar vir boere om te voltooi. Ek is afhanklik van hierdie inligting om ‘n volledige beeld te kan bou en die tekortkominge te identifiseer.”

Terselfdertyd wil sy deur die navorsing boere bewus maak van die potensiaal van agri-toerisme en die moontlikhede wat dit vir landbou inhou. Verdere inligting oor agri-toerisme kan van Agritourism South Africa of Agri SA verkry word.

Diegene wat Christelle wil ondersteun om haar navorsing te voltooi kan haar gerus kontak op 076 499 6069 of christellecvanzyl@gmail.com Die skakel om die navorsingvorm aanlyn te voltooi is http://goo.gl/forms/gHGYVvyccl8v5Rw63.

besoek www.ovk.co.za vir bepalings en voorwaardes

LANDBOUPROFIEL

aar kom ‘n tyd in elkeen se lewe om voort te beweeg. Die vraag is net hoe beskou jy die nuwe seisoen. As jy dit as die einde van jou lewe gaan beskou, dan sal dit ook so wees. Ek sien verskriklik uit na die volgende hoofstuk en waarheen dit my gaan vat.”

“D

Gebore in 1957 as die seun van ‘n NG predikant het hulle op verskeie dorpe gewoon en het Henk in 1975 in Stanger gematrikuleer waarna hy sy jaar diensplig in die Polisie voltooi het. Sy ouers het lank in Bethlehem gewoon en noem Henk dit vandag “huis”. Hy vertel van die mense wat hy in daardie jare leer ken het en vandag nog daar woonagtig is asook die spesiale tye wat hulle ervaar het.

In 1977 begin hy landbou aan Kovsies studeer maar kom na ses maande tot die besef dat dit nie sy beskore loopbaan is nie. Hy besluit om in sy pa se voetspore te volg om in die bediening te staan. Hy is toe vir die res van die jaar na Engeland waar hy by ‘n organisasie “Youth with a Mission” aangesluit het. Dit was gedurende die apartheidsera en hy moes gewoond raak om gedurig deur die mense daar gekonfronteer te word.

Toe Henk moes terugkom wou hulle gehad het hy moet permanent hy die organisasie aansluit, maar hy wou eers sy kwalifikasies in teologie voltooi.

Na sy studies was hy vir 8 jaar in die bediening by die Baptiste Kerk in Pretoria waartydens hy sy Honneursgraad in Teologie voltooi het. Weens die Rooms Katolieke benadering was die Baptiste kerk die “naaste” aan “Youth with a Mission”. Dit was dus eerder ‘n strategiese besluit maar sy lewenspad het hom toe nooit na Engeland teruggeneem nie.

Tydens sy tyd as predikant het hy besef dat daar ‘n behoefte tot berading by die individu in die werksplek bestaan.“Daardie persoon kom nie noodwendig met sy probleme na jou toe nie, inteendeel jy as predikant is die laaste persoon wat dit

24 OVK NUUS | DESEMBER 2017

hoor en dit het vir my ‘n frustrasie geraak. Ek is in 1988 vandaar na ‘n landelike stigting wat in Reitz bedryf was.”

Die stigting was ‘n gemeenskap inisiatief tussen die boere, hulle werkers en die regering om gemeenskapontwikkeling te doen.

Hy is later bevorder tot provinsiale bestuurder van Landelike Stigting in die Vrystaat.

Die befondsing is in 1994 beëindig en moes hy ‘n alternatief soek. Henk het gevoel sy sirkel met die bediening was voltooi en het ‘n arbeids konsultant besigheid met kantore in Bethlehem en Bloemfontein begin, gerugsteun deur sy ondervinding by die Stigting asook arbeidsverhoudinge en opleiding wat hy in sy vrye tyd bestudeer het. Sy kliënte het hoofsaaklik uit boere bestaan en landbou was sy fokus.

In 2006 verkoop hy die besigheid en sluit in 2007 by Vrystaat Landbou aan om die grondhervorming uitda gings te bestuur. Kort daarna

Landbouleier skryf nuwe hoofstuk Henk Vermeulen het diep spore in die Vrystaat getrap. As bedienaar, as arbeidskonsultant en later in sy lewe as landbouleier, kon hy sy liefde vir die landbou uitleef. Na 11 jaar as hoof uitvoerende beampte van Vrystaat Landbou tree hy die einde van die jaar uit om sy skoene in Clarens te gaan uitskop.

tree Pieter Moller as bestuurder uit en Henk en Johan van Graan is versoek om saam die landbou-organisasie te bestuur.

In Oktober van daardie jaar word Henk aangestel as die hoof uitvoerende beampte van Vrystaat Landbou.

Een van Henk se doelstellings was om ‘n goed gekwalifiseerde en bekwame personeelkorps te vestig om die komende uitdagings wat landbou in die

gesig gestaar het, te hanteer.

“Ons het verskeie afdelings begin waar onder andere ‘n landbou ekonomie, veiligheidslessenaar, regs- en kommunikasie afdeling. en Die plafon is baie vinnig gelig wat professionaliteit aanbetref. Dit was vir my besonder aangenaam om te sien hoe almal in hul poste en verantwoordelikhede ontwikkel as jy hulle die vryheid gee.

Ek glo nie aan mikro-bestuur nie en dat elke persoon binne

‘n raamwerk met vrye denke moet funksioneer” Op die vraag oor die rol en die belangrikheid wat georganiseerde landbou nou en in die toekoms kan speel was Henk vinnig om te sê dat hy weet veranderinge is onafwendbaar.

“Die belangrikste ding, en dit bekommer my, is dat daar ‘n moontlike gaping kan kom tussen die boer op die grond en die mense in bestuurs -

posisies. Daar moet kontak wees met die mense wie jy verteenwoordig en jy moet hulle oortuig van besluite, maar moenie namens hulle besluite neem, as jy nie met hulle gekonsulteer het nie.”

My boodskap aan my opvolger, Gerhard Kriel, is gaan terug na die mense op die grond. Praat en luister na hulle. ‘n Boer het eendag in my kantoor ingestorm, dit was gedurende die groot droogte, hy het lank ge-

praat oor sy stryd. Toe hy klaar is sê hy, hy weet ons kan niks aan sy probleme doen nie, maar dankie dat ek geluister het. Vandag, jare later, boer hierdie man nog steeds.”

Henk sê sy hoogtepunt was om met ‘n organisasie betrokke te raak met ‘n president soos Louw Steytler, wat hom toegelaat het om te bestuur.“Hy het my gawes en talente raakgesien en hy het geweet wat bestuur se funksie is. Ons kon van mekaar verskil en openlik sê hoe elkeen van ons voel. Hy het nooit verwag dat almal soos hy moes dink nie.”

t

t

q

Henk het Wilma het in Pretoria leer ken toe hy ‘n student was en hulle is nou al 37 jaar getroud.

Riaan is die jongste seun en hy en Vicki is trotse ouers van Vian, Talita en Clara. Albei Henk se seuns is betrokke in die landboubedryf.

Danie en Estie en seuns Niel en Edrich is woonagtig in Bloemfontein. Henk noem dat die erf in Clarens groot is en hulle nie kan wag om naweke die kleinkinders by hulle te hê nie.

Die Lesotho hofsaak is vir hom ‘n laagtepunt. “Ons is nog nie klaar met hom nie. Daar word appél aangeteken. Ek het ‘n persoonlike band met Lesotho in die opsig van my pa, wat as sendeling Bybels daar, met die hulp van die boeregemeenskap in Bethlehem, op perde uitgedeel het. Deur die Bybels te versprei hy het sy aansien by die Sinode verloor en as dit nie vir die boere was nie, sou hy nie die verspreiding kon doen nie. Die Here het soos altyd, voorsien.”

“Ek sal graag betrokke wil raak met mediasie tussen die boere en Lesotho omdat dit ‘n besondere en geestelike verbintenis vir my is. Die onlangse droogte was vir my besonder hartseer maar ek bly dankbaar en dit was vir my ‘n besondere voorreg om vir en saam met die boere te werk. Ek het die boere leer ken as mense wat nooit opgee nie..... hy kan vandag op die grond wees en môre staan hy weer op!”

“My boodskap aan die nuwe leiers van landbou is: Bly nederig, wees afhanklik van God en dien jou mense.”

Henk het sy vrou Wilma in Pretoria leer ken en hulle is in 1980 getroud, terwyl hy nog ‘n student was. Sy hou tans skool in Bloemfontein. Hulle is die ouers van twee seuns, Danie en Riaan wat beide getroud is en ook in Bloemfontein woonagtig is. Daarby is Henk en Wilma geseënd met vyf wonderlike kleinkinders.

