Ovk nuus Des 2016 by OVK HK

VOORBLAD Koeie wei op die plaas Spekboomberg naby Cradock. COVER Cows grazing on the farm Spekboomberg near Cradock.

Inhoud Contents

Uitgewer/Publisher Oos-Vrystaat Kaap Bedryf Beperk Posbus/PO Box 96 Ladybrand 9745 Besturende Redakteur/Managing Editor StĂŠfan Oberholzer Redakteur/Editor Francois Seymore 051 923 4785/079 780 4618 ovknuus@ovk.co.za

Inhoudkonsultant/Content Consultant Malcolm Jafta Medewerkers/Contributors Dirk Gunter Giepie Calldo Santa Ferreira Sulene Oosthuizen Advertensies/Advertising Francois Seymore 051 923 4785/079 780 4618 ovknews@ovk.co.za 36

Uitleg/Layout OVK Skakeling Ladybrand Drukkers/Printers Oranje Print & Packaging Manie Engelbrecht 051 448 6667/084 442 0243 OVK Hoofkantoor/Head Office 19 Dan Pienaarstraat/Street Ladybrand 051 923 4500 klantediens@ovk.co.za Die menings en aannames wat in hierdie publikasie uitgespreek word, is nie noodwendig die sienswyse van OVK nie en aanvaar geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige aansprake wat in artikels of advertensies gemaak word nie. / The opinions expressed in this publication are not necessarily the view of the OVK and does not accept any responsibility or liability in claims made in articles or advertisements. Kopiereg word voortbehou en inhoud mag slegs met skriftelike toestemming van die redakteur gereproduseer word./ Copyright is rereserved and contents may only be reproducced with written permission of the Editor. Die tydskrif is gratis by alle OVK Handelstakke beskikbaar en voorwaardes geld. / The magazine is available free of charge at all OVK Trading stores and conditions apply.

Uit die Woord ............................................ 2 Kersboodskap ......................................... 3 Oor die Grensdraad .......................... 4 Die Melk word Suur ............................. 5 Green Gold ............................................ 12 Japanese Radyse ............................. 16 Knelpunte op die Tafel .................. 18 Kleinveebestuur (Deel 3) ............ 22 Boer vir Boere ........................................ 24 Agter elke Plaas .................................. 26 Hier en Daar ........................................... 28

Do Supplements really Work?

.........

Abattoir in die Berge

.......................

Weiding in die Suide

.......................

.........................................

......................................

Die Verlede is die Toekoms

Mieliekopvrot OVK Gholfdag

Landelike Veiligheid

.........................

...........................

........................................

International News Lick Research

..........

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Resep vir Springboklende

“Leer ons ons dae só gebruik dat ons wysheid bekom.” - Ps. 90:12

et jy al in verwondering gestaan oor die feit van die lewe en die tyd, en soms gewonder of jóú lewe onder al dié van miljoene ander mense werklik vir God tel? As dit al gebeur het, onthou dan net dit: God het alles met ‘n doel gemaak – ook die skepping van jóú lewe! En omdat God die bron en oorsprong van lewe is, is lewe en tyd “heilig” en moet ek en jy dit met eerbied en groot dankbaarheid as ‘n gawe uit Sy hand ontvang en deurbring. Die tyd en die jare wat God aan jou gee om te leef, kan niemand anders vír jou leef nie. Dis jóú voorreg en jóú verantwoordelikheid. Daarmee vertrou God jou toe met die grootste gawe wat Hy aan ‘n mens kan gee. En daar is, so ver my kennis strek, nie ‘n enkele mens in die geskiedenis wat ‘n lewe van niksdoen en oppervlakkigheid gelei het, wie se naam die moeite werd is om te onthou nie. Dis per slot van rekening nie die getál van ons dae wat belangrik is nie, maar die inhóúd en kwalitéít daarvan! ‘n Lang nuttelose lewe is eintlik kort as dit met God se meetsnoer gemeet word. Maar ‘n kort lewe, vol van arbeid en toewyding en seën aan ander, kan lank wees in die oë van God. Tog moet ons ook onthou dat hierdie aardse lewe van ons kortstondig is en dikwels ook “vol swaarkry en leed” (Ps. 90: 10). Vir gelowige kinders van God gaan dit egter uitloop op ‘n ewige heerlikheid waarvan ons die grootsheid en omvang daarvan nie nou al kan bepaal nie. Dit is verseker aan die kom! Daarom moet ons hierdie gebed van Moses in Ps. 90: 12 ons elkeen se persoonlike gebed en lewensmotto maak: “Leer ons ons dae só gebruik dat ons wysheid bekom.”

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Hoor net wat sê Moses: “Leer ons ons dae só gebruik dat ons wysheid bekom.” Wysheid? Wat is wysheid? En hoekom moet ons met wysheid lewe? Spreuke 9: 10 leer ons dat “Wysheid begin met die dien van die Here. Wie die Heilige ken, het werklik insig.” Wysheid is dus niks anders is nie as om God te ken, ja, om in ’n verhouding met Hom te leef. En hierdie soort wysheid kom nie uit jouself of uit boeke nie. Ook is dit nie, soos baie mense dink, te vinde in lewensondervinding nie.

Ds. Gideon Lamprecht NG Gemeente Ladybrand-Noord Sel. 0824170507 gideonlam@webmail.co.za

Baie meer as dit is wysheid ’n gawe van God aan dié – oud en jonk! – wat Hom ken en na Sy wil vra. Wysheid is dus die vermoë om te weet hoe God wil hê jy jou lewe moet inrig en hoe jy in elke situasie moet optree. Wysheid is om in eerbied en afhanklikheid God te ken en reg voor Hom te leef. Tydens die Amerikaanse Burgeroorlog het Abraham Lincoln by geleentheid gesê: “In hierdie moeilike tye beleef ek baie dae wat ek met absolute sekerheid weet dat daar géén oplossing vir ons probleme is nie. Nóg ek nóg my raadgewers beskik oor die nodige wysheid. So word ons gedwing om op ons knieë te gaan.” Miskien moet ons dit ook in ons eie lewensomstandighede doen. Jakobus moedig ons in sy brief (hfst 1: 5) ook aan om dit te doen: “As een van julle wysheid kortkom, moet hy dit van God bid...” Dit het Moses 30 eeue gelede al vir ons in Ps. 90: 12 geleer om voor alles te bid: “Leer ons ons dae só gebruik dat ons wysheid bekom.” Kom ons bid juis daarvoor elke dag en in alle omstandighede: wysheid. Gebed: “Hemelse Vader, U, die Bron van alle wysheid, leer my my dae só gebruik dat ek wysheid bekom - tot diens van my gemeenskap en tot eer van U heilige Naam. Amen.”

Kersboodskap T en tye van die skryf van hierdie boodskap is daar dele van ons gebied wat geseënd is met goeie reën. Dele van die Oos- en Noordkaap sowel as die Suid-Vrystaat het wel nog nie reën ontvang nie en hoop ons dat die hele Suider Afrika nou al goeie reën gehad het. 2016 was vir ons as boere ‘n jaar wat ons sal aanteken, volgens kenners, as die droogste jaar in 104 jaar.

Langenhoven het gesê: “Die boer wat nie saai nie sal nie misoeste kry nie, maar hy sal ook geen goeie oeste kry nie”. In die dae gesels ek met Prof. Johan Willemse wat saamstem dat ons as landbouers maar bietjie jammer vir onsself mag voel, en dat hierdie werklik die uiterste jaar was. Wat die positiewe betref is dat daar 70 miljoen mense in Suid-Afrika woon met glo net 32 000 kommersiële boere oor om die kos te voorsien en invoere nie altyd moontlik is nie. Alles wat bo is kom gewoonlik af, en wat af is gaan op. Ons glo dat ons op ‘n af is, ‘n laagtepunt, wat besig is om op te gaan. Ons moet positief bly, karakter wys en absoluut glo en vertrou. Ons besigheid het ook ‘n jaar met uitdagings beleef maar is ons baie geseënd as gevolg van diversifikasie en die geografiese verspreiding van OVK. Baie van ons boere het vanjaar kontantvloeiprobleme ondervind maar gelukkig is die balansstate sterk, wat

hulpverlening baie makliker gemaak het.

Die personeel van OVK is vir ons baie belangrik (2 390 permanent en tydelik) en wil ek u graag ook bedank vir u bystand aan die aandeelhouers in hierdie moeilike jaar.

Op ‘n ander front wat ons geen beheer oor het nie, sukkel Pres. Zuma om sy kop bo water te hou en is Donald Trump, die nuwe Amerikaanse president. Ons hoop en vertrou dat dit nie vir ons land en ons landbouers verreikende gevolge sal inhou soos wat die wisselkoers skommelings reeds aan ons gedoen het nie. Die einde van 2016 is naby en vra en bid ek dat ons Hemelse Vader ons sal seën met goeie oeste. My gebed is dat God ons aandeelhouers, ons kliënte, hulle werkers, OVK se personeel en ons verskaffers sal seën met liefde, gesondheid en vrede. Mag ons in die nuwe seisoen van boerdery en van ons lewens, Daniel se geloof, Salomo se wysheid, Paulus se deursettingsvermoë, Job se geduld, Jesus se liefde en God se Genade en Seën ontvang. ‘n Geseënde Kersfees vir alle OVKaners! Geniet en koester julle geliefdes en ek wens u ‘n baie voorspoedige 2017 toe. OVK Groete Gilly Scheepers Voorsitter: OVK Raad van Direkteure

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Naby Burgersdorp boer een van die dorp se oudste families nog steeds en ons gaan drink koffie by Robbie en Ronel Hughes. Hy neem ons op togte in die verlede met soveel detail dat jy soms wonder hoe hy alles kan onthou. Hy gebruik selfs ’n skaapskeerstel wat byna 100 jaar oud is!

Francois Seymore

n stilte doen ons almal maar retrospeksie oor die jaar wat verby is en al die dinge wat gebeur het. Geluk en hartseer, positief en negatief is verstrengel in die maande wat verby is en die grootste vraag wat ons almal vra is, “Waar is die tyd heen?” Ons kyk na ons kinders en wonder hoe hulle skielik grootgeword het sonder dat jy dit eers agtergekom het. Wat nog van die ekstra plooie en grys hare wat van nêrens kom behalwe van die spieël teen die muur. In hierdie uitgawe ondersoek ons die melkbedryf en gesels met verskeie boere in die Cradock omgewing asook Gideon Lamprecht in Lindley, om insig te verkry oor die uitdagings wat die binnelandse melkprodusente tans in die gesig staar. Agri SA se kongres was onlangs in Pretoria gehou en ons lig van die belangrikste punte uit wat gehef is. Ons raak ook Landelike Veiligheid aan en sal in die Maart uitgawe meer daaroor gesels. Ons leer ook vir Francois Wilken, nuut verkose vise president van Vrystaat Landbou beter ken.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Die vroue kan ook gerus lees oor die gedagtes wat ons wissel oor die jong meisie wat vol romantiese hoop na die platteland en plaas toe kom en dan met die realiteit te doen kry as boer se vrou. Ons lê besoek af by Bea Schoeman wat ’n wildsabattoir bedryf en toets gerus haar resep vir ’n Springboklende as ’n alternatief vir Kersdag. Dirk Gunther en sy manne berig oor Japanese radyse, weidingtegnieke in Cradock en mieliekopvrot. Giepie Calldo bespreek die tydige bemarking van lammers in die derde aflewering oor kleinveebestuur en Liesel Foster het navorsing oor beeslekke gedoen en deel die resultate daarvan met ons beesboere. Ficksburg is known as the cherry capital of the world but asparagus is also a major export. Denton Osler of Denmar Estates have been successfully farming asparagus for over 22 years and we learn how difficult it actually is to grow the green delicatessen.

Gedurende die jaar is geleentheid my gegun om soveel van ons boere en mede-kollegas te ontmoet wat elkeen op sy eie manier my lewe verryk het. Ek dank elkeen vir die kennis en kundigheid wat aan my oorgedra is en die warm gasvryheid wat ek op elke plaas geniet het. Mag ek nooit die mooiste deel van ons land gewoond raak nie! Na heel paar maande is ek en my familie nou inwoners van die platteland en ons kan nie wag om die Kersseisoen hier met ons stadskinders en nuwe vriende te vier nie. Kerstyd is die seisoen van vrede, geluk en vriendskap. Mag die gees van Kersfees u hart en tuiste vul met ’n oorvloed van genade, tevredenheid, laggende stemme en harmonie. Always remember my dear friends, that love is the biggest gift you can give yourself. n

Die Melk word Suur

Suiwelproduksie is ’n sektor van uiterstes. Aan die een kant is die boere wat vasgevang word deur hoë voedingspryse weens die droogte en aan die ander kant is boere wat ongekende groei beleef. Die hoofrede vir die verskil in sukses mag ooglopend wees, maar daar is egter nog ’n reeks faktore wat veroorsaak dat soveel produsente die melkbedryf in die Vrystaat verlaat.

Vrystaat Om meer duidelikheid oor die uitdagings wat melkboere in droër gedeeltes van die land moet hanteer, het ons by Gideon Lamprecht, Voorsitter van die Vrystaatse MPO asook melkboer op die plaas Sameloop net buite Lindley, besoek gaan aflê. Hy en sy broer, Casper is tweede generasie volvoer melkprodusente met 570 Ayrshires in melk al vir 22 jaar. Volgens hom is die hoë koste van voer tans die grootste faktor maar is hy van mening dat die bedryf ook nie heeltemal gesond is nie. Die melkmakelaars of agente haal die skaal van ekonomie uit die boer se hande. Hulle is nou die “grootste melkboere in die Vrystaat, sonder om ’n bees te besit” maar plaas hulle in die posisie om beter te beding as wat die melkboer self sou kon doen. ’n Verdere nadeel is die feit dat die boer kontak met die verwerker verloor en begin om in isolasie te opereer. Die verwerker verloor op sy beurt weer perspektief oor die omstandighede op die plase.

baat by ’n hoër produsenteprys. Dit het egter nie gerealiseer nie aangesien goedkoper melk van ander streke ingevloei het. Die vryemarkstesel het dan verder druk op die binnelandse produsente geplaas. Gideon meen dat die boer ook ’n groot rol speel in sy eie omstandighede. Die Vrystaatse boere het baie om by ander streke te leer en dit is wel ook besig om geleidelik te gebeur. Hy en Casper het besluit om meer beheer oor hul eie produk te neem en lewer self hul melk aan ’n verwerker in Pretoria. Alhoewel hy voel dat agente ’n waardevolle rol het om te vertolk, moet die produsente se rol nie vergeet word nie.

Kettingwinkels speel ’n belangrike rol in die bedryf aangesien ’n groot persentasie van die melk deur hulle bemark word. Soms voer hulle melk in alhoewel daar nie noodwendig tekorte is nie. Gideon verduidelik dat hy nie teen invoere is nie maar is egter daarteen dat invoere plaasvind wanneer daar reeds oorskot produksie deur die plaaslike boere is. In 2015 het die Oos-Kaap rekord resultate gehad en nog steeds het ’n groot kettingwinkel melk ingevoer. Dit benadeel plaaslike produsente aangesien oorskot altyd die produsenteprys onder druk plaas. Dit benadeel ook die plaaslike ekonomie omdat dit soms lei tot werksgeleenthede wat verlore gaan.

Gideon verduidelik dat die 2014/15 seisoen, bo-gemiddelde reën in die Oos-Kaap en Natal geval het wat ongekende melkproduksiegroei meegebring het. As gevolg van die oormaat produksie is melk vir baie laer in daardie streke aangekoop. Die makelaar is egter in die vervoer besigheid wat vir hulle ’n gulde geleentheid skep om die melk goedkoper aan te koop en oor langafstande te vervoer en in die binneland teen ’n wins te verkoop. Aan die ander kant was die Vrystaat onder geweldige druk as gevolg van die droogte en sou hulle kon

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Gideon Lambrecht produseer melk net buite Lindley met 570 Ayrshire en volgens hom kan boere nog steeds goeie geld uit melkproduksie maak. Kudde-, voer- en kapitaalbestuur is egter meer belangrik as ooit.

Alhoewel die boere in die Vrystaat die koste van volvoer het wat bykans 65-70% van sy produsenteprys uitmaak, kan ’n groter beesraam wat 40+ liters per dag melk, gemelk word, aangesien die afstand na weiding nie ’n faktor is nie. Dit is sowat 10 liters meer as die weidingboere. Hy vertel dat baie produsente in die Vrystaat maar klein begin het en met jare as deel van ander vertakkings gegroei het. Melkproduksie was nog altyd ’n goeie kontant genereerder maar dat boere nie altyd die nodige bestuur met die groei van die produksie toepas nie. Groter beteken nie altyd beter nie en verliese kan sonder beheer negatiewe uitwerkings hê. Familie opvolging is ook ’n faktor en ouer geslagte laat soms nie jonger geslagte toe om hulle eie besluite te neem nie. Betroubare bestuurders is skaars omdat melkerye nie ’n algemene verskynsel in die Vrystaat is nie. Daar is enkele groot eenhede in die Vrystaat wat 1000 koeie melk. Die kleinboer word nie noodwendig deur grootboere bedreig nie – Die “rowwe speelveld” is ’n baie groter uitdaging. “Ek wonder tog wat die effek van kapitale investering op die langtermyn gaan wees, as mens in agneem dat ’n melkboer in die Oos-Kaap onlangs tot soveel as R300 000/ha aangebied is om sy melkplaas om te skakel na sitrus. Wat dit op neerkom is dat as jy 300 ha onder besproeiing het is jou plaas sowat R90m werd. Jy kan ’n baie goeie plaas van sowat 2000 ha in die binneland koop vir dieselfde kapitaal, wat ook uitstekende

opbrengs kan lewer – dalk nie noodwendig met suiwel nie?” ‘n Verdere stremming op die Vrystaatboer is die drakrag van aangeplante wieding op droëlande. Die lading in die binneland is veel kleiner teenoor ’n boer wat weiding onder spilpunt het en baie meer hektare moet beplant word.

