OVK NUUS/NEWS JUNIE/JUNE 2018 by OVK HK

IN HIERDIE UITGAWE GRENSBOERE SE TOEKOMS | WERKSKEPPING IN LANDBOUSEKTOR | AARTAPPELS SKITTER

FORECASTS

inhoud|contents

VOORBLAD Druk word op landbou geplaas om werksgeleenthede te skep. Hoe realisties is dit? COVER Pressure is placed on argiculture to create job opportunities. How realistic is this?

Uitgewer/Publisher Oos-Vrystaat Kaap Bedryf Bpk Posbus/PO Box 96 Ladybrand Oos-Vrystaat/Eastern Free State 9745 Besturende Redakteur Managing Editor Stéfan Oberholzer Redakteur/Editor Francois Seymore 051 923 4785/079 780 4618 ovknuus@ovk.co.za Inhoudkonsultant Content Consultant Santa Ferreira

16 2

Uit die Woord

Oor die grensdraad

Is een miljoen haalbaar?

Hoofartikel | Leading Article

Moenie ‘n aartappel op sy skil takseer nie

Hofsaak nie einde vir grensboere nie

In- en uitvoerinligting lei tot deursigtigheid

Jongboere gesels oor gesamentlike boerdery

Wanneer mammas die dag staak

Hier en daar fotoblad

Vrotpootjie in koring

Wie gaan hierby baat?

Slenkdalkoors slaan weer toe

The real cost of farming

What are the best hydroponic crop to grow

Toppresteerders vir 2018 aangewys

You are how you sleep

Klimaatinligting

Medewerkers/Contributors Dirk Gunter Sulene Oosthuizen Igna du Plessis Heinrich Victor

OVK Hoofkantoor/Head Office 19 Dan Pienaarstraat/Street Ladybrand Tel: 051 923 4598 klantediens@ovk.co.za

Proeflees/Proof Reading Marna Alberts

Die menings en aannames wat in hierdie publikasie uitgespreek word, is nie noodwendig die sienswyse van OVK nie en OVK aanvaar hiermee geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige aansprake wat in hierdie publikasie gemaak word nie.

Advertensies/Advertising Redakteur/Editor 051 923 4785/079 780 4618 ovknews@ovk.co.za Uitleg/Layout OVK Skakeling Drukkers/Printers Oranje Print & Packaging

The opinions expressed in this publication are not necessarily the view of OVK and OVK does not accept any responsibility or liability for claims made in articles or advertisements.

4 Kopiereg word voorbehou en inhoud mag slegs met skriftelike toestemming van die redakteur gereproduseer word. Copyright is reserved and contents may only be reproduced with written permission of the Editor. Die tydskrif is gratis aan kliënte by alle OVK Handelstakke beskikbaar en voorwaardes geld. The magazine is available free of charge to clients at all OVK Retail branches and conditions apply.

JUNE 2018 | OVK NEWS

UIT DIE WOORD

at is jou lewensmotto? Kan mense jou lewens motto raak sien? Dink vir ‘n paar minute daaroor. Ons is bekend met die verhaal van God en Abraham. In Genesis 17:1 sê die Here die volgende vir Abraham: “Ek is God die Almagtige. Lewe naby My en wees opreg.” Eerstens sê God vir Abraham: Ek is God die Almagtige. Die Here kom herinner vir Abraham: onthou wie Ek is. Ek is God die Almagtige. In die onbekendheid van môre, die onsekerheid, die probleme wat oor sy pad kom, kan Abraham weet daar is net Een wat hom op die pad na sy bestemming kan hou: God self. Abraham moet God vertrou as die Almagtige en weet dat God in staat is om sy beloftes waar te maak. Ek is in my hart daarvan oortuig dat ons voor die Here moet stil word en opnuut moet nadink en ontdek wat God se almag vandag vir ons beteken. Ons moet ‘n slag weer opkyk en die Here as die Almagtige raaksien. Die Psalmdigter van Ps 121 sê: “My hulp kom van die Here wat hemel en aarde gemaak het.” Hy gaan soek nie hulp op ander plekke nie, ook nie by mense nie, maar by die Skepper-God, die Almagtige. Die digter sê verder: “Hy sal nie toelaat dat jy struikel nie. Hy wat jou beskerm slaap nooit nie.” Jy ken die dinge wat jou onrustig en bekommerd maak. Die Here kom sê vir jou: Ek is God, die Almagtige. Hy kan enigiets doen. Niks is vir Hom te buitegewoon nie. Natuurlik moet ons besef dat God se plan en pad baie keer anders lyk as ons plan en pad. Wat ons egter kan onthou is: God weet wat hy doen. God gee vir Abraham sy almag as waarborg vir die onbekende pad wat hy moet loop. Abraham kon die onsekere pad aandurf met die wonderlike wete: Die Almagtige God is by hom. God stuur sy Seun Jesus wie se een naam Immanuel is: God met ons. Daarom kan ons die pad in hierdie land met

OVK NUUS | JUNIE 2018

vreugde en entoesiasme aanpak. Wat ‘n voorreg om die Almagtige God elke oomblik by ons te hê! Nadat God Homself aan Abraham bekend gemaak het, vra God twee dinge van Abraham: “Lewe naby My en wees opreg.” As ons Lewe naby My letterlik vertaal, dan staan daar: Wandel voor my aangesig. Anders gesê: Abraham moet in die teenwoordigheid van die Almagtige God lewe. In hierdie lewe is daar net een van twee keuses vir elke mens: Lewe voor die aangesig van God of leef op jou eie manier. Dit is óf mense wat bepaal hoe ons dink en praat en doen óf die Here wat die finale sê in ons lewe het.Te veel kere gebeur dit in ons lewe dat ons mense tevrede wil stel. “Lewe voor die aangesig van God” is nie iets wat net by geleentheid plaasvind nie. Dit is ‘n bepaalde lewenstyl vir elke oomblik van ons lewe. ‘n Lewenstyl wat die wil van die Almagtige God soek en gehoorsaam. Om naby aan die Here te lewe, laat ons anders lewe, op ‘n nuwe manier lewe: ‘n lewe gekenmerk deur die liefde van God. Kom ek sê dit anders: Soos Jesus lewe. Filippense 2:5 sê: “Julle moet Jesus se voorbeeld volg.” Die vraag is: kan die

mense rondom ons in ons land sien dat ons naby aan die Here lewe? Hulle sien ons kerk toe gaan maar... l kan mense gedurende die week sien ons volg Jesus se voorbeeld? l kan hulle Maandag by die werk sien dat ons voor die aangesig van die Here lewe? l kan hulle aan die manier waarop ons besigheid doen, sien ons lewe in die teenwoordigheid van die Here? l kan hulle aan die manier waarmee ons met hulle praat, hoe ons teenoor hulle optree, sien dat ons naby aan die Here lewe? Kom ons maak dit weer ons lewensmotto: om elke oomblik naby aan die Here te lewe. Die tweede verwagting wat die Here van Abraham het is: Wees opreg. God vra van Abraham

Rikus van Zyl Tentmakerleraar: NG Gemeente Fichardtkruin

in sy op padwees om opreg te wees. Wie opreg lewe, dien die Here. Lewe in gehoorsaamheid aan die Here omdat jy die Here liefhet. Wees wie jy is: nuwe mens in Christus, kind van God. As Christene beleef ons ‘n geloofwaardigheidskrisis. Baie mense glo net eenvoudig nie meer die getuienis van Christene nie. Die rede? Ons belydenis en lewenstyl klop nie met mekaar nie. Dit wat Christene sê en doen verskil te veel van mekaar. Daarom is mense agterdogtig. Selfs Christene is agterdogtig teenoor mekaar. Hoeveel kere sê ons nie van mekaar: ek “trust” nie daardie een nie? Vriende, ons sal baie aandag moet gee aan ons opregtheid. Ons maak die evangelie kragteloos as ons nie opreg is nie. Die wêreld sal duidelik moet agterkom en uit ons lewe moet sien dat ons lewe opreg is. Kom ons lê ons daarop toe om eerlik te wees. Môre is die begin van ‘n nuwe onbekende dag. Die Here kom herinner ons: Hy is die Almagtige God. Vertrou Hom met jou hele lewe. Hy vra van ons: lewe naby God en wees opreg: mense moet kan sien dat ons belydenis, dit wat ons sê ons is, ooreenstem met ons lewenstyl. Wees wie jy sê jy is! Mooi loop.

REDAKSIONEEL

oor die grensdraad.... FRANCOIS SEYMORE

Diensleweringbetogings en insolvente munisipaliteite, infrastruktuur wat ineenstort, wetgewing om mense tronk toe te stuur as hulle iets polities verkeerd sê en Angorabokke maak voorbladnuus. Daar is soveel sleg en dan is daar soveel goed. Cyril kry ‘n oproep van Justin Trudeau en word uitgenooi om die G7 leiersberaad in Kanada by te woon en die geleentheid te kry om met potensiële beleggers te gesels. Die eerste keer in sewe jaar dat Suid-Afrika uitgenooi word en dit kan net goeie gevolge hê! Verdere goeie nuus is dat ons land vir die derde keer sedert 1994 verkies is om as ‘n niepermanente lid te dien in die Veiligheidsraad van die Verenigde nasies vanaf Januarie 2019. Landbou beleef nie sy beste oomblikke nie. Die vierde mielieoesvoorspelling is 23% laer as die vorige jaar se rekordoeste en Vrystaat Landbou verloor vir die laaste keer hul regsgeding om die regering te dwing om boere op die Lesotho grens te beskerm. Statistiek SA maak die NBP vir die eerste kwartaal bekend en

dit lyk nie baie belowend nie. Die ekonomie wankel en trek 2.2% terug (kwartaal op kwartaal), die grootste daling sedert 2009. Landbou kry die skuld met sy bydrae wat met 24.2% val weens swakker oeste. Dit is die grootste daling sedert die tweede kwartaal in 2006. The first public hearing on the proposed amendments to Article 25 of the Constitution to allow expropriation of land without compensation in the Free State will be held on 2 July in Botshabelo. This prompted us to take a closer look at the National Development Plan and specifically the section dealing with job creation in the agricultural sector. Ons betoon respek aan die geliefde aartappel en die rol wat hierdie groente in wêreldgeskiedenis gespeel het. Ons het ook met Francois Wilken, president van VL gesels oor die Lesothogrens en wat hulle nou gaan doen om die boere daar te probeer beveilig. Igna het weer haar pen gegryp, maar hierdie keer neem sy saam deel aan die optogte en doen haar eie toyi toyi namens

die mammas. OVK het weer hul Toppresteerders aangekondig en slenkdalkoors word in Jacobsdal gevind. We all need to sleep, but we did not know that our sleeping positions can actually be harmful to our bodies. We take a look at different sleeping positions and what kind of pillow you need to get the required minimum 6-8 hours’ sleep a night – the healthy way! PETA stel ‘n skokkende video bekend oor die sybok haar bedryf en die mishandeling van die diere. Die veldtog word in ‘n baie ernstige lig deur alle partye beskou en ons kry die nuutste kommentaar van SSA. Selfs die Washington Post het die volgende dag na die veldtog geloods is, ‘n artikel daaroor gepubliseer. Die winter is nou in volle gang en ons produsente is besig om te stroop en lande vir die wintergewasse voor te berei. Die reënneerslae (560mm in Ladybrand vir die jaar) veroorsaak goeie vogtigheid en is daar optimisme vir ‘n goeie koringoes. Bly warm en geniet die rugby met so ‘n paar aartappelskyfies. Tot volgende keer.

JUNE 2018 | OVK NEWS

IS EEN MILJOEN HAALBAAR? In 2010 het Jacob Zuma ‘n Nasionale Beplanningskomitee, bestaande uit hoofsaaklik regeringsamptenare, aangestel om ‘n nasionale ontwikkelingsplan saam te stel. Onder die voorsitterskap van Trevor Manuel en visevoorsitterskap van Cyril Ramaphosa is ‘n plan saamgestel om verskeie tekortkominge in die samelewing te ondersoek.

ie Nasionale Ontwikkelingsplan is in 2012 aanvaar en gee aandag aan probleme soos onder andere werkskepping, onderrig, infrastruktuur en die openbare gesondheidstelsel. Die doelwit van die NOP is om werkloosheid drasties te verminder vanaf die 25% tans na slegs 6% teen 2030 deur 11 miljoen addisionele werksgeleenthede te skep.

Die NOP bepaal verder dat landbou 3.5% van die totale werksmag in 2030 sal akkommodeer. Die vraag is of die landbousektor hierdie bydrae sal kan lewer en wat die faktore is wat werksgeleenthede kan skep of negatief beïnvloed. Die Plan bepaal nie wat die bydrae van bestaande eenhede moet wees nie en dit is belangrik om hierdie bydrae te ondersoek.

Landbou is die vernaamste ekonomiese aktiwiteit in die platteland en daar word verwag dat 1 miljoen werksgeleenthede in die landbou geskep gaan word deur ‘n addisionele 500 000 hektaar onder besproeiing te ontwikkel deur middel van nuwe waterskemas. Grondhervorming en die toegang tot markte word ook in die Plan genoem.

Sekere faktore, en dit is verseker nie ‘n volledige lys nie, het ‘n ooglopende positiewe of negatiewe invloed op indiensneming in die landbousektor: l Tegnologiese ontwikkeling; l Vergroting van plaaseen hede; l Klimaat; l Minimumloon; l Produktiwiteit; l Wetgewing;

OVK NUUS | JUNIE 2018

l Politieke en ekonomiese klimaat vir investering; l Landelike infrastruktuur.

Minimumloon Die Nasionale Vergadering het op 29 Mei 2018 ‘n geskiedkundige stuk wetgewing aanvaar. Hierdie wetgewing bepaal die nuwe minimumloon van R20 per uur, met die landbou wat uitgesonder word op R18 per uur. Die daarstelling van ‘n minimumloon is veronderstel om die kwesbaarste werkers, mense met min opleiding en geen vaardighede nie, teen uitbuiting te beskerm. Die datum van inwerkingtreding moet nog aangekondig word, asook deur die president geteken en deur die Nasionale Raad van Provinsies goedgekeur word.

