Ovk News Sept 2016

NUUS NEWS

KWARTAALBLAD VAN OOS-VRYSTAAT KAAP BEDRYF BPK / QUARTERLY MAGAZINE OF OOS-VRYSTAAT KAAP OPERATIONS LTD

September 2016 • Volume 19 • Nr. / No. 3

Inhoud Contents Uitgewer / Publisher Oos-Vrystaat Kaap Bedryf Beperk Posbus / PO Box 96 • Ladybrand • 9745 Besturende Redakteur / Managing Editor Stéfan Oberholzer Redakteur / Editor Francois Seymore 051 923 4785 / 079 780 4618 ovknuus@ovk.co.za

44 3

3 5

Inhoudkonsultant / Content Consultant Malcolm Jafta Medewerkers / Contributors Dirk Gunter, Giepie Calldo, Santa Ferreira, Sulene Oosthuizen Uitleg / Layout ArtSmart Design Studio • Bloemfontein Roné Viljoen 051 433 2213 / 072 447 1918 artsmart@connix.co.za Drukkers / Printers Oranje Print and Packaging Manie Engelbrecht 051 448 6667 / 084 442 0243 maniebfn@webmail.co.za OVK Hoofkantoor / Head Office 19 Dan Pienaarstraat / Street • Ladybrand 051 923 4500 klantediens@ovk.co.za Die menings en aannames wat in hierdie publikasie uitgespreek word, is nie noodwendig die sienswyse van OVK nie en aanvaar OVK geen verantwoordelikheid vir enige aansprake wat in artikels of advertensies gemaak word nie. / The opinions expressed in this publication are not necessarily the view of the OVK and OVK does not accept any responsibility in claims made in articles or advertisements.

Kopiereg word voortbehou en inhoud mag slegs met skriftelike toestemming van die redakteur gereproduseer word./ Copyright is rereserved and contents may only be reproducced with written permission of the Editor.

16

32

20

48

Uit die woord • 2

Alleen teen die wind • 38

Oor die grensdraad • 3

Nuwe bestuurders • 40

Stem agter agrinuus • 4

Noordstreek op nuwe pad • 42

Famielieboerdery in perspektief • 5

Do you have the right • 44

Kleinveebestuur (Deel 2) • 16

Guar offers solution • 46

The wonders of sleep • 20

OVK Jaarvergadering • 50

Water sorg vir weiding • 24

Bemesting word beproef • 52

Vrystaat landboukongres • 26

Wool sales dates • 57

Hier, daar en oral • 30

Voerkraal bied uitdagings • 58

Veldbrande se eis te groot • 32

Eerste vir Lesotho • 59

MPO kongres • 36

Verwagte somerreënval • 60

OVK │ SEPTEMBER 2016

1

Uit die Woord

DS DANIE KLEYNHANS Ladybrand Moedergemeente

Spanwerk binne God se plan

W

anneer pa en seun of dogter ’n span word op die plaas, is daar ten spyte van die wonderlike voorreg, beslis ook verskeie uitdagings. Faktore soos jarelange ondervinding aan die een kant, jong entoesiasme, energie en moontlike universiteitsopleiding aan die ander kant, veroorsaak vele uitdagings. Unieke persoonlikhede en selfs die moontlikheid van ’n nuwe skoondogter of skoonseun binne die eens gebalanseerde sisteem, kan ’n situasie kompleks maak.

Na my mening kan Paulus se verduideliking van die liefde in 1 Korinthiërs 12 en 13 ’n sinvolle bydrae lewer tot ’n werkbare span.

Wanneer Paulus oor die liefde skryf, beklemtoon hy dit dat liefde meer as net ’n aangename gevoel is. Om die liefde te beskryf maak Paulus gebruik van die beeld van ’n liggaam. Binne ’n effektiewe liggaam of span is daar eerstens verskeidenheid van lede en

2

OVK │ SEPTEMBER 2016

tweedens is daar samewerking of

uniek is en van mekaar verskil, groot

sinkronisasie tussen die lede.

waarde het vir die liggaam of span.

In 1 Kor 12:14-18 lees ons: Die liggaam bestaan ook nie net uit een lid nie, maar uit baie. As die voet sou sê: “Omdat ek nie ’n hand is nie, is ek nie deel van die liggaam nie,” hou hy om dié rede tog nie op om deel van die liggaam te wees nie. En as die oor sou sê: “Omdat ek nie ’n oog is nie, is ek nie deel van die liggaam nie,” hou hy om dié rede eweneens nie op om deel van die liggaam te wees nie. As die hele liggaam oog was, hoe sou hy kon hoor? En as die hele liggaam oor was, hoe sou hy kon ruik? Maar nou het God die lede, elkeen van hulle afsonderlik, in die liggaam gevoeg soos Hy dit wou hê.

1 Kor 12:21-22: Die oog kan nie vir

Om lief te hê beteken dus eerstens dat die verskillende lede binne ’n sisteem hulle eie waarde sal ontdek.

Jy en jou kennis en vaardighede is noodsaaklik binne die spesifieke sisteem. Om ’n effektiewe spanlid te kan wees, moet alle lede selfrespek en selfagting hê. Wanneer ’n mens selfrespek en selfagting het, gee jy jou beste want jy ag jou inset van waarde. Jy is nodig! Maar goeie spanlede sien ook in dat die ander lede van die span, hoewel hulle

die hand sê: “Ek het jou nie nodig nie.” Die kop kan weer nie vir die voete sê: “Ek het julle nie nodig nie.”

Inteendeel, die lede van die liggaam wat as die swakste voorkom, is juis noodsaaklik. Volgens Paulus is elke lid ewe belangrik.

Spanlede of spanleiers of medeboere glo in die waarde van elke spanlid. ’n Goeie span is dus daarop ingestel om alle lede tot hulle volle potensiaal te betrek en aan te wend. ’n Liggaam kan as gestremd beskou word as hy al die liggaamsdele het, maar sommige is onderontwikkeld omdat ander lede domineer. Hierdie ingesteldheid op uniekheid en die waarde van elke mens noem Paulus liefde. Liefde gee ruimte aan mense wat anders dink en doen. Liefde glo selfs in die noodsaaklikheid van anders dink en doen. Liefde glo in mense. Die eindproduk van ruimte gee, respek en geloof in mekaar, is ’n effektiewe en gelukkige span. Mag julle die suurstof van ruimte gee en ruimte ervaar beleef en mekaar geniet en waardeer.

word vertel en ’n deskundige lewer kommentaar daarop. Iewers lê ’n stukkie waarheid vir ons almal daarin.

dat die seisoen aan die verander is

Family cannot exist without the woman in our lives and to celebrate Woman’s Month, I had the priviledge to meet and bring you the story of two remarkable and inspiring women, Liesel and Sabrina, who in their own unique way make a valuable contribution to agriculture in the Free State.

en vir die eerste keer in drie jaar is

Vir ons vrouelesers gee ons meer

daar ’n tasbare positiewe gevoel in

inligting oor slaap en die gesond-

die lug.

heidsimplikasies daarvan. Ons kan

FRANCOIS SEYMORE

D

ie mielie-oes is gestoor in die silos, die koring is geplant, die trekkers word nagesien en daar

heers ’n gemaklike rustigheid op die plaaswerf. Die plasse water wys

Kongresse is agter die rug en die droogte, grondhervorming, investering en plaasveiligheid bedreig nog steeds landbou maar die regering gee groter prioriteit hieraan. Melkprodusente hoor daar is lig in die tonnel en vir die eerste keer in ons jong demokrasie se geskiedenis, leer kiesers dat die

net die uitdagings en geleenthede aangryp met ’n uitgeruste liggaam en gemoed. Slaap het selfs ’n groter invloed as ’n gesonde dieet. Ons

Ons leer oor brandgevare in Dewetsdorp, ’n voedingsdam in Burgersdorp en gaan kuier by Johan Greyling van die OVK Noordstreek in Ficksburg. Giepie skryf in die tweede gedeelte van kleinveebestuur oor die sorg van die ooie gedurende dragtigheid. Dirk stel ’n nuwe boongewas bekend en bespreek proewe wat tydens die bemesting van lusern gedoen is.

In die Desember uitgawe besoek ons ’n aspersieplaas en stel meer ondersoek in oor hoekom soveel boere melkproduksie staak. In Burgersdorp gaan kuier ons by vierde geslag skaapboer, Robbie Hughes en vergelyk die koste van die windpomp en ’n solar pompstelsel.

’n Lekker kontroversiële onderwerp

Die sneeu op die Maluti’s het gesmelt en die kaggel se vlamme word kleiner. Dit is al van my kant van die draad. ’n Nuwe seisoen

om oor aandete te bespreek.

kom...

bekyk ook die kwessie van sosiale media en of ouers die reg het om foto’s van hul kinders daarop te laai.

mag toe eintlik by hulle lê. El Niño is amptelik verby en die nuut geplante koring staan al ’n paar duim hoog. ’n Nuwe seisoen is aan die kom....

Dit bring nuwe geleenthede en uitdagings mee en OVK Nuus het wyd en vêr gery om ondersoek te doen oor ’n aangeleentheid wat meeste van ons boere raak.

Familieboerdery – die impak op volhoubaarheid, die praktiese samestelling en werking daarvan.

Verhale van drie familieboerderye

OVK │ SEPTEMBER 2016

3

Stem agter Agrinuus

M

enige boer se werksdag begin met ’n koffie en die Agrinuus op OFM.

Smiddae luister ons na haar in die kombuis, op die stoep of in die bakkie. Sy hou die boere daagliks op hoogte met die jongste landbounuus en gebeure. Ons het in Bloemfontein die kans gekry om met Sabrina Dean, so tussen haar besige skedule te gesels, om meer oor die stem agter die mikrofoon uit te vind.

Sy vertel van haar jongdae op ’n kleinhoewe in die noorde van Pretoria, waar haar moeder ’n perde ryskool gehad het, en daar haar voorliefde vir perde ontwikkel. Sy was as kind perde-gek en dit was ook in dié tyd wat sy besluit het om veearts te word.

Sabrina het op Hillview High matrikuleer en skerts dat sy nie die beste student was nie. Skooltyd het beteken sy was weg van haar geliefde perde en dit het dan ook veroorsaak dat sy nie toelating tot Onderstepoort kon kry nie. Gelok

vreemdes tweede natuur en vul my nuuskierige karakter aan.”

Sy vertel dat van haar foto’s destyds deur die foto-redakteur van The Citizen, Wessel Oosthuizen, gesien is en het ’n nuwe loopbaan as fotojoernalis begin. Fotografie is deel van haar passie en het sy hierdie kombinasie met groot entoesiasme aangegryp. ’n Hoogtepunt as koerantfotograaf het gekom toe sy die geleentheid gekry het om Madiba tydens ’n plegtigheid by Medunsa af te neem.

Haar blootstelling aan die Vrystaat het in 2011 gekom toe The Citizen besluit om ’n buro in Bloemfontein te open. Sy het die geleentheid benut om uit die stad en sy gejaag te kom.

Gedurende hierdie tydperk het The Citizen en OFM ’n werkooreenkoms gesluit en het sy die personeel van Central Media leer ken. As hoof van die buro was sy verantwoordelik vir ’n daaglikse bylaag tot The Citizen hoofkoerant, maar na ’n jaar is besluit om die buro te sluit.

inhou nie. Ek het baie vinnig geleer

Intussen het Sabrina en haar man, Francois, ’n stukkie grond naby Bloemfontein gekoop en van die stadslewe begin vergeet. The Citizen het haar die keuse gegee om terug Johannesburg toe te gaan of te bedank. Haar lewenspad sou nou in geheel verander en het sy as vryskutjoernalis by OFM aangesluit.

Haar kamera is vir die mikrofoon verruil en sowat twee jaar gelede het sy

en vandag is die ontmoeting van

die rol as redakteur van die Agrinuus

deur die romantiek van joernalistiek en haar liefde vir lees en skryf, het sy haar diploma aan die Pretoria Technikon voltooi en haar loopbaan by ’n voorstedelike koerant in Pretoria begin.

“Ek is eintlik ’n introvert uit nature en het nooit gedink dat joernalistiek soveel interaksie met mense sou

4

OVK │ SEPTEMBER 2016

oorgeneem. Gewapen met beperkte kennis van perde maar ’n ongelooflike honger en passie vir die landbou, leer Sabrina elke dag wat dit beteken om ’n kommersiële boer te wees.

“Ek het so ongelooflike respek vir ons boere. Die stoere hardkoppigheid en die kanniedood houding van ons produsente is vir my ’n absolute inspirasie. Ek is bevoorreg om buite in die natuur te wees en die wonderlike beeldskoon van die Vrystaat te ervaar en te waardeer. Dit is waarvan ek deesdae foto’s neem.”

Ons tyd raak min en ek kry die kans om haar laastens te vra wat sy in landbou sou wou sien verander.

“Ons boere kry baie swaar van alle kante. Finansiële druk asook die natuurlike elemente. Ek sal graag wil hê dat daar opgehou word om die boere as ’n politieke speelbal te gebruik. Laat hulle boer, ander boere oplei en sorg vir die toekoms van voedselsekerheid.”

Sy stap weg en haar woorde van die pyn en smart wat sy in Januarie met die droogte by boere ervaar het, hang in die lug. Dit sal haar vir altyd bybly en dit is duidelik dat sy nie net ’n storie oor landbou vertel nie, sy is deel daarvan. “Dit is Sabrina Dean vir OFM Agrinuus...”

OVK │ SEPTEMBER 2016

5

Voedselsekuriteit word nie net beïnvloed deur droogte, ekonomiese toestande, Safex pryse en politiese motiverings nie – maar ook deur die hoeveelheid produsente wat die landbousektor verlaat. Volgens Property 24, een van die grootste databasisse in die land, vir “Plase te koop”, staan die syfer einde Julie op ’n ontstellende 19 000 teenoor 13 800 in Julie 2014. Die rede vir hierdie hoë syfer is as gevolg van al die bekende makro toestande, maar ook as gevolg van die mislukking van familiebesighede. olgens FABASA (Familie Besigheids Assosiasie van SA) word 96% van boerderye deur families besit en bestuur. Dit kan dus daarom algemeen aanvaar word dat meer as 18 000 van die plase, tans in die mark, aan families behoort.

Die oorsaak dat hierdie plase in die mark is, kan tweeledig wees. Boere het geen keuse nie, aangesien daar nie ’n kind is wat bevoeg of bereid is om die plaas oor te neem nie, of die familieboerdery het misluk. Geneem dat FABASA die sukses van volhoubaarheid van familiebesighede van 1ste na 2de generasie slegs op 30% plaas en van 3de na 4de slegs op 14%, is dit verstaanbaar dat daar soveel plase te koop aangebied word.

Hierdie syfers voorspel nie juis ’n rooskleurige prentjie nie en OVK Nuus het besluit om familieboerdery van nader te ondersoek en faktore te probeer bepaal wat hierdie slaagsyfer dan so laag maak en beperkings op die groei van die kosmandjie uitoefen. Daar is drie bekende faktore wat die volhoubare sukses beïnvloed

HOPETOWN 6

OVK │ SEPTEMBER 2016

en dit is: inter-generasie konflik, die oornameproses en wedywering tussen kinders (sibling rivalry).

Inter-generasie konflik Dit is ’n oeroue probleem en een wat nooit sal weggaan nie. In die landbousektor is dit nog ’n groter probleem aangesien die meeste kinders vandag die voorreg gekry het om formeel te studeer en die meeste is gegradueerd. Die moderne wetenskaplike ideologie kom in direkte konfrontasie met jarelange suksesvolle sienswyses en tegnieke.

Meeste ouers sal hul sukses aan harde werk en swaarkry, toeskryf.

Die beginsels van onmiddellike behoeftebevrediging bestaan nie in hul woordeskat nie en is hulle ook van mening dat die kinders geen begrip vir waarde het nie. Moderne tegnologie kan ook soms ’n struikelblok wees, aangesien hulle dit nie altyd verstaan, vertrou of dink dit regverdig die kapitale uitleg nie.

Oornameproses Ons geliefde Engelse Koningshuis is seker die beste voorbeeld om die onsekere toekoms van ’n kind te

TROMPSBURG

illustreer. Arme Charles het nou al moed opgegee en aanvaar hy sal nooit by sy moeder oorneem nie. Sy seun, William, se horison is darem nie so vêr of donker nie. Wanneer is ’n goeie tyd om aan die kinders oor te gee? Dit is die goue vraag en een van die mees algemeenste wat in die pad van familiesukses staan.

Wedywering onder kinders Wedywering onder kinders kom van Kain en Abel se dae af! Die etikette wat vanaf kleintyd aan mekaar toegeken word, verdwyn nie noodwendig in volwassenheid nie. Die een sal altyd sterker, slimmer, maerder, groter ens. wees. Die oudste sal altyd probeer om sy senioriteit af te druk of die een sal altyd deur ’n ander geïndoktrineer word. Hierdie wedywering maak deel van die familiebesigheid uit en moet die kinders hanteer en beheer word. Die ouer kon nooit en kan nog steeds niks hieraan verander nie. ’n Doodskoot vir die toekoms van die familie se belange?

Vanselfsprekende eienaarskap Die kinders wat betrokke is by die boerdery neem vanselfsprekend aan dat hulle geregtig is op ’n deel van die bates. In sommige gevalle voel hul geregverdig om selfs meer te verwag as hul familie wat nie by die boerdery aktiwiteite betrokke is nie.

Dit bly ’n voorreg om ’n erfgenaam te wees, en nie ’n reg nie.

Algemene Bestuursfoute Familiebesighede moet waak teen emosionele besluite. Een van die

ZASTRON

grootste foute wat gemaak word, is om ’n familielid in ’n posisie aan te stel waarvoor hy/sy nie gekwalifiseerd is nie, of belangstel nie, of nie die vermoë of bereidwilligheid het nie.

Dit plaas geweldige druk op die besigheidsmodel en bring mee dat die winspotensiaal verlaag en selfs bedreig word. ’n Tipiese voorbeeld is finansiëlebestuur. Indien een van die familielede nie professioneel gekwalifiseerd is nie en die verantwoordelikheid van die finansiële gesondheid van die boerdery oorneem, kan dinge ernstig skeefloop.

Indien nodig, stel liewer iemand van buite aan en laat die familielede doen waarmee hulle goed is en ondervinding in het. Dit is ook van wesenlike belang dat die kind waarde toevoeg tot die boerdery om nie die besigheid onder finansiële druk te plaas nie.