Oos-Kaap Die Oos-Kaap voorsien bykans 30% van ons land se melkproduksie en het in 2015 ’n rekordjaar beleef. Groot kapitale investering is sedertdien deur die boere gemaak en die produksie neem steeds toe. Die boere melk gemiddeld 1300 – 1700 koeie op weiding en meeste stalle is modern gemeganiseerd. OVK Nuus het met ’n paar boere in dié gedeelte van die land gaan gesels om hul sukses stories te hoor en ondersoek in te stel oor wat die Vrystaatboere kan doen om hul oorlewing in sukses te verander en voorkom dat nog boere die bedryf verlaat. Freddie van Zyl boer die afgelope 16 jaar op die plaas Bracklyn buite Cradock en was ons eerste besoek voor ontbyt. Hulle melk 1200 koeie onder 350 hektaar spilpunt besproeide weiding. Volgens hom het die Vrystaatboere nog nie “die kopskuif” gemaak om hul beskikbare gewasse aan te wend as weiding nie. “Melkproduksie is

bloot ’n vertakking en nie hoof bedryf nie. Hulle het skure vol trekkers en mielies. As hulle melk ernstig begin opneem, kan hulle net soveel sukses as ons bereik. As jy werklik geld uit melk wil maak, moet jy die koeie na die land toe vat, sy produk in die tenk sit, en môre daardie produk verkoop.” Freddie sê dat hy ’n gebore melkboer is en nooit ’n gewasseboer kan wees nie. Op die vraag oor die winsgewendheid van besproeide 350 hektaar gewasse of melkproduksie, was hy nie seker nie. Melkboerdery is egter meer risiko bestuurbaar as die gewasseboer se afhanklikheid van die natuur. “Jy moet egter vir ’n melkery gemaak wees. As jy suksesvol wil wees, moet jy altyd in die stal wees.” Hy sê ’n verdere punt wat hom verbaas is die feit dat die Vrystaatboere baie nader aan Gauteng is en die mark daar behoort te domineer. Tans word melk egter oor ’n baie langer afstand vanaf Port Elizabeth en Humansdorp vervoer wat weer die verbruikersprys verhoog. Freddie lewer sy melk aan Coega Dairy wat hy en twaalf mede boere in Port Elizabeth opgerig het. Die vraag na langlewe melk in Afrika sal altyd groei weens die gebrek aan

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Freddie van Zyl is al meer as 16 jaar ’n melkboer en het saam met 12 ander boere besluit om die agent en verwerkingsfabriek uit te skakel deur hul eie melk- en kaasverwerkingseenheid, Coega Dairy in PE op te rig. Hy is baie positief oor die ontwikkeling en glo dat dit die enigste toekomstige roete vir die melkprodusent is.

verkoeling en is ’n groot bron van proteïene. Tegnologie bring ook mee dat die melk byna soos vars melk smaak, maar veiliger is om te drink. Oor die toekoms van die melkbedryf is Freddie baie positief. “Ek kan nie glo dat die tendens van verbruik in die nabye toekoms gaan verander nie en as die manne in die Vrystaat ’n kopskuif gaan maak, kan ons verseker so bietjie opposisie begin kry.”

dit nie die geval nie en is die wins op kommersiële gewasse groter. Volgens Koot is die operasionele winsmarge tussen 25 en 30% in hul omgewing met die voordeel van water en weiding. Dit gegewe en met die heersende produsenteprys laat hom glo daar is geen moontlikheid vir oorlewing van die melkboer in die Vrystaat.

Koot bestuur nou die melkproduksie namens Rudi (Cheetah) Nel en is sowat 200 hektaar onder besproeiing wat vir weiding aangewend word. Hulle melk 1 700 koeie wat bestaan uit ’n klein persentasie suiwer Fries en suiwer Jersey met die meerderheid ’n kruis tussen die twee. “Hoe vêrder die Fries moet stap, hoe groter raak die onderhoudskoste soos onder andere meer kos wat sy moet kry. Die kruis hanteer die stap egter baie beter en lewer tot 36 liter melk per dag. Die boer verloor ongeveer 0.25 liter per kilometer wat ’n koei na en van die weidingvelde stap.” Cheetah Nel is die eienaar van Reiveille en hanteer die aanplanting van weiding. Lande wat te vêr is vir die koeie om te stap, word gebaal en na die stalle geneem.

Koot van der Merwe is die bestuurder op Reiveille en was saam met sy broer melkboere in die Edenburg omgewing. “Ons was van die melkprodusente wat ons kostes die akkuraatste bestuur het. Die insetkoste en produsenteprys hou egter nie verband nie. Die syfers klop nie en maak nie meer finansiële sin nie. Voor die droogte kon ons 1000 hektaar rooigras baal en was dit nie nodig om lusern aan te koop nie. Die droogte het dit alles verander.” “Die verskil in die Oos-Kaap is dat daar weiding en water is. Daar is geen goedkoper kos as die proteïnweiding wat ons het nie.” Hy sê vyf jaar gelede kon die Vrystaatse boer die grootste opbrengs kry deur sy eie produk (gewasse) as voeding en kuilvoer vir die melkbeeste te gebruik. Tans is 10

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Koot van der Merwe is ’n oud Vrystaat melkboer wat al 5 jaar in die Cradock omgewing boer. Hy kan nie verstaan hoe maatskappye soos Woodlands en Clover goeie resultate vir hul aandeelhouers kan lewer, maar nie kan bekostig om die produsenteprys te verhoog nie.

Weidingbestuur is uiters belangrik en hoë presteerders moet nader aan die stalle wei. Vir elke 100 koeie word 25 liter melk per kilometer wat die koeie moet loop, verloor om by weiding te kom. Op sommige plase loop kuddes tot 14km per dag.

Rudi (Cheetah) Nel hier saam met Boel Price (OVK Takbestuurder: Cradock) voel die melkkopers se vervoerkoste word verhoog deur melk by die kleiner boer op te tel.

Die toekoms van die bedryf word volgens Rudi bedreig deur die groot boere wat teen ’n geweldige tempo uitbrei. Boere wat 3000 koeie melk kalf 1500 verse per seisoen. Al wat die groot boer doen, is om meer grond te koop en nog ’n draaitafel op te sit. Hy is van mening dat die kleinboer heeltemal gaan verdwyn weens oormaat melkproduksie. Twee jaar gelede was die norm 600 koeie en vandag is dit oor ’n 1000 per boer.

Koot van der Merwe gebruik die visgraatstelsel vanaf Europa. Die gewildste is egter die draaitafel sisteem van New Zealand.

Hy noem dat dit onmoontlik is vir ’n volvoer boer in die Vrystaat om winsgewend teen die huidige mielieprys te boer. Hy voel ook die produsenteprys is onder druk omdat die agent groot afstande moet ry om by boere wat 200 koeie het, melk op te tel. Dit is onekonomies en bring verhoogde vervoerkoste mee. In die Oos-Kaap ry die koper slegs ’n paar kilometer vir melk van 1500 koeie.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Melk word tot Humansdorp en Port Elizabeth vervoer waar dit verwerk en verpak word. Daarna begin die lang tog na die Gautengse mark.

Ginkel Jordaan boer saam met sy vader, Andrew en broers Wilhelm en Andrew en is in beheer van die melkproduksie op die plaas Spekboomberg. Die welbekende familieboerdery het al op “Megaboere” verskyn en het addisionele vertakkings in Merino en Boran stoete asook gewasse. Ginkel verduidelik dat hulle ook volvoer melkboere was en dat die New Zealandse beginsel, van weiding die hele boerdery verander het. Hoewel hulle oor die 1000 hektaar onder besproeiing het, gebruik hy slegs 300 hektaar vir weiding. Hulle voer self-geproduseerde kos slegs vir 6 weke in die winter wanneer dit uiters koud is. Hy verduidelik dat hulle die kudde moes verander het om aan te pas by die stappery en dit hulle redelike kapitaal aan die begin gekos het om meer gepaste rasse te kruis. Hulle grootste uitdagings deesdae is grond- en waterbestuur. Die daaglikse temperatuur en winde is geneig om die vogtigheid baie vinnig uit die grond te haal en spilpunt besproeiing is nie voldoende nie. Hy sien die enigste oplossing om gips en mis in te werk as ’n tipe bogrond. Hy het reeds met die proses begin en die resultate is uiters belowend. Spilpunte wat swak gehalte gras gelewer het, sorg nou vir van die beste melk. Die weiding bestaan uit ’n mengsel van raaigras, klawer, sigorei en lusern. Hulle doen minimum bewerking en dit is belangrik om die raaigras op die regte blaarstadium te laat vreet. Op ’n twee- en drieblaar stadium verdubbel die droë materiaal. Die gebruik van kunsmis word beperk tot ’n minimum. Die mis van die beeste en

OVK NUUS | DESEMBER 2016

kalwers word terugverwerk en is ’n meer natuurlike proses. Volvoerproduksie plaas baie druk op die koeie om die verwagte hoë produksie te lewer, sê Ginkel. Hulle moet ten minste 40 liter stalgemiddeld handhaaf om te bestaan. Die voeding moet presies uitgewerk word en om te bewys hoe moeilik dit is, verwys hy na die verliese van voerkrale. “As ek môre weer moet volvoer sal ek dit net maak as ek my eie voeding kan verskaf.” PW Michau het baie onlangs ‘n 66punt Rocwood draaitafel met Afikim

identfikasie en skaal en Waikato melkmasjien opgerig. Die totale projekkoste het R6000 per koeieenheid beloop. Dissipline en beheer asook kontrole is volgens hom die sleutelaspek om suksesvol te melk. “Indien daar vir Vrystaatse produsente voldoende besproeiingswater beskikbaar was is daar geen rede hoekom die melkplatvorms wat in die harde klimaat van die Visriviergebied geskep is, nie ook daar ontwikkel kan word nie. Melk moet egter jou primêre inkomste wees en nie ‘n sekondêre belanstelling nie.”

Ginkel Jordaan van die plaas Spekboomberg voel dat die meeste boere in die Vrystaat se droë lande, nie genoeg voeding kan produseer om die melkboer totaal selfvoorsienend te maak nie. Een jaar se droogte en die impak is te groot.

“In die beginjare het ons klein kuddes in die Vrystaat gekoop. Alhoewel jy op ‘n baie suksesvolle gewasboer se plaas gekom het en hy wel passievol oor sy melkery was, was dit nie sy hoofbron van inkomste nie. Sentiment was ook ‘n faktor en “Blommetjie” gaan beslis nie abbatoir toe nie want hulle is mos lief vir haar. Ek glo nie daar is plek in vandag se gesofistikeerde melkbesigheid vir sulke sentimente nie, as dit nog bestaan.” “Die suksesvolle Oos-Kaapse melkprodusente het almal pasmaakstelsels wat oor tyd ontwikkel is en wat met groot sukses toegepas word.” Ons laaste besoek was die plaas Glentana naby Somerset-Oos waar Neil Wilke as tweede generasie boer. Sy vader het oorspronklik met volstruise geboer tot 2007 tot die voëlgriep die industrie verwoes het. Hulle het besluit om na die melkbedryf te beweeg en na slegs vyf jaar is Neil in volle bestuur van die 1400 Holstein en Jersey koeie. Met die hulp van ’n vennoot en aangrensende boere het hy vinnig die mas opgekom. “Ons het geen kennis gehad nie. Ek het nie eers geweet wat mastitis was nie of wat koeie vreet nie.”

PW Michau by die draaitafel in sy nuwe stal wat onlangs ingebruik geneem is. Volgens hom is ’n standvastige melkkoper die boer se belangrikste vennoot en kan die boer deur moeilike omstandighede help. Hulle boer nou drie jaar op hul eie en het eie bestuursisteme in plek. Die spilpunt besproeiing dek 420 hektaar weiding en is ook in die vyf laaste jare ontwikkel met raaigras, klawer en lusern. Neil verduidelik dat hulle besig is om ’n pyplyn te installeer wat die plaas onder selfdruk sal plaas. Die plaas sit menige kere sonder krag en met die nuwe stelsel kan hulle die 420 hektaar met 50mm in vier dae besproei.

Die koeie stap redelike afstande om by die weiding te kom en Neil sê hulle probeer ’n kleiner raam koei kruis wat die toestande die beste kan hanteer. Hy wil die opbrengs per hektaar vergroot wat tans R18000 liter p/ha beloop. Daar word ook meer op grondbiologie gefokus as net kunsmis toedienings. Neil presisiebestuur die weidingskampe en hou data van elke kilogram weiding wat gebruik word of wat beskikbaar is. Wat bepaal die sukses van ’n melkprodusent? Na ons besoek aan die Oos-Kaap kan dit verseker aan ’n paar elemente gekoppel word. Water, weiding en presisiebestuur waar elke sent gemonitor word. Volvoer boere kan egter wel bestaan en ’n wins maak. Gideon Lamprecht is ’n bewys daarvan. Kan die Vrystaatboere die “kopskuif” maak waarvan Freddie van Zyl praat? Melkproduksie is al jare ’n presisiebedryf en is daar werklik nog die moontlikheid om melkboerdery bloot as ’n vertakking suksesvol te bedryf?

’n Kalfeenheid is teen ’n koste van R1.7m op Glentana opgerig. Hier staan Stefan du Plessis (OVK Takbestuuurder: Somerset-Oos) en Neil Wilke in die fasiliteit. Neil noem dat hul die agtergrond van die volstruisboerdery gebruik het om die eenheid te ontwerp.

Die speelveld is nie gelyk nie maar dit is duidelik dat die melkprodusente in die binneland voor ernstige keuses staan terwyl die melkbedryf in die Vrystaat vinnig besig is om suur te word. n

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Green Go ALTERNATIVES

As in most industries, cheap imports kill local production. The story is no different for asparagus production in our country. In the 90â&#x20AC;&#x2122;s white asparagus was a highly lucrative business and 40 to 50 Free State farmers were involved in the production of asparagus for canning factories from Clocolan to Bethlehem. They even held asparagus festivals in Fouriesburg! That all came to a sudden halt in 2007 when tinned white asparagus landed on our shores at a lower price than our local production.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

ith this unfortunate collapse in mind we noted asparagus farming in the Ficksburg area and took the dusty road to Slabberts to meet Denton Osler, founder and Managing Director of Denmar Estates. How is it possible that everybody got out of asparagus production, but Denmar Estates are still producing? The answer is a simple one â&#x20AC;&#x201C; green asparagus is a totally different ball game! Denton, a third generation farmer jokingly tells the story of how they started a dairy farm with 12 cows and built it up to nearly 450 cows when they sold in 2000. Today, with his three children, they own a processing factory providing the full range of dairy products, from packed fresh milk to yogurt and juices. Supplying the whole of Lesotho and Free State with depots in Bloemfontein, Welkom and Johannesburg. Way back in 1994, when all the farmers were producing white asparagus, Denton travelled the world extensively to study asparagus farming and found that Europe was the biggest market for white asparagus but the South African market preferred green asparagus. Marketing and branding played a major role in the sustainability of the farming operation and currently they supply to all the major retailers from Johannesburg to Cape Town via a packing depot near Oliver Tambo Airport. According to Denton the

The shoots can clearly be seen on this little plant. Each plant can produce up to 18 shoots per harvesting season! traditional harvesting period was from end August to the end of November, but by manipulating the genetics, this period now extends to end of February. To maximize the market, supply needs to be all year round, and they import green asparagus themselves, thereby managing to supply the market all year round. The asparagus is a perennial plant that can be harvested for up to 15 years. Denton explains that

asparagus cannot be replanted in the same land. They experimented by planting maize as a rotation crop for up to 12 years and then asparagus again, without success. The reason being that asparagus builds up toxins that never get broken down. New fresh land needs to be prepared for the planting of the next generation of asparagus. Seeds are imported at a major cost from the States and then planted into small seed beds for the first year. When the crown is strong enough, the small plant is replanted into the land. Each by hand! It is an expensive crop and the plant is very responsive to irrigation. They converted the 150 hectares of asparagus crops to irrigated land.

The shoots are cut when they reach a length of close to 20cm. Standing like little soldiers these asparagus would be on a plate in a couple of days.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

As the green asparagus grow under the ground surface, they are pretty much protected against hail and other extreme weather conditions during August and September. The highest risk is the loss of moisture. The new plants are planted 30cm apart in rows of ±2.0m wide. The plant is not harvested for the first year and very limited in the following year and only goes into full production in years five or six. The whole production process is very labour intensive and harvesting is done on a daily basis from Augustus to February, seven days a week. The only day picking is not done, is Christmas Day! During the peak season (October) an asparagus can grow 2-5cm a day and be cut when it is about 20cm.

These tiny spears grow 4cm a day and will be ready for harvesting in three to four days! The pickers have a joke that you should never turn around at the end of a row, as there will be new asparagus to harvest. “During the off-season you need to fertilise it well. The plant develops little “eyes” on the crown. As the night temperature increases, the eye will develop into a spear. The spears do not, however break through the top soil at the same time. The better the conditions, the more spears will break the surface and the bigger the harvest. Frost is a risk for the spears that broke through, but not for those underground. Luckily you can only

loose a portion of the crop and not be wiped out completely.” explained Denton. The plant goes into dormancy during March when harvesting stops and the spear will grow into a fern and then into light-green foliage growing from 120 to 180cm. The healthier the fern, the more energy the plant will have for the next season. The female plant carries a red berry during this important phase. The ferns are then cut in July to about 3cm from the ground by machine and left as fertiliser. Ferns that are not healthy or keep pests are removed.