Daar is egter reeds sedert 2006 ‘n sektorale vasstelling wat die minimumloon beheer en dit word jaarliks deur die Minister van Arbeid aangepas. Minimumloon is nie uniek tot SuidAfrika nie, en word interna sionaal aangewend om arbeiders te beskerm.

Klimaat en ekonomiese bydrae In 2017 is die lof van landbou be sing, wat na rekordoeste 17.7% tot die Bruto Nasionale Produk bygedra het. Die landbougemeenskap het hierdie bydrae gebruik om die regering en politieke partye te herinner aan die belangrike rol wat landbou speel. Hierdie bydrae word veral in die onderhandelinge oor die verandering van Artikel 25 beklemtoon.

WERKSKEPPING

Wehan en Jan Laubscher is melkboere op die plaas Midholme buite Cradock. Jan is van mening dat daar ‘n verband moet wees tussen die minimumloon en markpryse wat produsente vir hul produkte ontvang. Wanneer arbeid te duur raak, wend produsente hul na meganisasie wat weer teenproduktief is vir werkskepping.

Die weer het egter weereens sy invloed op die landbou en ekonomie bewys toe planttyd tot die maksimum uitgestel is weens reënneerslae wat grootliks eers in einde Januarie uitgesak het. Die invloed van hierdie uitgestelde reënval is ‘n 23% swakker mielieoes en ‘n totale afname van 24.2% in die landbou se bydrae tot die ekonomie vir die eerste kwartaal van 2018. Dit voorspel rooi ligte vir indiensnemingsyfers deur bestaande produksie-eenhede asook ons bedingingsmag en inspraak in politieke onderhandelinge. Lae arbeidsintensiewe boerderye soos skape, beeste, eiers en melkerye neem volgens die NOP minder as 0.01 arbeiders per hektaar in diens en het ‘n hoë groeipotensiaal terwyl gewasse en bosbou ‘n lae potensiële groei het. Aktiwiteite soos neute, sitrus en groenteverbouing neem 1.3 arbeiders per

hektaar, waarvan die meerderheid seisoenaal is, in diens. Hierdie sektor kan uitgebrei word terwyl wyn en tabak se groei nie so positief is nie. Jan en sy seun Wehan Laubscher is melkboere in die OosKaap. Hulle arbeid word op 1.5 werkers per 100 vee-eenhede bereken. In hierdie sektor wat

volgens die NOP groei kan toon, verduidelik Jan dit is nie so eenvoudig nie.“Die enigste wyse om indiensneming te vergroot is om die kudde uit te brei. Tans word die grond optimaal benut en tensy ons addisionele grond aankoop en die kudde vergroot, is daar nie sommer ‘n moontlikheid om die arbeidsmag te vergroot nie.”

Minimumloon is nie ‘n faktor in hul boerdery nie, aangesien arbeiders reeds meer as die voorgeskrewe loon verdien. “Arbeiders by ‘n melkery werk nie normale werksure van 8-5 nie en betaal ons hulle ‘n addisionele bedrag om die kundige werker te behou en te lok. Indien die minimumloon egter heelwat bo die R20 per uur skaal sal styg, kan dit ons dwing om vergoedingspakkette te herevalueer.” Tegnologie en arbeid is altyd op ‘n fyn balanseerbalk en Wehan noem dat tegnologiese veranderinge aangebring kan word wanneer arbeid te “duur” raak. “Ons kan die draaitafel opgradeer om sekere pligte te

Tegnologiese ontwikkeling soos hierdie aartappeloesmasjien is ‘n groot bedreiging vir indiensneming. Die kompetisie op markte het veroorsaak dat produsente hul oes so vinnig as moontlik van die land tot by mark moet kry om redelike pryse te haal.

JUNE 2018 | OVK NEWS

Giepie le Roux, bestuurder van Burnside Dairies, glo nie die minimumloon veroorsaak ‘n groot struikelblok in werkskepping nie. Die skep van ‘n investeringsklimaat om beleggings in die landbou te verseker, sal groei meebring wat werksgeleenthede skep.

Giepie le Roux is ‘n bestuurder van Burnside Dairies, een van die bekende melkplase buite Cradock en baseer hul arbeidsmag op 1/100gve.“Ons produktiwiteit vergelyk nie baie goed met internasionale standaarde nie. Hulle syfers is in die omgewing van 1/300gve.” “Werkskepping in hierdie land word direk gekoppel aan politieke stabiliteit. Investering bring groei en groei skep werk. Sonder groei sal die NOP se doelwitte nie bereik word nie. Die huidige klimaat wat onteiening sonder vergoeding insluit, skep nie ruimte vir investering nie. Landbou is kapitaalintensief en beleggers is besig om minder riskante alternatiewe te ondersoek.” hanteer wat tans deur arbeiders verrig word. Dit is egter nie altyd voordelig nie en ons monitor die prys van melk en die ekonomie gedurig om seker te maak dat die balans gehandhaaf word.” “Die boer se verantwoor de likheid ten opsigte van sy arbeiders en hul families is enorm,” sê Jan.“Jy neem basies verantwoordelikheid vir sy hele familie. Dit is eenvoudig – die platteland sal nie oorleef as die landbou nie oorleef nie. Ons verhouding met die arbeiders is van die belangrikste elemente van ons boerdery en sonder die toegewydheid van die arbeiders sal ons nie volhoubaar wees nie.” Op die vraag oor hoe moeilik dit kan wees vir ‘n persoon met geen of beperkte boerdery agtergrond om ‘n sukses daarvan te maak, verduidelik Jan dat die kanse nul

Die indiensneming van tydelike of seisoenale werkers in die neut-, groenteen sitrusbedryf word die meeste deur tegnologiese ontwikkeling bedreig.

OVK NUUS | JUNIE 2018

tot geen is. “Boerdery kan jy nie gaan leer nie, jy leer beginsels. Twee plase langs mekaar is nie dieselfde nie. Kennis word van geslag tot geslag oorgedra en dit is die beginsel waarop landbou suksesvol in hierdie land bedryf word.”

Giepie sê hulle gebruik die maksimum kapasiteit van die drie melkstalle. “Om 10 tot 12 addisionele werksgeleenthede te skep moet ons meer koeie melk. Dit beteken dat ons nog ‘n stal sal moet bou, en dit verg

geweldige insetkoste. Geen beleg ger gaan in die huidige politieke klimaat daardie tipe van investering maak nie.” “Diversifikasie is nie op hierdie stadium op die tafel nie. Ons as bestuur het besluit om te hou by wat ons tans doen en dit tot die beste van ons vermoë te doen. Ons gaan nie ‘n ander bedryf aanpak waarvan ons nie genoeg kennis het nie en gaan uitsluitlik op melkproduksie fokus. Ons is egter 100% bereid om in landbou te investeer indien daar samewerking en ondersteuning van die regering is.” “Ek voorsien nie werksverliese weens tegnologiese ontwikkeling in die melkbedryf nie. Ons balans tussen arbeiders en masjinerie is volgens ons korrek en bietjie bo die NOP se berekening van 0.01 per hektaar.” Hulle het onlangs weidingslande aangekoop en dit bring hul indiensnemingsratio op 0.061 per hektaar te staan, wat vir Giepie aanvaarbaar is. “Ons standpunt oor minimumloon is eenvoudig. Jy kan nie ‘n werknemer laat honger ly en verwag hy moet lojaal en getrou wees nie. Hy moet kan lekker leef en lekker bly - die welsyn van ons personeel is uiters belangrik. Wedersydse respek is ook baie belangrik en sonder

Japie Marais van Cradock staan hier by die okkerneut verwerkingsaanleg wat uit Duitsland ingevoer is. Die neute word meganies ontdop en in groottes gesorteer en met slegs vier mense wat betrokke is met die verpakking.

ons mense kan ons nie opereer nie. Ons oudste werker is sedert 1953 op die plaas. Hy het verlede jaar afgetree en ontvang nou ‘n pensioen” Giepie verduidelik dat groei in besigheid eerder werksverliese veroorsaak as werkskepping. “Grond waarop ons vandag boer bestaan seker uit vyf en ses plase met elkeen 14 plus arbeiders. Ons doen byvoorbeeld nie meer vloed be sproeiing nie, maar gebruik spilpunte. Duplisering van poste vir trekkerdrywers en algemene arbeiders veroorsaak werksverliese. In besigheid moet jy jou eenheidskoste beperk, en arbeid is een van die faktore wat optimaal benut moet word.” Hugh Collett, Philippie en Japie Marais boer met die bekende Dohne Merino stoet, Lowmar Dohnes, asook met lusern, pekanneute en okkerneute op die plaas Vervulling en Lowlands

in die Cradock omgewing. Die neutbome se ouderdomme wissel vanaf 12 tot 18 jaar. Okkerneutmarkte in Johan nesburg en Kaapstad word voorsien terwyl die pekanneute na Hartswater vir verwerking geneem word.

Die neute is ‘n diversifikasie wat aangepak is om heelwat tydelike werksgeleenthede te skep. Die oesproses in Mei is arbeidsintensief en bied werk aan 10 tydelike werkers. Die bome word met ‘n trekkergemonteerde skudtoestel geskud en dan met ‘n handroller opgetel. Een persoon kan vanaf 150 tot 180kg per dag optel. ‘n Droog- en ontdoppingsaanleg is uit Duitsland ingevoer, wat die ongedopte neute meganies in groottes sorteer. Die resultaat is dat ‘n neut, nadat hy opgetel is, nie weer met die hand hanteer word nie, wat weer ‘n verlies aan werksgeleenthede meebring. Slegs vier mense is betrokke by die vakuumverpakking van die okkerneute. Tegnologie het op hierdie plaas die balans in sy guns geswaai.

Aartappelboer en Brangusteler, Flippie Kotze van die Jamestown distrik, is van mening dat die NOP se doelwit van 1 miljoen werksgeleenthede in die landbou baie optimisties is en moeilik haalbaar gaan wees.

Volgens Japie word die pekanneute nie ontdop nie, aangesien die prysverskil relatief laag is, terwyl die okkerneute se prys drasties verskil van nagenoeg R27 per kg in die dop en R130 per kg uit die dop. Die som was eenvoudig om te maak en hy is verlede jaar na Duitsland om die aanleg aan te koop. Behalwe vir die tydelike werkers het die neutboorde nie addisionele permanente werksgeleenthede geskep nie, aangesien die arbeiders wat by die skape en lusern betrokke is, ook die pligte soos snoei en bespuiting van die 1 100 bome verrig. Die gras tussen die bome word deur die skape kortgehou. Die onsekerheid wat met onteiening sonder vergoeding gepaard gaan word nie op Vervulling gevoel nie. “My pa is iemand wat positief is en nie glo aan terughou nie, daarom die investering in die ingevoerde neutaanleg en spilpuntontwikkeling.” aldus Japie. Flippie Kotze en sy seun Walter boer tussen Aliwal-Noord en

JUNE 2018 | OVK NEWS

Die neutbedryf word erken as ‘n geleentheid om werk te skep. Hierdie werkers is besig om die okkerneute wat gekraak is, te ontdop en te sorteer. Moderne tegnologie en meganisasie veroorsaak werksverliese, wat meebring dat werkers soos hierdie oorbodig raak, wat bydra tot die werkloosheidsyfer.

brei uit met vee, en nie met arbeid nie.”

Jamestown op die plaas Swartfontein met ‘n Brangus-stoetery en 75 hektaar aartappels, waarvan 25 hektaar onder besproeiing is. Die aartappels word meganies uit die grond gehaal maar moet dan met die hand opgetel word. “Ons kan nie verder as dit meganiseer nie, want die grond se klei-inhoud is te hoog - klonte beland saam met die aartappels en dit bemoeilik die wasproses.” verduidelik Flippie Hulle gebruik sowat 50 tydelike werkers tydens die ses maande lange oestyd. Die beeste en ander gewasse skep werk vir 11 permanente arbeiders. Hulle plant die aartappels slegs elke vyf jaar in dieselfde land om siektes en virusse te voorkom. Nuwe lande moet konstant onder besproeiing ontwikkel word en hulle kan nie bekostig om nie te investeer nie. Flippie vertel dat hulle die tydelike werkers van Jamestown laat kom. “Die meeste van die

Volgens die NOP is die projeksie dat landbou teen 2030 tot 3.4% werksgeleenthede sal bydra. Finansies, vervoer, handel en persoonlike dienste sal die grootste gedeelte, 38.5% bydra.

OVK NUUS | JUNIE 2018

mense werk al jare vir ons. In die ses maande wat hul nie by ons in diens is nie, wag hulle tot ons weer aartappels moet optel. Ons neem hulle elke twee weke vir die naweek terug huis toe, en dan neem hulle al die aartappels saam wat nie geskik vir die markte is nie. Dit is emosioneel om te sien hoe hulle families die werkers inwag wanneer ons hulle Jamestown toe neem en die sakke aartappels aflaai om huis toe te vat.”

Die vergroting van eenhede het ‘n groot invloed op werkskepping, sê Flippie. “In die verlede het elke plaas ‘n paar arbeiders gehad. Die klein plase is uitgekoop en werkers het nie noodwendig hul werk behou nie. Hulle het gevolglik dorp toe getrek om daar te probeer werk vind. Ons kon dit sien in die hoeveelheid plaasskooltjies wat daar was. Vandag is net een van ses skole in die omgewing nog aan die gang. Die boer

Om die addisionele 1 miljoen werksgeleenthede te skep stel die NOP voor dat 500 000 hektaar addisioneel onder be sproeiing ontwikkel moet word. “Hierdie arbeidskwessie is ‘n groot bekommernis. Ons het reeds ‘n probleem met water. Waar gaan hulle genoeg water kry om 500 000 hektaar met 12mm per dag te besproei? Ek kan nie sien hoe dit gaan realiseer nie.” Gerrie Botha, regsadviseur van Vrystaat Landbou, is nie bekommerd oor die minimumloon wat in die wetboeke ingeskryf kan word nie. Volgens hom betaal die lede van VL reeds meer as die minimumloon en is die grootste negatiewe invloed op werkskepping die politieke klimaat. Hy sê dat die regering ‘n klimaat sal moet skep waar groei kan plaasvind.