Die opvolgingstrategie bepaal die langtermyn sukses van die familieboerdery. Die oudste seun is nie noodwendig die beste opvolger nie! By die besluit oor ’n opvolger moet emosies eenkant gesit word en ’n kind wat die beste vermoë het en leiding sal gee, moet gekies word. Seker een van die moeilikste besluite wat die ouer kan maak, maar een wat die grootste invloed op volhoubaarheid het.

Die positiewe Dit in kort is die algemeenste struikelblokke maar kom ons kyk na

die redes hoekom families saam besigheid doen. Bitter min vennootskappe is suksesvol op die lang duur en die rede hiervoor is vertroue. Dit is die sterkste enkele faktor wat in die familie se guns tel. Dit kan nie gekoop en gekweek word nie, dit is instinktief.

Kinders kan oor ’n langtermyn opgelei word en hulle word selfs in die besigheid groot. Hulle is vertroud met die “pa” se bestuurstyl en die funksionering van die besigheid of in hierdie geval, die boerdery.

In sekere gevalle was dit nie in die kinders se beplanning om by die familieboerdery betrokke te raak nie.

In ons hedendaagse beroepsklimaat is dit nie altyd moontlik vir die kind om met ’n loopbaan in ander sektore te begin nie en is daar geen keuse as om by die boerdery betrokke te raak nie. Ander moet terugkeer plaas toe omdat die ouer se gesondheid afneem of nie die groeiende boerdery

Bykans 19 000 plase is op die mark geplaas waarvan die Vrystaat (1397), Oos-Kaap (835) en Noord-Kaap (407) is. Onsuksevolle familiebesighede dra baie hiertoe by. doeltreffend alleen kan bestuur nie.

Somtyds neem die bekoring van die betongode af en die hunkering na die eenvoudiger plaaslewe word ’n groot behoefte.

Beplan of nie, kinders beland op die plaas en begin daar ’n familiebesigheid met al sy uitdagings, opofferinge, vreugde en vervullings.

Ons het by drie familieboerderye gaan kuier om oor die knelpunte sowel as suksesse te gesels.

Daarna het ons by André Diederichs, bekende konsultant en raadgewer oor familiebesighede, gaan aanklop vir sy kommentaar en raad oor ons drie families se strategieë tot volhoubare familiesukses.

Om te voorkom dat plase opgesny en onderverdeel word en familiekonflik te voorkom, is ’n oplossing om die boerdery binne ’n privaatmaatskappy te bedryf. Ten tye van die onvermydelike, word slegs aandele vererf en kan dit selfs onder die kinders verwissel word sonder om die boerdery direk te affekteer. Indien die aandelebelang in ’n Familietrust is, kan onnodige boedelbelasting beperk word. ’n Maatskappy en ’n Trust se lewensduur is onbeperk en kan van geslag na geslag oorgedra word.

Besluitneming word vereenvoudig aangesien hoeveelheid aandele in besit van elke kind die gewig van die stemming bepaal en in ’n Trust is hul bloot begunstigdes. Slegs vaste eiendom moet binne ‘n Trust geregistreer word en nie die bedryfsaktiwiteite nie.

OVK │ SEPTEMBER 2016

7

HOPETOWN Die besproeiingslande langs die Oranjerivier is ons eerste besoek aan ’n familiebesigheid en het ons by Piet Louw en sy twee seuns Charlie (27) en Pieter (25) gaan kuier. Sy dogter, Sanmari (22), studeer onderwys en is tans nie by die boerdery betrokke nie. Piet se vrou, Charlise, is verantwoordelik vir die boekhouding.

P

iet het in die distrik op ’n veeplaas grootgeword en sy droom en passie gevolg om na skool as dieselwerktuigkundige te kwalifiseer.

Hy het as werktuigkundige in Hopetown begin werk en later sy eie werkswinkel besit. Later jare het sy pa vir elk van sy kinders ’n stukkie grond nagelaat en het hy die werkswinkel verkoop om ’n stukkie besproeiingsgrond, Nova, in 2000 aan te koop.

Nova bestaan uit besproeiingslande en Piet het vinnig besef dat dit heeltemal te klein is vir ekonomiese groei. Hy het saam met ’n vriend, en later self, ’n stroopbesigheid bedryf asook ’n werkswinkel op die

8

OVK │ SEPTEMBER 2016

plaas, om die inkomste aan te vul.

Met verloop van tyd het ‘n groter stuk grond in 2009 op die mark gekom en het hy sy erfgrond en die stoperbesigheid verkoop om die plaas Darnysbos aan te koop.

Dit het die beskikbare besproeibare grond vergroot waarop hulle mielies, koring en ’n klein bietjie lusern plant.

Die mielie-oes hierdie seisoen was bevredigend en het gemiddeld 15 ton per hektaar gelewer. Dit wil voorkom of die geweldige hitte van Desember tot Februarie se invloed so 1.5 ton per hektaar was. Koring is geplant en Piet is vol vertroue dat hulle einde November tussen 7 en 9 ton per hektaar behoort te stroop. Hy hoop vir ’n baie lang en koue winter wat tot laat Augustus sal duur.

as werktuigkundige gekwalifiseer waarna hy by Toyota in Bloemfontein werksaam was. Intussen het Piet gesukkel met hulp op die plaas en toe die 3de voorman bedank, kontak Piet Toyota se bestuurder in Bloemfontein (sonder Charlie se wete) en verduidelik aan hom dat hy in die moeilikheid is en sy seun nodig het.

Die einde... of begin van die storie was dat Charlie sy tasse gepak het en Hopetown toe getrek het.

Pieter het weer belanggestel in konstruksie en het naskools by die tegnikon ingeskryf. Hy het egter vinnig besef dat sy werklike belangstelling nie daarin lê nie en het B.Agric. in

Piet erken egter hy is nie ’n natuurlike boer nie. As hy moet kies om iets in die veld reg te maak of aan ’n motorenjin te werk, verkies hy olie vêr bo die grond. Hy het egter vroeg in sy lewe geleer dat om ’n produk te verkoop, baie groter inkomste lewer as om arbeid te verkoop.

Charlie en Pieter Beide die seuns het op die plaas grootgeword en is by Landboudal op Jacobsdal geskool. Charlie het sy pa se belangstelling geërf en homself

Piet en Charlise is nou 29 jaar getroud en vorm die kern van die Louw familiebesigheid, wat hoofsaaklik uit besproeiingslande bestaan.

Bloemfontein voltooi. Hy het dadelik

by Piet op die plaas aangesluit.

betrokkenheid van ’n skoonseun

Besigheidsmodel

wonderlik wees as dit iemand is met

Piet verduidelik dat alles wat hy besit, deur harde werk vergaar is. Hy verwag dus dieselfde van sy seuns, en het hulle van kleins af so grootgemaak. Verder is hy van mening dat elk van sy seuns hul eie besigheid moet bedryf en leer. Benewens hul eie besighede, moet elkeen ook by die gemeenskaplike familiebesigheid (die besproeiingslande) betrokke wees.

word ook nie uitgesluit nie. Dit sal landboukundige agtergrond .

Opvolgstrategie Piet wil nie vir altyd betrokke wees nie en sal later van tyd aan die dag

kant is die ouer wat net regmatig en regverdig wil wees teenoor al sy kinders en nie net teenoor die wat by die familiebesigheid betrokke is nie.

Die vraag is: is daar ’n model wat ’n generasie se harde werk vir die nageslag kan verseker?

tot dag take onttrek en meer aandag aan sy geliefde werkswinkel wil gee. Intussen werk die seuns voort (aan hul eie besighede en familielande) onder sy mentorskap en maar geen verdere opvolgbesluite word tans geneem nie. In geval van die onvoorsiene word die familiebesigheid in gelyke dele tussen die drie kinders verdeel en moet hulle self oor die voortbestaan en volhoubaarheid van die besigheid besluit.

Besigheidsmetodiek Geen formele struktuur word gehandhaaf of gevolg nie en almal verdien salarisse, buiten die inkomste Charlie se besigheid is ’n volledig toegeruste werkswinkel op Darnysbos en hy herstel voertuie en trekkers. Hy is verantwoordelik vir alle besluite, met Piet as mentor.

Daar word van Charlie verwag om tyd aan die lande te spandeer wanneer geplant en gestroop word.

van hul eie besighede, en kry elkeen ’n bonus na elke oes. Daar word nie amptelike genoteerde vergaderings gehou nie en Piet maak hoofsaaklik al die finansiële besluite oor uitgawes en ontwikkeling. Hy beklemtoon dat deel van sy mentorskap is om die seuns die belangrikheid van tegnologiese ontwikkeling te

Pieter se besigheid is ’n skaapkudde

laat verstaan en hoe krities dit is

wat hy op Leinster bedryf. Piet het

om daarmee tred te hou en in die

egter nie veel ondervinding van

boerdery aan te wend.

lewendehawe nie en kan dus nie veel raad gee nie. Bure is egter altyd bereid om te help. Aangesien Piet se betrokkenheid beperk is, lei dit tot min “inter-generasie” konflik en neem Pieter self meeste van die besluite.

Pieter is in beheer van die skaapkudde en woon saam met sy vrou, Mariec, ’n onderwyseres in Hopetown, op die familieplaas.

Terwyl ons deur die pas geplante koringlande loop, besef ek dat familiebesighede baie meer gekompliseerd is as wat dit op die oog af lyk. Die kinders het die grootste respek vir hul ouers, wat

Piet se motivering agter die model

besonders hard gewerk en baie

is dat hy voel ’n kind moet finansieël

opgeoffer het om vir hul kinders ’n

onafhanklik wees en moet van jongs

toekoms te skep. Hulle vertrou weer

af leer hoe om ’n besigheid te bedryf

hul pa 100% om die korrekte besluite

en daardeur ’n groter bydra maak tot

te neem want hy het dit immers

die familiebesigheid. Die toekomstige

nog altyd gedoen. Aan die ander

Charlie is die oudste seun en bedryf ’n werkswinkel op die een plaas in die tyd wat hy nie by die boerdery betrokke is nie.

OVK │ SEPTEMBER 2016

9

TROMPSBURG

Ons volgende stop is by PD Jacobs en sy skoonseun, Willem Grobbelaar wat saam buite Trompsburg op die plaas Vlakfontein boer. PD is geseënd met vyf dogters maar geen seuns. Op die oog af, lyk hierdie na die perfekte model vir die familieboerdery om te faal!

Agtergrond – Willem

Besigheidsfilosofie

Willem het op ’n Karakoelplaas

In ons gesprek raak dit vinnig duide-

naby Koës in die suide van Namibië

lik dat PD se sukses nie vanself

grootgeword, in Stellenbosch

gekom het nie. Hy is iemand wat

gematrikuleer en as wynmaker

baie denke in sy besluite sit en straal

gekwalifiseer. Daarna was hy vir 10

kalmte en rustigheid uit. Hy noem

jaar in die korporatiewe wynbedryf.

dat daar ’n paar elemente is waaruit

Willem het egter altyd ’n liefde vir

enige vennootskap moet bestaan om

die skaapboerdery gehad. Volgens

suksesvol te wees. Terwyl Hendrien,

PD is ’n welbekende fynwolboer en

die elemente in Suidwes. Hy is

stelling deel, in hulle geval is dit

skaapteler wat bykans al wat toeken-

met Theresa, PD se oudste dogter

Merino boerdery en fynwol;

ning is, al gewen het. As sesde generasie boer het hy die doelwit om genetiese eenvormigheid in die

hom het hy in ’n huis grootgeword

PD se vrou vars gebakte appeltertjies

waar dinge reg en presies moet

en room bedien, verduidelik PD:

wees, anders verloor jy vinnig teen

• Die partye moet dieselfde belang-

getroud en het in 2008 by die boerdery in Trompsburg betrokke geraak.

• Gemeenskaplike prioriteite en doelwit; • Gemeenskaplike respek;

hele kudde te vestig, verwesenlik.

Benewens die Merino-stoet, is daar vertakkings in Bonsmara, Friesperde en 150 hektaar besproeiingslande vir veevoer.

Die boerdery is verspreid oor ’n paar plase wat Vlakfontein, Lucerne (die ou familieplaas), Touwfontein en Vredevlei, insluit. Die Merino teelooie wat jaarliks lam is ongeveer 6000 en weens die natuurlike weiding, is PD baie gesteld op veldbestuur en die instandhouding van die natuurlike gewasse.

10

OVK │ SEPTEMBER 2016

PD Jacobs en Hendrien is al 37 jaar getroud. Sy grootste uitdaging vir die toekoms is om die vlak van boerdery sukses wat bereik is, te handhaaf.

• Wees ontvanklik vir nuwe uitdagings, onder andere tegnologie, in die boerdery; • Gee beide partye genoeg beweegruimte; • Wees positief onder alle omstandighede – dit is aansteeklik; • Geniet mekaar op sosiale vlak (ons is trouens ’n familie); • Besef die groot voorreg om mentors en opvolgers te hê.

Dit neem so tydjie om hierdie wyse woorde te verwerk. Willem bly ook stil en dit is duidelik dat hierdie twee mans vir hul eie ontwil, vir die heil van hul familie en kinders en vir die toekoms van die boerdery, ’n harmonie geskep het wat baie skaars is.

Willem en PD se persoonlike en professionele verhouding is op wedersydse respek gebou. Hulle denkwyse is nie ’n bedreiging vir mekaar nie, maar dien eerder as inspirasie. kinders nie kans sien om betrokke

Met dieselfde rustigheid voeg

Opvolgstrategie

te raak, en alles van vooraf op te

Willem by dat hulle twee verskillende

bou nie. Dit is dus die plig van die

PD het lankal vrede met die feit

persone bly en dit belangrik is hoe

ouer generasie om te sorg dat die

hulle konflik hanteer en vermy. Omdat

boerdery op so ’n vlak is, dat die

hy nie ’n eie kind is nie, meen Willem

kinders graag betrokke wil raak.

dit maak dit effens makliker omdat daar ’n emosionele afstand tussen hom en PD is. Op die vraag oor hoekom hy nie saam met sy pa in Suidwes boer nie, is die antwoord eenvoudig. Oorlewing in Namibië is uiters moeilik en daar is niks... letterlik niks. Dit sou vir Theresa ’n geweldige uitdaging gewees het.

Hendrien noem dat oud en jonk die perfekte kombinasie vorm om die toekoms te verseker. Willem voeg by dat “ou styl” en nuwe tegnologie onafskeidbaar is. “Om stelsels en dít wat generasie voor ons bymekaargesit het, vorentoe te vat en by te voeg, is tog waarna ons streef. Dit bly ons fondasie en ons is baie dankbaar

“Jacobs” by hom stop. Op die stadium is hy nog voltyds betrokke maar dit sal afneem oor die jare wat

Bestuurstruktuur

kom en tyd loop vinnig. Intussen dra

Om die ruimte vir beweging te skep

hy al sy kennis aan Willem oor om

het elkeen hul eie dag tot dag take

te verseker dat die familie-erfenis

en verantwoordelikhede alhoewel

bewaar bly vir die “7de en 8ste”

hulle gesamentlike besluite neem

afstammelinge. PD behandel sy

oor teelprogramme of voeding.

skoonseuns soos sy eie kinders.

Geen formele vergaderings word

Nie al die swaers is tans betrokke nie,

gehou nie, maar belangrike finan-

maar Willem voel glad nie daardeur bedreig nie. Inteendeel raak hy skoon

“ Daar is plek vir ons

almal se opinies. Konflik kan positief wees en mens moet leer om dit te identifiseer om vorentoe te gaan.”

– Willem –

daarvoor. Die kennis van die vorige generasie moet oorgedra word na die

gemaak dat die 6de generasie

opgewonde as hy oor elkeen se talente praat en watter gedugte span hulle sal maak as dit sou gebeur dat hulle moet saamwerk. Die boerdery word onder die dogters verdeel.

Op die pad terug Noorde toe, kan mens nie anders as om ’n gevoel van vrede en optimisme te kry nie.

Hierdie familie is so oopkop vir hul

siële besluite word deur PD, Willem,

omstandighede en weet so duidelik

Hendrien en Theresa saam geneem.

wat hulle beskore pad is. Hulle het

Die mans noem dat dit belangrik

struikelblokke vooraf geïdentifiseer

Die instandhouding van infrastruktuur

is om na die vrouens se insette

en brûe gebou om nie vasgevang te

is uiters belangrik noem PD. Die

te luister, aangesien hulle meer

word in die vloed van onsekerheid

koste van vervanging is so hoog dat

objektief is.

nie.

nuwe. Dit is soos aflos hardloop, as die stokkie val, is die wedren verby.”

OVK │ SEPTEMBER 2016

11

ZASTRON Ons laaste familiebesoek was by Tommie en Marianne Jordaan en hul twee seuns Arno (26) en André (25) op die plaas Papelotte sowat 15km buite Zastron. Hulle jongste seun, Etienne (22) is op universiteit en voltooi volgende jaar sy B.Rek.LLB graad. Hy beplan nie om by die boerdery betrokke te raak nie.

Met ’n ligte reën wat val en die barometer wat nie wil styg nie, het die kaggel in die een hoek genadige hitte verskaf.

D

ie hoof vertakkings van die boerdery is Merino skaap en Simbra bees vir hoofsaaklik kommersiële doeleindes.

Alhoewel nie ’n geregistreerde stoetery nie, word daar gestreef om ’n hoë kwaliteit kudde te bestuur.

Op sowat 240 hektaar onder spilpunte en vloedlande word mielies, sojabone, hawer en lusern vir voeding aangeplant.

12

OVK │ SEPTEMBER 2016

’n Voedingsdam wat deur Tommie se pa in 1960 gebou het, is sowat 60 hektaar groot en sy vlak is tans tussen 30% en 40%.

Die droogte het ook hier op Papelotte sy tol geëis en die voorraad opgebergde voeding is nou feitlik uitgeput. Daar was ’n afskaling in aktiwiteite maar al die ooie is gepaar terwyl daar gekonsentreer was om die kondisie van die diere op ’n hoë vlak te hou. Genadiglik was hulle nie gedwing om diere te verkoop om te oorleef nie en is die kuddes nog in stand. Die natuurlike veld wys ook tekens van die droogte en die lading beloop tans 10 skaap en een bees per 10 hektaar, danksy aangeplante weiding.

Tommie vlieg baie met sy girokopter en is dit ’n goeie hulpmiddel in die aanhoudende poging om roofdiere se getalle te beheer. Die ligte helikopter gee hom ook ’n goeie beeld van die plaas uit die lug en vergemaklik veld- en kuddebestuur.