Time of harvesting the asparagus to table serving cannot exceed 10 – 14 days. It is a race against time!

In winter the plant goes into dormancy and the sprouts grow into ferns with the female plant carrying red berries 6-10mm in diameter, which is poisonous to humans.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Harvesting the asparagus is not an easy task and seasonal contract labourers are employed for the challenging picking season. During the peak season a person can harvest up to 120kg per day. Denton explains that for every single spear, the labourer needs to put a basket down, bend to cut the spear, put it in the basket, straighten and move to the next spear.

Asparagus is one of the most perishable vegetables. It needs to be hydro cooled within an hour of harvesting and then stored in cool rooms. At the pack house in Ficksburg it gets cleaned, cut, sorted, graded and dispatched to the depot in Johannesburg. During this process the asparagus needs to be stored and transported below 5°C. Upon receiving the orders from the chains it is packed for that specific retailer and either truck delivered or flown to the major centres. From there agents will deliver it to the different stores. According to Denton there are only three major producers of asparagus in the country with two in the Free State and the other in Mpumalanga. As it is a very expensive crop to get into, there are no new comers and between the three, they supply the whole local market with excess to export. Currently the producers get around R65 per kilogram but green gold is sold to the consumer for a whopping R245 per kilogram in import season and R150 when it’s locally produced! The Asparagus officinalis is celebrated during the Spargelfest (asparagus festival) in Germany with Schweitzingen claiming to be the “Asparagus Capital in the World”. Not everybody shares the German’s enthusiasm for the white asparagus and in countries such as South Africa, Australia and America the green asparagus tends to dominate the market. The green crop is celebrated in California and Michigan even crowns an Asparagus Queen. There you have a piece of asparagus to chew on. This vegetable is an expensive crop and if you do not have vast capital lying around and a big labour force on your door step, do not contemplate to be the next asparagus king. If you need some, just go to your local supermarket and buy of Denton’s. He has already done all the hard work. Bon appetit! n

GRONDBESTUUR

Benut grondvog doeltreffend met Japannese radyse Om deesdae genoeg voer vir vee te produseer, is nie maklik nie. Gewasse wat grondvog goed kan benut, is ’n waardevolle wapen teen die heersende droogte. Die verlies aan goeie gehalte en volume voer weens die ondoeltreffende benutting van grondvog laat talle boere met gapings in hul voervloeiprogram. Japannese radyse is egter ’n gewas wat grondvog goed kan benut. Japannese radyse (Raphanus sativus) is ’n knolgewas wat geen bekendstelling nodig het nie en ’n reputasie het as ’n droogteverdraagsame voergewas wat die toets van tyd goed geslaag het. Japannese radyse kan die gaping in enige voervloeiprogram vul en kan met minder grondvog steeds goeie opbrengste lewer. Hierdie wonder-knolgewas is geskik vir die koel, gematigde dele van die land. Wat die gewas verder baie

radyse gevoer word, kan tot soveel as 250g per dag groei en jong beeste tot soveel as 1,2kg per dag.

Weidingsbestuur Japannese radyse sal binne tien tot 14 weke nadat dit gesaai is, volgroeid wees. Let daarop dat beweiding voor dié tydperk nie aanbeveel word nie. Volgroeidheid word aan groot bronskleurige blare herken. Herhaaldelike beweiding kan veroorsaak dat goeie gehalte weimateriaal verlore gaan.

geskik maak om te plant, is die feit dat dit van laat Desember tot middel Maart geplant kan word, met die optimale planttyd in Januarie tot Februarie. Dit is gewoonlik die tydperk wanneer dit te vroeg is om kleingrane te Tabel 1: Beweiding met Japannese Radyse plant en amper te Voorgestelde saaidigtheid 3-5 kg/ha laat is vir subtropiese Tyd tot eerste beweiding 12-14 weke grasse. Beweidings Een

Japannese radyse Potensiële DM-opbrengs Tot 10t/ha beskik oor die vermoë om laat somerreën te Strookbeweiding met behulp van ’n benut en om dit doeltreffend in hoogs verskuifbare elektriese heining sal voedsame voer vir die laatsomer en help om die gewas doeltreffend te wintermaande om te skakel. ’n bewei. Deur dié metode kan die Droëmateriaal (DM) opbrengs van ernstige vertrapping van knolle en soveel as 10t/ha kan deur hierdie weimateriaal beperk word. Dit sal ook knolgewas behaal word. die beweeglikheid van vee beperk en

Voedingswaarde Japannese radyse kan baie vinnig voer met ’n hoë verteerbaarheid, energie en proteïene produseer. Die ruproteïen in radysblare wissel van 15 tot 25% en dié van knolle van 9 tot 16%. Japannese radyse kan ’n uitstekende gewigstoename by vee meebring. Lammers wat Japannese

die weimateriaal sal meer eenvormig benut kan word. Strookbeweiding werk dikwels baie goed vir melk- en vleisbeeste, eerder as vir skape.

Ander voordele van Japannese radyse

l Japannese radyse kan ’n baie bruikbare element in weidings verbeterings- en dekgewasverbouingsprogramme wees. l Dit is onder andere ’n manier om onkruid en aalwurm in lande en weidingstelsels te onderdruk. l Japannese radyse beskik oor die vermoë om ’n redelike sterk wortelkanaal in die grond te vorm en dit veroorsaak meer doeltreffende waterindringing. l Japannese radyse beskik ook oor die vermoë om stikstof te benut. l Organiese koolstof in die grond kan relatief vinnig verhoog word deur die gewas as ’n dekgewas te gebruik.

Artikel geskryf deur Dirk Gunther, Bestuurder: OVK Landboukundige Dienste

OVK NUUS | DESEMBER 2016

AKTUEEL

Agri SA het sy jaarlikse kongres onlangs in Pretoria aangebied wat deur bykans 300 afgevaardigdes en gaste bygewoon is. Verskeie punte wat voedselsekuriteit bedreig is in diepte deur deskundiges bespreek en sommige paneelbeprekings het hewige reaksie van die vloer uitgelok.

Knelpunte op die tafel

ohannes Möller, herverkies tot President van Agri SA, het die kongres geopen en verwys na georganiseerde landbou se bekommernis oor die prioriteitsorde van landbou- en voedselsekerheid op die regering se agenda. Agri SA beskou voedselsekerheid as een van die staat se belangrikste verantwoordelikhede en is dit noodsaaklik dat beleid en ekonomiese toepassing sodanig geskied dat die uitbou van die landbousektor bevorder word.

kreatief sal moet dink indien ’n groeiende bevolking, deur indiensneming, in ’n posisie sal wees om billike vlak van huishoudelike voedselsekerheid te kan geniet. Rakende skaliegas ontwikkeling het hy gesê die maatskaplike- en omgewingsuitwerking van die ontginning van natuurlike hulpbronne ook bepaal en bestuur moet word, sodat die land en sy mense daarbý kan baat en nie daardeur benadeel word nie. Die

Tegnologiese ontwikkeling is ’n bedreiging van werksgeleenthede en die landbousektor sal dit nie ontduik nie. Hy het gesê dat verskeie fronte innoverend en

bestuur van eksplorasie en ontwikkeling van minerale bronne, insluitend skaliegas, gaan in die komende jare ’n belangrike fokusgebied van Agri SA wees.

Die droogte rampfonds het sowat R16m se skenkings van 1300 donateurs ontvang en is bykans 16 000 kommersiële en opkomende boere bygestaan. Nagenoeg 9 000 plaaswerkers en hul landelike familielede is van kospakkies en water voorsien. Agri SA se fonds het daarbenewens 66 500 voerbale en 36 600 sakke voerpille onder hulpbehoewende boere versprei. Johannes het ook verwys na die verandering van biotegnologie in die produktiwiteit van boere, verhoging in variëteite en verskaffing van alternatiewe oestegnieke, wat bydrae tot die evolusie van landbou. Die plaaslike landboubedryf, wat van internasionale handel afhanklik is, sal ’n deurlopende rol speel om te verseker dat biotegnologieoorwegings nie misbruik word as nie-tarief versperrings teen uitvoere nie. Mike Mlengana is vroeër die jaar aangestel as Direkteur-Generaal van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye. Hy het ’n Meestersgraad in Ekonomiese Ontwikkeling in Amerika verwerf en was self ’n kommersiële boer. Sy bekommernis oor voedselsekuriteit lê daarin dat die hoeveelheid

kommersiële boere van 120 000 in 1950 tot 37 000 tans afgeneem het. Dit gaan egter gepaard met plaaseenhede wat groter geword het. Landbou se bydrae tot BBP neem verder sedert 1993 met 3% jaarliks af tot 2.9% per jaar. Hy noem dat Indië se landbousektor 17% bydrae tot hul ekonomie maak. Hy het die kongres ingelig dat die Kabinet ’n landbou-aksieplan goedgekeur het wat sekere kommoditeite as prioriteit verklaar het weens hul potensiaal om werksgeleenthede te verskaf. Dit kan bydra tot voedselsekuriteit, groei potensiaal asook ’n bydrae tot die handelsbalans. Hierdie kommoditeite is rooivleis, pluimvee, vrugte en groente, wyn, koring, bosbou, akwakultuur en klein skaal vissery skemas. Die uitdagings van hierdie bedrywe is menigvuldig en sluit in stygende insetkoste, ongelyke internasionale handelsomgewing, gebrek aan ontwikkelde infrastruktuur (spoor, krag en hawens) en vinnig veranderde beleide en produksie omgewings.

Johannes Möller, President van Agri SA druk in gesprek met Mike Mlengana, Direkteur-Generaal van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye.

landboukolleges te vernietig. Die feit dat die regering kommersiële boere as “diewe” uitmaak, dra verseker nie by tot ’n positiewe en samewerkende atmosfeer nie. Hy sê dat Agri SA die proses van grondhervorming ondersteun, maar dat dit die regering se verantwoordelikheid is om vertroue te skep.

Jaco Minnaar, Voorsitter van Graan SA het aan die kongres verduidelik dat boere se skuldvlakke vinniger groei as hul bates en dat sekuriteit moontlik ’n probleem kan word. Die terugbetalingsvermoë is ook onder druk weens swak kontantvloei. Kleiner boere het geen toegang tot krediet nie en sukkel om te groei. Tydens ’n paneelbespreking oor grondhervorming het Ernst Pringle van Agri SA genoem dat die keuring van persone wat plase oorneem beter gedoen moet word en dat korrupsie hierdie prosesse benadeel. Die opkomende boere moet beter opgelei word, maar intussen is die regering besig om

Preline Swart, Vise voorsitter Graan SA

Masiphula Mbongwa, Ministeriële Adviseur, Ministerie van LandelikeOntwikkeling en Grondhervorming, het die kongres ingelig dat niemand regverdige vergoeding teenstaan nie. Elke keer as ’n grondhervormingprojek faal, dan faal die land. Hy meen die oornameproses en vergoeding moet produksie insluit en verkieslik moet die vorige eienaar deelneem en saam met die nuwe eienaar ’n sukses van die ontwikkelde eiendom maak. Hy het ook gesê dat almal nie altyd kan saamstem nie, maar dat oplossings gevind moet word om grondhervorming volhoubaar te maak. Preline Swart van Graan SA het daarop gewys dat die nuwe eienaar van grondhervorming nie die titelaktehouer is nie en derhalwe nie sy eie finansiering kan bekom nie. Volgens haar word eienaarskap weerhou sodat die nuwe boer afhanklik van die staat bly. Sy het ook die belangrikheid van korrekte keuring beklemtoon. “Die regte jokkie by die regte perd.”

Annelize Crosby - Agri SA se Regs- en Beleidsadviseur

Dr Victor Munnik, Navorsingsgenoot by Wits

Ellen Davis is ‘n navorser by die WWF

Annelize Crosby van Agri SA het bygevoeg dat die proses deur die Grondwet gelei moet word. Gesprekke moet aangevoer word en in belang van eienaarskap moet addisionele fondse geskep word, hetsy deur die staat of deur private instansies. Sy voeg by dat beplanning op distrikvlak uiters belangrik is.

Hulpbronne mynregte toe sonder om waterbronne, biodiversiteit, lug kwaliteit, voedselsekerheid of die gesondheid en belange van die gemeenskappe naby die myne in ag te neem. Hy meen ook daar is te min opgeleide en gekwalifiseerde amptenare in diens van die Departement. Verder sê hy die Departement doen nie genoeg om te verseker dat myne gerehabiliteer word nie.

aangeplante landbou. Die grootste gedeelte van grond (69%) is geskik vir veeboerdery. Ongeveer 260 000 hektaar besproeide landbougrond is reeds versout. Mynbou verteenwoordig 33% van ons land se totale uitvoerwaarde terwyl landbou slegs 4.3% bydra. Sy wys ook daarop dat landbou egter byna 150 000 meer werksgeleenthede bied, alhoewel teen laer vergoeding.

Ellen Davies van die WWF het daarop gewys dat slegs 13% van die land se grond geskik is vir

Derek Light, ’n regskenner, het ’n voorlegging gedoen oor skaliegasontwikkeling en veral

Die mededingende vraag na landbougrond deur die mynbedryf is ‘n groot bron van kommer. Volgens Dr. Victor Munnik van Wits ken die Departement van Minerale

Volgens ’n studie wat die BFAP oor die impak wat mynbou op beskikbare landbougrond gehad het, is bevind dat alreeds 3.5% van bewerkbare grond (553 565 hektaar) op een of ander wyse gemyn word. Hiervan is 365 806 hektaar (27%) in Mpumalanga en die Vrystaat is laagste met slegs 0.01%. Oor die laaste paar dekades is miljoene hektaar landbougrond her-geregistreer as landbougrond met mynregte en word beraam op tot soveel as 12 000 400 hektaar.

Derek Light, ‘n regskenner op die gebied van skaliegasontwikkeling.

Gerhard vd Burgh, Analiseerder by BFAP

melding gemaak van die skaliegasondersoeke in die Karoo. Aansoeke deur Bundu Oil, Falcon Oil en Shell word oorweeg en die Minister van Minerale Hulpbronne het die WNNR in 2015 versoek om ’n strategieseomgewings-evaluering te maak, wat kan dien as hulpmiddel en vir beter begrip vir besluitnemers en belanghebbendes oor skaliegasontwikkeling.

gesig staar en die gebied kan verlaat. Derek sê dit is totale onsin en wys daarop dat die gemiddelde netto inkomste uit landbou in die gebied met bykans 440%, sedert 1995 toegeneem het! Die area se wol- en skaapbedryf het in die 2015/16 periode inkomstes van R1.655 miljard uit wol en R6 347 miljard uit vleis gegenereer. Die streek is ook die wêreld se grootste sybokhaar produseerder.

Derek sê die studie het die impak op water en landbou ingesluit en het 17 van die 18 hoofstukke beslaan. Hy was baie beïndruk met die studie wat die bo- en ondergrondse waterbronne van die Karoo ingesluit het en wat die potensiële skaliegasontwikkelling se negatiewe impak uitwys. Vir sovêr die studie op die impak van landbou, is Derek uiters teleurgesteld. Geen spesialiskenner op die gebied van veeproduksie of enige landbou-ekonoom is betrek nie. Die verslag baseer sy feite op ’n ou studie wat in 1994 gedoen is en bevind het dat twee-derdes van die boere in die Karoo insolvensie in die

Gerhard van der Burgh van die BFAP het verduidelik dat die kwessie van grond nie net ’n mynbou- of landboukwessie is nie, maar een van nasionale belang oor albei die industrieë. Mpumalanga het van die vrugbaarste grond wat deur die steenkoolmyne bedreig word, maar Gerhard wys daarop dat die Vrystaat 40% van die land se mielies produseer en van die grond wat beplant word, 58% as marginaal bestempel word. Hy sê die bydrae van landboubedryf se potensiaal word hierdeur onderwaardeer en dat ’n her-klassifikasie van landbougrond nodig is.

Daar is geen maklike oplossing vir hierdie vraag deur beide industrieë na beskikbare grond nie. Volgens die konsepwetsontwerp van die Bewaring en Ontwikkeling van Landbougrond moet die Minister van Landbou, Bosbou en Visserye nou toestemming verleen indien landbougrond nie meer vir landbou aangewend gaan word nie. Landboukundiges behoort ook meer betrokke te wees by na-myn rehabilitasieprogramme sodat die grond weer vir landbou aangewend kan word. ’n Groot bedreiging vir voedselsekuriteit is landelike veiligheid wat ook op die agenda was. Blaai gerus ’n bladsy 46 waar hierdie belangrike onderwerp in meer diepte bespreek word. Grondhervorming, die konflik oor beskikbare grond tussen landbou en die mynwese, belegging in landbou en landelike veiligheid asook die droogte was hierdie jaar onder bespreking. Hierdie is almal onderwerpe wat voedselsekuriteit beïnvloed en ons kan net vertrou dat georganiseerde landbou se voortdurende aksies, die boer op die land sal hou om voedsel te produseer. n

KLEINVEE

Kleinveebestuur (Deel 3 )

Tydige Bemarking van Lammers en Uitskot diere verhoog volhoubare reproduksie. In die vorige twee uitgawes (Junie - Deel 1) is gefokus op die uitgroei van die jongooi, kostes daarvan asook die inkomste (September - Deel 2) en die bestuur van die dragtige ooi, lamtyd tot 3 weke na lam.

ierdie artikel bespreek die bemarkingsgedeelte en planne om die doelwit te bereik. Die bepaling van die bemarkingsdag is net so belangrik soos die besluit wanneer om te paar. As daar dus die dag paring gedoen word, moet die bemarkingsdag ook binne konteks vasgemaak word, anders gaan dieselfde lammers en uitskot ooie wat die geld moet inbring, die oorsaak wees dat veld agteruitgaan deurdat hulle hul verblyf oorskry. Die veld verswak dan en die beskikbaarheid van kos vir die volgende produksieseisoen is onder druk.

verkoop). Met ander woorde as paardag 1 Maart is, is verkoopdag 5 November. Poog dus om op die sperdag te verkoop of plaas in ‘n ander sisteem soos voerkraal, sodat drakrag op die wyse verhoog kan word. Vir elke dag wat die lam langer op die plaas vertoef is daar +/- 650 gram minder vir ander diere wat die reproduksie en wolproduksie vorentoe moet vat. Speen ouderdom en Datum 100 Dae speen is nie-onderhandelbaar. Die praktyk gee die ooi ‘n goeie rustyd (3 mnde 20 dae ) voordat weer gepaar word, wat dan die goeie voeding met lamdag tot 3weke komplimenteer en ‘n goeie besetting met die komende paring verseker.