Menslike Hulpbronne van OVK se Melody Vincent, Dennis van Vreden en Mariette Claasen, is dit eens dat die verwoesting en verwaarlosing van infrastruktuur een van die groot struikelblokke vir werkskepping op die platteland in die landbousektor is.

Landbouprodusente is nie alleen verantwoordelik vir werkskepping in die platteland nie. Landboumaatskappye en aanverwante bedrywe speel ook ‘n groot rol. OVK het nagenoeg 2 000 permanente en tydelike werkers in diens en Dennis van Vreden, hoof van menslike hulpbronne: opleiding en administrasie sê dat geleenthede op die platteland verminder, aangesien kommersiële boere en besighede verminder. “Faktore soos minimumloon, droogtetoestande en verstedeliking is almal bydraend tot die probleem.” “Die rol van landboumaat skappye is baie groot, omdat hulle meestal die enigste werkverskaffers buiten die informele sektor is. Weereens hang groei af van bovermelde toestande, wat nie noodwendig in ons kliënte se hande is nie. Landboubesighede se bedryf is afhanklik van omstandighede waarin kliënte hulself bevind. Indien die besigheidsklimaat gunstig is, brei die landboumaatskappy uit en werkskepping vind plaas en vice versa.”

grondhervorming.“Kommersiële boerdery moet uitgebrei word na bewerkbare grond wat nie tans gebruik word nie of onbenutte grond in gemeen skaplike boerderye. Nuwe toetreders of kleinskaalprodusente moet toegang en ondersteuning kry tot inligting, tegnologie en markte. Nuwe toetreders moet fokus op meer arbeids intensiewe boerdery soos neute, piesangs en avokado’s waarvoor daar ‘n groot vraag bestaan.”

Melody Vincent, ‘n werwing spesialis by OVK sê dat infrastruktuur seker een van die belangrikste faktore is wat in die pad staan van werkskepping.“Dit is moeilik om goeie kandidate te lok na die plattelandse dorpe. Infrastruktuur, spesifiek ‘n gebrek aan behuising, goeie skole en mediese dienste, verhoed dat potensiële kandi date ons, of enige ander plattelandse maatskappy as werkgewer oorweeg.” Die NOP is ‘n ambisieuse plan en ‘n mens wonder tog oor die uitvoerbaarheid daarvan en of

die doelwitte nie te optimisties is nie. Die werkloosheidsyfer van 14% in 2020 gaan onwaarskynlik behaal word. Dit wil voorkom asof die bestaande kommersiële boere nie ‘n groot bydrae tot werkskepping gaan of kan maak nie. Dit laat die skepping van 1 miljoen werksgeleenthede in die hande van opkomende boere en gemeenskapsprojekte. Die tyd sal leer of dit volhoubaar gaan wees en of die NOP net ‘n droom was.

Mariette Claasen, hoof van menslike hulpbronne: bedryf by OVK, verduidelik dat aan die einde van die eerste kwartaal van 2018 was daar volgens Statistiek SA, 875,000 werk nemers in die Landbousektor. “Dit is 28,000 minder as gedurende die eerste kwartaal van 2017, wat die tendens van langtermynafname in indiensnemingsgetalle in dié sektor vanaf 1960 ondersteun. Die gemiddelde werkloosheidsyfer vanaf 2000 – 2018 was 25.54%. Dit is hoogs onwaarskynlik dat die NOP hul werkloos heids doelwit van 6% teen 2030 sal bereik.” Mariette sê dat skepping van werksgeleenthede afhanklik is van die doeltreffendheid van

JUNE 2018 | OVK NEWS

GEWASSE

Moenie ‘n aartappel op sy skil takseer nie

Dink aan ‘n burger sonder skyfies, of TV-kyk sonder ‘n pak “chippies”. Ouma se gebakte aartappels of gegeurde kapokaartappels. Die aartappel is ‘n groot gunsteling in enige huis - die vierde grootste geplante gewas in die wêreld naas rys, koring en mielies … en baie ryk geskiedenis. Die Inkas van Peru was die eerste mense wat aartappels verbou het, so ver terug soos 8000 v.C. tot 5000 v.C. In 1536 het die Spaanse seevaarders hierdie smaaklike groente in Peru ontdek en teruggeneem na Europa toe. Dit het bykans 40 jaar geneem om deur die hele Europa te versprei. Teen die begin van die 19de eeu het Brittanje oor ’n groot deel van die aarde geheers. Dit het Ierland ingesluit. ’n Groot gedeelte van Ierland was in die besit van Engelse grondeienaars, waarvan baie in Engeland gewoon het. Hierdie afwesige grondeienaars het hoë huur van hulle Ierse huurders geëis en hulle min vir hulle arbeid betaal.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Duisende kleinboere, of by woners, het in volslae armoede gelewe. Omdat die mense nie vleis of veel ander kos kon koop nie, het hulle die goedkoopste, maklikste en voedsaamste gewas geplant wat hulle onder hierdie omstandighede kon: die aartappel. Teen die einde van die 19de eeu was bykans een derde van bewerkbare grond in Ierland met aartappels beplant en dit het as kos vir mens en dier gedien. Die gemiddelde Ier het elke dag aartappels geëet, en niks anders nie. ‘n Resep vir ‘n tragedie! In 1840 het ‘n swamsiekte uitgebreek en die meeste aartappeloeste dwarsoor Europa

vernietig. Die stapelvoedsel van die Iere was uitgewis en bykans een miljoen mense het van hongersnoord en siektes gesterf. Nog een miljoen het na Kanada en Amerika gevlug.

“Elke dieet wat ek nie kon volg nie, was weens aartappels en bruin uiesous.” Dolly Parton Vandag is daar regoor Ierland vervalle klipmure en huise wat droewige herinneringe is aan die moeilike tye gedurende die wydverspreide Ierse verstrooiing. In die Verenigde State alleen is daar meer as 40 miljoen mense van Ierse herkoms. Die Amerikaan se president John F.

Kennedy sowel as Henry Ford, die uitvinder van die Fordmotorvoertuig, was regstreekse afstammelinge van emigrante wat van Ierland af op hongersnoodskepe gevaar het. Die aartappel het besonder baie gebruike, maar die een waarsonder ons nie kan leef nie, is die harde gegeurde skyfie. Die skyfie is die grootste rolspeler in die peuselmark en dra bykans 35% van die totale omset by. Die oorsprong van die skyfie word dateer so ver terug as die 1820’s, maar die bekendste staaltjie het sy ontstaan in 1853. Op 24 Augustus in hierdie jaar het ‘n kok, George Crum, ‘n ongelukkige kliënt probeer

tevrede stel in Saratoga Springs, New York. Die kliënt het aanhou kla dat sy “French fries” te dik en papperig was en nie genoeg sout op gehad het nie, en dit elke keer na die kombuis teruggestuur. ‘n Gefrustreerde Crum het toe in woede die aartappel in baie dun skyfies gesny en in olie gebraai tot hulle kliphard was en ekstra sout oorgegooi. Die kliënt was mal daaroor! Die geskiedenis van die aartappel in Afrika dateer terug na die Koloniale dae. Teen die middel van die 20ste eeu was dit ‘n gevestigde gewas en veral gewild tydens oorloë, aangesien dit in die grond versteek kon word. Voor die Ruandese volkslagting in 1994 was die verbruik 153 tot 200kg per kapita per jaar, hoër as enige land in Wes Europa. Die aartappel is weens sy veelsydigheid ‘n baie gewilde groente. Belarus in Oos Europa het die hoogste verbruik in die wêreld van 185kg aartappels per persoon per jaar. Pole staan op 114kg en Malawi is die hoogste verbruikers in Afrika op 112kg. Ruanda se verbruik het gedaal na 101kg, wat 8kg minder is as Rusland. Teen alle verwagting en ten spyte van vele verwysings na vetsug is Amerika en Engeland baie ver agter teen slegs 55kg per persoon!

Ons maak aartappel fyn, sny hulle in skyfies, bak en kook hulle en eet selfs die skil met gesmelte kaas. Die aartappel se gebruike strek egter baie verder. Die stysel word in papiervervaardiging gebruik as ‘n bind middel en olieboorders gebruik aartappelstysel om boorgate skoon te maak. Die skil word gebruik om hoë-graad etanol te maak. ‘n Studie in Kanada het bevind dat 44 000 ton bewerkbare aartappelafval

nagenoeg 4.5 miljoen liter etanol kan oplewer. In sekere Oos-Europese lande word aartappels aangewend as voeding vir diere. Beeste word tot 20kg rou aartappel per dag gevoer, terwyl varke baie vinnig gewig optel met ‘n dieet van 6kg gekookte aartappels per dag! Vodka word ook in Rusland en Pole van aartappels gemaak. Volgende keer wanneer jy ‘n heerlike burger en skyfies eet,

dink daaraan dat dit beweer word dat die Belge eerste was om “French Fries” in die laat 1600’s te maak, en nie die Franse nie! Die Belge het hulle vis in dun strokies gesny wat in olie gebraai is en as ‘n peuselhappie geëet was. In die winter het die riviere egter toegeys en kon hulle nie visvang nie. Wat as ‘n alternatief ontwikkel het, staan vandag bekend as die beminde “French Fries”. Lekker smul!

JUNE 2018 | OVK NEWS

Hofsaak nie einde vir grensboere nie GRENSBOERE

minagting van die hofbevel en gebrek aan enige aksie of optrede soos in 2010 ooreengekom. Die staat het aangevoer dat die ooreenkoms nie prakties uitvoerbaar of haalbaar is nie. Op grond daarvan is in die staat se guns beslis. Vrystaat Landbou het besluit om hulle tot die Appèlhof te wend en in September 2017 is dieselfde beslissing gemaak. Hulle is toe Grondwetlike Hof toe en in Mei 2018 was die beslissing in twee sinne saamgevat. “Die hof het beslis dat die Grondwetlike Hof nie jurisdiksie oor die aangeleentheid het nie en dat Vrystaat Landbou se aansoek in geen ander hof sal slaag nie,” verduidelik Francois Wilken, president van Vrystaat Landbou. Waarheen nou vir die grensboere? “Ons is in die proses om vier vergaderings met die boere te reël om te bepaal wat die situasie tans op die grens is en wat hul behoeftes is. Die omstandighede het heelwat verander vanaf 2009. Daar is ‘n sekere streek waar daar voorheen 23 boere was; vandag is daar net drie.”

Vrystaat Landbou was nou reeds jare lank in ‘n regsgeding met die regering betrokke om die boere langs die Lesothogrens te beskerm. In Mei 2018 het die hoogste hof in die land hul hoop op aksie van die regering om die grensboere te beskerm, finaal gekelder.

ie proses strek sover terug as April 2009 toe Advokaat George Bizos die aansoek om die regering te dwing om die grensboere te beskerm, onder die VL voorsitterskap van Louw Steytler ter tafel gelê het. Die Bloemfontein hofsaak is gewen en die regering is opdrag gegee om ‘n heining tussen die twee lande op te rig en ‘n pad te bou sodat behoorlike patrollies gedoen kon word.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Die regering het die hofbevel geïgnoreer en in 2010 is hulle weer hof toe gesleep.‘n Skikking is egter vooraf in Junie 2010 bereik en daar is op die volgende ooreengekom: l Doeltreffende polisiëring van die grens deur die staat;

l Die staat onderneem om die grenspad wat gepatrolleer moet word, op te gradeer en in stand te hou; l Die oprigting van ‘n grensdraad tussen Wepener en Zastron, wat later tot by Clarens kan strek. l Die Polisie onderneem om hul mag van 130 met twee pelotons van 72 lede te versterk en observasiepunte op te rig. l ‘n Satelliet sal ook gebruik word om die grens te monitor met die monitering wat in Ladybrand gesetel sou wees. In Maart 2015 gaan VL weer hof toe weens die regering se

Francois Wilken, president van Vrystaat Landbou sê dit is nie einde van die pad in hul poging om die regering te verplig om die Lesotho grens te beveilig nie.

Volgens Francois was nie al die boere gelukkig oor die pad wat teen die grens sou loop nie en ander wou weer nie Weermagpatrollies gehad het nie. “Ons moet dus nou so vinnig moontlik ‘n nuwe mandaat gaan kry om die pad vorentoe te bepaal.” Francois sê dat hulle eerder die proses op ‘n diplomatieke* en onderhandelingsgrondslag wil bestuur as deur die howe.“Ons is uiteraard teleurgesteld oor die hofbeslissings maar dit beteken nie dat die proses hier stop nie. Hierdie terugslag speel ook geen negatiewe rol in ons verhouding met die regering nie, veral nie nou met die onderhandelinge oor Artikel 25 nie.” Die een land se president wil ‘n muur bou om sy inwoners te beskerm en ‘n ander land se burgers kan nie eers deur die regstelsel sy regering dwing om hul basiese regte to veiligheid na te kom nie. Vreemde wêreld waarin ons leef....

In- en Uitvoerinligting lei tot deursigtigheid MIELIESAKE

Graan SA het in Mei ‘n verklaring uitgereik waarin verwys word na die Minister van Landbou, Bosbou en Visserye wat die 18de Mei die langverwagte wysiging, waarvoor Graan SA aansoek gedoen het - die statutêre maatreël vir die rapportering van die invoer en uitvoer van mielies in die Staatskoerant gepubliseer het. Die wysiging behels dat die inen uitvoerders van mielies voortaan nie net die fisiese invoere en uitvoere wat plaasgevind het aan SAGIS sal rapporteer nie, maar ook die invoere en/of uitvoere van mielies wat beplan word, of waarvoor daar reeds kontrakte in plek is vir die transaksies om plaas te vind.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Die betrokke partye sal weekliks ‘n opgawe met die nodige inligting rakende die invoer of uitvoer van mielies by SAGIS indien wat hierdie syfers op ‘n weeklikse basis aan die mark bekend sal maak. Die syfers vir die invoere en/of uitvoere moet agt weke voordat die fisiese ontvangs (invoere)/verskeping (uitvoere) daarvan plaasvind aan SAGIS gerapporteer word.