Marianne is nie prakties by die boerdery betrokke nie maar is die “familie se emosionele rots”, is hoe hulle haar rol beskryf.

Agtergrond – Arno en André Beide het naskoolse grade in landbou verwerf en Arno, ’n kranige bergfietsryer, het 2 jaar oorsee gewerk om

Agtergrond – Tommie Tommie is derde generasie en verduidelik dat sy oupa en sy twee seuns (Tommie se pa) saamgeboer het. Die grond is tussen die seuns verdeel. Tommie en sy broer het weer saam met hul vader geboer en is die grond weer tussen hulle verdeel. Hy het intussen daarin geslaag om die oorspronklike plaas waarop sy pa geboer het, weer bymekaar te kry.

Tommie Jordaan gebruik sy girokopter om ’n oog oor die plaas te hou en het selfs al Kaap toe gevlieg.

ondervinding op te doen. André, wat op ’n nul voorgee golf speel, het na sy studies plaas toe getrek.

Besigheidsmodel Nadat beide seuns twee jaar saam met Tommie geboer het, het hy op ’n goeie dag ’n familievergadering belê. Hy het lootjies gemaak en elk van die seuns een laat trek om te besluit wie kry watter gedeelte van die plaasgrond. Daarna is die skape en beeste in ’n drukgang gejaag en in kampe verdeel waarna die vee aan elke seun toegedeel is.

Tommie verduidelik dat hy lesse uit sy eie verlede geleer het en hy en Marianne reeds van vroeg af besluit het om elke kind sy eie ruimte te gee om te ontwikkel en sy eie toekoms te bou, sonder om direk van mekaar afhanklik te wees. Marianne wou ten alle koste konflik vermy wat in

Arno (links) en André by Tommie en Marianne Jordaan wat hierdie jaar 28 jaar getroud sal wees. mekaar fyn dop om te sien wat doen die ander. Dit het ’n positiewe invloed aangesien hul beide konstant wil verbeter en die resultate is ’n gesonde groei van beide se plase.

vele gevalle met die verdeling van ’n

Familiebesigheid filosofie

familiebesigheid gepaard gaan.

“Die rol van die ouer is om goeie samewerking tussen die jonger geslag te verseker. Die ouer moet aktief opleiding gee en die kinders volle verantwoordelikheid gee oor alle aktiwiteite, insluitend bemarking en moet hulle deelneem aan boeredae, veilings en onderhandelings met agente en bemarkers.” verduidelik Tommie.

Die bates is vreedsaam verdeel en Arno en André bedryf elkeen sy “eie plaas” onder die mentorskap van Tommie. Dit behels besluite oor voeding, teling, arbeiders, meganisasie en bestuur van gewasse. Alle inkomste wat beide genereer word egter binne een-familie rekeningstelsel gekanaliseer, wat deur Tommie en die seuns bestuur word.

Volgens Arno is hy en André beide baie kompeterend en hou hulle

“Kinders en jong produsente moet besef dat daar ’n groot verantwoordelikheid op hul skouers rus om die boerdery te laat slaag. Dit verg harde werk en deursettingsvermoë maar die beloning is groot. Ouers moet stelselmatig onttrek maar altyd beskikbaar wees om raad te gee.

Dit kan die voortbestaan van die boerdery oor geslagte heen verseker.”

Hy is van mening dat die fondament van ’n suksesvolle familie-boerdery uit vier elemente bestaan naamlik:

• goeie verhoudings waaraan daar gedurig hard gewerk moet word; • respek vir mekaar en die ouer moet die kind as ’n volwasse behandel; • genoeg vertroue in mekaar sodat daar nie die hele tyd oor mekaar se skouers gekyk word nie; • mekaar genoeg individualiteit gun sodat elkeen homself kan uitleef binne sy eie vermoë en belangstellings.

Die verdelings strategie van Tommie spruit uit sy verlede. Hy verdeel sy bates so regverdig as moontlik onder sy kinders terwyl hy nog leef en “mentos comprehendus” is. Daardeur verseker en bevorder hy samewerking tussen die seuns asook deur sy betrokkenheid as mentor. Dit is nie so verregaande as wat dit dalk aan die begin lyk nie.

Is hierdie metodiek moontlik die ideale model vir ’n suksesvolle en volhoubare familiebesigheid? Dit beklemtoon verseker die konsep van “selfaanvaarde reg op eienaarskap” Die vraag is egter tot watter punt word die inkomste binne die eenfamilie rekeningstelsel gehou voordat dit in ’n omstrede kwessie kan verander?

OVK │ SEPTEMBER 2016

13

Deskundige kommentaar Andre Diederichs, bekende familiebesigheid konsultant en direkteur van die Suid-Afrikaanse Familiebesigheid Assosiasie van SA het elk van ons familieboerderye bestudeer en hiermee volg sy kommentaar. en ’n dogter. Die seun is ’n natuurlike boer en ideale opvolger. Die dogter stel meer belang om ’n blomwinkel te begin. Die regte ding om te doen om die familie-welvaart te groei is dat die familie die dogter toelaat om haar talent te ontwikkel as deel van die familie se oorhoofse familie-welvaart.

Sy bestuur haar blomwinkel en is dit deel van een van die sake-eenhede van die familie. Op hierdie wyse kan families oor tyd die welvaart groei terwyl dit ruimte laat vir individuele talente.

Piet Louw

Piet Familie-ondernemings, of dan familieboerderye kan gekompliseerd wees maar is daar gelukkig baie goeie praktyke oor jare ontwikkel om die kompleksiteit te vereenvoudig. ’n Voorvereiste is egter BEPLANNING. As jy faal om te beplan, dan beplan jy om te faal.

Piet se benadering om sy kinders te leer om finansieel onafhanklik te wees en van jongs af te leer hoe om ’n besigheid te bedryf, en daardeur ’n groter bydra te maak tot die familiebesigheid, is goeie rentmeesterskap. Wat ons nalaat om ons kinders vandag te leer is die “pyn” wat hulle môre sal dra. Rentmeesterskap beteken juis om vandag die regte dinge te doen om ’n beter môre te skep. Om goeie waardes in

14

OVK │ SEPTEMBER 2016

ons kinders in te prent is die grootse geskenk wat ons hulle kan gee, Piet en sy seuns se benadering van eie besighede maar ook ’n gesamentlike familie-onderneming laat my tong-in-die-kies dink aan vroeërjare se politiek toe ons verwys het na EIE SAKE en GEMEENSKAPLIKE SAKE. Daar is egter tog meriete in Piet se benadering want dit skep ’n gevoel van MY EIE SAKEBELANGE en GESAMENTLIKE FAMILIEBELANGE. Dit mag Piet-hulle loon om, binne die ruimte van eie sake-ondernemings, ook te beplan volgens die groter konsep van FAMILIE-WELVAART. Dit is die suksesresep van die grootste familie-ondernemings in die wêreld.

Ek illustreer dit met die volgende voorbeeld: ’n PA boer, en het ’n seun

Piet moet egter sy OPVOLGPLAN nou reeds aanspreek en seker maak dat die korrekte struktuur in plek is om te verseker dat elkeen sy bestaande en toekomstige rol verstaan. ’n Familie-onderneminggrondwet is die ideale struktuur om die toekomsvisie te verenig en ’n

goeie Opvolgplan sal seker maak dat die strukture belastingvriendelik en uitvoerbaar is.

PD PD se uitdaging dat daar geen seuns uit die familie gebore is nie, beteken nie dat die familieboerdery moet halt nie. Opvolgbeplanning is ’n proses wat begin met die vraag, “Wil ek die familieboerdery bewaar vir toekomstige geslagte, met ander woorde wil ek die familieboerdery in die familie behou.”

Indien die antwoord JA is, dan is die volgende stap om te bepaal of daar natuurlike (bloedverwante) opvolgers is. In ons kultuur is dit gewoonlik ’n seun maar by gebrek aan ’n seun (of seuns) beteken dit nie dat die familieboerdery nie in die hande van die familie kan bly nie. Indien daar ’n dogter (of dogters) is wat die vermoë en bereidwilligheid het om die familieboerdery, waarskynlik saam met die wederhelf, voort te sit dan is dit ’n gesonde alternatief.

PD het natuurlik ook ’n verdere uitdaging rondom die oorblywende vier dogters. Sou hulle almal, of van hulle, en hulle wederhelftes ook betrokke wil raak dan moet hulle ingedagte hou dat die bestaande familieboerdery nie noodwendig almal finansieel kan bekostig nie en om die familieboerdery onder te verdeel om almal te probeer akkommodeer,

Tommy Jordaan het oor die langtermyn gewoonlik nie goeie gevolge nie.

Ek het al menigmale die slegte gevolge moes hanteer van families wat boerdery onderverdeel omrede elkeen “baas van sy eie plaas” wil wees. In antwoord op die gesprek tussen Willem en van sy swaers wat belang stel en dat hulle, “’n gedugte span sou vorm” is die vraag of die familieboerdery dit kan dra en OF die koek (boerdery) vergroot moet word tot ’n sake-entiteit wat meer partye kan bekostig. ’n Meer formele struktuur, met formele vergaderings en notules is goeie praktyk wanneer meer partye betrokke raak.

Tommie Ek lees met belangstelling hoe die ouerpaar deur ondervindinge uit die verlede besluit het om proaktief die familie-onderneming

PD Jacobs

tussen die seuns te onderverdeel, maar ’n gesamentlike een-familie rekeningstelsel te behou.

Daar is ook voorsiening gemaak vir die derde seun wat nie by die familieboerdery betrokke wil raak nie. Tommie verwys na ma Marianne

en het ons vir haar ’n spesiale titel ontwikkel, naamlik “CEO (Chief Emotional Officer).” Ek het genoem in my kommentaar by die LOUW-familie se struktuur, dat die beste praktyk in die wêreld is om FAMILIE-WELVAART te dink.

Die beginsel dat die boerderybelange reeds tussen die twee seuns verdeel is en dat daar een familie-rekening is, kan werk MITS die “reëls” duidelik is en daar konsensus is oor die toekomsvisie. Almal van ons het ’n geestesprentjie oor die toekoms en moet elkeen se prentjie vir die ander duidelik gemaak word en geboekstaaf word in ’n visie en missie, waarmee almal gelukkig is.

VERGOEDINGSISTEME is een van die afdelings in die GRONDWET wat aangespreek moet word om volhoubaarheid te verseker.

Dit is dus baie belangrik dat Tommie en sy gesin moet seker maak dat die bestaande generasie (Tommie en Marianne) en die inkomende generasie (Arno en André) konsensus het oor hoe hulle die toekoms sien.

Daar is geen beter hulpmiddel as ’n Familie-onderneming-grondwet om die toekoms nou reeds te boekstaaf nie.

as die “familie se emosionele rots.”

Dit verstaan ek goed want MA’s

André Diederichs kan gekontak

in familieondernemings moet baie

word op 082 453 3288 of

emosionele onderstrominge tussen

awdiederichs@mweb.co.za

die PA en Kinders probeer bestuur

OVK │ SEPTEMBER 2016

15

Kleinveebestuur (Deel 2) die siklusse skei om rede die ooie

In die Junie uitgawe is gefokus op die waarde van die jongooi se paarmassa op die winsgewendheid en die reproduksieproses op die plaas, asook die wolfaktor wat vir al die kostes moet betaal (vir 750 dae van geboorte totdat die eerste lam verkoop word). Dit sal dan gepas wees om die volgende fase – die sorg van die dragtige ooi deur die lamtyd tot drie weke na die lamtyd – ,, sorgvuldig te bespreek. ’n Goedversorgde jongooi met ’n paarmassa van +/- 51kg kan maksimale lampersentasie verseker (110-122% skandeer met ’n 90-93% besetting). Die volgende stap is om die aantal verwagte lammers korrek te bestuur vanaf 6 weke voor lam tot 3 weke na lam.

wat in die 2de siklus beset is, nie nodig het om saam met die eerste siklus byvoeding te ontvang nie. Die uitgawe per ooi maak oor die 17 dae ’n verskil van +/- 4,05kg per ooi teen R4,52 per kg = R18,31.

Indien daar as gevolg van onvoorsiene omstandighede ’n te groot persentasie in die 2de siklus gevat het, kan ’n onnodige kostes aangegaan word. Die gevolge kan ook lamprobleme, by veral jongooie wat die eerste keer lam, insluit. Indien Bydrae deur Giepie Calldo, CMW se Nasionale Bestuurder: Tegniese Velddienste en hy kan gekontak word by gcalldo@cmw.co.za

die voeding tydens die middelstadium van dragtigheid te goed is, kan dit te groot fetusse tot gevolg hê en moeilike geboortes, wat tot ooivrektes lei, meebring.

Wat is die plan om by die ekonomiese sorg uit te kom?

Skandeer die ooi, 42 - 60 dae nadat die ramme uitgehaal is. Waar van servikale of laparoskopiese insiminasie gebruik gemaak is, word die ooie gesinkroniseer en is dit maklik om die siklusse te skei. Ons wil graag

Met ander woorde is dit belangrik om die 4ling, 3ling, 2ling, 1ling fetusse te skei.

• 4ling, benodig 95kg kos • 3ling, benodig 75kg kos • 2ling, benodig 60kg kos • 1ling, benodig 45kg kos

GRAM PER DAG Weke

4-linge

3-linge

2-linge

1-ling

6

350 gram / dag

300 gram / dag

200 gram / dag

150 gram / dag

5

400 gram / dag

350 gram / dag

250 gram / dag

200 gram / dag

4

450 gram / dag

400 gram / dag

300 gram / dag

250 gram / dag

3

500 gram / dag

450 gram / dag

350 gram / dag

300 gram / dag

2

550 gram / dag

500 gram / dag

400 gram / dag

350 gram / dag

5 dae

1200 gram / dag

1000 gram / dag

500 gram / dag

450 gram / dag

2 dae

1800 gram / dag

1500 gram / dag

1000 gram / dag

800 gram / dag

7 dae lamhok

1800 gram / dag

1800 gram / dag

1500 gram / dag

1200 gram / dag

Kg tot lam

38 kg

35 kg

27 kg

21 kg

Tot 21 dae na lam

25 kg

21 kg

16 kg

10 kg

Totaal kg Dag 3

63 kg

56 kg

43 kg

31 kg

Totaal kg Dag 10

95 kg

75 kg

60 kg

45 kg

16

OVK │ SEPTEMBER 2016

Ons weet dus op skanderingdag wat die behoefte per ooi is, 6 weke voor lam tot 3 weke na lam.

Die tabel dui aan die presiese byvoeding op die veld (Giepie doen navorsing oor hierdie syfers sedert 1991)

Middel stadium dragtigheid Tydens skandering weet ons presies in watter stadium van dragtigheid die ooi is. Elke stadium het sy eie behoefte. In die middel stadium van dragtigheid is dit belangrik dat die ooi nie gewig verloor nie, omdat die plasentavorming plaasvind met die nodige funksies wat daarmee

omdat dit 21 dae vir die mikro organismes neem om aan te pas van die een rantsoen na die volgende.

gepaard gaan in die latere ontwikkel

Onthou ons moet die aanvulling gee

van die fetus. Swak versorgde

omdat die veld waar hulle loop, se

ooie sal altyd ’n ligte deurskynde

proteïen slegs 16% is. Dit gee ook

nageboorte hê met ’n ondermassa

die ooi eetlus en sy sal nie by die

lam, met ’n swak of geen bies. Dit

voerbak lê en wag nie, maar gaan

bring groot vrektes mee.

wei. Elke week word die kos 50g

Ses weke voor lam Fokus op voedingsaanpassings (68% totale verteerbare voedingstowwe + 16% protein) gesondheidprogram.

Die grootste probleem in enige

opwaarts aangepas, totdat die ooi twee dae voor lam 1kg per dag kry.

Soos die fetusse groei, is daar nie plek vir “gemors kos”, daarom is die gebalanseerde rantsoen noodsaaklik.

van die voedingsbehoefte van die

Gesondheid: Die ontwurming en die entprogram

ooi tydens haar dragtigheidstatus

ONTWURMING - die ooi moet met

en vertraagde aanpassing van die

die laagste persentasie parasiete in

rantsoen. Die behoefte is liggaams-

die lamproses ingaan. Dis belangrik

massa gedrewe. Die tabel is

om die ooie te weeg met ontwurming,

‘prakties’ uitgewerk op ooie wat

sodat daar nie onder-doseer word

60kg weeg volgens haar status.

nie.

lamstelsel is die ondervoorsiening

Voedingaanpassing moet presies ses weke voor lam begin word, omdat fetusgroei 72% is, en eierweefselontwikkeling sowel as primere follikelontwikkeling tot lamdag plaasvind.

Aangesien die gram aanvulling per dag relatief klein is, soos 200g in die geval van ’n 2ling ooi, is dit

SPOORELEMENTAANVULLINGS - ons boer eintlik met slymvliese wat gesond moet wees en die absorbsievermoë moet optimaal wees vir die beste voedingstofopname, asook die uithou van siektes en “derglike aanvalle”

noodsaaklik dat daar genoeg vreet-

ENTPROGRAM - bloednier, pasteurel-

spasie moet wees sodat almal

la, baarmoedersponssiekte, klem-in-

gelyktydig kan eet. Begintyd is krities,

die-kaak, bloueier, asook spoorelement

en Vit ADE aanvullings moet ook nie agterweë gelaat word nie.

VOORKOMING IS BETER AS BEHANDELING - daarom is die ses weke voor lam toedienings van die nodige elemente, vir die latere sukses in die reproduksie en produksie proses, nie onderhandelbaar nie. Die uitbring van ons ooi se genetiese potensiaal word beslis alreeds hier “geprikkel” om tot volle potensiaal te kom.

Lamdag tot drie weke na lam Wees gereed vir die oestyd wat oppad is, die lamstelsel moet in plek wees (dit gaan hierna bespreek word). Lamdag tot drie weke na, is van die uiterste belang t.o.v. voeding omdat goed versorgde ooie goeie bies en melkproduksie het en drukking op die uier verhoog moedereienskappe (Lammers groei vinnig en vrektes is laag). Die tyd is reeds 180 dae voor die volgende paartyd en sal dus die volgende jaar se besetting en lam% bepaal. Voed die ooi na behoefte.