Belangrike praktyke om die bemarkingsdag doelwit te behaal

Kruipvoeding Die praktyk het deel geword van enige presisie reproduksiestelsel en ons moet dit in die begroting byvoeg. ‘n Merinolam benodig sowat 21.3 kg tot op 100 dae speen en vleisrasse 25.0 kg vir dieselfde tydperk. Maak seker dat die proteïen 18% of selfs bietjie hoër is vir goeie uitgroei en dus ‘n plus 5 kg speengewig verseker.

Paardag: Bepaal verkoopdag Paardag; Dragtig 150 dae; Speen 100 dae; Totaal : 250 Dae (paar tot

Dit is belangrik dat al die lammers gelyktydig moet eet om die

OVK NUUS | DESEMBER 2016

deursnee voordeel te verseker. Die 15 tot 20% ooilammers wat reeds met speen uitgegooi moet word, verlaat die plaas saam met die hamellammers en drakrag word dus verhoog. Kruipvoeding maak dit ook moontlik vir die vroeguitskot van ou ooie, met ander woorde 80 dae na lam. Haar lam sal kruipvoer eet en nie eens agterkom dat die ooi weg is nie. Gesondheid : Ontwurming Inenting – Spoorelement aanvulling Ontwurming verhoog beslis die speengewig. Neem mismonsters waar moontlik, en weeg lammers om te verseker dat die regte dosis medisyne toegedien word. Oordosering vermors geld terwyl onderdosering aanleiding gee tot wurmweerstand. Waar lammers se gewigstoename deur inwendige parasiete beperk word sal die vroeë bemarkingsplan nooit inskop nie. Lammers word dan later bemark met nog verskeie vrektes en produksieverliese. Inenting soos bloednier is ewe belangrik aangesien groot vrektes die wins

nodige slymvliesversterking wat gesondheid en absorpsie verbeter vir beter massatoename (verhoogde inkomste).

totaal vernietig. Alhoewel Pateurella, Klem-in-kaak, Rooidraaiderm en Bloedpens 6 weke voor lam, geënt was, is dit nodig om dit fyn te monitor. Die veearts is ons beste vriend in dieregesondheid.

Speendag, 100 Dae: Aksies Skei ooilammers: Uitskot 15 tot 20%, verkoop saam met die hamellammers.

Spoorelement aanvulling verseker goeie groei, en verhoog weerstand deurdat slymvliese versterk word. Opneembaarheid van voedingstowwe is beter en dus massatoename wat ons by die vroeër bemarking, geld in die sak bring. Die mees algemene aanvullings is: Multimin+Se, Bioboost en Ovimin. Die kleinveebestuur-reeks artikels Bioboost en Ovimin kan ook vir lammers op ongeveer 2 dae ouderdom gegee word. Die praktyk is egter net moontlik waar ooie in hokke lam. Volgens betroubare bronne het dit enorme voordele vir die groei en gesondheid van lammers. Onthou, daar is nie plaasvervangers vir goedgesorgde ooie nie. Kwantiteit en kwaliteit kolostrum is nie vervangbaar nie. Die sukses van gewig lam wat jy verkoop is reeds gesetel in die kolostrum wat al die teenliggaampies verskaf en dit het ook ‘n invloed op die latere prestasie van die dier, hetsy op die plaas of in die voerkraal. Datum uithaal van uitskotooie en afrond Op dag 80 vanaf lamdag, word ou ooie uitgeskot ( +/- 15 tot 20 % ).

word geskryf deur Giepie Calldo van OVK/CMW Indien nodig ontwurm, voorsien goeie lek sodat hul in massa kan toeneem en bemark. Baie weiding word so gespaar. Voor Desember is stoorooie skaars en beter pryse word dan behaal. ‘n Ooi van 50 kg se behoefte per dag is ongeveer 1.1 kg. Om haar 30 dae later te bemark het die gevolg dat 33 kg weiveld verorber word en die kans is goed dat die prys met R100 + kan daal in Januarie en ook vrektes wat nie uitgesluit is nie. Met beperkte reënval moet vee liefs vroeg verkoop word sodat die kos vir die volgende generasie behoue kan bly. Skeer: Die uitskotooie moet eers geskeer alvorens verkoop word. Wolpryse is hoog en ‘n ekstra R180 (2.2 KG @ R81.81) is positief. 20 Dae voor Speen Omdat die lam op 100 dae gespeen gaan word, is dit raadsaam om te ent vir Bloednier en Pasteurella, en sodoende vrektes te voorkom as gevolg van speenskok en verandering. Stoorlammers wat na ‘n voerkraal gaan , se vrektes word met die praktyk tot die minimum beperk. Spoorelement en Vit A aanvulling moet ook nou gedoen word vir die

Hamellammers kan dadelik in totaal as stoorlammers verkoop word, of as hulle vir boerhamellam verkoop word sal dit wenslik wees om 20% van die swakkeres uit te klas en as slag te verkoop. Vir kopers tevredenheid, voorsien aan hom jou totale bestuursprogram van die skape, met jou handtekening (skep aanvraag). Hamellammers: As gevolg van die hoë wolpryse en die vraag na veral goeie gehalte wol, gaan die vraag na kwaliteit hamellammers verhoog en dit voorsien net meer bemarkings opsies. Gebruik altyd gehalte ramme sodat jou produk die aanvraag komplimenteer. Verkoopdag Lammers: Sit hulle die vorige aand in die kraal, weeg die volgende oggend vroeg en laai. Lammers wat die oggend van laai geweeg word en se gewigsverlies die norm van 7% oorskry. Dit kan ongemak veroorsaak tussen die partye en boonop ry volpens lammers moeilik wat weer trap en vrektes tot gevolg het. Ou ooie : Dieselfde as bogenoemde. OPSOMMEND Deeglike beplanning van die bestuur tot by die beplande bemarkingsdag is gewoonlik die antwoord op sukses, en markklaar diere verlaat die plaas in die kortste moontlike tyd. Dit verhoog weer die drakrag vir die volgende reproduksie en produksiejaar. Reënval is meestal laag en ons moet sover moontlik binne die beperking, ons doelwitte behaal sonder om die hulpbron skade te berokken. n

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

KUIER SAAM Die Wittespruit het al drie keer die jaar die opvangsdamme op die plaas laat volloop.

Boer vir boere

“Die droogte het nie net negatiewe gevolge nie, maar hou ook voordele vir die landbousektor in. Dit het die belangrikheid van die kommersiële boer weer onder die kollig gebring en die volhoubaarheid van voedselsekerheid beklemtoon.” So gesels Francois Wilken, nuut gekose vise president van Vrystaat Landbou.

rancois en sy seun Nelis, boer met gewasse en Dohne Merino’s in die Egmont Besproeiingskema naby Vanstadensrus op die plase Bethel en Paulskraal. Hy is ’n boorling van die omgewing en het na sy studies teruggekeer om op sy eie te boer en het ook later sy vader se skaapboerdery oorgeneem. Nelis, wat 3 jaar in Amerika op plase gewerk het, het in 2009 aangesluit en die gewasse in presisielanderye ontwikkel. Op die 120 hektaar spilpunt lande plant hulle wit- en geelmielies asook lusern vir selfbenutting en die surplusse word verkoop. Nelis het daarin geslaag om 15 ton per hektaar witmielies te stroop en word die winste aangewend om die skaapvertakking ook presisie te ontwikkel. Die plase onder die waterskema is redelik klein in vergelyking met ander in die omgewing. Francois verduidelik dat toe die skema in 1939 ontwikkel is, 7 plase van 120ha beskikbaar gestel is. Die boere van

OVK NUUS | DESEMBER 2016

daardie tyd kon nie al die grond benut nie en is die oorspronklike plase oor die jare opgesny. Met die onlangse aankoop van Paulskraal is hul grond nou bietjie groter as die oorspronklike plase en het hulle nou genoeg water om die huidige besproeiing te optimaliseer. Die Egmont Besproeiingskema, bedien tans 10 boere wat in totaal 856ha beslaan. Die Egmontdam is tussen Vanstadensrus en Zastron geleë, met ’n boogwal van 24 meter en kapasiteit van 9.3 miljoen kubieke meter. Dit is in 1937 na die Wêreldoorlog gebou om werkskepping te verskaf en met ’n opvangsgebied van 310km2, word die water uitsluitlik vir die besproeiingskema aangewend. Aan die einde van November was die watervlak slegs 14% en stel die boere wat deelneem aan die skema die plant van mielies uit tot die vlak styg. Daar word tans water op ‘n beperkte skaal onttrek. In Maart hierdie jaar het hulle sowat 8 hektaar kool geplant om kommer-

sieël te verkoop. Met oestyd het die markprys egter heelwat gedaal en het Francois besluit om die kool as voeding vir die ooie en lammers te gebruik. Tot hulle verbasing was die stand en gewig van die lammers en ooie só goed dat hulle van nou af kool gereeld gaan plant as voeding vir die ooie en pasgebore lammers, tot hulle gespeen word. Francois was van die begin van sy loopbaan betrokke by georganiseerde landbou d.m.v. boereverenigings, Streeksdienste- en Landelikerade. In 2007 is hy as streekverteenwoordiger vir Vrystaat Landbou verkies en het in die posisie gedien tot 2016. “Georganiseerde landbou het dit oor die jare reggekry om die makroomgewing, wat soms uiters vyandelik was, op so ’n wyse te bestuur dat die boer nog altyd kon boer.” “As ons kyk na die pas afgelope verkiesing is daar ’n draai in die politiese omgewing. Ek weet van boere wat nie grondbeleggings, oor

Francois en Nelis boer sedert 2009 op die plaas Bethel naby Vanstadensrus.

uitsprake deur ’n sekere politikus, gemaak het nie. Vandag is hulle spyt daaroor. Vrees is ’n negatiewe faktor vir investering en positiewe uitsprake soos deur Mike Mlengana, die Direkteur-generaal van Departement van Landbou, Bosbou en Visserye by die afgelope Agri SA kongres kan net help om vertroue aan die boere te gee.” Volgens Francois is die grootste faktor wat op die korttermyn voedselsekerheid bedreig, die kapitalistiese ideologie wat in die regering ontbreek, asook die onstabiele geldeenheid. As voorbeeld sê hy dat hy die afgelope tyd 17% op wolverkope verloor het weens die onstabiele rand. Dit is goed wat geen georganiseerde landbouorganisasies kan bestuur nie.

“Politieke uitsprake oor grondhervorming bly ’n probleem maar ek kry nie die indruk dat boere ophou produseer nie. Vyf jaar gelede moes ek en Nelis besluit wat ons met die plaas gaan doen. Gaan ons ophou of gaan ons boer.” “Ons het besluit om die plaas te bou en te ontwikkel. As hulle dan later die plaas kom vat, kan ons ten minste trots wees op wat hulle vat. Na vyf jaar sit ons nou met al die voordele van die ontwikkeling en ek is nie ’n oomblik spyt nie.”

Francois is in die proses om die dag-tot-dag verantwoordelikheid van die boerdery aan Nelis oor te dra. Hy ikan nou sy seun bystaan in besluitnemings maar tog meer kwaliteit tyd aan sy vrou, Esna kan skenk. My gevoel is egter dat hy ook tyd maak, om sy meer as 30 jaar ondervinding in georganiseerde landbou, te gebruik om sy bydrae tot diens van sy medeboer te vergroot. Die grond is in Francois Wilken se bloed en sy termyn het nou eers begin. n

Francois Wilken verduidelik die kanaalstelsel van 29km lank wat die boere uit die Egmont Dam bedien, aan Santa Ferreira (OVK Bemarkingsbestuurder) en Dries Muller (OVK Handelstakbestuurder: Wepener). Die kanale is in 1939 as werkskeppingprojek met die hand gebou.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Agter elke Plaas VROUERUBRIEK

Op die universiteitkampus ontmoet ‘n jong stadsmeisie die aantreklikste man wat sy nog ooit gesien het. Sy dink aan die films en TV programme wat liefdesverhale op plase uitbeeld en selfs haar vriendinne dink sy is die gelukkige uitverkore een. Sy kan nie glo die geluk het haar getref nie. Sy het haar BOER gekry! Met haar aankoms op die plaas kom sy tot haar skok agter dat daar ’n skoonma, swaers en skoonsusters is wat saam op die plaas bly en in ’n familiebesigheid is. Die skoonsusters kom nie oor die weg nie, die skoonma trek een van die seuns voor en die klein stadsmeisie weet nie wat haar getref het nie. Skielik is die harde realiteit nie so romanties soos die films dit wil maak nie.

Hierdie scenario is een wat vir baie van ons jongmense wag as hulle op die plaas aankom en deel moet raak van ’n familie wat saam boer. Baie word gepraat oor die verskeie bekende faktore wat familieboerdery beïnvloed, maar nie veel word genoem oor een van die belangrikste risikofaktore wat die volhoubaarheid kan bedreig nie – die vrou! Jong meisies beland op die plaas met verskeie kwalifikasies, talente en belangstellings. Tensy sy op ’n plaas grootgeword het, het sy nie veel besef wat ’n boerdery behels nie, nog minder hoe om aan die boerdery deel te neem. Omdat die vrou met ’n boer getrou het beteken dit egter nie dat sy noodwendig by die boerdery betrokke moet raak nie. Die loodgieter se vrou gaan nie ’n oorpak aantrek en pype regmaak nie. Die dokter se vrou is nie ’n dokter nie. Hoekom moet die plaasvrou noodwendig boer? Voor enige besluite rakende die vrou se betrokkenheid by die boerdery geneem word, moet sy en haar man besluit of hulle die heeldag met mekaar kan werk. Min mense kan 24 uur in mekaar se teenwoordigheid wees, en die huwelik en sy behoud moet eerste geplaas word wanneer hierdie keuses gemaak word.”

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Die verwagtinge van ’n vrou op die platteland is om deel van haar man en kinders se lewens te wees. Weens omstandighede word sy gedwing om ’n ondersteunende rol te speel. Aanvaarding van hierdie rol word beïnvloed deur haar omgewing waarin sy grootgeword het. Plaaseenhede vandag is baie groter as in die verlede. Dit beteken die bure het verder verskuif en die sosiale dinamika het verander. Dit word in werklikheid al hoe eensamer. Die boer se vrou moet nou verskeie rolle vertolk. Sy is moeder vir die kinders, vrou en vennoot vir die boer en moet hom ook emosioneel ondersteun om die daaglikse druk van die boerdery te verwerk. Die familie dinamika op die plaas kan geweldig druk plaas op die huwelik, wat op die einde skade ly en selfs kan verbrokkel. Een van die grootste bydraers hiertoe is die skoonma of moeder van die seuns wat geneig is om een seun, sy vrou en kinders, voor te trek. Die skade wat dit berokken is geweldig en kan die man in ’n posisie plaas waar hy tussen sy moeder en sy vrou te staan kom en selfs moet kies waar sy lojaliteit moet lê. ’n Verdere konflik situasie wat hanteer moet word, is wanneer van die ander kinders later by die boerdery wil aansluit. Die vrou glo haar man het jare gesloof om die boerdery op te bou en nou kom ander sommer net en wil aan die sukses deel. Die konsep van welvaartskepping moet egter nie agterweë gelaat word nie. Somtyds moet uit die boks gedink word om te sê daar is nie noodwendig vir almal plek op die plaas nie, of nie almal se belangstelling is om by die boerdery betrokke te wees nie.

So ’n geval kan omskep word om welvaart vir almal te skep deur besighede buite die plaas konteks te begin, maar binne die familiebesigheid wat die oprigtingskapitaal verskaf. Daar is verskeie moontlikhede om ‘n klein besigheid soos ’n koffiewinkel op die dorp, ’n kunsgalery, ’n bakkery of mediese kliniek te begin. Hoekom moet daar ongelukkigheid wees en konflik veroorsaak waar daar harmonie, geluk en selftevredenheid kan heers. Prakties uitvoerbaar, miskien nie altyd nie, maar wel ’n gedagte. Daar is soms ’n magdom van kundigheid in een familie wat net wag om ontsluit te word. Tegnologie het ook veroorsaak dat die jong vrou wat platteland toe kom, nie meer in isolasie hoef te leef nie. Die internet het ook veroorsaak dat daar “virtual offices” is en sy kan selfs vir ’n internasionale maatskappy werk, al woon sy in Ficksburg. Daar is nie meer ’n rede om afgestomp en uit voeling met die moderne lewe te voel nie. Daar kan nie oor die vrou gepraat word sonder om te dink aan “inkopieterapie” nie en watter druk dit op die verhouding kan plaas. Verveeldheid word soms hiervoor geblameer maar daar is meer betrokke. Die vrou weet nie wat die finansiële posisie van die boerdery is nie en stel ook nie belang nie maar wil graag aan haar vriende wys dat hulle finansieël suksesvol boer. Die ander kant is die man wat verkies om haar nie in te lig nie en sy is dan onder die indruk alles gaan goed. In welke geval, die druk op die boer net groter word . Wanneer die jong getroude vrou op die plaas kom is daar verseker uitdagings wat op haar wag en wat sy sal moet oorkom. Dit is letterlik nesskop. Geen probleem kan nie deur kommunikasie opgelos word nie, maar die liefde is seker die grootste oorwinnaar van almal. Agter elke suksesvolle plaas is daar ongetwyfeld ’n vrou! n

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT l

Mieliepapfees op Ventersburg

Zastron hou Boeredag

Ventersburg het onlangs hul 2de Mieliepapfees gehou en Amanda Louw (links), organiseerder sê die gewildheid neem toe en volgende jaar word nog meer besoekers verwag. Mieliepap, geborg deur OVK, is gratis aan inwoners en besoekers verskaf en die braaivleis rook het letterlik bo die klein dorpie gehang!