Die inen uitvoerders moet ook in die weeklikse opgawes aandui indien daar enige kontrakte vir invoer- of uitvoerdoeleindes is, wat uitgewas is, en dit dus nie meer sal plaasvind nie. Dit weeklikse rapportering sal egter steeds die balans toon van die kontrakte wat in plek is vir invoer- of uitvoerdoeleindes.

Vraag en aanbod van mielies is van die belangrikste faktore wat die plaaslike mieliepryse asook die termynpryse van mielies beïnvloed. Die vryemark sisteem kan egter net optimaal funksioneer indien alle rolspelers in die mark toegang het tot dieselfde inligting veral rakende aspekte wat die vraag en aanbod beïnvloed.

Die wysiging van die statutêre maatreël wat inen uitvoerders van mielies verplig om die nodige inligting rakende kontrakte vir inen uitvoere te rapporteer sal hierdie inligting tydig aan die mark bekend maak wat almal in die mark die geleentheid sal bied om vroegtydig die nodige bemarkingsbesluite te kan neem.

Graan SA is van mening dat hierdie inligting ook vir die produsente van groot waarde sal wees omdat die produsente dieselfde inligting as die res van die mark betyds tot hul beskikking sal hê. In teenstelling met die huidige stelsel waar inligting eers na die mark toe kom wanneer die fisiese graan reeds in-of-uitgevoer is. Dit sal waardevol wees in die produsente se besluitneming en bemarking van die mielies. SAGIS is tans in proses om ‘n nuwe stelsel te ontwikkel om hierdie inligting te akkommodeer en so akkuraat moontlik aan die mark te publiseer. Die koringbedryf het reeds ‘n soortgelyke versoek goedgekeur en aan die minister gerig en die mark sal in kennis gestel word wanneer dit goedgekeur word.

JONGBOERE

y het gesê dat dié kwessie op almal se lippe is. “Dit is ‘n aangeleentheid wat ons baie pla en iets wat ons weet nie prakties moontlik uitvoerbaar is nie. Werkloosheid sal toeneem, voedselsekuriteit sal bedreig word en voedselinflasie sal styg.” Hy het die jongboere die versekering gegee dat Vrystaat Landbou alles in sy vermoë doen om saam met Agri SA en ander rolspelers die mosie van die EFF teen te staan. Hy het ‘n beroep op die kongresgangers gedoen om deel te word van georganiseerde landbou en by hul plaaslike boerevereniging aan te sluit.“Hoe meer lede Vrystaat Landbou het, hoe groter word

Boet Wilken, voorsitter van die Vrystaat Landbou se Jongboerkomitee het tydens die opening van die kongres gesê boere kan nie toelaat dat sangers van die verhoog af hul gevegte moet veg nie. “Ons as landbouers moet dit self doen deur nou saam te staan. Kom ons vat hande met ons mede-landbouers en help hulle en word die nuwe gesig van landbou in die land.”

Jongboere gesels oor gesamentlike boerdery

Die Jongboerkongres en aankondiging van die Jongboer van die Jaar 2018 het onlangs in Bloemfontein plaasgevind. Die kongres het te midde van die grondhervorming vraagstuk plaasgevind en Boet Wilken, voorsitter van die Jongboerkomitee het onverwyld in sy openingsrede na onteiening sonder vergoeding verwys.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Dr Jane Buys van Vrystaat Landbou en die SAPD se statistieke (slegs vir Vrystaat) toon dat plaasaanvalle vanaf 2014 tot 2017 met 41% gestyg het terwyl plaasmoorde met bykans dieselfde persentasie verlaag het. Die 72 plaasaanvalle vir 2017 dui op ‘n ontstellende ses aanvalle per maand.

met tyd, soos winste gegenereer is, is hierdie bates oorgekoop.

sy mondstuk om met die regering namens landbouers te onderhandel. As enkeling gaan niemand na jou luister nie. Daar is ‘n groot verantwoordelikheid op ons skouers en ons moet verseker dat ons nageslag verder hier kan boer.” Tommie Esterhuyse, vise-president van VL het ook betrokkenheid opgehaal deur uit die handleiding Organisation, Development and Change aan te haal. “Een van die oudste strategieë om weerstand te voorkom is om lede direk by die beplanning en veran deringe te betrek. Deelname kan tot gevolg hê dat hoë kwaliteit veranderinge ontwerp word en deur dit te imple menteer, kan weerstand verwerk word. Vrylike en tydige toegang tot inligting bevorder effektiewe besluitneming.” Hy het gemeld dat volgens SARS daar 7 000 boere in die

Piet Swanepoel, Gert Nel en Friedl von Malitz van MD Foundation het aan ‘n gesprek oor gesamentlike boerdery deelgeneem. Hulle was dit eens dat dit nie ‘n konsep is wat by almal toegepas kan word nie en dat deeglike beplanning gedoen en gemeenskaplike doelwitte gestel moet word voor partye dit oorweeg om gesamentlik te boer.

Vrystaat is en volgens die Statistiek Diens is daar 5500 produsente. Vrystaat Landbou het 3 700 lede en dit laat nog groot ruimte vir groei om georganiseerde landbou en daardeur die verteenwoor diging te versterk. Hy het ook verwys na die onregmatige grondbesettings wat plaasvind en dat VL werkswinkels in samewerking met die SAPD aanbied waardeur hulle boere toerus en oplei om grondbesettings korrek te hanteer indien dit op hul eiendom sou plaasvind. Die tema van die kongres was “Gesamentlike Boerdery” en Friedl von Malitz van MD Foundation van die Ficksburg omgewing het die boere oor hul verlede vertel en hoe die gesamentlike boerdery ont staan het. Vyf vriende, wat elk hul eie boerdery uitdagings getrotseer het, het in 2010 besluit om hul kragte saam te snoer en vandag bestaan die boerdery uit ‘n melkery, kommersiële beeste en skape, asook stoetkuddes en gewasse. Verskeie gemeenskapsprojekte is suksesvol aangepak en word deur ‘n nie-winsgewende filiaal, Missio Dei, bestuur.

Trust. Die grond het aanvanklik gebly in die naam van die regpersoon waarin dit oor spronklik geregistreer was. Weens kapitaalwinsimplikasies was dit nie lonend om die grond na MD Foundation oor te dra nie en is langtermyn huur kontrakte aangegaan. Al die roerende bates, soos vee en trekkers, is tot die beskikking van MD Foundation gestel en

q Tommy Esterhuyse, vise-

president van VL het met verwysing na plaasaanvalle genoem dat proaktiewe aksies geloods is en 28 plaasaanvalle oor die laaste drie jaar voorkom is deur die betrokkenheid van landbouers.

“Ons bank het na ‘n paar jaar egter besluit dat MD Foundation eintlik insolvent is, aangesien die grond nie in die maat skappy se naam geregistreer is nie. Dit het tot vele frustrasies gelei en in samewerking met ons ouditeure is daar begin om van die grond oor te dra in ruil vir aandele in MD Foundation. Dit was ‘n manier om kapi taalwins en oordragkoste te vermy.” Afsonderlike afdelings, met sy eie bank-, en korporasierekening asook BTW-nommer is gestig. State met betrekking tot inkomstes en uitgawes, kontantvloei en begrotings word maandeliks na alle lede gestuur vir evaluasie en kommentaar. Die finansiële beplanning van die afdelings word steeds gesamentlik gedoen, maar die afsonderlike bestuur daarvan is elkeen se eie verantwoordelikheid.

Nadat sekere riglyne saam gestel is, is ‘n maatskappy gestig en die aandele word gehou deur MD Trust sodat niemand individueel aandele besit nie. Die lede en hul kinders is dan almal begunstigdes van die

JUNE 2018 | OVK NEWS

Friedl verduidelik dat dit groot aanpassings van almal, die bestuur en werknemers, geverg het. “Ons moes almal nuwe plase en werkers leer ken en leer hoe ‘n ander boer dinge op sy plaas gedoen het. Jy wil ook nie daar instorm en sy stoor vir hom regpak nie. Dit mag dalk waar wees dat boere vyftig jaar gelede nie kon saamwerk nie, maar dit is nie meer die geval nie. Boere is nie dom nie. As jy boer, moet jy aanpas. Aanpas by die Safexpryse, die klimaat, die arbeidswetgewing en selfs jou skoonma! Die een wat die vinnigste aanpas, oorleef. Slegs positiewe mense pas vinnig aan.” Enige besigheid het toekomsplanne en met soveel mense betrokke, elk met sy eie idees, is dit soms moeilik op die korrekte besluit te neem. “Ons het besef dat wisselvallige kommoditeitspryse ‘n geweldige risiko inhou en moet dit aanspreek om op die langtermyn volhoubaar te wees. Die plan is dus om die vee-afdeling, melkery en voerkraal uit te brei sodat ons die gewasse wat ons produseer, self kan benut. Ons sal ook moet uitbrei as die kinders wil kom boer. “ ‘n Bespreking oor gesementlike boerdery is gehou met bekendes in landbousirkels, Theo

Friedl von Malitz van MD Foundation het gesê dat al die betrokkenes by hul boerdery aan die begin gesukkel het om aan te pas. Daar is ook ‘n ontnugtering want ego’s is betrokke en daar moet geleer word om saam te werk.

Vorster, Gert Nel en Piet Swanepoel asook Friedl von Malitz. Gert, wat 37 jaar aan PWC verbonde was, het klem gelê op die feit dat daar ‘n gesamentlike doelwit tussen die partye moet wees en dat almal, insluitende die vrouens, betrek moet word. Piet is ‘n prokureur met heelwat ondervinding in boedelbeplanning en het genoem dat die struktuur van die begin af baie deeglik geformuleer moet word sodat elke party presies weet wat sy regte en verpligtinge is. Op ‘n vraag van die vloer het Piet gesê ‘n tipiese struktuur sal ‘n maatskappy wees. Daar moet ‘n deeglike aandeelhouersooreenkoms wees en die aandele word gewoonlik deur trusts gehou. Friedl het genoem dat die bepaling van almal se behoeftes uitdagend kan wees. “Vir een is slegs ‘n Levi Jean aanvaarbaar en vir ‘n ander is ‘n Jonsson Jean weer goed genoeg. Verhoudings is dus

baie belangrik en ek beklemtoon ook dat almal sedert die aanvang betrokke moet wees.” Gert noem verder dat dit belangrik is dat almal openlik

q Bonsmara-boer, Hendrik

Theron van die plaas Wolwekop naby Dewetsdorp, was een van vier finaliste vir die VL Jongboer van 2018. Hier staan hy by Santa Ferreira, OVK Bemarkingbestuurder en Boet Wilken, Voorsitter van die VL Jongboerkomitee.

moet wees. Die ooreenkomste van die gesamentlike boerdery asook boedelbeplanning moet baie duidelik aan almal se families verduidelik word. “Dit is baie sleg as die testament eendag gelees word en daar kom bepalings na vore waarvan niemand geweet het nie.” Gesamentlike boerdery kan ook ‘n nadelige impak maak op “familieboerdery” of ruimte skep vir kinders wat wil boer. Friedl verduidelik dat MD Foundation die koste van die kinders se onderrig betaal en daarna moet hulle hulself onderhou. Hy noem dat twee kinders landbou studeer het maar nie by MD Foundation betrokke kan raak nie, aangesien daar reeds persone is wat byvoorbeeld die gewasse hanteer of die melkery bestuur. Die opvolgstrategievraag duik ook tog op. Skep gesamentlike boerderye nog die geleentheid vir kinders om tot die landbou toe te tree of gaan hulle ander beroepe volg aangesien die gesamentlike boerderykonsep nie veel ruimte laat vir ad disionele toetreders nie? Wat gaan gebeur wanneer die huidige partye bejaard is en daar nie kinders is om op te volg nie? Dit is sekerlik ‘n aspek wat in die oorspronklike beplanning aandag moet geniet om die langtermyn volhoubaarheid van die gesamentlike boerdery te verseker.

OVK NUUS | JUNIE 2018

OUERSKAP

oedersdag is agter die rug, hopelik gevul met gesken kies en kaartjies en ‘n mooi blom of twee. Dalk was jy so gelukkig om ontbyt in die bed te kry of was jou geskenk selfs groter, in die vorm van parfuum of die nuutste Appleof Android-toestel. As ons werklik eerlik moet wees: Wat wil mammas regtig die heel, heel graagste hê? Ons wil onver beterlik goed wees in dit wat ons doen – in ouerskap.