Henk sê hulle het ‘n ou huis in Clarens gekoop wat gerestoureer word. Clarens is die omgewing waar hy getoë is en volgens hom het Clarens ‘n besondere rustigheid.“Dit is baie kosmopolitaans waar mense nie met goed soos kultuur vashaak nie. Dit is ‘n gemeenskap wat oop is vir mekaar en dit maak my baie opgewonde om binnekort daar betrokke te raak. Die huis het darem ook ‘n gastekamer en wyn, rooi wyn, gaan die sleutel wees.” skerts Henk.

Na die einde van ‘n seisoen word dinge gewoonlik rustig in afwagting van wat gaan kom.

Henk het ‘n groot gedeelte van sy lewe aan die landbou en sy boere gewy en dit het hom sekere vrede in sy gemoed gegee. Hy kan met trots terugkyk en sy oë na die toekoms draai.

Mediasie, gemeenskap vriende en familie. Wanneer jy in Clarens kom kan jy moontlik vir Henk raakloop, waar hy oor ‘n glasie wyn na die berge staar.... en glimlag.

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 25

HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT l

Boere besoek Smithfield plaas

OVK verwelkom nuwe Bestuurder: Finansies

Bertie Swanepoel van die plaas Zuurfontein buite Smithfield en sy seuns Albertus en Jakobus het onlangs verskeie boere van die omgewing gewys hoe hulle arbeidsbesparende tegnieke gebruik om onafhanklik te funksioneer. Hier staan Bertie by sy vrou Anlia en seuns Albertus en Jacobus.

Hester Maree het onlangs by OVK in Ladybrand aangesluit as Bestuurder: Finansies. Sy het in Winburg groot geword en gematrikuleer waarna sy ‘n B.Rek (Hons) graad en STR aan Kovsies behaal het. Sy het haar klerkskap by PWC voltooi.

“Ek het my loopbaan voortgesit in finansiële rolle by verskeie maatskappye om my voor te berei op hierdie wonderlike geleentheid en

Nuwe lamhok beïndruk

uitdaging by OVK.”

Die

Johan verkos Agri SA

Adam Swanepoel en sy seuns van die plaas Mooihoek buite Smithfield (Bertie se broer) en sy seuns Thian en Theron het langer as drie jaar gebou aan ‘n ten volle outomatiese onderdak lamhokstelsel. Die lamhok is 95 meter lank en 25m breed en 600 ooie kan hier met hulle lammers gehuisves en gevoer word. Hier staan Thian

by Jan Marais (OVK Tegniese Velddiensbeampte), Cois Swanepoel, Myard van Asgewen, Theron en Johanny Didericks.

OVK

OVK Personeel ondersteun belangrike projekte

Agrine aange erkenn Hanne Balti S Direkte (Agrin Hande

OVK se hoofkantoor personeel (links) het die “Genoeg is Genoeg” projek onlangs ondersteun in solidariteit met die boere en om plaasmoorde onder die kollig te plaas. Daar was reeds 71 plaasmoorde vir die jaar tot einde Oktober 2017 (ten tye van druk).

(Regs) OVK het hul gewig by Kankermaand gegooi en hoofkantoor personeel se bewustheid oor die tekens van kanker is opgeskerp en KANSA het inligtingsessies oor kanker aangebied. Die maand is afgesluit met personeel en hul families wat op ligte luim saamgekom en hul hare pienk ter ondersteuning van kankerbewustheid pienk geverf het.

26 OVK NUUS | DESEMBER 2017

l HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT Voermol toekennings

Suid-Afrika se beste veeboere is onlangs aangekondig. Hier staan Philip Strydom, (Voermol Besturende Direkteur) met Skaapboer van Jaar, Frans Wiid en sy vrou Reinette (van Hopetown), en Beesboer van die Jaar, Bertus Burgers en sy vrou Joanna (van Utrecht).

oud en die nuut

nnes Möller, uittredende president van Agri SA, deel ‘n ligte oomblik met nuut se president, Dan Kriek van Vrystaat Landbou, tydens die onlangse jaarlikse A kongres.

Hopetown kry Global reeks

Die opwindende Massey Ferguson Global reeks is onlangs met groot belanstelling aan Hopetown boere bekendgestel.

Die dag is bygewoon deur Louis Fourie (OVK Streekbestuurder: Wes), boere Vicky en Hannes Bruwer, Herkie Joubert (OVK Meganisasie Bemarker) en Danie van den Heever (BHBW Streekbestuuder).

K wys Verskaffer vir die Jaar aan

et is tydens ‘n gasgeleentheid in Ladybrand as Verskaffer van die Jaar ewys. Tydens die funksie is verskeie verskaffer in verskillende katgegorie ning gegee vir hul besondere diens aan OVK en sy kliente. Op die foto is es Michau (OVK Bestuurder: Aankope), Hercules Oosthuizen (OVK Aankoper), Steenkamp (Agrinet Verkoopsbestuurder) Stéfan Oberholzer (OVK Besturende eur), Yollande Brits (Agrinet Hoof Uitvoerende Beampte), Marius Laubscher net Nasionale Verkoopsbestuurder) en Frans du Plessis (OVK Hoofbestuurder: el)

Vrystaat Landbou kies nuwe president

Francois Wilken van Vanstadenrus is verkies tot president om by Dan Kriek, wat na Agri SA verskuif het, oor te neem. Francois het as as vise president gedien na die aftrede van Kobus Rautenbach. Hy is al geruime tyd by georganiseerde landbou betrokke en dien reeds vanaf 2007 as streekverteenwoordiger van Vrystaat Landbou tot hy laasjaar vise president geword het.

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 27

Herfskommandowurm GEWASSE

Wees op die uitkyk hierdie seisoen Deur Annemie Erasmus, LNR – IGG

en langsaan is ‘n donker streep.

Om hierdie spesie te onderskei van ander spesies kan daar gekyk word na die prominente Y-vormige merk teenwoordig op die voorkop van die larwe (Fig. 2).

ie indringerspesie, Spodop tera frugiperda (JE Smith) (Lepidoptera: Noctuidae), ook bekend as die herfskommandowurm het SuidAfrika binne gedring gedurende die 2016/17 seisoen met groot skok en verbasing. Die eerste teken van hierdie indringer spesie in Afrika is aangeteken in Januarie 2016 in Suid-Wes Nigerië. Hierdie insekplaag het vandaar versprei deur die res van Afrika en Suid-Afrika sowat nege maande daarna bereik.

D

Aangesien hierdie plaag nog nuut is vir ons almal in SuidAfrika, sowel as in Afrika, is daar meer vrae as antwoorde. Ons het nog slegs een seisoen se ondervinding met hierdie plaag wat beheer van so indringerspesie nog moeiliker maak as ‘n insekspesie waarvan daar baie inligting beskikbaar is. Die vraag wat almal dus vra is: “hoe gemaak met die plaag vir die huidige seisoen?”

herfskommandowurm se le wenssiklus is sowat 24 – 30 dae afhangende van die temperatuur en humiditeit. Die hoeveelheid generasies gedurende ‘n seisoen sal ook afhang van die verspreiding van motte wat gedra kan word met lugstrome. Hierdie spesie het nie ‘n ware diapause (oorwintering) stadium nie.

Eerstens is dit belangrik om die insekplaag te ken en soveel as moontlik inligting te bekom. Die

Eiers is rond met ‘n plat basis.

Eiers word gelê in eierpakkies op die blaaroppervlakte. Die

Figuur 2: Herfskommandowurm met kenmerkende “Y” op die voorkop aantal eiers per eierpakkie kan varieer tussen 100 – 200 eiers. ‘n Wyfie mot kan tot sowat ‘n 1000 eiers lê in haar leeftyd.

Sodra die eiers gelê is maak die wyfie die eiers toe met skubbe en hare wat die eierpakkie ‘n wollerige voorkoms gee (Fig. 1). Die eiers broei binne 2 – 3 dae in optimale omgewing kondisies uit.

Die duur van die larfstadium kan so kort as 14 dae wees in die gunstige somer kondisies.

Die larf beweeg af na die grond om in die grond ‘n papie te word, maar indien die grond te hard is kan larwes ook papies bogronds of in plantmateriaal word. In die grond maak die larwe ‘n papiesel met die grond waarin die papie vorm. Die papie-stadium kan tussen 8 – 10 dae in die somer duur.