Die meeste vrektes is van lamdag tot drie dae na lam. Wees dus skerp met bestuur. Kuipvoeding stelsel moet opgesit word sodat lammers vertroud is en so gou moontlik begin vreet om die druk op ooie te

OVK │ SEPTEMBER 2016

17

verminder. Lammers vreet so 21.5 kg tot en met 100 dae en kan selfs vroeër gespeen word, wat die ooi se rustyd voor paring verleng en dus die baarmoederhersteltyd (lamdag tot drie weke) komplimenteer, wat slegs in die tyd plaasvind.

Daar is 4 belangrike aspekte in die bestuur van ’n lamhokstelsel: 1. LAMHOKKE: AANTAL – maak voorsiening vir ten minste 85% van die ooie wat gepaar het. Die lammers moet ten minste 10 dae in die hokke gehou word en voldoende staanplek sal verhoed dat uitplasing te vroeg gedoen word. Om ooie byvoorbeeld op drie dae uit te sit, is tydmors omdat observasie te veel tyd en geduld verg om die ooi en die lammers weer van vooraf te bind.

HOE MOET DIE HOK LYK – paneel groottes kan wissel van 1.5 x 1.5 x.9m of 1.2 x 1.5 x .9m. Die los panele het ogies onder en bo aan beide kante en word dan dmv ’n 8mm pen of ou dropper geheg. Maak dubbel rye sodat meer hokke gemaak kan word.

Honderd panele maak ongeveer 33 hokke en ’n paadjie van een meter tussen rye is voldoende.

KOSBAKKE - 20 of 25 liter plastiek kanne middeldeur gesny (twee kopkante). Monteer dit op ’n hoogte van sowat 60cm. Bakke op grond vermors baie voer deurdat lammers daarin lê en ooie die duur voer uitkrap.

WATERVOORSIENING - Tregtervormige bottel word in die agterhoek gemonteer op sowat 70cm hoogte, verbind aan ’n 32mm pyp wat gekoppel is aan ’n +/- 80 liter reservoir aan die buitekant, die watervlak word gereguleer deur ’n balklep.

VLOER - Grondvloer is goed terwyl ’n sement oppervlak baie nat raak, ’n Dik laag grond met dennehoutsaagsels sal reg wees in beide gevalle. Enige beskikbare strooi of gras is nodig op die saagsels om

18

OVK │ SEPTEMBER 2016

die hok skoon te hou. Dit is higienies en hou die wolskaap se vag skoon.

Omdat die ooi in die hok lam, maak die vrugwater en nageboorte (wat gou opgetel moet word) die hok nat.

Gooi net bietjie saagsels en strooi op nat deel of selfs op mis. Nadat 1ste siklus deur die stelsel is kan die hok drooggemaak en ontsmet word met gebluste kalk. Die saagsels, strooi en “nat”, wat uit die hokke kom word op ’n hoop gegooi. Dié kompos kan weer @ R1.40/ kg verkoop word, wat heelwat koste dek.

koste voorsien word. Onthou dat die byvoeding altyd in “oorleg” met die natuurlike hulpbron voorsien word, hoewel die tydperk in die lamhok of ander intensiewer stelsel die ooi hoofsaaklik van die volvoer afhanklik is.

2. WATER:

Met die tipe uitgawe moet die lamstelselbestuur baie goed wees.

Die waterstelsel is die mees nodige asook arbeidbesparende aspek in die stelsel. Water wat met ’n tuinslang in ’n bak toegedien word, veroorsaak altyd nat hokke en die water is vuil en baie lammers verdrink selfs in die bak as dit op die grond staan.

Elke ooi benodig ten minste 7 liter+ skoonwater/dag. Die waterstelsel moet ten minste 2 keer per dag gespoel en skoongemaak word.

3. VOEDING: Voeding word soggens en saans gegee. Ooie eet tussen 1.5 tot 2.5 kg per dag. Om vermorsing te voorkom moet bakke nie oorvol gegooi word nie. Verseker dat in die behoefte voorsien word, want vir die ooi om 1 liter melk te produseer is dieselfde kos nodig as om haar liggaamsmassa te handhaaf. Om die rede word die voeding tot 4.5% van haar liggaamsmassa verhoog.

Dit is baie belangrik om te weet dat die voedingsbehoefte om 135% te speen sowat 870kg per ooi per jaar is. Uit die feite kan ’n akkurate voedingsbepaling vir die trop ooie of vir die plaas bepaal word. Die bestuur van die 870kg behoefte is nogal moeilik aangesien die ooi se kritiese behoefte nie altyd saamval met die weidings-omstandighede nie en die nodige energie/protëin aanvullings moet dan teen ’n ekstra

Die koste van die ooie soos gesonar, vanaf 6 weke voor lam tot 3 weke na lam is as volg : 4 ling 95kg @ R4.52= R429.40; 3 ling 75kg @ R4.52= R339.00; 2 ling 60kg @ R4.52= R271.20; 1 ling 45kg @R4.52= R203.40 .

4. ARBEID: ’n Goed ingeligte en gemotiveerde span wat presisiebestuur verstaan is onontbeerlik om die “uitgawe spook” te troef. Dit voorkom minimum vrektes om die winsgrens op die einde te verhoog. Belangrik dus om op te lei en seker te maak die arbeider verstaan. Dit is ook belangrik om liefde en passie te ontwikkel vir volhoubare sukses.

Die intensiewe lamstelsel het deels ontstaan uit beter bestuur van jongooie wat dan beter besettings en lam% (110 tot 122% ) tot gevolg gehad het, en met die daaropvolgende paring verder verhoog (148%+). Die aantal lammers wat gelyktydig gebore word, het verwarring geskep en vrektes het die hoogte ingeskiet. Moedereienskappe het onder verdenking gekom en tot ’n groot mate was dit die baie lammers wat die probleem veroorsaak het. Goed versorgde ooie lam bymekaar en dan konkel hulle mekaar se lammers af.

Dit is nodig in die intensiewe stelsel dat alle ooie wat een van ’n 2ling weggooi, met haar 2 lammers uitgeskot word. Moedereienskappe van die kudde sal geleidelik verhoog.

Teken met elke lamtyd die probleme sowel as suksesse aan, beide gaan ’n groot inpak hê op die volgende lamtyd.

OVK │ SEPTEMBER 2016

19

Insomnia is a disorder that can make it hard to fall asleep, hard to stay asleep or both, despite the opportunity for adequate sleep. With insomnia, you usually awaken feeling unrefreshed, which takes a toll on your ability to function during the day and can tap not only your energy level and mood but also your health, work performance and quality of life.

20

OVK │ SEPTEMBER 2016

“I love sleep. My life has the tendency to fall apart when I’m awake.”

– Ernest Hemingway – (1899 - 1961)

of sleep

t the age of 15, a friend and I decided to attempt breaking the world marathon record for singles table tennis, as a way to raise funds for our school. The plan was to play for 57 hours and we got a shopping centre in Pretoria as a venue and a couple of corporate sponsors. The rules stated you had to play for 50 minutes and rest for 10. All went well until we passed the 36 hours mark. Lack of sleep and doing the same monotonous task over and over again started to take its effect on our brains.

We begun to illusonate and confused our words to the extent that people found it difficult to understand what we were saying. Against the odds we completed the 57 hours but for some technicality the record never got acknowledged. It took me three months to fully recover and get into a normal sleeping pattern again. Being in a growing and developing phase, is probable not the smartest thing to do. Some people I know still insist my brain never fully recovered..…

A couple a years later two Americans increased the record to nearly 133 hours. A record still standing today!

■

Why do we need sleep?

Most of us have ventured in staying awake as long as possible. Either by driving, watching movies or partying.

Don’t forget our beloved babies that deprived us of wonderful sleep.

Sleep deprivation soon makes things go wrong and makes us realise that we are not machines.

Our body regulate sleep much in the same way as it regulates eating, drinking or breathing. Sleep serves a similar critical role in our health and well-being. Most of us acknowledge that some level of sleep makes us better to function, feel better and

Lack of sleep can leave you feeling cranky and sluggish the next morning, and skimping on rest may make you more selfish, too – and that’s bad news when it comes to morning interactions with your partner.

more energetic. Sleeping can be compared to another life-sustaining activity: eating.

Hunger is a protective mechanism that ensures we consume the nutrients our bodies need to grow, repair tissues and function properly.

Sleeping is regulated by powerful internal drives. Going without food produces an uncomfortable sensation of hunger, while going without sleep makes us feel overwhelmingly sleepy.

■

Theories on sleep

One of the earliest theories of why we need sleep suggests that inactivity at night is a survival function by keeping animals out of harm’s way at times when they are particularly vulnerable.

Animals that stayed quiet and still during this period of darkness, were not killed by predators. This behavioural strategy presumably evolved to become what we now recognise as sleep.

Another more rational explanation for why we sleep is based on the long-held belief that sleep in some

way serves to “restore” what is lost in the body while we are awake. Sleep provides an opportunity for the body to repair and rejuvenate itself. In recent years, these ideas have gained support from empirical evidence collected in human and animal studies. The most striking of these is that animals deprived entirely of sleep lose all immune function and die in just a matter of weeks. This is further supported by findings that many of the major restorative functions in the body like muscle growth, tissue repair, protein synthesis, and growth hormone release, occur mostly, or in some cases only, during sleep.

Other rejuvenating aspects of sleep are specific to the brain and cognitive function. For example, while we are awake, neurons in the brain produce adenisine, a by-product of the cells’ activities. The build-up of adenosine in the brain is thought to be one factor that leads to our perception of being tired. (Incidentally, this feeling is counteracted by the use of caffeine, which blocks the actions of adenosine in the brain and keeps us alert.) Scientists think that this build-

OVK │ SEPTEMBER 2016

21

up of adenosine during wakefulness may promote the “drive to sleep.”

As long as we are awake, adenosine accumulates and remains high.

During sleep, the body has a chance to clear adenosine from the system, and, as a result, we feel more alert when we wake.

One of the most recent and compelling explanations for why we sleep is based on findings that sleep is correlated to changes in the structure and organisation of the brain.

This phenomenon, known as brain plasticity, is not entirely understood, but its connection to sleep has several critical implications. It is becoming clear, for example, that sleep plays a critical role in brain development in infants and young children. Infants spend about 13 to 14 hours per day sleeping, and about half of that time is spent in REM sleep, the stage in which most dreams occur. A link between sleep and brain plasticity is becoming clear in adults as well. This is seen in the effect that sleep and sleep deprivation have on people’s ability to learn and perform a variety of tasks.

■

Insomnia

Most people don’t get enough sleep.

We tend to burn the candle at both ends, we stay up all night to study, work, or have fun. However, going without adequate sleep carries with it both short- and long-term consequences. In the short term, a lack of adequate sleep can affect judgment, mood, ability to learn and retain information, and may increase the risk of serious accidents and injury (when driving for instance). In the long term, chronic sleep deprivation may lead to a host of health problems including obesity, diabetes, cardiovascular disease, and even early mortality according to The Division of Sleep Medicine at Harvard Medical School.

22

OVK │ SEPTEMBER 2016

Over the last century, the availability of electricity has increased dramatically worldwide, at the same time as the cost has gone down. Until very recently, our activity patterns were dictated by the light-dark cycle created by our planet’s rotation around its own axis. To our ancestors, midnight really was the middle of the night. Today, we are able to extend the period of light, and have the electronic equipment to keep ourselves occupied way beyond the time the sun sets. As a result, many of us aren’t even in bed by midnight.

But most of us still have to get up early in the morning. Something has to give, and that something is sleep.

■

Melatonin

A key factor in how human sleep is regulated, is exposure to light or to darkness. Exposure to light stimulates a nerve pathway from the retina in the eye to an area in the brain called the hypothalamus. There, a special center called the suprachiasmatic nucleus (SCN) initiates signals to other parts of the brain that control hormones, body temperature and other functions that play a role in making us feel sleepy or wide awake.

According to The US National Sleep Foundation the SCN works like a clock that sets off a regulated pattern of activities that affect the entire body.

Once exposed to the first light each

day, the clock in the SCN begins performing functions like raising body temperature and releasing stimulating hormones like cortisol. The SCN also delays the release of other hormones like melatonin, which is associated with sleep onset, until many hours later when darkness arrives.

Melatonin is a natural hormone made by your body’s pineal gland. This is a pea-sized gland located just above the middle of the brain. During the day the pineal is inactive. When the sun goes down and darkness occurs, the pineal is “turned on” by the SCN and begins to actively produce melatonin, which is released into the blood. Usually, this occurs around 9 pm. As a result, melatonin levels in the blood rise sharply and you begin to feel less alert.

Sleep becomes more inviting. Melatonin levels in the blood stay elevated for about 12 hours - all through the night - before the light of a new day when they fall back to low daytime levels by about 9 am. Daytime levels of melatonin are barely detectable.

■

The 3am phenomenon

Then there’s something about waking up at 3am, and I’m sure I’m not the only person wracking my brain why many of us experience this. This phenomenon is experienced by people all over the world and various explanations have been offered by experts. Firstly

Sleeping pills have side effects like most medications. You won’t know, though, whether you will experience side effects with a particular sleeping pill until you try it. There are however natural means to increase melatonin, such as specific foods like pineapples, bananas, oranges and tomatoes.

it is believed that when we go to bed at night, our body undergoes different stages of sleep. Sometimes we wake up in-between these stages and it is possible that at about 3am, we enter a lighter stage of sleep.

bedtime conducted away from bright lights helps separate your sleep time from activities that can cause excitement, stress or anxiety which can make it more difficult to fall asleep, get sound and deep sleep or remain asleep.

Another biological explanation points out stress as a factor. Stress triggers the adrenal glands to produce adrenaline. Also 3am is approximately the time the liver regenerates and glycogen is essential in the regeneration process. But when we’re stressed out, the additional adrenaline makes our cells use up more glycogen. If the liver doesn’t have enough glycogen in the body to regenerate, the compensation mechanism is that more adrenaline is released causing the body to be pumped up and alert for action instead of sleep.

If you have trouble sleeping, avoid naps, especially in the afternoon.

Power napping may help you get through the day, but if you find that you can’t fall asleep at bedtime, eliminating even short catnaps may help.

■

Exercise daily. Vigorous exercise is best, but even light exercise is better than no activity. Exercise at any time of day, but not at the expense of your sleep.

Sleeping Pills

Insomnia comes in two forms: people who can’t fall asleep to begin with and people who fall asleep just fine but who wake up in the middle of the night and can’t get back to sleep.

Almost half of the population don’t get enough sleep. Since so many people have difficulty sleeping, sleeping pills are some of the most widely and some of the best-selling over-the-counter medications. Sadly, however, sleeping pills usually do more harm that good.

According to a recent British report, the less education you have and the lower your income, the poorer you tend to sleep. The report also found that the less money a couple makes, the less they sleep together.

prescribed for sleep come with a number of potentially serious risks – and they don’t work that well for sleep to begin with.

Sleeping pills generally only increase the amount of time you sleep by a matter of minutes (a measly 11), and can impair your functioning the next day by making you less alert. They can also have a rebound effect – meaning, once you stop taking them, you may suffer “withdrawal” symptoms worse than the initial insomnia.

■

How to sleep better

The British report found that sleep also varies by occupation. For example, if you work in the arts, you’re more likely to lie awake at night from worry or stress. But if you’re an attorney, you’re more likely to be successfully bagging your Zzzs.

According to the National Sleep Foundation healthy sleep habits can make a big difference in your quality of life. Stick to a sleep schedule of the same bedtime and wake up time, even on the weekends. This helps to regulate your body’s clock and could help you fall asleep and stay asleep for the night.

These trends are quite concerning in light of the fact that the drugs

Practice a relaxing bedtime ritual. A relaxing, routine activity right before

Evaluate your room. Design your sleep environment to establish the conditions you need for sleep. Your bedroom should be cool – between 15°C and 20°C degrees. Your bedroom should also be free from any noise that can disturb your sleep. Finally, your bedroom should be free from any light. Check your room for noises or other distractions. This includes a bed partner’s sleep disruptions such as snoring. Consider using blackout curtains, eye shades, ear plugs or fans.

Sleep on a comfortable mattress and pillows. Make sure your mattress is comfortable and supportive. The one you have been using for years may have exceeded its life expectancy – about 9 or 10 years for most good quality mattresses. Have comfortable pillows and make the room attractive and inviting for sleep.

Do we need to get a good night’s sleep?. Yes we do. Do we get enough sleep? No we don’t and it’s not that simple to find solutions for better sleep, as it varies from person to person. Stress is a sleep killer and will lead to other diseases. Learn to cope and handle your stress levels and practice some of the tips to get a better nights rest. Hope it helps and will lead to sweet dreamzzzz…

OVK │ SEPTEMBER 2016

23

B

esproeide gewasse van meer as 115 hektaar is nie ’n algemene gesig in die noordelike gedeelte van die Oos-Kaap nie. Na ’n dispuut wat oor ’n generasie geduur het, het Pelzer Greyling daarin geslaag om ’n waterinfrastruktuur te skep om vloedlande te omskep in moderne spilpuntbesproeiing.

Merino skaap vir kommersiële doeleindes is die hoofvertakking op Rooipoort net buite Burgersdorp.

Die plaas van 1400 hektaar groot, is deur Pelzer se oupa in 1904 gekoop en as derde generasie sê hy dat aangeplante voeding die enigste opsie is om ekonomies doeltreffend op so ’n grootte plaas te boer.

WATER

SORG VIR WEIDING Bobbejane is een van die grootste probleme op die plaas en Pelzer vertel dat hy al ’n trop van oor

Die Barnardspruit loop deur die plaas en ’n keerwal is in 1952 deur Waterwese gebou. Die opvangsgebied van die spruit is 300 v/km en is 38km lank. Alhoewel daar bykans 50% minder reën in die opvangsgebied geval het, loop die spruit nog sterk. Die water word 1200 meter vanaf die keerwal per kanaal en deur middel van pompe na ’n voedingsdam, waaruit besproei word, gepomp. Mielies, lusern en

die 200 uit die lande gejaag het.

hawer word hoofsaaklik aangeplant

dat sy kudde weens ’n gebrek aan

as voeding vir die skape.

weiding, uitgedun moet word.

Sodra hulle egter die koppe bereik, verdwyn hulle in die natuurlike veld.

Hulle vang ook van sy skape en hy bou vanghokke om die getalle te probeer beheer.

Na 53 jaar op die plaas sê Pelzer was hierdie droogte die ergste wat hy nog ervaar het. Volgens hom is sy grootste uitdaging om genoeg voeding aan te plant om te verhoed

Die Dreunberg hou wag oor die voedingsdam wat ontwerp is met ’n kapasiteit van 750 000 kubieke meter wat tans slegs 25% vol is.