Ons wil uitstekend wees met hierdie moederskap taak wat aan ons toegeken is. Ma’s oral oor deel een gemene faktor. Ons wil so graag die goue medalje vir moederskap verower, alhoewel ons die meeste van die tyd totaal ontoereikend voel. Al is ons heeltemal oorweldig, kry ons nie die kans om ons voete te stamp en stuipe te kry wat ‘n tweejarige soos ‘n amateur sal laat lyk nie. Jy wil ook snikkend en moede-

loos in die badkamer kan sit en huil omdat jy regtig radeloos is met jou amper-tiener se nuutste houding. Jy wil jou hare uit jou kop uit trek omdat niemand ooit luister as jy vra of selfs smeek dat dinge gedoen moet word nie. Die feit bly staan, elke mamma voel soms oorweldig met hierdie opvoedingstaak en ervaar van tyd tot tyd die diepste begeerte om soos die massa-optog gangers te staak. Sy wil haar

mamma-stem laat druis en protesteer teen alle onreg wat heers in haar huis en elke wanfunksionerende organisasie wat haar energie tap. Departement van Onderwys hou haar gereeld besig met skooltake wat al gister klaar moes gewees het, briefies oor fondsin samelings, toets- en eksamenroosters en nimmereindigende huiswerk. Hiermee saam kompeteer Departement van Sport en Kultuur om te kyk hoeveel aktiwiteite moontlik kan oor-

Wanneer mammas die dag staak In die vorige uitgawe was daar geskryf van boere wat al hoe meer blootgestel word aan depressie en is die uitdagings van die hedendaagse boer baie duidelik . Terwyl pappas hul daagliks afsloof om die boerdery te onderhou en te beman, gebeur dit dikwels dat die klein (-of groot!) span uitsluitlik mamma se afdeling word om te hanteer en te beheer.

vleuel en sorg hierdie twee afdelings dat mammas selde oorleef sonder ‘n elektroniese en ‘n geskrewe dagboek wat in gekleurde kodes probeer byhou by almal se skedules. Indien ‘n mamma sou staak, sal dit katastrofies wees want outomaties kom Departement van Vervoer tot stilstand. Wie op dees aarde kan soveel roetes haarfyn op ‘n dag beplan? Almal moet open afgelaai word by hul spesifieke bestemmings en dit word as vanselfsprekend aanvaar dat almal betyds is. Mamma kan nie staak nie want Departement van Landbou verwag dat elke ete van ontbyt, tot kospakkies tussen sport, dwarsdeur tot by aandete in plek is. Natuurlik is dit ‘n gegewe dat sy die yskas- en spensvoorrade gereeld nagaan en aanvul deur die supermark en winkels betyds te besoek voordat iemand in die huishouding iets mag benodig.Terwyl ‘n mamma se hoofpyn heel moontlik al kloppende vir dae lank pols, kan sy nie staak nie, want Departement van Gesondheid vereis dat sy 24 uur aan diens is. Sy moet soggens almal se vitamines uithaal en sy moet vroegtydig kan raaksien as sussie se ogies hang, want sy kan moontlik iets onder lede hê. Sy moet presies weet watter medisyne werk vir watter skeet en indien dit nie werk nie, moet ‘n boereraat of twee die ding kan doen. Hierdie Departement vereis ook soms nagdiens en hierdie verpleegster mag nie in die dag rus nie. Nee, jy vind haar dalk in hofskoene in haar kantoor hard aan die werk, met so ‘n effense ekstra moegheid in haar oë. Daar is geen manier dat ‘n mamma kan staak nie want Departement van Finansies is afhanklik van haar beursie. Snoepiegeld, sakgeld, fotogeld, entrepreneursdaggeld, verjaarsdagmaatjiegeld, tandemuisgeld en parkeergeld sorg vir matelose onderhandelings en verwagtings. Natuurlik gaan Departement

Waterwese outomaties saam met mamma staak, want kinders gaan bad verseker nie uit vrye wil nie en toilette word nie vanself gespoel mits daar ‘n dreigement of twee daarmee saamgaan nie. Dis vanself sprekend dat Departement van Arbeid totaal disintegreer as ‘n mamma sou staak. Wie anders gaan sorg dat die honde kos kry, die nat handdoeke opgetel word, wasgoed weggepak word en skooltasse uit die kar gelaai word? Behalwe dat al hierdie funksionele takies op ‘n daaglikse basis moet plaasvind, wil ons eintlik op die ander dinge fokus. Om ons kinders maniere te leer, sagmoedigheid, respek en insig te gee. Om seker te maak hulle neem ander in ag, hulle selfstandig te maak en te leer om verantwoordelikheid vir hul dade te neem. Die een ding wat mamma’s die graagste wil hê, meer as enige geskenk in die wêreld, is om dit alles beter te kan doen. Ons wil meer wees – beter wees. Ons wil meer geduld hê en nooit op ons kinders skree nie. Ons wil kalm bly en hul uitbarstings rustig hanteer in plaas van om beter as hulle tekere te gaan. Ons wil ewige wysheid besit vir elke vraag wat hulle vra, eerder as om soms geen idee te hê watter antwoord of raad om te gee nie. Ons wil nooit in die bed klim en voel soos die goorste ma onder die son nie. Ons wil nooit voel dat ons hulle onnodig afgejak het of beheer verloor het nie. Uiteindelik is ons almal op soek na meer tyd. As ons meer tyd het, kan ons elkeen se storie klaar luister sonder om hulle aan te jaag. Kan ons elke aand by hulle by hulle gaan lê en sterre tel en droom oor die toekoms. Met meer tyd kan ons hulle in die oggend wakker staar en saggies die dag ingaan. Met meer tyd kan ons uitpluis wat in hul harte omgaan en watter maatjie dalk die vorige dag met hulle lelik was. Met meer tyd kan ons meer vrae beantwoord en hulle wêrelde

beter vir hulle ontsluit. Met meer tyd kan ons seker ophou om te oorleef op ongesonde oorlewingsmeganismes, kafeïne en multivitamiene. Maar ‘n mamma se realiteit is soms juis dit. Min tyd.

ons saam met ons kinders het wat van ons beter ouers maak nie. Dalk as ons ons fokus meer skuif na kwaliteit en nie kwantiteit nie, kan ons begin berus dat ons die beste doen met dit tot ons beskikking.

Die oomblik dat ons vrede daarmee begin maak dat geen mamma ooit die prys vir ouerskap gaan wen nie, is die helfte van jou stryd gewen. Ook dat geen boek, geen handleiding, geen resep, geen dieet en geen dissiplinestelsel jou gaan help om daardie prys te verseker nie.

Hoe doen ons dit? l Aanraking is ‘n kind se eerste taal en beweging sy tweede taal. Maak seker dat jy jou kind ferm druk en vashou vir ten minste 24 sekondes. Ferm drukkies laat die brein dopamien en serotonien afskei vir goed voel en glimlag.

Jy is heel moontlik op hierdie stadium die heel beste ouer wat jy kan wees binne jou gegewe situasie. Dis juis uit die genade van ons gebrokenheid, dat ons moet opkyk en elke dag sal neem, net soos dit vir ons gegee word. Sommiges dae is vol gevreesde uitdagings en ‘n totale gemors, ander weer ‘n juigende sukses. Wat vir mammas regtig saakmaak is daardie nat soen op jou wang of ‘n stywe drukkie wat jou verseker dat ondanks jou gespartel in elke moontlike departement – hulle onwrikbaar lief is vir jou en onvoorwaardelik op jou vertrou. Dít is hoekom mammas nooit sal staak nie. Dis nie die hoeveelheid tyd wat

l l

Bad saam - gooi ‘n bietjie Engelse sout in; dit help vir angstigheid en het ‘n kalmerende effek. Laat jou kind voor jou staan met sy arms uitgestrek. Masseer met jou hande ferm van sy kroontjie tot by sy voete en plant sy voete vir agt tellings. Herhaal drie keer. Hierdie beweging verseker ‘n gevoel van sekuriteit en geborgenheid. Maak oogkontak wanneer julle kommunikeer. Masseer jou kind se hande voor slaaptyd of terwyl julle saam na ‘n program kyk met ‘n spesiale room. Lees vir jou kind of saam met jou kind voor slaaptyd. Berei aandete saam voor.

p Igna du Plessis het ‘n privaat Mind Moves® praktyk wat beweging gebruik om neuro-ontwikkelingsagterstande aan te spreek. Sy is opgelei in spelterapie en het eers as onderwyseres haar kennis met kinders en ontwikkeling gevestig. Sy het `n nagraadse kwalifikasie in Psigo- Opvoedkunde en kan gekontak word op igna.duplessis@mindmoves.co.za

JUNE 2018 | OVK NEWS

HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT l

Vrystaat Landbou Jongboer van 2018

OVK vereer langdiens personeel

Personeel wat 20 jaar en langer in diens van OVK is, is onlangs tydens ‘n funksie in Ladybrand gelukgewens met hul besondere prestasies. Om 30 jaar jaar in diens van een maatskappy en sy kliënte te wees is, is voorwaar iets om op trots te wees. Hier ontvang Tumelo Mokoena (Fouriesburg Silo), Booi Hendriks (Oranjerivier Stasie Handel), Seabata Moekoa (Westminster Silo) en Danie de Jager (Clocolan Takbestuurder) hul sertifikate van Stéfan Oberholzer (OVK Groep Besturende Direkteur), Japie Snyman (OVK Hoofbestuurder: Graan) en Frans du Plessis (OVK Hoofbestuur: Handel, Meganisasie en Motors)

Nelius Ferreira van Grootdraai naby Harrismith is aangekondig as die Jongboer van die Jaar. Hier ontvang hy die trofee saam met sy vrou Jomarli. Tydens die glansgeleentheid het die jongboere ‘n unieke musiekles van programleier Beukes van Zyl gekry.

OVK en Agrinet vat hande vir welsyn van bejaardes in Cradock

Andries Vermeulen he moes bontstaan om sa Botha, Chantelle van Z

Balti Steenkamp, verkoopsbestuurder van Agrinet het onlangs aan die joBerg2c fietsren deelgeneem om fondse vir liefdadigheid in te samel. Die wedren vind oor 9 dae plaas en behels 900km van velden grondpaaie in vier provinsies en het in Scottburgh aan die Noord-Kus geëindig. Balti het tesame met OVK, fondse vir Huis Elizabeth Jordaan in Cradock ingesamel. “Dit was 'n groot voorreg om fondse vir OVK se gemeenskap in te samel en ek sal altyd die embleem van Agrinet en OVK met trots dra.” het Balti gesê nadat hy die uitdagende wedren voltooi het.

OVK NUUS | JUNIE 2018

l HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT Toppresteerders funksies 2018

Dit was weer tyd vir OVK om sy Toppresteerders aan te wys en vier toekenningsfunksies is in die streke van sy bedieningsgebied gehou. Links is Santie le Roux, Armann Fourie, Joël en Suné le Roux wat die funksie in Hopetown bygewoon het.

Die weer het hierdie jaar saamgespeel en die wenners is tydens die funksies op Aliwal-Noord sonder die gebruiklike yskoue weer aangekondig. (Bo) Pieter, Goksie, Wilmarie en Wouter de Wet was daar om na Jac de Priester se gewilde musiek te luister. Jacques en Elaine Roodt (onder) het bykans 200km vanaf Elliot gereis om die toekennings by te woon.

et die gaste in Ladybrand met sy tipiese “Oppie Stoep” grappe laat skater en aam met die gewillige gaste vir foto’s te poseer. Bo is Mariaan van Niekerk, Carla Zyl, Elaine Bothma en voor Paulette van Zyl en Judy van den Berg.

Cradock stel nooit teleur nie en die aand is deur bykans 80 produsente en hul gades bygewoon. Bo is Cliff en Isabel Frewen, Louis en Isabel Wilken, Marietjie en Roelf Steyn in ligte luim voor die aanvang van die toekennings.

JUNE 2018 | OVK NEWS

HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT

NAMPO 2018

OVK NUUS | JUNIE 2018

GEWASSE

Vrotpootjie in Koring deur Jan Lodewyckx (OVK Landboukundige)

Vrotpootjie is ’n wortelsiekte op koring wat deur die swam Gaeumannomyces graminis var. Tritici veroorsaak word. Hierdie siekte kom hoofsaaklik in die Oos-Vrystaat, Wes-Kaap en die koeler besproeiingsgebiede soos Oranjerivier, Sandvet, Vaalharts en Rietrivier voor. In erg besmette lande kan oesverliese van tot 72% voorkom. Dit is moeilik om vrotpootjie te beheer omdat daar tans geen weerstandbiedende of verdraagsame koringkultivars op die mark beskikbaar is nie.

Simptome van vrotpootjie Vrotpootjiesimptome word gewoonlik tydens landinspeksie waargeneem sodra die gewas begin blom. Wortelontwikkeling van besmette plante is swak en verdik, vertoon swart en en breek maklik af as die plante uit die grond getrek word. As die blaarskede verwyder word, vertoon die onderstamme van besmette plante swart. Wit of dooie are kan verspreid oor die besmette land waargeneem word. Koringare van besmette plante produseer min of geen saad nie. Saad vanaf besmette plante is verkrimp en het ’n lae massa. Simptome van vrot pootjie kan egter maklik met skade tipies aan Fusarium kroonvrot, Fusarium aarskroei, koueskade, insekskade en droogte verwar word.

OVK NUUS | JUNIE 2018

grondgedraag en oorleef in die stoppels en wortels van besmette plante wat in die grond agterbly nadat die koring geoes is. In die afwesigheid van’n geskikte gasheerplant kan die swamspore vir lang periodes in die grond oorleef. Sodra ’n geskikte gasheer geplant word, veroorsaak wortelafskeidings van die gasheerplant dat die swam begin groei. Sodoende word die jong saailing besmet. Die swam vermeerder soos wat die plant groei en besmet sodoende die hele wortelstelsel.

p Die linkerkant dui op

besmette wortels teenoor gesonde wortels op die regterkant van die foto. (Lukas Meyer)

Wat bevorder vrotpootjie? Lewensiklus Die vrotpootjieswam besmet die wortels, kroon en basis van grasspesies en gewasse soos koring en gars. Die swam is

Sodra koringplante aan strestoestande blootgestel word, is dit bevorderlik vir die ontwikkeling van vrotpootjie en verwante siektetoestande. Faktore wat die siekte bevorder sluit in:

l l

l l l l l

Versuiptoestande op swak gedreineerde grond Lande met mangaan te korte. Sojabone en lusern is gewasse wat mangaanvlakke in die grond verlaag en sodoende vrotpootjie kan bevorder Aanplanting van geskikte gashere vir die swam Onkruide wat in die grasfamilie voorkom Verdigtingslae in die grond Waar koring in monokultuur verbou word (koring opgevolg deur koring). Besmette plantmateriaal wat in die lande agterbly verhoog die inokulum van

die swam wat dan die opeenvolgende aanplanting weer besmet Te hoë plantstand.