Die motte is sterk vlieërs en aktief in die nag. Die voorvlerke van die mannetjiemot het verskeie patrone van grys en bruin, met ‘n driehoekige wit merk naby die punt van die vlerk. Die wyfiemot se vlerke het nie dieselfde

Figuur 3: Die algemene snywurm (Agrotis segetum)

Figuur 1: Herfskommandowurm eierpakkie

28 OVK NUUS | DESEMBER 2017

Die nuut uitgebroeide larwes is groen van kleur en verkleur soos wat larwes groter word. Larwes het ‘n gladde-vel voorkoms en kan wissel in kleur van ligbruin of groen tot amper swart. Drie geel-wit strepe is teenwoordig oor die lente van die larf se lyf

prominente merke nie en is vaal van kleur. Die agtervlerke in beide geslagte is silwer-wit van kleur.

Die motstadium kan sowat 10 dae lank wees.

Die herfskommandowurm is polifagies wat beteken dat daar

Die Bt-tegnologie is in ander lande met groot sukses gebruik om die herfskommandowurm te beheer. In Suid-Afrika is dit egter gevind dat die Bt-gene wel die kommandowurm kan onderdruk uit veldwaarnemings die afgelope seisoen. Weer is die ontwikkeling van weerstand moontlik en moet daar gebruik gemaak word van insek weerstand bestuur.

Figuur 4: Die Afrika bolwurm (Helicoverpa armigera) verskeie gewasse aangeval kan word, hierdie spesie verkies egter grasgewasse bo die res. In SuidAfrika was dit tot en met hede egter ook die norm dat mielies en sorghum oor die algemeen aangeval is. Die skade wat die herfskommandowurm aanrig kan wissel van blaar-, pluim- en mieliekopskade. Ernstige blaarskade word oor die algemeen aan die mieliekelk aangerig waar larwes in die kelk vreet.

As gevolg van die vreet in die kelk word daar ‘n misprop gevorm in die kelk wat chemiese beheer bemoeilik. In sommige gevalle kan mielieplante herstel van kelkskade.

Direkte skade aan die pluim en mieliekoppe kan tot direkte oesverlies ly.

Die herfskommandowurm is een van die moeilikste spesies om te beheer in mielies. Die herfskommandowurm kan slegs effektief beheer word deur insekdoders as die larwes nog klein is, gewoonlik kleiner as 1cm.

ontwikkel het. Daarom is dit nog steeds belangrik en kan dit nie oorbeklemtoon word om die etiket kondisies te volg nie. Dit is dus belangrik om nie net op

Vroegtydige opsporing en behoorlike tydsberekening vir insekdoder toediening is van kritiese belang. Hoe vroeër larwes dus waargeneem word en hoe kleiner die larwes hoe beter beheer sal verkry word met chemiese beheer. ‘n Lys van insekdoders wat geregistreer is, is verkrybaar op die Landbou Departement se webtuiste.

Figuur 5: Die Valse kommandowurm (Leucania loreyi)

In Amerika het boere oor die algemeen staat gemaak op insekdoders vir beheer en daar is bewyse van weerstand wat

een beheerstrategie staat te maak nie maar om geïnte greerde plaag beheer in gedagte te hou.

Feromoonvalletjies kan gebruik word as ‘n vroeë waarskuwing metode om motte te vang.

Feromoonvalletjies lok en vang slegs mannetjiemotte wat dus slegs ‘n aanduiding gee van motte wat teenwoordig is in die veld en is nie ‘n komplete weerspieëling van die totale populasie nie. Sou boere gebruik maak van feromoonvalletjies moet daar net seker gemaak word dat die regte spesie se feromone gebruik word. Indien die regte feromone gebruik word sal dit nog steeds aanbeveel word dat boere motte in die valletjies positief laat identifiseer deur ‘n taksonoom.

Boere kan dus op so ‘n manier seker maak hulle is ingelig oor hoe die herfskommandowurm lyk tydens die verskillende stadiums en hoe lank elke stadium ongeveer duur. Hierdie tipe inligting kan dus gebruik word om ‘n ingeligte besluit te neem voordat die herfskommandowurm beheer word.

Larwes van die herfskom mandowurm moet nie verwar word met die algemene snywurm nie.

c

Figuur 6: Die Afrika kommandowurm (Spodoptera exempta)

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 29

KUIER SAAM

Brahmanteler beplan vooruit Fouriesburg word algemeen beskou as een van die mooiste gedeeltes van ons land. Op die pad na Clarens draai ‘n stofpad af na van die mees asemrowende natuurtonele in die Vrystaat. Dit is al laat in die jaar, die son bak en die reën is weereens halsstarrig. Lap-lap staan die koring groen onder spilpunte en die droë lande lê gereed en wag.... an die voete van die Brandwaterkom boer een van ons bekroonde Brahmantelers, Linde du Plessis, sedert 1974 en was nog altyd ‘n seun van die omgewing. Hy is in 1953 in Ficksburg gebore en het groot geword op die plaas Hetloo in die Fouriesburgdistrik, waar sy vader in 1949 met hoofsaaklik gewasse begin boer het. “My oupa het die plaas La France, sowat 20km van Hetloo in 1934 gekoop en het ons so tussen die twee plase groot geword.”

A

Linde het aan die Hoërskool Voortrekker in Bethlehem gematrikuleer waarna hy na die Glen Landboukollege buite Bloemfontein is om ‘n landboudiploma te verwerf. Na sy diensplig gaan boer hy op La France vir drie jaar saam met sy pa. Benewens gewasse op droë lande het hulle met Merinoskaap asook Sussex/Afrikaner kruis beeste geboer.

“Een Sondag word my pa skielik siek en drie dae later is hy oorlede. Op 23 sit ek toe in groot moeilikheid en is dit my verantwoordelikheid om die boerdery te bestuur. Alhoewel ons saam geboer het, het my pa al die belangrike besluite geneem en daar eindig sy lewe op ‘n jong ouderdom van 58 jaar. My broer Jan word predikant en my suster onderwyseres en nie een wil terugkom plaas toe nie. Ek het toe ‘n plaasbestuurder aangestel om te help maar dit was nogal moeilik, aangesien ek 23 was en hy 38. Nieteenstaande het ek twee jaar later Bloemhoek (waar hy nou woon), nie vêr van La France, aangekoop.”

“Die Sussex telersgenootskap het ons destyds genooi om na stoetkuddes in Botswana te gaan kyk. Daardie tyd was dit maar woes in Botswana en ons moes lang ente grondpad ry. Ek het mooi beeste gesien en dit is baie goeie beeswêreld. Ek was so beïndruk dat ek later in 2004 ‘n plaas naby Ghanzi gekoop het. “ Water is een van die grootste uitdagings in dié gebied en Linde vertel van die gesukkel om ‘n boorgat te sink wat sterk genoeg sou wees om 1 000 beeste water te gee. “Ek het ‘n waterwyser van Gaborone gebruik en hy het gesê ek moet nie te vlak boor nie. Boorkoste is uiters hoog, veral in sand, en ek was redelik skepties.

Op 180 meter kry hulle net 2500 liter per uur en ek

30 OVK NUUS | DESEMBER 2017

raak al angstiger. Ek bel toe die man van Gaborone en hy sê om nog so bietjie dieper te boor. Ons boor toe tot op 203 meter en kry ‘n ongelooflike 12 000 liter per uur!”

“Die Lister enjin hardloop lank voor die son opkom en tot lank na die son ondergegaan het.

Oktober en November is dit die warmste tyd van die jaar en kan die kwik tot 420C styg. Die pomp moet heeldag loop om die damme vol te hou. Die beeste eet hoofsaaklik bos en ek gee net addisionele lek. Die drakrag is heelwat laer as Fouriesburg met 1 op 10.” verduidelik Linde.

p Linde staan by sy seuns Koos wat verantwoordelik is vir die kommersiële beeskudde en die skaapboerdery. Regs staan Chris wat verantwoordelik is vir die lande, appels, asook die boerderybeplanning en saam met Linde bestuur hulle die Brahman en Droughtmaster stoeterye.

q Linde het in 1996 met ‘n Brahman stoetkudde begin en is in 2013 as Voermol se Beesboer van Jaar aangewys.

Linde het nasionale bekendheid verwerf as Brahmanteler onder die “Brandwater” handelsnaam en is in 2013 as Voermol se Beesboer van die Jaar aangewys. Sy eerste blootstelling aan dié ras was egter nie ‘n positiewe ervaring nie. “Ek wou nog altyd met Brahmane boer en in die vroeg-tagtigs koop ek vier Brahman bulle. Met die speen van die eerste kalwer oes was die kruiskalwers so wild dat ek die bulle en die kalwers moes verkoop. Ek was baie teleurgesteld.”