24

OVK │ SEPTEMBER 2016

Pelzer en Christo Botha (OVK Takbestuurder: Burgersdorp) bespreek die pompstasie wat die water van die keerwal na die voedingsdam pomp.

Pelzer Greyling is die derde generasie boer op Rooipoort waar hy weiding op 115 hektaar onder spilpuntbesproeiing vir sy skaap kudde plant.

OVK │ SEPTEMBER 2016

25

Deel van die 300 belanghebbendes wat die onlangs Vrystaat Landbou Jaarkongres in Bloemfontein bygewoon het.

Plaasveiligheid, grondhervorming, voedselsekuriteit en sosiale ontwikkeling was die belangrikste punte wat tydens vanjaar se Vrystaat Landbou Jaarkongres in Bloemfontein bespreek is. Bykans 300 belanghebbendes waarvan 140 stemgeregtigdes, het die kongres oor die twee dae bygewoon. Onder die sprekers was Moeletsi Mbeki, wat tydens sy rede spontane applous van die kongresgangers ontvang het.

D

an Kriek, wat as President van Vrystaat Landbou herkies is, het die kongres geopen

en verwys na die stormagtige winde wat tans in die wêreld waai.

Die menslike tragedie wat in Sirië afspeel en die Europese leiers wat nie weet hoe om ’n werklike oplossing tot die vlugteling situasie te vind nie, asook ISIS se sinnelose aanvalle in Frankryk en die res van Europa.

Hy wys daarop dat Suid-Afrika weereens voor ’n kruispad te staan gekom het. ’n Nul groeikoers, 27% werkloosheid, jeug wat kwaad is, radikalisme wat aan die toeneem is, politieke opportunisme en korrupsie is ’n werklikheid. Hy noem dat daar nou besondere leierskap nodig is en dat die uitslae van die plaaslike

26

OVK │ SEPTEMBER 2016

KONGRES fokus op Toekoms verkiesings dit staaf. Die Grondwet is, en sal altyd groter wees as enige party.

positiewe veranderinge onder sy

Dan het gesê die fokus van die landbousektor moet op groei wees en dat beleggings verhoog moet word. Investering hou egter direkte verband met eiendomsreg en die bedreiging daarvan is teen-effektief.

Veral nou moet boere in produksie gehou word en werksverliese moet tot die minimum beperk word deur sinbare droogtehulp.

plaasaanvalle vanaf 2001 met

Dr. Johan Burger van die Instituut vir Sekerheidstudies het die kongres ingelig dat verskeie positiewe veranderinge in die leierskap van die SAPD plaasvind en dat hierdie veranderinge deurgevoer word na grondvlak. Hy het in besonder na Genl. Mpembe, Vrystaat Provinsiale Kommissaris verwys en die

wat deur SAPD ondersoek is, was

leierskap.

Hy het daarop gewys dat 41% gedaal het tot 446 per jaar en plaasmoorde met 35% tot 49 per jaar. ’n Vyf en twintig jaar ontleding toon dat van die 1157 boere wat vermoor is, 74 swart was en 125 swart werkers. Dit is duidelik dat hierdie aanvalle nie ras-verband is nie, maar eerder misdaad georiënteerd. Uit die 2644 dossiere roof in 89.3% gevalle die motief en ras slegs 2%. Intimidasie, wat ’n politieke verband het, was 7.1%.

Dr. Burger het genoem dat boere op plase disproporsioneel tot ander groepe in SA vir aanvalle en moorde geteiken word en moet veiligheid op

OVK │ SEPTEMBER 2016

27

plase as prioriteit hanteer word. Die

hulle nog altyd gedoen het en om

nuwe polisie-bestuur erken landelike

netwerke en verhoudings te bou.

beveiliging as prioriteit maar dat

Ondersteun opkomende boere en

ander stygende misdaadvlakke en

vertel die suksesverhale. Hou almal

openbare geweldpleging groot druk

ingelig en wees verantwoordelik

op SAPD hulpbronne plaas.

teenoor die reg en beleide.”

Agri SA se parlementêre skakeling,

Christo van der Rheede, Adjunk

Annelize Crosby het boere ingelig

uitvoerende hoof van Agri SA, het

oor die toekoms van grondhervorming

daarop gewys dat SA eerste staan

en vier scenario’s wat ontleed en

teenoor sub-Sahara lande ten

gevorm is. Hierdie scenario’s het van

opsigte van voedsel bekostigbaar-

die veronderstelling gegaan dat hoë

heid, beskikbaarheid en kwaliteit.

vlakke van armoede en ongelykheid

Faktore soos finansiering aan boere

sal voortbestaan, natuurlike en finan-

beperk egter die verskeidenheid Moeletsi Mbeki het gesê dat plase nie eenvoudig verdeel kan word vir die doel van grondhervorming nie en dat baie faktore die volhoubaarheid van ’n kommersiële plaas beïnvloed.

gewasse wat aangeplant kan word

grondhervorming te versnel en te

regverdige en voorspoedige land

pluimvee en tafeldruiwe word

vergroot. Die meeste eienaars van

te bou moet alle inwoners betrokke

tans benodig. Hy wys daarop dat

grond wat oorgedra is, baat nie

wees, nie net die regering nie.

negatiewe kontantvloei in streke

daarby nie en vergroot die bekom-

Grondhervorming moet met groot

van die Noord-Wes en Westelike

mernis oor voedselsekuriteit. Sy het

en klein boere, die begunstigdes

Vrystaat tot 2018 verwag kan word.

beklemtoon dat daar net een van

en finansierders gedoen word. Dit

Volgens Christo is dit nie net die

die scenario’s is wat werkbaar is

is ook belangrik om weg te beweeg

regering se verantwoordelikheid om

vir almal betrokke en die ander na

van die plafon op plaas groottes.

die faktore wat voedselsekerheid

siële hulpbronne onder druk sal bly, korrupsie sal voortgaan en die weerpatrone langtermyn gevolge sal hê.

Politieke beloftes verhoog verwagtinge en plaas druk om

totale anargie sal lei.

Annelize het verwys na die toekoms

Die plaaslike verkiesings bring nuwe

van landbou in die Vrystaat en

leiers met nuwe denkwyses. Om ’n

“raai die boere aan om te doen wat

om diëte te verbeter.

Verhoogde investering en die groei in werkskepping in die verwerking van appels, beesvleis, sitrus, neute,

bedreig aan te spreek nie, maar ook die van georganiseerde landbou en landboumaatskappye.

Agri SA speel ’n groot rol in gemeenskapsontwikkeling en aangesien landbou hoofsaaklik in die platteland plaasvind, het dit ’n belangrike invloed op gemeenskapsontwikkeling. Die landbousektor se arbeidsvergoeding het bykans R16 biljoen in 2015 beloop en is ’n

Christo van der Rheede het gesê landbou-ontwikkeling gaan nie net om opkomende boere te vestig nie, maar dat hierdie boere in die struktuur van plaaslike boereverenigings, provinsiale en nasionale strukture ingesluit moet word.

28

OVK │ SEPTEMBER 2016

sleutelelement tot die uitwissing van armoede en werkskepping.

Tydens ’n paneelgesprek het Genl.

Mpembe dit baie duidelik gestel dat hy alles in sy vermoë doen om korrupsie en korrupte amptenare uit te wis, veral waar dit by veediefstal kom. Hy het ook daarop gewys

Suid-Afrika vandag in vyf sosiale groepe verdeel word naamlik die Elite: ekonomiese elite (0.35%), politiese elite (0.06%), Middelklas: ekonomies (6.6%), polities (3.19%), Werkersklas (38.15%), Onderklas en werkloses (49.79%) en Onafhanklike professionele individue (1.83%)

dat ondersoekbeamptes klaers op hoogte moet hou van hul ondersoeke. Polisielede is daar om die gemeenskap te dien en indien dit nie gedoen word nie, sal hy as leier optree. Goeie samewerking vind plaas tussen SAPD en georganiseerde landbou en hy beskou plaassekuriteit as ’n prioriteit.

“ Boere betaal belasting en is daarom geregtig op beskerming van die regering teen gesubsidieërde goedkoop invoere” – Moeletsi Mbeki –

Annelize Crosby het daarop gewys dat die regerende party planne gaan maak om sy ondersteuning vir die 2019 verkiesing te vergroot om die verliese wat in 2016 gely is, uit te wis.

Dit kan grondhervoring en investering negatief raak.

Dan Kriek, herverkose President van Vrystaat Landbou, het verduidelik dat veranderinge gemaak sal moet word in die wyse waarop georganiseerde landbou funksioneer.

nasionalisme in Suid-Afrika aandui en dat die werklike ontwikkeling

koalisie is dus om staatsinkomste te verbruik eerder as om investering te bevorder.

Suid-Afrika voer 65% van sy minerale en landbouproduksie uit en vervaardig bitter min. Dit veroorarbeidsmag nie in die ekonomie ingesluit kan word nie. Hy sê wat nou nodig is, is ’n koalisie tussen die onderklas en ekonomiese elite wat oor die kapitaal beskik om ’n industriële ekonomie te skep wat uit vervaardiging bestaan en nie verbruiking nie. die verkiesings resultate te verwys

nou gaan begin. Volgens hom kan

plaaslike verkiesings die einde van

tot kapitaal nie. Die doel van hierdie

Hy het afgesluit deur weereens na Moeletsi wys daarop dat die politiese mag vandag beheer word deur ’n koalisie van die swart middelklas, gedeeltes van georganiseerde arbeid en leiers van die samelewing. Hierdie

Mbeki, het gesê dat die laaste

elite in nie en het dus nie toegang

saak dat ’n groot gedeelte van die

Bekende uitgesproke kritikus van die politieke burokrasie, Moeletsi

koalisie sluit nie die ekonomiese

en dat daar ’n groter positiewe gemoed in die land heers. Hierdie gemoed is krities om veranderinge teweeg te bring wat kan verseker dat SA op ’n nuwe pad van ontwikkeling gehou kan word.

Genl. Mpembe sê dat hulpbronne uiters beperk is en binne dié tekortkominge die SAPD steeds ’n positiewe bydrae tot die gemeenskap maak.

OVK │ SEPTEMBER 2016

29

HIER, DAAR EN ORAL • AROUND AND ABOUT • HIER, DAAR

BESOEK AAN SENEKAL OVK Nuus word deur Oranje Drukkers by hul fabriek in Senekal gedruk. Om op hoogte van die drukproses te kom, is ’n besoek aan die fabriek gebring.

Hier is Malcolm Jafta (OVK Hoofbestuurder: Korporatiewe Dienste), Jacques Visser (Operateur wat OVK Nuus druk), Santa Ferreira (OVK Bemarkingsbestuurder) en Wimpie Hauptfleisch (Oranje Drukkers: Hoof Uitvoerende Beampte)

Vrystaat Landbou JAARKONGRES 2016

OVK skenk kriekettelbord

OVK het onlangs ’n mobiele krieket-telbord aan Ladybrand Primêre Skool geskenk.

Tydens die oorhandiging was Sulene Oosthuizen (OVK Skakelbeampte), Johan Dreyer (Adjunkhoof), Tollie van Rensburg (Skoolhoof), Johan Nienaber (OVK Handelstakbestuurder: Ladybrand), Mias Oosthuizen (OVK Handelstak: Ladybrand) en Malcolm Jafta (OVK Hoofbestuurder: Korporatiewe Dienste)

Francois Wilken van Vanstadensrus Henk Vermeulen (VL Hoofuitvoerende Beampte) spreek die gehoor toe terwyl

is tydens die kongres verkies as

Dan Kriek (VL President) en Kobus Breytenbach (VL Vise President) wat na

nuwe Vise President van Vrystaat

18 jaar se diens uittree, aandagtig luister.

Landbou.

30

OVK │ SEPTEMBER 2016

R EN ORAL • AROUND AND ABOUT • HIER, DAAR EN ORAL

Nuwe klerereeks

’n Nuwe klerereeks vir OVK se personeel is onlangs bekendgestel. Die klererasie is uitgesoek vir hul praktiese duursaamheid en om die beeld van OVK te reflekteer.

FIRE PROTECTION Media Day

OVK ALGEMENE JAARVERGADERING

Janneman Botha (Clocolan), Danie Retief (Standard Bank), André Ferreira (Ladybrand) en Louis Fourie (OVK Bestuurder: Nywerhede) het die sneeu op die toppe van die Malutiberge trotseer om die vergadering mee te maak.

To highlight the ever present dangers of devastating veld fires, the Free State Umbrella Fire Protection Association held a media day near Dewetsdorp.

The speakers included Malcolm Proctor (DAFF), Thinus Steenkamp (FSUFPA General Manager), Johan Rautenbach (FSUFPA Xariep District and Training Manager), Dr. André Jordaan (UFS DIMTEC) and Wilem van Aswegen (Free State Manager: Working on Fire)

Stephan Nel (Excelsior), Anton van den Berg (Ladybrand) en Fanie Nel (Excelsior) het die onlangse OVK Jaarvergadering op Clocolan bygewoon.

OVK │ SEPTEMBER 2016

31

Veldbrande se eis te groot Naas die natuurlike elemente is veldbrande seker die grootste bedreiging vir ’n boerdery.

Verlede jaar is bykans 143 000 hektaar se weiding beskadig en in 2014 soveel as 420 000 hektaar. Die hartseer van die realiteit is dat hierdie brande nie doelbewus gestig is nie en jaarliks sterf tussen 3 en 5 mense wat probeer om hulle te blus.

H

ierdie ontstellende syfers is onlangs tydens ’n media inligtingsdag deur

die Vrystaatse Sambreel vir Brandbeskerming Vereniging op

het, is dit belangrik vir die

wydte van ’n strook te bepaal, die

landboubedryf om hiervan kennis

volgende: Indien die gras langs

te neem.

die brandstrook 1m hoog is, moet

Die wet plaas die onus op die grondeienaar om brandstroke te maak en ook in stand te hou.

Elke eienaar, waar ’n veldbrand moontlik kan ontstaan, moet ’n brandstrook maak aan sy kant van

die strook 10m wyd wees. Dit word dus aanbeveel om die veldgras of gewas langs die brandstrook kort te hou. Volgens hom is die mees effektiefste brandstrook, grond wat geskeur (“gerip”) word of die gras in die strook wat baie

die grensdraad tussen sy grond en

kort gehou word (brand of sny).

aangrensende grond. Daar is egter

Meer as R82 miljoen word jaarliks

geen verpligte spesifikasies nie

deur grondeienaars op die 55

en word hoofsaaklik deur die tipe

000 kilometer brandstroke in die

terrein bepaal. Die wet bepaal egter

Vrystaat alleen spandeer!

dat die brandstrook breed en lank genoeg moet wees om te voorkom dat ’n vuur kan versprei, na of van ’n buurplaas. Dit bepaal ook dat die strook nie erosie mag veroorsaak

Die grootste brandgevaar is tussen die begin van Junie en einde Oktober met September wat altyd die hoogste insidente het. Malcolm

nie en vry is van vlambare gewasse.

het ook beklemtoon dat boere

grondeienaars deur voorskrywings

Volgens Malcolm Procter van die

voorbrand stroke te maak of lande

soos vervat in die Nasionale Wet

Departement Landbou, Bosbou

te brand as deel van grondbestuur.

op Veld- en Bosbrande 101 van

en Visserye in Bloemfontein is

Hy het verwys na die 20/20/20

1998, sekere verantwoordelikhede

’n goeie reël om ’n effektiewe

beginsel wat toegepas kan word

Dewetsdorp aangebied. Aangesien

32

OVK │ SEPTEMBER 2016

uiters versigtig moet wees om

OVK │ SEPTEMBER 2016

33

om te bepaal wanneer gebrand kan word of nie. Indien die windspoed groter is as 20km/h, die temperatuur hoër is as 20°C en die humiditeit kleiner is as 20%, moet die boer dit vermy om ’n voorbrand vuur te begin.

Die kanse dat hy beheer daaroor gaan verloor is baie groot!

Johan (Savage) Breytenbach (Xariepdistrik en Opleidingsbestuurder), het genoem dat dit belangrik is om heeltyd die weervoorspellings te monitor. Geen-brand-dae word deur die Ministerie in die media aangekondig en boere wat op hierdie dae enige brand begin, kan ’n boete van tot R3500 en selfs tronkstraf opgelê word. Produsente moet ook vermy om brande te maak op Vrydae, aangesien daar min werkers op naweke is om die brand te blus indien dit weer opvlam.

Johan het ook bekend gemaak dat opleiding vir boere sowel as werkers by die fasiliteit in Dewetsdorp asook op individuele plase aangebied word. Aangesien daar jaarliks mense op die brandlyn sterf en beseer word, is die opleiding prakties georiënteerd en verskeie van brandbestryding tegnieke word behandel, insluitend beskermde kleredrag. Die kostes beloop sowat R250 –R350 p/p en groepe van 10

Besoek www.southernafrica.afis.za om te sien waar veldbrand is in werklike tyd. Dit dui ook aan hoeveel brande daar op een tyd in ons land is!

boere en 20 plaasarbeiders word geakkommodeer.

Volgens die Vrystaatse Sambreel

Volgens Malcolm is die tendens dat veldbrande groter word en langer brand. Dit is toe te skryf aan plase wat groter word en arbeiders minder word. Weens weersverandering word die brandseisoen langer en warmer.

Hy wys ook daarop dat die OosVrystaat ’n baie groot brand risiko is.

Brande word in die meeste gevalle deur nalatigheid veroorsaak. “Na duisende hektaar weiding en vee verbrand en vernietig is, is dit baie moeilik om “jammer” te sê.”

benodig enige persoon ’n permit

vir Brandbeskerming Vereniging van die Vereniging om tussen 1 Julie en 31 Oktober ’n brand te stig met die doel om sekere gewasse te vernietig, veld en bewerkte lande skoonbrand of vir ’n voorbrand (brandstrook). Hieronder is ’n lys van kontaknommers wat u kan gebruik vir meer inligting en om permitte te bekom. Erica Scotton van die Vereniging kan op fsufpa.eas@gmail. com gekontak word.