Beheer van vrotpootjie

Wisselbou. Gewasse wat nie gashere vir die swam is nie moet in die wisselboustelsel ingesluit word. Gewasse soos mielies, sonneblom, lupiene, canola, rog en aartappels is nie gashere nie maar kan nie die siekte onderdruk sodra koring weer geplant word nie. Hawer is die enigste gewas van die inokulumvlak (siek-

Die lewensiklus van vrotpootjie op koring (Lukas Meyer)

tedruk) van die swam kan onderdruk. Lande moet onkruidvry (insluitende opslagkoring) gehou word en kan ook braak gelê word. Vermy oorbesproeiing wat aanleiding tot versuiptoestande kan gee. Versuipte kolle in lande is ’n goeie teelaarde vir swamme. Produsente kan die Dacom Skeduleringsprogram gebruik vir optimale, doel treffende besproeiing. OVK landboukundiges kan gekontak word vir verdere inligting rakende die program. Latitude (aktiewe bestanddeel silthiofam) is ’n saadbehandeling wat in 2001 geregistreer is. Die middel skep ’n buffersone om die plantwortels wat die simptome van vrotpootjie verminder asook die aantal besmette plante verlaag. Galmano Plus (aktiewe bestanddele is fluquinkonasool en prochloraz) is ’n saadbehandeling met ’n

kontak sowel as ‘n sistemiese werking. Vrotpootjie en blaarroes word deur die produk beheer. Die etiket van die middel toon aan watter buffers (bepaal deur die pH van die water), bymiddels (ammonium sulfaat) en kleefmiddels gebruik moet word om die mid del meer effektief te maak. Mangaan-, stikstof-, fosfaaten sinktekorte maak die gewas meer vatbaar vir vrotpootjie. Grondmonsters moet gereeld geneem word om moontlike tekorte reg te stel. Toediening van 150 kg/ha ammoniumstikstof veroorsaak dat die swam inokulum in die grond betekenisvol verminder (Dr de BuysScott) Bekalking van lande kan die pH van die grond verhoog en ’n gunstige klimaat skep vir die groei en ontwikkeling van vrotpootjie.

Samevatting Daar bestaan tans geen weerstandbiedende of tolerante kultivars teen vrotpootjie nie. Dit is dus moeilik om die siekte te beheer. Simptome sluit in wit of dooie are wat in die lande waargeneem kan word. Omdat hierdie simptome ook met simptome van ander siektes verwar kan word, is dit belangrik dat daar na al die simptome gekyk moet word voordat vrotpootjie met sekerheid gediagnoseer kan word. Sodra die simptome waargeneem kan word, is die skade reeds aangerig. Vrotpootjie kan egter bestuur word deur lande onkruidvry te hou, te beplan vir wisselboustelsels wat vrotpootjie beheer en om seker te maak dat voedingstekorte reg gestel word voor plant. Bronne l De Villiers C, Tolmay V Vrotpootjie in koring : Let op na gewasrotasie, oesreste en kunsmis. Koringfokus Mei/Junie 2010 l Otto W, Meyer L Vrotpootjie, alias wortelvrot, in koring – ’n ou siekte onder die soeklig. Noordwes- Nuus Mei/ Junie l Laeveld Agrochem JUNE 2018 | OVK NEWS

Wie gaan hierby baat?

SYBOKHAAR

Mei 2018 sal onthou word as die tyd toe die media-aanval op die Karoo en sy mense ‘n hoogtepunt bereik het. PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) het weereens daarin geslaag om op hul slinkse manier ‘n hele industrie te beswadder en deur ‘n fyn beplande internasionale veldtog die vernaamste modehuise te dwing om hul van die natuurlike vesel te distansieer.

n samewerking met die Washington Post is ‘n video wat die mishandeling van Angora bokke uitbeeld, internasionaal vrygestel. Slim geredigeerde videomateriaal wat onder valse voorwendsels bekom is, laat ‘n mens se maag in afsku draai. Almal het kennis geneem.

Die skeerpraktyke wat op die video vertoon is, is nie die industriestandaarde nie en ‘n onmiddellike ondersoek deur Sybokhaar SA sowel as OVK se Vesel- en Lewendehawe-afdel-

OVK NUUS | JUNIE 2018

ing is geloods. Dit het geblyk dat 12 plase deur ‘n kamstige voornemende koper besoek is wat tot sybokhaarproduksie wil toetree. Vyf van die plase is reeds geïdentifiseer en die video se beeldmateriaal is op twee plase geneem. SSA het bevind dat hierdie twee plase se skeerdery deur dieselfde onafhanklike kontrakteur gedoen is. ‘n Volledige verslag van die kontrakteur word ingewag oor waarom die riglyne van die industrie verbreek is. Hulle wil ook weet watter dissiplinêre stappe teen die skeerders in die video geneem gaan word. Verder is die twee plase waar die video geneem is van alle veilings verban. Hulle volgende skeer sal in die teenwoordigheid van SSA en ‘n onafhanklike waarnemer bygewoon word om te verseker dat die riglyne van die industrie gevolg word. Die NDBV sal ook uitgenooi word om die skeerdery waar te neem. Indien die slegste scenario ‘n werklikheid word en die PETAveldtog suksesvol is, kan die sybokhaarindustrie effektief vernietig word. Dit is iets wat

egter nie so maklik kan gebeur nie, aangesien die meerderheid sybokhaarprodusente ook wolboere is. Dit sal bloot ‘n strate-

giese skuif noodsaak om meer wol te produseer. OVK is die wêreld se grootste sybok haarhanteerder, maar is so gediversifiseer dat die impak nie sal lei tot die landboumaatskappy se ineenstorting nie. ‘n Spesifieke verwerkingsmaatskappy het die laaste paar jaar heelwat kapitaal spandeer om hul fasiliteite in Port Elizabeth op te gradeer om kompeterend te bly. Hierdie fasiliteite kan ook aangepas word om wol te hanteer. Daar is egter aanverwante bedrywe soos bemarkers en so meer wat ernstig geaffekteer sal word. Dit laat die vraag: Wie is die enigste partye wat sal baat vind indien die Karoo op sy knieë gedwing word? Dit is bekend dat olielande en oliemaatskappye van PETA se borge is. Hoe lank probeer van hierdie internasionale oliemaatskappye om hidroliese breking lisensies vir ontginning in die Karoo te bekom? Dit laat mens tog wonder oor hierdie skielike belangstelling in die klein Angorabok.

VEEGESONDHEID

olgens Dr Jan du Preez, voor heen van die Instituut vir Suiwelteg nologie, is Slenkdalkoors ‘n ernstige (akute) insekgedraagde virussiekte (deur muskiete) van skape, bokke en beeste (hoefdiere). Slenkdalkoors hou ook ‘n groot gesondheidsgevaar vir die mens in. Die naam “Slenkdalkoors” kom van die Slenkdalgebied in Kenia, waar die siekte die eerste keer beskryf is. Die virus wat Slenkdalkoors veroorsaak, is die

eerste keer in 1930 geïsoleer tydens ‘n epidemie onder skape in die Slenkdalgebied. Tydens die epidemie het die siekte ook mense in daardie gebied aangetas. Van 1950 tot 1956 was daar verskeie epidemies van Slenkdalkoors onder skape en beeste in Suid-Afrika, waartydens mense ook die siekte opgedoen het. In 1953 is die virus wat Slenkdalkoors veroorsaak, uit muskiete gekweek nadat die siekte onder skape uitgebreek het.

Van 1969 tot 1976 het verskeie wydverspreide uitbrekings van Slenkdalkoors onder skape en beeste in Suider-Afrika voorgekom en uiteraard groot geldelike verliese vir produsente tot gevolg gehad. Met ‘n uitbreking van Slenkdalkoors onder skape en beeste in Suid-Afrika in 1975, was daar ook sterfgevalle onder mense wat die siekte opgedoen het. Dit wil voorkom of Slenkdalkoors in siklusse van sewe tot tien jaar of langer voorkom. Hierdie siklusse word bepaal deur reënneerslae.

Slenkdalkoors slaan weer toe

Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye het op 16 Mei 2018 ‘n persverklaring uitgereik waarin gewaarsku word dat die ernstige Slenkdalkoors (Rift Valley Fever) op ‘n plaas in die Jacobsdalomgewing aangemeld is en versoek dat boere hul diere voorkomend teen die gevaarlike siekte inent aangesien dit ook na die mens oorgedra kan word.

OVK NUUS | JUNIE 2018

In Maart 2010 was die koors buite beheer in die Noord-Kaap en Vrystaat en is die siekte op 38 plase bevestig. Boere, plaaswerkers en veeartse wat met besmette karkasse werk, loop die grootste risiko om die siekte op te doen.

Hoe diere besmet word Aanvanklik word die diere besmet as hulle deur muskiete, wat die virus dra, gebyt word. Hierna word die diere direk besmet deurdat hulle blootgestel word aan geaborteerde fetusse en besmette materiaal.

Siektetekens Lammers en bokkies onder die ouderdom van twee weke is baie vatbaar. Hulle word baie gou siek, gewoonlik binne 24 72 uur na besmetting. ‘n Hoë koors tussen 41°C en 42°C ontwikkel, hulle is lusteloos en verloor hul eetlus. Die koors daal kort voordat hulle vrek. Tot 95% van lammers kan vrek. Skape is lusteloos met ‘n koors van tot 42°C en is traag

muskiete is baie aktief in daardie gebiede. Slenkdalkoors het ‘n bepaalde oorlewing strategie wat ‘n rol speel in wanneer die siekte gaan uitbreek.

Menslike besmetting

p Johan Scholtz, OVK Bestuurder Lewendehawe en Vesel (Noord) sê dat danksy die eerste ryp en koue toestande kan die Slenkdalkoors vinnig onder beheer gebring word. “Muskiete is nie in die winter aktief nie maar hierdie bevestiging van Slenkdalkoors dien as ‘n ernstige waarskuwing vir die komende somer en produsente moet verseker dat hul vroegtydig hul diere inent.” om te loop. Die dier het buikpyn, haal vinnig asem, eet nie, gooi maaginhoud op, het bloed in die mis, slegruikende diarree en soms geelsug. Dragtige ooie aborteer en die geaborteerde fetus ontbind gou. Vrektes onder ouer skape is soms tot so hoog as 15% 30% en tussen 40% en 60% van die ooie kan aborteer. Die kliniese tekens van bokke is gewoonlik minder erg as dié van skape. By kalwers kom ligte kliniese tekens en 10% - 15% vrektes voor. By volwasse beeste is die voorkoms van aborsies (10% - 40%) soms die enigste siekteteken.

Wanneer Slenkdalkoors voorkom Die siekte kom gewoonlik in die laat somer voor, as dit warm is en die lugvogtigheid hoog is as gevolg van baie reën. Die muskiete wat Slenkdalkoors oordra, broei dan uit. Diere wat in die somer in laagliggende dele by panne, vleie en damme wei, loop die grootste risiko om Slenkdalkoors te kry, want

In Suid-Afrika raak mense gewoonlik besmet deur regstreekse aanraking met die Slenkdalkoorsvirus indien hulle nadoodse ondersoeke op besmette karkasse of geaborteerde fetusse doen of in laboratoriums met die virus werk. Slenkdalkoors is ‘n soönose (siekte oordraagbaar van die dier na die mens). Die virus dring die liggaam binne deur die slymvlies of krakies en seertjies in die vel. Dit is veral veeartse, veeboere en plaaswerkers wat die gevaar loop om besmet te raak.

‘n geneigdheid tot bloeding. In ‘n klein persentasie van gevalle kan die retina van die oog loskom en tot blindheid lei. Die siekte kan ook verskeie ander simptome tot gevolg hê. Slenkdalkoors is noodlottig in minder as 0,5% van gevalle weens ernstige hepatitis (lewerontsteking) en enkefalitis (harsingontsteking).

Diagnose by die mens Waar ‘n mens Slenkdalkoors opdoen, is daar gewoonlik ‘n geskiedenis van noue kontak met siek diere, of met diere wat weens Slenkdalkoors gevrek of geaborteer het. Mense wat dus met sulke diere in aanraking was en daarna tekens van die siekte begin toon, moet onverwyld ‘n geneesheer raadpleeg. Slenkdalkoors moet onderskei word van ‘n ander virussiekte

wat as Wesselsbronsiekte bekend staan en waarvan die siektesimptome baie met dié van Slenkdalkoors ooreenstem. Uitbrekings van Slenkdalkoors by diere kom meestal in die reëntye gedurende die laat somer en herfs voor (Slenkdalkoorsseisoen) en dit is dan gewoonlik die tyd wanneer mense die siekte opdoen.

Diagnose by die dier ‘n Veearts moet ‘n nadoodse ondersoek doen en monsters neem vir bevestiging van die siekte. Kliniese tekens by diere en die geskiedenis van vrektes sal ‘n veearts help om ‘n diagnose te maak. Wanneer daar aborsies en vrektes van jong diere voorkom, moet Slenk dalkoors in gedagte gehou word. Produsente moet onder geen omstandighede nadoodse ondersoeke probeer doen nie.

Teoreties kan ‘n mens ook Slenkdalkoors opdoen deur inname (byvoorbeeld die drink van besmette melk) of deur inaseming, maar hierdie twee roetes van besmetting is minder algemeen. Omdat Slenkdalkoors by diere soms sonder sigbare uiterlike tekens voorkom, kan abattoirwerkers die besmetting opdoen in die normale uitvoering van hulle pligte. ‘n Mens kan in uitsonderlike gevalle deur die byt van ‘n virusdraende muskiet ook besmetting van Slenkdalkoors opdoen, maar dit is baie raar.

Siektetekens by mense Die inkubasietyd (vanaf besmetting tot die verskyning van die eerste siektetekens) wissel van drie tot sewe dae. Die siektetekens is griepagtig en be gin skielik. Van die aan vanklike simptome is spierpyn, kouekoors, vomering, bloederige urine, donker stoelgang, ligsensitiwiteit, swak sig, rugpyn, gewrigspyn, hoofpyn en koors. Die meeste mense herstel ná ‘n week of twee. In 1% tot 5% van gevalle word pasiënte se oë aangetas, maar dit is meestal tydelik. Die lewer en oë word gewoonlik later aangetas en die pasiënt toon

JUNE 2018 | OVK NEWS

CROP ESTIMATES FORECASTS

The Crop Estimates Committee released the fourth production forecast for summer crops for 2018 with an expected drop of nearly 4 million tons in maize. Agricultureâ&#x20AC;&#x2122;s contribution to Q1 of the GDP dropped by 24.2%.