Hy het toe met verskeie rasse probeer kruis maar wou nog steeds met die Brahman beeste

boer.“Ek het toe advies van die Brahman Beestelersgenootskap ingewin en woon in 1996 ‘n veiling van Bob Tecklenberg daar in Gravelotte se wêreld by. Daar het ek toe ‘n klompie wit beeste gekoop en het in 1996 begin om ‘n kudde te bou.

Die 1000 beeste op die veiling was almal kalm en rustig en het ek besef deur die regte seleksie metodes toe te pas, kan die temperament van die Brahman beheer word.”

Later van tyd het Linde ook met ‘n Droughtmaster teelkudde begin. Dié ras is in die 1900’s in Australië ontwikkel deur ‘n kruis tussen die Brahman, Beef

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 31

aan. Enige ras wat ‘n Brahman agtergrond het, pas goed aan.

Die beeste daar moet vêr loop want die kampe is 1500 hektaar groot met een waterpunt en stap is een van die Brahman se besondere eienskappe.

Linde het twee stoeterye, ‘n Brahman en Droughtmaster kuddes en dan ‘n kommersiële kudde wat bestaan uit Brahman, Simmentaler en Droughtmaster kruisings. “In ons Brahman stoetkudde-telingprogram het ons aanvanklik embrio’s gespoel maar deesdae gebruik ons die in-vitro bevrugtings proses. Eierselle word van die skenker koeie getrek en in ‘n laboratorium bevrug met die beste bulsaad beskikbaar.

Hierdie proses is die effektiefste om top genetika te vermeerder.”

Shorthorn, Devon en Rooi Poenskop om die poenskop gene in te teel.

“Die Droughtmaster is die derde grootste ras in Australië. Ons het ‘n Afrika telersgenootskap in Namibië geregistreer. Ek het 28 koeie na Ghanzi geneem en hulle pas baie goed daar

p Die Droughtmaster ras pas besonder goed in Botswana aan weens sy uitstekende eienskappe

q Sewe hektaar appels is onder mikro besproeiing met verskeie kultivars en Linde sê verdere uitbreidings word reeds beplan.

“Na die bevrugtingsproses word die embrio in ontvangerkoeie oorgeplaas. Hierdie ontvangers het geen invloed op die genetiese samestelling van die embrio nie. Die besetsyfer bly altyd egter ‘n struikelblok aangesien verskeie faktore ‘n invloed daarop het. Stoetteling gaan nie oor hoeveelheid nie, maar oor kwaliteit” Voer en weiding is vir enige beesboer kritiek en hulle voerbank was voldoende om gedurende die laaste paar jaar se droë seisoene die diere te voer. “Die Klein Caledonrivier loop deur die plaas en is 240 hektaar onder spilpunte. Ons plant kontantgewasse asook weidinggewasse. Die beeste loop op natuurlike weiding en ons gebruik die mielielande in die winter vir oorwintering en September/Oktober is ons op die voerbank aangewese.”

In 2016 is die eerste sewe hektaar appels onder mikrobesproeiing gevestig. Weens die hoë hael risiko in die gebied was hulle genoodsaak om haelnette op te rig. Verdere aanplantings word vir 2018 beplan. Hulle verwag egter ‘n klein oes in Januarie aangesien daar straf uitgedun is om te voorkom dat daar te veel stremming op die jong boompies is. Verskillende variëteite onder andere die Fuji en Gala tipes is geplant. Die Fuji is in

32 OVK NUUS | DESEMBER 2017

1930 in Fujisaki in Japan ontwikkel is en dié appel het ‘n digte skil, is soeter en meer kraakvars as meeste ander kultivars. Daarby het die Fuji ook ‘n besondere lang raklewe, selfs sonder verkoeling en is uiters gewild dwarsoor die wêreld. Die idee agter die appelvertakking is om vertikaal uit te brei. “Om deesdae plase te koop en horisontaal uit te brei is baie duur.”

Die mense wat Linde ken weet hy is ‘n man wat eerder boerdery wil praat as sy privaatlewe. Die moeilikste tyd in Linde se lewe is toe sy vader oorlede is en toe stap ‘n jong on derwyseres, Petro van Vaalharts in sy lewe.

Hulle is in 1980 getroud en het vier kinders. Die seuns, Chris en Koos boer vandag saam met Linde en die twee dogters, Adéle en Elani is beide getroud en bly onderskeidelik op Vryburg en Frankfort. Die lewe het ook sy donkerkant vir Linde gewys en is Petro ‘n paar jaar gelede, op 51 jarige ouderdom, van hom weggeneem. Vandag is hy egter die trotse oupa van sewe besondere kleinkinders.

Chris is verantwoordelik vir die lande, appels, boerdery beplanning en saam met Linde bestuur hulle die Brahman en Droughtmaster stoeterye. Koos se afdeling is die kommersiële beeskudde en die skaapboer-

p Linde het 240 hektaar onder verskuifbare spilpunte en benewens kontantgewasse plant hulle weiding soos raaigras en is totaal selfvoorsienend vir hul voer behoeftes.

q Bloemhoek lê aan die voete van die Rooiberge en die appelboorde en hoofopstal is geleë in die pragtige vallei met die Maluti berge in die agtergrond.

dery. Linde is weer verantwoordelik vir die Botswana boerdery.

“Ek is nou op ‘n besondere tyd van my lewe. Danksy die seuns het ek nie meer die verantwoordelikheid van die dag tot dag bestuur van die boerdery nie en kry ek nou die geleentheid om medetelers en veilings te besoek asook aandag te gee aan die oorhoofse boerdery beplanning.

“Ek het baie van boerdery by my pa, oupa en medeboere geleer. Foute maak mens maar en een van die foute wat ek moontlik in die verlede gemaak het, was om nie meer addisionele grond in die omgewing te koop nie. Daardie tyd was die kinders klein en ek het die verantwoordelikheid van ‘n vrou en familie gehad en moes risiko’s beperk.”

Sommiges respekteer sukses en sommiges staan in die glorie daarvan. Linde du Plessis ken sukses en weet hoeveel dit kos om dit te bereik. Hy is nie net ‘n voorbeeld vir sy seuns nie, maar vir ons almal. ‘n Landbouleier wat die mag van sy oortuiging gevolg het, sonder vrees of huiwering.

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 33

The Dutch make a huge statement

INTERNATIONAL NEWS

Dutch agricultural exports set a new record in 2016 at almost €94b ($100bn), ensuring the tiny country remains the world's number two exporter of such goods after the United States.

"We have had to invest heavily in innovation and research in order to get maximum profit from our agriculture." The "Made in Holland" label is "no longer

just synonymous with pretty tulips and good cheese," said Deputy Agriculture Minister Martijn van Dam, adding in a statement that the agricultural

sector made up almost 20% of the low-lying country's total exports.

The biggest successes are potatoes, fruit, tomatoes and vegetables, followed by livestock and meat, floriculture and then dairy products and eggs.

About a quarter of all exports head for Germany, with much of the rest going to Belgium, Britain and France.

The Dutch agricultural ministry announced on Friday the country of just 17 million people had exported some 85bn euros of agricultural goods and almost €9bn in "materials, knowhow and technology" in the sector.

The bumper crop ensures The Netherlands retains its place as Europe's biggest exporter of agricultural goods, the statistics office said in a statement. "We don't have a lot of available space in The Netherlands," said Caspar Itz, agriculture ministry spokesperson.

Fears of a GLOBAL CRISIS

after drug-resistant malaria hits Southeast Asia and WHO debates declaring a state of emergency over concerns it could spread to Africa The Dailymail report that the emergence of a new, drugresistant strain of malaria in Southeast Asia has triggered concerns of a possible worldwide crisis.

Scientists are currently holding out for a cure in the hopes of limiting the virus to Southeast Asia. ‘If this gets to Africa, it’s going to be catastrophic,’ Dr. Christopher V. Plowe told the New York Times in an interview.

He is a malaria expert at the University of Maryland School of Medicine.

Doctors and researchers are asking the World Health Organisation (WHO) to start a state of emergency in the region, because they fear it could spread to more vulnerable areas, like Africa.

Holding back the parasite in such a notoriously difficult territory as Southeast Asia, however, will be difficult.