ARLINGTON

J De Vos

+27824962557

PHILLIPOLIS

Kobus De Beer

+27735134876

BETHULIE

Harm Grobbelaar

+27833565772

REDDERSBURG

Hansie Marais

+27824488666

BRANDFORT

W. Fourie

+27823711936

PETRUSBURG,

T Odendal

+27825764058

J Renison

+27833280844

KOFFIEFONTEIN DEWETSDORP

JA Breytenbach

+27744674450

SENEKAL

EDENBURG

NW Linstrom

+27717464484

VENTERSBURG

B Relling

+27836280040

EXCELSIOR

Db Holmes

+27833037868

SMITHFIELD

Johan Neethling

+27798933734

LADYBRAND

C Botha

+27832504452

THABA NCHU

Malcolm Riddle

+27827718579

MALUTI A PHOFUNG

S.S Malimabele

+27824136002

TROMPSBURG

Roland Frost

+27820854912

FAURESMITH

Johan Brits

+27832493932

WINBURG

P Kotze

+27834491580

JAGERSFONTEIN

A Du Plessis

+27824604818

ZASTRON

K Breytenbach

+27836316844

VSBBV

Thinus Steenkamp

+27834494531

OPLEIDING

Savage Breytenbach

+274674450

(ROSENDAL)

34

OVK │ SEPTEMBER 2016

OVK │ SEPTEMBER 2016

35

Melk se toekoms verbeter “Die toekoms van die binnelandse melkprodusent sal grootliks bepaal word deur die res van die suiwel waardeketting.

Produsente sal moet leer om meer saam te werk en om rolspelers te identifiseer wie ten doel het om die voortbestaan van die waardeketting te verseker tot voordeel van almal.”

D

it was die boodskap van Gideon Lamprecht, Voorsitter van die Vrystaat Melkprodusente-Organisasie tydens hul onlangse jaarvergadering. Hy het verder gesê dat benewens die verlies aan natuurlike reënval en verhoogde voerkoste, die hoë wêreldvoorraad van suiwelprodukte, groot druk op die plaaslike bedryf geplaas is en ’n addisionele 140 boere die afgelope jaar hul melkproduksie gestaak het.

Volgens Dr. Chris van Dijk, Voorsitter van die MPO word 150 000 mense landswyd se voortbestaan deur die melkbedryf ondersteun en tot op datum is daar 244 melkprodusente in die Vrystaat. Hy het die noodsaak-

Francois Stofberg van die Efficient Group het die melkprodusente daarop gewys dat dit nie lonend is om langtermyn skuld aan te gaan om korttermyn kontantvloei te bewerkstellig nie.

36

OVK │ SEPTEMBER 2016

likheid van ’n produsente-organisasie beklemtoon wat al die rolspelers, vanaf die produsent tot die verbruiker kan saambind om die volhoubaarheid van die bedryf te verseker.

Vanaf 2015 het die situasie plaaslik heelwat verander en is die produsent onder druk van laer melkpryse, verhoogde insetkoste asook moeilike binnelandse klimaatsomstandighede.

Dr. Koos Coetzee, Hoofekonoom van die MPO het aan die kongres gesê dat ’n strategie saamgestel moet word om die winsgewendheid en volhoubaarheid van die melkprodusent te optimaliseer.

Die marge op melkplase kan geoptimaliseer word deur te fokus op die bestuur van melkplase as ’n besigheid, met inagneming van al die insette asook aspekte wat suboptimale produksie, reproduksie en prestasie mag beïnvloed. Die onwettige invoer van melk en melkprodukte moet beperk word en toegang van die binnelandse produsent tot nuwe buitelandse markte moet ontwikkel word.

In sy vooruitsigte vir 2017 het Dr. Coetzee daarop gewys dat die USA en EU se produksie vir die jaar tot Mei met 1.1% en 3.9% onderskeidelik gegroei het terwyl SA met 4.9% gedaal het. Daarteen oor het die internasionale voorraadvlakke egter vanaf 2015 tot 2016 vanaf 5.7 miljoen ton afgeneem na slegs 1 miljoen ton.

Melkprodusente het onlangs die jaarlikse Vrystaat Melkprodusente organisasie in Bloemfontein bygewoon om die negatiewe toestand in die bedryf aan te spreek.

Die netto uitvoer van melk het met 60% gedaal vanaf 2014 (Jan - Jun) tot 2016 (Jan - Jun) wat tred hou met die 60% daling in internasionale melkpryse oor dieselfde tydperk. Die plaaslike vraag na vars melk het tot Maart vanjaar reeds met 3.5% afgeneem maar die vraag na langlewe melk het met ’n ongelooflike 17.3% gegroei!

Gegeurde melk toon ’n verhoging van 10.5% terwyl botter met 4.3% en jogurt en verpakte kaas met 9% gegroei het. ’n Faktor wat in die plaaslike produsent se guns tel is die invoerprys en produksieprys wat beide na aan die R4.60 per liter is. Dr. Coetzee het ook genoem dat die plaas-totgroothandelprys-verskil te groot is en die groothandelprys vanaf Maart tot Mei met ’n ongelooflike 33% (R15.80) gestyg het, maar die produsentprys (R4.60) geen verhoging getoon het nie.

Francois Stofberg van die Efficient Group het die internasionale en plaaslike ekonomië ontleed en daarop gewys dat lande soos China “oud” gaan wees voor hulle ryk is. Dit wys daarop dat hul bevolking vinniger verouder as wat jong mense tot die ekonomie toetree. Hy het ook simbolies illustreer dat die Chinese ryk geword het deur rys te eet maar nou die rys vir hoenders voer en daardeur het hoenders deesdae die hoofmaal

geword het. Soos die populasie verouder, so verander hul behoeftes en vraag na dienste. Ryk en suksesvolle mense lei tot ryk en suksesvolle lande.

Hy het illustreer hoe rentekoerse oor die afgelope 700 jaar gewissel het en dat ’n laagtepunt in 2012 bereik is. Byna 25% van die produktiewe lande het negatiewe koerse en politiek begin al hoe groter rol in finansiële markte speel. Brexit en die afdanking van Minister Nene is sprekende voorbeelde daarvan.

Die begrotingstekort groei tans teen 5% maar die ekonomiese groei is basies 0%. Hierdie tekorte word deur skuld opgemaak en hy wys daarop dat dit Trevor Manuel byna 17 jaar geneem het om die ekonomie op aanvaarde vlakke te ontwikkel waarna dit die regering slegs sewe jaar gevat het om weer by internasionale degraderings vlakke te kom.

Vooruitskatting van bevolkingsgetalle dui daarop dat die swart bevolking gaan groei vanaf 80% tot 85% in 2060 met blankes wat gaan daal van 8.2% na onder 5%. Die swartbevolking verdien tans 3.5% meer as hul ewe knieë in sub-Sahara. Indiërs verdien 5 keer meer as die inwoners van Indië. Blankes verdien egter slegs 1.4% meer as inwoners in Europa en bevraagteken hierdie syfers bestaande BEE beleide. Hy verwys ook na die feit dat meer mense in Suid-Afrika sosiale hulp van die regering ontvang as wat amptelik salarisse verdien.

Ter afsluiting het Dr. Van Dijk verwys dat ’n nuwe bemarkingsprojek wat geloods gaan word om plaaslik die verkoop geproduseerde melkprodukte te bevorder deur ’n nuwe “Trost SuidAfrika Suiwel” embleem op produkte te druk. Groot uitdagings lê voor vir die bedryf maar deur gesonde finansiële

Dr. Koos Coetzee, het gesê dat ’n nuwe strategie ontwikkel is om die suiwelindustrie te beskerm, te bemark, te groei en ook die kapasiteit en vaardighede veral binne die primêre suiwelindustrie te help ontwikkel. bestuur en samewerking tussen organiseerde melkorganisasies en rolspelers in die waardeketting, kan voorkom word dat nog boere noodgedwonge produksie staak.

OVK │ SEPTEMBER 2016

37

Die Drakensbergers het goed in die heuwelagtige terrein van Quaggafontein aangepas.

Alleen teen die wind Op ’n koue nat middag ontmoet ek Liesel Foster by ’n klein restaurant in Zastron. In die hoek kraak die hout in die kaggel en daar heers ’n gemoedelike atmosfeer. Deur genade reën dit in hierdie deel van die land wat byna op sy knieë gedwing was.

Die plasse water word deur die honger grond opgeslurp en die dankbaarheid is byna tasbaar.

L

unieke omstandighede aan te pas.

Weens die gebrek aan bewerkbare grond word geen gewasse aangeplant nie en gebruik sy lekke om die natuurlike weiding aan te vul.

Die 3300 hektaar op die plaas Quaggafontein in die Zastron distrik, is heuwelagtig en die Drakensberger het die vermoë om maklik oor die klipperige terrein te beweeg. Sy noem dat die ras baie goed presteer onder ekstreme toestande maar bied steeds die teler die opsie om die bees by sy

Die laaste jaar het baie druk op die weiding geplaas en Liesel verduidelik hoe krities belangrik ’n weldeurdagte weidingstelsel is. “Die weidinigstelsel moet oor die lang termyn volhoubare diereprodukise verseker en veld degradasie voorkom”.

Kuddevermindering tydens die huidige droogte was nog nie nodig nie en sy glo dat die plaas se laer veebelading (7.2 ha per GVE) grootliks bygedra het daartoe. Die area se gemiddelde drakrag is ongeveer 6 ha per GVE. Ten spyte van die droogte het sy ’n besetting van 87% behaal, wat baie hoog is vir die streek.

iesel se verhaal het 27 jaar gelede begin. Sy vertel hoe sy as klein meisie aan tafel gesit en luister na ooms wat by haar pa kom kuier het en gesels het oor die Drakensbergers ras en teling. In 1989 het Liesel se pa die stoet begin en was sy betrokke. Haar liefde vir die ras het dan ook hier begin en het sy tot vandag nog bewondering oor hoe hulle by die terrein en omgewing aangepas het.

38

OVK │ SEPTEMBER 2016

Drie jaar gelede het die hele plaas afgebrand. Boere van die omgewing het selfs in die droogte onmiddellik hulp verleen met weiding. “Ek sal ewig dankbaar bly aan my mede-boere wat in ongelooflike moeilike omstandighede weiding en voer geskenk het.

Jy as boer is uitgelewer aan soveel buite faktore dat jy nie kan oorleef sonder die ondersteuning van jou mede-boere in jou omgewing nie.”

Op die vraag of dit nie ’n groot verantwoordelikheid op ’n vrou se skouers is in ’n man se wêreld nie antwoord sy vinnig: “Die verantwoordelikheid is groot maar ek probeer nie om een van hulle (mans) te wees nie aangesien ek besef dat ek nooit een van hulle kan wees nie. Ek word met respek behandel en ek hoop van harte dat dit is omdat ek dit verdien.

Daar sal altyd individue wees wat jou ondermyn, maar dit is eerder deel van hul persoonlikheid, as teen my as vrou gemik.”

Liesel het op die jong ouderdom van 24 alleen die plaas by haar pa oorgeneem toe hy afgetree het. Dit is ook in hierdie tyd wat sy Roland, ’n siviele ingenieur op die dorp ontmoet het. Hulle is kort daarna getroud en twee seuns, Jack (5) en William (2) is uit die huwelik gebore. Alhoewel Roland haar baie ondersteun, veroorsaak sy beroep dat hy meestal uitstedig is en kan slegs elke tweede naweek by die familie aansluit. Dit veroorsaak dat Liesel en die twee kleintjies feitlik alleen op die plaas woon en boer.

Na skool het sy op Glen haar Diploma in Landbou voltooi. Reeds vroeg in haar huwelik het Liesel haar beskikbare tyd aangewend om haar B.Tech (Landbou) graad aan die Central University of Technology in Bloemfontein te verwerf. Daarna het sy haar Meestersgraad in Landbou in 2006 bekom. Die persepsie bestaan dat

die Drakensberger, vanwee sy swart haarkleed, baie vatbaar is vir hitte stres. Die Drakensberger Beestelers Genootskap wou bepaal of hierdie presepsie enige meriete dra. Dit was dan die onderwerp van haar tesis.

Die resultate van die navorsing het getoon dat die tipe haarkleed (wollerig teenoor glad) ’n baie groter rol gespeel het in ’n ras se geneigdheid tot hittestres as die kleur van die haar.

Die Charolais het deurgans ’n hoër rektale temperatuur gehad in vergelyking met die Afrikaner, Bonsmara, Braford en Drakensberger. Die Simmentaler se rektale temperature was laer as die Charolias s’n, maar hoër as die ander vier rasse s’n. Om die rede lê die Drakensberger boere klem op ’n kort blink haar wat die sonstrale kan reflekteer.

Die wanpersepsie oor die Drakensberger en hittestres is weereens die nek ingeslaan tydens die somer van 2015-16. Liesel het haar verse laat dek tydens middel November 2015 tot einde Januarie 2016. “Ten spyte van hittegolftoestande en ons jonger boere se vuurdoop droogte is ’n besetting van meer as 80% behaal, alhoewel dit gewoonlik diep in 90% is.” Sy keer onmiddellik die teorie af dat diere instinktief weet as daar ’n goeie reënseisoen gaan wees. “Indien dit waar is dat meer diere hierdie jaar

jou grond kan verloor nie. “Met my beeskudde het ek die plafon bereik.

Horisontale en/of vertikale uitbreiding asook moontlike diversifisering het nou ’n prioriteit vir my geword.” Sy is besig om ander opsies te ondersoek om die inkomstepotensiaal van die plaas te verhoog en by huidige omstandighede aan te pas.

Liesel Foster boer vrou alleen met Jack en William in die Zastron distrik. dragtig is as die vorige jaar, kan dit eerder aan beter voeding toegeskryf word tydens dektyd, as aan hul vermoë as weerprofete. “Besetting vind plaas deur en deur as gevolg van goeie voeding, nie omdat dit oor vyf of nege maande gaan reën nie!” skerts Liesel.

Sy het ’n wetenskaplike benadering tot alles wat sy tot dusvêr gedoen het.

“Boerdery het egter nou so verander dat ’n mens kanse moet waag. “The biggest risk, is taking no risk at all.”

Kontantvloei- en klimaatsprobleme waarmee die boer sit, laat hom konsolideer wat weer op sy beurt hom kleiner laat dink. ‘Dit is ’n oorlewings strategie.’n Mens moet egter juis nou ’n hierdie ekonomiese omstandighede groot dink. Dit help egter ook nie die risiko word so groot dat jy moontlik

Deel van Liesel se Drankensberger-stoet wat sy gebruik het om die effek van hittestres na te vors.

Die groot stad mis sy glad nie. As vrou hou sy daarvan om netjies op haarself te wees, maar is nie gek oor tierlantyntjies nie. Winkelsentrums en filmteaters is nie belangrik nie. “Tyd is so min en elke oomblik is belangrik.

Om in sentrums rond te loop is vir my persoonlik ’n verkwisting van kosbare tyd.” Sy is egter nie ’n totale vreemdeling vir die stad nie en is ’n deeltydse lektor aan die Sentrale Universiteit van Tegnologie in Bloemfontein. Sy geniet dit baie om met jong mense te werk.

Sy het onlangs haar Doktorsgraad voltooi. Volgens haar is baie van die navorsing wat nou gedoen word van so ‘n aard dat boere nie werklik nut daaruit kry nie. Sy glo dat die navorsing wat sy gedoen het oor die rol van verskillende lekke en hul invloed op die produktiwiteit en winsgewendheid van beesboerdery veral van belang is vir die boere in die OVK bedienings gebied. Haar bevindinge sal in die volgende uitgawe van die OVK Nuus publiseer word.

Bewonder ’n mens ’n vrou soos Liesel Foster of is sy ’n inspirasie?

Sy boer vrou alleen en is moeder vir twee klein kinders wat hul normale aandag benodig. Alleen teen die wind daag sy die lewe uit en het op ’n jong ouderdom meer bereik as meeste in ’n leeftyd. Is dit ‘n insident op skool wat haar dryf, of is dit ’n absolute opsessie om nie as gemiddeld beskou te word nie? Welke rede ook al, haar naam sál in die anale opgeteken word.

OVK │ SEPTEMBER 2016

39

Dinamiese nuwe Bestuurder Tinus Olivier is nie ’n vreemde gesig by OVK nie. Hy het reeds in 2011 by OVK aangesluit as interne ouditeur en was tot einde 2015 handerlaarshoof by Ladybrand Toyota. Hy het onlangs die bestuurspos van Versekering en Eiendomme oorgeneem en is baie opgewonde oor die nuwe uitdaging.

Gematrikuleer op Afrikaans Hoër in Kroonstad het hy sy B.Compt. graad deur Unisa verwerf en is tans besig met sy MBA deur die UVS. Tinus is ook ’n kranige sportman en het die Ladybrand Rugbyspan tot verlede jaar verteenwoordig.

“Diens is dié kritieke element van die versekeringsbedryf en ‘n eisproses moet vinnig en effektief afgehandel word.

OVK Versekering is nie net betrokke met korttermyn versekering vir sy kliënte en personeel nie, maar ook vir kontrakteurs en selfs die Vrystaat Rugby Unie. My korttermyn doelwit is om waardetoevoeging vir die kliënt te vergroot.” sê Tinus

Meganisasie kry nuwe Hoof Riaan Grobler is onlangs in Ladybrand as Bestuurder: Meganisasie en Motors aangestel. Hy het meer as 27 jaar ondervinding in landboubesighede en sluit onder andere Afgri en Senwes in.

Getroud met Estell en trotse pa van twee dogters, Leanda en Bernalise is Riaan ook geseënd met drie kleinkinders.

Hy is lief vir gholf speel en geniet om sport te kyk.

Wanneer hy die geleentheid kry, spandeer Riaan soveel moontlik tyd met sy familie.

“Die meganisasie bedryf is uiters mededingend met baie uitdagings. My visie vir OVK Meganisasie is om die afdeling te vestig met kwaliteit toerusting, as ‘n winsgewende afdeling met hoogstaande tegniese diens en met uitnemende klante tevredenheid. Ons klante, en veral die verhouding met met ons klante, is uiters belangrik.

Drie dinge wat klante van ons verwag is DIENS, DIENS, DIENS, in die orde van belangrikheid, en sal dit nagestreef word.”

Marknavorsing lewer resultate Gedurende die laaste paar maande het die Skakelafdeling van OVK marknavorsing onder meer as 1000 kliënte van die groep gedoen. Die kliënte het die geleentheid gekry om totaal anoniem ’n vraelys te voltooi, wat OVK in staat sal stel om sy dienste verder te verbeter en knelpunte uit te lig.

Santa Ferreira, Bemarkingsbestuurder

by OVK, het die belangrikheid van die terugvoer van die boere beklemtoon en gemeld dat hul graag die elektroniese vraelys na soveel as moontlik kliënte sal wil uitstuur. “Die kliënt kry die geleentheid om sy kontaknommer te los indien daar ’n dringende probleem is wat aandag moet geniet. Ek is verheug om te noem dat dit ons die geleentheid gegee het om probleme te identifiseer en dat die algemene terugvoering van die betrokke kliënte besonders positief is!.”