The first forecast for total maize production was just more than 12.2 million tons with the fourth forecast on 12.9 million tons. An increase of 0.6% still 23% smaller than the 2017 crop.

The Free State, Mpumalanga and North West are still set to produce 81% of the 2018 crop, down 2% on the previous year.

In the Free State, a total area of 1.05 million hectares maize were planted to the 1.1 million in 2017. White maize shows an decline of 20% to 644 000 hectares. Yellow maize shows an increase of 15% at 410 000 hectares to the 2017 figure of 355 000. A total harvest for both maize crops in the Free State is estimated at 5.51 million tons to the 7.36 million tons in 2017. A average yield of 5.23 tons per hectare is expected.

North West planted the second biggest area of 480 000 to the 630 000 hectares in 2017 and the forecast is that North West will produce 2.12 million tons of white and yellow maize to the 3.16 million tons in 2017. A average yield of 4.42 tons per hectare is expected.

Mpumalanga planted the smallest area of the three provinces with 480 000 hectares. A crop of 2.88 million ton to the 3.43 million ton in 2017 is expected with an average yield of 6 tons per hectare.

The new forecast for sunflower seed is 10.3% down on 2017 with the forecast now standing at 792 255 tons, with an average yield of 1.31 tons per hectare to 1.37 in 2017.

A crop of 1.43 million tons is forecast for soybeans to the 1.31 tons produced in 2017 , an increase of 4.5%.

The expected groundnut was decreased by 15.4% to 68 400 tons. to the 92 050 tons in 2017.

The forecast for production of dry beans remained unchanged at 65 610 tons to the 2017 crop of 68 525 ton.

Soybeans are breaking production records with the largest crop in the histrory of SA with 1.43 million tons to 1.31 in 2017.

OVK NUUS | JUNIE 2018

THE REALITY

The Governmentâ&#x20AC;&#x2122;s aim to increase participation in agriculture by all sectors of our population certainly poses some challenging obstacles. Apart from the land issue, producing food is extremely capital intensive and not all emerging farmers have the means to even plant a single seed. Without land tenure, credit is difficult to secure and equipment impossible to buy.

achinery and equipment are major cost items in crop farming. New and larger machines, new technology, higher prices for parts and increased energy prices have all caused machinery and power costs to rise in recent years. Tractors are large complicated pieces of equipment. They are manufactured in smaller numbers than vehicles and therefore fewer units to absorb the fixed development and manufacturing costs. The complexity of the machinery also increases assembly time. It is estimated that an emerging farmer has to plant a minimum of 32 hectares to earn a liveable income. This is calculated on commercial crops and not high intensity farming such as hydroponics, vegetables or chicken farming. Not taking any infrastructure or development costs into account, machinery and input costs can be staggering. Farming equipment does come at a premium and according to Danie NaudĂŠ, senior mechanisation marketer of OVK, an emerging farmer can budget between R1.2 and R1.4m for a new tractor and basic implements to plant a crop on 32 hectares. This cost can be reduced by 30% - 40% if used equipment is acquired.

The real cost of farming 36

OVK NUUS | JUNIE 2018

Input costs includes fertilizer, seed, herbicides, repairs, fuel, crop insurance and financing costs. George Kolbe, OVK Agriculturist, estimates the cost for maize per hectare for dry land at R8 830 and for wheat at R8 316. These costs exclude fixed costs such as Eskom and wages â&#x20AC;&#x201C; therefore the capital required to plant 32 hectares of maize will be R283 000. Adding the cost of a tractor and implements the farmer will need nothing less than R1.48 million. Unless provided by the Govern-

To manage all the risks involved with crop production takes years of experience and sound financial management.

ment or a wealthy relative, this is not finance easily secured without tenure and some crop production background. The production calculation includes repairs and mainte nance, but that can vary from one geographic region to another because of soil type, rocks, terrain, climate, and other conditions. Within a local area, repair costs vary from farm to farm because of different mana gement policies and operator skill. Letâ&#x20AC;&#x2122;s assume our new farmer is not an emerging farmer with Government support and therefore land must be purchased to produce a crop. Arable land can cost on average between R20 000 and R30 000 per hectare, or R640 000 to R960 000 for 32 hectares.The total investment will then escalate to a minimum of R2.2 million.

with wheat on the original R2.2 million investment.

The gross earning potential can be calculated at R2 720 per hectare for maize and R5 684 for wheat. In perfect conditions a farmer can earn R87 000 from maize or R181 000 from wheat on the 32 hectares. That is a return of 4% with maize or 8.2%

To be a successful commercial farmer requires experience of the particular farm (soil) and sound financial control. History has shown that sustainability, considering all the risks and high capital investment, is not easily achieved.

p Maize production costs in dry land conditions can be as high as R8 830 per hectare. This includes seed, fertilizer, herbicides, maintenance, insurance, transport costs, hedging and interest. Maintenance costs can vary from area to area or from farm to farm.

q Farming equipment is mostly imported and the rand/dollar exchange rate is again slipping towards R13.00 to the dollar. A new Massey Ferguson tractor costs anything from R280 000 to R4.6 million with a middle of the range model costing R970 000!

JUNE 2018 | OVK NEWS

What are the best hydroponic crops to grow? FORECASTS

Appropriate crop selection is one of the most critical factors in proper hydroponic business development, and should be based on a number of factors… each of which is highly individual to each grower and situation.

Which marketing avenue is best? Retail? Wholesale? Restaurants? Farmer’s Market? (How about some combination thereof?) These decisions will be influenced by your geography, accessibi lity, temperament (love dealing directly with consumers?), local competition, and size/scale of your growing operation, among other factors. Based on your preferred marketing direction(s) from above, careful crop selection should now focus on crops that are: l In high market demand in your specific area l Generally unavailable or of inconsistent quality l Sought by a niche consumer who is willing to pay premium price for a premium product l Highly perishable and do not ship well or has high shipping costs l Have been recognised as offering superior benefits to health or well-being Using the emotional argument for raising specific crops such as “everyone is growing lettuce”, “I like tomatoes”, or “I see greenhouse peppers selling for $4/lb!!” is poor rationale for a decision that is so critical to your success. One of the biggest mistakes that I see growers make is to attempt to build a business around “growing lettuce” or “raising tomatoes” which is really

OVK NUUS | JUNIE 2018

putting the cart before the horse. The most effective route to building a successful hydroponic business is to identify… and then exploit, existing (or created) market opportunities.

effective cost control. Notice that I mentioned market exploitation first. That is because this critical piece is the foundation that the entire business is built upon.

The markets always have, and will continue to evolve and change. Success and profitability are based on this market exploitation, combined with high level production and

In terms of hydroponic /controlled environment ag production, I see the following areas that currently offer particularly promising opportunities: l Ethnic specialties

l Nutraceuticals/Botanicals l Specialty cooking greens l Homeopathic herbs l Micro vegetables

l Items limited only by your

imagination So, while other growers are looking to decide what crops to grow and sell from their system, a smarter approach may be for you to develop a growing system and business around a MARKET OPPORTUNITY. Step back and take a look at opportunities that currently exist. Look at opportunities that you could create. How can you best fill that need? THEN, you will have the answer to that magic question “what IS the best crop for me to grow?” This article was published by Joe Swartz at the corporate blog of American Hydroponics.

U.S. consumers waste nearly a kilogram of food daily

U.S. consumers waste almost a pound of food per person each day, with 12 million hectares of cropland used to produce this food every year – an area equivalent to 7.7% of all harvested cropland in the US or half the size of the UK. The most wasted foods are actually the healthiest, namely fruits and vegetables. This is the finding of a new study published in the journal PLOS ONE.

To investigate the link between food waste, environmental impact and diet quality, researchers collected data on food intake and diet quality from the 2015 Healthy Eating Index and USDA’s What We Eat in America database, and combined it with available food waste data.They calculated the amount of cropland used to produce uneaten food using a biophysical simu-

INTERNATIONAL NEWS

lation modelling. They found that between 2007 and 2014, U.S. consumers wasted nearly 134 000 tons of food daily – or 422 grams per person.“This accounts for 30% of daily calories available for consumption or one-quarter of daily food (by weight) available for consumption,” the authors write in the journal. In addition, the researchers and estimated the amount of agricultural inputs required to grow the food that was ultimately wasted by consumers. Nearly 15.8 trillion litres of irrigation water were used, with the majority of wasted irrigation water used to produce fruits 500 trillion litres and vegetables 400 trillion litres.

Farmers also used 390 000 tons of pesticides and 900 000 ton

of nitrogen fertiliser each year in order to produce food that is eventually thrown away. According to the authors, higher quality diets were associated with higher levels of food waste. Fruits and vegetables and mixed fruit and vegetable dishes

accounted for 39% of food waste, followed by dairy (17%), meat and mixed meat dishes (14%), and grains and grain mixed dishes (12%). Foods and dishes considered less healthy, such as candy, soft drinks and salty snacks, caused a smaller amount of food waste.

Toppresteerders vir 2018 aangewys TOPPRETEERDERS

Hierdie jaar se Toppresteerderfunksies in die vier OVK streke is deur ‘n ongelooflike 760 gaste, wat die koue weer trotseer het, bygewoon. Die spoggeleenthede is ‘n hoogtepunt op die jaarlikse kalender en daar is hierdie jaar weer nie teleurgestel nie.

ie funksies bied ook die geleentheid vir OVK se direksie en bestuur om gesellig met die produsente te kan verkeer en die topprodusente op verskeie gebiede te vereer. Gilly Scheepers, Voorsitter van die OVK Groep het die produsente verseker dat OVK kapitaal kragtig

genoeg is om steeds suksesvol te wees nie en dat OVK se aandeelhouers altyd landbouprodusente sal wees: “Dit is werklik ‘n voorreg om aan u te noem dat OVK hierdie jaar reeds 100 jaar diens aan produsente lewer en nog steeds 100% aan boere behoort.”

Hy het na die nuwe embleem verwys en gemeld dat die boere regoor die land ‘n hegte eenheid vorm, soos die ses koringkorrels in die korporatiewe logo. Hy het daarop gewys dat OVK tans in ‘n posisie is om R1.7 miljard se finansiering aan sy produsente kan bied om hul

eie welvaart te skep. Die getal aandeelhouers in OVK het

q Die Toppresteerderfunksies word gekenmerk deur die besondere dekor en moeite wat elke jaar deur die OVK personeel, met Veronica de Waal aan die stuur, gedoen word. Die vier funksies se dekor is uniek en verg maande se beplanning en koördinering.

hierdie jaar verder met 3.6% gegroei en staan nou op 12 231 wat bykans 46% van al die boere in Suid-Afrika verteenwoordig. Gilly het ook na grondher vorming verwys. Hy het die boere verseker dat dit hulle nie sal skaad nie en dat hulle nie negatief hoef te raak nie. Die grootste geleenthede is op die gebied van voedselproduksie en hierdie geleenthede kan slegs benut word indien die produsente positief gaan bly.

“OVK sal nie van buite beleggers gebruik maak om voort te bestaan nie.” Dit is die versekering wat Gilly Scheepers (Voorsitter OVK Groep) aan die produsente gegee het.

q Andries Vermeulen, Ambassadeur van die Vriende van Vrystaat Landbou en storieverteller van die gewilde TV-reeks “OppieStoep” het die gaste by die Ladybrand toekenningsfunksie aan die skater gehad met sy besondere storievertellery en humor.

met hul besondere prestasies wat onder uiters moeilike omstandighede behaal is. OVK se handelsgebied strek oor 540 000 km2 en met die uitbreiding van die Vesel- en Lewendehawe-afdeling in die Wes-Kaap, vergroot OVK se teenwoordigheid en word inligtingsvergaderings met landbouers in die gebiede gehou.

Stéfan Oberholzer, Besturende Direkteur van die OVK Groep het verwys na die uitdagings wat die produsente die afgelope jaar moes trotseer. Faktore soos droogte, lae damvlakke, politieke uitsprake, onstabiliteit, veiligheid en swak dienslewering word op ‘n daaglikse basis die hoof gebied en hy het die wenners gelukgewens

Sky Estate Farming is weer aangewys as die wenner van die Sentraalstreek. Mike Dodrowsky, Penny, David, en Mary ontvang hul toekenning van Stéfan Oberholzer (OVK Besturende Direkteur) en Gilly Scheepers (OVK Voorsitter).

JUNE 2018 | OVK NEWS

JD le Roux is aangewys as die wenner van die Wesstreek. Pieter le Roux, Joël le Roux en Joel le Roux (Jnr) ontvang hul toekenning van Gilly Scheepers (OVK Voorsitter) en Stéfan Oberholzer (OVK Besturende Direkteur).

q Die wenner van die Suidstreek is CJ Neethling Boerdery Trust. Hier ontvang Taylor en Keith Woodburn hul toekenning van Stéfan Oberholzer (OVK Besturende Direkteur) en Gilly Scheepers (OVK Voorsitter).

p Jak de Priester het vanaf Kaapstad gery om die gehoor in Aliwal-Noord te vermaak met sy slim lirieke en staaltjies van sy familie. ‘n Totaal van 85 toekennings is hierdie jaar aan kliënte van OVK gemaak. Die erkennings lewer ‘n positiewe bydrae tot die buitengewone uitdagings wat landbouers moet trotseer en dit is vir OVK ‘n eer om ons produsente erkenning te gee. Die werk hou nooit op nie Veronica is alreeds besig met die beplanning en idees vir die volgende uithanggeleenthede om die aande spesiaal vir almal te maak.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Die wenner van die Noordstreek is Bloukruin Landgoed. Hier ontvang Gilly Scheepers die toekenning met sy kinders JZ, Frieda en Harrison van Stéfan Oberholzer (OVK Besturende Direkteur).