The fear is that this will trigger a global crisis as millions will be introduced to the new resistant strain of the parasite and this could lead to a sudden hike in infections.

The thick jungles make it not only difficult to conduct survey work, but provide the perfect breeding grounds for the mosquito which harbours the parasite.

34 OVK NUUS | DESEMBER 2017

Because of this, many medical practitioners feel hopeless about the possibility of preventing the spread.

Some scientists are calling for World Healthcare Organisation (WHO) to declare a state of worldwide emergency, due to

the appearance of this strain and the ubiquity of the drug it’s resistant to.

The sheer number of drugs in development, he says, has created a sense of overconfidence.

There remains the possibility that these new drugs might fail.

Agritechnica 2017 dazzle once again

Agritechnica 2017 was held in Havover, Germany in November where 2,803 companies from 53 coun tries, including the world's leading manufacturers, showed a full range of tractors, farm machinery, equipment, spare parts and accessories.

The foreign share, at 60 percent,

TECHNOLOGY

is as high as never before and clearly demonstrates the event’s position as the world's leading agricultural machinery trade fair. According to estimates for the last day, Agritechnica welcomed 450,000 visitors this year, reaching again the previous high achieved in 2015.

q Soucy Track, part of the

larger Soucy Group, is a Canadian company that specialises in ‘retro-fit’ trackdrive systems for all sorts of vehicles, including agricultural tractors

p Rebo – a vehicle customisation specialist – had this armoured R Series tractor on its stand. Designed in partnership with Rheinmetall Defense for military applications, the tractor is bulletproof and explosion-resistant.

q Rostselmash is a Russian manufacturer of some considerable scale. The company produces large numbers of combine harvesters and self-propelled foragers for a growing number of export markets.

q Claas Axion 900 Terra Trac: This new arrival has been dubbed the ‘first half-track tractor with full suspension’. To accommodate the tracks, the fuel tank has been moved to a location beneath the tractor’s rear mudguards.

DECEMBER 2017 | OVK NEWS

35

STRATEGIESE AANVULLING OP GROEN SOMERWEIDINGS PROMOSIE

Hendrik van Pletzen (Voermol Voere)

Een van die grootste uitdagings in ‘n koei-en-kalfboerdery is om die periode tussen kalf en herkonsepsie so kort as moontlik te maak. In die normale produksiesiklus van ‘n koei het sy slegs ongeveer 83 dae vanaf kalf tot die volgende besetting om ‘n kalf jaarliks te produseer. Verskeie faktore beïnvloed die lengte van hierdie periode waarvan voeding en gevolglik kondisie die belangrikste is.

Omdat die produksie en kwaliteit van somerveld in die somerreënvalgebiede hoogs betekenisvol beter is as dié van winterveld, is dit logies dat die kalfseisoen op meeste plase in die lente en vroeë somer is. ’n Kenmerk van somerveld is dat die produksie en kwaliteit nou saamhang met reënval. Afwisselende en korter droogteperiodes in die somer veroorsaak dat veldkwaliteit vinnig agteruit gaan en gevolglik kom minder koeie op hitte en melkproduksie en kalfgroei word benadeel.

Somerveld het dus ook tekortkominge wat verhoed dat die produksiepotensiaal van beesboerdery nie ten volle ontgin word nie.

36 OVK NUUS | DESEMBER 2017

male spermvorming, vertraagde testisontwikkeling, swak immuniteit en ’n hoër voorkoms van vrotpootjie, veral in nat toestande.

Koper tekorte kom ook redelik algemeen voor en simptome is bloedarmoede, swak groei, lae vrugbaarheid, verlies aan wolkarteling by skape en swart beeste toon ’n roesbruin haarkleed, veral op die kruis.

Mangaan- en seleniumtekorte kom ook voor, maar is minder algemeen as sink- en kopertekorte.

Selenium tekorte kom meer algemeen op die swaarder rooigronde voor. Hierdie vier spoorelemente naamlik sink, koper, mangaan en selenium, speel ’n belangrike rol by die vrugbaarheid van plaasdiere.

Hoogproduserende diere, d.w.s. ’n vleisbeeskoei wat elke jaar ‘n kalf speen en ’n ooi wat ten minste een lam per jaar speen, se aanvraag vir minerale en spoorminerale is hoog.

Voermol Supermol (V7267) is ontwikkel om diereproduksie op somerweidings te optimaliseer.

Supermol is ’n proteïen-energieminerale aanvulling met 20 % goeie gehalte proteïen en bevat medikamente wat die energie benutting op groen veldweiding verbeter.

Op groen somerweiding is fosfor oor die algemeen die belangrikste tekort, maar volgens navorsingsresultate en algemene probleme wat boere onder-

vind, kom spoorelementtekorte toenemend voor. Sinktekorte kom algemeen voor en ’n sinktekort lei tot embrionale vrektes (dus swak besetting), abnor-

Navorsing deur vyf verskillende studies wys dat die byvoeging van sekere medikamente in ‘n produksielek en waar energie

Supermol word ook algemeen gebruik om speenkalwers op groen weiding uit te groei (“background”). Speenkalwers het in gekontroleerde veld proewe met Supermol aan vulling 1.056 kg/dag gegroei teenoor ‘n kontrole van 0.595 kg/dag. Supermol kan ook vir jong bulle in ‘n ekstensiewe Fase D-weidingstoets gebruik word om somergroei te optimeer en kragvoer te spaar.

nie beperkend is nie, die periode tussen kalf en herbesetting met gemiddeld 18 dae verkort het (National Association of Animal Breeders, 2009).

Supermol verskaf ook voldoende fosfor en spoorminerale om tekorte aan te vul en ‘n addisionele fosfaatlek is nie nodig waar Supermol gevoer word nie.

Die aanwending van Supermol is spesifiek vir diere met ‘n hoë voedings behoefte soos bv. eerstekalfkoeie, koeie wat in ‘n swak kondisie is en speenkalwers. Supermol word met groot sukses as prikkellek gebruik en die riglyn is om 21 dae voor die dekseisoen te begin en daar mee vol te hou vir ‘n verdere 42 dae (2 siklusse). Die werklike lengte van byvoeding sal bepaal word deur die kondisie van die koeie, veldkwaliteit en veldbeskikbaarheid.

beset te kry sodat hulle vroeg kalf - ten minste 60 % in die eerste maand, 30 % in die tweede maand en 10 % in die derde maand. Met Supermol is besetting met 10-15 % verbeter en die kalwers speen 20-25 kg swaarder.

Die strategie met Supermol is om koeie vinniger beset te kry, kalwers swaarder en vroeër te speen en te verseker dat koeie met meer reserwes en in ‘n beter kondisie die winter ingaan.

Hierdie strategie dra daartoe by dat vrugbaarheid oor die hele kudde verbeter. Ou koeie wat nie weer gedek word nie kry Supermol om kalwers vroeër te speen en die koeie word dan op die veld afgerond om voor die winter te laat slag. Bulle kry ook Supermol om somergroei te optimeer en kragvoer te spaar.

Die aanbevole inname van Supermol is 1-1.2 kg/koei/dag.

Om speenkalwers vinniger op somerveld af te rond, kan Supermol in gelyke dele met graanmeel gemeng word en voer die mengsel teen 2-2.5 kg/dier/dag. Supermol kan ook vir skape gevoer word teen 180200g/skaap/dag of 360-400g/ dag van die Supermol/ graanmengsel.

Op bemeste aangeplante weidings is die basiese aanvulling ook minerale en spoorminerale. Alhoewel die ruproteïen-inhoud van bemeste weidings hoog is, is dit hoogs oplosbaar en degradeerbaar, en gevolglik bereik min proteïen die melkpens en dunderm.

Die energiewaarde van hierdie weidings is relatief laag en diere rond nie maklik af nie. Voermol Molovite (V7266) is spesiaal ontwikkel om voedingstekorte op bemeste aangeplante weidings aan te vul en dit word aanbeveel vir die afronding van speen-

kalwers of diere met ’n hoë voedingsbehoefte soos bv. eerstekalfkoeie of fase D-bulle in ’n weidingstoets.

Molovite is ’n energie-minerale aanvulling en verskil van Supermol deurdat dit 10 % natuurlike proteïen bevat, dus geen ureum nie. Genoeg degradeerbare proteïen word deur bemeste weidings voorsien en dit is dus meer koste-effektief om Molovite op hierdie tipe weidings by te voer. Dit bevat min sout, is melasse-gebaseer met goeie inname en bevat medikamente wat energiebenutting op weidings verbeter. In ontwikkelingsproewe het Molovite die groei van speenkalwers met 62 % verbeter bo ’n standaard fosfaat-aanvulling.