40

OVK │ SEPTEMBER 2016

Santa noem ook die belangrikheid om eerlike antwoorde op vrae te ontvang. Antwoorde kan op geen wyse terugverwys word na ’n e-pos adres nie en is absoluut anoniem.

“Dit is die enige wyse waarop ons leemtes kan herstel of ’n personeellid

van ’n handelstak erkenning kan gee vir uitstaande diens.”

Kliënte wat aan die navorsing wil deelneem, ’n probleem direk wil aanspreek of ’n kompliment wil gee is welkom om ’n e-pos te rig aan klantediens@ovk. co.za of skakel 051 923 4500.

’n Skermskoot van die narvorsing wat in Julie gedoen was.

OVK │ SEPTEMBER 2016

41

Elke werksoggend maak die 15 handelstakke, oor ’n gebied van bykans 15000 vierkante kilometer, gereed om produsente van diens te wees en produkte te verskaf. Vanaf Hobhouse in die suide tot Steynsrus in die noorde, Brandfort in die weste en Fouriesburg in die ooste. Dit is die Noordstreek van OVK.

Johan Greyling is onlangs as die nuwe bestuurder van OVK se Noordstreek aangestel.

D

ie amalgamasie van die destydse Ficksburg, Clocolan en Ladybrand se Koöperasies in 1993 het veroorsaak dat produsente van die suide bygevoeg is en het die Noordstreek van OVK ontstaan. Johan Greyling het vroeg hierdie jaar as streekbestuurder oorgeneem en ons het by hom gaan inloer om meer van hom te leer en ook sy visie vir die streek.

Gesetel in geskiedkundige Ficksburg wat in 1867 as vesting teen die Basoeto’s gebou is om strooptogte oor die grens te verhoed, is Ficksburg in die moderne geskiedenis meer bekend as die kersie hoofstad met duisende besoekers wat die jaarlikse kersiefees bywoon. ’n Groot gedeelte van die land se aspersie behoeftes word bykomend in Ficksburg verbou.

Johan sê die grootste uitdaging tans is om die standaard van dienslewering op alle vlakke te verbeter. CMW het ook verteenwoordigers in die streek en word ’n alomvattende OVK diens aan die kliënte gebied.

Wolproduksie is uit die aard nie so groot soos in die Oos-Kaap nie. “Wat die Oos-Vrystaat besonders maak is dat die boere nie lank sonder ’n inkomste hoef te wees nie. As die someroes misluk het, dan kan hy koring plant om ’n winteroes te gee.

42

OVK │ SEPTEMBER 2016

Noordstreek op nuwe pad As dit ook misluk het, is sonneblom nog vinniger. Gapings word gevul met appels, aspersies, kersies en boontjies. Dan is daar nog ’n vee faktor ook. Veeproduksie waarborg egter die volhoubaarheid van die Noordstreek bo die diversiteit en kommoditeite wat verbou word.”

Die lande is hoofsaaklik droëland met ’n klein bietjie besproeiing teen die grens langs die Caledonrivier tussen Clocolan en Ladybrand. Gewasse is die grootste bron van inkomste vir produsente. Die weste na Brandfort se kant het groot Simmentaler en

Bonsmara stoeterye. Die rantjies het besonder goeie voeding vir skape.

Brandfort kry baie swaar met die droogte en OVK het boere daar bystaan met voorsiening van veevoer.

Toekomstige uitbreiding word beperk tot ’n nuwe handelstak in Maseru en geen verdere uitbreiding word beplan nie. Johan sê dat beskikbare fondse eerder tans spandeer word om boere op die plase te hou en deur die droogte te help. “Uitbreiding is een ding en 100% benutting van potensiaal is ’n ander. As potensiaal nie ten volle benut word nie, is dit nie reg om uit te brei nie.”

Agter: Hennie Theron( Steynsrus), Gerrit Jordaan (Arlington), Pieter Dempsey (Ficksburg) Awie Smit (Ventersburg), Louwtjie Steyn (Excelsior) Eben du Toit (Meganisasie Clocolan). Middel: André Cronje (Verkeerdevlei), Pieter Klopper (Paul Roux), CR Peyper (Tweespruit), Tjaart Pretorius (Brandfort), DeWet Pretorius (Meganisasie Bethlehem), Wimpie Hamman (Winburg), Gedas Olivier (Bemarker Ficksburg), Basil Jack (Hobhouse).

Voor: Johan Scott (Fouriesburg), Danie de Jager (Clocolan), Johan Greyling (Streeksbestuurder), Johan Nienaber (Ladybrand), Lappies Labuschagne (Engen Senekal.)

“Ek het ’n konsep ontwikkel wat bekend staan as “Presisie Vee”. Dit behels die besturing van die boer se kudde vanuit die tak. Ons kry al die inligting van sy vee asook sy voorkeur verskaffer wie dan ’n doseer- of inenting-tabel verskaf. So weet ons dan presies wanneer watter produk toegedien moet word. Ons kontak dan die boer en bestel die voorraad. Ons raak intens betrokke by die boer se veevertakking en ons beoog dieselfde betrokkenheid met die meganisasie afdeling. Presisie Vee moet oor ’n jaar ten volle in werking wees.”

Johan het grootgeword op Bethal en na sy diensplig as vierde generasie op die familieplaas gaan boer. Die plaas het uit 1500 hektaar gewasse en 4000 skape bestaan. Die droogte van die laat 80’s het hulle ’n groot slag toegedien en het hy in 1991 die plaas verlaat, wat vanaf 1875 in die familie was. Hierdie tydperk sou later ’n groot invloed op die Johan se lewe hê. “Die lewe vat jou na plekke waar jy nie graag wil wees nie en jy gaan deur ’n maalskool.”

Johan is ’n gebore sportman en het in verskeie sportsoorte uitgeblink.

Rugby was sy groot liefde en het hy tussen 1977 en 1987 altesaam 87 wedstryde vir die destydse SuidOos Transvaal (vandag die Pumas) gespeel. Hy het ook SA Magte en SA Platteland verteenwoordig. Hy het as senter en vleuel groot naam gemaak en is ook genooi na die Springbokke oefengroep vir die 1981 Nieu Zeeland toer. Weens omstandighede kon hy nie die geleentheid benut nie. Hy was die voorste driedrukker (17) in daardie jaar se Curriebeker seisoen.

Hy was ook op 17 die SA Junior verspringkampioen.

Na Johan die plaas verlaat het, het hy in die Staatsdiens gewerk en was later skakelbeampte by UNISA wat hom die geleentheid gegee om gratis te studeer. Daarna is hy na die Aartappel

Die Noordstreek bestaan uit 15 handelstakke en ’n diesel depot op Senekal. ’n Nuwe tak word binnekort in Maseru geopen.

Koöperasie as ’n bemarker en was later nasionale verkoopsbestuurder tot 1999. Hy is toe aangestel as ’n bestuurder by OTK in die Vrystaat tot 2003. Van daar het hy ’n draai by Senwes gemaak en vroeg in 2016 is hy by OVK as streekbestuurder aangestel.

Johan het vroeër vanjaar sy eerste boek vrygestel en is besig om ’n opvolg te skryf. Die boeke handel oor foute wat ons in die lewe maak en hoe om daarby te leer deur eerlik met onsself te wees.

Johan is met Martie in 1981 getroud en hy straal as hy oor die drie kinders gesels wat hulle soveel trots en plesier verskaf. Marie en Marleen is beide onderwyseresse en Marleen woon in Engeland. Johan jr. is getroud met Chantelle en is ook in die landbou betrokke. Al die kinders het hul ouers se sporttalent geërf en groot hoogtes op die sportveld bereik.

Johan se ondervinding, professionele optrede en sy private lewe, vorm die passie waarmee hy hierdie nuwe uitdaging aanpak en hy sal nie tot rus kom tot hy tevrede is met die resultate nie en slegs dan, sal hy sy lig laatnag in die studeerkamer afsit.

OVK │ SEPTEMBER 2016

43

Do you have the right Since the launch of Facebook nearly 220 billion photographs have been uploaded.

These include photos of holidays, parties, pets, public event and photographs of children. Millions of children photographs are posted daily without their consent. Does the parent have the right to do that?

44

OVK │ SEPTEMBER 2016

T

his is a moral issue that surely needs to be addressed. As parents, we are probably all guilty as charged, some more than others.

But have we really thought about the consequences of our actions? Social media leaves an electronic trail and a “sweet” picture today, can be a major embarrassment a couple of yours down the line.

Legally the Law has not yet caught up with this issue. The Children’s Act 38 of 2005 has rules to protect the child regarding posting of identifying information such as a child’s school, home town or full name. This rule does however not apply to the parent or guardian. In the US they are getting so strict that it is now illegal in two states to take a photograph of a child, other than the parent.

In an effort to control picture uploading, the Facebook Terms of Service state, “You will not post content or take any action on Facebook that infringes or violates someone else’s rights or otherwise violates the law. We can remove any content or information of your post on Facebook if we believe that it violates this Statement or our policies.”

So as far as the law goes, a parent has the right to post any picture of their child on social media. This is the case until the child reaches the age of consent. That age is not determined by law, but a simple rule to apply is to take note when your child gets embarrassed by a photograph or ask you not to post it.

Some parent competes with each other online. The terms “shareting” – parent who share details of their

family life online. Research show that such parents can post over 1000 photos of their child before he or she turns five! More than half of these photographs are posted on Facebook (53%) and the rest on Twitter, Instagram and others.

Parents can easily over-identify with their children.

They’re the parents who would love to share at every school meeting about how talented and exceptional their child is, but social media is a whole new minefield for parents escaping from whatever is going on in their own lives, and living through their children and having their children define them. That’s not a happy place to be for that child. But let us not forget the joy in sharing.

The internet and smartphone brought people closer together and allows parents to capture and share special moments of their family’s life.

We have no idea what will happen when our kids grow up and say: “I’ve been on the internet for 20 years and had no say in it.” Posting pictures of your children is a proud moment for a parent and I am sure no parent wants to hurt the child on purpose. The balance is a very thin line, and for everyone to decide based on their own moral ground.

OVK │ SEPTEMBER 2016

45

Guar offers solution This past summer Limpopo, North West, KZN and parts of the Free State were declared disaster areas in the midst of the worst drought to hit the country in almost two decades and the forecasts continue to be concerning. Many farmers are now facing bankruptcy unless they can grow a heat tolerant, drought resistance crop.

Guar is an ideal crop for this upcoming scenario. It likes heat (25 to 350 C) and a lot less water than the traditional grains. It adds nitrogen to the soil so it is an ideal rotation crop. Best of all, with offtake agreements that means the entire crop is pre-sold at the time of planting.

Farming requires new thinking

as a thickening agent, in the paper industry, pharmaceutical, mining and many other applications.

Guar is profitable for farmers Guar is a bean that adds nitrogen back into the soil – thus is ideal for rotational crops – cotton, maize, sorghum, wheat and a wide range of herbs and spices. It has a two

This article was compiled by Dirk Gunter, OVK Manager: Agricultural Services. Please contact him on dirkg@ovk.co.za should you be interested in planting Guar and for advice on the best way forward. stage processing: Splitting plant and Milling plant with 1/3 of the bean that produces guar gum powder (milling) and 2/3rds is high in quality protein and husk that is used for animal feed.

Why guar • Growing areas from Northern Botswana, throughout South Africa and into Mozambique.

Guar prefers well-drained soils, especially sandy loam. It is tolerant of soil salinity and alkalinity and thrives in areas receiving less than 500 mm of annual rainfall. It is also an indeterminate plant meaning that when there is a lack of moisture, guar will only halt growing but it will not die. The guar growing season is typically 120 days.

Most importantly – the water requirements for guar mean that for every 1 hectare of grains grown, 2 hectares of guar can be grown.

Guar is a bean that is grown mostly in arid regions in Pakistan and India and is a key ingredient in hydraulic fracturing fluids for the oil & gas industries. Guar has over 100 applications in the food industry, mostly

46

OVK │ SEPTEMBER 2016

Guar beans are far smaller than soya beans. A well-managed dryland guar crop can achieve 3t/ha grain yield, while an irrigated crop can achieve 4t/ha grain yield.

OVK │ SEPTEMBER 2016

47

• Dryland Yields range from 0.5 tons per ha in NW drought stricken areas to 2 tons in KZN • Irrigation yields range from 2 tons to 4 tons.

• Guar is the clean, green solution to Fracking • 7 million hectares of guar are grown in India and Pakistan annually.

• The USA alone imports 78% of the global guar gum powder and that only solves 32% of their current fracking needs.

• The global demand has grown to over 20 million hectares as China, Europe most of Africa and even Australia and New Zealand

are developing their shale gas industries.

OVK │ SEPTEMBER 2016

• Marginal land

• Canada is looking to open 38,000 fracking (shale gas) wells in British Columbia alone – expected to add 10% to their GDP

• Fertilizer requirement-low (R5000

Market opportunities for milled guar

• Pod is not prone to popping

• Guar gum for fracking industry • Guar gum for the paper industry - SAPPI 12,000 tons/ year • Guar for the food industry SA imports 2,500 tons/year • Guar gum for separating platinum - Amplats 4,000 tons/year

• Indeterminate flowering

Agronomical Characteristics

• Each pod 6-9 seeds

• Drought tolerant plant (370mm irrigation) • Insects tolerant

• Potential dryland -3 tons

In parts of the North West and Free State, where the worst drought in 50 years is being experienced, guar is surviving and will produce a yield, while maize and sunflower crops have completely died

48

• Disease tolerant

total input cost) • Fodder use • Nitrogen fixing • Strong taproot

Ideal Growth Form of Sundown • 50 To 70 cm in height • 6-8 lateral branches • Between 100 to 200 pods

• Potential irrigated 4 tons • Population 200000 per/ha

Guar gum is by its nature gluten free. This fine powder is extracted from the guar bean. It can be used in low gluten and gluten free baking to improve elasticity of the dough, add volume to baked products and to improve their texture

OVK │ SEPTEMBER 2016

49

O

ndanks die droë reënseisoen het OVK steeds gegroei en besondere resultate behaal. Tydens

die onlangse jaarvergadering wat in Clocolan gehou is, het Stéfan Oberholzer, OVK Besturende Direkteur, daarop gewys dat die sukses onderliggend is aan diversifikasie en geografiese verspreiding van OVK se operasies.

Die vergadering is deur meer as 100 boere in bitter koue bygewoon en Stéfan het aangekondig dat die netto wins voor belasting met 7.51% gegroei het na R181 miljoen. “Hierdie vertoning is te danke aan die kliënte se volgehoue ondersteuning en seën van bo. Ons meer as 10 000 boere aandeelhouers word beloon met ’n dividend- en lojaliteitskema-uitbe-

talings ten bedrae van R50 miljoen.”

Danksy die hoë winsgewendheid en sterk eie kapitaal van bykans R900 miljoen kon OVK goedgekeurde produsente in die moeilike landboujaar by wyse van verskeie finansieringsprojekte in staat stel om volgende jaar steeds te produseer.

Die aandeelprys van OVK het ten spyte van die droogte gestyg en meegebring dat meer as R53.2 miljoen se waarde op die aandeelhouers se balansstaat bygevoeg is.

Pieter Geldenhuys van die Universiteit van Noordwes het die boere ingelig oor tegnologiese ontwikkelinge en hoe dit die landbousektor kan beïnvloed.

50

OVK │ SEPTEMBER 2016

Tydens die onlangse jaarvergadering van OVK in Clocolan het Stéfan Oberholzer bekend gemaak dat ’n rekord netto wins voor belasting van R181 miljoen behaal is.

OVK

groei steeds

Die vergadering is deur OVK direkteure, Manie Botha en Frans Nel bygewoon. Hier is hulle saam met Frans du Plessis (OVK Hoofbestuurder: Handel. Meganisasie en Landboukundige Dienste)

OVK │ SEPTEMBER 2016

51

Bemesting word beproef ’n Bemestingsproef is op lusern gedoen om die winsgewendheid te evalueer teenoor die toediening van verskillende produkte. Die proef is gedoen in die Hofmeyr distrik op die plaas Fortuinplaas waar Mnr. Kobus van der Merwe die medewerker was.

Produkte is in blokke toegedien om ’n groter area te dek om die resultate meer akkuraat te maak.

Die grootste blok het bestaan uit 5.91ha teenoor die kleinste blok van Die proewe is saamgestel deur Dirk Gunter (OVK Bestuurder: Landboukundige Dienste) en kan gekontak word by dirkg@ovk.co.za

3.61 ha. Produkte is ook op verskillende metodes toegedien op alternatiewe datums (tabel 1).

Resultate en gevolgtrekking: Opsie 5 het die hoogste opbrengs

Produksiekoste wat elke jaar toenemend styg forseer die produsent om na metodes te kyk om kostes te minimaliseer en opbrengs te optimaliseer.

Daar moet egter gelet word om nie op die korttermyn te probeer spaar om op die langtermyn daarvoor in te boet nie.

behaal van 23.75 ton per jaar teenoor

die kontrole wat geen toediening gekry het nie met ’n opbrengs van 11.54 ton per jaar. Daar is dus ’n verskil van 12.21 ton per jaar wat ’n potensiële verlies aan inkomste van R28 083 per hektaar per jaar verskil.

Die doel van die proef was om te demonstreer dat daar wel verskille is wanneer daar bemes word. Die investering dui op beduidende rendement wat toedien van bemesting bevestig. Die resultate kan egter nie as “die resep“ vir lusern gebruik word nie, maar gee wel ’n goeie riglyn van watter produkte gebruik kan word, aangesien daar ’n wye verskeidenheid van faktore is wat ’n rol speel.