GOSA is breëbors oor bedryf se effektiwiteit ‘n Geskatte meer as 20 miljoen ton graan- en oliesadevoorrade is in die 2017-seisoen effektief deur die Graanhanterings organisasie (GOSA) se lede hanteer. Diepsee-uitvoere het sowat 2 miljoen ton beloop waarvan witmielies uitgevoer is na Kenia en geelmielies na Japan, Korea en Taiwan. GOSA het sy lede bedank vir die effektiewe hantering van die vorige seisoen se rekord mie lie-oes van bykans 17 miljoen ton. Die silo’s is teen volle kapasiteit benut en siloeienaars moes voorrade rondskuif om almal te akkommodeer. Tesame met ander kommoditeite wat gedurende 2017 gestroop is, is meer as 20 miljoen ton uiteindelik deur ons lede hanteer, met nagenoeg 2 miljoen ton wat na die Ooste uitgevoer is.“Ondanks goeie of slegte tye is ons in landbou verplig om aan Suid-Afrika se

bevolking ‘n gerusstelling te verskaf rakende voedselsekerheid en -sekuriteit. GOSA is trots op die onderskeie landbouorganisasies en hul samewerking. Die land se nagenoeg 33 000 primêre produsente, wat gereken word as van die beste in die wêreld en dit sonder enige staatsubsidies soos hul eweknieë elders ter wêreld, verdien besondere eer,” het Me Annatjie Loio, voorsitter van GOSA, by die organisasie se 35ste simposium by Mosselbaai gesê.

Die simposium is bygewoon deur Johan van Rensburg (Bedryfsbestuurder), Gert Nienaber (Clocolan Silo), Herman van Deventer (Ficksburg Silo) Deon Swart (Tweespruit Meule), Paul Botha (Bedryfsbeampte), en Joe Stander (Havengabrug Silo)

FORECASTS

Volgens die mees onlangse oesskatting behoort 12,2 miljoen ton mielies dié seisoen geoes word. Die oordragvoorrade van nagenoeg 3,5 miljoen ton mielies en verbruik van 10,5 miljoen ton per jaar, laat die plaaslike bedryf met ‘n hele paar miljoen ton mielies vir uitvoere. Benewens die land se normale mielie-uitvoere na buurlande

soos Botswana, Lesotho, Zimbab we, Zambië, Swaziland, Mosambiek en Namibië, is mielies tans in aanvraag in SuidKorea. Indien ons pryse goed meeding met die van die VSA, kan dit ‘n potensiële mark wees. Gunstige weervooruitsigte en die wisselvallig heid van die rand sal steeds fokusareas wees wat ‘n invloed op die mark het.

LIFESTYLE

You are how you sleep More than 40% of people sleep less than they should, leaving them weary, bleary, and at greater risk for depression, weight gain, high blood pressure, and several chronic health conditions. Time in bed may be messing with your health in other unexpected ways than the required 7-8 hours sleep per night.

According to sleep experts, your preferred sleep position could be giving you back and neck pain, tummy troubles, fatigue, sleep apnea, muscle cramping, impaired circulation, head aches, heartburn and even premature wrinkles.

The best: Back position Good for: Preventing neck and back pain, reducing acid reflux, minimizing wrinkles, maintaining perky breasts Bad for: Snoring Though it’s not the most popular position—only eight percent of people sleep on their backs— it’s still the best. By far the healthiest option for most people, sleeping on your back allows your head, neck, and spine to rest in a neutral position. This means that there’s no extra pressure on those areas, so you’re less likely to experience pain. Sleeping facing the ceiling also ideal for warding off acid reflux.

OVK NUUS | JUNIE 2018

Just be sure to use a pillow that elevates and supports your head enough—you want your stomach to be below your esophagus to prevent food or acid from coming up your digestive tract. However, snoozing on your back can cause the tongue to block the breathing

tube, making it a dangerous position for those who suffer from sleep apnea (a condition that causes periods of breathlessness). This position can also make snoring more severe.

Next best: Side position

Good for: Preventing neck and back pain, reducing acid reflux, snoring less, sleeping during pregnancy Bad for: Your skin and your breasts This position (where your torso and legs are relatively straight) also helps decrease acid reflux, and since your spine is elongated, it wards off back and neck pain. Plus, you’re less likely to snore in this snooze posture, because it keeps airways open. For that reason, it’s also the best choice for those with sleep apnea. Fifteen percent of adult choose to sleep on their side, but there’s one downside: It can lead to wrinkles, because half of your face pushes against a pillow.This pose also contributes to breast sag, since the muscles are dangling downward, stretching the ligaments.

Fetal position Good for: Snoring less, sleeping during pregnancy Bad for: Preventing neck and

back, so try sleeping on your side instead and hugging a body pillow if you like the feeling of something pressing against your stomach.

back pain, minimizing wrinkles, maintaining perky breasts With 41 percent of adults choosing this option, it’s the most popular sleep position. A loose, fetal position (where you’re on your side and your torso is hunched and your knees are bent)—especially on your left side—is great if you’re pregnant. That’s because it improves circulation in your body and in the fetus, and it prevents your uterus from pressing against your liver, which is on your right side. This pose is also good for snorers. But resting in a fetal position that’s curled up too tightly can restrict breathing in your diaphragm and can leave you feeling a bit sore in the morning, particularly if you have arthritis in your joints or back. Prevent these woes by straightening out your body as much as you can, instead of tucking your chin into your chest and pulling your knees up high. You can also reduce strain on your hips by placing a pillow between your knees. Should you make this your nightly pose, you may bring on premature facial wrinkles and breast sag.

The worst: Stomach position Good for: Easing snoring Bad for: Avoiding neck and back pain, minimizing wrinkles, maintaining perky breasts While this is good for easing snoring, it’s bad for practically everything else. Seven percent of adults pick this pose, but it can lead to back and neck pain, since it’s hard to keep

your spine in a neutral position. Plus, stomach sleepers put pressure on their muscles and joints, possibly leading to numbness, tingling, aches, and irritated nerves. It’s best to try to choose another position, but if you must sleep on your stomach, try lying facedown to keep upper airways open— instead of with your head turned to one side—with your forehead propped up on a pillow to allow room to breathe.

Pillow talk You’ve no doubt heard about how important finding a comfortable mattress is for clocking quality sleep, but it’s also key to invest in the right pillow. An ill-fitting pillow is not only a sleep thief that keeps you from waking up feeling truly refreshed, but it can also trigger or worsen headaches, neck pain, and arm numbness.

pillow has, so having extra loft at the bottom means it will be a little thicker in this area.) Memory foam is a good option, because it molds to the shape of your head and neck, as is a water pillow, since it offers allover consistent support. Also, try sleeping with another pillow under your knees to alleviate pressure on your lower back. If You’re a Stomach Sleeper: You could use the thinnest type of pillow—or even no pillow at all. Sleeping on your stomach puts lots of stress on your lower

If You’re a Side Sleeper: Go for a firm pillow, and one with an extra-wide gusset to help bridge the distance between your ear and shoulder. (Instead of a pillow that has just a top panel sewed directly to a bottom panel, a gusseted pillow has rectangular panels along all four sides that increase its thickness.) You might also sleep with a pillow between your knees to better align your spine. Older pillows should be replaced every 18 months or so, because they can be packed with illness and allergy triggers such as mold, dead skin cells, and dust mites. Pillow protectors can help extend the life of your pillow. You can test if a pillow is ‘dead’ by seeing if it springs back after you fold it in half. If it doesn’t spring back, it’s time to get a new one. Now, go off and have a good night’s sleep…..

The ideal pillow fit all depends on which type of sleeper you are—though no matter your type, the pillow should keep it’s shape (even when you move), so it should not need to be fluffed often. The goal is to keep your head in “neutral alignment,” meaning that your head is not too far back or too far forward, but rests squarely on your shoulders, similar in position to how you’d look standing up with good posture. If You’re a Back Sleeper: You may benefit from a thinner pillow (so your neck is not thrown too far forward) that has an extra loft in the bottom third to help cradle your neck. (Loft just means how much lift the

JUNE 2018 | OVK NEWS

neem BEHEER in ‘n paar MINUTE LEDEPORTAAL

Een van ons produsente se grootste rekeninge, is sy OVK rekening. OVK bied sy kliënte nou die geleentheid om beheer oor hul rekening te neem, van sy rekenaar of self slimfoon, enige tyd vanaf enige plek!

Registreer nou op OVK se ledeportaal by

www.ovk.co.za en jy kry onmiddellik toegang tot al die inligting wat jy nodig het om jou OVK rekening te bestuur - gemaklik en effektief. Geen besoek aan ‘n tak of enige oproep nie! Die OVK ledeportaal is ontwikkel met jou gerief as

Stap 1

prioriteit en gee jou toegang tot:

o o

l Jou rekening, persoonlike inligting en voorkeure;

l Lopende rekeningsaldo’s;

l Transaksies tot sover terug as 2016;

l Maandstate kan afgelaai of per e-pos aangevra word;

l Aandele verhandeling en nog vele meer.

VOLG HIERDIE EENVOUDIGE DRIE STAPPE OM TE REGISTREER 1. Gaan na die OVK webblad op www.ovk.co.za

Stap 2

Stap 3

2. Kliek op “Lede” in die navigasie blokke en kies “Teken in” of kliek op “Teken in” bo-aan die webtuiste. 3. Kliek op registreer en volg die stappe deur: Stap 1 Tik jou lid- of rekeningnommer in;

Stap 2

o Stap 4

Jy gaan ‘n tydelike wagwoord ontvang om die registrasieproses te voltooi. Kies of jy dit per e-pos of selfoon wil ontvang; Stap 3 Tik of jou e-posadres of selfoon kontaknommer in om die tydelike wagwoord te ontvang; Stap 4 Sodra jy die tydelike wagwoord ontvang het, tik dit in; Stap 5 Jy kan nou jou eie wagwoord kies om met jou volgende besoeke te gebruik. Volg die instruksies op die skerm vir die korrekte formaat. 4. Jy het nou toegang tot ‘n magdom van inligting om al jou rekeninge te bestuur, maak nie saak of jy by jou huis of in die lande is nie!!

OVK NUUS | JUNIE 2018

US corn inspected for export falls 31.3%

INTERNATIONAL NEWS

US export shipments were above the weekly pace needed to reach the USDA's latest estimate for exports this marketing year, according to the data. The data showed the total amount of US corn that was inspected leaving the US Gulf Coast was 729,008 mt -- 719,439 mt of yellow corn and 9,569 mt of white corn. The top destinations were Saudi Arabia with 138,541 mt of yellow corn, Mexico with 129,854 mt, and Peru with 105,264 mt. The amount of US corn inspected leaving the US Pacific Coast was 457,518 mt of yellow corn. The top destinations were South Korea with 145,716 mt, Vietnam with 133,066 mt, and Japan with 110,685 mt. US corn that was inspected leaving the Interior region was 199,145 mt, consisting of 191,637 mt of yellow corn and 7,508 mt of white corn. The top destination was Mexico with 164,537 mt of yellow corn and 7,484 mt of white corn.

The amount of US corn in spected for export in the week that ended June 7 dropped 9.4% week on week to 1.409 mil lion mt, Department of Agriculture data showed Monday. Still, the figure is 31.3% higher than the 1.073 million mt inspected for export in the year-

ago week, according to the USDA's weekly Federal Grain Inspection Service report. The largest share of US grain exports last week was corn, at 58% of the total grains inspected for export. Soybeans were second at 26.5%, followed by wheat at 15.2%, according to the data.

EU continues to top global agri-food trade

With an agri-food trade value of €255 billion in 2017, the EU confirms for yet another year its position as largest global exporter and importer of agrifood products

EU exports of agri-food products reached €138 billion in 2017, representing an annual in crease of 5.1 percent. With imports at a value of €117 billion, the EU has a net trade surplus of €21 billion in its agri-food

trade, according to the 2017 annual agri-food trade report published today.

In the 40 weeks since the current marketing year began Sep tember 1, 2017, the amount of US corn inspected for export totaled 40.970 million mt, 9.8% lower than in the same period the previous marketing year and 72.5% of the USDA's 56.518 million mt projection for the current marketing year ending August 31. jobs and growth for the European agri-food sector. EU exports to all our current five main partners increased: to the United States, China, Switzerland,

US corn inspected for export is corn that has been sold and is inspected during loading at export locations for shipment overseas. Traders consider the pace needed to meet the USDA projection an indicator of demand. Corn is the primary feedstock for ethanol production in the US and is the main competitor for dried distillers grains. Russia and Japan. The Commission has also made recent progress on multiple bilateral trade negotiations, thus further opening new markets for EU agri-food products.

The entire output of the EU's agricultural sector is estimated at €427 billion in 2017. The food processing chain accounts for 7.5 percent of employment and 3.7 percent of total value added in the EU. The share of exports in production value chain is continuously increasing and as such, exports are a driver for

JUNE 2018 | OVK NEWS

KLIMAATINLIGTING DIE WEER

REËNVAL

Die werklike reënval en temperatuursyfers tot 31 Mei 2018 word deur OVK weerstasies in onderskeie streke verskaf. Die werklike vs langtermyn reënval en temperatuur word in onderstaande grafieke weergegee.

MINIMUM TEMPERATURE

MAKSIMUM TEMPERATURE

DAM

RIVIER

KAPASITIET ,000 000m3

11/06/18 %

2017 %

ALLEMANSKRAAL

SAND

174.60

58.1

49.3

BLOEMHOF

VAAL

1240.30

103.1

100.5

ERFENIS

GROOT VET

206.10

90.4

74.7

FIKA-PATSO

NAMAHADI

29.50

58.2

62.8

GARIEP

ORANJE

5196.10

96.5

84.8

KALKFONTEIN

RIET

325.20

34.9

13.1

KNELLPOORT

RIETSPRUIT

130.00

75.7

58.9

KOPPIES

RENOSTER

42.40

95.2

94.3

KRUGERSDRIFT

MODDER

71.50

97.7

57.6

RUSTFONTEIN

MODDER

71.30

46.0

36.0

STERKFONTEIN

NUWEJAARSPRUIT

2617.00

95.9

90.4

TIERPOORT

34.00

12.2

5.9

VAAL

2603.50

101.4

98.2

VANDERKLOOF

ORANJE

3171.30

99.5

70.9

76.05

64.1

OVK NUUS | JUNIE 2018