Die aanbevole inname van Molovite is ongeveer 1 kg per bees per dag en 200 g per skaap per dag. Om diere vinniger af te rond (vet aansit), kan Molovite in gelyke dele met graanmeel vermeng word en gee dan 2 kg van die mengsel per bees per dag en 400 g per skaap per dag.

Samevattend - die basiese aanvulling op groen somerweidings is fosfaat en spoorminerale. Vir diere met ’n hoër voedingsbehoefte soos bv. speenkalwers, eerstekalfkoeie of skraal koeie voor en tydens die teelseisoen, gebruik Supermol op veld en Molovite op bemeste aangeplante weidings.

c

In veldproewe waar die speenpersentasie van eerstekalfkoeie 63 % was, is die speenpersentasie na 88 % verhoog met die gebruik van Supermol as prikkellek en die toepassing van die regte bestuursbeginsels. In die praktyk word Supermol as strategiese byvoeding in verskeie produksiestelsels gebruik.

Lede van die Hoëveld Beesstudiegroep onder leiding van Dr. At Viljoen van Harrismith, gebruik Supermol om vleisbeesproduksie vanaf somerveld te optimeer. Hul doelwit is om eerstekalfkoeie so gou moontlik

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 37

VAKANSIERAAD

ie probleem word oor die jare net groter en moet die “mens” volle verantwoordelikheid daarvoor aanvaar. Die ape se natuurlike habitat verklein konstant terwyl verstedeling vergroot. Kos word skaarser en die enigste wyse om te oorleef is om die mens se kos te steel. Daarby is hul gedrag besig om by die situasie aan te pas en kom hulle agter dat meeste mense ‘n vrees vir hulle het en dat ‘n aggressiewe houding vrugte (letterlik) afwerp.

D

Ons moet egter nie ‘n aap ligtelik opneem nie. Hulle kan ernstig beserings veroorsaak met sterk kake en vlymskerp tande. Wanneer hulle in ‘n beperkte spasie betrap word, soos ‘n vertrek in ‘n vakansie woning, kan hulle vasgekeer voel en uiters aggressief word.

Hier is ‘n paar voorgestelde optredes om beserings en skade te voorkom wanneer jy onverwags op ‘n apie in die huis afkom: l Bly kalm en staan so regop as moontlik om groot en selfvertroud voor te kom; l Moenie glimlag of jou tande wys nie, hulle sien dit as ‘n teken van aggressie; l Ape sal ‘n skyn aanval doen om jou te toets, moenie terugdeins nie; l Moenie kos in jou hande vashou nie; l Moenie kos wat die aap gesteel het probeer terugvat nie. Hy sal dit met al sy mag beskerm.

Moenie kanse vat nie

Almal het al die ondervinding gehad om met aggressiewe ape op vakansie te doen te kry. Gewoonlik is dit vrouens wat die ergste deurloop, aangesien aapmannetjies geen respek of vrees vir ‘n vrou het nie. Kinders se roomys word uit hul hande gegryp en groepe bly altyd in die omgewing van die huis, swaai in die bome en hou jou dop en wag vir die kleinste geleentheid om kos te steel. l Moenie pepersproei gebruik

nie aangesien hulle dit as ‘n aanval kan beskou; l Indien jy deur ‘n aap gekonfronteer word wat aggressief regop staan, sy tande wys en grom en skreeu, beweeg stadig agteruit sonder om jou rug te draai en kom uit die vertrek uit.

Deel hierdie inligting met jou kinders aangesien ape hulle juis kan intimideer en aanval omdat kinders fisies nie ‘n bedreiging is nie. Hulle moet onder geen omstandighede ape voer nie of fisies aanraak nie.

Verseker alle deure en vensters toegehou word. Apies kan die

38 OVK NUUS | DESEMBER 2017

kleinste skrefie gebruik om ‘n venster oop te kry. Dink ook mooi voordat jy ‘n troeteldier saam op vakansie neem. Benewens die feit dat die ape ‘n dier kan seermaak of selfs dood, moet die troeteldier in en uit die huis kan beweeg. Dit skep geleenthede vir die ape om toegang tot die huis te kry.

Daar mag nie op ape geskiet of gevang of gif gegee of beseer word nie. Alhoewel hulle soms ‘n vakansie kan bederf, moet ons onthou hoekom hulle lastig is. Volg ‘n paar reëls, maak seker daar is nie kos wat rondlê nie en hulle sal wel belangstelling verloor en na die volgende vakansiewoning aanbeweeg.

Plaasaanvalle: Agri Securitas bied praktiese hulp

Na afloop van Swart Maandag is die landbougemeenskap regoor die land deur ‘n vlaag plaasaanvalle geruk. Dít het ons net weer herinner hoe kwesbaar ons almal is.

valle moet plattelandse gemeenskappe in staat gestel word om misdadigers vinnig en effektief te kan vastrek.”

Hy sê dit help ook die polisie deur befondsing aan gemeenskappe te verskaf vir onder meer kamerastelsels, valhekke, nagsig-

Maar daar is tog ‘n instansie wat boere bystaan en daadwerklik met praktiese oplossings help. Die Agri Securitas-trustfonds is die enigste van sy soort en bied ‘n unieke oplossing vir lede van georganiseerde landboustrukture wat wil aansoek doen om finansiële bystand om hulpmiddels te bekom om hul landelike gemeen skappe te help beveilig.

Japie Grobler, voorsitter van die Agri Securitas-trustfonds, sê die aanvraag vir bystand is ongelooflik. “Ons kan nie byhou nie.

Ons help boere en plattelandse gemeenskappe oor die hele land heen om hulself te beveilig.

Met die toename in plaasaan-

PLAASVEILIGHEID

toerusting en hommeltuie en die hele proses om ‘n vermeende misdadiger blitsvinnig vas te trek word versnel.

“Om kameras op te rig is die beste manier om sekere gebiede toe te maak en as afskrikmiddel te dien, maar dié spesifieke nagsigkameras wat byvoorbeeld ook voertuie se nommerplate kan afneem en aan ‘n sentrale beheerkamer gekoppel is, is peperduur,” sê Grobler.

“Voorts moet gemeenskappe ook begroot vir besonder hoë pale wat in beton vas is, sodat die kameras nie gesteel word nie.”

Die jongste aansoeke wat pas deur Agri Securitas se raad van trustees goedgekeur is, sluit in agt boereverenigings van regoor die land wat verantwoordelik is vir die beveiliging van bykans 1000 plase, tienduisende hektaar grond, honderde plaaseienaars en meer as 50 000 plaaswerkers. Van die toerusting wat met dié befondsing aangekoop gaan word, sluit in: Koeëlvaste baadjies, herhalers, nagsigtoerusting, kamerastelsels en digitale radio’s.

Kontak Japie Grobler van die Agri Securitas Trustfonds vir verdere inligting op 082 825 8018

WE PERFORM WITH PRESSURE

COMPRESSORS & PRESSURE WASHERS NEW | AIR

Rockworth offers a range of quality products.

With our reliable products available in a variety of sizes at affordable prices, whether for DIY or in the workshop, you will find the perfect product for the job.

1 YEAR | CONFIDENCE WARRANTY N AT I O N A L A F T E R - S A L E S S E R V I C E N E T W O R K W W W. R O C K W O R T H P R O D U C T S . C O . Z A

AVAILABLE FROM PARTICIPATING OVK RETAIL STORES

EXCLUSIVELY DISTRIBUTED BY

TOEKENNINGS

OVK Vesel en Lewendehawe

kondig top presteerders aan

TOPKLIËNT VIR 2017 OVK Lewende Hawe en Vesel se Topkliënt vir 2017 was Hannes Terblanche van Oudtshoorn.

Wallie Weeks (Hoofbestuurder: Vesel en Lewendehawe), Chris Troskie (Bestuurder: Vesel en Lewendehawe Suid), Stéfan Oberholzer (Besturende Direkteur), Hannes Terblanche, Gilly Scheepers (Voorsitter), Pierre van der Vyver (Bestuurder: Sybokhaar) en Pierre de Lange (Bestuurder: Wolbemarking).

Wolskeersel met die hoogste prys per kilogram vir ‘n Enkele Lot Koekoes du Randt van Cradock was die pryswenner vir die Wolskeersel met die hoogste prys per kilogram vir ‘n Enkele Lot. Hier is Koekoes du Randt saam met sy vrou Burness en hulle seun Len du Randt.