Op ´n yskoue oggend het die boere van die Zastron by die gholfklub bymekaar gekom om die dag saam te kuier en die honger met ´n verskeidenheid potjies te stil. Verskaffers het die weer trotseer en uitstallings aangebied wat goed deur die boere ondersteun is. Hier staan Danie Rossouw (Tubestone), Abrie Du Plessis (Telwiedre voere), Manie Fouché, Martin De Kock, Peter Venske (OVK takbestuurder: Zastron), Pieter Du Preez (Nu-Pro Voere), Coenraad Swanepoel, Ian Wolvaardt, Hernu Swanepoel, André Jordaan en WE Swanepoel.

Cradock Skou

As deel van OVK se volgehoue betrokkenheid by plaaslike gemeenskappe was hulle dan ook hoofborg van die Cradock Skou. ‘n Belangrike deel van die skou is die Monty Gadd Trofee wat sedert 1938 aangebied word. Hierdie jaar is die trofee oorhandig aan George Borcherds wat in die saal van “Lovers Touch” was. Die trofee is al 14 keer deur Pieter van Meulen en 6 keer deur Bert Henderson verower.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

l HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT Verskaffers word erken

OVK het onlangs sy jaarlikse Erkenningsfunksie aangebied waartydens maatskappye erken word vir uitstaande diens aan OVK en sy kliente. Toekennings word in verskeie kategorieë gemaak en RCL Foods is as Verskaffer van die Jaar 2015/16 aangewys. Op die foto links staan Iwan Venter en Meredith Jordan van Afrisam (SA) by Lourentia Zerwick (OVK Aankoper), en Armandt Horne (OVK Streekbestuurder: Suid). Francois van Heerden (OVK Aankoper) staan op die foto linksonder by Willem Kleyn en Dr Johann Breytenbach, beide van MSD.

Zirk doen dit weer!

Die wenner van DuPont Pioneer senasionale Weeg en Wenkompetisie vir 2015/16 is Zirk Scheepers van Cradock met ‘n mielie oes van 20.5 ton (onder besproeiing). Hy het twee jaar gelede ook gewen met ‘n oes van 22.5 ton. By hom staan Boel Price (OVK Takbestuurder: Cradock)

OVK Gholfdag

‘n Hoogtepunt op die jaarlikse kalender in Ladybrand is ongetwyfeld die OVK Liefdadigheidsgholfdag waarin 42 spanne (168 spelers) hierdie jaar in perfekte weer deelgeneem het. Francois Venter, kaptein van die Cheetahs, se truie is vir R20 000 opgeveil! Die fondse word vir liefdadigheid in die OVK bedieningsgebied aangewend.

Voermol Skaapboer van die Jaar

Julian Southey van Manor Holme naby Middelburg, Oos-Kaap is as Voermol se skaapboer vir 2016 op ’n glansgeleentheid in Bloemfontein aangewys.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

HIER EN DAAR EN ORAL l AROUND AND ABOUT Silo van die Jaar

Rudolph van Wyk (OVK Hoofbestuurder: Graan, Nywerhede en Logistiek) wens Joe Stander (Bestuurder Havengabrug) geluk met hul prestasie. Die silos van Fickburg was tweede en Clocolan derde.

49ste Kersiefees

CMW Boer van die Jaar

Andrew Jordaan en Seuns is aangewys as CMW se Top Klient. Hier is hy by sy vrou Sanria en Chris Troskie (CMW Bestuurder: Lewendehawe Suid)

Ficksburg was die plek om te wees vir hul jaarlikse Kersiefees. Volgens Johan du Toit, Voorsitter van die Bestuurskomitee en deel van die VK Versekeringspan op Ficksburg het oor die 17 000 besoekers van oral oor die land die fees bygewoon.

Skye Booysen van Bethlehem kon nie die geleentheid verby laat gaan om ‘n paar soet kersies te eet nie.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Elke denkbare kersieproduk word jaarliks aangebied en is ‘n groot trekpleister van die fees.

“Oros in ‘n Lang Glas” was een van die talle kunstenaars wat die besoekers vermaak het.

LIFESTYLE

D o supplements

really work?

he multi-billion supplements industry would like us to believe supplemtens do really work. â&#x20AC;&#x153;Boost your energy level, lose weight, improve performance and reduce wrinklesâ&#x20AC;?! We are bombarded with advertising of these promises, but can vitamins and minerals supplements really live up to these claims? DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Getting our nutrients straight from a pill sounds easy, but supplements don’t necessarily deliver on the promise of better health.

ultivitamins are the most commonly used supplement in the world. The use increased by nearly 70% over the past two decades. We are made to believe that multivitamins can improve health, make up for poor eating habits or reduce the risk of chronic diseases. Multivitamins are supplements that contain many different vitamins and minerals and come in many forms such as tablets, capsules, chewable gummies, powders and liquids. The body needs 13 vitamins and at least 16 minerals for reproduction, maintenance, growth and regulation of the bodily processes. Multivitamins contain many of the vitamins and minerals in varying forms and amounts, Dietary supplements are not regulated and may not even contain all the nutrients that are listed on the label. Multivitamins can however not take the place of eating a variety of foods that are important to a healthy diet. Foods provide far more than just vitamins and minerals. They also have fibre and other ingredients that may have positive health effects. Pregnant woman need folic acids and iron supplements and breastfed infants should receive Vitamin D. People over 50 should supplement their Vitamin B12 daily intake.

Weight-Loss The appeal of losing weight quickly is hard to resists. But do weight-loss pills and products lighten anything but your wallet? There’s no magic

OVK NUUS | DESEMBER 2016

pill for losing weight. The most effective way to lose weight and keep it off, is through lifestyle changes. Over-the-counter weight-loss treatments are either non-prescription drugs or dietary supplements. When a dietary supplement is marked “clinically proven” to cause weight loss, there should be some kind of clinical evidence to support it. Limited research makes it difficult to judge the safety of a weight-loss supplement and a product isn’t necessarily safe simply because it is natural. Weight loss products can have adverse effects, such as mood changes, hypertension, irregular heart rate, stroke, seizures and heart attacks. This is due to “bitter orange” that is the herbal stimulant in some products in the place of ephedrine alkaloids which was banned in 2004, but may be associated with similar adverse effects. Limited research has been done into the use of the herb and its safety. Weight loss shakes are popular as they come in many flavours, they’re portable and convenient. They are more likely to work when you feel full after drinking them. If a shake is used as a meal replacement, find

one that has high protein and fibre amounts and is low in sugar, a combination that works in promoting satiation. Shakes or other dietary products are often used on a short-term basis. Diets fail because they often restrict too much too quickly, leaving dieters hungry, craving everything and in a poor mood. Once the diet is ended, people go back to bad habits, binge eating because they have been deprived and put the weight back on – or even more. Meal replacement shakes can be used instead of a breakfast or used as a healthy snack to satisfy hunger until the next meal. To loose weight we need to take in fewer calories thanour body needs. When this happens, we draw on our

fat stores to drive extra energy. In the long term, this means we lose fat and the pounds drop off. Meal replacement shakes help to control calorie intake by limiting the meals you take per day.

Muscle in a bottle Who does not want the perfect muscled body? Walk into any health store and you will find protein powders competing for your attention with muscle enhancers and testosterone boosters. These steroids were banned a couple of years ago due to safety concerns and the products today consists of the Tribulus Terrestris plant to boost the hormone. Studies cannot confirm the success of the herbal supplement and it could even lower good cholesterol and cause breast enlargement. Creatine is one of the most popular nutritional supplements and is used

to fuel energy in muscles. It may help you to work out harder and longer and recover faster. More than 300 studies have shown that creatine has been shown to increase total body and lean body mass. Fitness and muscle building supplements are top sellers, but research shows that you don’t need protein supplementation unless you are a professional-level athlete in intense training. Unless you have the Mr or Miss Universe title in your sights, your diet likely supplies all the protein you need to build muscle during resistance training. An 80kg male needs 90 grams of protein per day. A glass of milk or yogurt with breakfast, a tuna salad for lunch and a 170 gram steak for diner will be sufficient.

Energy Supplements Most of us would not say no to a bit more energy. Shelves are lined with potential supplements to help, but do they actually work? Energy is defined as the power and ability to be physically and mentally active. Feeling down, lack of sleep, not drinking enough liquids and even some health issues can sap all our energy levels. The most common case is just a busy lifestyle and one can feel a bit depleted and drained. Energy supplements comes in three major types namely vitamin and mineral blends, herbal remedies and caffeine based supplements. Many products contain a

blend of B vitamins, especially vitamin B12. The B group of vitamins help the body to use and create energy from things you eat. Vitamin B12 and folic acid both help prevent anaemia and are essential for nerve health and function. The B group of vitamins are also found in a wide range of food such as margarine and meat (Vitamin B2), fish or dairy (Vitamin B12). So having a healthy diet should ensure adequate intake of the vitamin B group. Those who hate green veg and don’t consume much meat of dairy can experience a lack of energy due to slight magnesium deficiency. The recommended daily intake of magnesium is around 300mg for men and 270mg for woman which comes naturally in nuts, wholegrain cereal, leafy green vegetables and oily fish like salmon. Feeling tired and quickly breathless with hearth palpitations are all typical signs of iron deficiency. Anaemia is a condition where the red blood cells can’t supply enough oxygen to meet the demands of the body cells. This condition can only be confirmed by a blood test and with professional medical help can be treated with iron supplements. Energy drinks with caffeine are one of the mostly used legal performance supplements but are a temporary fix and will make most people feel as though they have more physical and mental energy. Not everyone reacts well to caffeine and it can cause headaches, stomach discomfort and insomnia at higher doses. In conclusion, some supplements may work for you or they may not. If you have a healthy lifestyle, eat well and do exercise, you probably don’t really need supplements. If you have an unhealthy diet or need a quick boost, you may see a temporary difference, but the bottom line is, sort out your diet and lifestyle first, and consider supplements after. n

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

KUIER SAAM

Teen die hange van die Dreunberg boer een van CMW se vooraanstaande wolverskaffers asook een van Burgersdorp se oudste families. Vierde generasie Robbie Hughes en sy seun, Charles, boer op Hughenden met Merino’s, bees en wild.

Die verlede is die toekoms

ie voordeur van die ou sandsteenplaashuis wat in 1900 deur sy oupagrootjie gebou is, staan verwelkomend oop en die reuk van vars koffie en gebak lok jou na binne. Teen die muur hang ’n rits toekennings wat oor die jare aan Robbie deur CMW toegeken is vir die “besgekwalifiseerde skeersel gelewer”. Die Merinostoet is Robbie se groot liefde en hy noem dat die stoet se registrasienommer, 128ste uitgereik is maar is nie seker wanneer registrasie plaasgevind het nie. Die wol is medium tot fyn (20 tot 19.6 microns). Hy vertel dat sy pa in 1969 ’n studie laat doen het en die gesondste ooie was die een wat medium wol verskaf het. Hulle beskik ook oor die beste lampersentasie, beste wolgewig en liggaamsmassa. Die skaap was in die geheel gesonder en het beter by die terrein, waar hulle boer, aangepas. Die ou gesegde van “te sterk of te fyn” geld altyd en die “middel” is maar die beste om te wees. Benewens die Merinostoet hou hy ook Sussex beeste aan vir kommersiële doeleindes. Hy woeker tog in

OVK NUUS | DESEMBER 2016

die telery gebied en is besig om ’n poenskop Sussex stoet te ontwikkel. Lande onder spilpunte word hoofsaaklik met lusern aangeplant en vir weiding gestroop. Natuurlike veld is egter nog die hoofbron van voedsel en streng veldbestuur word toegepas. Robbie se vader het reeds in die laat sestigs met ’n multi-kampstelsel begin wat deur die destydse John

Phillip Acocks ontwikkel is. Dit kom neer op ’n groot hoeveelheid diere in ’n klein kamp – intensiewe weiding vir ’n kort tydperk en dan ’n lang rus periode. Die hoë impak weiding en lang rus verbeter die kwaliteit van die natuurlike gewasse. Die enigste nadeel is jy benodig kilometers se omheinings om die kampe te bou. Die impak van die droogte word bespreek en hy noem dat sy voorouers reënrekords gehou het vanaf 1883 en hy voortbou op die tradisie met een die oudste private weerstasies wat nog bestaan. Daagliks word rekords van reënneerslae en dou deurgegee na Weer SA in Bloemfontein. Gesels dus oor die droogte en Robbie kom met al die statistieke vorendag! “Moet my nie oor die temperatuur vra nie, ek hou nie daarvan rekords nie.” lag hy. Die afgelope jaar was die tweede droogste op sy plaas in 133 jaar met die droogste in 1921 met slegs 196 mm reën en nou 205 mm. Basies geen verskil nie. Die gemiddelde reënval vanaf 1883 tot 2016 is 465mm. Dit beteken slegs 44% van die normale reënval is gemeet. Wat die situasie vererger is dat dit nou

Robbie sorteer die skeersels self. Hy meen dit is die enigste manier om werklik die stand van sy skape werklik te bepaal, soos ‘n gewasse boer met oestyd.

Christo Botha (OVK Takbestuurder: Burgersdorp) in gesprek met Robbie en Charles Hughes.

kan aanteel en minder bedreig word.

vir drie jaar in ’n ry vêr onder gemiddeld gereën het. As weerprofeet wil hy hom egter nie uitmaak nie. “Jy kry periodes waar meer reën gemeet word as normaal en dan is daar weer periodes van ondergemiddelde reën. Geen patroon kan uitgemaak word nie. Boere vra my wat gaan volgende jaar gebeur, maar ek weet nie. Jy kan nie ’n grafiek saamstel wat iets beteken of ’n tendens toon nie. Jy kry 3-4 jaar van sleg en dan weer 5-7 jaar van gemiddeld en dan weer ’n jaar of twee met bo gemiddeld. Al wat ek weet is na ’n droogte kry jy reën en as dit ophou het jy ’n droogte!”

My keuses is baie beïnvloed deur die wete dat ek iets kosbaars, wat opgebou is oor generasies kan verloor. Ek sou ander besluite gemaak het as dit nie die geval was nie.” Ten spyte van al die bestuursmaatstawwe wat Robbie en Charles oor die laaste paar jaar geïmplementeer het, het die ekologie nog steeds baie skade gelei “As ons vir drie jaar normale reënval kan kry behoort dit so ’n paar jaar te neem vir die veld om te herstel. Waar gras doodgegaan het, moet nuwe sade ontkiem en dit neem tyd om te ontwikkel tot sterk weiding. My pa het altyd gesê lang gras het diep wortelstelsels.” Die weilading is op die stadium is 1.3 hektaar per skaap deur die droogte.

Jakkalse veroorsaak egter dat die boer sy skape weg van roofdierbedreigings laat wei. Dit veroorsaak dat vee soms langer in ’n kamp bly as wat aanbeveelbaar sou wees en dit bly ’n uitdaging. “Jy kan nie skape in ’n kraal aanhou en beskerm nie. My oupagrootjie het in 1906 ’n “netheiningstelsel” opgerig en tot 170 jakkalse met lokvalle in een jaar gevang. Sondae is geen lokvalle gestel nie en die jakkalse was toegelaat om vry te loop.”

Robbie het ’n wildvertakking met ’n medeboer geloods en die wildspesies het gegroei van Njala tot buffels en swartwitpens. Hulle spesialiseer in trofeejagters van Skandinawiese lande. Dit het begin as ’n stokperdjie aangesien hy baie lief vir diere is. Ronel, Robbie se vrou word besig gehou met al die besoekers se toerreëlings. Hulle akkomodeer tot 90 jagters per jaar en Robbie probeer gereeld uitstallings in Europa hou. “Die bemarking is woord tot mond en dit vat lank om regtig ’n kliëntebasis op te bou. Dit kom neer op diversifikasie van ons bedrywighede en nie al ons eiers in een mandjie te plaas nie. Die skaapboerdery sal altyd die kern bly.”

Robbie sit nou self van hierdie heinings op en pak die onderkant met klippe toe om kampe op die 10 000 hektaar plase te beskerm waar hy tot 50% van sy lammers verloor het. Die verliese is tans sowat 80 teenoor ’n paar jaar gelede van tot 300 lammers. Vlakvarke begin nou egter ’n probleem raak omdat hulle die heining beskadig en die jakkalse dan die heining penetreer. Die ontvolking van plase veroorsaak dat die jakkalse nou makliker

Geslagte deur het die Hughes familie hul spore onder die Dreunberg in die stof gelaat. Op Hughenden kan jy die “gister” aanvoel asook Robbie se respek vir die baanbrekerswerk wat sy voorouers gedoen het om ’n besondere lewe vir hul nasate in hierdie bar gedeelte van die OosKaap te verseker. Charles is besig om sy skoene vas te maak, om sy spore langs sy pa s’n te trap. Iewers glimlag iemand baie breed. n

Een van die land se eerste solarplase is deur Scatec Solar van Noorweë in 2014 voltooi. Die lewering van 75mw krag word direk by die Dreunberg sub-stasie aan die nasionale netwerk gelewer.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

KUIER SAAM

te begin. “Ons het die Departement van Gesondheid genader en hulle kon nie verstaan dat ons ’n abattoir tussen niks en nêrens wil oprig nie. Wie gaan julle vleis hier kom koop?” het hulle gevra.