Nrs

Produk

Metode van Toediening

Hoeveelheid Toegedien

Datum van Toediening

Area

1 2 3 4 5 6 7 8

RAPID DECOMPACK KARBOTECH OMNICAL MAXIPHOS 3.5.15 (40) MOLIBOR KONTROLE

Deur pivot Deur pivot Deur pivot Deur pivot Strooi Strooi Trekkerspuit Geen toediening

17 liter/ha 20 liter/ha 5 liter /ha + 1kg (Mycorrhiza + Trichoderma) 100kg/ha 150kg/ha 300kg/ha 2 liter/ha Geen toediening

1 Okt. 2015 1 Okt. 2015 1 Okt. 2015 1 Okt. 2015 5 Okt. 2015 5 Okt. 2015 13 Okt. 2015 Geen

5.33 ha 5.61 ha 5.33 ha 5.91 ha 4.21 ha 3.61 ha 4.44 ha 4.95 ha

Tabel 1: Produkte wat toegedien is, metode van toediening, hoeveelheid wat toegedien is, datum van toediening en die onderskeie areas. Die proef is gemeet oor drie snitte met die volgende sny datums: 3 November 2015, 5 Desember 2015 en 4 Januarie 2016. Bale is getel en geweeg oor die drie snitte en die uitslae was as volg:

52

OVK │ SEPTEMBER 2016

OVK │ SEPTEMBER 2016

53

Snit 1:

Snit 2:

Die gemiddelde opbrengs per snit oor die drie snitte vir die verskillende produkte wat toegedien is, was as volg: OPSIES

PRODUK

OPBRENGS KG/HA

1

RAPID

1614.96

2

DECOMPACK

1732.19

3

KARBOTECH

1887.74

4

OMNICAL

1952.90

5

MAXIPHOS

2394.14

6

3.5.15 (40)

1926.87

7

MOLIBOR

2215.92

Om dit om te skakel in monetêre waarde gaan daar gewerk word met sewe snitte per jaar teen R2300 per ton om die inkomste gegenereer te bepaal.

1

1.614t/ha x 7 snitte = 11.29 per jaar x 2300/ton

R25 967

2

1.732t/ha x 7 snitte = 12.12 per jaar x 2300/ton

R27 876

3

1.887t/ha x 7 snitte = 13.20 per jaar x 2300/ton

R30 360

4

1.952t/ha x 7 snitte = 13.66 per jaar x 2300/ton

R31 418

5

3.394t/ha x 7 snitte = 23.75 per jaar x 2300/ton

R54 625

6

1.926t/ha x 7 snitte = 13.48 per jaar x 2300/ton

R31 004

7

2.215t/ha x 7 snitte = 15.50 per jaar x 2300/ton

R35 650

8

1.649t/ha x 7 snitte = 11.54 per jaar x 2300/ton

R26 542

Die kostes van die produkte was as volg: Snit 3:

54

OVK │ SEPTEMBER 2016

OPSIES

PRODUK

KOSTES

WINS

1

Rapid

R1870

R24 097.00

2

Decompack

R400

R27 476.00

3

Karbotech

R1087.50

R29 272.50

4

Omnical

R2000

R29 418.00

5

Maxiphos

R1239

R53 386.00

6

3.5.15

R2616

R28 388.00

7

Molibor

R123.96

R35 526.04

8

Kontrole

0

R26 542.00

OVK │ SEPTEMBER 2016

55

Nuwe saadkultivars

Pannar Saad het onlangs tydens sy reeks Extravaganzas, nuwe geelmieliebasters, witmieliebasters, sonneblombasters en sojaboonkultivars bekendgestel.

GEELMIELIES Die geelmieliepakket sluit volledige pakket van groeiklasse in vir die regte produkkombinasie. PANNAR se heel-plaas-benadering integreer topprodukte en innoverende gewasvoorsorg en -nasorg vir volledige risikobestuurspakket.

In die ultravinnige pakket, bied die twee konvensionele basters PAN 6126 en PAN 3Q-240 baie goeie prestasie. PAN 6126 is veral geskik vir warm besproeiingstreke en presteer net so goed soos die Bt- en BR-basters indien effektiewe stronkboorderbeheer toegepas word. PAN 3Q-240 is op sy beurt weer goed aangepas vir alle besproeiingsdele. In die BioGene®reeks bied BG 3292, BG 3492B, BG 3592R en BG 3792BR baie goeie prestasie onder besproeiing. Onder droëlandtoestande word hierdie basters vir al die hoëpotensiaal gronde aanbeveel.

PANNAR se vinnige pakket sluit ’n nuwe baster, PAN 4B-376B in. Dit is ’n nuwe baster met die MON 89034tweede generasie insekweerstand geen en is soortgelyk aan die Pannarbasters, PAN 4R-576R en PAN 4R-776BR. PAN 4B-376B is by uitstek ’n droëlandbaster wat goed in die produksiegebiede van die Sentrale Hoëveld, Oos-Vrystaat en die koel dele van KwaZulu-Natal aangepas is.

56

OVK │ SEPTEMBER 2016

PANNAR se nuwe geelmieliebaster in die medium-vinnige groeiklas, PAN 5A-182, is ’n konvensionele baster wat baie goeie prestasie lewer en goed aangepas is vir al die produksiestreke.

Die mediumpakket geelmieliebasters sluit die nuwe PAN 6B-410B en PAN 6R-710BR basters met die MON 89034-tweede generasie insekweerstandgeen in. Hierdie basters het dieselfde genetiese agtergrond as die bekende PAN 6Q-408CB en lewer goeie resultate in al die produksiestreke onder droëlandtoestande.

Onder besproeiingstoestande pas die medium pakket basters goed in waar slegs ’n enkele oes van mielies onder besproeiing en aanvullende besproeiing verbou word. Die bogenoemde basters is besonder wyd aangepas met baie goeie stabiliteit en word as deel van die hoofaanplanting onder droëlandtoestande aanbeveel.

PAN 6Q-408CB is egter vinniger stroopgereed as die ander mediumbasters en beskik oor ’n sterk meerkoppigheid. Die pakket word aangevul met die konvensionele baster PAN 6P-110.

WITMIELIES PANNAR het nuwe basters in die medium-vinnige en medium-pakkette bekendgestel. In die medium-vinnige

PAN 3Q-240

PROMOSIE ARTIKEL

pakket is PAN 5A-291, PAN 5R-591R en PAN 5R-791BR ’n nuwe groep basters met sterk meerkoppigheid wat die bekende BG 5285-reeks van basters goed aanvul. Die nuwe reeks basters word as deel van die hoofaanplanting onder droëlandtoestande aanbeveel.

In die vinnige-groeiklas is PAN 4B-311B aangewys as die top witbaster in die LNR-kultivarproewe vir die oostelike produksiestreek gedurende 2013/14. Saam met die ander vinnige-pakket basters in die stal, PAN 4A-111 en PAN 4R-511R vorm dit ’n uitstekende keuse vir al die oostelike produksiegebiede.

In die mediumpakket is die witmieliebasters PAN 6B-465B en PAN 6Q865BR nuwe toevoegings.

Hierdie nuwe basters beskik oor die MON89034-tweede generasie insekweerstandgeen vir selfs beter stronkboorderbeheer. Die twee basters is soortgelyk aan PANNAR se PAN 6Q-445B. Hierdie is by uitstek droëlandbasters wat goed aangepas is vir al die mielieproduserende gebiede. Vermy egter laatplantdatums met die mediumgroepbasters in die koel dele.

PANNAR beskik ook oor die gewildste spesialis groen- en braaimielie in Suid-Afrika. SC701 bied smaaklike, groot pitte aan ’n lang kop en ’n uitstekende raklewe.

Dit is ook ’n uitstekende kuilvoermielie.

Wool and Mohair Exchange WOOL SALE DATES 2016 / 2017 SALE DATE

CHEQUE DATE

CAT NO

SCALE DATE

OM CUTOFF DATE

17 Aug ’16 24 Aug ’16 07 Sept ’16 14 Sept ’16 21 Sept ’16 28 Sept ’16 05 Oct ’16 12 Oct ’16 19 Oct ’16 26 Oct ’16 02 Nov ’16 09 Nov ’16 16 Nov ’16 23 Nov ’16 30 Nov ’16 07 Dec ’16

24 Aug ’16 31 Aug ’16 14 Sept ’16 21 Sept ’16 28 Sept ’16 05 Oct ’16 12 Oct ’16 19 Oct ’16 26 Oct ’16 02 Nov ’16 09 Nov ’16 16 Nov ’16 23 Nov ’16 30 Nov ’16 07 Dec ’16 14 Dec ’16

CP01 CP02 CP03 CP04 CP05 CP06 CP07 CP08 CP09 CP10 CP11 CP12 CP13 CP14 CP15 CP16

20 July ’16 03 Aug ’16 17 Aug ’16 24 Aug ’16 31 Aug ’16 07 Sept ’16 14 Sept ’16 21 Sept ’16 28 Sept ’16 05 Oct ’16 12 Oct ’16 19 Oct ’16 26 Oct ’16 02 Nov ’16 09 Nov ’16 16 Nov ’16

22 July ’16 05 Aug ’16 19 Aug ’16 26 Aug ’16 02 Sept ’16 09 Sept ’16 16 Sept ’16 23 Sept ’16 30 Sept ’16 07 Oct ’16 14 Oct ’16 21 Oct ’16 28 Oct ’16 04 Nov ’16 11 Nov ’16 18 Nov ’16

CHRISTMAS / NEW YEAR 11 Jan ’17 18 Jan ’17 25 Jan ’17 01 Feb ’17 08 Feb ’17 15 Feb ’17 22 Feb ’17 01 March ’17 08 March ’17 15 March ’17 22 March ’17 29 March ’17 05 April ’17 19 April ’17 03 May ’17 10 May ’17 24 May ’17 31 May ’17 07 June ’17

18 Jan ’17 25 Jan ’17 01 Feb ’17 08 Feb ’17 15 Feb ’17 22 Feb ’17 01 March ’17 08 March ’17 15 March ’17 22 March ’17 29 March ’17 05 April ’17 12 April ’17 26 April ’17 10 May ’17 17 May ’17 31 May ’17 07 June ’17 14 June ’17

CP17 CP18 CP19 CP20 CP21 CP22 CP23 CP24 CP25 CP26 CP27 CP28 CP29 CP30 CP31 CP32 CP33 CP34 CP35

30 Nov ’16 07 Dec ’16 14 Dec ’16 21 Dec ’16 11 Jan ’17 25 Jan ’17 01 Feb ’17 08 Feb ’17 15 Feb ’17 22 Feb ’17 01 March ’17 08 March ’17 15 March ’17 22 March ’17 05 April ’17 12 April ’17 03 May ’17 10 May ’17 17 May ’17

02 Dec ’16 09 Dec ’16 15 Dec ’16 23 Dec ’16 13 Jan ’17 27 Jan ’17 03 Feb ’17 10 Feb ’17 17 Feb ’17 24 Feb ’17 03 March ’17 10 March ’17 16 March ’17 24 March ’17 07 April ’17 13 April ’17 05 May ’17 12 May ’17 19 May ’17

OVK │ SEPTEMBER 2016

57

Nagenoeg 210 ton voeding word weekliks aan die skape gevoer.

Gewig data van elke skaap word op ’n elektroniese oorplaatjie vasgevang.

Voerkraal

bied uitdagings Beperkte watervoorraad in die

Volgens Floris Walters, OVK

direkte omgewing van die Gariep

Bestuurder: Lewende Hawe en

Abattoir in Strydenburg het OVK

Gariep Abattoir, word 90% van die

genoodsaak om ’n alternatiewe

skape vir die voerkraal vanaf die

terrein vir ’n voerkraal te vind.

Andries du Raan van die plaas Langford het reeds in 1998 ’n klein voerkraal ontwikkel en in 2013 is ’n ooreenkoms aangegaan om ’n voerkraal namens OVK te bedryf.

Geleë net buite Hopetown en

Oos-Kaap vervoer. Bykans 210 ton voeding word weekliks verskaf en die skape word vir naasteby

beskikbaar is wanneer die skaap

45 dae by die kraal gevoed en

geslag word.

gemonitor voor dit na die abattoir op Strydenburg verskuif word. Data van

ontwikkel vir ’n kapasiteit van 20 000

elke skaap word op ’n weegskaal

skaap, is die ligging ideaal bo-op ’n

deur middel van ’n elektroniese

bult, met hellings na die kante om

oorplaatjie versamel en vergesel

water weg te lei.

die skaap na die abattoir waar dit

Skape word ook tussen dag 7 en 14 na hul aankoms deur CMW geskeer.

Die algemene siektes wat onder skape kan voorkom is Bloednier en Pasteurella met ’n mortaliteit van 0.8% tot 1.1%, afhangend van die tydperk in die jaar. “Die grootste uitdagings is die aankoop- en verkooppryse, die kwaliteit van die diere, die korrek geformuleerde voer asook die mortaliteit van diere. Dit is alles faktore wat die winsgewendheid van die voerkraal beïnvloed.” sê Floris.

Die Langford voerkraal is in 2013 ontwerp vir ’n kapasiteit van 20 000 diere.

58

OVK │ SEPTEMBER 2016

Eerste vir Lesotho Naas Suid Afrika is Lesotho die wêreld se tweede grootste sybokhaarprodusent en onlangs het CMW, ’n divisie van OVK, daarin geslaag om ’n gedeelte van hierdie produksie op die internasionale sybokhaarbeurs aan te bied vir verkope.

OVK hanteer tans sowat 79.6% van die plaaslike sybokhaarskeersel en met die byvoeging van die produksie van ons buurstaat, sal OVK meer as 20.4% van die wêreld se sybokhaar hanteer.

In samewerking met die Nasionale Wol en Sybokhaar kwekersvereniging van Lesotho is ’n nuwe maatskappy “Poli ea Thaba” geregistreer om die bemarking van skeersels uit Lesotho te hanteer. CMW is ook behulpsaam met die voorsiening van goeie kwaliteit ramme aan die Lesotho boere.

OVK open ook binnekort ’n handelstak in Maseru om die verkryging van boerdery benodigdhede vir die plaaslike boere te vergemaklik.

Meer as 400 ramme is vanaf die begin van die jaar aan boere in Lesotho deur CMW gelewer. Hier staan Petri Maré (Bestuurder: SA Angora Ramtelersvereniging), Paul Makoanyane (OVK Velddiensbeampte: Lesotho), Cassie Carstens (OVK Bestuurder: Angorabok Stoetdienste, Willowmore) en Abifi Alotsie (Departement Lewendehawe: Lesotho) by van die ramme.

OVK │ SEPTEMBER 2016

59

Verwagte somerreënval Tonie Rossouw van die Suid Afrikaanse Weerdiens in Bloemfontein het die verwagte klimaat/weerstoestande vir die 2016/17 somerreënval seisoen voorsien om die produsent behulpsaam te wees met gewasbestuur en beplanning.

Ten spyte van vorige maande se rekenaar-klimaatvoorspellings modelle wat neig na ’n matige, (swak) La Nina voorspelling vir die lenteperiode van 2016, is die neutrale ENSO waarneming tans ’n aanduiding dat die toestand vir die res van die seisoen, ook nie uitgesluit is nie. Hierdie verskil in wat tans gebeur en wat voorspel is, skep wel ’n onsekerheid in die reënval en temperatuurvoorspelling vir Suid Afrika en dit geld ook vir die ENSO voorspelling.

Die meeste van Suider-Afrika ondervind tans steeds droë toestande, ten spyte van die feit dat die El Nino reeds nie meer bestaan nie. Die huidige droogte is die resultaat van ’n abnormale droë 2015/16 seisoen met buitengewone warm toestande (hittegolwe) wat voorafgegaan was deur 3 jaar van onder-normale reënval oor die sentrale dele van Suid Afrika. Die impak van die droogte kan daarom nie ligtelik hanteer word nie en gaan nie oornag verander nie, veral in die afwesigheid van voorspellings vir bo-normale reën in die nabye toekoms. Dus is die monitering van medium en korttermyn weervoorspellings van uiterste belang vir landbou om weerpatrone vroegtydig te identifiseer wat ’n verandering in toestande kan meebring.

Toestand van die Klimaat aanwysers Daar is drie belangrike klimaat aanwysers wat ’n invloed het op

60

OVK │ SEPTEMBER 2016

die bepaling van die seisoenale voorspelling.

1. Waarnemings toon dat die ENSO in ’n neutrale fase is en die meeste voorspellings verwag ’n moontlike ontwikkeling van ’n swak La Nina teen die einde van die lente na midsomer van 2016/17.

2. Die Indiese Oseaan Dipole (IOD) toon steeds ’n negatiewe fase gedurende die lente. Die negatiewe fase van veral die sub tropiese IOD is ’n aanduiding van die vervoer van vog vanaf die Indiese oseaan na die sub-kontinent. Sien die skematiese voorstelling in die figuur.

3. Die AOI (Arktiese Ossillasie Indeks) verwys na die 700hpa hoogtelyn gemiddelde afwyking van die normaal om die suidpool sirkel, suid van 20 grade suid. Dit is ’n goeie aanduiding van die vervoer van die koue lug noord-waarts na Suider Afrika en is veral in die winter ’n aanduiding van die noordwaartse beweging van koue fronte. Die afgelope winter was dit hoofsaaklik in ’n positiewe fase maar tans in ’n negatiewe fase vir die volgende paar weke. Die klimaat aanwyser is belangrik omdat die gedrag daarvan kan verander in terme van weke.

In die algemeen is dit bekend dat die ENSO indeks ’n merkwaardige impak op Suidelike Afrika se weerpatrone gedurende die suidelike halfrond se somerseisoen het, terwyl IOD ook ’n

invloed het op veral die lentetyd. Die AOI (Arktiese Ossilasie indeks) se invloed is meer van toepassing op die winterklimaats-toestande, en is ’n aanduiding van die suid/noord posisie van die middel-breedte straalstroom in die beweging van lugmassa vanaf die Suid-Atlantiese oseaan.

Reënval vooruitsigte Die noordoostelike en sentraledele van die land kan onder-normale reën verwag vir die lenteperiode. Daar is ’n aanduiding dat die weskus bo-normale reën kan verwag vir die vroeë lentetyd terwyl reënval vir die sentraledele van die land meer positief vertoon vir die mid somer periode. Die vooruitsigte moet egter met omsigtigheid hanteer word oor die onsekerhede in die waarnemings tans, en voorspelling soos in die begin van die artikel genoem.

Die voorspelling toon wel bo-normale minimum en maksimum temperature oor Suid Afrika in die lente.

Opsommend Die 2016/17 seisoen lyk meer positief vir reënval, maar wanneer dit gaan reën is onseker. Daarom is die korter termyn (7dae/14dae) voorspelling belangrik. Die waarnemings-netwerk van die Weerdiens het ’n groot invloed op die globale modellering van weerpatrone en beïnvloed al die voorspelling van verskillende weer agentskappe op die internet. Dit maak nie saak watter webblad gebruik word nie, die oorsprong van die inligting oor Suider-Afrika hang grootliks af van ’n goeie weerwaarnemings netwerk.