40 OVK NUUS | DESEMBER 2017

ABSA/OVK Bes-Ekonomiese Geklasseerde Wolskeersel - Groot Kampioen Pieter van Zyl van Servipix in Britstown het die prys gewen vir die ABSA/OVK Bes-Ekonomiese Geklasseerde Wolskeersel- Groot Kampioen.

ABSA/OVK Bes-Ekonomiese Geklasseerde Wolskeersel-Kampioen naaswenner Pat Vorster van P & GS Vorster Boerdery in Barkly-Oos is as naaswenner vir die ABSA/OVK Bes-Ekonomiese Geklasseerde Wolskeersel aangewys.

Kommersiële Produsent met die hoogste omset (R) behaal vir Wol Henry van Schalkwyk van Trompsburg was die Kommersiële Produsent met die Meeste Wol per kilogram, asook die Kommersiële Produsent met die hoogste omset (R) behaal vir Wol.

African Gate and Fence (Pty) Ltd, has been one of the largest manufacturers of Farm Gates and Fencing material for just over a century, we have always kept to all specifications on our Farm Gates and provide material of quality excellence.

African Gate currently supplies to customers whose grandparents were customers of Afgate dating back 70 to 80 years ago.

The superior quality of our Farm Gates equivalate to that of our Post and Stays and all Fencing material which is manufactured on site for the convenience of our customers.

OUR PRODUCTS We presently produce an entire range of products together with Steel Wire and Galvanised Wire. We are also one of the largest manufacturers of tubing and piping in the country. Afgate have conveniently opened a market for farmers and customers that require B grade tubing in all sizes for their convenience.

OUR PRODUCTS INCLUDE: Farm Gates | Posts and Stays | Diamond Mesh (in all shapes and sizes) | Weld Mesh | Barbed Wire | Razor Wire | Netting Wire We are waiting for your call and one of our friendly sales representatives, who are fluent in Afrikaans and English, will gladly assist you with any queries and we guarantee you a good cup of coffee on your visit to our premises.

Factory: Head Office & F actory: Sales Manager: F rixos Cassar Frixos T el: +27 (0) 11 908 4064 Tel: Cell: +27 (0) 82 458 0396 Addr ess: 4 Prevett Prevett Drive, Spartan, Address: Ext.1, K empton Park, 1613 Kempton Polokwane Branch: T rudi V an Niekerk Niekerk Trudi Van T el: +27 (0) 15 293 0637 Tel: Shawn Sha wn Carstens Office:+27 Office: +27 (0) 11 908 4064 Cell: +27 (0) 82 093 3035 Fax: +27 (0) 11 398 2763 Fax: shawn.carstens@afgate.co.za Email: shawn.carstens@afgate.co.za

LIEFDADIGHEID

t

Gholfdag groot sukses

Die OVK gholfdag is ten bate van liefdadigheid en meer as R200 000 is verlede jaar deur verskaf fers van OVK met die genotvolle dag geskenk. Stéfan Oberholzer, Besturende Direkteur van die OVK Groep het verduidelik dat die fondse vir skenkings aan ouetehuise, kinderhuise, skuilings en ander gemeenskapsdienste aangewend word. Die aand is oudergewoonte afgesluit met ‘n veiling wat bykans R30 000 behaal het. ‘n Besonderse dank aan al die maatskappye en spelers wat by hierdie spesiale dag betrokke was en ons is vol vertroue dat verlede jaar se insameling oorskry gaan word.

42 OVK NUUS | DESEMBER 2017

Bayer was die spanwenners met ‘n uitstekende 112 Staplefordpunte. Geluk aan Rabie Kok, Japie van Rooyen, Neels van Rooyen en Danie Stoltz.

Die 26ste OVK Liefdadigheidsgholfdag is weereens in Ladybrand aangebied en 164 spelers van oor die hele land het deelgeneem. Die baan was belaai met verskaffers wat eetgoed en yskoue versnapperings gereed gehad het om bietjie lafenis op ‘n snikhete dag aan die dankbare spelers te gee.

LIFESTYLE

Sun, sea and fun. That is what is waiting for us during this festive season. That is not all though. We hear about global warming but do we really take note? Do we take any of the fact that the last five years have been the hottest in one and a half centuries? Skin cancer is increasing by 3-7% each year, and yet we shrug in denial.

The majority of skin cancer is caused by overexposure to ultraviolet (UV) radiation from the sun and artificial sources such as solariums. UV radiation is the part of sunlight that causes sunburn and skin damage and leads to pre mature ageing and skin cancer.

UV radiation cannot be seen or felt. UV levels are not related to air temperature and the maximum UV levels occur around midday when the sun is directly overhead. High levels of UV radiation also occur on cool days.

UV radiation is dangerous for skin when it reaches a UV Index level of three or above. UV radiation levels are strongest over the middle hours of the day – between 10 am and 3 pm – but are also strong enough outside of these hours

to cause skin damage. According to the Cancer Council SA, whenever you are out in the sun, UV radiation will pass deep into your skin’s layers. If you stay in the sun long enough, UV radiation will burn your skin.

Your skin will go red within two to six hours of being burnt and it may keep getting redder for the next few days. Remember a sunburn may fade but the damage to your skin lasts a lifetime. A tan is skin cells in trauma. Even a light tan is a sign that the skin has been exposed to enough UV radiation to be damaged. Exposure builds up over your lifetime, increasing skin damage and your risk of skin cancer.

in the skin’s top layers and is what makes your skin change colour and tan. The release of melanin is your body’s way of trying to protect itself from UV radiation. It does not take long to get burnt. On a fine January day, you can get burnt in less than 15 minutes.

Excessive burning of the skin can lead to pre-cancerous conditions. Actinic keratosis (AK), also known as solar keratosis, is caused by too much exposure to the sun. AKs are usually small (less than 6mm across), rough or scaly spots that may be pinkred or flesh-coloured. Usually they start on the face, ears, backs of the hands, and arms of middle-aged or older people with fair skin, although they can occur on other sun-exposed areas. People who have them usually develop more than one.

AKs tend to grow slowly and usually do not cause any symptoms (although some might be itchy or sore). They sometimes go away on their own, but they may come back.

are due to the development of abnormal cells that have the ability to invade or spread to other parts of the body. There are three main types of skin cancers: basal-cell skin cancer (BCC), squamous-cell skin cancer (SCC) and melanoma.

Basal-cell and Squamous-cell skin cancer This the most common type of skin cancer. About 8 out of 10 skin cancers are basal cell carcinomas (also called basal cell cancers). When seen under a microscope, the cells in these cancers look like cells in the lowest layer of the epidermis, called the basal cell layer.

These cancers usually develop on sun-exposed areas, especially the head and neck and tend to grow slowly. It’s very rare for a basal cell cancer to spread to other parts of the body, but if a basal cell cancer is left untreated, it can grow into nearby areas and invade the bone or other tissues beneath the skin.

Hot long summer days

44 OVK NUUS | DESEMBER 2017

When your skin is exposed to UV radiation, a pigment called melanin is released. Melanin is

Skin cancer is by far the most common type of cancer. They

If not removed completely, basal cell carcinoma can recur in the same place on the skin.

People who have had basal cell skin cancers are also more likely to get new ones in other places.

similar procedure, the base is treated by freezing it with liquid nitrogen (cryotherapy) after curettage. This treatment can leave an oozing, crusty scab that usually heals within four to six weeks.

Treatment A number of treatments are available for basal cell cancer.

What treatment is best depends on the type, location and size of the cancer and the treatment selection can also depend on whether it is a first-time or recurring basal cell carcinoma.

All these treatments are done under local anesthetic.

Surgical excision is a procedure where the doctor cuts out the cancerous lesion and a surrounding margin of healthy skin. The margin is examined under a microscope to be sure there are no cancer cells. This procedure is used more often with larger lesions.

Electrodessication and curettage is generally used to remove smaller or superficial basal cell carcinomas.The doctor removes the surface of the skin cancer with a blade or scraping instrument (curette) and then sears the base of the cancer with an electric needle to control bleeding and kill cancer cells. In a

During Mohs surgery the doctor removes the cancer cells layer by layer, examining each layer under the microscope until no abnormal cells remain. This allows the entire growth to be removed and only a very small amount of healthy tissue. This is usually an effective treatment for recurring basal cell carcinoma, a lesion on the face, and lesions that are large, deep and fast-growing. For aggressive cancers, this procedure may be followed by radiation therapy.

Melanoma Freezing involves killing cancerous cells by freezing them with liquid nitrogen (cryosurgery).