As derde geslag, boer Johann en Bea sedert 2002 met Bonsmara en Merino skaap op Buffelshoek. Saam met sy vriend Casper de Klerk het hulle ’n tyd gelede begin om buffels aan te koop om die inkomste van

Toe kom die droogte. “Dit voel vir my asof tien van die twaalf jaar wat ek op die plaas is, droogte was.” lag Bea. Hulle moes redelik bokke uitskiet en Johann se broer, Neil het haar aangemoedig om die abattoir

die boerdery aan te vul. As verdere vertakking het Bea ’n wildsvleis abattoir in 2008 begin.

Daar is min dinge in die lewe wat die siel so kan raak soos om die bekende Swaershoekpas in die skerp oggendlug te ry. Die grondpad kronkel vir 8km bykans 2000m bo seevlak deur die Bankberge en bied van die mooiste natuurtonele in die Oos-Kaap. ’n Paar kilometer vêrder en die roosbedekte plaaswerf van Johann en Bea Schoeman begroet jou.

Bea het grootgeword in GraaffReinet in ’n familie wat vol kosmaak talente is. Sy vertel dat sy as klein dogtertjie saam met haar pa moes slag en biltong maak. Gematrikuleer op Girls High in Paarl wou sy in ’n spyseniersrigting studeer maar het haar vlerke wyd gesprei en eers ’n besoek aan Amerika gebring waarna sy in Engeland as versorger gewerk het. Van die studies het toe nie veel gekom nie. Na drie maande se rondrits op skepe het sy in Pretoria opgeland waarna sy en Johann getroud is. Die gedagte aan ’n abattoir het eers later gekom nadat sy wild vir hulself geslag en verwerk het. Sy het begin om kerrie- en kaaswors te maak wat vinnig onder vriende gewild geraak het. Versoeke het van ander boere en jagters gekom om hul vleis te verwerk en het sy besef dat daar ’n groot behoefte vir wildsvleisverwerking in die omgewing bestaan.

Johann en Bea het mekaar tydens n blinde-afspraak in Fort Beaufort leer ken.Twaalf jaar later is hulle die trotse ouers van Ninke en Anré wat in die koshuis op Somerset-Oos is. Die oorspronklike plaashuis op Buffelshoek dateer terug na 1827.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Twaalf permanente werkers sorg dat die gemiddelde 70 Springbokkarkasse daagliks verwerk word en Bea is baie gesteld op kwaliteit en verpak al die vleis self om te verseker dat elke snit korrek gesny en verwerk is. Bea koop die karkasse van boere tot sovêr as Sterkstroom en Bloemfontein. Die karkasse word verwerk en sekere snitte word selfs in goulash blokkies gesny. Daarna word die verwerkte snitte vakuum verpak en gevries om later in bokse verpak te word. “Die duur snitte, wat omtrent 85% is gaan Wes-Kaap toe en ons bemarker verkoop dit aan 150 restaurante in Kaapstad. Die balans gaan na eetplekke in Port Elizabeth.” Kwaliteit is vir Bea van uiterste belang en sy beperk die produksie tot 70 Springbokke per dag. “As die chef die pak oopmaak mag daar niks wees wat hy nog moet sny nie. Die goulash blokkies moet byvoorbeeld presies ewe groot wees. My spyseniers agtergrond help ook want ek weet hoe die eindproduk op die bord moet lyk.” Die abattoir is nie werklik seisoengebonde nie en sy koop karkasse dwarsdeur die jaar aan.

Die besigste maande is egter Maart en April en teen die einde van die jaar lam die Springbokke, dan word dit effens stiller. Bea het nie gunsteling wild wat sy verwerk nie, maar noem dat die Swartwildebees se vleis sagter is maar maanhare het en dus ’n besondere reuk aan hom wat vir mense soms onaanvaarbaar is. Wildvleis is heelwat gesonder as beesvleis. Die proteïene is dubbel en cholesterolvry. Johann vertel dat hulle baie wildsbiltong, kerrie-, kaasen droëwors eet. Bea sal nou en dan ’n wildsboudjie gaarmaak maar het nie eintlik ’n gunsteling nie. Johann sê hy geniet Ribbok en dat Springbok vir hom te “wild” smaak maar sy gunsteling Njala is. Blesbok biltong smaak weer vir hom beter as Koedoe. Bea verkoop op die stadium al die velle aan ’n looiery in Port Elizabeth. Dit sal egter ’n natuurlike ontwikkeling wees om die velle by ’n taksidermis te laat looi en self

verskillende produkte te vervaardig. Die 12 abattoir werkers kan op stil dae selfs betrokke raak en sodoende permanent produktief aangewend word. Johann vertel dat bokke wat in die nag geskiet en gebloei word, se vleis effens bleker is as bokke wat gejaag is. Sulke bokke se adrenalien veroorsaak dat die vleis meer rooi van kleur is. Hy sê dat van die beste restaurante in die Kaap verkies die rooiervleis aangesien dit meer smaaklik lyk. As jy in die Kaap met vakansie is en ’n lekker stukkie wildsvleis eet, is die kanse goed dat dit deur Bea se vaardige hande verwerk is. Van ’n klein begin maak Bea en Johann ’n groot sukses van die verwerkingseenheid en is dit net ’n kwessie van tyd voor hulle internasionale bekendheid verwerf. Die reeds wêreldbekende Swaershoekpas met al sy prag wag weer op ons op die pad terug. n

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Weiding

WEIDINGKUNDE

in die Suide W

eiding is ‘n baie belangrike bron van voeding vir meeste melkboere. Dit verg streng bestuur om ‘n suksesvolle bron van voeding te verseker. Die keuse van weidingstipe speel dus ook ‘n kritiese rol. Is die doel van aangeplante weiding vir melkbeeste of skaap? Is die kultivar wat jy kies aangepas tot jou grond en klimaat? Daarom moet daar gekyk word na wat die mengsel bevat, wanneer wat blom en watter tyd van die jaar dit optimale voedsel sal produseer.

Eenjarige asook meerjarige raaigras is van die mees bekendste weiding gewasse in die melkbedryf. Die regte tipe raaigras vir die regte omstandighede is uiters belangrik om optimale hoë kwaliteit weiding te produseer. Meerjarige raaigras vestig stadiger as eenjarige raaigras en dus word hulle verkieslik in die herfs maande gevestig ( Maart-April). Omstandighede in Suid Afrika vereis egter soms dat eenjarige raaigras reeds in die lente gevestig moet word. Vir hierdie doel word slegs egte Italiaanse raaigras variëteite aanbeveel, wat onder gunstigde omstandighede vegetatief sal groei en hoë gehalte weiding verskaf tot en met die volgende lente seisoen. Dit is egter belangrik dat lente gevestigde raaigras vroeër in warmer, en later in koue areas gevestig behoort te word. Westerwoldse raaigras tipes word tydens die herfs gevestig, wat vinnige hoë gehalte weiding sal produseer tot en met vroeë lente. Westerwoldse raaigras tipes lewer

OVK NUUS | DESEMBER 2016

goeie produksie gedurende die wintermaande. Hierdie tipe raaigras word hoofsaaklik gebruik in permanente weiding, soos kikuyu waarvan die produksievlakke in die wintermaande laer is. Wanneer Westerwoldse raaigras tipes skoon gevestig word vir winterweiding verseker dit ook dat daar vroegtydig in die lente somergewasse soos mielies, voersorghum ens. gevestig kan word.

Meerjarige raaigras word ook in die herfs onder besproeiing gevestig. Hierdie gras doen uitstekend saam met meerjarige klawer, sigorei of ander meerjarige gematigde grasse. Dit is uiters belangrik om te kyk na die blomtye van die verskillende meerjarige raaigras tipes. Die korrekte verspreiding van vroeë en laatblom variteite is belangrik om eweredige groei oor die groeitydperk te verseker. Saailinge is egter gevoelig vir hitte en gedurende uiters warm periodes word dit dikwels geskroei en selfs doodgebrand. In warmer gebiede moet saaityd dus later in die herfs plaasvind.

Bemesting met vestiging Dit is baie moeilik om ‘n aanbeveling te maak as daar nie ‘n grondmonster geneem is nie. Dit is dus belangrik om vroegtydig grondmonsters te neem. Die grondmonsters moet reg geneem word, sodat dit die hele land verteenwoordig. Na ontledings kan daar regstellings gedoen word wat die hoogste opbrengste sal verseker. Hiervan af kan opbouiing van elemente jaarliks plaasvind. Die regstelling van elemente moet stelselmatig plaasvind en oor ‘n drie jaar siklus reggestel word om kostes te bespaar.

deur Gerhard Schulz, OVK Landboukundige: Suidstreek Die saailinge het ‘n behoefte om fosfaat naby die saad te hê. Met hoë potensiaal weidings word daar tussen 20 en 30kg fosfaat (P)/ha geplant en 30kg Stikstof (N)/ha. Dit is baie belangrik om kunsmis tussen 20mm en 30mm vanaf die saad te plaas. Sodra die weiding redelik gevestig is, sal daar dan bemes word vir die produksie wat verlang word. Die jaarslikse bemesting moet die produksie stimuleer. Stikstof is baie belangrik by gras aangesien dit die hoofbron van vegetatiewe groei is. Indien stikstof nie toegedien word nie sal die gras onproduktief bly en sal lei tot ‘n wanbalans in die klawer/gras verhouding. Die wanbalans verhoog dus die risiko vir opblaas van diere. Fosfaat speel ‘n groot rol by klawers. Indien fosfaat nie toegedien word nie sal die klawer geensins met die gras kan kompeteer nie. Daar moet gelet word op die tyd van bemestingtoediening sodat saailinge nie te veel brand nie. Om te verhoed dat die blare brand, sal dit ideaal wees sodra die dou weg is, en geen vog op die blare voorkom nie. Tussen beweidings moet kunsmis vroegtydig toegedien word, sodat genoegsame herstel van weiding kan plaasvind. Sakel gerus u naaste Landboukundige dienste kantoor vir verdere inligting en die neem van grondmonsters. n

RESEARCH FINANSIES

Aftrede en Opvolgbeplanning vir Boere Deur Adv.Kobus Engelbrecht (Bemarkingshoof Sanlam Besigheidsmark)

’n Mens hoor soms die stelling dat boere nie aftree nie en gevolglik ook nie vir aftrede voorsiening hoef te maak nie. Maar is dit waar? Boere se omstandighede is nie dieselfde nie, en daarom moet elke boer sy eie omstandighede in ag neem om oor die geldigheid van hierdie stelling te besin.

lank voor die tyd beplan word. Op dié wyse word verseker dat die regte strukture opgerig word, die nuwe boer toegerus word met die regte vaardighede en dat daar genoeg fondse beskikbaar is om aan die afgetrede boer ’n inkomste tydens sy aftrede te verskaf. Die toekoms in onseker. Huurders en kopers by aftrede, of finansiering vir die boer se kinders om die plaas te koop, is dalk nie beskikbaar nie. Boere kan hierdie onsekerhede vermy deur so vroeg as moontlik vir hulle spesifieke omstandighede te begin beplan en dan daardie planne in werking te stel. As ’n mens in ag neem dat die oordrag van die boerdery van een geslag na die volgende verreikende

s ’n boer nie kinders het wat sy boerdery een of ander tyd gaan oorneem nie, sal hy heel waarskynlik besef dat sy gesondheid en/of afnemende lewenskrag hom iewers in die toekoms gaan noop om op te hou boer. Wat dan? Verhuur of verkoop hy sy plaas? Sal die huur of verkoopprys genoeg wees om in sy finansiële behoeftes te voorsien? Sê nou daar is nie ’n huurder of koper op die tydstip wat die boer gedwing word om af te tree nie? Die boer het dalk ’n kind(ers) wat die boerdery by hom gaan oorneem. In so ’n geval is dit belangrik dat die wyse waarop hierdie oorname plaasvind, behoorlik deurdink word. Verkoop die boer sy plaas aan die kind(ers)? Indien meer as een kind betrokke is, op wie se naam word die plaas oorgedra? Watter belastingimplikasies het hierdie transaksie? Hoe gaan die transaksie gefinansier word? Dalk word die grond nie verkoop nie, maar neem die kind(ers) net die boerdery oor. Hoe werk die vergoeding aan die boer tussen die boer en sy kind(ers)?

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Wat is die finansiële implikasies van hierdie transaksie? Sal die inkomste uit die plaas genoeg wees vir die boer, sy kind(ers) en hulle gesin(ne)? Uit bogenoemde vrae is dit duidelik dat aftrede en opvolgbeplanning nie iets is wat kort voor die beplande aftrede gou-gou afgehandel kan word nie. Dit moet

volge vir die hele familie inhou, is dit ’n aangeleentheid wat met groot sorg aangepak moet word. Heel moontlik beskik die boer en sy familie nie oor die kundigheid om alle vrae te beantwoord nie. Raadpleeg gerus kundige mense, maar onthou – dis jou rykdom en jou familie se toekoms wat hier ter sprake is, en daarom rus die finale verantwoordelikheid op jou. n

GEWASSEKUNDE

Witpienk swamgroei rondom stamboorderskade

n die boeregemeenskap word die term Fusarium kopvrot algemeen gebruik, maar daar word nie tussen F. verticillioides en F. graminearum onderskei nie. ‘n Algemene woord vir F. graminearum spesie kompleks besmetting is ook Gibberella kopvrot. Daar is ‘n groot verskil tussen die twee swamme. In hierdie artikel word inligting verskaf rakende F. verticilliodes asook F. graminearum oftewel Graminearum kopvrot (Gibberella kopvrot). In ‘n opvolgartikel sal Diplodia kopvrot bespreek word.

Mieliekopvrot veroorsaak deur Fusarium verticillioides Ekonomiese belangrikheid

Mieliekopvrot

veroorsaak deur

Fusarium spesies

Mielies is die belangrikste eenjarige graangewas wat deur kommersiële en bestaansboere in Suidelike Afrika geproduseer word. Dus is die aard en omvang van siektes wat op mielies voorkom van breë, algemene belang. ‘n Baie belangrike siekte van mielies is mieliekopvrot wat veroorsaak word deur die swamspesies, F. verticillioides en Stenocarpella maydis asook die Fusarium graminearum spesiekompleks.

F. verticillioides kom wêreldwyd voor en word mees algemeen vanaf mieliepitte geïsoleer. Mielieprodusente ly jaarliks miljoene rande se verliese as gevolg van swak saadgehalte en verlaging in opbrengs. Die swam beskik oor die vermoë om ‘n mikotoksien (miko = swam en toksien = gifstof) naamlik fumonisien te produseer. Handelaars moet dikwels onkostes aangaan om graan te toets vir fumonisiene (toksiene) en verbruikers betaal dus hoër pryse vir produkte omdat die kostes wat deur handelaars aangegaan is op die verbruiker afgewentel word. Bestaande graderingsregulasies speel ‘n belangrike rol om te verseker dat die verbruiker sover moontlik toegang het tot veilige voedsel. Die graderingsproses behels dat mielies slegs op visuele simptome geëvalueer word. Die slegte nuus is dat daar F. verticillioides isolate is wat mielies kan infekteer sonder dat enige simptome sigbaar is en buiten dit produseer sommige swam-isolate meer fumonisiene as ander. Visuele gradering alleen is dus nie voldoende om voedselveiligheid te verseker nie en daarom konsentreer die LNR-IGG op ander beheerstrategieë.

deur Jan Lodewyckx (OVK Landboukundige: Noordstreek) in samewerking met Dr Belinda Janse van Rensburg, Landbounavorsingsraad – Instituut vir Graangewasse, Potchefstroom

Voorkoms en verspreiding F. verticillioides word orals in SuidAfrika aangetref, veral in droë, warm gebiede met temperature bo 28°C. Verskeie stremmingsfaktore soos droogte, insekte-, en voëlskade sal die voorkoms van die swam aanhelp. Besmetting met F. verticillioides kan enige tyd gedurende die plant se ontwikkeling plaasvind. Die swam is dikwels reeds in die saad teenwoordig wanneer dit geplant word en groei dan saam met die stam tot dit die mieliekop bereik. Die swam se spore kom ook in die grond voor, waar dit ‘n plant se wortels kan infekteer en dan verder groei deur die stam en eindelik na die kop beweeg. F. verticillioides oorwinter op plantreste in- en bo-op die grond en herinfekteer plante gedurende die volgende groeiseisoen. Reën en wind kan ook spore vanaf plantreste en die omliggende omgewing op die mielieplant se baard laat beland en sodoende vind infeksie van graan plaas. Die swam het ‘n meervoudige siklus wat beteken dat plante verskeie kere gedurende een groeiseisoen geïnfekteer kan word.

Simptome Bekende simptome van F. verticillioides besmetting is ‘n

witpienk swamgroei op pitte langs stamboordervreetkanale. Soortgelyke simptome word geassosieer met insek- en voëlvreetskade op mieliekoppe. Onbeskadigde pitte kan ook ‘n pienk verkleuring toon. Die swam besmet ook koppe en pitte sonder enige sigbare simptome. In so ‘n geval is ‘n produsent nie bewus van die teenwoordigheid van die swam nie, gevolglik ook nie van moontlike toksienbesmetting van die graan nie.