It’s useful for cancers that are very thin and don’t extend deep into the skin. This process requires a more prolonged freezing time — longer than cryotherapy with curettage — so it must be done carefully to avoid nerve damage that can result in a loss of feeling at the site.

Melanoma is a cancer that develops in the pigment cells present in the skin. It can be more serious than the other forms of skin cancer because it may spread to other parts of the body and cause serious illness and death. According to Medicinenet.com about 50,000 new cases of melanoma are diagnosed in the United States alone every year.

Because most melanomas occur on the skin where they can be seen, patients themselves are often the first to detect many melanomas. Early detection and diagnosis are crucial.

Caught early, most melanomas can be cured with relatively minor surgery.

Spots on the skin Everybody gets spots on their skin. The older we are, the more spots of different types we have.

Most of these spots are benign.

That means they are neither cancerous nor on the way to becoming cancerous. These may include freckles, benign moles, collections of blood vessels, or irregular bumps on the skin called seborrheic keratosis that appear to be stuck on to the skin.

Moles The vast majority of moles stay as moles and do not turn into anything else. Most melanomas do not arise in preexisting moles.

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 45

For that reason, having all of one’s moles removed to “prevent melanoma� does not make sense. Some people are born with moles and almost everyone develops them, starting in childhood. On average, people have about 25 moles, though some have fewer and others many more. Moles may be flat or raised, and they may range in color from tan to light brown to black. Moles may lose their color and end up flesh colored.

It is unusual to develop new pigmented moles after age 35.

The main types of melanoma are: Superficial spreading melanoma: This type accounts for about 70% of all cases of melanoma. The most common locations are the legs of women and the backs of men, and they occur most commonly between the ages of 30-50.

(Note: Melanomas can occur in other locations and at other ages, as well.) These melanomas are flat or barely raised and have a variety of colors.

Such melanomas evolve over one to 5 years and can be readily caught at an early stage if they are detected and removed. An malignant melanoma refers to a very thin

46 OVK NUUS | DESEMBER 2017

superficial spreading melanoma that does not extend beyond the junction of the dermis and epidermis, the normal location for melanocytes.

Nodular melanoma: About 20% of melanomas begin as deeper, blue-black to purplish lumps.

They may evolve faster and may also be more likely to spread.

Untreated superficial spreading melanomas may become nodular and invasive.

Lentigo maligna: Unlike other forms of melanoma, lentigo maligna tends to occur on places like the face, which are exposed to the sun constantly rather than intermittently. Lentigo maligna looks like a large, irregularly shaped or colored freckle and develops slowly. It may take many years to evolve into a more dangerous melanoma or may never become a more invasive form. Because of the unpredictability of future behavior, removal is recommended.

In general, melanoma is treated by surgery alone. Doctors have learned that surgery does not need to be as extensive as was thought years ago. When

treating many early melanomas, for instance, surgeons only remove 1 centimeter of the normal tissue around the melanoma. Deeper and more advanced cancers may need more extensive surgery.

How to prevent skin cancers Avoid the sun during the middle of the day. The sun’s rays are strongest between about 10 a.m. and 3 p.m. Schedule outdoor activities for other times of the day, even in winter or when the sky is cloudy.

You absorb UV radiation yearround, and clouds offer little protection from damaging rays.

Avoiding the sun at its strongest helps you avoid the sunburns and suntans that cause skin damage and increase your risk of developing skin cancer. Sun exposure accumulated over time also may cause skin cancer.

Wear sunscreen year-round.

Sunscreens don’t filter out all harmful UV radiation, especially the radiation that can lead to melanoma. But they play a major role in an overall sun protection program.

Use a broad-spectrum sunscreen with an SPF of at least 15. Apply sunscreen generously, and reapply every two hours — or more often if you’re swimming. Use a generous amount of sunscreen on all exposed skin, including your lips, the tips of your ears, and the backs of your hands and neck.

Wear protective clothing. Sunscreens don’t provide complete protection from UV rays. So cover your skin with dark, tightly woven clothing that covers your arms and legs, and a broad-brimmed hat, which provides more protection than a baseball cap or visor does.

Avoid tanning beds as the lights used in tanning beds emit UV rays and can increase your risk of skin cancer.

Check your skin regularly. Examine your skin often for new skin growths or changes in existing moles, freckles, bumps and birthmarks.

Skin care is commonsence but somehow we tend to take our skin for granted, yet you only have one. Happy holidays and keep your eye on the sun...

c

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 47

neem BEHEER in ‘n paar MINUTE LEDEPORTAAL

Een van ons produsente se grootste rekeninge, is sy OVK rekening. OVK bied sy kliënte nou die geleentheid om beheer oor hul rekening te neem, van sy rekenaar of self slimfoon, enige tyd vanaf enige plek!

Registreer nou op OVK se ledeportaal by

www.ovk.co.za en jy kry onmiddellik toegang tot

al die inligting wat jy nodig het om jou OVK rekening te bestuur - gemaklik en effektief. Geen besoek aan ‘n tak of enige oproep nie! Die OVK ledeportaal is ontwikkel met jou gerief as

Stap 1

prioriteit en gee jou toegang tot:

o o

l Jou rekening, persoonlike inligting en voorkeure;

l Lopende rekeningsaldo’s;

l Transaksies tot sover terug as 2016;

l Maandstate kan afgelaai of per e-pos aangevra word;

l Aandele verhandeling en nog vele meer.

VOLG HIERDIE EENVOUDIGE DRIE STAPPE OM TE REGISTREER 1. Gaan na die OVK webblad op www.ovk.co.za

Stap 2

Stap 3

2. Kliek op “Lede” in die navigasie blokke en kies “Teken in” of kliek op “Teken in” bo-aan die webtuiste.

3. Kliek op registreer en volg die stappe deur: Stap 1 Tik jou lid- of rekeningnommer in;

o

Stap 2

o Stap 4

Jy gaan ‘n tydelike wagwoord ontvang om die registrasieproses te voltooi. Kies of jy dit per e-pos of selfoon wil ontvang; Stap 3 Tik of jou e-posadres of selfoon kontaknommer in om die tydelike wagwoord te ontvang; Stap 4 Sodra jy die tydelike wagwoord ontvang het, tik dit in; Stap 5 Jy kan nou jou eie wagwoord kies om met jou volgende besoeke te gebruik. Volg die instruksies op die skerm vir die korrekte formaat.

4. Jy het nou toegang tot ‘n magdom van inligting om al jou rekeninge te bestuur, maak nie saak of jy by jou huis of in die lande is nie!!

48 OVK NUUS | DESEMBER 2017

THROUGH THE LENS

Once again the Ficksburg Cherry Festival festival did not disappoint. Thousand of visitors dissented on the small Eastern Free State town to take part in well know tradition of cherry festivities. The festival at the Show Grounds and a nearby cherry farm, Ionia was packed and organisers had difficulty in coping with the overwhelming crowds.

50th Cherry Festival

DECEMBER 2017 | OVK NEWS 49

KLIMAATINLIGTING DIE WEER

REËNVAL

Die werklike reënval en temperatuursyfers tot 31 Oktober 2017 word deur OVK weerstasies in onderskeie streke verskaf. Die werklike vs langtermyn reënval en temperatuur word in onderstaande grafieke weergegee.

MINIMUM TEMPERATURE

MAKSIMUM TEMPERATURE

DAM

RIVIER

KAPASITIET ,000 000m3

20/11/17 %

2016 %

ALLEMANSKRAAL

SAND

174.60

34.90

14.3

BLOEMHOF

VAAL

1240.30

80.50

18.80

ERFENIS

GROOT VET

206.10

50.30

44.50

FIKA-PATSO

NAMAHADI

29.50

35.80

10.60

GARIEP

ORANJE

5196.10

58.20

49.20

KALKFONTEIN

RIET

325.20

10.50

4.00

KNELLPOORT

RIETSPRUIT

130.00

35.90

37.80

KOPPIES

RENOSTER

42.40

70.80

68.40

KRUGERSDRIFT

MODDER

71.50

22.00

27.20

RUSTFONTEIN

MODDER

71.30

26.60

26.70

STERKFONTEIN

NUWEJAARSPRUIT

2617.00

94.4

90.10

TIERPOORT

TIERPOORT

34.00

1.20

-0.1

VAAL

VAAL

2603.50

78.1

32.70

VANDERKLOOF

ORANJE

3171.30

71.90

58.60

47.94

34.49

50 OVK NUUS | DESEMBER 2017