Fumonisien F. verticillioides is ‘n belangrike fumonisienproduseerder (fumonisien B1, B2 en B3) en die swam word geassosieer met gevalle van mikotoksikose by diere. Perde is baie gevoelig vir lae dosisse van fumonisien en hulle kan breinverweking opdoen en vrek. Daarom het die FDA (Food and Drug Administration) van Amerika bepaal dat voer vir perde daar nie meer as 5 dpm fumonisien mag bevat nie. Simptome by varke is vog op die longe asook letsels op die lewer en pankreas. In Amerika is die maksimum toelaatbare hoeveelheid fumonisien op 20 dpm vasgestel. Mielies wat met F. verticillioides besmet is, word ook statisties geassosieer met slukdermkanker by mense. Sulke gevalle is al aangeteken in Suid Afrika, noordelike Italië en Iran. ‘n Verhoogde voorkoms van lewerkanker is ook aangeteken in sekere endemiese gebiede in die Republiek van China nadat F. verticillioides-besmette mielies vir voedsel gebruik is. Die Wêreldgesondheidsorganisasie se Internasionale Agentskap vir Navorsing op Kanker (WGO-IANK) het fumonisiene geklassifiseer as Groep 2B - karsinogene. Dit beteken dat fumonisiene waarskynlik karsinogenies is vir mense en daarom is dit uiters belangrik om mens- en dierevoedsel noukeurig te toets vir die voorkoms van fumonisiene. Die FDA-riglyne bepaal dat gedroogte mielieprodukte vir menslike gebruik

nie twee dele per miljoen (dpm) mag oorskry nie. Plaaslik is daar nie amptelike riglyne vir fumonisiene nie.

Beheermaatreëls Geen kultivar beskik oor volle weerstand teen F. verticillioides infeksie en fumonisienproduksie nie. As gevolg van verskeie faktore is dit moeilik om kultivars vir stabiele weerstand te evalueer met konvensionele evaluasietegnieke en daarom speel die regte bestuurspraktyke tans ‘n belangrike rol in die beheer van F. verticillioides kopvrot en gevolglik fumonisien produksie. Navorsing wat gesamentlik deur Stellenbosch Universiteit en LNRInstituut vir Graangewasse uitgevoer word, bestudeer verskeie weerstandsaspekte wat moontlik die gebruik van weerstandbiedende kultivars sal bewerkstellig. Navorsing om die rol van Bt-mielies wat stamboorder infestasies beperk kan moontlik ook lei tot laer F. verticillioides infeksie en fumonisien produksie. Vermyding van stresfaktore en skade aan plante gedurende bewerkings en tydens oestyd, sowel as die berg van graan in ‘n skoon droë area om kontaminasie en verspreiding van die swam te beperk, behoort infeksie en fumonisiene te beperk.

Mieliekopvrot veroorsaak deur die Fusarium graminearum spesie kompleks Ekonomiese belangrikheid Gibberella kopen stamvrot kom wydverspreid in die mielieproduksiegebiede van Suid-Afrika voor. Hierdie siektes word veroorsaak deur vyf van die 13 swamspesies wat aan die Fusarium graminearum spesies kompleks behoort. Uit huidige navorsing by die LNRInstituut vir Graangewasse, Universiteit van die Vrystaat en Stellenbosch Universiteit, wil dit voorkom asof Gibberella-kopvrot van mielies slegs deur F. boothii veroorsaak word.

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Die ander 4 spesies kom in die wortel-, kroon- en stamvrotkompleks voor saam met F. boothii. Die F. graminearum spesies kompleks het verskillende gewas-gashere en weefseltipes onder plante wat in die grasfamilie val. Vatbare gewasse sluit mielies, sorghum, koring, hawer, rog en gars in. Gibberella-kopvrot kom voor in mielies gedurende warm en nat weerstoestande (vanaf blom tot drie weke na baardstoot). Dit is in die periode wat die inokulum die kop deur die baard besmet. Gibberella-kopvrot is dus meer algemeen onder besproeiingstoestande. Die siekte kom meer gereeld voor in die matige oostelike produksiegebiede, maar onlangs was daar ‘n toename in die westelike produksiegebiede. Wisselbou van mielies met ander grasgewasse kan die siekte laat toeneem in die veld, afhangende van die hoeveelheid F. boothii inokulum wat oorgedra word van een seisoen na ‘n ander. Die siekte kan ook toeneem in lande waar min- of geen bewerkingspraktyke toegepas word a.g.v. stoppels wat agterbly. Gibberella-kopvrot veroorsaak oesverliese en affekteer ook graankwaliteit.

Voorkoms en verspreiding Die oorspronklike bron van inokulum is vatbare graanreste, waarop die swam oorwinter het. Die swam vorm strukture op die stoppels wat dan spore vorm en vrylaat. Hierdie spore word in die lug deur die wind versprei. Spore land op die baard van die kop of agter die blaarskede of infekteer wortels en/of die plant

se kroon, waar infeksie plaasvind. Die swam groei dan in die verskillende weefsels in en veroorsaak ‘n reeks siektes (kopvrot, stamvrot, kroon- en wortelvrot van mielies).

Simptome Kopvrot simptome is ‘n gedeeltelike of algehele donkerrooi verkleuring van die mieliekop. Vroeë infeksies kan lei tot verrotting van die hele kop met miselium, wat die kopblare aan die kop vashou. Gibberellakopvrot infeksies begin aan die voorpunt van die mieliekop en die swam groei terug na die plant toe. Graan wat met F. boothii besmet is, word weens vrot pitte afgegradeer. Besmette pitte kan op hul beurt ernstige gevolge hê vanweë die produksie van mikotoksiene. Die F. graminearum spesies kompleks kan ook stamvrot tot gevolg hê. Simptome is die afbreek van stamweefsel en ‘n rooi verkleuring – veral op die nodes van die kroon en stam. Die swam breek die weefselstruktuur binne die stam af sodat die plant nie meer regop kan staan nie en dan omval.

Zearalenone, Deoxynivalenol, Nivalenol Swamme in die Fusarium graminearum spesies kompleks kan mikotoksiene produseer soos deoxynivalenol (DON), nivalenol (NIV) en die estrogeen metaboliet, zearalenone (ZEA) wat die gesondheid van mens en dier kan aantas. NIV en DON is proteïensintese-inhibeerders. Indien gekontamineerde graan geëet word kan dit bloedarmoede, vel letsels, braking, diarree en lewerskade in mens en dier veroorsaak. Zearalenone-gekontamineerde voer kan reproduksie (fertiliteit)

Swak graankwaliteit as gevolg van Gibberellakopvrot infeksie

OVK NUUS | DESEMBER 2016

probleme in diere veroorsaak. LNRIGG doen tans navorsing oor die F. graminearum spesies kompleks in die wortels, kroon, stam en kop van mielies in Suid-Afrika asook hulle rolle in die produksie en voorkoms van bogenoemde mikotoksiene.

Beheermaatreëls Die kies van alternatiewe gewasse in ‘n wisselboustelsel is baie belangrik. Vermy wisselbou met grasagtige gashere wat vatbaar is vir die F. graminearum spesies kompleks van swamme. Wisselbou is veral belangrik waar minimum of geen bewerkingspraktyke toegepas word. Wisselbou ontneem die swam van ‘n gasheer en verminder inokulum deur die vermindering van geïnfekteerde stoppel. Enige praktyk wat stoppel verminder, sal ook die primêre inokulum-bron verminder. Spore oorwinter op mielie- of koringreste, en sal dan nuwe plante in die groeiseisoen besmet. Hoe meer primêre inokulum, hoe groter die risiko vir besmetting. Al is inokulumvlakke hoog, en die klimaat is ongunstig, sal daar geen infeksies plaasvind nie. Die klem is hier op vermindering van besmette reste deur weiding, ploeg of in uiterste gevalle brand. Waar minimum of geen bewerking gebruik word, moet boere alternatiewe beheermaatreëls gebruik. Dit is dus hier waar wisselbou as deel van ‘n geïntegreerde plaagbeheerstelsel noodsaaklik is. Kultivars verskil in terme van weerstand of vatbaarheid teen Gibberella kopen stamvrot. Weerstand teen die kopvrotfase van die siekte, waarborg nie weerstand teen stamvrot nie. Daar is tot dusver nie voldoende data beskikbaar aangaande weerstandbiedende kultivars nie, alhoewel baie vatbare kultivars al geïdentifiseer is. Inligting moet ingewin word by saadmaatskappye oor kultivar keuses. n

ovember is die tyd van die jaar wat OVK sy verskaffers na Ladybrand lok met die aankondiging van die Verskaffers van die Jaar, sowel as die jaarlikse gholfdag ten bate van liefdadigheid. Tydens ’n spog geleentheid is die wenners in verskillende kategorieë aangekondig en is RCL Foods (Molatek en Epol) aangewys as OVK se algehele Verskaffer van die Jaar 2015/16. Die gholfdag het reeds vroegoggend begin met 168 spelers wat in spanne afgeslaan, en die Oos-Vrystaatse son trotseer het. Die dag word reeds vroeg in die jaar op die kalenders aangeteken en is bekend vir sy uitdagings en lighartige kameraderie met liefdadigheid as die middelpunt.

Tydens die prysoorhandigings is ’n Curriebekertrui van Cheetahs kaptein, Francois Venter, geskenk deur die Vrystaat Rugbyunie, opgeveil en ’n ongelooflike bod van R20 000 vir OVK se liefdadigheidsprogram is aan Barloworld toegestaan. Die trui is daarna aan Stéfan Oberholzer oorhandig om in OVK se Hoofkantoor vertoon te word. Die dag het besonders vir Barloworld geëindig en hulle gholfspan is aangekondig as die algehele wenners met ’n heel

Die wenners van die gholfdag was die span van Barloworld verteenwoordig deur Coenraad Oosthuizen, Christiaan Gouws, Japie Vermaak en Tiaan Claassens.

DIE LIGTER KANT skaflike 111 Stapelford punte. Tweede was Afrox en derde Omnia. Stéfan het aan die verskaffers ‘n uiteensetting gegee oor die fondse se aanwending in die OVK bedieningsgebied vir die behoeftiges

en al die verskaffers wat aan die gholfdag deelgeneem het, vir hul finansiële bydrae en toewyding tot ons mense wat hulp benodig, bedank. Ons sien uit na ‘n selfs beter gholfdag in 2017! n

RCL Foods is tydens die Erkenningsfunksie aangewys as OVK se Verskaffer van die Jaar. Die toekenning is oorhandig deur Frans du Plessis (OVK Hoofbestuurder: Handel, Meganisasie en Landboukundige Dienste) en Stefan Oberholzer (OVK Besturende Direkteur) aan Louwtjie de Beer en Arno Ferreira van RCL Foods

Verskaffers speel vir hulp

AKTUEEL

Uys van der Westhuizen van Agri Wes-Kaap

Landelike Veiligheid bly prioriteit Die belangrikheid van Landelike Veiligheid was tydens die afgelope Agri SA kongres beklemtoon toe die Waarnemende Kommissaris van Polisie, Lt. Genl. Khomotso Phahlane en die Hoof van die Weermag, Genl. Solly Shoke vir die eerste keer saam die kongres bygewoon het om boere die versekering te gee dat Landelike Veiligheid as ’n prioriteit beskou word.

t. Genl. Phahlane het daarop gewys dat die Minister van Polisie, hyself en die senior bestuur die behoefte na ’n “Terug na Basies” benadering geïdentifiseer het. Dit beteken dat elke lid van die SAPS die basiese elemente van polisiëring moet doen, presies en konsekwent. Volgens hom sluit die nuwe benadering die vestiging van ’n kultuur van prestasie- en aanspreeklikheidsbestuur, ononderhandelbare nakoming van die beginsels van polisiëring asook die transformasie van SAPS insluitend die de-militalisering, professionalisme, integriteit en dissipline in. Die Strategie vir Landelike Veiligheid berus op verbeterde diensverskaffing, geïntegreerde benadering

OVK NUUS | DESEMBER 2016

en betrekking van alle diensverskaffers, die bewusmaking van veiligheid in die gemeenskap sowel as landelike ontwikkeling. Insidente op plase en kleinhoewes is ’n spesifieke fokusarea van dié Strategie. Hy het ook verwys na die uitbreiding van die Reservis sisteem en dat 16 139 aktiewe reserviste tans diens doen op stasievlak. As deel van die hersiene sisteem is alle reserviste weer gekeur en 194 ontslaan weens kriminele rekords. Die SAPS fokus nou op kwaliteit in plaas van kwantiteit. Hulle is ook besig met die advertering en werwing van addisionele reserviste. Dr. Johan Burger van die Instituut vir Veiligheidstudies het weereens beklemtoon dat die boere op plase buite verhouding tot ander groepe vir aanvalle en moorde geteiken word en dat hulle twee keer meer geteiken word as Polisielede. Dit is dan nodig dat Landelike Veiligheid as ’n prioriteit beskou word.

Lt. Genl. Phahlane, Waarnemende Kommissaris van Polisie,

Uys van der Westhuizen van Agri Wes-Kaap het daarop gewys dat misdaad twee elemente benodig, ’n aantreklike teiken en die geleentheid om misdaad te pleeg sonder om gevang te word. Plase is afgeleë en bied beide van hierdie faktore. Professor Rudolph Zinn van Unisa sê daar is ’n groot ooreenkoms tussen

Professor Rudolph Zinn van Unisa huisbrake en plaasaanvalle en dat 90% van dade van geweld teen die plaasgemeenskap verbind kan word met diefstal. In ’n studie wat gedoen is oor huisbrekers is dat 22% betrokke was by plaasaanvalle. Dit het ook aan die lig gekom dat die gemiddelde huisbreker 103 ernstige oortredings begaan het oor ’n periode van 7.5 jaar voordat hy gearresteer is.

Na afloop van die kongres het ons by Deonne Roux, Veiligheidskoördineerder van die Clocolan Boerevereniging kan hoor wat die situasie op die grond is. Volgens hom is veediefstal ’n geweldige probleem in hul area. Dit was in die verlede ook ’n probleem om toestemming van Interpol te kry om die verdagtes oor die Lesotho grens te agtervolg. Die goedkeuring het twee weke geneem en teen daardie tyd was alle leidrade uitgewis en die verdagtes weg. Die proses is egter versnel deur met hulp van Vrystaat Landbou en die SAPS en neem toestemming tans slegs twee uur. Volgens hom is die samewerking tussen hul Vereniging en die Polisie besonder goed. Hy volg ook alle misdade persoonlik op en verseker die rapportering daarvan. Deonne beklemtoon ook die belangrikheid om opkomende boere by die veiligheidstelsel te betrek aangesien hulle waardevolle inligting verskaf.

OVK Nuus sal in die volgende uitgawe die veiligheidsituasie ondersoek en spesifiek kyk of die strategie van die SAPS ’n positiewe uitwerking het en met ’n paar boere teen die Lesotho grens gesels oor die impak op hul boerdery en privaat lewe. Ons gesels ook met Dr. Jane Buys, Veiligheids Risoko Analis by Vrystaat Landbou en kundige op die gebied van Landelike Veiligheid.

Deonne Roux, Clocolan Boerevereniging

INTERNATIONAL

Weather woes delay plantings in Argentina Weather woes have further delayed Argentinaâ&#x20AC;&#x2122;s soybean plantings, now estimated at 24% completed, according to the Buenos Aires Grain Exchange. The government grain agency estimates a 3% reduction in estimated total plantings of 19.6 million hectares, compared to last year, in its weekly report. According to AgWeb.com the agency did not comment on whether Argentine farmers may have less incentive to plant soybeans because of the governmentâ&#x20AC;&#x2122;s decision to eliminate export tax on corn, in contrast only gradually eliminating the export tax on soybeans. According to sciencedaily.com global changes in temperature due to human-induced climate change have already impacted every aspect of life on Earth from genes to entire ecosystems, with increasingly unpredictable consequences for humans -- according to a new study published in the journal Science. The study found a staggering 80 percent of 94 ecological processes that form the foundation for healthy marine, freshwater and terrestrial ecosystems already show signs of distress and response to climate change. Impacts to humans include increased pests and disease outbreaks, reduced productivity in fisheries, and decreasing agriculture yields. "There is now clear evidence that, with only a ~1 degree C of warming globally, very major impacts are already being felt," said study lead author Dr Brett Scheffers of the University of Florida. "Genes are changing, species' physiology and

OVK NUUS | DESEMBER 2016

For another week, soybean plantings have been delayed by heavy rains and flooding in some regions of the countryâ&#x20AC;&#x2122;s Buenos Aires province, and by a lack of rain in other areas of the same province, according to news reports. While the western region has been hit by flooding, the southern region has been too dry to plant soybeans. However, the wheat harvest in

Climate change already dramatically disrupting all elements of nature physical features such as body size are changing, species are rapidly moving to keep track of suitable climate space, and there are now signs of entire ecosystems under stress."

northern Argentina is going smoothly, according to reports. Meanwhile, in Brazil, a lack of rainfall is worrying soybean farmers in the state of Mato Grosso, now that the crop is planted. After ample rains in October, low temperatures at the end of the month caused concern among farmers who watched as their plants reacted poorly to colder temperatures.

Said the study's senior author, Dr. James Watson from the Wildlife Conservation Society and University of Queensland: "The level of change we have observed is quite astonishing considering we have only experienced a relatively small amount of climate change to date. It is no longer sensible to consider this a concern for the future. Policy makers and politicians must accept that if we don't curb greenhouse gas emissions, an environmental catastrophe is likely." But the study also points to hope as many of the responses observed in nature could be applied by people to address the mounting issues faced under changing climate conditions. For example, improved understanding of the adaptive capacity in wildlife can be applied to our crops, livestock and fisheries. This can be seen in crops such as wheat and barley, where domesticated crops are crossed with wild varieties to maintain the evolutionary potential of varieties under climate change.

Production parameters RESEARCH

of a beef herd on mixedveld receiving three different levels of lick supplementation

armers are continually looking for means to increase production and profitability of their extensive livestock enterprises. This they achieve by often focusing only on measures that would increase production, as production is the profit equation component that directly affects income from the enterprise. Farmers also need to focus on cost management, another factor in the profit equation. Ultimately, the primary focus should be the profitability of the cow-calf enterprise. Many reports have been published on the marked effect of supplementary feeding on animal reproduction and growth under extensive grazing conditions in certain areas and as a result supplementary feeding has become a general practice in the South African livestock farming industry. Needless to say, any input regarding supplementation should be positively reflected in animal performance and the increase in output must be economically justifiable. The purpose of this study was thus to investigate the effect of three different levels of lick supplementation on the production and profitability of a beef herd farmed extensively on mixed-veld.

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Materials & Methods The study was conducted from August 2011 to July 2014 in the Zastron district. The vegetation is typical of transitional CymbopogonThemeda veld with a grazing capacity of 5 to 7 ha/LSU. A total of 150 Drakensberger cows were randomly subdivided into one of three treatment groups, Treatment 1 (T1), Treatment 2 (T2) and Treatment 3 (T3). It must be stressed that the levels of supplementation used in this study were chosen to be similar to the levels commonly recommended by animal nutritionists and often employed by farmers. A three-phase supplementation programme was used in which the production year was divided into three periods, namely a summer supplementation period, an early winter supplementation period and a late winter supplementation

This research article was compiled by Liesel Foster from Zastron

period. The winter and late winter supplementation treatments had the same nutrient compositions, however, during the early winter supplementation period the Treatment Groups were offered 20% less lick than during the late winter supplementation period. Commercially available supplementation formulations were used and the ingredients mixed on site as well as one pre-mixed supplement. The intake of the supplements was accurately recorded on a herd level. The supplements were available on an ad libitum basis but never exceeded the maximum recommended daily intake and were replenished twice a week to ensure that the animals had access to adequate supplies. The nutrient composition and raw material inclusion rate (%) of the summer supplementation treatments are presented in Table 1.

Table 1: Raw material inclusion rate (%) and nutrient composition of the summer supplementation treatments Treatment 1 Treatment 2 Treatment 3 Raw material inclusion rate (%)

Voermol Superfos ® Kimtrafos 12 ® Feed grade Sulfur Salt

100 -

Crude protein (%) From NPN (%) ME (MJ/kg) P (%)

15.0 13.6 5.0

50 5 45

5 45

Nutrient composition

6.0

Recommended daily intake (g/cow/day)

Summer

120 – 240

100 – 240

All three Treatment Groups (T1, T2 and T3) were offered a protein and mineral supplement in winter and late winter, however, the nutrient composition of each treatment differed due to different inclusion rates of raw materials (see Table 2). The nutrient composition and raw material inclusion rate (%) of the winter and late winter supplementation treatments are presented in Table 2. Dr. Mias van der

between treatment groups every two weeks.

of the supplementation treatments are presented in Table 3.

Parameters measured were supplement intake (g/cow/day) and cost (R/cow/year); cow weight (in August, March, at weaning and July), body condition scoring (BCS) (scale 1 – 9); calf birth weight, calf 100 day weight, calf weaning weight; inter-calf period (days) and conception rate (%).

The late winter supplemental crude protein (CP) intakes of all three Supplementation Treatment Groups were very similar (234, 230 and 229 g/animal/day) however, due to differences in the compositions of the supplementation treatments, differences occurred between the treatment groups with regards to supplemental protein from nonprotein-nitrogen (NPN) and supplemental energy.

Table 2: Raw material inclusion rate (%) and nutrient composition of the winter and late winter supplementation treatments Treatment 2 Treatment 3 Treatment 1 Raw material inclusion rate (%)

Maize meal Cottonseed oilcake Feed grade Urea Kimtrafos 12 ® Kalori 3000 ® Feed grade Sulfur Salt

24.88 14.93 9.95 9.95 4.98 0.49 34.83

Crude protein (%) From NPN (%) ME (MJ/kg) P (%)

36.7 77.5 5.25 1.4

23.65 9.46 14.93 14.93 4.73 0.66 33.11

18.46 15.38 15.38 3.85 0.77 46.15

Nutrient composition

46.6 88.7 4.4 1.9

47.5 95.86 2.4 2.57

Recommended daily intake (g/cow/day)

Winter Late winter

380 -520 450 - 650

Westhuizen and found the rangeland to be in an excellent condition. The veld was managed according to the principles of the

280 - 400 350 - 500

Results and Discussion The three year average supplement and nutrient intakes as well as the average cost (prices 2011 to 2014)

During the summer supplementation period the T1 Treatment Group consumed quantities (299 g/cow/day) close to the maximum recommended daily intake of 240 g/cow/day (Table 3) and the T2 and T3 Treatment Groups consumed quantities (101 and 104 g/cow/day) close to the minimum recommended daily intake of 100 g/animal/day resulting in a higher supplemental phosphate (P) intake for the T1 Treatment Group (11.45 g/cow/ day) compared to the T2 and 3 Treatment Groups (6.06 and 6.24 g/cow/day).

Table 3: Three year average (2011 – 2014) late winter, summer and winter supplement and nutrient intakes (g/cow/day) of the Treatment Groups as well as the average cost (R/cow/period) per supplementation period Component intake (g/cow/day) Supplement Protein Protein from NPN ME (MJ/cow/day) P Cost (R/cow/period)

Late winter (137 days) T1 638g 234g 181g 3.4 MJ 8.9g R248

T2 493g 230g 204g 2.2 MJ 9.4g R200

Summer (106 days) T3 483g 229g 220g 1.2 MJ 12.4g R171

T1 229g 34g 31g 0 MJ 11.5g R107

T2 101g 0g 0g 0 MJ 6.1g R33

Winter (123 days) T3 104g 0g 0g 0 MJ 6.2g R34

T1 514g 189g 146g 2.7 MJ 7.2g R185

T2 428g 199g 177g 1.9 MJ 8.1g R161

T3 347g 165g 158g 0.8 MJ 8.9g R116

three-camp-Elionurus-cattle grazing system developed by Dr. van der Westhuizen which provides a full growing seasons rest for a camp every three years. The stocking rate maintained at 7.2 ha/animal unit (AU). The Treatment Groups were rotated between camps fortnightly to minimise a possible “camp effect” on their performance. The cows were mated during summer (midDecember to end March) and calves weaned according to age from April to June. Single-bull mating was applied, and bulls were rotated

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

The average winter supplement intake of the T1 Treatment Group (514 g/cow/day) was close to the maximum recommended level of 520 g/cow/day. The T2 Treatment Group consumed (428 g/cow/day), a little more than the maximum recommended level of 400g/cow/day and the T3 Treatment Group consumed (347 g/animal/day), slightly less than the maximum recommended level of 400g/cow/day. The mean body weights of the Supplementation Treatment Groups are presented in Table 4. In Year 1 (2011-12) of the study the T2 Treatment Group weighed (562 ± 56 kg) significantly heavier at the weaning of their calves than the T1 (535 ± 58 kg) and the T3 (529 ± 57 kg) Treatment Groups and this was also the case at the end (July) of Year 1 (Table 4).

Table 4: Mean (± SD) body weights (kg) and weight gains/losses of the Supplementation Treatment Groups Treatments

1 August 2011 to 31 July 2012 Mean weight (kg)

Mean weight (kg)

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Wean Winter (Jul) Weight gain/loss Aug to March

548a ± 62 543a ± 57 535a ± 58 *513a ± 35 - 5a ± 35

544a ± 50 562a ± 52 562b ± 56 *546b ± 53 **18b ± 30

543a ± 57 569b ± 49 *529a ± 57 *512a ± 55 ***26b ± 26

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Wean Winter (Jul) Weight gain/loss Aug to March

523a ± 57 570a ± 68 540a± 58 551a ± 59 48a ± 42

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Wean Winter (Jul) Weight gain/loss Aug to March

550a ± 58 553a ± 53 551a ± 55 541a ± 54 3a ± 39

1 August 2012 to 31 July 2013

537a ± 51 566a ± 60 552ab ± 52 548a ± 56 29b ± 28

527a ± 59 560a ± 47 563b ± 53 546a ± 47 33ab ± 40

1 August 2013 to 31 July 2014

551a ± 67 566a ± 59 566a ± 61 540a ± 54 17ab ± 45

545a ± 50 569a ± 43 556a ± 46 549a ± 46 24b ± 31

Mean values in the same row with different superscripts differ significantly: P <0.05; *P <0.01, ** P <0.001, *** P <0.0001

In Year 2 (2012-13) of the study the T3 Treatment Group weighed (563 ± 53 kg) significantly heavier at the weaning of their calves than the T2 (540 ± 58 kg) Treatment Group. No significant differences in body weights were measured between the Supplementation Treatment Groups during Year 3 (2013-14) of the study (Table 4). The T3 Treatment Group gained significantly more weight from August to March in Year 1 and Year 3 and had a significantly higher body condition score (BCS) at the end of the breeding season (March) in Year 1 and Year 3 (Table 4 and 5). The T1 Treatment Group gained significantly less weight from August to March in Year 1and Year 3 and also had a significantly lower BCS at the end of the breeding season (March) in Year 1 and Year 3. In Year 2 the T1 Treatment Group gained significantly more weight (48 ± 42 kg) from August to March and T2 the least weight (29 ± 28 kg). Even though the T2 Treatment Group gained the least weight it

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Table 5 Mean (± SD) BCS (1 = severely emaciated, 9 = very obese) of the Supplementation Treatment Groups Treatments

1 August 2011 to 31 July 2012 Mean BCS

Mean BCS

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Winter (Jul)

4.80a ± 0.85 4.95a ± 0.55 4.30a ± 0.56

4.72ab ± 0.81 5.02a ± 0.58 4.54a ± 0.78

4.30b ± 0.69 5.23a ± 0.95 4.48a ± 0.55

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Winter (Jul)

4.56a ± 0.78 4.90ab ± 0.66 4.70a ± 0.72

Late winter ( Aug) Summer (Mar) Winter (Jul)

4.85a ± 0.86 4.59a ± 0.61 4.88a ± 0.77

1 August 2012 to 31 July 2013

4.81a ± 0.82 *5.05a ± 0.49 4.67a ± 0.52

4.89a ± 0.85 *4.76b ± 0.525 4.70a ± 0.46

1 August 2013 to 31 July 2014

4.81a ± 0.88 4.59a ± 0.55 4.81a ± 0.57

4.95a ± 0.72 4.67a ± 0.58 4.71a ± 0.46

Mean values in the same row with different superscripts differ significantly: P <0.05; *P <0.01

Table 6 Means (± SD) for birth weights (kg), 100-day weights (kg) and weaning weights (kg) of the calves as well as cow weights at weaning, inter-calving periods (ICP) (days) and conception rates (%) of the Supplementation Treatment Groups Treatments

1 August 2011 to 31 July 2012 Mean weight (kg)

Mean weight (kg)

Calf birth weight Calf 100-day weight Calf weaning weight Cow weight at weaning ICP Conception rate

9.5a ±4.9 136a ±22 223a ±26 535a ±52 380a days 90%

39.2a ±3.9 133a ±17 220a ±28 562b ±56 382 days 91%

37.9a ±3.9 130a ±16 214a ±23 *529a ±57 382 days 92%

Calf birth weight Calf 100-day weight Calf weaning weight Cow weight at weaning ICP Conception rate

39.3a ±4.7 **147a ±17 218a ±24 540a ±58 397 days 91 %

1 August 2012 to 31 July 2013

38.0a ±4.7 133b ±18 211a ±26 552ab ±52 385 days 88 %

37.4a ±4.9 131b ±18 210a ±27 563b ±53 398 days 94 %

1 August 2013 to 31 July 2014

Calf birth weight 41.1a ±5.1 39.0b ±4.0 *37.8c ±4.5 Calf 100-day weight 140a ±19 142a ±21 134a ±21 a a Calf weaning weight 230 ±26 227 ±23 223a ±16 Cow weight at weaning 551a ±55 566a ±61 556a ±46 ICP 382 364 379 Conception rate 90 % 92 % 96 % Mean values in the same row with different superscripts differ significantly: P <0.05; *P <0.01, ** P <0.001

had a significantly higher BCS (5.05 ± 0.49) at the end of the breeding season (March) (Table 4 and 5). The mean body weights (kg) and weight gains/losses of the Supplementation Treatment Groups during the course of the study are presented in Table 4 and the mean BCS in Table 5. The production and reproduction levels attained by the Supplementation Treatment Groups during the course of the study are summarized in Table 6. Conception rate and weaning weight were used as a measure of reproductive efficiency. Although there was no statistical differences in weaning weights between supplementation treatments, there was a trend with the same tendency for T1 calves to be the heaviest (223 ± 26 kg, 218 ± 24 kg, 230 ± 26 kg) at weaning and the T3 calves to be the lightest (214 ± 23 kg, 210 ± 27 kg, 223 ± 16 kg) in the three years respectively.

92%, 94% and 96% for the T3 Treatment Group respectively. While significant differences in 100-day calf weights were measured between treatment the groups in 2012-13 and in the birth weights of the calves in 2013-14 these variables were not used as production parameters. The three year average inter calving period (ICP) for the T1 Treatment Group was 387 days, the T2 Treatment

Group 378 days and the 3 Treatment Group 387 days. Significant relationships between body weight and conception rate as well as body condition score and conception rate were not found. The reason may be due to the ‘target weight’ concept proposed by many animal scientists. Each cow has the probability of conception within a range of body weight and body condition. It is thus believed that the level of supplementation of all three Supplementation Treatment Groups enabled the cows in each treatment group to operate within their ‘target weight’ range. Similar results have been reported by other animal scientists. Though not significant, there was a tendency for conception rate to increase as body weight increased from before calving to the end of the breeding season (August to March) as well as having a higher BCS at the end of the breeding season. In Year 1 and 3 the T3 Treatment Group had the highest BCS (P <0.05) at the end of the breeding season, the highest weight gain from August (before calving) to March (end of the breeding season) as well as the highest conception rate. The T1

A conception rate of 90%, 91% and 92 % was recorded for the T1 Treatment Group, 91%, 88% and 92 % for the T2 Treatment Group and

DECEMBER 2016 | OVK NEWS

Table 7: Summary of the effects of different supplementation regimens on the economics of a hypothetical herd of 100 reproducing beef cows in Zastron (prices October 2016)

Calves born per 100 cows Average weaning weight of cows and 2nd calf-cows Income generated (calves born x wean weight x R21.00) Cost of supplementation Nett income above supplementation cost Difference in income above supplement cost

Treatment Group, in contrast, had the lowest BCS at the end of the breeding season, the lowest weight gain from August to March and also the lowest conception rate in Year 1 and Year 3. In Year 2 there was however a slight deviation in the trend seen in Year 1 and Year 3. In Year 2 the T2 Treatment Group had the lowest weight gain from August to March, the lowest conception rate but the highest BCS at the end of the breeding season. The reason for this could not be explained. Owing to the high intake and cost of the ready mixed mineral supplement offered to the T1 Supplementation Treatment Group in summer compared to the mineral supplement offered to the T2 and T3 Supplementation Treatment Groups, as well as the higher recommended

OVK NUUS | DESEMBER 2016

Group 1

Group 2

Group 3

91 223.7kg R427 492 R69 126 R358 366 -

90 219.3kg R414 477 R48 757 R365 720 R7 354

94 215.7kg R425 792 R36 942 R388 850 R30 484

intake (due to lower CP content as a result of a higher inclusion rate of cotton oil cake) of the winter and late winter supplements offered to the T1 Treatment Group, the T1 Treatment Group would have to perform considerably better than the T2 and T3 Treatment Groups to cover expenses. This was not found in this trial as the conception rate and ICP were not significantly affected by the supplementation treatment. Despite the fact that T1 Treatment Cows weaned slightly heavier calves, the difference was not sufficient to make this practice economically justifiable (see Table 7).

Conclusions On veld in the south-eastern Free Sate that is in a good condition and

is well managed, the highest economic return is achieved by supplementing beef breeder cows with a mineral (60 g P/kg) supplement in the wet season (summer) and a protein and mineral supplement in winter of which the majority (96%) of the protein is derived from NPN (in this case urea). n The author does not advocate the use of any of the supplements used in this study and would like to underline the importance of sustainable veld management. It is believed that the results of the study would not be replicated under conditions of overgrazing.

BRAAI SAAM

Heel Springbok Lende Speserye: Sout Peper Koljander Netvet of spek Marinade: 1 x bottel Griekse slaaisous 1 x bottel Franse slaaisous 1 x bottel Italiaanse slaaisous 2t mosterd poeier Knoffel (optioneel)

Bea Schoeman van Buffelshoek Safaris

Metode: Rol die lende in die speserye. Draai dit dan toe met die netvet of spek en steek vas met tandestokkies. Plaas in ’n bak en laat week in die marinade vir ten minste 24 uur. Braai oor medium kole tot vleis gaar is maar pienk is aan die binnekant (680C). Wildsvleis kan nie dood gaargemaak word nie.

“Nog ’n baie baie lekker resep is om regte botter te smelt, meng die speserye by die gesmelte botter en gooi bietjie mosterd en suurlemoensap by. Bedek die hele lende en los vir ’n minimum van 12 uur, haal die botter van die lende af en braai…. “

Foto: africanbite.com

Bedien met kwepers of droëvrugte of enige soeter gereg.

OVK NUUS | DESEMBER 2016